This PSEB 7th Class Computer Notes Chapter 7 ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ Notes will help you in revision during exams.
PSEB 7th Class Computer Notes Chapter 7 ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ
ਜਾਣ-ਪਛਾਣ
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਇੱਕ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਮੀਡੀਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਯੂਜ਼ਰ ਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ-ਕਈ ਤਰੀਕੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਗੱਲਬਾਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਸੰਚਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਮਾਧਿਅਮ ਹੈ । ਕੁੱਝ ਸੈਕਟਰ ਜਿੱਥੇ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉਹ ਹਨ ਸਿੱਖਿਆ, ਸਿਖਲਾਈ, ਸੰਦਰਭ ਸਮੱਗਰੀ, ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀਆਂ, ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ।
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ (Multimedia)
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਟੈਕਸਟ, ਚਿੱਤਰ, ਆਡੀਓ, ਵੀਡੀਓ, ਗਾਫਿਕਸ, ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਮਾਧਿਅਮ ਦੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਧਾਰਤ ਤਕਨੀਕ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਡਿਜੀਟਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼, ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ, ਕਿਰਿਆ, ਸੰਚਾਰਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । | ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ, ਆਡੀਓ, ਵੀਡੀਓ, ਟੈਕਸਟ, ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਆਦਿ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਤੋਂ ਬਣੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਬੜੇ ਚੰਗੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਰਸਾਉਣ ਦੀ ਇੱਕ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਾਮ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਮਲਟੀ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ । ਮਲਟੀ ਦਾ ਅਰਥ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਅਰਥ ਉਹ ਪਦਾਰਥ ਹੈ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਕੁਝ ਸੰਚਾਰਿਤ ਜਾਂ ਭੇਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਈਮੇਲ, ਅਖ਼ਬਾਰ, ਮੈਸੇਜਿੰਗ, ਰੇਡੀਓ , ਟੀ.ਵੀ. ਪ੍ਰਸੰਗ ਆਦਿ ਮੀਡੀਆ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਹਨ ।
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੇ ਹਿੱਸੇ (Components of Multimedia) –
1. ਟੈਕਸਟ (Text)-ਟੈਕਸਟ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਭਾਗ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਤਰੀਕਾ ਹੈ । ਇਹ ਅੱਖਰ ਅਤੇ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਿਸ਼ਾਨ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ । ਟੈਕਸਟ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੁਨੇਹੇ ਭੇਜਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਫਿੱਟ, ਰੰਗ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਆਕਰਸ਼ਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦਰਸਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਟੈਕਸਟ ਫਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫ਼ਟ ਵਰਡ, ਨੋਟਪੈਡ, ਵਰਡ ਪੈਡ ਆਦਿ ਹਨ | ਅਸੀਂ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
I. ਸਥਿਰ ਟੈਕਸਟ (Static Text)-ਸਥਿਰ ਟੈਕਸਟ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਪਾਠ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਚਿੱਤਰ ਦੇ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
II. ਹਾਈਪਰ ਟੈਕਸਟ (Hyper Text)-ਹਾਈਪਰ ਟੈਕਸਟ ਉਹ ਟੈਕਸਟ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਹੋਰ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਲਿੰਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਟੈਕਸਟ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਅੰਡਰਲਾਈਨ ਅਤੇ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਟੈਕਸਟ ਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਅਸਾਨੀ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਪੇਜ ਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
2. ਚਿੱਤਰ (Pictures)-ਚਿੱਤਰ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਪਭੋਗਤਾ ਦਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਦੇ ਹਨ ਭਾਵ ਚਿੱਤਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਮਝਾਉਂਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਚਿੱਤਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੁਆਰਾ ਦੋ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਿੱਟਮੈਪ ਜਾਂ ਰਾਸਟਰ ਚਿੱਤਰ ਅਤੇ ਵੈਕਟਰ ਚਿੱਤਰ –
I. ਬਿੱਟਮੈਪ ਜਾਂ ਰਾਸਟਰ ਚਿੱਤਰ (Raster or Bitmap Images)-ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਚਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਦਾ ਆਮ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਰਾਸਟਰ ਜਾਂ ਬਿੱਟਮੈਪ ਚਿੱਤਰ ਹੈ । ਬਿੱਟਮੈਪ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਬਿੰਦੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਮੈਟਰਿਕਸ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਿਕਸਲ (Pixel) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜੋ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਜਾਂ ਬਿੱਟਮੈਪ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਹਰੇਕ ਪਿਕਸਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਜਾਂ ਵਧੇਰੇ ਰੰਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
II. ਵੈਕਟਰ ਚਿੱਤਰ (Vector Images)-ਵੈਕਟਰ ਚਿੱਤਰ ਉਹ ਚਿੱਤਰ ਹਨ ਜੋ ਰੇਖਾਵਾਂ, ਚੱਕਰ, ਚਤੁਰਭੁਜ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗਣਿਤ ਸਮੀਕਰਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਖਿੱਚੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ੂਮ ਕਰਨ ਤੇ ਵੀ ਉਹ ਨਿਰਵਿਘਨ (Smooth) ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ | ਵੈਕਟਰ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਘੱਟ ਮੈਮੋਰੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਘੱਟ ਡੇਟਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ |
3. ਆਡੀਓ (Audio)-ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਆਡੀਓ ਦਾ ਮਤਲਬ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ, ਆਵਾਜ਼ ਚਲਾਉਣਾ ਆਦਿ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ । ਆਡੀਓ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਾਗ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਭਾਗ ਸਮਝਦਾਰੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਸਕਦੇ | ਅਸੀਂ ਆਡੀਓ ਫਾਰਮੈਟ ਵਿੱਚ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਾਂ | ਆਡੀਓ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਣ, ਸੰਗੀਤ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਕੁੱਝ ਆਵਾਜ਼ ਫਾਰਮੈਟ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ :
ਐੱਮ. ਆਈ. ਡੀ. ਆਈ. (MIDI) – ਐੱਮ. ਆਈ. ਡੀ. ਆਈ. ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ Musical Instrument Digital Indentifier ਹੈ । ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਯੰਤਰਾਂ ਲਈ ਵਿਕਸਤ ਇਕ ਸੰਚਾਰ (Communication) ਟੂਲ ਹੈ । ਇਹ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਲਚਕਦਾਰ ਅਤੇ ਅਸਾਨ ਸਾਧਨ ਹੈ ।
ਡਿਜੀਟਲ ਆਡੀਓ (Digital Audio)-ਡਿਜੀਟਲ ਆਵਾਜ਼ ਐੱਮ.ਆਈ.ਡੀ.ਆਈ. ਫਾਈਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੀਆ ਵਿਕਲਪ ਹੈ । ਡਿਜੀਟਲ ਸਾਉਂਡ ਫਾਈਲਾਂ ਲਾਈਵ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਲਈ ਪੂਰਵ-ਨਿਰਧਾਰਤ ਸੰਗੀਤ ਤੋਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਡਿਜੀਟਲਾਈਜ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਹ ਫਾਈਲਾਂ ਮੀਡੀਆਈ ਨਾਲੋਂ ਅਕਾਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਐੱਮ.ਆਈ.ਡੀ.ਆਈ. ਫਾਈਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੀਆ ਹੈ । ਡਿਜੀਟਲ ਆਡੀਓ ਲਈ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਫਾਰਮੈਟ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸਨੂੰ ਵਾਵ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਆਡੀਓ ਫਾਈਲਾਂ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਆਣ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਹਨ : Quick Time, Real Player, Window Media Player.
4. ਵੀਡੀਓ (Video)-ਵੀਡੀਓ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਹਿਲਾਉਣਾ । ਇਕ- ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਦਾ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਢੰਗ (Way) ਹੈ | ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਸਮਾਂ ਬਚਦਾ ਹੈ ।
ਵੀਡੀਓ ਵੇਖਣ ਲਈ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਹਨ : Quick Time, Real Player, Window Media Player. ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ।
- ਐਨਾਲਾਗ ਵੀਡੀਓ (Analog Video)-ਐਨਾਲਾਗ ਵੀਡੀਓ ਰਿਕਾਰਡਰ ਵੀਡੀਓ ਟੇਪ ਤੇ ਐਨਾਲਾਗ ਟਰੈਕ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੀਡੀਓ ਅਤੇ ਆਡੀਓ ਸਿਗਨਲ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਲਾਲ, ਹਰੇ ਅਤੇ ਨੀਲੇ ਤੀਬਰਤਾ (Intensity) ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਡਿਜੀਟਲ ਵੀਡੀਓ (Digital Video)-ਡਿਜੀਟਲ ਵੀਡੀਓ ਰਿਕਾਰਡਰ ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ ਬਾਈਟ (Byte) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ (Animation)-ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਕ ਕਈ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ | ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਡਿਜ਼ਾਈਨਿੰਗ, ਡਰਾਇੰਗ, ਲੇਆਊਟ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਕ੍ਰਮ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਗੇਮਿੰਗ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਵਿਧੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਕੁਮਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕ ਵੀਡੀਓ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤੇਜ਼ ਰਫਤਾਰ ਨਾਲ ਚਲਾ ਕੇ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਕਾਰਟੂਨ ਫਿਲਮਾਂ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ :
- ਮਾਰਗ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ (Path Animation)-ਇਸ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪਾਥ ਜਿਓਮੈਟਰੀ ਇੱਕ ਇਨਪੁੱਟ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
- ਫਰੇਮ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ (Frame Animation)-ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਤਸਵੀਰਾਂ ਇੱਕ ਫਰੇਮ ਵਿੱਚ ਚਲਦੀਆਂ ਦਿਖਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ।
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ (Requirements of Multimedia)-
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਟੈਕਸਟ, ਫੀਕਸ, ਆਵਾਜ਼ਾਂ, ਵੀਡਿਓਜ਼ ਆਦਿ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਨਾਲ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਲਈ ਕਈ ਹਾਰਡਵੇਅਰ, ਸਾਫਟਵੇਅਰਜ਼ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਦੀ ਚੋਣ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ, ਬਜਟ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਹਾਰਡਵੇਅਰ, ਸਾਫਟਵੇਅਰਜ਼ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :
ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ (Hardware Requirements)
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਐਪਸ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਹਾਰਡਵੇਅਰਜ਼ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਇਨਪੁੱਟ, ਆਊਟ ਪੁੱਟ ਅਤੇ ਸਟੋਰੇਜ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ :
1. ਇਨਪੁੱਟ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ (Input Devices)-ਇਨਪੁੱਟ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ ਉਹ ਡਿਵਾਇਸਿਜ਼ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿਚ ਟੈਕਸਟ, ਗਾਫਿਕਸ, ਆਵਾਜ਼ਾਂ, ਵਿਡਿਓਜ਼ ਆਦਿ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਇਨਪੁੱਟ ਡਿਵਾਇਸਿਜ਼ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਹਨ –
- ਕੀਬੋਰਡ (Keyboard)
- ਮਾਊਸ (Mouse)
- ਸਕੈਨਰ (Scanner)
- ਟੱਚ ਸਕਰੀਨ (Touch Screen)
- ਮਾਈਕ੍ਰੋਫੋਨ (Microphone)
- ਵਾਇਸ ਰੈਕੋਗਨੀਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮ (Voice Recognition System)
- ਡਿਜੀਟਲ ਕੈਮਰਾ (Digital Camera)
- ਜੇਇਸਟਿਕ (Joystick)
- ਲਾਈਟ ਪੈਂਨ (Light Pen)
2. ਆਊਟਪੁੱਟ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ (Output Devices)-ਆਊਟਪੁੱਟ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ ਉਹ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੋਂ ਪਰਿਣਾਮ ਲੈਣ ਲਈ ਜਾਂ ਸਕਰੀਨ ‘ਤੇ ਦਿਖਾਉਣ (Display) ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਿੰਟ ਕੱਢਣਾ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਜਾਂ ਵੀਡਿਓ ਨੂੰ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਚਲਾਉਣਾ | ਹੇਠਾਂ ਕੁੱਝ ਆਊਟ ਪੁੱਟ ਯੰਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ –
- ਮਾਨੀਟਰ (Monitor)
- ਆਡੀਓ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ (Audio Devices)
- ਵੀਡਿਓ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ (Video Devices)
- ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਰਜ਼ (Projectors)
- ਸਪੀਕਰਜ਼ (Speakers)
- ਪਿਟਰਜ਼ ਆਦਿ (Printers etc.)
3. ਸਟੋਰੇਜ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ (Storage Devices)-ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਟੋਰੇਜ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ ਵਿਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਸਟੋਰੇਜ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਟੋਰੇਜ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਹਨ :
- ਹਾਰਡਡਿਸਕ ਡਰਾਈਵ (Hard Disk Drive)
- ਮੈਗਨੇਟਿਕ ਟੇਪ (Magnetic Tape)
- ਰੈਮ (RAM)
- ਆਪਟੀਕਲ ਡਿਸਕਾਂ (CD-R, CD-RW, DVD)
- ਪੈੱਨ ਡਰਾਇਵ (Pen Drive).
