PSEB 12th Class Environmental Education Important Questions Chapter 20 ਨਸ਼ਾ-ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ-II

Punjab State Board PSEB 12th Class Environmental Education Important Questions Chapter 20 ਨਸ਼ਾ-ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ-II Important Questions and Answers.

PSEB 12th Class Environmental Education Important Questions Chapter 20 ਨਸ਼ਾ-ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ-II

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ (Very Short Answer Type Questions)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਨਸ਼ਾ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਸ਼ੇ ਉਹ ਪਦਾਰਥ ਹਨ ਜੋ ਸਾਡੇ ਨਸ ਪ੍ਰਬੰਧ ’ਤੇ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਾਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਤੇਜਕ ਬਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਾਂ ਸ਼ਿਥਿਲ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਨਸ਼ੇ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਵਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਲੈਣ ਨਾਲ ਉਹ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਆਦਤ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਨਸ਼ੇਵਾਦੀ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਨਸ਼ੇਵਾਦੀ – ਨਸ਼ੇਵਾਦੀ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਵਾਈ ਨੂੰ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਲੈਣਾ ਤਾਂਕਿ ਉਹ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਆਦਤ ਬਣ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਬੇਤਰਤੀਬ ਹੋ ਜਾਵੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਅਲਕੋਹਲ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਲੈਣ ਦਾ ਜਿਗਰ ‘ਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਅਲਕੋਹਲ ਦਾ ਜਿਗਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ – ਜਿਗਰ ਵਿਚ ਗੱਲਾਈਕੋਜਿਨ (Glycogen) ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਲਕੋਹਲ ਜਿਗਰ ਵਿਚ ਚਰਬੀ ਨੂੰ ਜਮਾਂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਕਰਕੇ ‘ਚਰਬੀਲਾ ਜਿਗਰ ਸਿਨਡਰਮ (Fatty Liver Syndrome) ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਜਿਗਰ ਸਖ਼ਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਸੈੱਲ ਜਾਂ ਤੰਤੁ ਰੇਸ਼ੇਦਾਰ ਟਿਸ਼ੂ ਦੀ ਜਗਾ ਲੈ ਲੈਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਗਰ ਵਿਚ ਵਿਗਾੜ ਪੈਣ ਨੂੰ ਕਿਰੋਸਿਸ (Cirrhosis) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਕ ਵਾਰੀ ਜਦੋਂ ਜਿਗਰ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਸਰੀਰ ਦੇ ਦੂਜੇ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਔਪੀਅਡਸ (Opiods) ਕੀ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਉਹ ਪਦਾਰਥ ਜਿਹੜੇ ਅਫ਼ੀਮ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਔਪੀਅਡਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਜਿਵੇਂ-ਅਫ਼ੀਮ, (Opium), ਮੋਰਫਿਨ (Morphine), ਹੈਰੋਇਨ (Heroin).

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ਜੋ ਕੇਨੇਬਿਸ (Cannabis) ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਭੰਗ, ਗਾਂਜਾ, ਚਰਸ਼ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਕੈਫ਼ੀਨ (Caffeine) ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੈਫ਼ੀਨ (Caffeine) ਚਾਹ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਨ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਉਤੇਜਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਕੁਝ ਹੇਲੂਸੀਨੋਜੀਨਾਂ (Hallucinogens) ਦੇ ਨਾਂ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਐੱਲ. ਐੱਸ. ਡੀ. (LSD), ਪਿਯੋਟ (Peyote), ਮੈਜਿਕ ਮਸ਼ਰੂਮ (Magic Mushroom) ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
NDPS ਅਧਿਨਿਯਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਖਰੀਦ, ਵੇਚ ਅਤੇ ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਸਰੀ ਥਾਂ ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਕੀ ਜੁਰਮਾਨਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਛੋਟੇ ਤੌਰ ਤੇ-6 ਮਹੀਨੇ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਕੈਦ ਜਾਂ ਤੋਂ 10,000/- ਦਾ ਜੁਰਮਾਨਾ ਜਾਂ ਦੋਵੇਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵੇਚ ਜਾਂ ਖ਼ਰੀਦ ਦਾ ਜ਼ੁਰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉੱਪਰ NDPS ਅਧਿਨਿਯਮ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਧਾਰਾ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
NDPS ਅਧਿਨਿਯਮ ਦੀ ਧਾਰਾ 24.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸਾਈਕੇਡੇਲਿਕ (Psychadelic) ਨਸ਼ੇ ਕੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਾਈਕੇਡੇਲਿਕ ਨਸ਼ੇ – ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸਾਡੇ ਨਸ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਅਤੇ ਚੇਤਨ ਅੰਗਾਂ ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਪਭੋਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਖਿਆਲੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ (Short Answer Type Questions Type-I & Type-II)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਦਿਲ, ਪੇਟ ਅਤੇ ਕਿਡਨੀ ਉੱਪਰ ਅਲਕੋਹਲ ਦੇ ਬੁਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਹਨ ? |
ਉੱਤਰ-

• ਦਿਲ ‘ ਤੇ ਅਲਕੋਹਲ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ – ਅਲਕੋਹਲ ਕੋਰੋਨਰੀ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ (CHD) ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜਾਂ ਨੂੰ ਫੈਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਲਗਾਤਾਰ ਫੈਲਣ ਕਰਕੇ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਦੀਵਾਰਾਂ ਸਖ਼ਤ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਦਲਾਵ ਅਤੇ ਅਲਕੋਹਲਿਕ ਚਰਬੀ ਦਿਲ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਢੰਗ ਉੱਪਰ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
• ਪੇਟ ‘ਤੇ ਅਲਕੋਹਲ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ-ਅਲਕੋਹਲ ਪੇਟ ਉੱਪਰ ਵੀ ਅਸਰ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਪੇਟ ਵਿਚ ਜਲਨ ਹੋਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਗੈਸ ਅਤੇ ਅਲਸਰ (Ulcer) ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਕਿਡਨੀ ‘ਤੇ ਅਲਕੋਹਲ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ-ਅਲਕੋਹਲ ਕਿਡਨੀ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਕਿਡਨੀ ਫੇਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਉੱਪਰ ਅਲਕੋਹਲ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
1. ਪਰਿਵਾਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ-ਅਲਕੋਹਲਿਕ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਬਹੁਤ ਮਹਿੰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦਾ ਉਪਭੋਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਲੋੜਾਂ ਵੀ ਪੂਰੀਆਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ।

2. ਸਮਾਜ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ-

• ਅਲਕੋਹਲ ਪੀਣ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਸੰਬੰਧ ਸਮਾਜਿਕ ਅਪਰਾਧਾਂ ਨਾਲ ਹੈ । ਇਸਦਾ ਸੰਬੰਧ ਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਰੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਹੈ ।
• ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ਤੇ ਅਲਕੋਹਲ ਦਾ ਉਪਭੋਗ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ ।
• ਅਲਕੋਹਲ ਦਾ ਉਪਭੋਗ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਨ ਘੱਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
• ਅਲਕੋਹਲ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਪਭੋਗ ਆਵਾਜਾਈ ਵਾਲੀਆਂ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਅਤੇ ਵੇਚ ਸਮਾਜ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਔਪੀਅਡਸ (Opioids) ‘ਤੇ ਨੋਟ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਔਪੀਅਡਸ (Opioids), ਮੋਰਫਿਨ (Morphine), Opium (ਅਫ਼ੀਮ), ਹੈਰੋਇਨ (Heroin)!

1. ਔਪੀਅਡਸ (Opioids) ਉਹ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਰ ਨਸ ਪ੍ਰਬੰਧ ਅਤੇ ਪੇਟ ਉੱਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ।
2. ਮੋਰਫਿਨ ਮੋਰਫਿਨ) ਪੋਪੀ ਨਾਂ ਦੇ ਬੂਟੇ ਦੇ ਗੁੱਦੇ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
3. ਇਹ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਦਾਰਥ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਚੀਰ-ਫਾੜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
4. ਹੈਰੋਇਨ (Heroin) ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਸਾਇਣਿਕ ਮੋਰਫਿਨ ਹੈ । ਇਹ ਮੋਰਫਿਨ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕੌੜਾ, ਚਿੱਟਾ, ਗੰਧਹੀਨ ਮਿਸ਼ਰਨ ਹੈ ।
5. ਹੈਰੋਇਨ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸਿਗਰਟ ਦੁਆਰਾ ਜਾਂ ਟੀਕੇ ਦੁਆਰਾ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸਿਥਲ ਕਰ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਦਵਾਈ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਔਪੀਅਡਸ (Opioids) ਦੇ ਤਿੰਨ ਬੁਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਲਿਖੋ । ਉੱਤਰ-1, ਅੱਖ ਦੀ ਪਤਲੀ ਦਾ ਸੰਗਨਾ 2. ਰਾਤ ਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਘੱਟ ਦੇਣਾ 3. ਬਲੱਡ-ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ (Blood Pressure) ਅਨਿਯਮਿਤ ਹੋਣਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕੇਨੇਬਿਨਾਇਡਸ (Cannabinoids) ‘ਤੇ ਇੱਕ ਨੋਟ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੇਨੇਬਿਨਾਇਡਸ-

1. ਇਹ ਕੁੱਝ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦਾ ਗਰੁੱਪ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਪਭੋਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ‘ਤੇ ਅਸਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
2. ਕੁਦਰਤੀ ਕੇਨੇਬਿਨਾਇਡਸ ‘ਕੇਨੇਬਿਸ ਸੇਟਿਵਾ ਨਾਂ ਦੇ ਪੌਦੇ ਦੇ ਫੁੱਲ ਦੇ ਉੱਪਰੀ ਭਾਗ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
3. ਕੇਨੇਬਿਨਾਇਡਸ ਦਾ ਸਕਿਅ ਤੱਤ ਟੈਟਰਾਹਾਈਡਰੋਕੇਨੇ-ਬਿਨਲ (Tetrahydrocannobinol) ਜਾਂ THC) ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
4. ਮੈਰੀਜੁਆਨਾ (Marijuana), ਹਸ਼ੀਸ਼ (Hashish), ਗਾਂਜਾ (Ganja) ਅਤੇ ਚਰਸ (Charas) ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਉੱਪਰੀ ਭਾਗਾਂ, ਪੱਤਿਆਂ ਅਤੇ ਕੇਨੇਬਿਸ ਪੌਦੇ ਦੇ ਗੂੰਦ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
5. ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹ ਅੰਦਰ ਖਿੱਚਣ ਨਾਲ ਜਾਂ ਮੁੰਹ ਦੁਆਰਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਦਿਲ ਅਤੇ ਖੂਨ ਪਰਵਾਹੀ ਨਾੜੀਆਂ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
6. ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਕੈਫ਼ੀਨ (Caffeine) ਕਿੱਥੇ ਉਪਲੱਬਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ? ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੈਫ਼ੀਨ (Caffeine)-

1. ਚਾਹ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਨ ਹੈ ।
2. ਕੈਫ਼ੀਨ ਲੈਣ ਨਾਲ ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਉਣ ਦਾ ਰੋਗ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਰ ਦਰਦ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
3. ਇਸ ਦਾ ਉਪਭੋਗ ਚਿੰਤਾ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਤੰਬਾਕੂ ਦੇ ਆਦੀ ਹੋਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਸ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਨੀਕੋਟੀਨ (Nicotine) ਹੈ । ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਉੱਪਰ ਕੋਟੀਨ ਦੇ ਚਾਰ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-ਨੀਕੋਟੀਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ-

1. ਇਹ ਨਸਾਂ ਦੇ ਆਵੇਗ ਨੂੰ ਸੰਚਾਲਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
2. ਇਹ ਪੱਠਿਆਂ ਨੂੰ ਅਰਾਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
3. ਇਹ ਐਡਰੀਨਲ ਗਲੈਂਡ ਨੂੰ ਅਰਾਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
4. ਇਹ ਮਾਂਵਾਂ ਵਿਚ ਭਰੁਣ ਸੰਬੰਧੀ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕੁੱਝ ਹਸੀਨੋਜੀਨਸ (Hallucinogens) ਦੇ ਨਾਂ ਦਿਓ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ‘ਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਲੂਸੀਨੋਜੀਨ ਅਜਿਹੇ ਰਸਾਇਣ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਪਭੋਗ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰ, ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੁਝ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਵਿਅਕਤੀ ‘ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਸੁਣਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ । ਕੁਝ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਵਾਤਾਵਰਨ ਇਸ ਨੂੰ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੰਗਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿਚ ਬੁਰਾ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਬੁਰੇ ਸੁਪਨੇ ਦੇਖਦਾ ਹੈ ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੋਲੂਸੀਨੋਜੀਨਾਂ ਵਿਚ ਐੱਲ.ਐੱਸ. ਡੀ., ਐਸਕੇਲਾਈਨ (L.S.D., Mescaline), ਸਿਲੋਸਾਈਬਿਨ (Psilocybin) ਅਤੇ ਕੇਨੇਬਿਸ ਸੇਟਿਵਾ (Cannabis Sativa) ਪੌਦੇ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ । L.S.D. ਸਾਰਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਉਹ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਨਸ਼ਾ ਹੈ ਜੋ 1 mg per kg ਸਰੀਰ ਦੇ ਭਾਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਲੈਣ ਨਾਲ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਕਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਨਸ਼ਾ ਕੇਂਦਰੀ ਨਸ ਪ੍ਰਬੰਧ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਬੁਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਬੁਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵ-

1. ਔਪੀਏਟ (Opiates) ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਿਥਲ ਬਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੈਣ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਸਾਹ ਰੁਕਣ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
2. ਉਤੇਜਕ ਪਦਾਰਥ ਜਿਵੇਂ ਐਮਫੇਟਾਮਾਇਨਜ਼ (Amphetamines) ਲੈਣ ਨਾਲ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ’ਤੇ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਦੂਰੀ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਾਉਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
3. ਕੋਕੀਨ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰਤ ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਪਭੋਗ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਨਾੜਾਂ ਅਤੇ ਸਾਹ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਸੰਬੰਧੀ ਰੁਕਾਵਟ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
4. L.S.D. ਇੱਕ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੋਲੂਸੀਨੋਜੈਨ (Hallucinogen) ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸ਼੍ਰੋਮੋਸੋਮ ਅਤੇ ਭਰੂਣ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ (Long Answer Type Questions)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖਿਆਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ :
(i) ਸਾਈਕੀਡੇਲਿਕ ਨਸ਼ੇ ਅਤੇ ਬਾਰਬੀਰੇਟਸ (Psychedelic drugs and Barbiturates)
(ii) ਕੇਨੇਬਿਸ (Cannabis)
ਉੱਤਰ-
(i) ਸਾਈਕੀਡੇਲਿਕ ਜਾਂ ਨਜ਼ਰ ਸੰਬੰਧੀ ਨਸ਼ੇ (Psychedelic or vision producing drugs) – ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸੈਰੀਬ੍ਰਮ (Cerebrum) ਅਤੇ ਚੇਤਨ ਅੰਗਾਂ (Sense organs) ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਨਸ਼ੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਖਿਆਲੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਝੂਠੀ ਅਤੇ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਖੁਸ਼ੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਰੰਗਾਂ ਅਤੇ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ਵਿਚ ਉੱਥੇ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ L.S.D. (Lysergic acid Dimethy amide), ਮੈਰੀਜੁਆਨਾ (Marijuana) ਅਤੇ ਹਸ਼ੀਸ਼ (Hashish) ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ।
ਬਾਰਬੀਟੂਰੇਟਸ (Barbiturates)-ਇਹ ਨਕਲੀ: ਨਸ਼ੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਨੀਂਦ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਨੀਂਦ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਮੱਤ ਮਾਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇਣ ਨਾਲ ਮਿਰਗੀ ਦਾ ਰੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

(ii) ਕੇਨੇਬਿਸ (Cannabis) – ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਨਸ਼ਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭੰਗ ਦੇ ਪੌਦੇ ਤੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੌਦਿਆਂ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ।

1. ਹਸ਼ੀਸ਼ ਜਾਂ ਚਰਸ ਮਾਦਾ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਉੱਪਰੀ ਭਾਗ ਤੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ।
2. ਭੰਗ ਸੁੱਕੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ।
3. ਗਾਂਜਾ ਛੋਟੇ ਪੱਤਿਆਂ ਅਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀਆਂ ਹੇਠਲੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਤੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ।

ਮੇਰੀਜੁਆਨਾ (Marijuana) ਇੱਕ ਹੋਰ ਨਸ਼ਾ ਹੈ ‘ਕੈਨਬਿਸ ਸੇਟਿਵਾ’ (Cannabis Sativa) ਨਾਂ ਦੇ ਪੌਦੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਅਰਾਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਚੜ੍ਹਦੀਆਂ ਕਲਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗੱਲ ਤੇ ਹੱਸਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਖੂਨ ਦਾ ਸ਼ੂਗਰ ਲੈਵਲ ਵੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਤੰਬਾਕੂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਸਿਹਤ ਲਈ ਕਿਵੇਂ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੈ ? ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਤੰਬਾਕੂ ਸਿਹਤ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੈ ।

1. ਤੰਬਾਕੂ ਵਿਚ ਨਿਕੋਟੀਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਸ਼ਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਕੋਰੋਨੇਰੀ (Coronary) ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
2. ਇਸ ਦੇ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਉਤੇਜਕ ਤੱਤ ਮੂੰਹ ਦਾ ਅਤੇ ਫੇਫੜੇ ਦਾ ਕੈਂਸਰ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
3. ਤੰਬਾਕੂ ਨਾਲ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਜਨਮ ਦੇਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਵਿਚ ਵੀ ਕਮੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
4. ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ ਵਿਚ ਨਿਕੋਟੀਨ (Nicotine) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਭਰੂਣ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਾਧਾ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
5. ਤੰਬਾਕੂ ਦੇ ਆਦੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਪੇਟ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਅੰਤੜੀ ਦਾ ਕੈਂਸਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
6. ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਨਾਲੀ ਵਿਚ ਸੁਜਨ ਆਉਣ ਨਾਲ ਬਰੋਨਕਾਇਟਿਸ (bronchitis) ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
NDPS ਅਧਿਨਿਯਮ (1985) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਪਰਾਧਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਜੁਰਮਾਨਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸੂਚੀ ਤਿਆਰ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-

ਯਥਾਰਥਿਕ ਜਾਂ ਬਾਹਰਮੁਖੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਖਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ-

1. ਅਲਕੋਹਲ ਕੇਂਦਰੀ ਨਸ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ………………………. ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਘਟਾਉਂਦੀ ਹੈ

2. ਅਫ਼ੀਮ ਦੇ ਬੁਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅੱਖ ਦੀ ਪੁਤਲੀ ਦਾ ……………………. ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੁੰਗੜਨਾ

3. ਕੋਕੀਨ ਨਾਲ ……………………… ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਉੱਚ

4. ਕੈਫ਼ੀਨ (Caffeine) ………………….. ਦਾ ਸੰਘਟਕ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਚਾਹ, ਕਾਫ਼ੀ

5. NDPS ਅਧਿਨਿਯਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਸੇ ਅਪਰਾਧ ਨੂੰ ਕਰਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਧਾਰਾ ……………. ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
30

6. ਕੋਕੀਨ, ਮੋਰਫ਼ਿਨ ਆਦਿ ਦੇ ਉਪਭੋਗ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਬਹੁਤ ਸਖ਼ਤ ਕੈਦ ਹੈ ਜੋ ਕਿ …………………. ਸਾਲ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਇੱਕ ।

ਠੀਕ/ਗਲਤ

1. ਅਲਕੋਹਲ ਦਾ ਉਪਭੋਗ ਕਰਨ ਨਾਲ ਜਿਗਰ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਗਰ ਦੀ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ

2. ਕੇਨੇਬਿਨੋਇਡ ਵਿਚ ਹੈਰੋਇਨ, ਮੋਰਫਿਨ ਅਤੇ ਪੈਥੀਡੀਨ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਗ਼ਲਤ

3. ਟਰਾਂਕਲਾਈਜ਼ਰਸ (Tranquilizers) ਦੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਮਾਤਰਾ ਲੈਣ ਨਾਲ ਅਸਪੱਸ਼ਟ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਬੋਲਣਾ ਅਤੇ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਦਾ ਗੁਆਚ ਜਾਣਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਗ਼ਲਤ

4. ਕੈਫ਼ੀਨ ਨਾਲ ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਉਣ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ

5. NDPS ਅਧਿਨਿਯਮ ਦੀ ਧਾਰਾ 27 A ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪਨਾਹ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਲੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਵੀ ਸਜ਼ਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ

6. NDPS ਅਧਿਨਿਯਮ ਦੀ ਧਾਰਾ 27 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਉਪਭੋਗ ਸਜ਼ਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ

ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਦਿਓ ।

1. ਉਹ ਨਸ਼ੇ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਮਾਨਸਿਕ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਵਧਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਟੀਮੂਲੈਂਟਜ਼ (Stimulants)

2. ਉਹ ਨਸ਼ੇ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਚਿੰਤਾ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਡਿਪੈ ਸੈਂਟ (Depressant)

3. ਉਹ ਨਸ਼ੇ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਵਿਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਿਲਾਈਜ਼ਰਜ਼ (Tranquilizers)

4. ਉਹ ਨਸ਼ੇ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਅਫ਼ੀਮ ਦੇ ਪੌਦੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਔਪੋਇਡਸ (Opoids)

5. ਉਹ ਨਸ਼ੇ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਕੇਨੇਬਿਸ (Cannabis) ਨਾਂ ਦੇ ਪੌਦੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੇਨੇਬਿਨੋਇਡਸ (Cannabinoids)