Punjab State Board PSEB 7th Class Physical Education Book Solutions Chapter 1 ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ Textbook Exercise Questions and Answers.
PSEB Solutions for Class 7 Physical Education Chapter 1 ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ
Physical Education Guide for Class 7 PSEB ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ Textbook Questions and Answers
ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ:
ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਸਰੀਰ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ, ਹੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਅੰਗ; ਜਿਵੇਂਦਿਲ, ਫੇਫੜੇ, ਜਿਗਰ ਅਤੇ ਗੁਰਦੇ ਆਦਿ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ।
ਜਦੋਂ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸਰੀਰ ਕਬੱਡੀ ਆਦਿ ਖੇਡ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਗਰਮਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਉਤਰਦੇ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਕਰਸ਼ਕ, ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਡੀਲ-ਡੌਲ ਵਾਲਾ ਸਰੀਰ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਆਕਰਸ਼ਕ ਸਰੀਰ ਪਾਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਆਕਰਸ਼ਕ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮੁਸ਼ਕਲ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ । ਹਰ ਇਕ ਖਿਡਾਰੀ ਲਈ ਸਰੀਰ ਦਾ ਤੰਦਰੁਸਤ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।
ਖੇਡ ਵਿਚ ਖਿਡਾਰੀ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ | ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਖਿਡਾਰੀ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਦੀ ਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਖਿਡਾਰੀ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੰਗਾਂ, ਉਸਦੀ ਕਾਰਜਸ਼ੈਲੀ ਜਾਂ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਰੀਰਕ ਕਸਰਤ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਸੱਟ ਲਗ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਸੱਟ ਲੱਗਣ ਦਾ ਡਰ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਸਰੀਰਕ ਕਾਰਜ ਸਮਰੱਥਾ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ:
ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ
- ਸਰੀਰਿਕ ਢਾਂਚਾ
- ਸਰੀਰਿਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਕੁੱਲ ਕਿੰਨੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
206 ਹੱਡੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਲਹੂ-ਗੇੜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਗ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ –
- ਦਿਲ
- ਪਸਲੀਆਂ
- ਸ਼ਿਰਾਵਾਂ
- ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ !
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਗਿਆਨ-ਇੰਦਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਗਿਆਨ-ਇੰਦਰੀਆਂ ਵਿਚ ਅੱਖਾਂ, ਕੰਨ, ਜੀਭ, ਨੱਕ ਅਤੇ ਚਮੜੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ । ਨੱਕ ਨਾਲ ਸੁੰਘ ਕੇ ਸੁਗੰਧ ਅਤੇ ਦੁਰਗੰਧ ਦਾ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ । ਕੰਨਾਂ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਸੁਣਦੇ ਹਾਂ । ਜੀਭ ਨਾਲ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸਵਾਦ ਦਾ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ । ਚਮੜੀ ਦੇ ਛੂਹਣ ਨਾਲ ਗਰਮੀ, ਸਰਦੀ ਦਾ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰੀਆਂ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਸੰਬੰਧ ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਮਲ-ਤਿਆਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਕੀ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਲ-ਤਿਆਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ-ਜਿਹੜਾ ਭੋਜਨ ਅਸੀਂ ਖਾਂਦੇ ਹਾਂ ਉਸ ਦਾ ਕੁੱਝ ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਬਾਕੀ ਦਾ ਭੋਜਨ ਵਿਅਰਥ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਊਰਜਾ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਈ ਵਿਅਰਥ ਪਦਾਰਥ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਬਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਵਿਅਰਥ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਸਰੀਰ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਇਹ ਵਿਅਰਥ ਪਦਾਰਥ ਸਰੀਰ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਾ ਨਿਕਲਣ ਤਾਂ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਲਗ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਮੱਲ ਤਿਆਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਚਮੜੀ ਅਤੇ ਗੁਰਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਗ ਹਨ ਜੋ ਪਸੀਨੇ ਅਤੇ ਮੂਤਰ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਅਰਥ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਦੇ ਹਨ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਸਰੀਰਿਕ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ:
ਸਾਡਾ ਸਰੀਰਿਕ ਢਾਂਚਾ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ-
1. ਸੁਰੱਖਿਆ-ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਵਿਚ ਕਈ ਕੋਮਲ ਅੰਗ ਹਨ; ਜਿਵੇਂ-ਦਿਲ, ਫੇਫੜੇ, ਮਸਤਕ ਆਦਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਹਲਕੀ ਜਿਹੀ ਸੱਟ ਵੀ ਖਤਰਨਾਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ! ਸਾਡਾ ਸਰੀਰਕ ਢਾਂਚਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੋਮਲ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਹੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਪੱਸਲੀਆਂ ਨਾਲ ਢੱਕ ਕੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ । ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੋਪੜੀ ਦੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਅਤੇ ਪਸਲੀਆਂ, ਦਿਲ ਅਤੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ !
2. ਆਕਾਰ-ਸਰੀਰਕ ਢਾਂਚਾ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸ਼ੇਪ (ਆਕਾਰ) ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਹੱਡੀਆਂ ਨਾ ਹੋਣ ਤਾਂ ਸਰੀਰ ਮਾਸ ਦਾ ਲੋਥੜਾ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਆਕਾਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਸੀ ।
3. ਹਰਕਤ-ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਸਰੀਰਿਕ ਢਾਂਚੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹਨ । ਸਾਡੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਸਰੀਰਿਕ ਢਾਂਚੇ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਸੁੰਗੜਨ ਅਤੇ ਫੈਲਣ ਨਾਲ ਹੱਡੀਆਂ ਵਿਚ ਗਤੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਚਲਦੇ-ਫਿਰਦੇ, ਕੱਦਦੇ ਅਤੇ ਦੌੜ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
4. ਖਣਿਜ ਭੰਡਾਰ-ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਤਾਕਤ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਹੱਡੀਆਂ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਫਾਸਫੋਰਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਣਿਜਾਂ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਭੋਜਨ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
ਜੇਕਰ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਹੱਡੀਆਂ ਇਸਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।
PSEB 7th Class Physical Education Guide ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ Important Questions and Answers
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਦੋ
(ਅ) ਤਿੰਨ
(ਈ) ਚਾਰ
(ਸ) ਪੰਜ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਦੋ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) 300
(ਅ) 250
(ਈ) 275
(ਸ) 206.
ਉੱਤਰ-
(ਸ) 206.
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਲਹੂ ਗੇੜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਅੰਗ ਹਨ :
(ਉ) ਦਿਲ
(ਅ) ਪਸਲੀਆਂ
(ਇ) ਸ਼ਿਰਾਵਾਂ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਰੀਰਿਕ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਕੰਮ :
(ਉ) ਸੁਰੱਖਿਆ
(ਅ ਆਕਾਰ
(ਇ) ਹਰਕਤ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਹਨ :
(ਉ) ਮਾਸਪੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ
(ਅ) ਲਹੂ-ਗੇੜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ
(ਇ) ਸਾਹ ਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਪਾਚਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਸਰੀਰ ਕਿਸ ਵਸਤੂ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ, ਹੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਅੰਗਾਂ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਗਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
- ਦਿਲ
- ਫੇਫੜੇ
- ਗੁਰਦੇ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਰੀਰ ਦੇ ਕੋਮਲ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੌਣ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੋਮਲ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਹੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਪਸਲੀਆਂ ਢੱਕ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਖੋਪੜੀ ਦੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਕਿਸ ਅੰਗ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਦਿਮਾਗ਼ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਕੌਣ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਰੀਰਿਕ ਢਾਂਚਾ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਜੇਕਰ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਹੱਡੀਆਂ ਨਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਤਾਂ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਾਡਾ ਸਰੀਰ ਮਾਸ ਦਾ ਲੋਥੜਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਕਿਵੇਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਾਸ-ਪੇਸ਼ੀਆਂ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਗਤੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਖਣਿਜ ਭੰਡਾਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕੌਣ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਹੱਡੀਆਂ ਖਣਿਜ ਭੰਡਾਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
- ਲਹੂ-ਗੇੜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ
- ਸਾਹ ਕਿਰਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਲਈ ਚਲਣ, ਫਿਰਨ, ਦੌੜਨ-ਕੁੱਦਣ ਲਈ ਕਿਹੜੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਾਸਪੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਸਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਗ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਨੱਕ, ਸਾਹ ਨਲੀ ਅਤੇ ਫੇਫੜੇ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਊਰਜਾ ਕਿਹੜੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਾਚਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ |
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਮੱਲ-ਤਿਆਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਅੰਗ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
(i) ਚਮੜੀ
(ii) ਗੁਰਦੇ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਨਾੜੀ-ਤੰਤਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਕੰਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਦਿਮਾਗ਼ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਰੀਰਕ ਅੰਗਾਂ ਤਕ ਅਤੇ ਸਰੀਰਿਕ ਅੰਗਾਂ ਵਿਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਦਿਮਾਗ਼ ਤਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ।
ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਆਕਰਸ਼ਕ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਸੁਡੌਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਉੱਨਤੀ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੀ-ਕੀ ਜਾਨਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਕਾਰਜ-ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਜਾਨਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੱਡੀਆਂ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਖਣਿਜ ਭੰਡਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਹੱਡੀਆਂ ਵਿਚ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ ਜਮਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਕਿੱਥੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਸ਼ਕਤੀ ਸਾਨੂੰ ਭੋਜਨ ਤੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਜੋ ਭੋਜਨ ਖਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਉਸ ਵਿਚ ਕਈ ਰਸਾਇਣਿਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਮਗਰੋਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਲਈ ਸ਼ਕਤੀ ਬਣਦੀ ਹੈ ।
ਭੋਜਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰੀਰ ਦੁਆਰਾ ਭੋਜਨ ਕਿਵੇਂ ਪਚਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਮਸ਼ੀਨ ਵਰਗਾ ਹੈ । ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ ਠੀਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸਦੇ ਸਾਰੇ ਪੁਰਜ਼ੇ ਚੰਗੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਰੀਰਿਕ ਕਿਰਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਹਨ, ਜੇਕਰ ਸਰੀਰ ਦੀ ਸਰੀਰਿਕ ਕਿਰਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਖਰਾਬੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਰੀਰ ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਰੀਰ ਦੀ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪਸਲੀਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਿਰਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕੀ ਫ਼ਰਕ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਸਲੀਆਂ ਉਹ ਨਲੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਖੁਨ ਨੂੰ ਦਿਲ ਤੋਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹਰ ਇਕ ਅੰਗ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਬਰੀਕ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਸ਼ਿਰਾਵਾਂ ਉਹ ਨਲੀਆਂ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਖੂਨ ਨੂੰ ਫੇਫੜੇ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਭਾਗਾਂ ਤੋਂ ਦਿਲ ਤਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਰੀਰਿਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਹਿਚਾਣ ਹੋਣੀ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਕਈ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਮਿਲ ਕੇ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦਾ ਠੀਕ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਅਤਿ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਇਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵੀ ਠੀਕ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਸਾਰੇ ਸਰੀਰ ਤੇ ਉਸਦਾ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਵੇਗਾ | ਸਰੀਰ ਰੋਗੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ –
1. ਮਾਸਪੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ-ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ । ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਅਸੀਂ ਚੱਲਣ ਫਿਰਨ, ਕੁੱਦਣ ਅਤੇ ਦੌੜਨ ਦੇ ਕਾਬਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ । ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
2. ਲਹੂ-ਗੇੜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ-ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਲਹੂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਲਗਾਤਾਰ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ? ਲਹੂ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਅੰਗ ਦਿਲ, ਪਸਲੀਆਂ, ਸ਼ਿਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਹਨ । ਦਿਲ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਬੰਦ ਮੁੱਠੀ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਦਿਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਧੜਕਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਲਹੁ ਪੱਸਲੀਆਂ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹਰੇਕ ਅੰਗ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਭਾਗ ਤੇ ਨੀਲੇ | ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਜੋ ਲਹੁ ਨੂੰ ਦਿਲ ਦੀ ਤਰਫ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
3. ਸਾਹ-ਕਿਰਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਹਿਣ ਦੇ ਲਈ ਹਰ ਵਕਤ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਆਕਸੀਜਨ ਸਾਹ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਅੰਦਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਰਬਨਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ । ਨੱਕ, ਸਾਹ ਨਲੀ ਅਤੇ ਫੇਫੜੇ ਸਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਗ ਹਨ ।
4. ਪਾਚਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ-ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਉਰਜਾ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਉਰਜਾ ਸਾਨੂੰ ਭੋਜਨ ਤੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ । ਜਿਹੜਾ ਭੋਜਨ ਅਸੀਂ ਖਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਸਾਇਣਿਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਸਰੀਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭੋਜਨ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਕਿਵੇਂ ਪਚਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਊਰਜਾ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
5. ਮੱਲ-ਤਿਆਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ-ਜਿਹੜਾ ਭੋਜਨ ਅਸੀਂ ਖਾਂਦੇ ਹਾਂ ਉਸ ਦਾ ਕੁੱਝ ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਬਾਕੀ ਦਾ ਭੋਜਨ ਵਿਅਰਥ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ! ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਊਰਜਾ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਈ ਵਿਅਰਥ ਪਦਾਰਥ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਬਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਵਿਅਰਥ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਸਰੀਰ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਇਹ ਵਿਅਰਥ ਪਦਾਰਥ ਸਰੀਰ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਾ ਨਿਕਲਣ ਤਾਂ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਲਗ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਸਰੀਰ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਾ ਨਿਕਲਣ ਤਾਂ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਲਗ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ | ਮੱਲ-ਤਿਆਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਚਮੜੀ ਅਤੇ ਗੁਰਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਗ ਹਨ ਜੋ ਪਸੀਨੇ ਅਤੇ ਮੂਤਰ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਅਰਥ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਦੇ ਹਨ ।
6. ਨਾੜੀ ਤੰਤਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ-ਸਾਡੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਰੀਰਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਿਮਾਗ਼ ਤੋਂ ਸੰਚਾਲਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਨਾੜੀ ਤੰਤਰ ਦਾ ਇਕ ਜਾਲ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਰੀਰਿਕ ਅੰਗਾਂ ਤਕ ਅਤੇ ਸਰੀਰਿਕ ਅੰਗਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਦਿਮਾਗ਼ ਤਕ ਲੈ ਜਾਣ ਅਤੇ ਲੈ ਆਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਵਿਚ ਰੀੜ ਦੀ ਹੱਡੀ ਦਾ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਸਾਰੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਇਸ ਨਾਲ ਹੀ ਅੱਗੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
7.ਗਿਆਨ-ਇੰਦਰੀਆਂ-ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਅੱਖਾਂ, ਕੰਨ, ਜੀਭ, ਨੱਕ ਅਤੇ ਚਮੜੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਿਆਨ-ਇੰਦਰੀਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।
ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ
ਨੱਕ ਨਾਲ ਸੁੰਘ ਕੇ ਸੁਗੰਧ ਅਤੇ ਦੁਰਗੰਧ ਦਾ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ।
ਕੰਨਾਂ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਸੁਣਦੇ ਹਾਂ ।
ਜੀਭ ਨਾਲ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸਵਾਦ ਦਾ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ।
ਚਮੜੀ ਦੇ ਛੂਹਣ ਨਾਲ ਗਰਮੀ, ਸਰਦੀ ਦਾ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰੀਆਂ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਸੰਬੰਧ ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਰੀਰਿਕ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਾਰੀਆਂ ਸਰੀਰਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਰੀਰ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ । ਇਸ ਵਿਚ ਲਹੂ ਸੰਚਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਸਾਹ ਕਿਰਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਨਾ ਕਰੇ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਆਕਸੀਜਨ ਦਾ ਮਿਲਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਸਰੀਰ ਇਕ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਰਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਉਸ ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਅੰਗ ਹਨ । ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ ਠੀਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸਦੇ ਸਾਰੇ ਪੁਰਜ਼ੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਸਰੀਰ ਦੀ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਕੋਈ ਨੁਕਸ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਅਸਰ ਸਾਰੇ ਸਰੀਰ ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਰੋਗੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਸਿਹਤਮੰਦ ਰਹਿਣ ਦੇ ਲਈ ਸਰੀਰ ਦੀ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।