- ਐਕਸਟਰਨਲ ਡਿਸਕ ਡਰਾਈਵ (External Disk Drive)
ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ (Software Requirements) –
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਸਾਫਟਵੇਅਰਜ਼ ਅਜਿਹੇ ਟੂਲਜ਼ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤੱਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਟੈਕਸਟ, ਗ੍ਰਾਫਿਕਸ, ਅਵਾਜ਼, ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ ਐਡਿਟ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਕੁੱਝ ਖਾਸ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :
- ਅਡੋਬ ਡਾਇਰੈਕਟਰ (Adobe Director)
- ਕਰੀਏਟ ਟੁਗੈਦਰ (Create Together)
- ਸਾਤੀਆ ਬਲੈਂਡਰ (Media Blander)
- ਮੀਡੀਆ ਵਰਕਸ 6.2 (Media Works 6.2)
- ਪਲੇਅ ਮੋ (Play mo)
- ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਬਿਲਡਰ (Multimedia Builder)
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਲਈ ਫਾਇਲ ਫਾਰਮੈਟਸ (File Format for Multimedia) –
ਫਾਇਲ ਫਾਰਮੈਟਸ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਾਸਟਰ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ JPEG, ਵੈਕਟਰ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ AI, ਆਡੀਓ ਡੇਟਾ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ WAV ਅਤੇ MPEG ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਫਾਈਲ ਫਾਰਮੈਟ ਬਾਰੇ ਪੜ੍ਹਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ |
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ 3 ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਅੱਗੇ ਦੱਸੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ –
- ਅਨਕੰਪਰੈਸਡ (Uncompressed)-ਇਹ ਉਹ ਫਾਈਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਜਿਹੜੀਆਂ ਸੰਕੁਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਆਕਾਰ ਦੀ ਫਾਇਲ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
- ਲਾਸਨੈਸ (Lossless)-ਉਹ ਫਾਈਲਾਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕਰਨ ਤੇ ਇਹ ਚਿੱਤਰ ਦੀQuality ਵਿਚ ਕੋਈ ਘਾਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿ (Vector Images) ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ੂਮ ਕਰਨ ਤੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ Quality ਵਿਚ ਕੋਈ ਘਾਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਚਿੱਤਰ ਸਾਫ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।
- ਲੋਸੀ (Lossy)-ਉਹ ਫਾਈਲਾਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਸੰਕੁਚਿਤ ਹੋਣ ਵੇਲੇ ਆਪਣੀ Quality ਗੁਆ ਬੈਠਦੀਆਂ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ ਕਿ Bitmap Images. ਕਿਸੇ ਵੀ ਫਾਈਲ ਦੀ ਕਿਸਮ ਨੂੰ ਖੋਜਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਆਸਾਨ ਤਰੀਕਾ ਉਹ ਫਾਈਲ ਦੀ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ (Extension) ਨੂੰ ਵੇਖਣਾ ਹੈ | ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਿਹੜੀ ਫਾਈਲ ਹੈ ।
ਆਡੀਓ ਫਾਈਲ ਫਾਰਮੈਟ (Audio File Format) –
ਆਡੀਓ ਫਾਈਲ ਫਾਰਮੈਟ ਉਹ ਫਾਇਲ ਫਾਰਮੈਟ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਤੇ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਆਡੀਓ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਹੇਠਾਂ ਕੁੱਝ ਆਡੀਓ ਫਾਈਲ ਫਾਰਮੈਟ ਦੱਸੇ ਗਏ ਹਨ –
- MP3- MP3 ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ MPEG- 1. Audio Layer-3 ਹੈ । ਇਹ ਇਕ ਮਿਆਰੀ (Standard) ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਫਾਰਮੈਟ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਫਾਈਲ ਦੇ ਆਕਾਰ ਨੂੰ ਅਸਲ ਆਕਾਰ ਤੋਂ \(\frac{1}{12}\) ਵਾਂ ਹਿੱਸਾ ਛੋਟਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਵਾਜ਼ ਦੀ Quality ਵਿਚ ਵੀ ਕੋਈ ਘਾਟਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੰਦੀ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦੀ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ MPਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
- WAV-ਕੰਪਰੈਸਡ ਆਵਾਜ਼ (Sound) ਫਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸਿੱਧ ਆਡੀਓ ਫਾਈਲ ਫਾਰਮੈਟ ਹੈ । ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਗੇਮ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸੀ.ਡੀ. ਕੁਆਲਿਟੀ ਆਡੀਓ ਤੱਕ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਲਈ ਡਬਲਯੂ.ਏ.ਵੀ. ਪੀਸੀ (PC) ਆਡੀਓ ਫਾਇਲ ਫਾਰਮੈਟ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । WAV ਫਾਈਲਾਂ ਅਨਕੰਪ੍ਰੈਸਡ ਫਾਈਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹ WAV ਫਾਈਲਾਂ ਦੀ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ WAV ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
- WMA (Window Media Audio)-ਡਬਲਯੂ ਐੱਮ.ਏ. ਫਾਈਲਾਂ MP3 ਦੇ ਸਮਾਨ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਆਡੀਓ ਫਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਏਨਕੋਡ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਈਕਰੋਸਾਫਟ ਵਲੋਂ ਬਣਾਇਆ ਇਕ ਆਡੀਓ ਫਾਰਮੈਟ ਹੈ ਹਾਲਾਂਕਿ MP3 ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੇਟ ਤੇ ਫਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । MA ਫਾਈਲਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਨੈਕਸ਼ਨ ਸਪੀਡਾਂ ਜਾਂ ਬੈਂਡਵਿਡਥ ਨਾਲ ਮੇਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਕੰਪ੍ਰੈਸ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ wma ਹੈ ।
- AAC (Advanced Audio Coding-ਇਕ Apple ਵਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ iTune ਦਾ ਡਿਫਾਲਟ ਆਡੀਓ ਫਾਰਮੈਟ ਹੈ । ਇਹ Apple ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਤੇ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਚਲਦੇ ਹਨ ਪਰ ਵੈਬ ਬਰਾਊਸਰਜ ਤੇ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .aac ਹੈ ।
- Real Audioਇਹ ਫਾਰਮੈਟ ਘੱਟ ਬੈਂਡਵਿਡਥ ਨਾਲ ਆਡੀਓ ਦੀ ਸਟੀਮਿੰਗ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣ ਲਈ ਰੀਅਲ ਮੀਡੀਆ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .rm, ram ਹੈ ।
ਵੀਡੀਓ ਫਾਈਲ ਫਾਰਮੈਟ (Video File Format) –
ਵੀਡੀਓ ਫਾਈਲਾਂ ਚਿੱਤਰਾਂ, ਆਡੀਓ ਅਤੇ ਹੋਰ ਡਾਟਾ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹਨ । ਡੀਓ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਏਨਕੋਡ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਾਰਮੈਟ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ –
- AVI (Audio Video Interleave)-ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਵੀਡੀਓ ਫਾਰਮੈਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਸਾਧਾਰਣ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਫਾਈਲਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿਸਟਮ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿੰਡੋਜ਼, ਮੈਕਨੀਤੋਸ਼, ਲੀਨਕਸ ਤੇ ਚੱਲਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .avi ਹੈ ।
- MPEG (Moving Pictures Expert Group)-ਵੈੱਬ ’ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵੀਡੀਓ ਫਾਰਮੈਟ MPEG ਹੈ ।
- ਇਹ ਕੰਪ੍ਰੈਸਡ ਵੀਡੀਓ ਫਾਈਲਾਂ ਹਨ ਜੋ ਆਡੀਓ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਫਾਈਲਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .mpeg ਹੈ ।
- MP4 ਐੱਮ.ਪੀ. 4 2001 ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਡਿਜੀਟਲ ਵੀਡੀਓ ਫਾਈਲ ਫੌਰਮੈਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ । ਬਹੁਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਅਤੇ ਡਿਵਾਈਸਿਸ MP4 ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇੱਕ ਐੱਮ.ਪੀ. 4 ਫਾਰਮੈਟ ਆਡੀਓ ਫਾਈਲਾਂ, ਵੀਡੀਓ ਫਾਈਲਾਂ Still Images ਅਤੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ MP4 ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ਤੇ ਛੋਟੇ ਫਾਈਲਾਂ ਦੇ ਹੋਣ ਤੇ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀ ਵੀਡੀਓ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .mp4 ਹੈ ।
ਚਿੱਤਰ ਫੌਰਮੈਟ (Image File Format) –
ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖਰੇ ਚਿੱਤਰ ਫੌਰਮੈਟ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਹਨ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਬਚਾਉਣ ਵੇਲੇ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ | ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਚਿੱਤਰ ਫਾਰਮੇਟ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ –
- TIFF (Tagged Image File Format)-TIFF Lossless ਇਮੇਜ ਫਾਈਲਾਂ ਹਨ ਭਾਵ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਚਿੱਤਰ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਜਾਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕਰਨ ਜਾਂ ਗੁਆਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੰਪ੍ਰੈਸ਼ਨ ਲਈ ਵਿਕਲਪ ਹਨ), ਬਹੁਤ ਉੱਚ-ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਵੱਡੇ ਫਾਈਲਾਂ ਦੇ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ tiff ਹੈ ।
- BMP (Bitmap Image File)-ਬਿੱਟਮੈਪ ਚਿੱਤਰ ਫਾਈਲ (BMP) ਵਿੰਡੋਜ਼ ਲਈ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਇੱਕ ਫਾਰਮੈਟ ਹੈ ਬੀ.ਐੱਮ.ਪੀ. ਫਾਈਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੰਕੁਚਨ ਜਾਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਘਾਟਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜੋ ਚਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀਆਂ, ਪਰ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਫਾਈਲਾਂ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । BMP ਇੱਕ ਮਲਕੀਅਤ ਫਾਰਮੈਟ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ TIFF ਫਾਈਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ
ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .bmp ਹੈ । - GIF (Graphics Interchange formats)-ਜੀਆਈਐਫ. ਫਾਰਮੈਟ ਇਸ ਦੇ ਸੰਖੇਪ (Compact) ਆਕਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ । ਇਹ ਵੈਬ ਫਿਕਸ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਿਰਫ 256 ਰੰਗਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਹਨ ਅਤੇ ਐਨੀਮੇਟ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .gif ਹੈ ।
- JPEG (Joint Photographic Experts Groups)—jpeg fēd “Loosy” G’T T ਹੈ ਭਾਵ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਫਾਈਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕਰਨ ਤੇ ਇਹ ਚਿੱਤਰ ਕੁਆਲਟੀ ਵਿੱਚ ਨੁਕਸਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਨੁਕਸਾਨ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੇ ਜੇ.ਪੀ.ਈ.ਜੀ. ਫਾਈਲਾਂ ਬਹੁਤ ਆਮ ਹਨ ਅਤੇ ਜੇ ਪੀ.ਈ.ਜੀ. ਡਿਜੀਟਲ ਕੈਮਰਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਫਾਰਮੈਟ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .jpeg ਹੈ ।
- PNG (Portable Network Graphics)-PNG ਫਾਈਲਾਂ ਇੱਕ lossless ਚਿੱਤਰ ਫਾਰਮੈਟ ਹਨ ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ GIF ਫਾਰਮੈਟ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ । GIF ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਿਤ 256 ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਉਲਟ PNG ਫਾਈਲਾਂ 16 ਮਿਲੀਅਨ ਰੰਗਾਂ ਤੱਕ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .png ਹੈ ।
- RAW-Raw ਚਿੱਤਰ ਉਹ ਚਿੱਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਪ੍ਰੋਸੈਸਡ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਜੋ ਇੱਕ ਕੈਮਰੇ ਜਾਂ ਸਕੈਨਰ ਦੁਆਰਾ ਬਣ ਗਏ ਹਨ | ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਡਿਜੀਟਲ ਐੱਸ.ਐੱਲ.ਆਰ. ਕੈਮਰੇ (Raw) ਫਾਰਮੈਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ੂਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .raw ਹੈ ।
ਟੈਕਸਟ ਫਾਰਮੈਟ (Text Format) –
ਟੈਕਸਟ ਫਾਈਲਾਂ ਬਣਾਉਣਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਰਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਕੰਮ ਹੈ । ਟੈਕਸਟ ਫਾਈਲਾਂ ਅਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਫਾਈਲ ਫਾਰਮੈਟ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ :
- RTF (Rich Text Format)-ਰਿਚ ਟੈਕਸਟ ਫਾਰਮੈਟ ਇਕ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਫਾਈਲ ਫਾਰਮੈਟ ਹੈ । ਇਸ ਫਾਰਮੈਟ ਦੀਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਰਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .rtf ਹੈ ।
- Plain Text : ਪਲੇਨ ਟੈਕਸਟ ਫਾਈਲਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਟੈਕਸਟ ਐਡੀਟਰਾਂ ਨਾਲ ਖੋਲ੍ਹੀਆਂ, ਪੜੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਟੈਕਸਟ ਐਡੀਡੀਅਰ ਹਨ ਨੋਟਪੈਡ (ਵਿੰਡੋਜ਼), ਗਡੀਟ ਜਾਂ ਨੈਨੋ (ਯੂਨਿਕਸ, ਲੀਨਕਸ), ਟੈਕਸਟ ਐਡਿਟ (Mac OS) ਅਤੇ ਹੋਰ । ਹੋਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਆਯਾਤ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਵੀ ਹਨ । ਸਾਦਾ ਟੈਕਸਟ ਇੱਕ ਈ-ਮੇਲ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਅਸਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਢੰਗ (way) ਹੈ ।
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ (Multimedia Presentation)
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਉਹ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਕੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦੂਜਿਆਂ ਤਕ ਭੇਜਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ, ਵੀਡੀਓ, ਆਡੀਓ ਜਾਂ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਫਾਰਮ, ਪੌਪਅਪ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਲਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀਆਂ ਲਗਭਗ ਜਾਰੀ ਹਨ । ਤੁਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀਆਂ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀਆਂ ਹਨ | ਅੱਜ ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨਿਰਮਾਤਾ ਉਪਲੱਬਧ ਹਨ ਜੋ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਕ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ tools ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਦੇ ਹਨ । ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪੈਜੈਂਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ –
- ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪ੍ਰੈਜ਼ੈਂਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
- ਆਡੀਓ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਕੁਆਲਿਟੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵਧੀਆ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
- ਯੂਜ਼ਰ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਵਾਸਤੇ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਅਤੇ ਮਾਊਸ ਵਰਤਣ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
- ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪੈਜੈਂਟੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਆਕਾਰ ਛੋਟਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪ੍ਰੈਜ਼ੈਂਟੇਸ਼ਨ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ –
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ –
ਵਰਚੁਅਲ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ (Virtual Presentation)-ਜਿੱਥੇ ਹੋਸਟ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕ ਰਿਮੋਟਲੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰਦੇ ਹਨ, ਆਮ ਹੁੰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ । ਇਹ ਇਕ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਤਰ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਉੱਚ ਟੈਕਨਾਲੌਜੀ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਟੂਲਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇਕ ਵਰਚੁਅਲ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
ਸਲਾਈਡ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ (Slide Presentation)-ਇੱਕ ਸਲਾਈਡ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦਾ ਇੱਕ ਪੰਨਾ ਹੈ । ਸਮੂਹਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਸਲਾਈਡਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਲਾਈਡ ਡੌਕ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇੱਕ ਸਲਾਇਡ ਸ਼ੋਅ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਡਿਵਾਈਸ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਪ੍ਰੋਜੈਕਸ਼ਨ ਸਕੂਨ ਵਿੱਚ ਸਲਾਇਡਾਂ ਜਾਂ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹੈ ਇੱਕ ਸਲਾਈਡ ਇਕ ਸਲਾਇਡ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਰ ਨਾਲ ਵੇਖੀ ਗਈ 35 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਦੀ ਸਲਾਈਡ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਸਲਾਈਡਾਂ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿਚ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ‘ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ, ਐਪਲ ਕੀਨੋਟ, ਲਿਬਰੇਆਫਿਸ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਜੀ ।
ਵੈੱਬਪੇਜ (Web pages)-
ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਵੈਬ ਪੇਜਾਂ ਵਿਚ ਸਥਿਰ ਫੋਟੋਆਂ ਅਤੇ ਟੈਕਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਡੀਓ, ਵਿਡੀਓ, ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਵੈੱਬਪੇਜਾਂ ਵੈਬ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀਆਂ ਵਿਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੇ ਕਾਰਜ (Applications of Multimedia) –
1. ਸਿੱਖਿਆ (Education)-ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਾਸਟਰ (ਗਾਈਡ) ਵਜੋਂ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਸੀਡੀਆਂ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਸੀਡੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਸੀਡੀ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟ, ਤਸਵੀਰਾਂ, ਧੁਨੀ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਅਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
2. ਕਾਰੋਬਾਰ (Business)-ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿਚ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀਆ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ, ਵਿਗਿਆਪਨ, ਨੈੱਟਵਰਕ ਸੰਚਾਰ, ਆਦਿ ਹਨ | ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ, ਉਪਭੋਗਤਾ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸੰਕਲਪ (product) ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਉਪਭੋਗਤਾ ਦਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਣ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਤਪਾਦਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਕੁਸ਼ਲ ਤਰੀਕਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਵਪਾਰਕ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਉਤਪਾਦ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
3. ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ (Advertisement)-ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ ਉਦਯੋਗ, ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ, ਉਤਪਾਦਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਲਈ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਉਤਪਾਦਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਗਾਫਿਕ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ, ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿੰਟ ਵਿਗਿਆਪਨ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਮਾਧਿਅਮ ਹਨ ਜੋ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
4. ਮਨੋਰੰਜਨ (Entertainment)-ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਗੇਮਾਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਐਪਸ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵਿੱਚ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੇ ਵੱਧਣ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਉਦਾਹਰਣ ਹਨ | ਖੇਡ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੇ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਗੇਮਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣਾ ਸੰਭਵ ਬਣਾਇਆ ।
5. ਬੈਂਕ (Bank)-ਲੋਕ ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਸੇਵਿੰਗ/ਕਰੰਟ ਖਾਤੇ ਖੋਲ੍ਹਣ, ਫੰਡ ਜਮਾ ਕਰਨ, ਪੈਸੇ (withdraw) ਕਢਵਾਉਣ, ਬੈਂਕ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿੱਤੀ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨ, ਕਰਜ਼ੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਆਦਿ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਹਰ ਬੈਂਕ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਉਹ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ, ਇਹ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਬੈਂਕ ਗਾਹਕਾਂ ਲਈ ਬਾਕੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਗਏ ਇੱਕ ਪੀਸੀ ਮਾਨੀਟਰ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਅੱਜ ਆਨ-ਲਾਈਨ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਬੈਂਕਿੰਗ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ।
6. ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ (Technology)-ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਇਹ ਆਡੀਓ, ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਫਾਰਮੈਟ ਕੀਤੇ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਭੇਜਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ । ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਸਿੱਧਾ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ।
7. ਸਾਫਟਵੇਅਰ (Software)-ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਚ ਮਨੋਰੰਜਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਡਿਜੀਟਲ ਗੇਮਜ਼ ਨੂੰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ।ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਪੇਸ਼ੇਵਰਾਂ ਅਤੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਇੰਜੀਨੀਅਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ।
8. ਹਸਪਤਾਲਾਂ (Hospitals)-ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ | ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ, ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ | ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਜੇ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਤਬਦੀਲੀ ਆਈ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਡਾਕਟਰ ਜਾਂ ਨਰਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਗ੍ਹਾ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ online ਸੰਪਰਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਯੋਗ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ –
- ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਮਲਟੀ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ ।
- ਮਲਟੀ ਦਾ ਅਰਥ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ, ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਅਰਥ ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਸਾਧਨ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਖ਼ਬਾਰ, ਈਮੇਲ, ਰੇਡੀਓ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ।
- ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੇ ਪੰਜ ਮੁੱਖ ਤੱਤ ਟੈਕਸਟ, ਅਵਾਜ਼, ਤਸਵੀਰਾਂ, ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਹਨ ।
- ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੱਤ ਹਨ ।
- ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਦੋ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਰਾਸਟਰ ਚਿੱਤਰ ਅਤੇ ਵੈਕਟਰ ਚਿੱਤਰ ਹਨ ।
- ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਵੀਡੀਓ ਹਨ-ਐਨਾਲਾਗ ਵੀਡੀਓ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਵੀਡੀਓ ।
- ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਵਿਧੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਕੁਮਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕ ਵੀਡੀਓ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਚਲਾ ਕੇ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਕਾਰਟੂਨ ਫਿਲਮਾਂ ॥
- ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ, ਬੈਂਕ, ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ, ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ, ਹਸਪਤਾਲ ਆਦਿ ਇੱਕ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਹੈ ।