PSEB 7th Class Social Science Solutions Chapter 1 ਵਾਤਾਵਰਨ

Punjab State Board PSEB 7th Class Social Science Book Solutions Geography Chapter 1 ਵਾਤਾਵਰਨ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Social Science Geography Chapter 1 ਵਾਤਾਵਰਨ

Social Science Guide for Class 7 PSEB ਵਾਤਾਵਰਨ Textbook Questions, and Answers

(ੳ) ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਉੱਤਰ ਇਕ ਸ਼ਬਦ/ਇਕ ਵਾਕ (1-15) ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਦਿਓ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਾਤਾਵਰਨ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਾਤਾਵਰਨ ਤੋਂ ਭਾਵ ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਤੋਂ ਹੈ । ਇਹ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਭੌਤਿਕ ਤੱਤਾਂ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਾਤਾਵਰਨ ਕਿੰਨੇ ਮੰਡਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਤਿੰਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਤਿੰਨਾਂ ਮੰਡਲਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਤੋਂ ਬਣੇ ਮੰਡਲ ਨੂੰ ਕਿਸ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ? ਇਸ ਬਾਰੇ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਤਿੰਨਾਂ ਮੰਡਲਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਤੋਂ ਬਣੇ ਮੰਡਲ ਨੂੰ ਜੀਵ ਮੰਡਲ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ, ਥਲ ਮੰਡਲ ਅਤੇ ਜਲ ਮੰਡਲ ਦੇ ਆਪਸੀ ਮੇਲ ਤੋਂ ਬਣਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਡਲ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਮੰਡਲ ਹਨ

1. ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ
2. ਥਲ ਮੰਡਲ
3. ਜਲ ਮੰਡਲ
4. ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਇਕ ਹੋਰ ਵੀ ਮੰਡਲ ਹੈ । ਉਸਨੂੰ ਜੈਵ-ਮੰਡਲ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਬਦਲਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਧਰਾਤਲ ‘ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ । ਇਸਦੇ ਤੱਤਾਂ ਵਿਚ ਬਦਲਾਅ ਪਰਿਵਰਤਨ) ਆਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਾਤਾਵਰਨ ਬਦਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਪਰਿਵਰਤਨ ਹੌਲੀ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਵੀ । ਹੌਲੀ ਗਤੀ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਰਤਨ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਅਪਰਦਨ ਦੇ ਕਾਰਕਾਂ (ਨਦੀਆਂ, ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ, ਹਵਾ ਆਦਿ) ਦੁਆਰਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਤੇਜ਼ ਪਰਿਵਰਤਨ ਥਲ ਦੇ ਉੱਚਾ-ਨੀਵਾਂ ਹੋਣ ਨਾਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਮਨੁੱਖ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਨੁੱਖ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਕਈ ਢੰਗਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ

• ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜੰਗਲਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕੇ ।
• ਨਦੀਆਂ ‘ਤੇ ਬੰਨ੍ਹ ਬਣਾ ਕੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਨਹਿਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖੁਸ਼ਕ ਮਾਰੂਥਲਾਂ ਵਿਚ ਲਿਜਾ ਕੇ ।
• ਖਣਿਜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਖਾਣਾਂ ਪੁੱਟ ਕੇ ।
• ਉਦਯੋਗਿਕ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰ ਕੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਧਰਤੀ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਧਰਤੀ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਪਰਤਾਂ ਹਨ-

1. ਸਿਆਲ
2. ਸੀਮਾ
3. ਨਾਇਫ ॥

(ਅ) ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ –

(1) ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ……………… ਮੰਡਲਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਤਿੰਨ

(2) ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਿਆਲ ਪਰਤ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਚਟਾਨਾਂ ਦੀ ਬਣੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ …… ਅਤੇ …… ਤੱਤ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਿਲੀਕਾਨ, ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ

(3) ਧਰਤੀ ਦੀ ਨਾਈਫ ਪਰਤ ਵਿਚ ……….. ਅਤੇ …………. ਤੱਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਨਿਕਲ, ਲੋਹਾ

(4) ਜੀਵ ਮੰਡਲ ਦੇ ਅਨੇਕ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਨੂੰ ………………… ਆਖਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਜੀਵ-ਜਗਤ

(5) ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤਹਿ ਦਾ …………… ਭਾਗ ਪਾਣੀ ਨੇ ਘੇਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
71 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ 1

ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਥਾਨਾਂ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਕ ਉਦਾਹਰਨ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ‘ਤੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਖੇਤੀ, ਪਸ਼ੂ-ਪਾਲਣ ਅਤੇ ਵਣਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਵਸਦੇ ਲੋਕ ਜਾਂ ਟਾਪੂਆਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੱਛੀਆਂ ਫੜਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਆਵਾਸ (HABITAT) ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਨੁੱਖ ਵਾਂਗ ਪੌਦੇ ਅਤੇ ਜੀਵ ਵੀ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਅਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਨੂੰ ਆਵਾਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪਰਿਸਥਿਤਕੀ (Ecology) ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿਸੇ ਸਥਾਨ ਦੇ ਜੀਵ ਮੰਡਲ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਭੌਤਿਕ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੇ ਮੇਲ ਨੂੰ ਪਰਿਸਥਿਤਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਮੰਡਲ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਏ ?
ਉੱਤਰ-
ਧਰਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਗੈਸੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਸੀ । ਫਿਰ ਪਿਘਲੇ ਹੋਏ ਰੂਪ ਵਿਚ ਆਈ | ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਹ ਠੰਢੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਠੋਸ ਹੋ ਗਈ ।ਇਸ ਦੇ ਗੈਸੀ ਤੱਤਾਂ ਨੇ ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ, ਜਲੀ ਤੱਤਾਂ ਨੇ ਜਲ ਮੰਡਲ ਅਤੇ ਠੋਸ ਤੱਤਾਂ ਨੇ ਥਲ ਮੰਡਲ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਧਰਤੀ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਸੈਂਕੜੇ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਉੱਚਾਈ ਤੱਕ ਹਵਾ ਦਾ ਇਕ ਘੇਰਾ ਜਾਂ ਗਿਲਾਫ਼ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਇਸ ਘੇਰੇ ਨੂੰ ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੀ ਉੱਚਾਈ 1600 ਕਿ.ਮੀ. ਹੈ । ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਦੀ 99% ਹਵਾ ਸਿਰਫ਼ 32 ਕਿ. ਮੀ. ਦੀ ਉੱਚਾਈ ਤੱਕ ਹੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉੱਚਾਈ ‘ਤੇ ਹਵਾ ਘੱਟ ਵਿਰਲ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਭੌਤਿਕ ਅੰਸ਼ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਭੌਤਿਕ ਅੰਸ਼ ਤਾਪਮਾਨ, ਨਮੀ, ਵਾਯੂਦਾਬ ਆਦਿ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੇ ਕਿਸ ਅੰਸ਼ (ਮੰਡਲ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਰਿਵਰਤਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਜਲ ਅਤੇ ਥਲ ਦੀ ਵੰਡ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਧਰਤੀ ਦਾ ਧਰਾਤਲ ਜਲ ਅਤੇ ਥਲ ਦੋਹਾਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ । ਇਸਦਾ 71% ਭਾਗ ਜਲ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ 29 ਭਾਗ ਬਲ ਹੈ | ਬਲ ਦਾ 2/3 ਭਾਗ ਉੱਤਰੀ ਗੋਲਾਰਧ ਵਿਚ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਥਲ ਮੰਡਲ ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ? ਇਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਧਰਾਤਲ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਠੋਸ ਭਾਗ ਨੂੰ ਥਲ ਮੰਡਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ

1. ਥਲ ਮੰਡਲ ਦੀ ਮੋਟਾਈ 80 ਤੋਂ 100 ਕਿ. ਮੀ. ਤਕ ਹੈ ।
2. ਇਹ ਮੋਟਾਈ ਭੂਮੀ ‘ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਘੱਟ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਧਰਤੀ ਦੀ ਉੱਪਰਲੀ ਠੋਸ ਪਰਤ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਭਾਗਾਂ ਤਕ ਪਿਥਵੀ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ? ਹਰੇਕ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਧਰਤੀ ਦੀ ਉੱਪਰਲੀ ਠੋਸ ਪਰਤ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ-ਭੂ-ਤਲ, ਮੱਧ ਭਾਗ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਗ ।

• ਭੂ-ਤਲ-ਇਹ ਧਰਤੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰਲਾ ਭਾਗ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਸਿਆਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤੱਤ ਸਿਲੀਕਾਂਨ (Si) ਅਤੇ ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ (Al) ਹਨ । ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਸਿਆਲ (Si+AL) ਪਿਆ ਹੈ ।
• ਮੈਂਟਲ ਜਾਂ ਮੱਧ ਭਾਗ-ਇਹ ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਦਾ ਭਾਗ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਸੀਮਾ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤੱਤ ਸਿਲੀਕਾਂ (Si) ਅਤੇ ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ (Mg) ਹਨ ।

• ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਗ-ਇਹ ਧਰਤੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਭਾਗ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਨਾਇਫ (Nife) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ · ਵਿਚ ਨਿਕਲ (Ni) ਅਤੇ ਲੋਹੇ (Fe) ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਜਲ-ਹਿ ਕਿਉਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਧਰਤੀ ਦੇ ਤਲ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ (71%) ਭਾਗ ਪਾਣੀ (ਜਲ) ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੈ । ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਜਲ-ਹਿ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਜਲ ਮੰਡਲ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਢੱਕੇ ਭਾਗ ਨੂੰ ਜਲ ਮੰਡਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਪਾਣੀ ਛੋਟੇ-ਵੱਡੇ ਸਮੁੰਦਰਾਂ, ਖਾੜੀਆਂ, ਨਦੀਆਂ, ਝੀਲਾਂ ਆਦਿ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਮਹਾਂਸਾਗਰਾਂ (ਸਮੁੰਦਰਾਂ) ਦਾ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ?
ਜਾਂ
ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮਹਾਂਸਾਗਰਾਂ ਵੱਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਕਿਉਂ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਮਹਾਂਸਾਗਰਾਂ ਸਮੁੰਦਰਾਂ) ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਹੈ –

1. ਮਹਾਂਸਾਗਰਾਂ (ਸਮੁੰਦਰਾਂ) ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਧਰਤੀ ਦੇ ਜਲਵਾਯੂ ‘ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤ ਹਨ, ਜੋ ਗਰਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੱਦਲਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ । ਬੱਦਲ ਹਵਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਰਖਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
2. ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਤੋਂ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਜਲਵਾਯੂ ਨੂੰ ਨਮੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
3. ਸਮੁੰਦਰੀ ਧਾਰਾਵਾਂ ਜਵਾਰਭਾਟਾ ਨਾਲ ਲਗਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਸਮੁੰਦਰੀ ਆਵਾਜਾਈ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਹਾਇਕ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਵੱਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਵਸਤੂਨਿਸ਼ਠ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
(ਉ) ਸਹੀ ਵਾਕਾਂ ਤੇ (✓) ਅਤੇ ਗ਼ਲਤ ਵਾਕਾਂ ਤੇ (✗) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤਹਿ ਉੱਪਰ ਵਾਤਾਵਰਨ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬਦਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
(✓)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਧਰਤੀ ਉੱਪਰ ਜਲ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਨਾਲੋਂ ਥਲ ਵਧੇਰੇ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
(✗)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਜੀਵ ਮੰਡਲ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਾ ਅੰਗ (ਹਿੱਸਾ) ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
(✓)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਥਲਮੰਡਲ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਬਦੀਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
(✗)

(ਅ) ਸਹੀ ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ –

1. ਨਮੀ ਅਤੇ ਦਬਾਓ	(i) ਪਰਦਨ ਦੇ ਕਾਰਨ
2. ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਅਤੇ ਦਰਿਆ	(ii) ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤਹਿ ਦਾ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਿੱਸਾ
3. ਨਾਇਕ	(iii) ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰਲੀ ਸਤਹਿ
4. ਸਿਆਲ ।	(iv) ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੇ ਅੰਸ਼ ।

ਉੱਤਰ-

1. ਨਮੀ ਅਤੇ ਦਬਾਓ	(iv) ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੇ ਅੰਸ਼ :
2. ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਅਤੇ ਦਰਿਆ	(i) ਅਪਰਦਨ ਦੇ ਕਾਰਨ
3. ਨਾਇਫ	(ii) ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤਹਿ ਦਾ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਿੱਸਾ
4. ਸਿਆਲ	(iii) ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰਲੀ ਸਤਹਿ ।

(ਇ) ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਧਰਤੀ ਦਾ ਧਰਾਤਲ (ਸਤਹਿ) ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਮੇਲ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ ?

(i) ਜਲ ਅਤੇ ਵਾਯੂ.
(ii) ਜਲ ਅਤੇ ਧਰਤੀ
(iii) ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਵਾਯੂ।
ਉੱਤਰ-
(ii) ਜਲ ਅਤੇ ਧਰਤੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਾਤਾਵਰਨ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿਚ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੇ ਕਿਸ ਅੰਸ਼ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਰਿਵਰਤਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
(i) ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ
(ii) ਜਲ ਮੰਡਲ
(iii) ਥਲ ਮੰਡਲ।
ਉੱਤਰ-
(i) ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਮੰਡਲ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕੁਦਰਤੀ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਮੰਡਲ ਕੀ ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ ?
(i) ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ
(ii) ਜਲ ਮੰਡਲ
(iii) ਜੈਵ ਮੰਡਲ।
ਉੱਤਰ-
(iii) ਜੈਵ ਮੰਡਲ।