Bhagya

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 7 Geometry Ex 7.5 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 7 Geometry Ex 7.5

Question 1.
Give an examples of the following from the surroundings:

Solution:

Question 2.
Which of the following can form cubes ? Draw them on paper and find answers :


Solution:
(a), (c), (d), (f).

3. Name the figures made from the following nets:

Question 1.

Solution:
cube

Question 2.

Solution:
Cuboid

Question 3.

Solution:
Cone

Question 4.

Solution:
Cylinder

Question 4.
Match the following figures with their nets :

Solution:
(a) – (iv)
(b) – (i)
(c) – (ii)
(d) – (iii).

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 7 Geometry Ex 7.4 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 7 Geometry Ex 7.4

Question 1.
Pick out 2-D and 3-D shapes from the following : Encircle 2-D shapes and draw on 3-D shapes :

Solution:
2-D shapes:

3-D shapes:
Battery. Cylinder, Football, Almirah and Tree.

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 Fundamental Operations on Numbers MCQ Questions and Answers.

PSEB 5th Class Maths Chapter 2 Fundamental Operations on Numbers MCQ Questions

Tick (✓) the right answer :

Question 1.
65432 + 34568
(a) 99999
(b) 100000
(c) 10000
(d) 99998.
Answer:
(b) 100000

Question 2.
35406 + 2580 + 43251 = 43251
+ ____ + 35406
(a) 35406
(b) 43251
(c) 2580
(d) 81237
Answer:
(c) 2580

Question 3.
99999 + 0
(a) 99990
(b) 99900
(c) 100000
(d) 99999
Answer:
(d) 99999

Question 4.
100000 – 1 = ___
(a) 10000
(b) 0
(c) 99999
(d) 100000.
Answer:
(c) 99999

Question 5.
Simar has ₹ 5832 and his sister Prabhjot has ₹ 3565. How much amount does Simar have more than his sister ?
(a) ₹ 2267
(b) ₹ 9397
(c) ₹ 2276
(d) ₹ 9973.
Answer:
(a) ₹ 2267

Question 6.
Surjeet has ₹ 50000 in her bank account and her hasband Charan Singh has ₹ 35682 in hisr account. What is total amount in both the accounts ?
(a) ₹ 14318
(b) ₹ 95682
(c) ₹ 85682
(d) ₹ 15318.
Answer:
(c) ₹ 85682

Question 7.
The population of a town is 12078. Out of that the number of men is 4872, women is 4729 and the rest are children. How many children are in the town ?
(a) 2477
(b) 20578
(c) 9601
(d) 8206.
Answer:
(a) 2477

Question 8.
98540 – ___ = 98539
(a) 0
(b) 1
(c) 98540
(d) 98539
Answer:
(b) 1

Question 9.
9999 + ___ = 100000
(a) 1
(b) 0
(c) 90001
(d) 9001.
Answer:
(c) 90001

Question 10.
1000 – __ = 999
(a) 1
(b) 0
(c) 90001
(d) 9001
Answer:
(a) 1

Question 11.
Find the difference between 5-digit smallest number and 4-digit largest number.
(a) 10000
(b) 9999
(c) 1
(d) 0
Answer:
(c) 1

Question 12.
Find the sum of the greatest and smallest 5-digit number using digits 2, 0, 4, 6, 7 ?
(a) 98687
(b) 96887
(c) 55953
(d) 76420.
Answer:
(b) 96887

Question 13.
1500 × 30 × 0 =
(a) 45000
(b) 30
(c) 0
(d) 450.
Answer:
(c) 0

Question 14.
7500 × 40 = 40 × ____
(a) 400
(b) 4000
(c) 750
(d) 7500.
Answer:
(d) 7500.

Question 15.
___ ÷ 100 = 1000
(a) 100
(b) 100000
(c) 10000
(d) 10.
Answer:
(b) 100000

Question 16.
The cost of a book ₹ 79. What is the cost of 12 books ?
(a) ₹ 948
(b) ₹ 938
(c) ₹ 790
(d) ₹ 793.
Answer:
(a) ₹ 948

Question 17.
Geeta has ₹ 175 with her. If she gives ₹ 25 to each child. How many children will get the money ?
(a) 6
(b) 9
(c) 1
(d) 8
Answer:
(c) 1

Question 18.
700 × ___ = 2800 × 1
(a) 5
(b) 6
(c) 4
(d) 3
Answer:
(c) 4

Question 19.
9999 ÷ 1 =
(a) 999
(b) 1
(c) 111
(d) 9999
Answer:
(d) 9999

Question 20.
8899 ÷ 8899 = ____
(a) 0
(b) 1
(c) 2
(d) 8899.
Answer:
(b) 1

Question 21.
99 × 99 = ____
(a) 99
(b) 9801
(c) 9901
(d) 1.
Answer:
(b) 9801

Question 22.
If price of 15 notebooks is ₹ 90. What is the price of one notebook ?
(a) ₹ 3
(b) ₹ 5
(c) ₹ 6
(d) ₹ 6.
Answer:
(c) ₹ 6

Question 23.
The Product of two numbers is 256. If one number is 256 then find the other number.
(a) 1
(b) 2
(c) 0
(d) 256.
Answer:
(a) 1

Question 24.
If 894 × 100 = 89400 then 894 × 10 = ____
(a) 894
(b) 89400
(c) 8940
(d) 8941.
Answer:
(c) 8940

Question 25.
26 ÷ 2 × 4 + 4 – 40 = ___
(a) 64
(b) 8
(c) 4
(d) 16.
Answer:
(d) 16.

Question 26.
A car has four wheels and auto has 3 wheels. Number of wheels of 2 cars and one auto is :

(a) 11
(b) 10
(c) 7
(d) 8.
Answer:
(a) 11

Question 27.
1500 × 30 × 0 = …….
(a) 1530
(b) 0
(c) 1
(d) 1230.
Answer:
(b) 0

Question.
Find the difference of the largest and the smallest number that can be formed by using the digits 5,1, 8, 6 and 7.
Solution:
The largest 5 digit number that can be formed by using the digits 5, 1, 8, 6 and 7 = 87651
The smallest 5 digit number that can be formed by using the digits 5, 1, 8, 6 and 7 = 15678
Their difference =

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 7 Geometry Ex 7.2 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 7 Geometry Ex 7.2

1. Measure the following angles using protractor:

Question 1.

Solution:
70°

Question 2.

Solution:
105°

Question 3.

Solution:
90°

Question 4.

Solution:
130°

Question 5.

Solution:
90°

Question 6.

Solution:
115°

Question 7.

Solution:
20°

Question 8.

Solution:
50°

Question 9.

Solution:
35°

Question 10.

Solution:
50°

2. Draw the following angles by using a protractor:

Question 1.
15°
Solution:

Question 2.
40°
Solution:

Question 3.
42°
Solution:

Question 4.
53°
Solution:

Question 5.
65°
Solution:

Question 6.
75°
Solution:

Question 7.
90°
Solution:

Question 8.
110°
Solution:

Question 9.
117°
Solution:

Question 10.
135°
Solution:

Question 11.
157°
Solution:

Question 12.
180°
Solution:

3. Pick out the acute angle, obtuse angle and right angle from the following :

Question 1.
35°
Solution:
Acute angle

Question 2.
89°
Solution:
Acute angle

Question 3.
120°
Solution:
Obtuse angle

Question 4.
100°
Solution:
Obtuse angle

Question 5.
96°
Solution:
Obtuse angle

Question 6.
74°
Solution:
Acute angle

Question 7.
62°
Solution:
Acute angle

Question 8.
166°.
Solution:
Obtuse angle.

4. Fill in the blanks :

Question 1.
An angle between 0° and 90° is called ………………
Solution:
Acute angle

Question 2.
175° angle is ……………… angle.
Solution:
Obtuse

Question 3.
The hands of a clock make an angle of ……………….. at 3 a.m.
Solution:
right angle

Question 4.
Measurements of an angle between North and South direction is ………………….
Solution:
180°

Question 5.
An acute angle is ……………….. than right angle.
Sol.
smaller.

5. Tick the True and False :

Question 1.
Measurement of right angle is 90°.
Solution:
True

Question 2.
Right angle is greater than acute angle but smaller than obtuse angle.
Solution:
True

Question 3.
On the Internal and External scale of protractor, measurements are written up to 90°.
Solution:
False

Question 4.
85° is a right angle.
Solution:
False

Question 5.
115° is an obtuse angle.
Solution:
True

Question 6.
90° is an acute angle.
Solution:
False

Punjab State Board PSEB 5th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Rachana ਚਿੱਠੀ-ਪੱਤਰ Exercise Questions and Answers.

PSEB 5th Class Punjabi Rachana ਚਿੱਠੀ-ਪੱਤਰ

1. ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਦੇ ਵਿਆਹ ਉੱਤੇ ਛੁੱਟੀ ਲੈਣ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਪੱਤਰ ਲਿਖੋ ।

ਸੇਵਾ ਵਿਖੇ

ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ,
……….. ਸਕੂਲ,
……….. ਸ਼ਹਿਰ ।

ਸ੍ਰੀਮਾਨ ਜੀ,

ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਦਾ ਵਿਆਹ 14 ਮਾਰਚ, 20 …… ਨੂੰ ਹੋਣਾ ਨਿਯਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬਰਾਤ ਜਲੰਧਰ ਤੋਂ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਵਿਚ ਮੇਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਸੋ ਕਿਰਪਾ ਕਰ ਕੇ ਮੈਨੂੰ 13 ਮਾਰਚ ਤੋਂ 15 ਮਾਰਚ ਤਕ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਦੀ ਛੁੱਟੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ। ਮੈਂ ਆਪ ਦਾ ਬਹੁਤ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹੋਵਾਂਗਾ।

ਆਪ ਦਾ ਆਗਿਆਕਾਰ,
………… ਰੋਲ ਨੰ:
ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਪੰਜਵੀਂ ਏ ।

ਮਿਤੀ : 12 ਮਾਰਚ, 20…

2. ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਛੁੱਟੀ ਲੈਣ ਲਈ ਬਿਨੈ-ਪੱਤਰ ਲਿਖੋ ।

ਸੇਵਾ ਵਿਖੇ

ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ,
………… ਸਕੂਲ,
……….. ਸ਼ਹਿਰ ।

ਸ੍ਰੀਮਾਨ ਜੀ,

ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਕਿ ਕਲ਼ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਘਰ ਜਾਂਦਿਆਂ ਹੀ ਮੈਨੂੰ ਬੁਖ਼ਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਮੈਂ, ਅੱਜ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਕਿਰਪਾ ਕਰ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਦੋ ਦਿਨ ਦੀ ਛੁੱਟੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ । ਮੈਂ ਆਪ ਜੀ ਦਾ ਬਹੁਤ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹੋਵਾਂਗਾ।

ਆਪ ਜੀ ਦਾ ਆਗਿਆਕਾਰ,
…………. ਕੁਮਾਰ,
ਰੋਲ ਨੰ: ……….
ਣੀ ਪੰਜਵੀਂ ਏ ।

ਮਿਤੀ : 10 ਦਸੰਬਰ, 20…

3. ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕੰਮ ਦੀ ਛੁੱਟੀ ਲੈਣ ਲਈ ਇਕ ਬਿਨੈ-ਪੱਤਰ ਲਿਖੋ ।

ਸੇਵਾ ਵਿਖੇ

ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ,
…………… ਸਕੂਲ,
…………….. ਸ਼ਹਿਰ !

ਸ੍ਰੀਮਾਨ ਜੀ,
ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਘਰ ਵਿਚ ਇਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕੰਮ ਪੈ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ । ਕਿਰਪਾ ਕਰ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਦੀ ਛੁੱਟੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ । ਮੈਂ ਆਪ ਦਾ ਬਹੁਤ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹੋਵਾਂਗਾ

ਆਪ ਦਾ ਆਗਿਆਕਾਰ,
………….. ਸਿੰਘ,
ਰੋਲ ਨੰਬਰ …….. ,
ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਪੰਜਵੀਂ ਏ ।

ਮਿਤੀ : 2 ਫ਼ਰਵਰੀ, 20…

4. ਸਕੂਲ ਛੱਡਣ ਦਾ ਸਰਟੀਫ਼ਿਕੇਟ ਲੈਣ ਲਈ ਮੁੱਖ . ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ-ਪੱਤਰ ਲਿਖੋ ।

ਸੇਵਾ ਵਿਖੇ

ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ,
……….. ਸਕੂਲ,
…………. ਸ਼ਹਿਰ ।

ਸ੍ਰੀਮਾਨ ਜੀ,

ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੰਜਵੀਂ ‘ਏ’ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਾਂ। ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਰੇਲਵੇ ਵਿਚ ਕਲਰਕ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਸਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਦਲੀ ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਹੁਣ ਲੁਧਿਆਣੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਮੇਰਾ ਇੱਥੇ ਇਕੱਲੇ ਰਹਿ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ। ਹੁਣ ਮੈਂ ਲੁਧਿਆਣੇ ਹੀ ਪੜ੍ਹ ਸਕਾਂਗਾ। ਸੋ ਕਿਰਪਾ ਕਰ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਸਕੂਲ ਛੱਡਣ ਦਾ ਸਰਟੀਫ਼ਿਕੇਟ ਤੇ ਚਰਿੱਤਰ ਸਰਟੀਫ਼ਿਕੇਟ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ । ਮੈਂ ਆਪ ਦਾ ਬਹੁਤ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹੋਵਾਂਗਾ।

ਆਪ ਜੀ ਦਾ ਆਗਿਆਕਾਰ,
…………… ਕੁਮਾਰ,
ਰੋਲ ਨੰ ………..
ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਪੰਜਵੀਂ ਏ ।

ਮਿਤੀ : 16 ਨਵੰਬਰ, 20….

5. ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਫ਼ੀਸ ਮੁਆਫ਼ੀ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ-ਪੱਤਰ ਲਿਖੋ ।

ਸੇਵਾ ਵਿਖੇ

ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ,
………….. ਸਕੂਲ,
…………. ਸ਼ਹਿਰ।

ਸ੍ਰੀਮਾਨ ਜੀ,

ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੰਜਵੀਂ ‘ਏ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਾਂ। ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਇਕ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਸਿਕ ਆਮਦਨ 8,000 ਰੁਪਏ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਦੋ ਭਰਾ ਤੇ ਇਕ ਭੈਣ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ। ਇੰਨੀ ਥੋੜੀ ਆਮਦਨ ਵਿਚ ਘਰ ਦਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸ਼ੌਕ ਹੈ। ਮੈਂ ਹਰ ਸਾਲ ਆਪਣੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਆਉਂਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦਾ ਵੀ ਚੰਗਾ ਖਿਡਾਰੀ ਹਾਂ। ਕਿਰਪਾ ਕਰ ਕੇ ਮੇਰੀ ਫ਼ੀਸ ਮੁਆਫ਼ ਕਰ ਦਿਓ, ਤਾਂ ਜੋ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖ ਸਕਾਂ। ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਬੜੀ ਮਿਹਰਬਾਨੀ ਹੋਵੇਗੀ।

ਆਪ ਦਾ ਆਗਿਆਕਾਰ,
……………. ਸਿੰਘ,
ਰੋਲ ਨੰ: …………….
ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਪੰਜਵੀਂ ਏ ।

ਮਿਤੀ : 2 ਮਈ, 20….

6. ਜੁਰਮਾਨਾ ਮੁਆਫ਼ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਬਿਨੈ-ਪੱਤਰ ਲਿਖੋ ।

ਸੇਵਾ ਵਿਖੇ

ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ,
……….. ਸਕੂਲ,
……………. ਸ਼ਹਿਰ।

ਸ੍ਰੀਮਾਨ ਜੀ,

ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੰਜਵੀਂ ‘ਬੀ’ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਾਂ। ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਮੈਂ ਹਿਸਾਬ ਦਾ ਪੇਪਰ ਨਹੀਂ ਸਾਂ ਦੇ ਸਕਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਉਸ ਦਿਨ ਬਿਮਾਰ ਸਾਂ। ਮੇਰੇ ਹਿਸਾਬ ਵਾਲੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਪੰਜ ਰੁਪਏ ਜੁਰਮਾਨਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਆਮਦਨ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ। ਉਹ ਮੇਰਾ। ਜੁਰਮਾਨਾ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੇ ਉਹ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਫ਼ੀਸ ਵੀ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਸੋ ਕਿਰਪਾ ਕਰ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰਾ ਜੁਰਮਾਨਾ ਮੁਆਫ਼ ਕਰ ਦਿਓ । ਮੈਂ ਆਪ ਦਾ ਬਹੁਤ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹੋਵਾਂਗਾ

ਆਪ ਦਾ ਆਗਿਆਕਾਰ,
………….. ਲਾਲ,
ਰੋਲ ਨੰ: …………….
ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਪੰਜਵੀਂ ਬੀ ।

ਮਿਤੀ : 18 ਦਸੰਬਰ, 20….

7. ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਕੋਲੋਂ ਪੈਸੇ ਮੰਗਵਾਉਣ ਲਈ . ਇਕ ਪੱਤਰ ਲਿਖੋ ।

ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਭਵਨ,
………. ਸ਼ਹਿਰ ।
10 ਅਪਰੈਲ, 20….

ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਪਿਤਾ ਜੀ,
ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ।

ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਮੈਂ ਪੰਜਵੀਂ ਵਿਚੋਂ ਚੰਗੇ ਨੰਬਰ ਲੈ ਕੇ ਪਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਆਇਆ ਹਾਂ। ਹੁਣ ਮੈਂ ਛੇਵੀਂ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਮੈਨੂੰ ਫ਼ੀਸ ਆਦਿ ਦੇਣ ਲਈ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਨਵੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੀ ਖ਼ਰੀਦਣੀਆਂ ਹਨ। ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਪੈਸੇ ਮੈਂ ਧੋਬੀ ਦੇ ਦੇਣੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ 800 ਰੁਪਏ ਮਨੀ-ਆਰਡਰ ਦੁਆਰਾ ਭੇਜ ਦਿਓ। ਮੇਰੇ ਵਲੋਂ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਨਾਮ, ਰਿੰਕੂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ।

ਆਪ ਦਾ ਪੁੱਤਰ,
ਉ. ਅ. ਬ.
ਸ਼੍ਰੇਣੀ ….

ਟਿਕਟ
ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਸਰੂਪ,
ਰਾਮ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਵਰਕਸ,
ਸਿਵਲ ਲਾਈਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ

8. ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਚਿੱਠੀ ਲਿਖ ਕੇ ਦੱਸੋ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਇਮਤਿਹਾਨ ਕਿਸ`ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੋਏ ਹਨ ।

ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਭਵਨ,
………… ਸਕੂਲ,
……….. ਸ਼ਹਿਰ
25 ਮਾਰਚ, 20…

ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਪਿਤਾ ਜੀ,

ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ। ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਹੋਏ ਮੈਨੂੰ ਆਪ ਦੀ ਚਿੱਠੀ ਮਿਲੀ ਪਰ ਮੈਂ ਉਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਇਸ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਸਾਂ ਦੇ ਸਕਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੇਰੇ ਇਮਤਿਹਾਨ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਮਤਿਹਾਨ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਸਾਰੇ ਪੇਪਰ ਕਾਫ਼ੀ ਚੰਗੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਪਾਸ ਹੋਣ ਦੀ ਪੂਰੀ ਆਸ ਹੈ ਹਿਸਾਬ ਦਾ ਪੇਪਰ ਕੁੱਝ ਜ਼ਿਆਦਾ ਔਖਾ ਸੀ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਮੇਰਾ ਇਹ ਪੇਪਰ ਚੰਗਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਮੈਨੂੰ ਆਸ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਵੀ ਮੈਂ 100 ਵਿਚੋਂ 55 ਨੰਬਰ ਜ਼ਰੂਰ ਲੈ ਲਵਾਂਗਾ। ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਦੇ ਪੇਪਰ ਸਾਰੇ ਚੰਗੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ । ਮੈਨੂੰ ਆਸ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਜ਼ਰੂਰ ਪਾਸ ਹੋ ਜਾਵਾਂਗਾ। ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ

ਤੁਹਾਡਾ ਸਪੁੱਤਰ,
ਉ. ਅ. ਬ.
ਰੋਲ ਨੰ: ………. !

ਟਿਕਟ:
ਸ: ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ,
ਪਿੰਡ ਤੇ ਡਾਕਖ਼ਾਨਾ ਭੋਗਪੁਰ,
ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜਲੰਧਰ

9. ਤੁਹਾਡੇ ਮਾਮਾ ਜੀ ਨੇ ਤੁਹਾਡੇ ਜਨਮ-ਦਿਨ ’ਤੇ ਕੋਈ ਸੁਗਾਤ ਭੇਜੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਨ ਲਈ ਪੱਤਰ ਲਿਖੋ ।

ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਭਵਨ,
……….. ਸ਼ਹਿਰ ।
10 ਜਨਵਰੀ, 20….

ਪੂਜਨੀਕ ਮਾਮਾ ਜੀ,
ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ।

ਆਪ ਜੀ ਦਾ ਭੇਜਿਆ ਹੋਇਆ ਪਾਰਸਲ ਮੈਨੂੰ ਅੱਜ ਹੀ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਇਸ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਿਆ, ਤਾਂ ਉਸ ਵਿਚ ਇਕ ਸੁੰਦਰ ਗੁੱਟ-ਘੜੀ ਵੇਖ ਕੇ ਮੇਰਾ ਮਨ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਇਆ। ਮਾਮਾ ਜੀ, ਤੁਸੀਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਮੇਰੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਹ ਘੜੀ ਕੋਲ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਕਦੇ ਵੀ ਸਕੂਲੋਂ ਲੇਟ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕਰਾਂਗਾ। ਮੈਂ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਪੜ੍ਹਿਆ ਤੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਖੇਡਿਆ ਕਰਾਂਗਾ। ਇਹ ਘੜੀ ਇਮਤਿਹਾਨ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਮੇਰੀ ਬੜੀ ਸਹਾਇਕ ਸਿੱਧ ਹੋਵੇਗੀ । ਇਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਤੀ ਤੁਹਾਡੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਸਾਰੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਆਪ ਦਾ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਮਾਮੀ ਜੀ ਨੂੰ ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ। ਬੰਟੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ।

ਆਪ ਦਾ ਭਾਣਜਾ,
………… ਸਿੰਘ ॥

ਟਿਕਟ:
ਸ: ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ,
264, ਸੈਕਟਰ 20-A,
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ।

10. ਆਪਣੇ ਮਿੱਤਰ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪਾਸ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਵਧਾਈ-ਪੱਤਰ ਲਿਖੋ ।

ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਭਵਨ,
……… ਸ਼ਹਿਰ ।
25 ਅਪਰੈਲ, 20 …….

ਪਿਆਰੇ ਮਹਿੰਦਰ,
ਪਿਆਰ-ਭਰੀ ਗਲਵਕੜੀ।

ਕੱਲ੍ਹ ਮੈਨੂੰ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਚਿੱਠੀ ਮਿਲੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤੇਰੇ ਪਾਸ ਹੋਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਲਿਖੀ ਹੈ । ਚਿੱਠੀ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਸਾਰ ਮੇਰੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਸੰਨਤਾ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੌੜ ਗਈ ਕਿ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਆਇਆ ਹੈਂ। ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਇਸ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਫਲਤਾ ’ਤੇ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਵਧਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਮੇਰੇ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਈ ਦੇਣਾ।

ਵਿਨੋਦ ! ਤੈਨੂੰ ਇਹ ਜੋ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲੀ ਹੈ, ਇਹ ਤੇਰੀ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਹੀ ਸਿੱਟਾ ਹੈ । ਤੂੰ ਇਹ ਸਿੱਧ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮਿਹਨਤ ਕਦੇ ਅਜਾਈਂ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ ਅੱਛਾ ! ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਵਧਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ । ਮੈਨੂੰ ਦੱਸ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਕਦੋਂ ਦੇਣੀ ਹੈ । ਮੇਰੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਵਲੋਂ ਤੈਨੂੰ ਪਿਆਰ । ਮਿੰਟੂ ਵਲੋਂ ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ।

ਤੇਰਾ ਪਿਆਰਾ ਦੋਸਤ,
……… ਸਿੰਘ ॥

ਟਿਕਟ:
ਸ੍ਰੀ ਰਮਨ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ,
ਸ਼ਰਮਾ ਸਟੂਡਿਓ,
ਜੀ. ਟੀ. ਰੋਡ, ਫਗਵਾੜਾਂ ।

11. ਤੁਹਾਡੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਕੋਈ ਮੈਚ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਤੋਂ ਆਗਿਆ ਲੈਣ ਲਈ ਬਿਨੈ-ਪੱਤਰ ਲਿਖੋ ।

ਸੇਵਾ ਵਿਖੇ
ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ,
………. ਸਕੂਲ,
……… ਸ਼ਹਿਰ ।

ਸ੍ਰੀਮਾਨ ਜੀ,

ਸਨਿਮਰ ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਚੌਥੇ ਪੀਰੀਅਡ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਨਕੋਦਰ ਰੋਡ ਦੀ ਗਰਾਉਂਡ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਸਕੂਲ ਤੇ ਸਾਈਂ ਦਾਸ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹਾਕੀ ਦਾ ਮੈਚ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਸਾਰੀ ਜਮਾਤ ਇਸ ਮੈਚ ਨੂੰ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਸਾਡੀ ਜਮਾਤ ਦੇ ਦੋ ਖਿਡਾਰੀ ਖੇਡ ਰਹੇ ਹਨ ਜੇਕਰ ਆਪ ਸਾਡੀ ਸਾਰੀ ਜਮਾਤ ਨੂੰ ਇਹ ਮੈਚ ਦੇਖਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇ ਦੇਵੋ, ਤਾਂ ਆਪ ਦੀ ਬਹੁਤ ਮਿਹਰਬਾਨੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਧੰਨਵਾਦ ਸਹਿਤ ।

ਆਪ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪਾਤਰ,
ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ,
ਮਨੀਟਰ,
ਪੰਜਵੀਂ ਜਮਾਤ ॥

ਮਿਤੀ : 18 ਨਵੰਬਰ, 20…..

12. ਆਪਣੇ ਇਕ ਮਿੱਤਰ ਨੂੰ ਇਕ ਪੱਤਰ ਰਾਹੀਂ ਦੱਸੋ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਦੇ ਹੋ ।

ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਭਵਨ,
……….. ਸਕੂਲ,
……….. ਸ਼ਹਿਰ ।
2 ਮਾਰਚ, 20…

ਪਿਆਰੇ. ਅਜੀਤ,
ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ।

ਅੱਜ ਹੀ ਤੇਰੀ ਚਿੱਠੀ ਮਿਲੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਦਾ ਹਾਂ । ਇਹ ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਦੀ ਕਬੱਡੀ ਟੀਮ ਦਾ ਕੈਪਟਨ ਹਾਂ। ਪਰ ਹੁਣ ਮੈਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਕੂਲੀ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿਚ ਫੁੱਟਬਾਲ ਤੇ ਦੌੜਾਂ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਦੀ ਵੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਆਸ ਹੈ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਮੈਂ ਜੇਤੂ ਰਹਾਂਗਾ। ਆਪ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ।

‘ਤੇਰਾ ਮਿੱਤਰ,
ਉ. ਅ. ਬ.
ਰੋਲ ਨੰ: …….. !

ਟਿਕਟ:
ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ,
ਸਪੁੱਤਰ ਸ: ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ,
1422, ਮਾਡਲ ਟਾਊਨ,
ਜਲੰਧਰ

Punjab State Board PSEB 5th Class Hindi Book Solutions Chapter 3 नगर की सुंदरता Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Hindi Chapter 3 नगर की सुंदरता

Hindi Guide for Class 5 PSEB नगर की सुंदरता Textbook Questions and Answers

I. बताओ

प्रश्न 1.
महाराज कृष्णदेव क्या करना चाहते थे?
उत्तर:
महाराज कृष्णदेव विजयनगर को अत्यधिक साफ़-सुथरा और सुन्दर बनाना चाहते थे।

प्रश्न 2.
सैलानियों का समूह क्यों उमड़ आया ?
उत्तर:
सैलानियों का समूह विजयनगर की सन्दरता को देखने के लिए उमड आया।

प्रश्न 3.
राजा के पूछने पर तेनालीराम क्यों चुप रहे?
उत्तर;
तेनालीराम राजा के किए गए कार्यों से खुश नहीं थे इसीलिए वह चुप रहे।

प्रश्न 4.
कृष्णदेव ने कमी सिद्ध न कर पाने पर क्या शर्त बतायी ?
उत्तर:
कमी सिद्ध न कर पाने पर कृष्णदेव ने तेनालीराम को मृत्यु दण्ड की शर्त बतायी।

प्रश्न 5.
जय-जयकार करने वाले लोम कौन थे ?
उत्तर:
जय-जयकार करने वाले लोग मंत्रियों के चमचे थे।

प्रश्न 6.
बस्ती के लोगों की कैसी दशा थी ?
उत्तर:
बस्ती के लोगों की दशा अच्छी नहीं थी। वे लोग तरह-तरह की बीमारियों से ग्रस्त थे।

प्रश्न 7.
प्रजा के सुन्दर जीवन के लिए राजा ने क्या आदेश दिया ?
उत्तर:
प्रजा. के सुन्दर जीवन के लिए राजा ने बस्ती को साफ़ करवाने, बीमारों का इलाज करवाने और बढ़े हुए करों को वापिस लेने का आदेश दिया।

प्रश्न 8.
इस कहानी से क्या सन्देश मिलता है ?
उत्तर:
यह कहानी सन्देश देती है कि श्रेष्ठ राजा वह है जो प्रजा के हितों का ध्यान रखे। असली सुन्दरता प्रजा के खिले हुए चेहरे हैं।

II. विलोम शब्द लिखो

(i) राजा : रंक
(ii) दुःखी : ……………
(iii) सुन्दर : ……………
(iv) अन्धेरा : ……………
(v) विजय : ……………
(vi) गन्दगी : ……………
(vii) सम्मान : ……………
(viii) उपस्थित : ……………
उत्तर:
विलोम शब्द
(i) राजा = रंक।
(ii) दुःखी = सुखी।
(iii) सुन्दर = कुरूप।
(iv) अन्धेरा = उजाला।
(v) विजय = पराजय।
(vi) गन्दगी = सफ़ाई।
(vii) सम्मान = अपमान।
(viii) उपस्थित = अनुपस्थित।

III. समानार्थक शब्द लिखें

(i) राजा = नरेश।
(ii) जीवन = ……………।
(iii) खुशी = ……………।
(iv) सैलानी = ……………।
(v) मृत्यु = ……………।
(vi) प्रश्न = ……………।
उत्तर:
समानार्थक शब्द:
(i) राजा = नरेश।
(ii) जीवन = ज़िन्दगी।
(iii) खशी = प्रसन्नता।
(iv) सैलानी = पर्यटक।
(v) मृत्यु = मरण।
(vi) प्रश्न = सवाल।

IV. संज्ञा शब्द छाँटकर लिखो

1. मुझे लगता है ये विजयनगर की सुन्दरता से खुश नहीं है।
2. तेनालीराम ने अपनी चुप्पी तोड़ते हुए कहा।
3. महाराज की खुशी का ठिकाना न रहा।
4. प्रजा में कोई उत्साह नहीं दिखाई दिया।
उत्तर:
संज्ञा शब्द:
(1) (i) विजयनगर-(व्यक्तिवाचक संज्ञा)
(ii) सुन्दरता-(भाववाचक संज्ञा)।

(2) (i) तेनालीराम-(व्यक्तिवाचक संज्ञा)।
(ii) चुप्पी-(भाववाचक संज्ञा)

(3) (i) महाराज-(जातिवाचक संज्ञा)
(ii) खुशी-(भाववाचक संज्ञा)।

(4) (i) प्रजा-(जातिवाचक संज्ञा)
(ii) उत्साह-(भाववाचक संज्ञा)।

V. दिए गए शब्दों से नए शब्द बनाइए

उत्तर:
(i) तेनालीराम-(i) नाल (ii) नाली (iii) लीर (iv) राम।
(ii) महाराज-(i) महा (ii) राज।
(iii) सुनसान-(i) सुन (ii) सान।
(iv) चुपचाप-(i) चुप (ii) चाप।
(v) सराहना-(i) सर (ii) राह।
(vi) राजपुरोहित-(i) राज (ii) पुर (iii) हित (iv) पुरोहित (v) रोहित।

VI. निम्नलिखित मुहावरों को वाक्यों में प्रयोग करो

मुहावरा – अर्थ – वाक्य
1. उमड़ पड़ना – जोश में आ जाना – ……………
2. दिल रो पड़ना – अफसोस होना – …………..
3. खुशी का ठिकाना न रहना – बहुत खुश होना – …………..
4. एक स्वर में कहना – मिलकर कहना – ………….
5. चुप्पी तोड़ना – मौन तोड़ना, बोलना – …………….
उत्तर:
(i) उमड़ पड़ना – जोश में आ जाना – नेता के आते ही जनता उन्हें देखने के लिए उमड़ पड़ी।
(ii) दिल रो पड़ना – अफसोस होना – भिखारी की दयनीय दशा देखकर मेरा दिल रो पड़ा।
(iii) खुशी का ठिकाना न रहना – बहुत खुश होना – परीक्षा में प्रथम आने का समाचार पाते ही मेरी ख़ुशी का ठिकाना न रहा।
(iv) एक स्वर में कहना – मिलकर कहना – सभी विद्यार्थियों ने मिलकर एक स्वर में कहा-हम नशावृति से दूर रहेंगे।
(v) चुप्पी तोड़ना – मौन तोड़ना, बोलना – सभा में सभी चुपचाप, शान्त भाव से बैठे थे। संन्यासी जी ने चुप्पी तोड़ते हुए बोलना आरम्भ किया।

VII. निम्नलिखित के विराम चिह्न लगाएँ

1. महाराज तेनालीराम चुपचाप बैठे हैं।
2. कैसी कमी महाराज ने हैरानी से पूछा
3. लेकिन तुम गुमसुम क्यों हो
4. काश मंत्री लोग प्रजा की सुविधाओं पर ध्यान देते
उत्तर:
विराम चिह्न
(i) “महाराज! तेनालीराम चुपचाप बैठे हैं।”
(ii) “कैसी कमी ?” महाराज ने हैरानी से पूछा।
(iii) लेकिन तुम गुमसुम क्यों हो ?
(iv) काश! मंत्री लोग प्रजा की सुविधाओं पर ध्यान देते।

VIII. निम्नलिखित शब्दों में अन्तर समझें और वाक्यों में प्रयोग करें

1. चमचा : चम्मच
चमचा.: चापलूसी करने वाला

2. अमल : नशा
अमल : काम, क्रिया, व्यवहार

3. चक्कर : मोड़, घुमाव
चक्कर : उलझन

4. नक्शा : रंगरूप, बनावट
नक्शा : मानचित्र।
उत्तर:
(1) (i) चमचा = चम्मच → कृपया मुझे एक चमचा देना।
(ii) चमचा = चापलूसी करने वाला → मुकेश तो साहब का चमचा है।

(2) (i) अमल = नशा → दिनेश को शराब का अमल लग गया है।
(ii) अमल = पालन करना, व्यवहार → मैं आपके विचारों पर अमल करूंगा।

(3) (i) चक्कर = मोड़, घुमाव → पहाड़ी रास्ता चक्करदार है।
(ii) चक्कर = उलझन → मैं इस चक्कर में नहीं पड़ना चाहता।

(4) (i) नक्शा = रंगरूप, बनावट → उसके नाक-नक्श बहुत तीखे हैं।
(ii) नक्शा = मानचित्र → मुझे पंजाब का नक्शा देना।

IX. कुछ करने को

किसी बस्ती में अपने अभिभावक / अध्यापक के साथ जाकर वहाँ के लोगों की दशा और बस्ती की दशा पर अपने विचार लिखें। आप उसके सुधार के लिए क्या करेंगे ?
उत्तर:
विद्यार्थी स्वयं प्रयास करें।

बहुवैकल्पिक प्रश्न

पूछे गए प्रश्नों के सही विकल्प पर (✓) निशान लगाएं

प्रश्न 1.
विजयनगर के राजा कौन थे ?
(क) कृष्णदेव
(ख) विजय देव
(ग) विजय सिंह
(घ) कृष्ण सिंह।
उत्तर:
(क) कृष्णदेव

प्रश्न 2.
महाराज कृष्णदेव विजयनगर को कैसा बनाना चाहते थे.?
(क) सुरमय
(ख) सुशील
(ग) सुन्दर
(घ) सुनहरा।
उत्तर:
(ग) सुन्दर

प्रश्न 3.
विजय को देखने के लिए कौन आए ?
(क) राजा
(ख) सैलानी
(ग) मंत्री
(घ) प्रजा।
उत्तर:
(ख) सैलानी

प्रश्न 4.
मंत्री और चमचे राजा की क्या करते थे ?
(क) जय-जयकार
(ख) नमस्ते
(ग) दुहाई
(घ) बुराई।
उत्तर:
(क) जय-जयकार

प्रश्न 5.
एक श्रेष्ठ राजा किसके हितों का ध्यान रखता
(क) प्रजा
(ख) धनी
(ग) पैसे वाले
(घ) लुटेरों।
उत्तर:
(क) प्रजा

नगर की सुंदरता Summary

नगर की सुंदरता पाठ का सार

महाराज कृष्णदेव विजयनगर को साफ़-सुथरा और सुन्दर बनाना चाहते थे। उन्होंने अपने मन्त्री को अपनी इच्छा बताई। महाराज की आज्ञा का पालन करते हुए मन्त्री विजयनगर को सजाने-सँवारने में लग गया। कुछ ही दिनों में विजयनगर की सुन्दरता की चर्चा दूर-दूर तक होने लगी। दूर-दूर से लोग उसकी सुन्दरता को देखने के लिए आने लगे। इससे महाराज बहुत ही खुश हुए। उन्होंने विजयनगर की सुन्दरता के बारे में दरबारियों की राय माँगी तो सभी दरबारियों ने एक ही स्वर में कहा कि विजयनगर की सुन्दरता में हमें कोई कमी नहीं दिखाई। देती। सभी ने विजयनगर की प्रशंसा की, लेकिन तेनालीराम चुपचाप बैठा रहा। उसे चुप बैठे देखकर महाराज ने कहा, “तेनालीराम, चारों ओर विजयनगर की प्रशंसा हो रही है, लेकिन तुम गुमसुम क्यों हो ?” तेनालीराम ने कहा कि महाराज विजयनगर की सुन्दरता में कुछ कमी रह गई है।

महाराज के पूछे जाने पर कि क्या कमी रह गई है, तेनालीराम ने इसके उत्तर में कहा कि उस कमी को देखने के लिए आपको मेरे साथ नगर का भ्रमण करना पड़ेगा। महाराज ने कहा कि यदि तुम कमी को सिद्ध नहीं कर पाए तो तुम्हें मृत्यु दण्ड दिया जाएगा। तेनालीराम महाराज को लेकर एक बस्ती की ओर गये। बस्ती में पहुँचने पर मंत्रियों के चमचे तो महाराज की जय-जयकार करने लगे, लेकिन प्रजा में कोई उत्साह नहीं था। आगे बढ़ने पर महाराज ने अँधेरा ही अँधेरा देखा, वहाँ का माहौल बहुत-ही गन्दा था, लोग तरह-तरह की बीमारियों से पीड़ित थे। प्रजा को दुखी देखकर महाराज का दिल रो पड़ा। उन्होंने दुखी होकर तेनालीराम की ओर देखा। तेनालीराम ने बताया कि नगर को सुन्दर बनाने के प्रयास में प्रजा की अनदेखी हुई है। महाराज ने तुरन्त आदेश दिया कि प्रजा के सुन्दर जीवन के बिना विजयनगर की सारी सुन्दरता बेकार है। अत: नगर की गन्दी बस्तियों को साफ़ किया जाए, बीमारों का इलाज करवाया जाए और बढ़े हुए करों को वापिस ले लिया जाए। महाराज के आदेश को तुरन्त अमल में लाया गया। नगर को सुन्दर बनाने का अभियान चल पड़ा। तेनालीराम का भी बहुत मान-सम्मान होने लगा।

कठिन शब्दों के अर्थ:

अत्यधिक = बहुत ज्यादा। इच्छा = लालसा। अवगत = जानकारी। आदेश = आज्ञा। बखान = प्रशंसा। सैलानियों = पर्यटकों। समूह = झुण्ड, जत्था। उपस्थित = मौजूद, हाज़िर। सराहना = प्रशंसा, तारीफ। आश्चर्यचकित = हैरान। भ्रमण = सैर। घृणा = नफ़रत।

Punjab State Board PSEB 5th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar ਵਿਆਕਰਨ Exercise Questions and Answers.

PSEB 5th Class Hindi Punjabi Grammar ਵਿਆਕਰਨ

ਲਿੰਗ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਲਿੰਗ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ:
ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀਵਾਚਕ ਭਾਵ ਉਸ ਦਾ ਲਿੰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਲਿੰਗ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ:
ਗ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-ਪੁਲਿੰਗ ਤੇ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ।

ਪੁਲਿੰਗ-ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਭਾਵ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ ਪੁਲਿੰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ-ਮੁੰਡਾ, ਕੁੱਤਾ, ਪਹਾੜ, ਕੜਾਹਾ ਆਦਿ ।

ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ-ਇਸਤਰੀਵਾਚਕ ਭਾਵ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂਕੁੜੀ, ਕੁੱਤੀ, ਪਹਾੜੀ, ਕੜਾਹੀ ਆਦਿ ।

ਯਾਦ ਕਰੋ

ਪੁਲਿੰਗ – ਇ: ਲਿੰਗ
ਕੁੱਕੜ – ਕੁੱਕੜੀ
ਜੱਟ – ਜੱਟੀ
ਗਿੱਦੜ – ਗਿੱਦੜੀ
ਹਿਰਨ – ਹਿਰਨੀ
ਫ਼ਕੀਰ – ਫ਼ਕੀਰਨੀ
ਬਾਜ਼ੀਗਰ – ਬਾਜ਼ੀਗਰਨੀ
ਮੋਰ – ਮੋਰਨੀ
ਫ਼ਕੀਰ – ਫ਼ਕੀਰਨੀ
ਸਰਦਾਰ – ਸਰਦਾਰਨੀ
ਸ਼ਾਹਣੀ – ਸੁੰਮਣੀ
ਸੰਤ – ਸੰਤਣੀ
ਸਿੱਖ – ਸਿੱਖਣੀ
ਕੁੜਮ – ਕੁੜਮਣੀ
ਸੇਵਕ – ਸੇਵਕਾ
ਪ੍ਰਬੰਧਕ – ਪ੍ਰਬੰਧਕਾ
ਗੁੱਜਰ – ਗੁੱਜਰੀ
ਬਾਂਦਰ – ਬਾਂਦਰੀ
ਮੱਛ – ਮੱਛੀ
ਬੱਦਲ – ਬੱਦਲੀ
ਠੇਕੇਦਾਰ – ਠੇਕੇਦਾਰਨੀ
ਸ਼ੇਰ – ਸ਼ੇਰਨੀ
ਸੇਵਾਦਾਰ – ਸੇਵਾਦਾਰਨੀ
ਪੁੱਤਰ – ਪੁੱਤਰੀ
ਜਾਦੂਗਰ – ਜਾਦੂਗਰਨੀ
ਸਰਾਫ਼ – ਸਰਾਫ਼ਣੀ
ਸਾਧ – ਸਾਧਣੀ
ਭੀਲ – ਭੀਲਣੀ
ਉਸਤਾਦ – ਉਸਤਾਦਣੀ
ਸੱਪ – ਸੱਪਣੀ
ਭਗਤ – ਭਗਤਣੀ
ਗਿੱਛ – ਗਿੱਛਣੀ
ਨਾਇਕ – ਨਾਇਕਾ
ਲੇਖਕ – ਲੇਖਕਾਂ
ਉਪਦੇਸ਼ਕ – ਉਪਦੇਸ਼ਕਾ
ਨੌਕਰ – ਨੌਕਰਾਣੀ
ਪਾਠਕ – ਪਾਠਕਾ
ਪੰਡਿਤ – ਪੰਡਤਾਣੀ
ਜੇਠ – ਜਿਠਾਣੀ
ਸੇਠ – ਸੇਠਾਣੀ
ਮਾਸਟਰ – ਮਾਸਟਰਾਣੀ
ਦਾਦਾ – ਦਾਦੀ
ਕਿਰਲਾ – ਕਿਰਲੀ
ਮਾਮਾ – ਮਾਮੀ
ਚਾਚਾ – ਚਾਚੀ
ਘੋੜਾ – ਘੋੜੀ
ਪੋਠੋਹਾਰੀਆ – ਪੋਠੋਹਾਰਨ
ਪਸ਼ੌਰੀਆ – ਪਸ਼ੌਰਨ
ਦੁਆਬੀਆ – ਦੁਆਬਣ
ਤੇਲੀ – ਤੇਲਣ
ਪੰਜਾਬੀ – ਪੰਜਾਬਣ

ਬੋਧੀ – पट
ਮਾਲੀ ‘- ਮਾਲਣ
ਅਰਾਈਂ – ਅਰਾਇਣ
ਲਿਖਾਰੀ – ਲਿਖਾਰਨ
ਪਤੀ – ਪਤਨੀ
ਕਸਾਈ – ਕਸਾਇਣ
ਪਟਵਾਰੀ – ਪਟਵਾਰਨ
ਖਿਡਾਰੀ – ਖਿਡਾਰਨ
ਸਾਊ – ਸਾਊਆਣੀ
ਚੌਧਰੀ – ਚੌਧਰਾਣੀ
ਪਾਦਰੀ – ਪਾਦਰਿਆਣੀ
ਖ਼ਸਮ – ਰੰਨ
ਹਿੰਦੂ – ਹਿੰਦਵਾਣੀ
ਰਾਜਾ – ਰਾਣੀ
ਬਿੱਲਾ – ਬਿੱਲੀ
ਘੋੜਾ – ਘੋੜੀ
ਪੋਤਾ/ਪੋਤਰਾ – ਪੋਤੀ/ਪੋਤਰੀ
ਤਾਇਆ – ਤਾਈ
ਅਧਿਆਪਕ – ਅਧਿਆਪਕਾ
ਪ੍ਰੋਹਤ – ਪ੍ਰੋੜ੍ਹਤਾਣੀ
ਦਿਓਰ – ਦਿਓਰਾਣੀ
ਮੁਗ਼ਲ – ਮੁਲਾਣੀ
ਸੰਦੂਕ – ਸੰਦੂਕੜੀ
ਬਾਲ – ਬਾਲੜੀ
ਖੋਤਾ – ਖੋਤੀ
ਵੱਛਾ – ਵੱਛੀ
ਕੁੱਤੀ – ਕੁੱਤਾ
ਚਰਖਾ – ਚਰਖੀ
ਭੁੱਖਾ – ਭੁੱਖੀ
ਪਹਾੜੀਆ – ਪਹਾੜਨ
ਕਸ਼ਮੀਰੀਆ – ਕਸ਼ਮੀਰ
ਮਾਛੀ – ਮਾਛਣ
ਸਾਥੀ – ਸਾਥਣ
ਗਿਆਨੀ – ਗਿਆਨਣ
ਗੁਆਂਢੀ – ਗੁਆਂਢਣ
ਹਾਣੀ – ਹਾਣਨ
ਹਲਵਾਈ – ਹਲਵਾਇਣ
ਸੁਦਾਈ – ਸੁਦਾਇਣ
ਨਾਈ – ਨਾਇਣ
ਸ਼ਿਕਾਰੀ – ਸ਼ਿਕਾਰਨ
ਮਾਂਦਰੀ – ਮਾਂਦਰਿਆਣੀ
ਸ਼ਹਿਰੀ – ਸ਼ਹਿਰਨ,
ਖੱਤਰੀ – ਖੱਤਰਾਣੀ
ਨਵਾਬ – ਬੇਗਮ
ਭਾਈ – ਭਾਈਆਣੀ
ਪੇਂਡੂ – ਪੇਂਡਣ
ਪਿਓ – ਮਾ
ਪਿਤਾ – ਮਾਤਾ
ਨਾਨਾ – ਨਾਨੀ
ਚਿੜਾ – ਚਿੜੀ
ਮੁਰਗਾ – ਮੁਰਗੀ
ਭਤੀਜਾ – ਭਤੀਜੀ
ਮੁੰਡਾ – ਕੁੜੀ
ਭਾਣਜਾ/ਭਣੇਵਾਂ ਭਾਣਜੀ/ – ਭਣੇਵੀਂ
ਗੱਭਰੂ – ਮੁਟਿਆਰ
ਲਾੜਾ – ਵਹੁਟੀ
ਪੁੱਤਰ – ਧੀ, ਨੂੰਹ
ਭਣਵਈਆ – चैट
ਦੇਓ – ਪਰੀ
ਮਾਸੜ – ਮਾਸੀ
ਸਾਲਾ/ਸਾਲੀ – ਸਾਲੇਹਾਰ
ਬੱਚਾ – ਬੱਚੀ
ਟੋਕਰਾ – ਟੋਕਰੀ
ਆਦਮੀ – ਤੀਵੀਂ/ਜ਼ਨਾਨੀ
ਘੜਾ – ਘੜੀ
ਰੱਸਾ – ਰੱਸੀ
ਡੱਬਾ – उँधी
ਮਾਸੜ – ਮਾਸੀ
ईटा – ਮੱਝ
ਮਰਦੇ – ਔਰਤ
ਵਰ – ਕੰਨਿਆ
ਨਰ – ਮਾਦਾ
ਮਿੱਤਰ – ਸਹੇਲੀ
ਸਾਹਿਬ – ਮੇਮ
ਫੁਫਿਆਹੁਰਾ – ਫੁਫੇਸ
ਭਰਾ – ਭੈਣ/ਭਰਜਾਈ
ਸਾਲਾ/ਸਾਂਦੂ – ਸਾਲੀ
ਸੇਠ – ਸੈਂਠਾਣੀ
ਫੁੱਫੜ – ਭੂਆ, ਫੁੱਫੀ
ਸ੍ਰੀਮਾਨ -ਸ੍ਰੀਮਤੀ
ਪੱਖਾ – ਪੱਖੀ
ਖੁਰਪਾ – ਖੁਰਪੀ
ਰੰਬਾ – ਰੰਬੀ
ਬਾਟਾ – ਬਾਟੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਸਤਰੀ-ਲਿੰਗ ਰੂਪ ਲਿਖੋ| ਸੱਪ, ਬੱਕਰਾ, ਹਾਥੀ, ਚਾਚਾ, ਵੱਛਾ ।’
ਉੱਤਰ:
(ੳ) ਸੱਪ-ਸੱਪਣੀ, (ਅ) ਬੱਕਰਾ-ਬੱਕਰੀ, (ਇ) ਹਾਥੀ-ਹਥਣੀ, (ਸ) ਚਾਚਾ-ਚਾਚੀ, (ਹ) ਵੱਛਾ-ਵੱਛੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਇਸਤਰੀ-ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੁਲਿੰਗ ਰੂਪ ਲਿਖੋ
ਨਾਨੀ, ਮਾਮੀ, ਧੋਬਣ, ਸੋਹਣੀ, ਤੇਲਣ ।
ਉੱਤਰ:
(ਉ) ਨਾਨੀ-ਨਾਨਾ, (ਅ) ਮਾਮਾ-ਮਾਮਾ, (ਇ) ਧੋਬਣ-ਧੋਬੀ, (ਸ) ਸੋਹਣੀ-ਸੋਹਣਾ, (ਹ) ਤੇਲਣਤੇਲੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋਪੁੱਤਰੀ, ਮੋਰਨੀ, ਨੌਕਰਾਣੀ, ਪੰਜਾਬੀ, ਰਾਗ ॥
ਉੱਤਰ:
(ਉ) ਪੁੱਤਰੀ-ਪੁੱਤਰ, (ਅ) ਮੋਰਨੀ-ਮੋਰ, ( ਨੌਕਰਾਣੀ-ਨੌਕਰ, (ਸ) ਪੰਜਾਬੀ-ਪੰਜਾਬਣ, (ਹ) ਰਾਗ-ਰਾਗਣੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਲਕੀਰੇ ਗਏ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਉਹ ਇਕ ਕਮਜ਼ੋਰ ਆਦਮੀ ਹੈ ।
(ਅ) ਵੀਰ ਜੀ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਹਨ ।
(ਈ) ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
(ਸ) ਹਾਥੀ ਨਦੀ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਪੀ ਰਿਹਾ ਸੀ ।
(ਹ) ਮੋਰਨੀ ਪੈਲਾਂ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ ।
ਨੋਟ-ਮੋਰਨੀ ਪੈਲ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੀ ।
ਉੱਤਰ:
(ੳ) ਉਹ ਇਕ ਕਮਜ਼ੋਰ ਤੀਵੀਂ ਹੈ ।
(ਅ) ਭੈਣ ਜੀ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਹਨ ।
(ਇ) ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਪੜ ਰਹੀ ਹੈ ।
(ਸ) ਹਥਣੀ ਨਦੀ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਪੀ ਰਹੀ ਸੀ ।
(ਹ) ਮੋਰ ਪੈਲਾਂ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ।

ਵਚਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਚਨ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ?
ਜਾਂ
ਵਚਨ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ? ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਵੱਚਨ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ:
ਇਕ ਜਾਂ ਇਕ ਤੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਜਾਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਭੇਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਰੂਪ ਉਸ ਦਾ ਵਚਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਚਨ ਬਦਲੀ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਦੱਸੋ
ਉੱਤਰ:
ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਵਚਨ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਕ-ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ-ਵਚਨ ।
ਇਕ-ਵਚਨ-ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਰੂਪ ਕਿਸੇ ਇਕ ਚੀਜ਼, ਗੁਣ ਜਾਂ ਕਿਰਿਆ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ, ਉਹ | ਇਕ-ਵਚਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

(ਉ) ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਚਨ ਬਦਲੀ
ਇਕ-ਵਚਨ – ਬਹੁ-ਵਚਨ

ਮੁੰਡਾ – ਜੋ ਵੀ
ਤੋਤਾ – ਤੋਤੇ
ਚਰਖਾ – ਚਰਖੇ
ਬਾਬਾ – ਬਾਬੇ
ਚੂਹੇ – ਚੂਹਾ
ਘੋੜਾ – ਖੇੜੇ
‘ਸੋਟਾ – ਸੋਟੇ
वीश – ਮੰਜਾ
ਸ਼ੇਰ – ਪੱਤੇ
ਗੱਡਾ – तॉडे
ਸਕੂਲ – ਸਕੂਲਾਂ
ਕਬੂਤਰ – ਕਬੂਤਰਾਂ
ਸ਼ਹਿਰ – ਸ਼ਹਿਰਾਂ
ਨਹੁੰ – ਨਹੁੰਆਂ
ਸਾਧੂ – ਸਾਧੂਆਂ
ਕੱਦੂ – ਕੱਦੂਆਂ

(ਅ) ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਚਨ ਬਦਲੀਇਕ-

ਇਕ-ਵਚਨ – ਬਹੁ-ਵਚਨ
ਕੰਧ – ਕੰਧਾਂ
ਭੈਣ
वैलां ਗੇਂਦ – ਗੇਂਦਾਂ
ਇੱਟ – ਇੱਟਾਂ
ਸਲੇਟ – ਸਲੇਟਾਂ
ਪੁਸਤਕ – ਪੁਸਤਕਾਂ
ਸਹੁੰ – ਸਹੁੰਆਂ
ਤੀਵੀਂ – ਤੀਵੀਆਂ
ਪੋਥੀ – ਪੋਥੀਆਂ
ਕਾਪੀ – ਕਾਪੀਆਂ
ਰੱਸੀ – ਰੱਸੀਆਂ
ਮੋਰਨੀ – ਮੋਰਨੀਆਂ
ਇਸਤਰੀ – ਇਸਤਰੀਆਂ
ਲਾਂਵਾਂ ਗਾਂ – ਗਾਂਵਾਂ ਛਾਂ
ਦੁਰਘਟਨਾ – ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ
ਹਵਾ – ਵਾਵਾਂ
ਨੂੰ – ਜੂੰਆਂ
ਵਸਤੂ – ਵਸਤੂਆਂ
ਗਊ – ਗਊਆਂ
ਬਹੂ ‘- ਬਹੂਆਂ ਸ਼ੈ।
ਕੈਆਂ ਲੈ – ਲੈਆਂ
ਕਨਸੋ – ਕਨਸੋਆਂ
ਮਾਂਵਾਂ – ਸ਼ੈਆਂ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲੋ’
ਘੋੜਾ, ਮੇਜ਼, ਧੀ, ਛਾਂ, ਵਸਤੂੰ, ਕਵਿਤਾ, ਲੇਖ, ਹਵਾ, ਬੋਰੀ, ਕਿਰਿਆ, ਘਰ, ਤੂੰ, ਤੇਰਾ, ਮੈਂ, ਉਹ ।
ਉੱਤਰ:
ਇਕ-ਵਚਨ – ਬਹੁ-ਵਚਨ
ਘੋੜੇ – ਘੋੜੇ
ਮੇਜ਼ – ਮੇਜ਼ਾਂ
ਧੀ – ਧੀਆਂ
ਛਾਂ – ਛਾਂਵਾਂ
ਵਸਤੂ – ਵਸਤੂਆਂ
ਕਵਿਤਾ – ਕਵਿਤਾਵਾਂ
ਹੋਵਾ – ਹਵਾਵਾਂ
ਬੋਰੀ – ਬੋਰੀਆਂ
ਕਿਰਿਆ – ਕਿਰਿਆਵਾਂ
ਘਰ – ਘਰਾਂ
ਤੂੰ ਤੇਰਾ – ਤੇਰੇ
ਮੈਂ – ਅਸੀਂ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚਲੇ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲੇ ਕੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਲੜਕਾ ਗੀਤ ਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
(ਅ) ਪੰਛੀ ਅਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
(ਬ) ਚਿੜੀ ਚੀਂ-ਚੀਂ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
(ਸ) ਪੁਸਤਕ ਅਲਮਾਰੀ ਵਿਚ ਪਈ ਹੈ ।
(ਹ) ਕੁੜੀ ਰੌਲਾ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ:
(ਉ) ਲੜਕੇ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੇ ਹਨ ।
(ਅ) ਪੰਛੀ ਅਕਾਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਉਡਾਰੀਆਂ ਮਾਰ ਰਹੇ ਹਨ ।
(ਬ) ਚਿੜੀਆਂ ਚੀਂ-ਚੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ਸ) ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਲਮਾਰੀਆਂ ਵਿਚ ਪਈਆਂ ਹਨ ।
(ਹ) ਕੁੜੀਆਂ ਰੌਲਾ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 5th Class Hindi Book Solutions Chapter 5 हमारा स्वास्थ्य Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Hindi Chapter 5 हमारा स्वास्थ्य

Hindi Guide for Class 5 PSEB हमारा स्वास्थ्य Textbook Questions and Answers

I. पढ़ो, समझो और लिखो

स्वस्थ = अस्वस्थ।
दूषित = स्वच्छ
योग्य = …………..
स्फूर्ति = …………
निश्चित = …………
उचित = …………..
पर्याप्त = ………….
सकारात्मक = ………….
उत्तर:
विपरीतार्थक शब्द:
(i) स्वस्थ = अस्वस्थ।
(ii) दूषित = स्वच्छ।
(iii) योग्य = अयोग्य।
(iv) स्फूर्ति = आलस्य।
(v) निश्चित = अनिश्चित।
(vi) उचित = अनुचित।
(vii) पर्याप्त = अपर्याप्त।
(viii) सकारात्मक = नकारात्मक।

II. पढ़ो और समझो

स्वस्थ = स्वास्थ्य
सन्तुलित = सन्तुलन
आवश्यक = आवश्यकता
नियमित = नियम
स्वच्छ = स्वच्छता
गरम = गरमी
उत्तर:
विद्यार्थी इन्हें पढ़ें और समझें।

III. नित्य कर्म की सूची दी गई है इसे सही क्रम दो

सफ़ाई करना, दातुन करना, सोना, स्नान करना, सैर करना, शौच जाना, पढ़ना, व्यायाम करना।
उत्तर:

1. शौच जाना
2. दातुन करना
3. सैर करना
4. व्यायाम करना
5. स्नान करना
6. सफ़ाई करना
7. पढ़ना
8. सोना।

IV. वाक्य परे करो

1. हमें बिना धुले …………………. नहीं पहनने चाहिएं।
2. शौच के बाद हाथ…………………. से अवश्य धोने चाहिएं।
3. ……………… अपने आप में सन्तुलित आहार है।
4. फल व ……………… बिना धोए न खाएं।।
5. घर में …………………. लगाकर, फिनायल डालकर पोंछा लगाना चाहिए।
6. स्वच्छता तन की, मन की, की और बाहर की भी।
उत्तर:
1. कपड़े
2. साबुन
3. दूध
4. सब्जियाँ
5. झाडू
6. घर।

V. बताओ

प्रश्न 1.
दुनिया में सबसे पहला सुख कौन-सा है?
उत्तर:
दुनिया में सबसे पहला सुख ‘नीरोगी काया’ है।

प्रश्न 2.
पाऊडर के छिड़काव से त्वचा पर क्या दुष्प्रभाव पड़ता है?
उत्तर:
पाऊडर आदि बाहरी तत्वों के छिड़काव से त्वचा के रोमछिद्र बन्द हो जाते हैं।

प्रश्न 3.
दिन में कितने गिलास और कैसा पानी पीना चाहिए ?
उत्तर:
दिन में आठ-दस गिलास शुद्ध पानी पीना चाहिए।

प्रश्न 4.
पेट के रोगी को कैसा पानी पीना चाहिए?
उत्तर:
पेट के रोगी को पानी उबालकर पीना चाहिए।

प्रश्न 5.
सकारात्मक सोच कैसे पैदा होती है ?
उत्तर:
महापुरुषों की जीवनियाँ इत्यादि पढ़ने से मन मस्तिष्क में सकारात्मक सोच पैदा होती है।

प्रश्न 6.
गन्दे पानी से कौन-कौन से रोग होते हैं ?
उत्तर:
गन्दे पानी से मलेरिया और हैज़ा जैसे रोग होते हैं।

प्रश्न 7.
साफ़ ठहरे पानी से कौन-कौन से रोग फैलने का डर होता है ?
उत्तर:
साफ़ ठहरे पानी से डेंगू के फैलने का डर होता है।

VI. चार-पाँच पंक्तियों में उत्तर लिखो

प्रश्न 1.
स्वस्थ व्यक्ति के क्या लक्षण हैं ?
उत्तर:
स्वस्थ व्यक्ति के चेहरे पर रौनक तथा चमक होती है। वह हर काम को स्फूर्ति से करता है। उसे भूख और प्यास भी लगी है। मन में हर समय उल्लास और उमंग रहती है। आलस्य पास में नहीं फटकता। रात को नींद भी अच्छी आती है।

प्रश्न 2.
शरीर की सफाई कैसे रखनी चाहिए ?
उत्तर:
शरीर की सफाई भी अत्यावश्यक है। शरीर की स्वच्छता के लिए हमें शरीर के सभी अंगों को साफ़ रखना चाहिए। नित्य प्रति स्नान करना चाहिए। स्नान करते समय साबुन का प्रयोग करना चाहिए। शौच के बाद हाथ साबुन से अवश्य धोने चाहिएं। दाँत नित्य प्रति साफ़ करने चाहिएं।

प्रश्न 3.
सन्तुलित आहार में क्या-क्या होना चाहिए?
उत्तर:
स्वस्थ रहने के लिए हमें सन्तुलित आहार लेना चाहिए। सन्तुलित आहार में चोकर वाले आटे की रोटी, हरी सब्जियाँ, दालें, फल, दूध, दही, पनीर और अंकुरित अनाज आदि शामिल हैं। सुबह और शाम दूध अवश्य पीना चाहिए। इससे शरीर में ऊर्जा उत्पन्न होती है।

प्रश्न 4.
शुद्ध जल ही क्यों पीना चाहिए ?
उत्तर:
सुन्दर स्वास्थ्य के लिए पानी का उपयोग भी महत्त्वपूर्ण है। प्रत्येक मनुष्य को दिन में आठ से दस गिलास पानी पीना चाहिए। पानी हमेशा शुद्ध ही पीना चाहिए। ऐसा न करने से पेट सम्बन्धी विकार पैदा हो जाते हैं। पानी को फिल्टर करके अथवा उबालकर शुद्ध किया जा सकता है।

प्रश्न 5.
प्रत्येक वस्तु यथास्थान पर न होने से क्या होता है?
उत्तर:
सभी वस्तुएँ यथास्थान पर होनी चाहिएं। ऐसा न करने से एक तो अस्त-व्यस्त सामान से मन की एकाग्रता पर बुरा प्रभाव पड़ता है, साथ ही ज़रूरत के समय वस्तु न मिलने से घर में कलह का कारण बनता है।

प्रश्न 6.
स्वस्थ तन में स्वस्थ मन निवास करता है’, स्पष्ट करें।
उत्तर:
यह कथन बिल्कुल सत्य है कि स्वस्थ तन में स्वस्थ मन निवास करता है। यदि हमारा शरीर स्वस्थ है तो काम में हमारा मन लगेगा। मन प्रसन्न रहेगा। मन में हर समय ताज़गी और स्फूर्ति रहेगी। मन में आलस्य नहीं होगा। स्वभाव में चिड़चिड़ापन नहीं होगा। अतः यह सत्य ही है कि स्वस्थ तन में स्वस्थ मन निवास करता है।।

VII. (i) नीचे लिखे शब्दों को बोलकर सही ढंग से लिखो

शरीर, आवश्यक, शुद्ध, शर्त, हमेशा, रोशनी सफ़ाई, उल्लास, पसीना, सन्देह, सब्जी, सुखी
नोट:-पहली पंक्ति में बार-बार आई ध्वनि है ‘श’
दूसरी पंक्ति में बार-बार आई ध्वनि है ‘स’
(विद्यार्थी इनके सही उच्चारण करते हुए अपनी उत्तर-पुस्तिका में लिखें।)

(ii) अब इन्हें पढ़ो

(iii) श्रुतलेख

स्वास्थ्य, मस्तिष्क, उमंग, स्फूर्ति, पर्याप्त, हृष्ट-पुष्ट। त्वचा, शुद्धता, तत्पर, पौष्टिक, सन्तुलित, योगाभ्यास।
उत्तर:
विद्यार्थी अपनी उत्तर-पुस्तिकाओं में इन्हें लिखने का अभ्यास करें।

रचनात्मक.

प्रश्न 1.
अपनी छोटी बहन/भाई को पत्र लिखकर यह बताएँ कि स्वास्थ्य अच्छा कैसे रखा जा सकता है ?
उत्तर:
अपनी छोटी बहन को पत्र लिखो कि अच्छा स्वास्थ्य कैसे रखा जा सकता है।

25 लारेंस रोड,
अमृतसर।
27 मार्च, 20…..

प्रिय बहन विमला,
स्नेहपूर्ण नमस्ते।

मैंने तुम्हें पहले भी लिखा था कि अच्छा स्वास्थ्य सुखमय जीवन का आधार है। तुम अक्सर बीमार रहती हो। मैं तुम्हें स्वास्थ्य अच्छा रखने के लिए कुछ सूत्र या ढंग बताता हूँ-
(क) सुबह सूर्य निकलने से पहले जाग जाना चाहिए। फिर नित्य कर्म के बाद भ्रमण और व्यायाम करना चाहिए।
(ख) भोजन पौष्टिक और सन्तुलित होना चाहिए। दूध, दही, फल, सब्जियाँ आदि स्वास्थ्य के लिए बहुत उपयोगी हैं। स्वच्छ जल का प्रयोग करना चाहिए।
(ग) अच्छे स्वास्थ्य के लिए सफ़ाई भी ज़रूरी है।

मुझे पूर्ण विश्वास है कि तुम मेरे उक्त सुझावों को मान कर स्वास्थ्य में सुधार करने का प्रयास करोगी। यदि तुम इन सुझावों पर न चली तो बाद में पछताना पड़ेगा।
पूज्य माता जी और पिता जी को प्रणाम।

तुम्हारा बड़ा भाई,
प्रदीप।

यह भी करो-

1. शरीर, कपड़े घर, आस-पड़ोस की नियमित सफाई।
2. प्रतिदिन व्यायाम एवं सैर।
3. खाने-पीने की वस्तुओं को ढक कर रखो।
4. शारीरिक अंगों की हमेशा सफ़ाई रखो।

बहुवैकल्पिक प्रश्न

पूछे गए प्रश्नों के सही विकल्प पर (✓) निशान लगाएं

प्रश्न 1.
दुनिया में सबसे पहला सुख किसे माना जाता
(क) नीरोगी काया
(ख) धन
(ग) बड़ा घर
(घ) अधिक धन।
उत्तर:
(क) नीरोगी काया

प्रश्न 2.
अच्छे स्वास्थ्य के लिए हमें कैसा आहार खाना चाहिए ?
(क) अच्छा
(ख) बढ़िया
(ग) संतुलित
(घ) बादाम।
उत्तर:
(ग) संतुलित

प्रश्न 3.
अपने आप में संतुलित आहार क्या है ?
(क) दूध
(ख) लस्सी
(ग) फल
(घ) केला।
उत्तर:
(क) दूध

प्रश्न 4.
हमें अपने दाँत कब साफ करने चाहिएं ?
(क) एक बार
(ख) नित्य
(ग) कभी-कभी
(घ) दिन में।
उत्तर:
(ख) नित्य

प्रश्न 5.
स्वस्थ व्यक्ति के चेहरे पर क्या होती है ?
(क) चमक
(ख) रौब
(ग) साहस
(घ) स्वच्छता।
उत्तर:
(क) चमक

हमारा स्वास्थ्य Summary

हमारा स्वास्थ्य पाठ का सार

दुनिया में सबसे पहला सुख नीरोगी काया है। यदि हम स्वस्थ हैं तो सब कुछ अच्छा लगता है, सारे काम फुर्ती से हो जाते हैं, लेकिन यदि स्वास्थ्य ठीक न हो तो कुछ भी अच्छा नहीं लगता, स्वभाव में चिड़चिड़ापन आ जाता है। तन और मन को स्वस्थ रखने के लिए स्वच्छ रहने की आवश्यकता है।

अपने शरीर की सफाई के लिए हमें शरीर के सभी अंगों को साफ़ रखना चाहिए। रोज़ाना नहाना चाहिए। नहाते समय अपनी त्वचा के अनुसार साबुन का प्रयोग करना चाहिए। इससे शरीर की मैल भी धुलती है और शरीर के रोम-छिद्र भी खुलते हैं। शौच के बाद हाथ साबुन से अवश्य धोने चाहिएं। हाथ-मुँह पोंछने के लिए अपना ही तौलिया प्रयोग करना चाहिए। किसी दूसरे के तौलिये का प्रयोग नहीं करना चाहिए। तन के साथ-साथ कपड़ों की सफ़ाई भी आवश्यक है। हमेशा साफ़-सुथरे और इस्त्री किए हुए कपड़े ही पहनने चाहिएं।

अच्छे स्वास्थ्य के लिए हमें सन्तुलित आहार खाना चाहिए। हरी सब्जियाँ, दालें, फल, दही, पनीर तथा अंकुरित अनाज नियमित रूप से खाना चाहिए। इन सबसे हमारे शरीर में ऊर्जा आती है। दूध अपने आप में सन्तुलित आहार है। इसका सेवन सुबहशाम अवश्य करना चाहिए। खाने की वस्तुएँ ढकी हुई होनी चाहिए। फल और सब्जियों को प्रयोग में लाने से पहले धो अवश्य लेना चाहिए। पानी भी साफ़-सुथरा ही पीना चाहिए। जहाँ तक हो सके पानी को छानकर या उबालकर पीना चाहिए। हमें दिन में आठ-दस गिलास पानी अवश्य पीना चाहिए। इससे चेहरे और आँखों में चमक आती है।

शरीर को स्वस्थ रखने के लिए व्यायाम करना आवश्यक है। इससे शरीर भी स्वस्थ रहता है और मन भी स्वस्थ रहता है। व्यायाम हमें खुली हवा में करना चाहिए। मन में सकारात्मक सोच रखनी चाहिए। सकारात्मक सोच के लिए अच्छी प्रेरणादायक तथा महापुरुषों की जीवनियाँ पढ़नी चाहिएं। तन और मन की सफ़ाई के साथ-साथ घर की सफ़ाई भी आवश्यक है। घर को झाड़ लगाकर फ़िनायल डालकर पोंछा लगाना चाहिए। सभी चीजें अपने-अपने स्थान पर रखी रहनी चाहिएं। अस्तव्यस्त चीजें हों तो मन की एकाग्रता पर भी असर पड़ता है और आवश्यकता पड़ने पर समय पर वस्तु न मिलने से घर में झगड़ा भी होता है। घर का कूड़ा-कर्कट ढक्कनदार डिब्बे में ही डालना चाहिए। गड्ढों में और नालियों में पानी इकट्ठा नहीं होने देना चाहिए। कूलर, बाल्टियों और डिब्बों में, पानी की टंकियों में पानी इकट्ठा नहीं होने देना चाहिए। इन सब बातों को अपनाते हुए हम अपने आपको सदा स्वस्थ रख सकते हैं। कहा भी गया है-तन्दुरुस्ती हज़ार नियामत है।

कठिन शब्दों के अर्थ:

नीरोगी = स्वस्थ। काया = शरीर। रौनक = लाली, चमक। उमंग = खुशी। उल्लास = प्रसन्नता। स्फूर्ति = चुस्ती, फुर्ती के साथ। आलस्य = सुस्ती। विपरीत = उल्ट।। स्वभाव = आदत। मस्तिष्क = बुद्धि। आवश्यक = ज़रूरी। स्वच्छता = सफ़ाई। त्वचा = चमड़ी। छिद्र = छेद। रोम = रोएँ। स्नान = नहाना। शौच = पाखाना। सन्तुलित = नपा-तुला, ऐसा भोजन जिसमें सभी तत्व विद्यमान हों। ऊर्जा = शक्ति, ताकत। भय = डर। हैंड पम्प = हाथ से चलाया जाने वाला नल। खासतौर = विशेषकर। नियमित = नियम से। हृष्ट-पुष्ट = मज़बूत। सकारात्मक = प्रगतिवादी। स्मरण शक्ति = याद रखने की क्षमता, याददाशत। पौष्टिक = ताकत देने वाली। अस्त-व्यस्त = बिखरा हुआ, इधर-उधर फैला हुआ। एकाग्रता = स्थिर मन। कलह = क्लेश। प्रभाव = असर। जाले = मकड़ी के जाले। एकत्रित = इकट्ठा। मलेरिया = मच्छरों से फैलने वाला रोग। हैज़ा = मक्खियों से फैलने वाला रोग। दिनचर्या = दैनिक कार्य। प्रसन्नचित्त = प्रसन्न मन। कठिन परिस्थितियों = मुश्किल समय। धैर्य = धीरज। तत्पर = तैयार।

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 9 Volume Ex 9.1 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 9 Volume Ex 9.1

1. Find the volume of the following by counting the number of cubes.

Question 1.

Volume = _________
Solution:
Volume = 4 cm³

Question 2.

Volume = _________
Solution:
Volume = 30 cm³

Question 3.

Volume = _________
Solution:
Volume = 36 cm³

2. Complete the table :

Solution:
(i) 6 cm³
(ii) 24 mm³
(iii) 6000 m³
(iv) 343 cm³
(v) 400 m³

3. Find the volume of cube whose side (edge) is :

Question 1.
6 cm
Solution:
Side (edge) of cube = 6 cm
Volume of cube = side × side × side
= 6 cm × 6 cm × 6 cm
= 216 cm³

Question 2.
8 m
Solution:
Side of cube = 8 m
Volume of cube = side × side × side
= 8m × 8m × 8m
= 512 m³

Question 3.
15 mm
Solution:
Side of cube = 15 mm
Volume of cube = side × side × side
= 15 mm × 15 mm × 15 mm
= 3375 mm³

Question 4.
21 m
Solution:
Side of cube = 21m
Volume of cube= side × side × side
= 21 m × 21 m × 21 m
= 9261 m³

4. Find the volume of cuboid whose length, breadth and height is as follows :

Question 1.
9 cm, 6 cm, 3 cm
Solution:
Length of cuboid = 9 cm
Breadth of cuboid = 6 cm
Height of cuboid = 3 cm
Volume of cuboid = Length × Breadth × Height
= 9 cm × 6 cm × 3 cm
= 162 cm³

Question 2.
12 mm, 9 mm, 4 mm
Solution:
Length of cuboid = 12 mm
Breadth of cuboid = 9 mm
Height of cuboid = 4 mm
Volume of cuboid = Length × Breadth × Height
= 12 mm × 9 mm × 4 mm
= 432 mm³

Question 3.
15 m, 13 m, 12 m
Solution:
Length of cuboid = 15 m
Breadth of cuboid = 13 m
Height of cuboid = 12 m
Volume of cuboid = Length × Breadth × Height
= 15 m × 13 m × 12 m
= 2340 m³

Question 4.
22 mm, 16 mm, 12 mm
Solution:
Length of cuboid = 22 mm
Breadth of cuboid = 16 mm
Height of cuboid = 12 mm
Volume of cuboid = Length × Breadth × Height
= 22 mm × 16 mm × 12 mm
= 4224 mm³

Question 5.
25 m, 23 m, 21 m.
Solution:
Length of cuboid = 25 m
Breadth of cuboid = 23 m
Height of cuboid = 21 m
Volume of cuboid = Length × Breadth × Height
= 25 m × 23 m × 21 m
= 12075 m³

Question 5.
A chalk box is 8 cm long, 6 cm broad and 10 cm high. Find the volume of the box.
Solution:
Length of the chalk box = 8 cm
Breadth of the chalk box = 6 cm
Height of the chalk box = 10 cm
Volume of the chalk box = Length × Breadth × Height
= 8 cm × 6 cm × 10 cm
= 480 cm³

Question 6.
A cardboard box is 50 cm long, 40 cm wide and 24 cm high. Find the volume of the box.
Solution:
Length of the cardboard box = 50 cm
Breadth of the cardboard box = 40 cm
Height of the cardboard box = 24 cm
Volume of the cardboard box = Length × Breadth × Height
= 50 cm × 40 cm × 24 cm
= 48000 cm³

Question 7.
Jashan’s tiffin box is 15 cm long, 10 cm wide and 8 cm high and Gurwinder’s tiffin box is 12 cm long, 10 cm wide and 10 cm high. Find the volume of both. Whose tiffin box has more volume ?
Solution:
Jashan :
Length of the tiffin box = 15 cm
Breadth of the tiffin box = 10 cm
Height of the tiffin box = 8 cm
Volume of the tiffin box = Length × Breadth × Height
= 15 cm × 10 cm × 8 cm
= 1200 cm³

Gurwinder :
Length of the tiffin box = 12 cm
Breadth of the tiffin box = 10 cm
Height of the tiffin box = 10 cm
Volume of the tiffin box = Length × Breadth × Height
= 12 cm × 10 cm × 10 cm
= 1200 cm³
Their tiffin boxes have equal volumes.

Question 8.
Find the volume of 25 cuboidal boxes with dimensions 12 cm long, 9 cm wide and 6 cm high each.
Solution:
Length of the cuboidal box =12 cm
Breadth of the cuboidal box = 9 cm
Height of the cuboidal box = 6 cm
Volume of the cuboidal box = Length × Breadth × Height
= 12 cm × 9 cm × 6 cm
= 648 cm³
Volume of 25 cuboidal boxes
= 648 × 25 cm³
= 16200 cm³

Question 9.
There are two types of powder boxes available in the market. One is of cubical shape with side 8 cm and other is of cuboidal shape with length 15 cm, breadth 8 cm and height 4 cm. Which box has more powder and how much? If both have same prices then which box will you prefer?
Solution:
Side of the cubical box = 8 cm
Volume of the cubical box = side x side x side
= 8 cm × 8 cm × 8 cm
= 512 cm³
Length of the cuboidal box = 15 cm
Breadth of the cuboidal box = 8 cm
Height of the cuboidal box = 4 cm
Volume of the cuboidal box = Length × Breadth × Height
= 15 cm × 8 cm × 4 cm
= 480 cm³
Cubical box has more powder
= 512 cm³ – 480 cm³
= 32 cm³
I will prefer cubical box.

Question 10.
How many bricks of size 24 cm long, 12 cm wide and 8 cm thick are required for* making a wall of 12 m long, 3 m high and 24 cm thick?
Solution:
Length of the wall = 12 m
= 12 × 100 cm
= 1200 cm
Height of the wall = 3 m
= 3 × 100 cm
= 300 cm
Breadth of the wall = 24 cm
Volume of the wall = Length × Breadth × Height
= 1200 cm × 24 cm × 300 cm
= 8640000 cm³
Length of each brick = 24 cm
Breadth of each brick = 12 cm
Height of each brick = 8 cm
Volume of each brick = Length × Breadth × Height
= 24 cm × 12 cm × 8 cm
= 2304 cm³
Number of bricks required
= \(\frac{8640000 \mathrm{~cm}^{3}}{2304 \mathrm{~cm}^{3}}\)
= 3750 bricks.

Question 11.
The length, breadth and height of a biscuit packet is 15 cm, 9 cm and 6 cm respectively. If a packet has 30 biscuits then Bind the volume of each biscuit.
Solution:
Length of the packet = 15 cm
Breadth of the packet = 9 cm
Height of the packet = 6 cm
Volume of the packet = Length × Breadth× Height
= 15 cm × 9 cm × 6 cm
= 810 cm³
Total number of biscuits in the packet = 30
Volume of each biscuit = \(\frac{810 \mathrm{~cm}^{3}}{30}\)
= 27 cm³

Question 12.
One trolley is full of bricks. It is 4 m long, 2 m wide and 60 cm deep. One brick is of size 20 cm x 10 cm x 6 cm. How many bricks are there in the trolley ?
Solution:
Length of the trolley
= 4m = 4 × 100 cm = 400 cm
Breadth of the trolley
= 2 m = 2 × 100 cm = 200 cm
Depth (Height) of the trolley = 60 cm
Volume of the trolley = Length × Breadth × Depth
= 400 cm × 200 cm × 60 cm
= 4800000 cm³
Length of the brick = 20 cm
Breadth of the brick = 10 cm
Height of the brick = 6 cm
Volume of the brick = Length × Breadth × Height
= 20 cm × 10 cm × 6 cm
= 1200 cm³
Number of bricks in the trolley
= \(\frac{4800000}{1200}\) cm³
= 4000.

13. Fill in the blanks :

Question 1.
Volume of cube = __________ × __________ × ________
Solution:
Side × Side × Side

Question 2.
Volume of cuboid = __________ × __________ × ________
Solution:
Length × Breadth × Height

Question 3.
The space occupied by a solid is called its ________
Solution:
Volume.