This PSEB 6th Class Social Science Notes Chapter 11 The Vedic Age will help you in revision during exams.
The Vedic Age PSEB 6th Class SST Notes
→ The Vedic Civilization The Vedic Civilization is the period of Indian history, reconstruction of which is based on using the Vedic texts as a source.
→ The Aryans The people of Vedic Civilization are known as the Aryans. They were the people who came to India from North-Eastern Iran or Central Asia.
→ The Vedas The Vedas are the sacred books of the Hindus. These are the hymns composed in praise of the gods whom the Aryans worshipped. There are four Vedas Rigveda, Samaveda, Yajurveda and Atharvaveda.
→ The Epics The Epics are poems narrating continuously great events of one or more heroes, about their bravery and the battles which they fought. The Ramayana and the Mahabharata are the two great Indian Epics.
→ Sabha and Samiti Sabha and Samiti were the assemblies of people with whom the king discussed very important matters.
→ Varna System: Varna system was the division of society into four groups according to their occupation and activities in society. There were four varnas: Brahmanas, Kshatriyas, Vaisyas, and slaves.
→ Vish and Jana: “Vish’ means a clan. It was a group of families. The people of the tribe were called ‘Jana’.
→ Sura: Sura was an intoxicating drink consumed by a few ancient Aryans. It was considered bad and was condemned.
वैदिक काल PSEB 6th Class SST Notes
→ वेद – कुल चार वेद हैं-ऋग्वेद, सामवेद, यजुर्वेद तथा अथर्ववेद।
→ संसार की सबसे प्राचीन पुस्तक – ऋग्वेद संसार की सबसे प्राचीन पुस्तक है।
→ वैदिक काल का अर्थ – जिस काल में वैदिक साहित्य की रचना हुई उसे वैदिक काल कहते हैं।
→ वैदिक सभ्यता का विभाजन – वैदिक सभ्यता को दो भागों में विभाजित किर जाता है। ये भाग ऋग्वैदिक अथवा प्रारम्भिक वैनि सभ्यता तथा उत्तर वैदिक सभ्यता हैं।
→ वैदिक सभ्यता के लोग – वैदिक सभ्यता के लोगों को आर्य कहा जाता है।
→ सप्तसिंधु प्रदेश – वैदिक काल में पंजाब को सप्तसिन्धु (सात नदियां) प्रदेश कहा जाता था।
→ ऋग्वेद में वर्णित राज्य – ऋग्वेद में अनु, यदू, पुरु, भरत आदि राज्यों का वर्णन मिलता है।
→ वैदिक काल की शासन प्रणाली – वैदिक काल में राजतन्त्र शासन प्रणाली थी।
→ वैदिक समाज में वर्ण-विभाजन – वैदिक समाज चार वर्गों में विभाजित था।
→ वैदिक लोगों का मुख्य भोजन – गेहूं, चावल तथा दालें वैदिक लोगों का मुख्य भोजन था।
→ वैदिक लोगों के मुख्य व्यवसाय – वैदिक लोगों के मुख्य व्यवसाय कृषि, पशु-पालन, औद्योगिक-धन्धे तथा व्यापार थे।
→ वैदिक लोगों के धार्मिक विश्वास – वैदिक लोगों के धार्मिक विश्वास बहुत सादे थे। वे प्राकृतिक शक्तियों की पूजा करते थे।
→ आयुर्वेद – आयुर्वेद चिकित्सा विज्ञान है।
ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ PSEB 6th Class SST Notes
→ ਵੇਦ-ਕੁੱਲ ਚਾਰ ਵੇਦ ਹਨ-ਰਿਗਵੇਦ, ਸਾਮਵੇਦ, ਯਜੁਰਵੇਦ ਅਤੇ ਅਥਰਵਵੇਦ ।
→ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਪੁਸਤਕ-ਰਿਗਵੇਦ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ।
→ ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ ਦਾ ਅਰਥ-ਜਿਸ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਵੈਦਿਕ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੋਈ, ਉਸਨੂੰ ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
→ ਵੈਦਿਕ ਸਭਿਅਤਾ ਦੀ ਵੰਡ-ਵੈਦਿਕ ਸਭਿਅਤਾ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਭਾਗ ਰਿਗਵੈਦਿਕ ਜਾਂ ਆਰੰਭਿਕ ਵੈਦਿਕ ਸਭਿਅਤਾ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਵੈਦਿਕ ਸਭਿਅਤਾ ਹਨ ।
→ ਵੈਦਿਕ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਲੋਕ-ਵੈਦਿਕ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਰੀਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
→ ਸਪਤ ਸਿੰਧੂ ਪ੍ਰਦੇਸ਼-ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਸਪਤ-ਸਿੰਧੂ (ਸੱਤ ਨਦੀਆਂ) ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ।
→ ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਰਾਜ-ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ ਅਨੁ, ਯਦੂ, ਪੁਰੁ, ਭਰਤ ਆਦਿ ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ।
→ ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ ਦੀ ਸ਼ਾਸਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ-ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਰਾਜਤੰਤਰ ਸ਼ਾਸਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੀ ।
→ ਵੈਦਿਕ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵਰਣਾਂ ਦੀ ਵੰਡ-ਵੈਦਿਕ ਸਮਾਜ ਚਾਰ ਵਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ।
→ ਵੈਦਿਕ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਭੋਜਨ-ਕਣਕ, ਚਾਵਲ ਅਤੇ ਦਾਲਾਂ ਵੈਦਿਕ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਭੋਜਨ ਸੀ ।
→ ਵੈਦਿਕ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਿੱਤੇ-ਵੈਦਿਕ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਿੱਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਪਸ਼ੂ-ਪਾਲਣ, ਉਦਯੋਗਿਕ-ਧੰਦੇ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਸਨ ।
→ ਵੈਦਿਕ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ-ਵੈਦਿਕ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਬਹੁਤ ਸਾਦੇ ਸਨ । ਉਹ ਕੁਦਰਤੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਸਨ ।
→ ਆਯੁਰਵੇਦ-ਆਯੁਰਵੇਦ ਚਿਕਿਤਸਾ ਵਿਗਿਆਨ ਹੈ ।