This PSEB 6th Class Social Science Notes Chapter 21 Urban Development – Local Self Government will help you in revision during exams.
Urban Development – Local Self Government PSEB 6th Class SST Notes
→ Institutions of local self-government in urban areas: Nagar Panchayat, Municipal Council or Municipal Committee, and Municipal Corporation are the three institutions of local self-government in urban areas.
→ Nagar Panchayat: A Nagar Panchayat is formed in a town with a population of not more than 20,000.
→ Municipal Councilor Municipal Committee: A city with a population from 20,000 to one lac, has a Municipal Councilor Municipal Committee.
→ Municipal Corporation: A Municipal Corporation is a local body for a big city.
→ It is the highest institution of urban local self-government. It is established in a city with a population of lakhs.
→ Councilors: Members of a Municipal Council (Committee) and a Municipal Corporation are called councilors.
→ Mayor: Mayor is the head of a Municipal Corporation. He is elected by the members of the Municipal Corporation.
→ District Administration: The administration at the district level is called District Administration. It is headed by Deputy Commissioner.
→ Judicial Administration: There are two types of courts in a district. Civil courts deal with matters related to property and money, while criminal courts deal with cases like theft, murder, and criminal assault.
शहरी विकास और स्थानीय सरकार PSEB 6th Class SST Notes
→ नगर की स्थानीय शासन संस्थाएँ – नगर-पंचायत, नगर-परिषद् तथा नगर निगम।
→ नगर-पंचायत – नगर से छोटे परन्तु गाँव से बड़े कस्बे की स्थानीय संस्था।
→ नगर परिषद् – कस्बों से बड़े नगरों की स्थानीय शासन संस्था। इन्हें कुछ राज्यों में नगरपालिका अथवा नगर बोर्ड भी कहा जाता है।
→ नगर निगम – बड़े-बड़े नगरों की स्थानीय शासन संस्था।
→ मेयर अथवा महापौर – नगर-निगम का अध्यक्ष
→ जिला अधिकारी – जिला प्रशासन का मुखिया जो जिले में कानून और व्यवस्था बनाए रखता है।
ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਸਰਕਾਰ PSEB 6th Class SST Notes
→ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀਆਂ ਸਥਾਨਕ ਸ਼ਾਸਨ ਸੰਸਥਾਵਾਂ-ਨਗਰ ਪੰਚਾਇਤ, ਨਗਰ ਪਰਿਸ਼ਦ ਅਤੇ ਨਗਰ ਨਿਗਮ ।
→ ਨਗਰ ਪੰਚਾਇਤ-ਸ਼ਹਿਰ ਨਾਲੋਂ ਛੋਟੇ ਪਰ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਕਸਬੇ ਦੀ ਸਥਾਨਕ ਸੰਸਥਾ ।
→ ਨਗਰ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ-ਕਸਬਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸਥਾਨਕ ਸ਼ਾਸਨ ਸੰਸਥਾ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਜਾਂ ਨਗਰ ਬੋਰਡ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
→ ਨਗਰ ਨਿਗਮ-ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸਥਾਨਕ ਸ਼ਾਸਨ ਸੰਸਥਾ ।
→ ਮੇਅਰ-ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ।
→ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਧਿਕਾਰੀ-ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਮੁਖੀ, ਜੋ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਵਿਵਸਥਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ।