Prasanna

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Chapter 23 ਪਿੰਡ ਦੀ ਘੁਲਾੜੀ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Punjabi Chapter 23 ਪਿੰਡ ਦੀ ਘੁਲਾੜੀ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 8 PSEB ਪਿੰਡ ਦੀ ਘੁਲਾੜੀ Textbook Questions and Answers

ਪਿੰਡ ਦੀ ਘੁਲਾੜੀ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ਓ) ਘੁਲਾੜੀ ਚੱਲਦੀ ਹੋਈ ਕਿਹੋ-ਜਿਹੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੀ।

(ਅ) ਚਾਚਾ ਬਲਦਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਕਰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਧੱਕਦਾ ਹੈ।

(ੲ) ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗੰਨੇ ਦੀਆਂ ਭਰੀਆਂ ਘੁਲਾੜੀ ਤੱਕ ਕਿਵੇਂ ਲਿਆਂਦੀਆਂ ਗਈਆਂ ?
ਉੱਤਰ :
ਟਰਾਲੀ ਵਿਚ।

(ਸ) ਗੰਨੇ ਤੋਂ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਰਸ, ਗੁੜ ਤੇ ਸ਼ੱਕਰ

2. ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਦਾ ਭਾਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰੋ :

(ਉ) ਚੱਲਦੀ ਘੁਲਾੜੀ ਕਿੰਨੀ ਚੰਗੀ ਲੱਗਦੀ,
ਬਦਾਂ ਦੀ ਜੋੜੀ ਅੱਗੇ-ਅੱਗੇ ਭੱਜਦੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਲ ਅਰਥ – ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੰਨੇ ਪੀੜਨ ਵਾਲਾ ਵੇਲਣਾ ਚਲਦਾ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣਾ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਬਲਦਾਂ ਦੀ ਜੋੜੀ ਅੱਗੇ – ਅੱਗੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਭੱਜ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਚਾਚਾ ਬੜੇ ਚਾਵਾਂ ਨਾਲ ਪਿੱਛੇ – ਪਿੱਛੇ ਬਲਦਾਂ ਨੂੰ ਹੱਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਤਾਇਆ ਵੇਲਣੇ ਵਿਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਗੰਨੇ ਲਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਜ਼ਰਾ ਵੀ ਥਕੇਵਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਘੁਲਾੜੀ – ਗੰਨੇ ਪੀੜਨ ਵਾਲਾ ਵੇਲਣਾ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ – ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਗੰਨੇ ਪੀੜਨ ਵਾਲਾ ਵੇਲਣਾ ਚਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣਾ ਲਗ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਜੁੱਤੇ ਹੋਏ ਬਲਦ ਅੱਗੇ – ਅੱਗੇ ਭੱਜ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਚਾਚਾ ਪਿੱਛੇ ਪਿੱਛੇ ਹੱਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਤਾਇਆ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੇਲਣੇ ਵਿਚ ਗੰਨੇ ਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

(ਅ) ਗੁੜ ਖਾਂਦੇ ਭਿੰਨ-ਭੇਦ, ਕੋਈ ਨਾ ਵਿਚਾਰਦਾ,
ਗੁੜ ਵਾਲਾ ਚੱਕ ਸਭ ਨੂੰ ਪਿਆਰਦਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਲ ਅਰਥ – ਵੇਲਣੇ ਉੱਤੇ ਤਾਜ਼ੇ ਬਣੇ ਗਰਮ – ਗਰਮ ਗੁੜ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਜਣੇ ਉਂਗਲੀਆਂ ਚੱਟ – ਚੱਟ ਸੁਆਦ ਨਾਲ ਖਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਭੋਲੇ – ਭਾਲੇ ਬੱਚੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰੇ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਗੁੜ ਖਾਂਦਿਆਂ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਭਿੰਨ – ਭੇਦ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਹਰ ਇਕ ਨੂੰ ਗੁੜ ਵਾਲਾ ਚੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ – ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਵੇਲਣੇ ਉੱਤੇ ਤਾਜ਼ੇ ਬਣੇ ਗੁੜ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਜਣੇ ਬੜੇ ਸੁਆਦਾਂ ਨਾਲ ਖਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਬੱਚੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰੇ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਗੁੜ – ਖਾਂਦਿਆਂ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਭਿੰਨ – ਭੇਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਹਰ ਇਕ ਨੂੰ ਗੁੜ ਵਾਲਾ ਚੱਕ ਪਿਆਰਾ ਹੈ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਚੱਕ – ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਬਣਿਆ ਉਹ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਭਾਂਡਾ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸ਼ੱਕਰ ਬਣਦੀ ਹੈ।

3. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਚੱਕ : ਉਹ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਭਾਂਡਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੱਕਰ ਬਣਦੀ ਹੈ।
• ਪਾਥਾ : ਲੱਕੜ ਦਾ ਸੰਦ ਜਿਸ ਨੂੰ ਚੱਕ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁੜ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਪੇਸੀ : ਗੁੜ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਰੋੜੀਆਂ।
• ਲੰਬਾ : ਚਿਮਨੀ, ਭੱਠੀ ਆਦਿ ਦਾ ਧੂੰਆਂ ਨਿਕਲਨ ਦੀ ਥਾਂ।
• ਕਮਾਦ : ਗੰਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ
• ਘੁਲਾੜੀ : ਵੇਲਣਾ, ਗੰਨਾ ਪੀੜਨ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਯੰਤਰ।

4. ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ :

ਘੁਲਾੜੀ, ਵਿਰਸਾ, ਭੇਲੀ, ਕਮਾਦ, ਚੱਕ, ਗੁੜ, ਵਾਲੀ, ਘੁੰਗਰੂ।
ਉੱਤਰ :

• ਘੁਲਾੜੀ (ਵੇਲਣਾ) – ਘੁਲਾੜੀ ਗੰਨੇ ਪੀੜਨ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
• ਵਿਰਸਾ (ਵੱਡੇ – ਵਡੇਰਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਾਇਦਾਦ) – ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ – ਰਚਨਾ ਦੀ ਦਾਤ ਵਿਰਸੇ ਵਿਚੋਂ ਮਿਲੀ।
• ਭੇਲੀ ਪੇਸ਼ੀ – ਮੈਂ ਗੁੜਦੀ ਪੂਰੀ ਭੇਲੀ ਖਾ ਲਈ।
• ਕਮਾਦ (ਗੰਨਿਆਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ) – ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਕੁਮਾਦ ਬਹੁਤ ਬੀਜਿਆ ਹੈ।
• ਚੱਕ (ਉਹ ਭਾਂਡਾ ਜਿਸ ਵਿਚ ਗੁੜ ਦੀ ਪੱਤ ਠੰਢੀ ਹੋਣ ਲਈ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ – ਜਦੋਂ
• ਗੁੜ (ਗੰਨੇ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਦੇਸੀ ਮਿੱਠਾ ਪਦਾਰਥ) – ਅੱਜ – ਕਲ੍ਹ ਗੁੜ 50 ਰੁਪਏ ਕਿੱਲੋ ਵਿਕਦਾ ਹੈ।
• ਵਾਲੀ (ਕਿਸਾਨ ਦੁਆਰਾ ਭਾਰ ਚੋਣ ਲਈ ਟ੍ਰੈਕਟਰ ਪਿੱਛੇ ਜੋੜਿਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਰੇੜਾ) – ਵਾਲੀ ਫ਼ਸਲਾਂ, ਇੱਟਾਂ ਤੇ ਕੂੜਾ ਢੋਣ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
• ਘੁੰਗਰੂ (ਛੋਟੀਆਂ ਗੋਲ ਘੰਟੀਆਂ – ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਲਦ ਦੇ ਗਲ ਵਿਚ ਘੁੰਗਰੂ ਪਾਏ ਹੋਏ ਹਨ।

PSEB 8th Class Punjabi Guide ਪਿੰਡ ਦੀ ਘੁਲਾੜੀ Important Questions and Answers

1. ਗੰਨਿਆਂ ਦੀ ਭਰੀ ਛੱਜਾ, ਗਿਆ ਸੁੱਟ ਕੇ।
ਗੰਨੇ ਘੜੇ ਕਾਮਿਆਂ, ਕਮਾਦੋਂ ਕੱਟ ਕੇ।
ਬਲਦਾਂ ਦੇ ਘੁੰਗਰੂ, ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਮਾਰਦੇ।
ਪੀਓ ਰਸ ਮਿੱਠਾ, ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੇ ਪੁਕਾਰਦੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਲ ਅਰਥ – ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਛੱਜਾ ਪੀੜਨ ਲਈ ਗੰਨਿਆਂ ਦੀ ਭਰੀ ਚੱਲ ਰਹੇ ਵੇਲਣੇ ਕੋਲ ਸੁੱਟ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਕਮਾਦ ਵਿਚੋਂ ਵੱਡ ਕੇ ਗੰਨੇ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਵੇਲਣਾ ਚਲਾ ਰਹੇ ਬਲਦਾਂ ਦੇ ਘੁੰਗਰੂ ਸਭ ਨੂੰ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਮਾਰਦੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਸਭ ਨੂੰ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਗੰਨਿਆਂ ਦੀ ਮਿੱਠੀ ਰਸ ਪੀ ਲੈਣ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ – ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਕਮਾਦ ਵੱਢ ਕੇ ਗੰਨੇ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਤੇ ਛੱਜਾ ਗੰਨਿਆਂ ਦੀ ਭਰੀ ਵੇਲਣੇ ਕੋਲ ਪੀੜਨ ਲਈ ਸੁੱਟ ਗਿਆ ਹੈ ਬਲਦਾਂ ਦੇ ਘੁੰਗਰੂਆਂ ਦੀ ਛਣਕਾਰ ਸਭ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਲ ਖਿੱਚ ਰਹੀ ਹੈ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਸਭ ਨੂੰ ਮਿੱਠੀ ਰਸ ਪੀਣ ਲਈ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਕਾਮਿਆਂ – ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ

(ਇ) ਵਾਲੀ ਉੱਤੇ ਭਰੀਆਂ, ਉਤਾਰੀਂ ‘ਸੋਹਣਿਆਂ।
ਮਿਹਨਤਾਂ ਲਿਆਉਣ, ਰੰਗ ਸਦਾ ‘ਸੋਹਣਿਆਂ।
ਕਿਰਪਾ ਕੜਾਹਿਓਂ, ਮੈਲ ਨੂੰ ਉਤਾਰਦਾ।
ਤਾਜ਼ਾ ਤਾਜ਼ਾ ਰਸ, ਪੀਪੇ ‘ਚੋਂ ਨਿਤਾਰਦਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਲ ਅਰਥ – ਵੇਲਣੇ ਉੱਤੇ ਕੋਈ ਤਗੜੇ ਸੋਹਣੇ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਟਰਾਲੀ ਉੱਤੋਂ ਗੰਨਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਰੀਆਂ ਉਤਾਰਨ ਲਈ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦੱਸ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਮਿਹਨਤ ਕਾਰਨ ਹੀ ਗੰਨਿਆਂ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਫ਼ਸਲ ਹੋਈ ਹੈ। ਮਿਹਨਤਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚੰਗਾ ਫਲ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਰਪਾ ਚੁੱਭੇ ਉੱਤੇ ਕੜਾਹੇ ਵਿਚ ਗਰਮ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਰਸ ਉੱਤੋਂ ਮੈਲ ਉਤਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੀਪੇ ਵਿਚੋਂ ਤਾਜੀ – ਤਾਜੀ ਰਸ ਨਿਤਾਰ ਕੇ ਕੜਾਹੇ ਵਿਚ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ – ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਵੇਲਣੇ ਉੱਤੇ ਟਰਾਲੀ ਵਿਚੋਂ ਗੰਨੇ ਉਤਾਰੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਮਿਹਨਤਾਂ ਨਾਲ ਹੋਈ ਭਰਪੂਰ ਫ਼ਸਲ ਦੇਖ ਕੇ ਸਭ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਿਰਪਾ ਗਰਮ ਹੋ ਰਹੀ ਰਸ ਉੱਤੋਂ ਮੈਲ ਲਾਹ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਪੀਪੇ ਵਿਚੋਂ ਰਸ ਨਿਤਾਰ ਕੇ ਕੜਾਹੇ ਵਿਚ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੈ !

(ਸ) ਲੂੰਬੇ ਵਿਚੋਂ ਲਾਟ ਆਵੇ ਧੂੰਏਂ ਰੰਗ ਦੀ,
ਰਾਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਜਿਵੇਂ ਸੰਗਦੀ।
ਬਾਲਣ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕੈਲਾ ਫਿਰੇ ਭੱਜਦਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਲ ਅਰਥ – ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚੁੱਭੇ ਦੇ ਲੂੰਬੀ ਵਿਚ ਅੱਗ ਦੀ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੀ ਲਾਟ ਕਦੇ – ਕਦੇ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਪਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਰਾਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਤੋਂ ਸੰਗਦੀ ਹੋਵੇ। ਛਿੰਦਾ ਚੁੱਭੇ ਵਿਚ ਬਾਲਣ ਝੋਕਦਾ ਹੋਇਆ, ਇਹ ਖ਼ਿਆਲ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਗ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਬਲਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਚੁੱਭੇ ਕੋਲ ਪੁਚਾਉਣ ਲਈ ਕੈਲਾ ਇਧਰ – ਉਧਰ ਬਾਲਣ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਾ ਦੌੜ – ਭੱਜ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ – ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਚੁੱਭੇ ਦੇ ਲੂਬੇ ਵਿਚੋਂ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੀ ਧੂੰਏਂ ਭਰੀ ਲਾਟ ਕਦੇ – ਕਦੇ ਬਾਹਰ ਵਲ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ। ਛਿੰਦਾ ਚੁੱਭੇ ਵਿਚ ਬਲਦੀ ਅੱਗ ਦਾ ਖਿਆਲ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਕੈਲਾ ਬਾਲਣ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਦੌੜ – ਭੱਜ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਲੂੰਬੇ – ਚੁੱਭੇ ਜਾਂ ਭੱਠੀ ਦੀ ਧੂੰਆਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਰੱਖੀ ਮੋਰੀ ਸੰਗਦੀ – ਸ਼ਰਮਾਉਂਦੀ। ਝੋਕਾ – ਚੁੱਭੇ ਜਾਂ ਭੱਠੀ ਵਿਚ ਪੱਛੀਆਂ ਜਾਂ ਖੋਰੀ ਦਾ ਬਾਲਣ ਪਾਉਣਾ।

(ਹ) ਮਿੱਠਾ ਮਿੱਠਾ ਗੁੜ ਜਿਵੇਂ ਪੌਣਾਂ ਘੁਲਿਆ,
ਖਾਣ ਲਈ ਆਉਂਦਾ, ਹਰ ਕੋਈ ਤੁਰਿਆ
ਪੱਕਦਾ ਕੜਾਹੇ ਗੁੜ, ਖਿੱਚਾਂ ਪਾਂਵਦਾ।
ਮੱਲੋ – ਮਲੀ ਜਾਂਦੇ ਰਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾਂਵਦਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਲ ਅਰਥ – ਵੇਲਣੇ ਉੱਤੇ ਬਣੇ ਚੁੱਭੇ ਉੱਤੇ ਗੁੜ ਪੱਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇੰਝ ਜਾਪਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਇਸਦੀ ਮਿੱਠੀ – ਮਿੱਠੀ ਖੁਸ਼ਬੋ ਪੌਣਾਂ ਵਿਚ ਘੁਲ ਗਈ ਹੋਵੇ। ਹਰ ਕੋਈ ਖਾਣ ਲਈ ਵੇਲਣੇ ਵਲ ਤੁਰਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੱਕ ਰਿਹਾ ਗੁੜ ਹਰ ਇਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਲ ਖਿੱਚ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇੰਝ ਜਾਪਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਰਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਲ ਬੁਲਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ – ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਵੇਲਣੇ ਉੱਤੇ ਪਕ ਰਹੇ ਗੁੜ ਦੀ ਮਿੱਠੀ – ਮਿੱਠੀ ਸੁਗੰਧ ਹਵਾਵਾਂ ਵਿਚ ਘੁਲ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੱਕਦਾ ਗੁੜ ਹਰ ਇਕ ਨੂੰ ਖਿੱਚਾ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਰਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਮੱਲੋ – ਮੱਲੀ ਆਪਣੇ ਵਲ ਬੁਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਹਰ ਕੋਈ ਗੁੜ ਖਾਣ ਲਈ ਤੁਰਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਪੌਣਾਂ – ਹਵਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮੱਲੋ – ਮੱਲੀ – ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ।

(ਖ ਚੱਕ ਵਿਚ ਸ਼ੱਕਰ, ਬਣਾਵੇ ਧਰਮਾ।
ਮੁੱਠੀ ਮੁੱਠੀ ਵੰਡੇ, ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕਰਮਾ।
ਪਾਥੇ ਨਾਲ ਤਾ ਗੁੜ ਨੂੰ ਸੁਆਰਦਾ।
ਗੁੜ – ਚੰਡਣੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਪੇਸੀਆਂ ਨਿਹਾਰਦਾ।
ਗੁੜ ਦੀਆਂ ਭੇਲੀਆਂ, ਬਣਾਉਂਦਾ ਕਰਮਾ।
ਸੌਂਫ ਵਾਲੀ ਟਿੱਕੀ ਦਾ ਮਾਹਿਰ ਧਰਮਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਲ ਅਰਥ – ਧਰਮਾ ਚੱਕ ਵਿਚ ਪਈ ਕੜੀ ਹੋਈ ਪੱਤ ਦੀ ਸ਼ੱਕਰ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਕਰਮਾ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕ – ਇਕ ਮੁੱਠ ਸ਼ੱਕਰ ਵੰਡ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੀਤਾ ਚੱਕ ਵਿਚ ਕੜੀ ਹੋਈ ਪੱਤ ਨੂੰ ਪਾਥੇ ਨਾਲ ਸੁਆਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਗੁੜ – ਚੰਡਣੀ ਨਾਲ ਬਣਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਲ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਰਮਾ ਗੁੜ ਦੀਆਂ ਭੇਲੀਆਂ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਧਰਮਾ ਸੌਂਫ ਵਾਲੀ ਟਿੱਕੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਮਾਹਿਰ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ – ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਵੇਲਣੇ ਉੱਤੇ ਧਰਮਾ ਚੱਕ ਵਿਚ ਕੜੀ ਹੋਈ ਪੱਤ ਦੀ ਸ਼ੱਕਰ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਕਰਮਾ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਉਸਦੀ ਇਕ – ਇਕ ਮੁੱਠ ਵੰਡ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੀਤਾ ਪੱਤ ਨੂੰ ਸੁਆਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਗੁੜ – ਚੰਡਣੀ ਨਾਲ ਪੇਸੀਆਂ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਰਮਾ ਵੀ ਭੇਲੀਆ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਧਰਮਾ ਸੌਂਫ ਵਾਲੀ ਟਿੱਕੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਮਾਹਿਰ ਹੈ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਪਾਥਾ – ਕੜੀ ਹੋਈ ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਹੋ ਰਹੀ ਪੱਤ ਨੂੰ ਉਲੱਦਣ – ਪਲੱਦਣ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼। ਗੁੜ – ਚੰਡਣੀ – ਗੁੜ ਦੀ ਪੇਸੀ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼। ਪੇਸੀ, ਭੇਲੀ – ਗੁੜ ਦੀ ਇਕਾਈ।

(ਗ) ਦਿਸੇ ਨਾ ਘੁਲਾੜੀ, ਪਿੰਡ ਯਾਦ ਆਂਵਦਾ।
ਸਾਂਭ ਲਵੋ ਵਿਰਸਾ, ਕਵੀ ਹੈ ਗਾਂਵਦਾ।
ਚੱਲਦੀ ਘੁਲਾੜੀ, ਪਿੰਡ ਲੱਗੇ ਹੱਸਦਾ !
ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਦੋਸਤੋ, ਪੰਜਾਬ ਵਸਦਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਲ ਅਰਥ – ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਕਿਧਰੇ ਵੀ ਗੰਨੇ ਪੀੜਨ ਵਾਲਾ ਵੇਲਣਾ ਚਲਦਾ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪੁਰਾਣਾ ਪਿੰਡ ਬਹੁਤ ਯਾਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਇੱਥੇ ਵੇਲਣਾ ਚਲਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਗਾ – ਗਾ ਕੇ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਸਾਂਭ ਕੇ ਰੱਖੋ। ਜਦੋਂ ਇੱਥੇ ਵੇਲਣਾ ਚਲਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਪਿੰਡ ਹੱਸਦਾ ਲਗਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਦੋਸਤੋ, ਅਜਿਹੇ ਨਜ਼ਾਰੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪੰਜਾਬ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਵਸਦਾ ਸੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ – ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਅੱਜ – ਕਲ੍ਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਧਰੇ ਗੰਨੇ ਪੀੜਨ ਵਾਲਾ ਵੇਲਣਾ ਚਲਦਾ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੇਲਣਾ ਚਲਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਖ਼ਸ਼ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਨਜ਼ਾਰੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪੰਜਾਬ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਵਸਦਾ ਸੀ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 8 ਰਾਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ MCQ Questions with Answers.

PSEB 7th Class Maths Chapter 8 ਰਾਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ MCQ Questions

1. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
₹ 10 ਦਾ 10 ਪੈਸੇ ਨਾਲ ਅਨੁਪਾਤ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
(a) 1 : 1
(b) 100 : 1
(c) 1000 : 1
(d) 1000 : 10
ਉੱਤਰ:
(b) 100 : 1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
₹ 5 ਦਾ 50 ਪੈਸੇ ਨਾਲ ਅਨੁਪਾਤ ਪਤਾ ਹੈ ।
(a) 5 : 50
(b) 1: 10
(c) 10 : 1
(d) 50 : 5
ਉੱਤਰ:
(c) 10 : 1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
15 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦਾ 210 ਗ੍ਰਾਮ ਨਾਲ ਅਨੁਪਾਤ ਹੈ :
(a) 15 : 210
(b) 15 : 21
(c) 500 : 7
(d) 7 : 500.
ਉੱਤਰ:
(c) 500 : 7

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
\(\frac{12}{16}\) ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੈ :
(a) 25%
(b) 12%
(c) 75%
(d) 16%
ਉੱਤਰ:
(c) 75%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
\(\frac{5}{4}\) ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਬਦਲੋ :
(a) 100%
(b) 125%
(c) 75%
(d) 16%
ਉੱਤਰ:
(b) 125%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vi).
12.35 ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਬਦਲੋ :
(a) 12.35%
(b) 123.5%
(c) 1235%
(d) 1.235%
ਉੱਤਰ:
(c) 1235%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vii).
ਚਿੱਤਰ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਭਾਗ ਰੰਗੀਨ ਹੈ ?

(a) 30%
(b) 50%
(c) 60%
(d) 20%
ਉੱਤਰ:
(c) 60%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (viii).
250 ਦਾ 15% ਹੈ ।
(a) 250
(b) 375
(c) 37.5
(d) 3750
ਉੱਤਰ:
(c) 37.5

2. ਖਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
120 ਲੀਟਰ ਦਾ 25% ……….. ਲੀਟਰ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ:
30

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
4 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦਾ 300 ਮੀਟਰ ਨਾਲ ਅਨੁਪਾਤ ……….. ਹੈ ।
ਉੱਤਰ:
40 : 3

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਉਹ ਮੁੱਲ ਦਿ ‘ਤੇ ਵਸਤੂ ਖ਼ਰੀਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਉਸਨੂੰ ………. ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ:
ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦਾ ਵੇਚ ਮੁੱਲ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ………. ਹੋਵੇਗੀ ।
ਉੱਤਰ:
ਹਾਨੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
ਚਿੰਨ੍ਹ …………….. ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ:
%

3. ਸਹੀ ਜਾਂ ਗ਼ਲਤ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਅਨੁਪਾਤ 1 : 5 ਅਤੇ 2 : 15 ਸਮਾਨ ਹਨ । (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਗਲਤ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਇੱਕ ਅਨਪਾਤ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦਾ, ਜੇਕਰ । ਉਸਦੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਸਮਾਨ ਸੰਖਿਆ ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਜਾਂ ਭਾਗ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ । (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਸਹੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦਾ ਵੇਚ ਮੁੱਲ ਉਸਦੇ ਖ਼ਰੀਦ | ਮੁੱਲ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । (ਸਹੀ ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਸਹੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
ਜੇਕਰ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ ਤੇ ਵੇਚ ਮੁੱਲ ਬਰਾਬਰ ਹੋਣ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਗਲਤ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
ਲਾਭ/ਹਾਨੀ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ ‘ਤੇ ਪਤਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ? (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਸਹੀ

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 8 ਰਾਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ Ex 8.3 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Maths Chapter 8 ਰਾਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ Exercise 8.3

1. ਲਾਭ ਜਾਂ ਹਾਨੀ ਪਤਾ ਕਰੋ । ਲਾਭ % `ਤੇ ਹਾਨੀ % ਪਤਾ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਬਾਗਬਾਨੀ ਦੇ ਔਜ਼ਾਰ ਤੋਂ 250 ਵਿੱਚ ਖਰੀਦੇ ਅਤੇ ₹ 325 ਵਿੱਚ ਵੇਚੇ ।
ਉੱਤਰ:
ਬਾਗਬਾਨੀ ਦੇ ਔਜ਼ਾਰ ਦਾ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ = ₹ 250
ਬਾਗਬਾਨੀ ਦੇ ਔਜ਼ਾਰ ਦਾ ਵੇਚ ਮੁੱਲ = ₹ 325
ਲਾਭ = ਵੇਚ ਮੁੱਲ – ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ
= ₹ 325 – ₹ 250 = ₹ 75

= 30% ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਇੱਕ ਫਰਿਜ਼ ₹ 12,000 ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ ਅਤੇ ₹ 13,500 ਵਿੱਚ ਵੇਚਿਆ ।
ਉੱਤਰ:
ਫਰਿਜ਼ ਦਾ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ = ₹ 12,000
ਫਰਿਜ਼ ਦਾ ਵੇਚ ਮੁੱਲ = ₹ 13,500
ਲਾਭ = ਵੇਚ ਮੁੱਲ – ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ
= ₹ 13,500 – ₹ 12,000
= ₹ 1500

= 12.5% ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਇੱਕ ਅਲਮਾਰੀ ₹ 2,500 ਵਿੱਚ ਖਰੀਦੀ ਅਤੇ ₹ 3,000 ਵਿੱਚ ਵੇਚੀ ।
ਉੱਤਰ:
ਅਲਮਾਰੀ ਦਾ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ = ₹ 2,500
ਅਲਮਾਰੀ ਦਾ ਵੇਚ ਮੁੱਲ = ₹ 3,000
ਲਾਭ = ਵੇਚ ਮੁੱਲ – ਵੇਚ ਮੁੱਲ
= ₹ 3000 – ₹ 2500
= ₹ 500

= 20%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
ਇੱਕ ਕਮੀਜ਼ ₹ 250 ਵਿੱਚ ਖਰੀਦੀ ਤੇ ₹ 150 ਵਿੱਚ ਵੇਚੀ ।
ਉੱਤਰ:
ਕਮੀਜ਼ ਦਾ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ = ₹ 250
ਕਮੀਜ਼ ਦਾ ਵੇਚ ਮੁੱਲ = ₹ 150
ਕਿਉਂਕਿ ਵੇਚ ਮੁੱਲ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਹੈ ।
ਇਸ ਲਈ, ਇੱਥੇ ਹਾਨੀ ਹੋਈ ਹੈ ।
ਹਾਨੀ = ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ ਵੇਚ ਮੁੱਲ = ₹ 250 – ₹ 150
= ₹ 100

= 40% ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇੱਕ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਨੇ ਇੱਕ ਵਸਤੂ ₹ 735 ਵਿੱਚ ਖਰੀਦੀ ਅਤੇ ₹ 850 ਵਿੱਚ ਵੇਚੀ । ਲਾਭ ਜਾਂ ਹਾਨੀ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ :
ਵਸਤੁ ਦਾ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ = ₹ 735
ਵਸਤੁ ਦਾ ਵੇਚ ਮੁੱਲ = ₹ 850
ਲਾਭ = ₹ 850 – ₹ 735 = ₹ 115 ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕੀਰਤੀ ਨੇ ਇੱਕ ਸਾੜੀ ₹ 2500 ਵਿੱਚ ਖਰੀਦੀ ਅਤੇ ₹ 2300 ਵਿੱਚ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀ । ਉਸਦਾ ਲਾਭ ਜਾਂ ਹਾਨੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ :
ਸਾੜੀ ਦਾ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ = ₹ 2500
ਸਾੜੀ ਦਾ ਵੇਚ ਮੁੱਲ = ₹ 2300
ਹਾਨੀ = ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ – ਵੇਚ ਮੁੱਲ
= ₹ 2500 – ₹ 2300 = ₹ 200

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਇੱਕ ਵਸਤੁ ₹ 252 ਵਿੱਚ ਵੇਚ ਕੇ 5% ਲਾਭ ਹੋਇਆ । ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ :
ਵਸਤੂ ਦਾ ਵੇਚ ਮੁੱਲ = ₹ 252
ਲਾਭ = 5%
ਮੰਨ ਲਓ ਵਸਤੂ ਦਾ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ = ₹ 100
ਲਾਭ = ₹ 100 ਦਾ 5%
= ₹ 5
ਵਸਤੁ ਦਾ ਵੇਚ ਮੁੱਲ = ₹ 100 + ₹ 5
= ₹ 105
ਜੇਕਰ ਵੇਚ ਮੁੱਲ ₹105 ਹੈ ਤਾਂ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ = ₹ 100
ਜੇਕਰ ਵੇਚ ਮੁੱਲ ₹ 1 ਹੈ ਤਾਂ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ = ₹ \(\frac{100}{105}\)
ਜੇਕਰ ਵੇਚ ਮੁੱਲ ₹ 252 ਹੈ ਤਾਂ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ
= ₹ \(\frac{100}{105}\) × 252 = ₹ 240 ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਅਮ੍ਰਿਤ ਨੇ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ₹ 275 ਵਿੱਚ ਖਰੀਦੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ 15% ਹਾਨੀ ’ਤੇ ਵੇਚ ਦਿੱਤਾ । ਉਸ ਨੇ ਕਿੰਨੇ ਦੀ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਵੇਚੀ ?
ਹੱਲ :
ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ = ₹ 275
ਹਾਨੀ = 15%
∴ ₹ 275 ਤੇ ਹਾਨੀ = ₹ \(\frac{15}{100}\) × 275
= ₹41.25
ਇਸ ਲਈ, ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਵੇਚ ਮੁੱਲ ।
= ₹ 275 – ₹ 41.25
= ₹ 233.75 ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਜੂਹੀ ਨੇ ਇੱਕ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ₹ 13500 ਦੀ ਵੇਚੀ । ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਸੌਦੇ ‘ਤੇ 20% ਹਾਨੀ ਹੋਈ ।ਉਸਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਕੀਮਤ ‘ਤੇ ਖਰੀਦਿਆ ?
ਹੱਲ :
ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਦਾ ਵੇਚ ਮੁੱਲ
= ₹ 13500
ਮੰਨ ਲਓ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ = ₹ 100
ਹਾਨੀ = 20%
ਵੇਚ ਮੁੱਲ = ₹(100 – 20)
= ₹ 80
ਜੇਕਰ ਮਸ਼ੀਨ ਦਾ ਵੇਚ ਮੁੱਲ ₹ 80 ਹੈ ਤਾਂ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ = ₹ 100
ਜੇਕਰ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਦਾ ਵੇਚ ਮੁੱਲ ₹ 13,500 ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ .
= ₹ \(\frac{100}{80}\) × 13500
= ₹ 16875 ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਅਨੀਤਾ ਨੇ ₹ 500 ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ 15% ਦਰ ‘ਤੇ ਲਿਆ । ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਕਿੰਨੇ ਪੈਸੇ ਦੇਣੇ ਪਏ ?
ਹੱਲ :
ਉਧਾਰ ਲਈ ਰਾਸ਼ੀ = ₹ 5000
ਵਿਆਜ ਦੀ ਦਰ (R) = 15% ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ
ਸਮਾਂ (T) = 1 ਸਾਲ

= ₹ 750 ।

8. 3 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਮਿਸ਼ਰਤ ਧਨ ਪਤਾ ਕਰੋ ਜੇਕਰ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਮੂਲਧਨ = ₹ 1200 ਅਤੇ 12% ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਹੋਵੇ ।
ਉੱਤਰ:
ਮੂਲਧਨ = ₹1200
ਦਰ = 12% ਸਾਲਾਨਾ
ਸਮਾਂ = 3 ਸਾਲ
ਸਧਾਰਨ ਵਿਆਜ = \(\frac{P \times R \times T}{100}\)
= \(\frac{1200 \times 12 \times 3}{100}\) = ₹ 432
ਮਿਸ਼ਰਤ ਧਨ = ਮੂਲਧਨ + ਵਿਆਜ
= ₹ 1200 + ₹ 432
= ₹ 1632 ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਮੂਲਧਨ = ₹ 7500 ਅਤੇ 5% ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਹੋਵੇ ।
ਉੱਤਰ:
ਮੂਲਧਨ = ₹ 7500,
ਦਰ = 5% ਸਲਾਨਾ ਸਮਾਂ = 3 ਸਾਲ
ਸਧਾਰਨ ਵਿਆਜ = \(\frac{P \times R \times T}{100}\) = ₹ \(\frac{7500 \times 5 \times 3}{100}\)
= ₹ 1125
ਮਿਸ਼ਰਤ ਧਨ = ਮੁਲਧਨ + ਵਿਆਜ
= ₹ 7500 + ₹ 1125
= ₹ 8625 ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਸਮਾਂ ਪਤਾ ਕਰੋ ਜਦੋਂ ਕਿ ₹ 2500 ’ਤੇ ਸਧਾਰਨ ਵਿਆਜ 6% ਦਰ ਨਾਲ ₹ 450 ਹੈ ।
ਹੱਲ :
ਮੁਲਧਨ = ₹ 2500, ਦਰ = 6% ਸਾਲਾਨਾ
ਸਮਾਂ = ?,
ਸਧਾਰਨ ਵਿਆਜ = ₹ 450
ਅਸੀਂ ਸਮਾਂ ਪਤਾ ਕਰਨਾ ਹੈ ।

= 3 ਸਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਵਿਆਜ ਦੀ ਦਰ ਪਤਾ ਕਰੋ ਜਦੋਂ ਕਿ ₹ 1560 ਤੇ 3 ਸਾਲ ਦਾ ਸਧਾਰਨ ਵਿਆਜ ₹ 585 ਹੈ ।
ਹੱਲ :
ਮੂਲਧਨ (P) = ₹ 1560
ਸਮਾਂ (T) = 3 ਸਾਲ
ਸਧਾਰਨ ਵਿਆਜ = ₹ 585
ਅਸੀਂ R ਪਤਾ ਕਰਨਾ ਹੈ ।
R = \(\frac{\mathrm{SI} \times 100}{\mathrm{P} \times \mathrm{T}}\) = \(\frac{\mathrm{585} \times 100}{\mathrm{1560} \times \mathrm{3}}\) = \(\frac{125}{10}\) = 12.5
ਇਸ ਲਈ ਵਿਆਜ ਦੀ ਦਰ 12.5 ਸਾਲਾਨਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਜੇਕਰ ਨਕੁਲ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ 9% ਦਰ ਨਾਲ ਹਰੇਕ ਸਾਲ ਤੋਂ 45 ਵਿਆਜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਕਿੰਨੀ ਰਾਸ਼ੀ ਉਧਾਰ ਲਈ ਗਈ ?
ਹੱਲ :
ਇੱਥੇ ਸਧਾਰਨ ਵਿਆਜ = ₹ 45,
ਵਿਆਜ ਦੀ ਦਰ = 9% ਸਾਲਾਨਾ
ਸਮਾਂ = 1 ਸਾਲ
ਅਸੀਂ ਮੂਲਧਨ (P) ਪਤਾ ਕਰਨਾ ਹੈ ।
P = \(\frac{\text { S.I. } \times 100}{R \times T}\)
= \(\frac{45 \times 100}{9 \times 1}\)
= ₹ 500 ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਜੇਕਰ ₹ 14,000 , 4% ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਨਾਲ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਤ ਧਨ ਕਦੋਂ ਤੱਕ ₹ 16240 ਹੋਵੇਗਾ ?
ਹੱਲ :
ਮੂਲਧਨ = ₹ 14,000
ਦਰ = 4% ਸਾਲਾਨਾ
ਸਮਾਂ = ?
ਮਿਸ਼ਰਤ ਧਨ : ₹ 16240
ਸਧਾਰਨ ਵਿਆਜ = ਮਿਸ਼ਰਤ ਧਨ – ਮੂਲਧਨ
= ₹ (16240 – 14,000)
= ₹ 2240
ਅਸੀਂ ਸਮਾਂ ਪਤਾ ਕਰਨਾ ਹੈ ।

= 4 ਸਾਲ

13. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਇੱਕ ਵਸਤੂ ₹ 80 ਦੀ ਖਰੀਦ ਕੇ : 100 ਦੀ ਵੇਚ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਲਾਭ % ਕੀ ਹੈ ?
(a) 20%
(b) 25%
(c) 40%
(d) 125%
ਉੱਤਰ:
(b) 25%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਇੱਕ ਵਸਤੁ ₹ 120 ਦੀ ਖਰੀਦਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ₹ 100 ਦੀ ਵੇਚ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਹਾਨੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕੀ ਹੈ ?
(a) 10%
(b) 20%
(c) 25%
(d) 16%
ਉੱਤਰ:
(d) 16%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ ਤਨਖ਼ਾਹ ₹ 24000 ਹੈ । ਉਸ ਦੀ ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਿੱਚ 25% ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਨਵੀਂ ਤਨਖਾਹ ਕੀ ਹੈ ?
(a) ₹ 2,500
(b) ₹ 28,000
(c) ₹ 30,000
(d) ₹ 36,000
ਉੱਤਰ:
(c) ₹ 30,000

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
ਇੱਕ ਵਸਤੂ ₹ 100 ਦੀ ਵੇਚ ਕੇ ਰੇਨੂੰ ਨੂੰ ₹ 20 ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਉਸ ਦਾ ਲਾਭ % ਕੀ ਹੈ ?
(a) 25%
(b) 20%
(c) 15%
(d) 40%
ਉੱਤਰ:
(a) 25%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
₹ 6000 ਤੇ 8% ਦਰ ਨਾਲ 1 ਸਾਲ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਵਿਆਜ ਹੈ ?
(a) ₹ 600
(b) ₹ 480
(c) ₹ 400
(d) ₹ 240
ਉੱਤਰ:
(b) ₹ 480

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vi).
ਜੇਕਰ ਰੋਹਨੀ ਨੇ 5% ਦਰ ਨਾਲ ₹ 4800 ਉਧਾਰ ਲਏ ਹੋਣ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ 2 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਕਿੰਨੀ ਰਾਸ਼ੀ ਵਾਪਿਸ ਮੋੜਨੀ ਪਵੇਗੀ ?
(a) ₹ 480
(b) ₹ 5040
(c) ₹ 5280
(d) ₹ 5600
ਉੱਤਰ:
(c) ₹ 5280

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 8 ਰਾਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ Ex 8.2 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Maths Chapter 8 ਰਾਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ Exercise 8.2

1. ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਭਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਬਦਲੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i)
\(\frac{1}{8}\)
ਉੱਤਰ:
\(\frac{1}{8}\) = \(\frac{1}{8}\) × 100 = \(\frac{25}{2}\) = 12.5
ਇਸ ਤਰਾਂ \(\frac{1}{8}\) = 12.5% ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii)
\(\frac{49}{50}\)
ਉੱਤਰ:
\(\frac{49}{50}\) = \(\frac{49}{50}\) × 100 = 98
ਇਸ ਤਰਾਂ ਹੋ \(\frac{49}{50}\) = 98% ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii)
\(\frac{5}{4}\)
ਉੱਤਰ:
\(\frac{5}{4}\) = \(\frac{5}{4}\) × 100 = 125
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ \(\frac{5}{4}\) = 125%।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv)
\(1\frac{3}{8}\)
ਉੱਤਰ:
\(1\frac{3}{8}\) = \(\frac{11}{8}\) × 100
= \(\frac{275}{2}\) = 137 \(\frac{1}{2}\)
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ \(1\frac{3}{8}\) = 137 \(\frac{1}{2}\) %।

2. ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨੂੰ ਸਰਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
25%
ਉੱਤਰ:
25% = \(\frac{25}{100}\) = \(\frac{1}{4}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
150%
ਉੱਤਰ:
150% = \(\frac{150}{100}\) = \(\frac{3}{2}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
7\(\frac{1}{2}\)%
ਉੱਤਰ:
7\(\frac{1}{2}\)% = \(\frac{15}{2}\) × \(\frac{1}{100}\) = \(\frac{3}{40}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
(i) ਅਨੀਤਾ ਨੇ 400 ਅੰਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 324 ਅੰਕ ਲਏ । ਅਨੀਤਾ ਨੇ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਅੰਕ ਲਏ ?
(ii) 32 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ 8 ਗੈਰ ਹਾਜ਼ਰ ਹਨ ।ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਗੈਰ ਹਾਜ਼ਰ ਹਨ ?
(iii) 120 ਮਤਦਾਤਾ ਵਿੱਚੋਂ 90 ਨੇ ਮਤਦਾਨ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ ? ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨੇ ਮਤਦਾਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ?
ਹੱਲ :
(i) ਅਨੀਤਾ 400 ਵਿੱਚੋਂ 324 ਅੰਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
∴ ਅਨੀਤਾ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਅੰਕਾਂ ਦੀ
ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ = (\(\frac{324}{400}\) × 100)% = 81%

(ii) 32 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 8 ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਗੈਰ ਹਾਜ਼ਰ ਹਨ ।
∴ ਗੈਰ-ਹਾਜ਼ਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ
= \(\frac{8}{32}\) × 100% = 25%

(iii) ਕੁੱਲ ਮਤਦਾਤਾ = 120
ਮਤਦਾਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੋਟ ਪਾਈ = 90
ਉਹ ਮਤਦਾਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੋਟ ਨਹੀਂ ਪਾਈ
= 120 – 90 = 30
ਵੋਟ ਨਾ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮਤਦਾਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ
= \(\frac{32}{120}\) × 100%
= 25% ।

4. ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਚਿੱਤਰ ਵਿੱਚ ਛਾਇਆ ਅੰਕਿਤ ਭਾਗ ਪੂਰੇ ਦਾ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੈ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).

ਉੱਤਰ:
ਆਇਆ ਅੰਕਿਤ ਭਾਗ = \(\frac{2}{4}\) = \(\frac{1}{2}\)
ਆਇਆ ਅੰਕਿਤ ਭਾਗ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ
= (\(\frac{1}{2}\) × 100)% = 50%।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).

ਉੱਤਰ:
ਆਇਆ ਅੰਕਿਤ ਭਾਗ = \(\frac{2}{6}\) = \(\frac{1}{3}\)
ਆਇਆ ਅੰਕਿਤ ਭਾਗ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ
= (\(\frac{1}{3}\) × 100)% = 33\(\frac{1}{3}\) % ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).

ਉੱਤਰ:
ਆਇਆ ਅੰਕਿਤ ਭਾਗ = \(\frac{5}{8}\)
ਰੰਗ ਕੀਤੇ ਭਾਗ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ
= (\(\frac{5}{8}\) × 100)% = \(\frac{125}{2}\)%
= 62.5%।

5. ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨੂੰ ਅਨੁਪਾਤ ਭਿੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲੋ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਨੂੰ ਸਰਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
14%
ਉੱਤਰ:
14% = 14 × \(\frac{1}{100}\) = \(\frac{7}{50}\) = 7 : 50

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
1\(\frac{3}{4}\) %
ਉੱਤਰ:
1\(\frac{3}{4}\)% = \(\frac{7}{4}\) × \(\frac{1}{100}\) = \(\frac{7}{400}\) = 7 : 400

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
33\(\frac{1}{3}\)%
ਉੱਤਰ:
33\(\frac{1}{3}\)% = \(\frac{100}{3}\) × \(\frac{1}{100}\) = \(\frac{1}{3}\) = 1 : 3

6. ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਪਾਤਾਂ ਨੂੰ ਭਿੰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਕੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
5 : 4
ਉੱਤਰ:
5 : 4 = \(\frac{5}{4}\) × 100 = 125% ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
1 : 1
ਉੱਤਰ:
1 : 1 = \(\frac{1}{1}\) × 100 = 100%।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
2 : 3
ਉੱਤਰ:
2 : 3 = \(\frac{2}{3}\) × 100 = \(\frac{200}{3}\)%
= 66\(\frac{2}{3}\)%।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
9 : 16
ਉੱਤਰ:
9 : 16 = \(\frac{9}{16}\) × 100 = 25%
= 56\(\frac{1}{4}\) %।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਚਾਕ ਵਿੱਚ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ, ਕਾਰਬਨ ਅਤੇ ਰੇਤ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ 12 : 3 : 10 ਹੈ । ਚਾਕ ਵਿੱਚ ਕਾਰਬਨ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਾ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ :
ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ : ਕਾਰਬਨ : ਮਿੱਟੀ .
= 12 : 3 : 10
ਅਨੁਪਾਤਾਂ ਦਾ ਕੁੱਲ ਜੋੜ = 12 + 3 + 10 = 25
ਚਾਕ ਵਿੱਚ ਕਾਰਬਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ
= \(\frac{3}{25}\) × 100 = 12%।

8. ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਪਾਤ ਦੇ ਹਰੇਕ ਭਾਗ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
3 : 1.
ਉੱਤਰ:
ਅਨੁਪਾਤਾਂ ਦਾ ਕੁੱਲ ਜੋੜ = 3 + 1 = 4
ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ = \(\frac{3}{4}\) × 100 = 75%
ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ = \(\frac{1}{4}\) × 100
= 25% ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
1 : 4
ਉੱਤਰ:
ਅਨੁਪਾਤਾਂ ਦਾ ਕੁੱਲ ਜੋੜ = 1 + 4 = 5
ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ = \(\frac{1}{5}\) × 100 = 20%
ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ = \(\frac{4}{5}\) × 100 = 80% .

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
4 : 5 : 6
ਉੱਤਰ:
ਅਨੁਪਾਤਾਂ ਦਾ ਕੁੱਲ ਜੋੜ = 4 + 5 + 6 = 15
ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ = \(\frac{4}{15}\) × 100
= \(\frac{80}{3}\)% = 26\(\frac{2}{3}\)%
ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ = \(\frac{5}{15}\) × 100
= \(\frac{100}{3}\)%
= 33\(\frac{1}{3}\)%
ਤੀਜੇ ਭਾਗ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ = \(\frac{6}{15}\) × 100
= 40%।

9. ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਾਂ ਨੂੰ ਦਸ਼ਮਲਵ ਭਿੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
28%
ਉੱਤਰ:
28% = \(\frac{28}{100}\) = 0.28।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
3
ਉੱਤਰ:
3% = \(\frac{3}{100}\)= 0.03 ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
37\(\frac{1}{2}\)%
ਉੱਤਰ:
37\(\frac{1}{2}\)% = \(\frac{75}{2}\) × \(\frac{1}{100}\) = \(\frac{37.5}{100}\)
= 0.375

10. ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਦਸ਼ਮਲਵ ਭਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਬਦਲੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
0.65
ਉੱਤਰ:
0.65 = (0.65 × 100)%
= (\(\frac{65}{100}\) × 100)%
= 65% ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
0.9
ਉੱਤਰ:
0.9 = (0.9 × 100)%
= (\(\frac{9}{10}\) × 100)%
= 90%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
2.1
ਉੱਤਰ:
2.1 = (2.1 × 100)
= (\(\frac{21}{10}\) × 100)%
= 210% ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
(i) ਜੇਕਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ 65% ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਕੋਲ ਸਾਈਕਲ ਹੈ । ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਪਤਾ ਕਰੋ ਕਿ ਕਿੰਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਕੋਲ ਸਾਈਕਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ?
(ii) ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਟੋਕਰੀ ਸੇਬਾਂ, ਸੰਤਰੇ ਅਤੇ ਅੰਬਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਟੋਕਰੀ ਵਿੱਚ 50% ਸੇਬ, 30% ਸੰਤਰੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਅੰਬ ਹਨ ?
ਹੱਲ :
(i) ਸਾਈਕਲ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ = 65%
ਸਾਈਕਲ ਨਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ = (100 – 65)%
= 35%।

(ii) ਸੇਬਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ = 50%
ਸੰਤਰਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ = 30%
ਅੰਬਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ
= (100 – (50% + 30%)
= (100 – 80)%
= 20% ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ 25,000 ਤੋਂ 24,500 ਘੱਟ ਗਈ ।ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਜਨਸੰਖਿਆ ਘੱਟ ਗਈ ?
ਹੱਲ :
ਅਸਲ ਆਬਾਦੀ = 25000
ਘਟੀ ਆਬਾਦੀ = 24,500
ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਕਮੀ
= (25000 – 24500)
= 500
ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਘਾਟਾ
= \(\frac{ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਘਾਟਾ}{ਅਸਲ ਆਬਾਦੀ}\) × 100%
= \(\frac{500}{25000}\) × 100%
= 2% ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਅਰੁਨ ਨੇ ਇੱਕ ਪਲਾਟ ਤੇ 3,50,000 ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ | ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਇਸ ਪਲਾਟ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵੱਧ ਕੇ 33,70,000 ਹੋ ਗਈ । ਪਲਾਟ ਦੀ ਕੀਮਤ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਧੀ ?
ਹੱਲ :
ਪਲਾਟ ਦੀ ਅਸਲੀ ਕੀਮਤ = ₹ 3,50,000
ਪਲਾਟ ਦੀ ਵਧੀ ਹੋਈ ਕੀਮਤ = ₹ 3,70,000
ਕੀਮਤ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ = ₹ 3,70,000 – ₹3,50,000
= ₹ 20,000.
ਵਧੇ ਹੋਏ ਵਾਧੇ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ
= (\(\frac{ਕੀਮਤ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ}{ਅਸਲ ਕੀਮਤ}\) × 100)
= \(\frac{20,000}{35000}\) × 100%
= \(\frac{40}{7}\)% = 5\(\frac{5}{7}\)%।

14. ਪਤਾ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
250 ਦਾ 15%
ਉੱਤਰ:
250 ਦਾ 15% = \(\frac{15}{100}\) × 250 = \(\frac{375}{10}\)
= 37.5 ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
120 ਦਾ 25%
ਉੱਤਰ:
120 ਲੀਟਰ ਦਾ 25% =\(\frac{25}{100}\) × 20 ਲੀਟਰ
= 30 ਲੀਟਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
12.5 ਦਾ 4%
ਉੱਤਰ:
12.5 ਦਾ 4% = \(\frac{4}{100}\) × \(\frac{125}{10}\) = \(\frac{5}{10}\)
= 0.5 ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
₹ 250 ਦਾ 12%
ਉੱਤਰ:
₹ 250 ਦਾ 12% = ₹ \(\frac{12}{100}\) × 250
= ₹ 300 ।

15. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਅਨੁਪਾਤ 2:3 ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ :
(a) 40%
(b) 60%
(c) 66\(\frac{2}{3}\) %
(d) 33\(\frac{1}{3}\) %
ਉੱਤਰ:
(c) 66\(\frac{2}{3}\) %

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਜੇਕਰ x ਦਾ 30% = 72 ਹੋਵੇ ਤਾਂ x ਦਾ ਮੁੱਲ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ ?
(a) 120
(b) 240
(c) 360
(d) 480
ਉੱਤਰ:
(b) 240

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
0.025 ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਬਦਲੋ :
(a) 250%
(b) 25%
(c) 4%
(d) 2.5%.
ਉੱਤਰ:
(d) 2.5%.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
ਇੱਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ 45% ਲੜਕੀਆਂ ਹਨ । ਜੇਕਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ 22 ਲੜਕੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਕਿੰਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਨ ?
(a) 30
(b) 36
(c) 40
(d) 44
ਉੱਤਰ:
(c) 40

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
\(\frac{1}{7}\) ਦਾ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ \(\frac{2}{35}\) ਹੈ ?
(a) 20%
(b) 25%
(c) 30%
(d) 40%.
ਉੱਤਰ:
(d) 40%.

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 8 ਰਾਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ Ex 8.1 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Maths Chapter 8 ਰਾਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ Exercise 8.1

1. ਅਨੁਪਾਤ ਪਤਾ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਤੋਂ 5 ਦਾ 50 ਪੈਸਿਆਂ ਨਾਲ
ਉੱਤਰ:
ਤੋਂ 5 ਦਾ 50 ਪੈਸੇ ਨਾਲ ਅਨੁਪਾਤ ਪਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਦੋਵਾਂ ਰਾਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਸਮਾਨ ਇਕਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਂਗੇ ।
₹ 1 = 100 ਪੈਸੇ
₹5 = 5 × 100 ਪੈਸੇ = 500 ਪੈਸੇ
ਇਸ ਲਈ 500 ਪੈਸਿਆਂ ਦਾ 50 ਪੈਸਿਆਂ
ਨਾਲ ਅਨੁਪਾਤ = \(\frac{500}{50}\) = \(\frac{10}{1}\) = 10 : 1
ਇਸ ਲਈ 10 : 1 ਲੋੜੀਂਦਾ ਅਨੁਪਾਤ ਹੈ ਉੱਤਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
15 kg ਦਾ 210 g ਨਾਲ
ਉੱਤਰ:
15 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦਾ 210 ਗ੍ਰਾਮ ਨਾਲ ਅਨੁਪਾਤ ਪਤਾ ਕਰਨ ਲਈ
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਦੋਵਾਂ ਰਾਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਇਕਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਂਗੇ ।
1 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ = 1000 ਗ੍ਰਾਮ
15 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ = 15 × 1000 ਗ੍ਰਾਮ
= 15000 ਗ੍ਰਾਮ
ਇਸ ਲਈ 15000 ਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ 210 ਗ੍ਰਾਮ ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ
= \(\frac{15000}{210}\) = \(\frac{500}{7}\) = 500 : 7
ਇਸ ਲਈ 500 : 7 ਲੋੜੀਂਦਾ ਅਨੁਪਾਤ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
4 m ਦਾ 400 cm ਨਾਲ
ਉੱਤਰ:
4 ਮੀਟਰ ਦਾ 400 ਸੈਂ.ਮੀ. ਨਾਲ ਅਨੁਪਾਤ ਪਤਾ ਕਰਨ ਲਈ
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਦੋਵਾਂ ਰਾਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਸਮਾਨ ਇਕਾਈਆਂ ਵਿਚ ਬਦਲਾਂਗੇ ।
1 ਮੀਟਰ = 100 ਸੈਂ.ਮੀ.
4 ਮੀਟਰ = 4 × 100 ਸੈਂ.ਮੀ.
= 400 ਸੈਂ.ਮੀ.
ਇਸ ਲਈ 400 ਸੈਂ.ਮੀ. ਤੋਂ 400 ਸੈਂ.ਮੀ. ਦਾ
ਅਨੁਪਾਤ = \(\frac{400}{400}\) = \(\frac{1}{1}\) = 1 : 1
ਇਸ ਲਈ 1 : 1 ਲੋੜੀਂਦਾ ਅਨੁਪਾਤ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
30 ਦਿਨਾਂ ਦਾ 36 ਘੰਟਿਆਂ ਨਾਲ
ਉੱਤਰ:
30 ਦਿਨਾਂ ਦਾ 36 ਘੰਟਿਆਂ ਨਾਲ ਅਨੁਪਾਤ ਪਤਾ ਕਰਨ ਲਈ
1 ਦਿਨ = 24 ਘੰਟੇ
30 ਦਿਨ = 30 × 24 ਘੰਟੇ
= 720 ਘੰਟੇ
ਇਸ ਲਈ 720 ਘੰਟਿਆਂ ਦਾ 36 ਘੰਟਿਆਂ ਨਾਲ
ਅਨੁਪਾਤ = \(\frac{720}{36}\) = \(\frac{20}{1}\) = 20 : 1
ਇਸ ਲਈ 20 : 1 ਲੋੜੀਂਦਾ ਅਨੁਪਾਤ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੀ ਅਨੁਪਾਤ 1 : 2 ਅਤੇ 2 : 3 ਤੁੱਲ ਹਨ ?
ਹੱਲ :
ਇਸਨੂੰ ਪਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ 1 : 2 ਅਤੇ 2 : 3 ਬਰਾਬਰ ਹਨ । ਪਹਿਲੇ ਅਨੁਪਾਤ ਨੂੰ ਭਿੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਂਗੇ
1 : 2 ਨੂੰ \(\frac{1}{2}\) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
2 : 3 ਨੂੰ \(\frac{2}{3}\) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਭਿੰਨਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ
ਅਸੀਂ ਦੋਨਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਦੇ ਹਰ ਨੂੰ ਸਮਾਨ ਬਣਾਵਾਂਗੇ ।
\(\frac{1}{2}\) = \(\frac{1}{2}\) × \(\frac{3}{3}\) = \(\frac{3}{6}\) ਅਤੇ \(\frac{2}{3}\) = \(\frac{2}{3}\) × \(\frac{2}{2}\) = \(\frac{4}{6}\)
4 > 3
\(\frac{4}{6}\) > \(\frac{3}{6}\)
ਇਸ ਲਈ 1 : 2 ਅਤੇ 2 : 1 ਤੁੱਲ ਭਿੰਨਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਜੇਕਰ 6 ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਨੂੰ 240 ਹੈ, ਤਾਂ 21 ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ :
ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਖ਼ਰੀਦ ਕੋਈ ਜਿੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਰੇਗਾ, ਉੱਨਾ ਹੀ ਭੁਗਤਾਨ ਉਸਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ ।
ਇਸ ਲਈ ਇੱਥੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਵਿਚਕਾਰ ਅਤੇ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਭੁਗਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਧਾ ਸਮਾਨ ਅਨੁਪਾਤ ਹੈ ।
ਮੰਨ ਲਓ ਖਰੀਦੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ x ਹੈ ।
∴ 6 : 240 : : 21 : 1
\(\frac{6}{240}\) = \(\frac{21}{x}\)
x = \(\frac{21×240}{6}\) = ₹ 840
ਇਸ ਲਈ 21 ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਤੋਂ 840 ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੇਰੀ ਕਾਰ 25 l ਪੈਟਰੋਲ ਨਾਲ 150 km ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੈਅ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ । 30 l ਪੈਟਰੋਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਦੂਰੀ ਤੈਅ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਹੱਲ :
25 ਲਿਟਰ ਪੈਟਰੋਲ ਵਿੱਚ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਗਈ ਦੂਰੀ = 150 ਕਿਲੋਮੀਟਰ
ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ↔ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੈਟਰੋਲ ਇਸ ਲਈ ਪੈਟਰੋਲ ਦੀ ਖ਼ਪਤ ਅਤੇ ਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਗਈ ਦੁਰੀ ਸਿੱਧਾ ਸਮਾਨ ਅਨੁਪਾਤ ਹੈ । ਮੰਨ ਲਓ, ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਗਈ ਦੂਰੀ x ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ ।
∴ 150 : 25 : : x : 30
\(\frac{150}{25}\) = \(\frac{x}{30}\)
x = \(\frac{150×30}{25}\)
x = 180
ਇਸ ਲਈ, ਇਹ 30 ਲੀਟਰ ਪੈਟਰੋਲ ਨਾਲ 180 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਚੱਲੇਗੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਲੈਬ ਵਿੱਚ, ਹਰ 6 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ 3 ਕੰਪਿਊਟਰ ਹਨ । 24 ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਲੋੜੀਂਦੇ ਹੋਣਗੇ ?
ਹੱਲ :
ਜਿੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਹੋਵੇਗੀ, ਉੱਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ । ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ↔ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਵੇਗੀ । ਇਸ ਲਈ ਇੱਥੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧਾ ਅਨੁਪਾਤ ਬਣਦਾ ਹੈ । ਮੰਨ ਲਓ ਲੋੜੀਂਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ x ਹੈ ।
6 : 3 : : 24 : x
\(\frac{6}{3}\) = \(\frac{24}{x}\)
6 × x = 24 × 3
x = \(\frac{24×3}{6}\) = 12
ਇਸ ਲਈ, 12 ਕੰਪਿਊਟਰ ਲੋੜੀਂਦੇ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Chapter 17 ਲੋਹੜੀ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Punjabi Chapter 17 ਲੋਹੜੀ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 8 PSEB ਲੋਹੜੀ Textbook Questions and Answers

ਲੋਹੜੀ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ੳ) ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਦੇਸੀ ਮਹੀਨੇ ਪੋਹ ਦੀ ਆਖਰੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਧੂਮ ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਆਏ ਨਵੇਂ ਜੀ ਅਰਥਾਤ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਜਨਮ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨਾਇਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਂਝ ਅੱਜ-ਕਲ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਅਗਾਂਹ-ਵਧੂ ਸੋਚ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ, ਪੁੱਤਰ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਧੀ, ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਹੀ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।

(ਅ) ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਕਿਰਸਾਣੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬ ਇਕ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਖੇਤੀ ਹਲਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਹਰ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਘਰ ਵਿਚ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਆਮਦ ਉੱਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਜੋਂ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ।

(ਈ) ਲੋਹੜੀ ਸ਼ਬਦ ਕਿਵੇਂ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤਿਲ ਅਤੇ ਗੁੜ ਦੀ ਰੋੜੀ ਭਾਵ ਤਿਲ + ਰੋੜੀ ਤੋਂ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ‘ਲੋਹੜੀ ਸ਼ਬਦ ਬਣ ਗਿਆ।

(ਸ) “ਈਸ਼ਰ ਆਏ ਦਲਿੱਦਰ ਜਾਏ ਤੁਕ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਸ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਲੋਹੜੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਿਹੜੀ ਪੋਹ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਸਰਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਕੰਮ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੇਪਰੇ ਨਹੀਂ ਚੜ੍ਹਦਾ, ਉਸ ਦੇ ਦਲਿਦਰ ਨੂੰ ਲੋਹੜੀ ਬਾਲ ਕੇ ਅਗਨ ਭੇਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਅੱਗੋਂ ਇਹ ਇੱਛਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਕੋਈ ਉੱਦਮੀ ਹੋ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰੇ ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲਿਆਵੇ।

(ਹ) ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਿਵੇਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਸਾਂਝੀ ਥਾਂ ਅਰਥਾਤ ਸੱਥ ਵਿਚ ਪਾਥੀਆਂ ਅਤੇ ਲੱਕੜੀਆਂ ਦੀ ਲੋਹੜੀ (ਧੂਣੀ) ਬਾਲ ਕੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਠੰਢ ਵਾਲੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਹਰ ਇਕ ਜੀ ਬਲਦੀ ਹੋਈ ਲੋਹੜੀ ਦੁਆਲੇ ਬੈਠ ਕੇ ਨਿੱਘ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦਾ ਹੈ। ਇਸਤਰੀਆਂ ਬਲਦੀ ਲੋਹੜੀ ਵਿਚ ਤਿਲ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਤੇ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਲੋਹੜੀ ਦੁਆਲੇ ਬੈਠੇ ਬੰਦਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਬਜ਼ੁਰਗ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਵੀਰ ਨਾਇਕ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਦੀ ਕਥਾ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਦਿਨ ਇਸਤਰੀਆਂ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਤ ਨੂੰ ਮੋਠ-ਬਾਜਰੇ ਤੇ ਦਾਲ-ਚਾਵਲਾਂ ਦੀ ਖਿਚੜੀ ਰਿੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਸਵੇਰੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰ ਕੇ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਵ-ਜੰਮੇ ਬਾਲ ਨੂੰ ਭੈਣਾਂ, ਭੂਆ, ਚਾਚੀਆਂ, ਮਾਸੀਆਂ, ਦਰਾਣੀਆਂ, ਜਿਠਾਣੀਆਂ ਪੁਸ਼ਾਕਾਂ ਤੇ ਖਿਡੌਣੇ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਜੋਂ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਬਾਲ ਦੀ ਦਾਦੀ, ਨਾਨੀ, ਮਾਂ ਜਾਂ ਭੈਣਾਂ ਗੁੜ ਦੀਆਂ ਭੋਲੀਆਂ ਭੰਨ ਕੇ ਰੋੜੀਆਂ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਸ਼ਗਨ ਵਜੋਂ ਗਲੀ-ਮੁਹੱਲੇ ਵਿਚ ਵੰਡਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਉੱਤੇ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਭੈਣਾਂ, ਵੀਰ ਦੀ ਲੰਮੀ ਉਮਰ ਲਈ ਦੁਆਵਾਂ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

(ਕ) ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਵਿੱਚ ਕੀ ਅੰਤਰ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਜਿੱਥੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਥਾਂ ਅਰਥਾਤ ਸੱਥ ਵਿਚ ਬਾਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਲੋਹੜੀ ਗਲੀ-ਮੁਹੱਲੇ ਵਿਚ ਬਾਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਵਿਹੜਿਆਂ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮਿੱਤਰਾਂ-ਸਨੇਹੀਆਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਲੋਹੜੀ-ਮੇਲੇ ਵੀ ਲਗਦੇ ਹਨ।

(ਖ) “ਉਹ ਦਿਨ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਜਦੋਂ ਲੋਹੜੀ ਧੀਆਂ ਤੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਇਹ ਗੱਲ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦਿਨ ਦੂਰ ਨਹੀਂ, ਜਦੋਂ ਲੋਹੜੀ ਧੀਆਂ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਇਕ ਤਾਂ ਛੋਟੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਹੈ ਤੇ ਦੁਸਰੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਤੇ ਧੀਆਂ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ ਘਟਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਛੋਟੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਘਰ ਵਿਚ ਇਕ ਜਾਂ ਦੋ ਧੀਆਂ ਅਥਵਾ ਇਕ ਜਾਂ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਹੀ ਜਨਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਮਹੱਤਵ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਹੈ।

ਦੂਸਰੇ ਵਰਤਮਾਨ ਯੁਗ ਵਿਚ ਵਿੱਦਿਆ, ਕਾਰੋਬਾਰ, ਉੱਚੇ ਅਹੁਦੇ ਪਾਪਤ ਕਰਨ ਤੇ ਖੇਡਾਂ ਆਦਿ ਵਿਚ ਧੀਆਂ ਵੀ ਪੱਤਰਾਂ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪੁੱਤਰਾਂ ਜਿੰਨੀ ਮਹੱਤਤਾ ਹੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਸਮਾਜ ਵਿਚੋਂ ਲਿੰਗ-ਵਿਤਕਰਾ ਅਜੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, ਪਰੰਤੂ ਅਗਾਂਹ-ਵਧੂ ਵਰਗ ਵਿਚ ਇਹ ਵਿਤਕਰਾ ਮਿਟ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਬਾਕੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਗਿਆਨ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਮਿਟ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਦਿਨ ਦੂਰ ਨਹੀਂ, ਜਦੋਂ ਲੋਹੜੀ ਧੀਆਂ ਤੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ।

2. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਪ੍ਰਚਲਿਤ : ਜਿਸ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਹੋਵੇ।
• ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ : ਆਰਥਿਕ ਪੱਖੋਂ ਬੇਫ਼ਿਕਰੀ, ਚੰਗੀ ਹਾਲਤ, ਖੁਸ਼ੀ
• ਆਮਦ : ਆਉਣ ਦਾ ਭਾਵ
• ਅਸੀਸਾਂ : ਸ਼ੁੱਭ-ਇੱਛਾਵਾਂ, ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਵੇਲ
• ਵਧਣੀ : ਵਾਧਾ ਹੋਣਾ, ਉਲਾਦ ਹੋਣਾ।
• ਤੋਹਫ਼ੇ : ਸੁਗਾਤਾਂ, ਭੇਟਾਵਾਂ, ਨਜ਼ਰਾਨੇ
• ਸਨੇਹੀ : ਮਿੱਤਰ, ਦੋਸਤ, ਮੇਲੀ-ਗਲੀ, ਸਨੇਹ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ

3. ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ :

ਅਗਾਂਹਵਧੂ, ਰੀਤ, ਦਲਿੱਦਰ, ਦੁਆਵਾਂ, ਹਰਮਨ-ਪਿਆਰਾ, ਚਾਵਾਂ
ਉੱਤਰ :

• ਅਗਾਂਹ-ਵਧੂ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ-ਇਸ ਲੇਖ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬੜੇ ਅਗਾਂਹ-ਵਧੂ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ।
• ਰੀਤ (ਰਸਮ-ਇਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਰੀਤਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
• ਦਲਿੱਦਰ ਗਰੀਬੀ, ਸੁਸਤੀ)-ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸਰਦਾਇਕ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਬਿਨਾਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਛੜੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀ ਜਨਤਾ ਦਾ ਦਲਿੱਦਰ ਨਹੀਂ ਕੱਟਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ।
• ਦੁਆਵਾਂ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਵਾਂ, ਅਰਦਾਸਾਂ)-ਆਪਣੇ ਹਰਮਨ-ਪਿਆਰੇ ਨੇਤਾ ਦੀ ਸਿਹਤਯਾਬੀ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦੁਆਵਾਂ ਕੀਤੀਆਂ
• ਹਰਮਨ-ਪਿਆਰਾ (ਹਰ ਇਕ ਦਾ ਪਿਆਰਾ)-ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਰਮਨ-ਪਿਆਰੇ ਨੇਤਾ ਸਨ।
• ਚਾਵਾਂ (ਉਮੰਗਾਂ-ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਦਿਨ ਆਉਣ ‘ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਨ ਚਾਵਾਂ ਨਾਲ ਭਰ ਗਏ।

4. ਵਿਆਕਰਨ : ਸੰਬੰਧਕ :

ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹੋ :

ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਸਾਂਝੀ ਥਾਂ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸੱਥ ਵਿੱਚ ਪਾਥੀਆਂ ਤੇ ਲੱਕੜਾਂ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਬਾਲ ਕੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਹੜੀ ਵਾਲੀ ਪੋਹ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਆਖ਼ਰੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਠੰਢ ਦਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਹਰ ਜੀਅ ਇਸਤਰੀਆਂ, ਬੱਚੇ ਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਬਦੀ ਹੋਈ ਲੋਹੜੀ ਦੁਆਲੇ ਬੈਠ ਕੇ ਨਿੱਘ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
ਵਿਚ, ਨੂੰ, ਦੀ, ਵਿਚ, ਦੀ, ਦੀ, ਨੂੰ, ਦਾ, ਦਾ, ਦੁਆਲੇ, ਦਾ।

ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚ ਲਕੀਰੇ ਸ਼ਬਦ ਸੰਬੰਧਕ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਪਿਛਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹ ਚੁੱਕੇ ਹੋ, ਸੰਬੰਧਕ ਸ਼ਬਦ ਵਾਕ ਵਿੱਚ ਨਾਂਵ, ਪੜਨਾਂਵ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਵਾਕ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ ਦਾ, ਦੇ, ਦੀ, ਨੇ, ਕੋਲ, ਉੱਤੇ, ਅੰਦਰ ਆਦਿ।

ਇਸ ਪਾਠ ਵਿੱਚ ਆਏ ਹੋਰ ਸੰਬੰਧਕ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।

ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅਸਥਾਨਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜੋ :

• ਤਿਉਹਾਰ – ਅਸਥਾਨ
• ਦਿਵਾਲੀ – ਕੁੱਲੂ
• ਦਸਹਿਰਾ – ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ
• ਵਿਸਾਖੀ – ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ
• ਮਾਘੀ – ਪਟਿਆਲਾ
• ਬਸੰਤ – ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ

ਆਓ ! ਸਾਰੇ ਰਲ਼ ਕੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਵੀ ਪਿਰਤ ਪਾਈਏ।

ਲੋਹੜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕੋਈ ਲੋਕ-ਗੀਤ ਲਿਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਨੂੰ ਦਿਖਾਓ।
ਉੱਤਰ :

ਦੇਹ ਮਾਈ ਦੇਹ
ਕਾਲੇ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਵੀ ਦੇਹ।
ਕਾਲਾ ਦੇ ਗਿਆ ਦੁਹਾਈ।
ਤੇਰੀ ਜੀਵੇ ਮੱਝੀਂ ਗਾਈਂ।
ਮੱਝੀ ਗਾਂਈਂ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਦੁੱਧ।
ਤੇਰੇ ਜੀਵਣ ਸੱਤੇ ਪੁੱਤ।
ਸੱਤਾਂ ਪੁੱਤਾਂ ਦੀ ਵਧਾਈ।
ਥਾਲ ਭਰ ਕੇ ਲਿਆਈਂ।
ਗੱਡਾ ਜੋੜ ਕੇ ਲਿਆਈਂ।

PSEB 8th Class Punjabi Guide ਲੋਹੜੀ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਲੋਹੜੀ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ “ਮੇਲਿਆਂ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਦੇਸੀ ਮਹੀਨੇ ਪੋਹ ਦੀ ਆਖ਼ਰੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਧੂਮ-ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਆਏ ਨਵੇਂ ਜੀ ਅਰਥਾਤ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋਇਆ ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਅਗਾਂਹ-ਵਧੂ ਸੋਚ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਪੁੱਤਰ-ਧੀ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਪੰਜਾਬ ਇਕ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਾਜ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਹਲਾਂ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਬਹੁਤੇ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਘਰ ਵਿਚ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਜਨਮ ਉੱਤੇ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਉੱਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਲੋਂ ਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਮੰਗ ਵਾਲੇ ਬੋਲ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ-

ਲੋਹੜੀ ਬਈ ਲੋਹੜੀ,
ਥੋਡਾ ਮੁੰਡਾ ਚੜਿਆ ਘੋੜੀ।
ਘੋੜੀ ਪਈ ਨੱਠ,
ਥੋਡੇ ਹੋਣ ਪੁੱਤ-ਪੋਤਰੇ ਸੱਠ।
ਘੋੜੀ ਦੇਵੇ ਵਛੇਰੇ,
ਜੁਗ ਜੁਗ ਜੀਵਣ ਪੁੱਤਰ ਤੇਰੇ।

ਲੋਹੜੀ ਬਾਲਣ ਲਈ ਘਰ-ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਪਾਥੀਆਂ ਮੰਗਦੇ ਬਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਟੋਲੀਆਂ ਹਰ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਵਧਣ-ਫੁਲਣ ਦੀਆਂ ਅਸੀਸਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਤਿਲਾਂ ਤੇ ਗੁੜ ਨਾਲ ਡੂੰਘਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤਿਲ+ਰੋੜੀ ਤੋਂ ਹੀ ‘ਲੋਹੜੀ ਸ਼ਬਦ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਗੁੜ ਅਤੇ ਤਿਲਾਂ ਨਾਲ ਰਿਉੜੀਆਂ, ਮੂੰਗਫਲੀ, ਮੱਕੀ ਦੀਆਂ ਖਿੱਲਾਂ, ਭੁੱਗਾ, ਤਲੋਏ, ਪਤਾਸੇ, ਮਠਿਆਈਆਂ ਅਤੇ ਤਿਲਾਂ ਤੋਂ ਬਣਾਈਆਂ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵੰਡ ਕੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਹੜੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਭੈਣਾਂ ਆਪਣੇ ਵੀਰ ਦੇ ਘਰ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਜਨਮ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਵੇਲ ਵਧਣ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਗੀਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ :

ਵੀਰ ਘਰ ਪੁੱਤ ਜੰਮਿਆ,
ਚੰਨ ਚੜਿਆ ਬਾਪ ਦੇ ਵਿਹੜੇ।

ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸੱਥ ਵਰਗੀ ਸਾਂਝੀ ਥਾਂ ਵਿਚ ਪਾਬੀਆਂ ਤੇ ਲੱਕੜੀਆਂ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਧੂਣੀ ਬਾਲ ਕੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਠੰਢ ਭਰੀ ਰਾਤ ਵਿਚ ਲੋਹੜੀ ਦੁਆਲੇ ਬੈਠ ਕੇ ਨਿੱਘ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਨ। ਔਰਤਾਂ ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਧੂਣੀ ਵਿਚ ਤਿਲ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ :

ਈਸ਼ਰੇ ਆਏ, ਦਲਿੱਦਰ ਜਾਏ
ਦਲਿੱਦਰ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਪਾਏ।

ਪੋਹ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਸਰਦੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਘਰ ਜਾਂ ਖੇਤੀ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕੰਮ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਲੋਹੜੀ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਮਾਘ ਚੜ੍ਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।ਦਿਨ ਨਿੱਘੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਜੀਆਂ ਨੂੰ ਉੱਦਮੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਦਲਿੱਦਰ ਨੂੰ ਮਾਘ ਦੀ ਭੇਟ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਲੋਹੜੀ ਦੁਆਲੇ ਬੈਠੇ ਬੰਦਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਬਜ਼ੁਰਗ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਵੀਰ ਨਾਇਕ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਦੀ ਕਥਾ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁੱਲੇ ਭੱਟੀ ਨੇ ਲੋਹੜੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਗ਼ਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਕੇ ਸ਼ਗਨ ਵਜੋਂ ਪੱਲੇ ਸ਼ੱਕਰ ਪਾ ਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਡੋਲਾ ਤੋਰਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਲੋਹੜੀ ਮੰਗਦੇ ਬੱਚੇ ਉਸ ਵੀਰ ਨਾਇਕ ਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ :

ਸੁੰਦਰ-ਮੁੰਦਰੀਏਹੋ।
ਤੇਰਾ ਕੌਣ ਵਿਚਾਰਾ-ਹੋ॥
ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਵਾਲਾ-ਹੋ।
ਦੁੱਲੇ ਧੀ ਵਿਆਹੀਹੋ॥
ਸੇਰ ਸ਼ੱਕਰ ਪਾਈ-ਹੋ।

ਲੋਹੜੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਜਿੱਥੇ ਇਸਤਰੀਆਂ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਖਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਮੋਠ-ਬਾਜਰੇ ਤੇ ਦਾਲ-ਚਾਵਲਾਂ ਦੀ ਖਿਚੜੀ ਵੀ ਰਿੰਨ੍ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਖਿਚੜੀ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਮਾਘ ਦੀ ਸੰਗਰਾਂਦ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰ ਕੇ ਖਾਧੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪੋਹ ਗਿੱਧੀ, ਮਾਘ ਖਾਧੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਨਵ-ਜੰਮੇ ਬਾਲ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਭੈਣਾਂ, ਭੁਆ, ਚਾਚੀਆਂ, ਮਾਮੀਆਂ, ਮਾਸੀਆਂ, ਦਰਾਣੀਆਂ ਤੇ ਜਿਠਾਣੀਆਂ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਜੋਂ ਪੁਸ਼ਾਕਾਂ ਅਤੇ ਖਿਡੌਣੇ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਬਾਲ ਦੀ ਦਾਦੀ, ਨਾਨੀ, ਮਾਂ ਤੇ ਭੈਣਾਂ ਗੜ ਦੀਆਂ ਭੋਲੀਆਂ ਭੰਨ ਕੇ ਰੋੜੀਆਂ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਗੱੜ ਸ਼ਗਨ ਵਜੋਂ ਗਲੀ ਮੁਹੱਲੇ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ :

ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਗੁੜ ਦੀਆਂ
ਮਿੱਠੀਆਂ ਮਿੱਠੀਆਂ ਰੋੜੀਆਂ।
ਜੁਗ ਜੁਗ ਜਿਊਣ ਮਾਏਂ,
ਭਰਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਜੋੜੀਆਂ।

ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਗਲੀਆਂ-ਮੁਹੱਲਿਆਂ ਵਿਚ ਲੋਹੜੀ ਬਾਲ ਕੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਵਿਹੜਿਆਂ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰ ਤੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਸਨੇਹੀਆਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਮੇਲੇ ਵੀ ਲਗਦੇ ਹਨ।

ਉੱਬ ਵੀ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮੇਲਿਆਂ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਜੀ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਮਿਲ ਕੇ ਲੋਹੜੀ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਬਲਦੀ ਲੋਹੜੀ ਦੁਆਲੇ ਗਿੱਧਾ ਤੇ ਭੰਗੜਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਵੀਆਂ ਵਿਆਹੀਆਂ ਜੋੜੀਆਂ ਲੋਹੜੀ ਵਿਚ ਤਿਲ ਪਾ ਕੇ ਅਸੀਸਾਂ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਜਿੱਥੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਸਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਚਾਵਾਂ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਉਹ ਦਿਨ ਦੂਰ ਨਹੀਂ, ਜਦੋਂ ਲੋਹੜੀ ਧੀਆਂ ਤੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅਸਥਾਨਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜੋ :

ਉੱਤਰ :

1. ਵਾਰਤਕ-ਟੁਕੜੀ/ਪੈਰੇ ਦਾ ਬੋਧ

1. ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੇਲਿਆਂ ਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਿਉਹਾਰ ਤੇ ਮੇਲੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਭਾਈਚਾਰਿਕ ਸਾਂਝ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਦਿਵਾਲੀ, ਦੁਸਹਿਰਾ ਤੇ ਹੋਲੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਦੇਸੀ ਮਹੀਨੇ ਪੋਹ ਦੀ ਆਖ਼ਰੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਧੂਮ-ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਆਏ ਨਵੇਂ ਜੀਅ, ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋਇਆ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਸੋਚ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਪੁੱਤਰ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਧੀ, ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਹੀ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਾਜ ਹੈ।

ਜਦੋਂ ਹਲਾਂ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਹਰ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਸੀ। ਆਮ ਲੋਕ ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਸਨ ਕਿ ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ ਨਾਲ ਘਰ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਆਵੇਗੀ। ਇਸ ਲਈ ਘਰ ਵਿਚ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਆਮਦ ‘ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਜੋਂ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਈ ਜਾਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਅਜੋਕੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਇਹ ਰੀਤ ਬਦਲਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੁੱਤਰ ਤੇ ਧੀ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਮੌਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਲੋਂ ਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਮੰਗ ਵਾਲੇ ਬੋਲ ਅੱਜ ਵੀ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰਾ ਜਿਸ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਲੇਖਕ ਕੌਣ ਹੈ ?
(ੳ) ਸੁਖਦੇਵ ਮਾਦਪੁਰੀ
(ਅ)) ਗੁਰਦੇਵ ਧਾਲੀਵਾਲ
(ਈ) ਡਾ: ਹਰਨੇਕ ਸਿੰਘ ਕਲੇਰ
(ਸ) ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਡਾ: ਹਰਨੇਕ ਸਿੰਘ ਕਲੇਰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੇਲੇ ਤੇ ਤਿਉਹਾਰ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਕੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਹਾਸਾ-ਮਖੌਲ
(ਆ) ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ
(ਈ) ਏਕਤਾ
(ਸ) ਲੜਾਈ-ਝਗੜਾ
ਉੱਤਰ :
(ਅ)) ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕਿਸ ਨੂੰ ਮੇਲਿਆਂ ਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ।
(ਅ)) ਪੁਆਧ ਨੂੰ
(ਈ) ਜਲੰਧਰ ਨੂੰ
(ਸ) ਮਾਲਵੇ ਨੂੰ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਕਿਸੇ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਗੁਰਪੁਰਬ
(ਅ)) ਈਦ
(ਈ) ਕ੍ਰਿਸਮਿਸ
(ਸ) ਦੀਵਾਲੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਦੀਵਾਲੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਿਸ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਅਖੀਰਲੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਪੋਹ
(ਅ)) ਮਾਘ
(ਈ) ਫੱਗਣ
(ਸ) ਚੇਤਰ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪੋਹ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਲੋਹੜੀ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸ ਦੇ ਜਨਮ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਪੁੱਤਰ ਦੇ
(ਅ) ਧੀ ਦੇ
(ਈ) ਭਤੀਜੇ ਦੇ
(ਸ) ਭਤੀਜੀ ਦੇ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪੁੱਤਰ ਦੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਕਿਹੜੇ ਲੋਕ ਪੁੱਤਰ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਧੀ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਪੰਜਾਬੀ
(ਅ)) ਭਾਰਤੀ
(ਈ) ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਸੋਚ ਵਾਲੇ
(ਸ) ਧਾਰਮਿਕ ਬਿਰਤੀ ਵਾਲੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਸੋਚ ਵਾਲੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹੜਾ ਸੰਦ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੀ ?
(ਉ ਕਹੀ।
(ਆਂ) ਹਲ
(ਈ) ਰੰਬਾ
(ਸ) ਸੁਹਾਗਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ)) : ਹਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਕਿਸ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
(ੳ) ਪੁੱਤਰ ਦੀ
(ਅ)) ਧੀ ਦੀ
(ਈ)) ਦੁੱਧ ਦੀ
(ਸ) ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪੁੱਤਰ ਦੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਤੇ ਇਕ ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ
ਉੱਤਰ :
ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ-ਸਾਂਝ।
ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ-ਪਰਿਵਾਰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚ ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਪ੍ਰਧਾਨ
(ਅ)) ਪ੍ਰਚਲਿਤ
(ਈ) ਹੋਇਆ।
(ਸ) ਨਵੇਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਹੋਇਆ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
“ਧੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਪੁਲਿੰਗ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਧੀਆਂ
(ਅ)) ਧੀਏ
(ਈ) ਪੁੱਤਰਾਂ
(ਸ) ਪੁੱਤਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਪੁੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
‘ਸਮਾਜ ਸ਼ਬਦ ਪੁਲਿੰਗ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ।
ਉੱਤਰ :
ਪੁਲਿੰਗ ਨੂੰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਡੰਡੀ
(ਅ)) ਕਾਮਾ
(ਈ) ਜੋੜਨੀ
(ਸ) ਛੁੱਟ-ਮਰੋੜੀ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਡੰਡੀ ( । )
(ਅ)) ਕਾਮਾ ( , )
(ਈ) ਜੋੜਨੀ ( – )
(ਸ) ਛੁੱਟ-ਮਰੋੜੀ ( ‘ )

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ

ਉੱਤਰ :

2. ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਗਲੀ-ਮੁਹੱਲੇ ਵਿਚ ਲੋਹੜੀ ਬਾਲ ਕੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਵਿਹੜਿਆਂ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮਿੱਤਰਾਂ-ਸਨੇਹੀਆਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਲੋਹੜੀ-ਮੇਲੇ ਵੀ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਉਂਝ ਵੀ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮੇਲਿਆਂ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲੋਕ ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਸਾਦੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲੋਹੜੀ ਬਾਲ ਕੇ, ਗੁੜ ਤੇ ਰਿਓੜੀਆਂ ਵੰਡ ਕੇ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ! ਦਾਦਾ, ਨਾਨਾ, ਮਾਮੇ, ਮਾਸੜ, ਫੁੱਫੜ, ਚਾਚੇ, ਤਾਏ ਸਭ ਇਸਤਰੀਆਂ ਤੇ ਬੱਚੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਨੇਹੀਆਂ ਨਾਲ ਰਲ-ਮਿਲ ਕੇ ਲੋਹੜੀ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਲਦੀ ਹੋਈ ਲੋਹੜੀ ਦੁਆਲੇ ਗਿੱਧਾ ਤੇ ਭੰਗੜਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਨਵੀਆਂ ਵਿਆਹੀਆਂ ਜੋੜੀਆਂ ਲੋਹੜੀ ਵਿੱਚ ਤਿਲ ਪਾ ਕੇ ਅਸੀਸਾਂ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਇਹ ਪੈਰਾ ਕਿਹੜੇ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਗੱਗੂ
(ਅ)) ਲੋਹੜੀ
(ਇ) ਸ਼ੇਖ਼ ਫ਼ਰੀਦ
(ਸ) ਹਰਿਆਵਲ ਦੇ ਬੀਜ।
ਉੱਤਰ :
(ਆ) ਲੋਹੜੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰਾ ਜਿਸ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਲੇਖਕ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਡਾ: ਹਰਨੇਕ ਸਿੰਘ ਕਲੇਰ
(ਅ)) ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ
(ਈ) ਸੁਖਦੇਵ ਮਾਦਪੁਰੀ
(ਸ) ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਡਾ: ਹਰਨੇਕ ਸਿੰਘ ਕਲੇਰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਗਲੀ-ਮੁਹੱਲੇ ਵਿਚ ਲੋਹੜੀ ਬਾਲ ਕੇ
(ਅ)) ਲੋਹੜੀ ਮੰਗ ਕੇ
(ਈ) ਹੋਟਲਾਂ ਵਿਚ ਪਾਰਟੀਆਂ ਕਰ ਕੇ
(ਸ) ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਕਰ ਕੇ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਗਲੀ-ਮੁਹੱਲੇ ਵਿਚ ਲੋਹੜੀ ਬਾਲ ਕੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਮੇਲੇ ਕਿੱਥੇ ਲਗਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ
(ਅ)) ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ
(ਇ) ਗਲੀਆਂ ਵਿਚ
(ਸ) ਮੁਹੱਲਿਆਂ ਵਿਚ
ਉੱਤਰ :
(ਅ)) ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਿਹੜੇ ਮੇਲਿਆਂ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਧਾਰਮਿਕ
(ਅ)) ਇਤਿਹਾਸਿਕ
(ਇ) ਸਨਅੱਤੀ
(ਸ) ਸਭਿਆਚਾਰਕ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਭਿਆਚਾਰਕ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਆਮ ਕਰਕੇ ਲੋਕ ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਸਾਦੇ ਢੰਗ ਨਾਲ
(ਅ)) ਹੋਟਲਾਂ ਵਿਚ
(ਈ) ਕਲੱਬਾਂ ਵਿਚ
(ਸ) ਪਾਰਕਾਂ ਵਿਚ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਾਦੇ ਢੰਗ ਨਾਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਗੁੜ ਤੇ ਰਿਓੜੀਆਂ ਵੰਡ ਕੇ ਕਿਹੜਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਲੋਹੜੀ ਦਾ
(ਅ)) ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ
(ਇ) ਬਸੰਤ ਦਾ
(ਸ) ਤੀਆਂ ਦਾ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਲੋਹੜੀ ਦਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕਿਸ ਤਿਉਹਾਰ ਮੌਕੇ ਦਾਦਾ, ਨਾਨਾ, ਮਾਪੇ, ਮਾਸੜ, ਫੁੱਫੜ, ਤਾਏ, ਚਾਚੇ, ਇਸਤਰੀਆਂ, ਬੱਚੇ ਮਿਲ ਕੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਬਸੰਤ ਦੇ
(ਅ)) ਲੋਹੜੀ ਦੇ
(ਈ) ਤੀਆਂ ਦੇ
(ਸ) ਹੋਲੀ ਦੇ !
ਉੱਤਰ :
(ਅ)) ਲੋਹੜੀ ਦੇ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਬਲਦੀ ਲੋਹੜੀ ਦੁਆਲੇ ਕਿਹੜੇ ਨਾਚ ਨੱਚੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
(ੳ) ਗਿੱਧਾ ਤੇ ਭੰਗੜਾ
(ਅ)) ਕਿਕੱਲੀ
(ਇ) ਸੰਮੀ
(ਸ) ਗ੍ਰੀਸ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਗਿੱਧਾ ਤੇ ਭੰਗੜਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਨਵੀਆਂ ਵਿਆਹੀਆਂ ਜੋੜੀਆਂ ਅਸੀਸ ਲੈਣ ਲਈ ਲੋਹੜੀ ਵਿਚ ਕੀ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਤਿਲ
(ਅ)) ਗੁੜ
(ਇ) ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ
(ਸ) ਘਿਓ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਤਿਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਆਮ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ,
(ਉ) ਲੋਹੜੀ
(ਅ)) ਪਰਿਵਾਰ
(ਈ) ਗੁੜ
(ਸ) ਤਿਉਹਾਰ/ਸ਼ਹਿਰਾਂ/ਗਲੀ-ਮੁਹੱਲੇ/ਘਰਾਂ/ਵਿਹੜਿਆਂ/ਮਿੱਤਰਾਂ-ਸਹੇਲੀਆਂ/ਮੇਲਾ ਢੰਗ/ਦਾਦਾ/ਨਾਨਾ/ਮਾਮੇਮਾਸੜ ਫੁੱਫੜ/ਚਾਚੇ/ਤਾਏ/ਇਸਤਰੀਆਂ/ਸਹੇਲੀਆਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਤਿਉਹਾਰ/ਸ਼ਹਿਰਾਂ/ਗਲੀ-ਮੁਹੱਲੇ/ਘਰਾਂ/ਵਿਹੜਿਆਂ/ਮਿੱਤਰਾਂ-ਸਹੇਲੀਆਂ/ ਮੇਲਾ/ਢੰਗ/ਦਾਦਾ/ਨਾਨਾ/ਮਾਮੇ/ਮਾਸੜ ਫੁੱਫੜ ਚਾਚੇ/ਤਾਏ/ਇਸਤਰੀਆਂ/ਸਹੇਲੀਆਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਸਤਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਲੋਹੜੀ
(ਆ) ਮੇਲਾ
(ਇ) ਘਰਾਂ
(ਸ) ਗੁੜ/ਰਿਉੜੀਆਂ/ਤਿਲ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਗੁੜ/ਰਿਉੜੀਆਂ/ਤਿਲ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਦੀ ਸਹੀ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਲੋਹੜੀ
(ਅ)) ਗੁੜ
(ਇ) ਤਿੱਲ
(ਸ) ਪਰਿਵਾਰ/ਲੋਕ/ਜੋੜੀਆਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਪਰਿਵਾਰ/ਕ/ਜੋੜੀਆਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਲੋਹੜੀ
(ਅ) ਗਿੱਧਾ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ
(ਸ) ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ/ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ/ਲਗਦੇ ਹਨਕਰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈਕਰਦੇ ਹਨ/ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ/ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ/ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ/ਲਗਦੇ ਹਨਕਰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈਕਰਦੇ ਹਨਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ/ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
‘ਦਾਦਾ “ਨਾਨਾ /‘ਮਾਮੇ /“ਮਾਸੜ / ‘ਫੁੱਫੜ / ‘ਚਾਚੇ ਤਾਏ ਦਾ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ੳ) ਭਰਾ/ਭੈਣਾ
(ਅ)) ਬਿੱਲਾ/ਕੁੱਤੀ
(ਇ) ਸਹੁਰਾ/ਸੱਸ
(ਸ) ਦਾਦੀ/ਨਾਨੀ/ਮਾਮੀਆਂ/ਮਾਸੀ/ਭੂਆ/ਚਾਚੀ/ਤਾਈ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਦਾਦੀ/ਨਾਨੀ/ਮਾਮੀਆਂ/ਮਾਸੀ/ਭੂਆਚਾਚੀ/ਤਾਈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
‘ਸ਼ਹਿਰ’ ‘ਪਿੰਡ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਲਿੰਗ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੁਲਿੰਗ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਡੰਡੀ
(ਅ) ਕਾਮਾ
(ਇ) ਜੋੜਨੀ
(ਸ) ਛੁੱਟ-ਮਰੋੜੀ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਡੰਡੀ
(ਅ) ਕਾਮਾ
(ਇ) ਜੋੜਨੀ
(ਸ) ਛੁੱਟ-ਮਰੋੜੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ

ਉੱਤਰ :

2. ਵਿਆਕਰਨ ਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਕਾਰਜ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੰਬੰਧਕ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਉਹ ਸ਼ਬਦ ਜੋ ਵਾਕ ਵਿਚ ਨਾਂਵਾਂ ਤੇ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਦਾ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਜੋੜਨ, ਉਹ ਸੰਬੰਧਕ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ , ਜਿਵੇਂ –
(ਉ) ਇਹ ਸੁਰਿੰਦਰ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ।

(ਅ) ਰਾਮ ਨੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਚਪੇੜਾਂ ਨਾਲ ਮਾਰਿਆ !
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ‘ਦੀ’ ‘ਨੇ’, ‘ਨੂੰ ਸੰਬੰਧਕ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੀ ‘ਦੇ, ਦਿਆਂ, ਦੀਆਂ, ਤੋਂ, ਕੋਲੋਂ, ਪਾਸੋਂ, ਉੱਤੇ’ ਆਦਿ ਸ਼ਬਦ ਸੰਬੰਧਕ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਲੋਹੜੀ ਪਾਠ ਵਿਚ ਆਏ ਦਸ ਸੰਬੰਧਕ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਦੀ, ਵਿਚ, ਦੇ, ਨੂੰ, ਨਾਲ, ਲਈ, ਵਜੋਂ, ਤੋਂ, ਦੀਆਂ, ਦੁਆਲੇ।

3. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ।

• ਪ੍ਰਚਲਿਤ-ਜਿਸਦਾ ਰਿਵਾਜ ਹੋਵੇ।
• ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ-ਚੰਗੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ।
• ਆਮਦ ਆਉਣਾ ਅਸੀਸਾਂ-ਸ਼ੁੱਭ ਇੱਛਾਵਾਂ।
• ਵੇਲ ਵਧਣੀ-ਔਲਾਦ ਹੋਣੀ, ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਣਾ।
• ਤੋਹਫ਼ੇ-ਸੁਗਾਤਾਂ, ਨਜ਼ਰਾਨੇ।
• ਸਨੇਹੀ-ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 9 ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ Ex 9.1 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Maths Chapter 9 ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ Exercise 9.1

1. ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਤੁੱਲ (equivalent) ਦੋ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ ਲਿਖੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
\(\frac{4}{5}\)
ਉੱਤਰ:

∴ \(\frac{4}{5}\) ਦੇ ਤੁੱਲ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ \(\frac{8}{10}\) ਅਤੇ \(\frac{12}{15}\) |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
\(\frac{-5}{9}\)
ਉੱਤਰ:

∴ \(\frac{-5}{9}\) ਦੇ ਤੱਲ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ \(\frac{-10}{18}\) ਅਤੇ \(\frac{-15}{27}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
\(\frac{3}{-11}\)
ਉੱਤਰ:

∴ \(\frac{3}{11}\) ਡੁੱਲ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ : \(\frac{6}{-22}\) ਤੇ \(\frac{9}{-33}\)

2. ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਮਿਆਰੀ ਰੂਪ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i)
\(\frac{35}{49}\)
ਉੱਤਰ:
\(\frac{35}{49}\)
∵ 35 ਅਤੇ 49 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. 7 ਹੈ ।

ਇਸ ਲਈ ਅੰਸ਼ ਅਤੇ ਹਰ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ 7 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
\(\frac{35}{49}\) = \(\frac{35 \div 7}{49 \div 7}\) = \(\frac{5}{7}\)
∴ \(\frac{35}{49}\) ਦਾ ਮਿਆਰੀ ਰੂਪ \(\frac{5}{7}\) ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii)
\(\frac{-42}{56}\)
ਉੱਤਰ:
\(\frac{-42}{56}\)
∵ – 42 ਅਤੇ 56 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. = 14

ਇਸ ਲਈ ਅੰਸ਼ ਅਤੇ ਹਰ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ 14 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
\(\frac{-42}{56}\) = \(\frac{-42 \div 14}{56 \div 14}\) = \(\frac{-3}{4}\)
∴ \(\frac{-42}{56}\) ਦਾ ਮਿਆਰੀ ਰੂਪ \(\frac{-3}{4}\) ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
\(\frac{19}{-57}\)
ਉੱਤਰ:
\(\frac{19}{-57}\)
∵ 19 ਅਤੇ 57 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. 19 ਹੈ ।

∴ ਅੰਸ਼ ਅਤੇ ਹਰ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ 19 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
\(\frac{19}{-57}\) = \(\frac{-19 \div 19}{-57 \div 19}\) = \(\frac{1}{-3}\)
∴ \(\frac{-42}{56}\) ਦਾ ਮਿਆਰੀ ਰੂਪ \(\frac{1}{-3}\) ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
\(\frac{-12}{-36}\)
ਉੱਤਰ:
\(\frac{-12}{-36}\)
∵ 12 ਅਤੇ 36 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. 12 ਹੈ ।

ਅੰਸ਼ ਅਤੇ ਹਰ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ 12 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ‘ਤੇ
\(\frac{-12}{-36}\) = \(\frac{-12 \div 12}{-36 \div 12}\) = \(\frac{1}{3}\)
∴ \(\frac{-12}{36}\) ਦਾ ਮਿਆਰੀ ਰੂਪ \(\frac{1}{3}\) ਹੈ ।

3. ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜੇ ਜੋੜੇ ਇੱਕ ਹੀ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i)
\(\frac{-15}{25}\) ਅਤੇ \(\frac{18}{-30}\)
ਉੱਤਰ:

∴ \(\frac{-15}{25}\) ਅਤੇ \(\frac{18}{-30}\) ਇੱਕ ਹੀ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii)
\(\frac{2}{3}\) ਅਤੇ \(\frac{-4}{6}\)
ਉੱਤਰ:

∴ \(\frac{2}{3}\) ਅਤੇ \(\frac{-4}{6}\) ਇੱਕ ਹੀ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
\(\frac{-3}{4}\) ਅਤੇ \(\frac{-12}{16}\)
ਉੱਤਰ:

∴ \(\frac{-3}{4}\) ਅਤੇ \(\frac{-12}{16}\) ਇੱਕ ਹੀ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
\(\frac{-3}{-7}\) ਅਤੇ \(\frac{3}{7}\)
ਉੱਤਰ:
\(\frac{-3}{-7}\) = \(\frac{-3 \div -1}{-7 \div -1}\) = \(\frac{3}{7}\)
∴ \(\frac{-3}{-7}\) ਅਤੇ \(\frac{3}{7}\) ਇੱਕ ਹੀ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ।

4. ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜੀ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ ਵੱਡੀ ਹੈ ?

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
\(\frac{3}{7}\), \(\frac{4}{5}\)
ਉੱਤਰ:
(i) ਦਿੱਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ
\(\frac{3}{7}\) ਅਤੇ \(\frac{4}{5}\)
7 ਅਤੇ 5 ਦਾ ਲ.ਸ.ਵ. 35 ਹੈ ।

∵ ਦੂਸਰੇ ਦਾ ਅੰਸ਼ ਪਹਿਲੇ ਦੇ ਅੰਸ਼ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੈ ।
ਜਿਵੇਂਕਿ ਆਪ 28 > 15
ਇਸ ਲਈ \(\frac{4}{5}\) > \(\frac{3}{7}\)।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
\(\frac{-4}{12}\), \(\frac{-8}{12}\)
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ :
\(\frac{-4}{12}\) ਅਤੇ \(\frac{-8}{12}\)
∵ ਪਹਿਲੇ ਦਾ ਅੰਸ਼ ਦੂਸਰੇ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੈ ।
ਜਿਵੇਂ ਕਿ -4 > – 8
∴ \(\frac{-4}{12}\) > \(\frac{-8}{12}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
\(\frac{-3}{9}\), \(\frac{4}{-18}\)
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ : \(\frac{-3}{9}\), \(\frac{4}{-18}\)
\(\frac{-3}{9}\) = \(\frac{-3 \times 2}{9 \times 2}\) = \(\frac{-6}{18}\)
\(\frac{4}{-18}\) = \(\frac{4 \times -1}{-18 \times -1}\) = \(\frac{-4}{18}\)
ਜਿਵੇਂ ਕਿ 4 > – 6.
∴ \(\frac{4}{-18}\) > \(\frac{-3}{9}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
\(-2\frac{3}{5}\), \(-3\frac{5}{8}\)
ਉੱਤਰ:

ਇਸ ਲਈ \(-2\frac{3}{5}\) > \(-3\frac{5}{8}\)

5. ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਵੱਧਦੇ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
\(\frac{-5}{7}\), \(\frac{-3}{7}\), \(\frac{-1}{7}\)
ਉੱਤਰ:
\(\frac{-5}{7}\), \(\frac{-3}{7}\), \(\frac{-1}{7}\)
ਇੱਥੇ -5 < 3 < -1
ਇਸ ਲਈ \(\frac{-5}{7}\) < \(\frac{-3}{7}\) < \(\frac{-1}{7}\)
ਵੱਧਦਾ ਕ੍ਰਮ ਹੈ :
\(\frac{-5}{7}\), \(\frac{-3}{7}\), \(\frac{-1}{7}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
\(\frac{-1}{5}\), \(\frac{-2}{15}\), \(\frac{-4}{5}\)
ਉੱਤਰ:
\(\frac{-1}{5}\), \(\frac{-2}{15}\), \(\frac{-4}{5}\)
5, 15, 5 ਦਾ ਲ.ਸ.ਵ. 15 ਹੈ ॥
∴ \(\frac{1}{5}\) = \(\frac{-1×3}{5×3}\) = \(\frac{-3}{15}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
\(\frac{-3}{8}\), \(\frac{-2}{4}\), \(\frac{-3}{2}\)
ਉੱਤਰ:
8, 4, 2 ਦਾ ਲ.ਸ.ਵ. 8 ਹੈ ।

ਵੱਧਦਾ ਰੂਮ ਹੈ : \(\frac{-3}{2}\), \(\frac{-2}{4}\), \(\frac{-3}{8}\)

6. ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪੰਜ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਲਿਖੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
-2 ਅਤੇ 1
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀਆਂ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ -2 ਅਤੇ 1 ਹਨ
ਅਸੀਂ -2 ਅਤੇ -1 ਨੂੰ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਹਾਂ, ਜਿੱਥੇ ਹਰ 5 + 1 = 6 ਹੋਵੇ ।
ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਹੈ : -2 = 2 × \(\frac{6}{6}\) = \(\frac{-12}{6}\)

ਇਸ ਲਈ -2 ਅਤੇ -1 ਵਿਚਕਾਰ ਪੰਜ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ \(\frac{-11}{6}\), \(\frac{-10}{6}\), \(\frac{-9}{6}\), \(\frac{-8}{6}\), \(\frac{-7}{6}\) ਹਨ ।
ਜੋ ਕਿ \(\frac{-11}{6}\), \(\frac{-5}{3}\), \(\frac{-3}{2}\), \(\frac{-4}{3}\), \(\frac{-7}{6}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
\(\frac{-4}{5}\) ਅਤੇ \(\frac{-2}{3}\)
ਉੱਤਰ:
(ii) ਦਿੱਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ \(\frac{-4}{5}\) ਅਤੇ \(\frac{-2}{3}\)
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਹਰ ਵਾਲੀਆਂ ਡੁੱਲ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਪਤਾ ਕਰਾਂਗੇ ।

ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਅੰਸ਼ -36 ਅਤੇ -30 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪੰਜ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆਵਾਂ -35, 34, -33, -32, 31 ਚੁਣਦੇ ਹਾਂ ।
ਇਸ ਲਈ \(\frac{-36}{45}\) ਅਤੇ \(\frac{-30}{45}\) ਵਿਚਕਾਰ ਪੰਜ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ
\(\frac{-35}{45}\), \(\frac{-34}{45}\), \(\frac{-33}{45}\), \(\frac{-32}{45}\), \(\frac{-31}{45}\)
ਇਸ ਲਈ \(\frac{-4}{5}\) ਅਤੇ \(\frac{-2}{3}\) ਵਿਚਕਾਰ ਪੰਜ ਪਰਿਮੇਯ | ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ :
\(\frac{-35}{45}\), \(\frac{-34}{45}\), \(\frac{-33}{45}\), \(\frac{-32}{45}\), \(\frac{-31}{45}\)
ਜਿਵੇਂ ਕਿ \(\frac{-7}{9}\), \(\frac{-34}{45}\), \(\frac{-11}{15}\), \(\frac{-32}{45}\), \(\frac{-31}{45}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
\(\frac{1}{3}\) ਅਤੇ \(\frac{5}{7}\)
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ \(\frac{1}{3}\) ਅਤੇ \(\frac{5}{7}\)
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਇਕ ਸਮਾਨ ਹਰ ਵਾਲੀਆਂ ਤੱਲ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਪਤਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।

ਇਸ ਲਈ \(\frac{1}{3}\) ਅਤੇ \(\frac{5}{7}\) ਵਿਚਕਾਰ ਪੰਜ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ :
\(\frac{8}{21}\), \(\frac{3}{7}\), \(\frac{10}{21}\), \(\frac{4}{7}\), \(\frac{13}{21}\)

7. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਰੇਕ ਵਿੱਚ, ਚਾਰ ਹੋਰ ਤੁੱਲ ਪਰਿਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਲਿਖੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
\(\frac{-1}{5}\), \(\frac{-2}{10}\), \(\frac{-3}{15}\), \(\frac{-4}{20}\)……………..
ਉੱਤਰ:
\(\frac{-1}{5}\), \(\frac{-2}{10}\), \(\frac{-3}{15}\), \(\frac{-4}{20}\)……………..
\(\frac{-1}{5}\) ਸਰਲਤਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ ਹੈ ਹੁਣ, ਅਸੀਂ ਲਿਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
\(\frac{-2}{10}\) – \(\frac{-1}{-5}\) × \(\frac{2}{2}\)
\(\frac{-3}{15}\) = \(\frac{-1}{5}\) × \(\frac{3}{3}\) ਅਤੇ \(\frac{-1}{5}\) = \(\frac{-1}{5}\) × \(\frac{4}{4}\)
ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਪੈਟਰਨ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ | ਅਗਲੀਆਂ 4 ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
\(\frac{-1}{7}\), \(\frac{2}{-14}\), \(\frac{3}{-21}\), \(\frac{4}{-28}\) …………
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ
\(\frac{-1}{7}\), \(\frac{2}{-14}\), \(\frac{3}{-21}\), \(\frac{4}{-28}\) …………
\(\frac{-1}{7}\) ਸਰਲਤਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ ਹੈ।
ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਲਿਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ

ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਪੈਟਰਨ ਵਿਚ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ।
ਅਗਲੀਆਂ ਚਾਰ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ :

ਇਸ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਚਾਰ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ :
\(\frac{5}{-35}\), \(\frac{6}{-42}\), \(\frac{7}{-49}\), \(\frac{8}{-56}\)

8. ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਖਿਆ ਰੇਖਾ ‘ਤੇ ਅੰਕਿਤ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
\(\frac{2}{4}\)
ਉੱਤਰ:
ਇੱਕ ਸੰਖਿਆ ਰੇਖਾ ਖਿੱਚੋ ਅਤੇ ਇਸ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਬਿੰਦ O ਚੁਣੋ ਜੋ ਕਿ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ) ਨੂੰ ਨਿਰਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ | ਅਸੀਂ 0 ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਬਿੰਦ A ਚੁਣਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਕਿ 1 ਨੂੰ ਨਿਰੂਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਹੁਣ ਰੇਖਾ ਖੰਡ OA ਨੂੰ ਚਾਰ ਬਰਾਬਰ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੋ । 0 ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਦੂਸਰਾ ਭਾਗ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ \(\frac{2}{4}\) ਨੂੰ ਨਿਰੂਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਚਿੱਤਰ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
\(\frac{-3}{4}\)
ਉੱਤਰ:ਇੱਕ ਸੰਖਿਆ ਰੇਖਾ ਖਿੱਚੋ ਅਤੇ ਇਸ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਬਿੰਦੁ O ਚੁਣੋ ਜੋ ਕਿ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ 0 ਨੂੰ ਨਿਰਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ । 0 ਤੋਂ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਬਿੰਦੂ A ਚੁਣਾਂਗੇ ਜੋ -1 ਨੂੰ ਦਰਸਾਏਗਾ | OA ਨੂੰ 4 ਬਰਾਬਰ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੋ । O ਤੋਂ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵਾਲਾ ਤੀਸਰਾ ਭਾਗ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ \(\frac{-3}{4}\) ਨੂੰ ਨਿਰੂਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚਿੱਤਰ ਵਿਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
\(\frac{5}{8}\)
ਉੱਤਰ:
ਇੱਕ ਸੰਖਿਆ ਰੇਖਾ ਖਿੱਚੋ ਅਤੇ ਇਸ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਬਿੰਦੂ O ਚੁਣੋ ਜੋ ਕਿ ਪਰਿਯ ਸੰਖਿਆ ਸਿਫ਼ਰ ਨੂੰ ਨਿਰੂਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਸਿਫਰ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਬਿੰਦ A ਨਿਰੂਪਿਤ ਕਰੋ ।OA ਨੂੰ 8 ਬਰਾਬਰ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੋ । O ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਪੰਜਵਾਂ ਹਿੱਸਾ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ \(\frac{5}{8}\) ਨੂੰ ਨਿਰੂਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
\(\frac{-6}{4}\)
ਉੱਤਰ:
ਇੱਕ ਸੰਖਿਆ ਰੇਖਾ ਖਿੱਚੋ ਅਤੇ ਇਸ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਬਿੰਦ O ਚੁਣੋ ਜੋ ਕਿ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ ਸਿਫਰ ਨੂੰ ਨਿਰੂਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ । 0 ਤੋਂ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਬਿੰਦੂ A ਚੁਣੋ ਜੋ ਕਿ – 2 ਨੂੰ ਨਿਰੂਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
OA ਨੂੰ ਅੱਠ ਬਰਾਬਰ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੋ । O ਤੋਂ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਛੇਵਾਂ ਭਾਗ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ \(\frac{-6}{4}\) ਨੂੰ ਨਿਰੂਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚਿਤਰ ਵਿਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ।

9. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
\(\frac{3}{4}\) = \(\frac{?}{12}\), ਤਾਂ ? =
(a) 3
(b) 6
(c) 9
(d) 12.
ਉੱਤਰ:
(c) 9

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
\(\frac{-4}{7}\) = \(\frac{?}{14}\), ਤਾਂ ? =
(a) -4
(b) -8
(c) 4
(d) 8
ਉੱਤਰ:
(b) -8

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ \(\frac{-21}{28}\) ਦਾ ਮਿਆਰੀ ਰੂਪ ……. ਹੈ ।
(a) \(\frac{-3}{4}\)
(b) \(\frac{3}{4}\)
(c) \(\frac{3}{7}\)
(d) \(\frac{-3}{7}\)
ਉੱਤਰ:
(a) \(\frac{-3}{4}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜੀ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ \(\frac{7}{4}\) ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ?
(a) \(\frac{14}{-8}\)
(b) \(\frac{21}{-12}\)
(c) \(\frac{28}{-16}\)
(d) \(\frac{7}{-8}\)
ਉੱਤਰ:
(d) \(\frac{7}{-8}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜਾ ਸਹੀ ਹੈ ?
(a) 0 > \(\frac{-4}{9}\)
(b) 0 < \(\frac{-4}{9}\) (c) 0 = \(\frac{4}{9}\) (d) ਕੋਈ ਨਹੀਂ । ਉੱਤਰ: (a) 0 > \(\frac{-4}{9}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vi).
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜਾ ਸਹੀ ਹੈ ?
(a) \(\frac{-4}{5}\) > \(\frac{-3}{10}\)
(b) \(\frac{-4}{5}\) > \(\frac{3}{-10}\)
(c) \(\frac{-4}{5}\) = \(\frac{3}{-10}\)
(d) ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ:
(a) \(\frac{-4}{5}\) > \(\frac{-3}{10}\)

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Chapter 18 ਹਾਕੀ ਦਾ ਜਾਦੂਗਰ : ਧਿਆਨ ਚੰਦ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Punjabi Chapter 18 ਹਾਕੀ ਦਾ ਜਾਦੂਗਰ : ਧਿਆਨ ਚੰਦ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 8 PSEB ਹਾਕੀ ਦਾ ਜਾਦੂਗਰ : ਧਿਆਨ ਚੰਦ Textbook Questions and Answers

ਹਾਕੀ ਦਾ ਜਾਦੂਗਰ : ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ਉ) ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਕੌਣ ਸੀ ? ਉਸ ਦੀ ਯਾਦ ਹਰ ਸਾਲ ਕਿਵੇਂ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ – ਪੱਧਰ ਦਾ ਲਾਸਾਨੀ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ, 29 ਅਗਸਤ, ਸਮੁੱਚੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ‘ਖੇਡ ਦਿਵਸ’ ਵਜੋਂ ਮਨਾ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

(ਅ) ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦਾ ਬੁੱਤ ਕਿੱਥੇ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ? ਇਸ ਬੁੱਤ ਦੀ ਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦਾ ਬੁੱਤ ਵੀਆਨਾ ਵਿਚ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਬੁੱਤ ਵੇਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਭਰਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਹੱਥ – ਦੋ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਚਾਰ ਹਨ ਤੇ ਚੌਹਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਹਾਕੀ ਸਟਿੱਕਾਂ ਹਨ।

(ੲ) ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੂੰ ਹਾਕੀ ਖੇਡਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਕਿਵੇਂ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੂੰ ਹਾਕੀ ਖੇਡਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਸੋਲਾਂ ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ। ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਹਾਕੀ ਖੇਡਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜ ਵਲੋਂ ਕਰਵਾਏ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲੱਗਾ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਖੇਡ – ਕਲਾ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਮੁਜ਼ਾਹਰਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ ਦੀ ਹਾਕੀ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੋਣ ਲੱਗਾ।

(ਸ) ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦੀ ਖੇਡ ਨਾਲ ਕਿਹੜੀਆਂ ਦੰਦ-ਕਥਾਵਾਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਕ ਵਾਰ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦੇ ਮਹਾਨ ਖਿਡਾਰੀ ਬਰੈਡਮੈਨ ਨੇ ਹੱਸਦਿਆਂ ਤੇ ਹੈਰਾਨ ਹੁੰਦਿਆਂ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਉਹ ਸਟਿੱਕ ਨਾਲ ਐਨੇ ਗੋਲ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੇ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੱਲੇ ਨਾਲ ਦੌੜਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪੰਜਾਬੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਸ਼ਾ 187 ਇਕ ਵਾਰੀ ਇਕ ਦਰਸ਼ਕ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦੀ ਸਟਿੱਕ ਨਾਲ ਕੋਈ ਚੁੰਬਕ ਵਰਗੀ ਚੀਜ਼ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਗੇਂਦ ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਲਹਿੰਦੀ ਨਹੀਂ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੈਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਛੜੀ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਇਸ ਨਾਲ ਗੋਲ ਕਰੇਗਾ, ਉਹ ਤਾਂ ਮੰਨਣਗੇ। ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੇ ਉਸ ਨਾਲ ਵੀ ਗੋਲ ਕਰ ਦਿੱਤੇ।

(ਹ) ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਕਿਸ ਪੁਜ਼ੀਸ਼ਨ ਤੇ ਖੇਡਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਹਾਕੀ ਖੇਡਣ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਕਿਹੋ-ਜਿਹੀ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰਵਰਡ ਦੀ ਪੁਜ਼ੀਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਖੇਡਦਾ ਸੀ ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਦੀ ਖੇਡ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਹਰਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਜਾਂ ਧੰਨ ਰਾਜ ਪਿਲੇ ਵਰਗੀ ਤੇਜ਼ – ਤਰਾਰ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਵਾਲੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਉਸ ਦੀ ਖੇਡ ਵਿਚ ਜੋਸ਼ ਨਾਲੋਂ ਹੋਸ਼ ਵਧੇਰੇ ਸੀ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਧੀਮਾਪਨ।

(ਕ) ਹਾਕੀ ਦੇ ਮੁੱਖ-ਕੋਚ ਵਜੋਂ ਸੌਂਪੀ ਗਈ ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਕਿਵੇਂ ਨਿਭਾਇਆ?
ਉੱਤਰ :
ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਗਰਾਊਂਡ ਦੇ ਬਾਹਰ ਬੈਠ ਕੇ ਗੂੜੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਵਿਚ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦਾ, ਤਾੜਦਾ, ਝਾੜਦਾ ਅਤੇ ਵਰਜਦਾ। ਖਿਡਾਰੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ‘ਦਾਦਾ” ਆਖਦੇ, ਜਿਸ ਦਾ ਬੰਗਲਾ ਵਿਚ ਅਰਥ ਹੈ – ਵੱਡਾ ਭਰਾ।

(ਖ) ਹਾਕੀ ਦੇ ਜਾਦੂਗਰ-ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ?
ਉੱਤਰ :
1956 ਵਿਚ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ‘ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ’ ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ 1979 ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਇਕ ਸਾਲ ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਇਕ ਡਾਕ ਟਿਕਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਇਕ ਵਿਸ਼ਵ – ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਟੇਡੀਅਮ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ।

2. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਆਦਮ-ਕੱਦ : ਆਦਮੀ ਦੇ ਪੂਰੇ ਕੱਦ ਦਾ
• ਭਾਵਨਾਵਾਂ : ਵਿਚਾਰ, ਖ਼ਿਆਲ
• ਮੁਜ਼ਾਹਰਾ : ਵਿਖਾਵਾ, ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ
• ਚਰਚੇ : ਜ਼ਿਕਰ, ਹਰ ਪਾਸੇ ਗੱਲਾਂ ਹੋਣੀਆਂ
• ਅਹੁਦਾ : ਪਦਵੀ
• ਹਲੀਮੀ : ਨਿਮਰਤਾ
• ਤਰਜੀਹ : ਪਹਿਲ
• ਤਕਰੀਬਨ : ਲਗ-ਪਗ, ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ
• ਛੜੀ : ਸੋਟੀ
• ਸ਼ਿਰਕਤ ਕਰਨਾ : ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ
• ਅਕਸਰ : ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ, ਬਹੁਤ ਵਾਰ
• ਰਫ਼ਤਾਰ : ਚਾਲ, ਗਤੀ
• ਧੀਮਾਪਣ : ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ, ਮੱਠੀ ਚਾਲ
• ਨਕਾਰਦਾ : ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ
• ਝਕਾਨੀ : ਝਾਂਸਾ, ਚਕਮਾ, ਧੋਖਾ
• ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਬੋਲੀ : ਸੌਖੀ ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ
• ਪੁਰਸਕਾਰ : ਇਨਾਮ
• ਖ਼ਿਤਾਬ : ਉਪਾਧੀ, ਪਦਵੀ
• ਸਿਮਰਤੀ : ਯਾਦ

3. ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ :
ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ, ਜ਼ਿਕਰ, ਯੋਗਦਾਨ, ਪੇਸ਼ਕਸ਼, ਅਦਬ, ਸੰਨਿਆਸ ਲੈ ਲੈਣਾ, ਦੰਦ-ਕਥਾਵਾਂ, ਸਿਜਦਾ ਕਰਨਾ, ਵਿਲੱਖਣ, ਤੇਜ਼-ਤਰਾਰ, ਘਾਤਕ, ਦਾਦ ਦੇਣਾ, ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਨਾ
ਉੱਤਰ :

• ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ (ਸ਼ਰਧਾ ਵਿਚ ਕੁੱਝ ਕਰਨਾ) – ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਵਿਛੜੇ ਨੇਤਾ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਰਕ ਵਿਚ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ।
• ਜ਼ਿਕਰ ਬਿਆਨ – ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।
• ਯੋਗਦਾਨ (ਦੇਣ) – ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਤੇ ਵਾਰਤਕ ਨੂੰ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
• ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ) – ਇਕ ਥੈ – ਸੇਵੀ ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਗੰਦਾ ਨਾਲਾ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ।
• ਅਦਬ ਸਤਿਕਾਰ) – ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਵੱਡਿਆਂ ਨਾਲ ਅਦਬ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
• ਸੰਨਿਆਸ ਲੈ ਲੈਣਾ (ਤਿਆਗ ਦੇਣਾ) – ਤਿੰਨ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਮਗਰੋਂ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੇ ਹਾਕੀ ਤੋਂ ਸੰਨਿਆਸ ਲੈ ਲਿਆ।
• ਦੰਦ – ਕਥਾਵਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਕਹਾਣੀਆਂ) – ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜਾਦੂ ਭਰੀ ਖੇਡ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਦੰਦ – ਕਥਾਵਾਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ।
• ਸਿਜਦਾ ਕਰਨਾ (ਸਿਰ ਝੁਕਾਉਣਾ) – ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਸ਼ੇਖ਼ ਫ਼ਰੀਦ ਜੀ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ਉੱਤੇ ਸਿਜਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹੁੰਚੇ।
• ਵਿਲੱਖਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼) – ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਆਪਣੇ ਵਿਲੱਖਣ ਕਲਾ – ਗੁਣਾਂ ਕਰਕੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
• ਤੇਜ਼ – ਤਰਾਰ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼, ਛੋਹਲਾ) – ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਭਾਵੇਂ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰਵਰਡ ਖੇਡਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਖੇਡ ਹੋਰਨਾਂ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਵਰਗੀ ਤੇਜ਼ – ਤਰਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ।
• ਘਾਤਕ ਮਾਰੂ) – ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਬਹੁਤ ਘਾਤਕ ਹੈ।
• ਦਾਦ ਦੇਣਾ (ਸੰਸਾ ਕਰਨੀ – ਦਰਸ਼ਕ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਖੇਡ ਦੀ ਤਾੜੀਆਂ ਮਾਰ ਕੇ ਦਾਦ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ।
• ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਨਾ ਭੇਟ ਕਰਨਾ) – ਦੇਸ਼ – ਭਗਤਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮਾਤ ਭੂਮੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।

ਵਿਆਕਰਨ : ਯੋਜਕ :
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਪੜ੍ਹ ਚੁੱਕੇ ਹੋ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਸ਼ਬਦ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ, ਵਾਕਾਂਸ਼ਾਂ ਜਾਂ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਦਾ ਹੈ , ਉਸ ਨੂੰ ਯੋਜਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਲਕੀਰੇ ਸ਼ਬਦ ਯੋਜਕ ਹਨ :
(ੳ) ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵੱਲੋਂ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਖੇਡ-ਕਲਾ ਦਾ ਇਸ ਕਦਰ ਮੁਜ਼ਾਹਰਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ ਦੀ ਹਾਕੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ।
(ਅ) ਉਹ ਚੁੱਪ-ਚਾਪ ਖੇਡਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਛੇ ਗੋਲ ਹੋਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।

ਯੋਜਕ ਦੀ ਵੰਡ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ : ਇੱਕ ਅਰਥ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਰੂਪ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ।

ਅਰਥ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਯੋਜਕ ਸ਼ਬਦ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ :

1. ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ
2. ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ

1. ਸਮਾਨ-ਯੋਜਕ : ਜਿਹੜਾ ਯੋਜਕ ਸਮਾਨ ਜਾਂ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ, ਵਾਕਾਂਸ਼ਾਂ ਜਾਂ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਾਨ – ਯੋਜਕ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਲਕੀਰੇ ਸ਼ਬਦ ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ ਹਨ :
(ੳ) ਇਸ ਬੁੱਤ ਦੇ ਦੋ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਚਾਰ ਹੱਥ ਹਨ ਅਤੇ ਚਹੁੰਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਾਕੀ-ਸਟਿੱਕਾਂ ਹਨ।
(ਅ) ਸਾਰਾ ਮੈਚ ਤਣਾਅਪੂਰਨ ਵਾਤਾਵਰਨ ਚ ਖੇਡਿਆ ਗਿਆ ਪਰ ਇਹ ਸਾਰਾ ਤਣਾਅ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦੀ ਜਾਦੂਗਰੀਨੁਮਾ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਸਭ ਨੂੰ ਭੁੱਲ-ਭੁਲਾ ਗਿਆ।

2. ਅਧੀਨ-ਯੋਜਕ ਇਹ ਯੋਜਕ ਵਾਕ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਨਿਰਭਰ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕ ਦੇ ਘੱਟ ਨਿਰਭਰ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ|ਵਾਕ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਉਣ ਕਰ ਕੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕ ਪੜ੍ਹੋ :

(ੳ) ਹਿਟਲਰ ਬਾਹਰ ਬੈਠਾ ਦੰਦ ਕਰੀਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਅੰਦਰ ਉਸ ਦੀ ਟੀਮ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੇਵੱਸ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਚ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਅੱਠ ਗੋਲੂ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ।
(ਅ) ਇੱਕ ਵਾਰ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦੀ ਹਾਕੀ ਨਾਲ ਕੋਈ ਚੁੰਬਕ ਵਰਗੀ ਸ਼ੈ ਚਿਪਕਾਈ ਹੋਈ ਹੈ ਤਾਂਹੀ ਤਾਂ ਗੇਂਦ ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਲਹਿੰਦੀ ਨਹੀਂ।

ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਲਕੀਰੇ ਸ਼ਬਦ ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ ਹਨ।

ਆਪਣੀ ਮਨ-ਭਾਉਂਦੀ ਖੇਡ ਦੇ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਖਿਡਾਰੀ ਬਾਰੇ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲਾਂ ਲਿਖੋ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਨੂੰ ਦਿਖਾਓ।

PSEB 8th Class Punjabi Guide ਲੋਹੜੀ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
ਹਾਕੀ ਦਾ ਜਾਦੂਗਰ : ਧਿਆਨ ਚੰਦ’ ਪਾਠ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਵੀਆਨਾ ਵਿਚ ਇਕ ਅਜਿਹੇ ਆਦਮੀ ਦਾ ਬੁੱਤ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਚਾਰ ਹੱਥ ਹਨ ਅਤੇ ਚਹੁੰਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਹਾਕੀ ਸਟਿੱਕਾਂ ਹਨ। ਇਹ ਬੁੱਤ ਹੈ, ਵਿਸ਼ਵ – ਸਿੱਧ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰੀ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਕ ਖੇਡ – ਦੇਵਤਾ ਬਣਾ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਖੇਡ – ਕਲਾ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਸਿਪਾਹੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਕੇਵਲ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਹਾਕੀ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦੇਣ ਲਈ ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ, 29 ਅਗਸਤ, ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਖੇਡ – ਦਿਵਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਮਹਾਨ ਖਿਡਾਰੀ ਝਾਂਸੀ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿਚ ਖੇਡਦਾ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਹੌਲਦਾਰ ਸੀ। ਧਿਆਨ ਚੰਦ 1921 ਵਿਚ ਸੋਲਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਹਾਕੀ ਖੇਡਣ ਲੱਗਾ ! ਫ਼ੌਜ ਵਲੋਂ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦਿਆਂ ਉਸ ਦਾ ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ ਦੀ ਹਾਕੀ ਵਿਚ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੋਣ ਲੱਗਾ।

1925 ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕੀ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਬਣੀ। 1928 ਵਿਚ ਐਮਸਟਰਡਮ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਨੇ ਸਾਰੇ ਮੈਚ ਜਿੱਤ ਕੇ ਅਤੇ ਫ਼ਾਈਨਲ ਵਿਚ ਹਾਲੈਂਡ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਗੋਲਾਂ ਨਾਲ ਹਰਾ ਕੇ ਸੋਨ ਤਮਗਾ ਜਿੱਤਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਦੋ ਗੋਲ ਇਕੱਲੇ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੇ ਪੂਰੇ ਕੀਤੇ 1932 ਦੀਆਂ ਲੌਸ ਏਂਜਲਸ ਉਲੰਪਿਕ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਨੇ ਫ਼ਾਈਨਲ ਵਿਚ ਯੂ. ਐੱਸ. ਏ. ਨੂੰ 24 – 1 ਗੋਲਾਂ ਦੇ ਭਾਰੀ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅੱਠ ਗੋਲ ਇਕੱਲੇ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੇ ਕੀਤੇ 1936 ਵਿਚ ਬਰਲਿਨ ਵਿਖੇ ਹੋਈਆਂ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਹੋਮ ਟੀਮ ਨਾਲ ਹੋਇਆ।

ਹਿਟਲਰ ਉਚੇਚੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਹ ਮੈਚ ਦੇਖਣ ਆਇਆ ਸਾਰਾ ਮੈਚ ਇਕ ਤਣਾਓਪੂਰਨ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਹਿਟਲਰ ਦੰਦ ਕਰੀਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਚ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਧ ਵਿਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਅੱਠ ਗੋਲ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਅੰਤ ਉਹ ਮਾਰ – ਕੁਟਾਈ ਉੱਤੇ ਉਤਰ ਆਏ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦਾ ਇਕ ਦੰਦ ਟੁੱਟ ਗਿਆ ਪਰ ਉਹ ਫਿਰ ਵੀ ਖੇਡਦਾ ਰਿਹਾ ਕੁੱਲ 14 ਗੋਲਾਂ ਵਿਚੋਂ 6 ਇਕੱਲੇ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੇ ਕੀਤੇ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਾਰ ਪਿੱਛੋਂ ਆਪ ਹਿਟਲਰ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਇਆ ਤੇ ਆਪਣੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਕਰਨਲ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਨੇ ਅਦਬ ਨਾਲ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤੀ।

ਤਿੰਨ ਉਲੰਪਿਕਾਂ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੇ ਹਾਕੀ ਤੋਂ ਸੰਨਿਆਸ ਲੈ ਲਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦੀ ਉਮਰ 31 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ। ਫਿਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਉਸ ਦੀ ਮਿਥਿਹਾਸਿਕ ਮਹਾਨਤਾ ਹੰਢਾਉਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਇਕ ਵਾਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦੇ ਮਹਾਨ ਖਿਡਾਰੀ ਬਰੈਡਮੈਨ ਨੇ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਉਹ ਸਟਿੱਕ ਨਾਲ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਐਨੇ ਗੋਲ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੱਲੇ ਨਾਲ ਦੌੜਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਇਕ ਵਾਰੀ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦੀ ਸਟਿੱਕ ਨਾਲ ਕੋਈ ਚੁੰਬਕ ਵਰਗੀ ਚੀਜ਼ ਚਿਪਕਾਈ ਹੋਈ ਹੈ, ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਹੀ ਗੇਂਦ ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਲਹਿੰਦੀ ਨਹੀਂ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੈਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਛੜੀ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਇਸ ਨਾਲ ਗੋਲ ਕਰੇਗਾ, ਉਹ ਤਾਂ ਮੰਨਣਗੇ। ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੇ ਉਸ ਨਾਲ ਵੀ ਗੋਲ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਦੰਦ – ਕਥਾਵਾਂ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦੀ ਹਾਕੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ 1968 ਅਤੇ 1972 ਦੀਆਂ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਖਿਡਾਰੀ ਜਹਾਂਗੀਰ ਬੱਟ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਦੁਹਰਾਉਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, “ਪੁੱਤਰ, ਜੇ ਹਾਕੀ ਸਿੱਖਣੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ – ਕਦਮਾਂ ਉੱਤੇ ਚੱਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ !….. ਉਹ ਤਾਂ ਗਰਾਊਂਡ ਉੱਤੇ ਇਵ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਦਾ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਇਕ ਸ਼ਤਰੰਜ – ਖਿਡਾਰੀ ਆਪਣੇ ਬੋਰਡ ‘ਤੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ…..।”

ਉਸ ਦੀ ਖੇਡ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰਵਰਡ ਖੇਡਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਹਰਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਤੇ ਧੰਨ ਰਾਜ ਪਿਲੇ ਵਰਗਾ ਤੇਜ਼ ਤਰਾਰ ਤੇ ਫੁਰਤੀਲਾ ਖਿਡਾਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਖੇਡ ਵਿਚ ਜੋਸ਼ ਨਾਲੋਂ ਹੋਸ਼ ਵਧੇਰੇ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਧੀਮਾਪਨ / ਉਹ ਗੇਂਦ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਚਿਪਕਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਨਕਾਰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਪਾਸ ਦੇਣ ਨੂੰ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਝਕਾਨੀ ਸਮਝਦਾ ਸੀ।

1963 – 64 ਵਿਚ ਉਹ ਐੱਨ, ਆਈ. ਐੱਸ. ਪਟਿਆਲਾ ਵਿਚ ਉਹ ਹਾਕੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੋਚ ਸੀ। ਸਾਂਵਲੇ ਰੰਗ, ਦਰਮਿਆਨੇ ਕੱਦ, ਬਿਨਾਂ ਚੀਰ ਤੋਂ ਵਾਹੇ ਹੋਏ ਸਿਰ ਦੇ ਵਾਲਾਂ, ਚਿੱਟੀ ਟੀ – ਸ਼ਰਟ ਤੇ ਕਾਲੀ ਨਿੱਕਰ ਵਿਚ ਉਹ ਗਰਾਊਂਡ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਗੂੜੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਵਿਚ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾ, ਤਾੜ ਤੇ ਝਾੜ ਰਿਹਾ ਸੀ।

ਖਿਡਾਰੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ‘ਦਾਦਾ’ ਆਖਦੇ ਸਨ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 1956 ਵਿਚ ਉਸਨੂੰ ਪਦਮ – ਭੂਸ਼ਣ ਦੇ ਖ਼ਿਤਾਬ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1979 ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਇਕ ਸਾਲ ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਇਕ ਡਾਕ ਟਿਕਟ ਵੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਇਕ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਟੇਡੀਅਮ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ।

1. ਵਾਰਤਕ – ਟੁਕੜੀ/ਪੈਰੇ ਦਾ ਬੋਧ

1. ਵੀਆਨਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਆਦਮ – ਕੱਦ ਬੁੱਤ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਵੇਖਣ ਵਾਲੇ ਅੰਦਰ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਇਸ ਬੁੱਤ ਦੇ ਦੋ ਨਹੀਂ, ਚਾਰ ਹੱਬ ਹਨ ਅਤੇ ਚਹੁੰਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਹਾਕੀ – ਸਟਿੱਕਾਂ ਹਨ। ਇਹ ਬੁੱਤ ਹੈ: ਵਿਸ਼ਵ – ਸਿੱਧ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰੀ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਕ ਖੇਡ – ਦੇਵਤਾ ਬਣਾ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਖੇਡ – ਕਲਾ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇਹ ਉਹੀ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਹੈ, ਜੋ ਕਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਸਿਪਾਹੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਹਾਕੀ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਨਿਧਤਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦੇਣ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਜਨਮ – ਦਿਨ 29 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਸਮੁੱਚੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ “ਖੇਡ – ਦਿਵਸ’ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਠੀਕ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰਾ ਕਿਸ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਗੱਗੂ
(ਅ) ਪੰਜਾਬ
(ਇ) ਭੂਆ
(ਸ) ਹਾਕੀ ਦਾ ਜਾਦੂਗਰ : ਧਿਆਨ ਚੰਦ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਹਾਕੀ ਦਾ ਜਾਦੂਗਰ : ਧਿਆਨ ਚੰਦ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰਾ ਜਿਸ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਹੈ, ਉਹ ਕਿਸ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ?
(ੳ) ਪ੍ਰੋ: ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ
(ਅ) ਸੁਖਦੇਵ ਮਾਦਪੁਰੀ।
(ਇ) ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਆਸ਼ਟ
(ਸ) ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਪ੍ਰੋ: ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3. ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਬੁੱਤ ਕਿਹੜੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਐਮਸਟਰਡਮ
(ਅ) ਵੀਆਨਾ
(ਇ) ਰੋਮ
(ਸ) ਜ਼ਿਊਰਿਕ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਵੀਆਨਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵੀਆਨਾ ਵਿਚ ਕਿਸ ਦਾ ਬੁੱਤ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰੀ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦਾ
(ਅ) ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ
(ਇ) ਸੁਨੀਲ ਗਵਾਸਕਰ ਦਾ
(ਸ) ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦਾ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰੀ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਬੁੱਤ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਹੱਥ ਹਨ ?
(ਉ) ਦੋ
(ਅ) ਚਾਰ
(ਇ) ਇਕ
(ਸ) ਪੰਜ
ਉੱਤਰ :
(ਆ) ਚਾਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਬੁੱਤ ਦੇ ਚਹੁੰਆਂ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਕੀ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਬੈਟ
(ਅ) ਫੁੱਟਬਾਲ
(ਇ) ਲਾਠੀਆਂ
(ਸ) ਹਾਕੀ – ਸਟਿੱਕਾਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਹਾਕੀ – ਸਟਿੱਕਾਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦੀ ਖੇਡ – ਕਲਾ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸਦੇ ਬੁੱਤ ਨੂੰ ਕੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ?
(ੳ) ਖੇਡ – ਦੇਵਤਾ
(ਅ) ਖੇਡ – ਮਾਡਲ ਦਾ
(ਈ) ਖੇਡ – ਗੁਰੂ ਦਾ
(ਸ) ਖੇਡ – ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਦਾ !
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਖੇਡ – ਦੇਵਤਾ ਦਾ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਕੀ ਸੀ ?
(ੳ) ਸਿਪਾਹੀ
(ਅ) ਜਨਰਲ
(ਇ) ਕਰਨਲ
(ਸ) ਨਾਇਕ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਿਪਾਹੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੇ ਕਿਸ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕੀਤੀ ਸੀ ?
(ੳ) ਭਾਰਤੀ ਹਾਕੀ
(ਆ) ਪੰਜਾਬ ਹਾਕੀ ਦੀ
(ਇ) ਵਿਸ਼ਵ ਹਾਕੀ ਦੀ
(ਸ) ਮੁੰਬਈ ਹਾਕੀ ਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੲ) ਵਿਸ਼ਵ ਹਾਕੀ ਦੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਕਦੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) 15 ਅਗਸਤ
(ਅ) 25 ਅਗਸਤ
(ੲ) 29 ਅਗਸਤ
(ਸ) 31 ਅਗਸਤ
ਉੱਤਰ :
(ਈ) 29 ਅਗਸਤ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦਾ ਜਨਮ – ਦਿਨ ਕਿਸ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ੳ) ਖੇਡ – ਦਿਵਸ
(ਅ) ਹਾਕੀ – ਦਿਵਸ
(ੲ) ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦਿਵਸ
(ਸ) ਦੇਵਤਾ – ਦਿਵਸ
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਹਾਕੀ – ਦਿਵਸ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਬੁੱਤ
(ਅ) ਹੱਥ
(ੲ) ਉਸ
(ਸ) ਵੀਆਨਾ/ਧਿਆਨ ਚੰਦ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਵੀਆਨਾ/ਧਿਆਨ ਚੰਦ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਅਜਿਹਾ।
(ਅ) ਹੈਰਾਨ
(ੲ) ਖੇਡ ਕਲਾ
(ਸ) ਇਕ/ਦੋ/ਚਾਰ/ਚਹੁੰਆਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਇਕ/ਦੋ/ਚਾਰ/ਚਹੁੰਆਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਇਸ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ੳ) ਇਕ
(ਅ) ਜਨਮ – ਦਿਨ
(ੲ) ਅਗਸਤ
(ਸ) ਜੋ/ਇਸ/ਇਹ/ਜਿਸ/ਉਸ/ਉਹੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਜੋ/ਇਸ/ਇਹ/ਜਿਸ/ਉਸ/ਉਹੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ੳ) ਇਹ
(ਅ) ਵਿਸ਼ਵ
(ਇ) ਅੰਗਰੇਜ਼
(ਸ) ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ/ਹਨ ਹੈ/ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ/ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕੀਤੀ/ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ/ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈਹਨ/ਹੈ/ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ/ਹੁੰਦਾ ਸੀ/ਕੀਤੀ/ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
‘ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਲਿੰਗ ਕੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਪੁਲਿੰਗ
(ਅ) ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ
(ਇ) ਨਿਪੁੰਸਿਕ
(ਸ) ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
“ਫ਼ੌਜ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਨਾਂਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਡੰਡੀ
(ਅ) ਕਾਮਾ
(ਈ) ਜੋੜਨੀ
(ਸ) ਦੁਬਿੰਦੀ
(ਹ) ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਡੰਡੀ ( । )
(ਅ) ਕਾਮਾ ( , )
(ਈ) ਜੋੜਨੀ ( – )
(ਸ) ਦੁਬਿੰਦੀ ( : )
(ਹ) ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ ( ‘ ‘ )

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਓ

ਉੱਤਰ :

2. 1925 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕੀ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਈ ਅਤੇ ਓਧਰ ਉਲੰਪਿਕ – ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਚਰਚੇ ਵੀ ਹੋਣ ਲੱਗੇ। 1928 ਐਮਸਟਰਡਮ ਉਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਮੈਚ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਕੇ, ਫ਼ਾਈਨਲ ਵਿੱਚ ਹਾਲੈਂਡ ਦੀ ਹੀ ਟੀਮ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਗੋਲਾਂ ਨਾਲ ਹਰਾ ਕੇ – ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਇਕੱਲੇ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੇ ਕੀਤੇ – ਸੋਨ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਿਆ 1932 ਲੌਸ ਏਂਜਲਸ ਉਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਨੇ ਫ਼ਾਈਨਲ ਵਿੱਚ ਯੂ. ਐੱਸ. ਏ. ਨੂੰ 24 – 1 ਦੇ ਵੱਡੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਗੋਲਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੇ ਪਾਇਆ ਬਰਲਿਨ ਵਿਖੇ ਹੋਈਆਂ 1936 ਦੀਆਂ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ “ਹੋਮ – ਟੀਮ’ ਜਰਮਨੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ।

ਹਿਟਲਰ ਉਚੇਚੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਸ ਮੈਚ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਆਇਆ ਸੀ ਸਾਰਾ ਮੈਚ ਤਣਾਅ ਪੂਰਵਕ ਵਾਤਾਵਰਨ ‘ਚ ਖੇਡਿਆ ਗਿਆ ਪਰ ਇਹ ਸਾਰਾ ਤਣਾਅ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦੀ ਜਾਦੂਗਰੀ ਨੁਮਾ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਸਭ ਨੂੰ ਭੁੱਲ – ਭੁਲਾ ਗਿਆ। ਹਿਟਲਰ ਬਾਹਰ ਬੈਠਾ ਦੰਦ ਕਰੀਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਅੰਦਰ ਉਸ ਦੀ ਟੀਮ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੇਵੱਸ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਚ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਅੱਠ ਗੋਲ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਉਹ ਹਾਰ ਕੇ ਮਾਰ – ਕੁਟਾਈ ‘ਤੇ ਉੱਤਰ ਆਏ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦਾ ਇੱਕ ਦੰਦ ਟੁੱਟ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਚੁੱਪ – ਚਾਪ ਖੇਡਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਛੇ ਗੋਲ ਹੋਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਕੁੱਲ ਚੌਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਛੇ ਗੋਲ ਉਸ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਆਏ।

ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਠੀਕ ਉੱਤਰ ਦਿਓ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰਾ ਜਿਸ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਹੈ, ਉਹ ਕਿਸ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਪ੍ਰੋ: ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ
(ਅ) ਸੁਖਦੇਵ ਮਾਦਪੁਰੀ
(ਈ) ਪ੍ਰਿੰ: ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ
(ਸ) ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪ੍ਰੋ: ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਭਾਰਤ ਹਾਕੀ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਕਦੋਂ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਈ ?
(ਉ) 1923
(ਅ) 1924
(ਈ) 1925
(ਸ) 1930
ਉੱਤਰ :
(ਈ) 1925

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
1928 ਵਿਚ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਕਿੱਥੇ ਹੋਈਆਂ ?
(ਉ) ਵੀਆਨਾ ਵਿਚ
(ਅ) ਐਮਸਟਰਡਮ ਵਿੱਚ
(ਈ) ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਵਿੱਚ
(ਸ) ਬੀਜਿੰਗ ਵਿੱਚ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਐਮਸਟਰਡਮ ਵਿੱਚ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹਾਲੈਂਡ ਵਿਰੁੱਧ ਇਕੱਲੇ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੇ ਕਿੰਨੇ ਗੋਲ ਕੀਤੇ ?
(ਉ) ਦੋ
(ਅ) ਤਿੰਨ
(ਈ) ਚਾਰ
(ਸ) ਪੰਜ !
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਦੋ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
1932 ਵਿਚ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਕਿੱਥੇ ਹੋਈਆਂ ?
(ਉ) ਬੀਜਿੰਗ ਵਿਚ
(ਅ) ਲੌਸ ਏਂਜਲਸ ਵਿਚ
(ਈ) ਮਾਸਕੋ ਵਿਚ
(ਸ) ਸਿੰਘਾਪੁਰ ਵਿਚ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਲੌਸ ਏਂਜਲਸ ਵਿਚ ?

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
1936 ਵਿਚ ਬਰਲਿਨ ਦੀਆਂ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਿਸ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) ਜਰਮਨੀ
(ਅ) ਰੂਸ
(ਈ) ਚੀਨ
(ਸ) ਫ਼ਰਾਂਸ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਜਰਮਨੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਬਰਲਿਨ ਦਾ ਹਾਕੀ ਮੈਚ ਕੌਣ ਦੇਖਣ ਲਈ ਉਚੇਚੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਆਇਆ ਸੀ ?
(ਉ) ਹਿਟਲਰ
(ਅ) ਸਟਾਲਿਨ
(ਈ) ਚਰਚਿਲ
(ਸ) ਮੁਸੋਲਿਨੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਹਿਟਲਰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਮੈਚ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿਚ ਹੀ ਅੱਠ ਗੋਲ ਹੋਣ ਦਾ ਹਿਟਲਰ ਉੱਤੇ ਕੀ ਅਸਰ ਸੀ ?
(ਉ) ਦੰਦ ਕਰੀਚ ਰਿਹਾ ਸੀ
(ਅ) ਹੱਸ ਰਿਹਾ ਸੀ ਰੋ ਰਿਹਾ ਸੀ
(ਸ) ਬਦਲੇ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਸੀ !
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਦੰਦ ਕਰੀਚ ਰਿਹਾ ਸੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਮਾਰ – ਕੁਟਾਈ ਵਿਚ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦਾ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ?
(ੳ) ਇਕ ਦੰਦ ਟੁੱਟ ਗਿਆ
(ਅ) ਬਾਂਹ ਟੁੱਟ ਗਈ
(ਇ) ਲੱਤ ਟੁੱਟ ਗਈ
(ਸ) ਨੱਕ ਭੱਜ ਗਿਆ !
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਇਕ ਦੰਦ ਟੁੱਟ ਗਿਆ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੇ ਦੂਜੇ ਅੱਧ ਵਿਚ ਜਰਮਨਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕਿੰਨੇ ਗੋਲ ਕੀਤੇ ?
(ਉ) ਦੋ
(ਆ) ਚਾਰ
(ਈ) ਛੇ
(ਸ) ਅੱਠ
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਛੇ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
1936 ਵਿਚ ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਟੀਮ ਕਿੰਨੇ ਗੋਲਾਂ ਨਾਲ ਹਾਰੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਛੇ
(ਅ) ਅੱਠ
(ਏ) ਬਾਂਰਾਂ
(ਸ) ਚੌਦਾਂ
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਚੌਦਾਂ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ੳ) ਭਾਰਤੀ
(ਅ) ਹੋਂਦ
(ਈ) ਬੇਵਸ
(ਸ) ਭਾਰਤੀ ਹਾਕੀ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ/ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ/ਐਮਸਟਰਡਮ ਹਾਲੈਂਡ/ਧਿਆਨ ਚੰਦ/ਲੌਸ ਏਂਜਲਸ/ਯੂ. ਐੱਸ. ਏ. / ਬਰਲਿਨ/ਭਾਰਤ/ਜਰਮਨੀ/ਹਿਟਲਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਭਾਰਤੀ ਹਾਕੀ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ/ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ/ਐਮਸਟਰਡਮ ਹਾਲੈਂਡ/ਧਿਆਨ ਚੰਦ/ਲੌਸ ਏਂਜਲਸ/ਯੂ.ਐੱਸ.ਏ. ਬਰਲਿਨ/ਭਾਰਤ/ਜਰਮਨੀ/ਹਿਟਲਰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ੳ) ਭਾਰਤੀ
(ਅ) ਟੀਮ
(ਇ) ਜਰਮਨੀ
(ਸ) ਸਾਰੇ/ਤਿੰਨ/ਦੋ/24 – 1/ਅੱਠ/ਪਹਿਲੇ/ਦੂਜੇ/ਚੌਦਾਂ/ਛੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਾਰੇ/ਤਿੰਨ/ਦੋ/24 – 1/ਅੱਠ/ਪਹਿਲੇ/ਦੂਜੇ/ਚੌਦਾਂ/ਛੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਚੁੱਪ – ਚਾਪ
(ਅ) ਉਹਨਾਂ
(ਇ) ਛੇ
(ਸ) ਆਈ/ਹੋਣ ਲੱਗੇ/ਜਿੱਤਿਆ/ਹਰਾਇਆ/ਪਾਇਆ/ਹੋਈਆਂ/ਹੋਇਆ/ਆਇਆ ਸੀ/ਖੇਡਿਆ ਗਿਆ/ਭੁੱਲ – ਭੁਲਾ ਗਿਆ/ਰਿਹਾ ਸੀ/ਸਨ/ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ/ਉੱਤਰ ਆਏਟੁੱਟ ਗਿਆਖੇਡਦਾ ਰਿਹਾ/ਪਾਇਆ/ਆਏ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਆਈ/ਹੋਣ ਲੱਗੇ/ਜਿੱਤਿਆਹਰਾਇਆ/ਪਾਇਆ/ਹੋਈਆਂ/ਹੋਇਆ ਆਇਆ ਸੀ/ਖੇਡਿਆ ਗਿਆ/ਭੁੱਲ – ਭੁਲਾ ਗਿਆ/ਰਿਹਾ ਸੀ/ਸਨ/ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ।ਉੱਤਰ ਆਏ। ਟੁੱਟ ਗਿਆ/ਖੇਡਦਾ ਰਿਹਾ/ਪਾਇਆ/ਆਏ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਬਰਲਿਨ
(ਆ) ਸੀ
(ਇ) ਹੋਇਆ।
(ਸ) ਜਿਨ੍ਹਾਂ/ਜਿਸ/ਇਸ/ਉਸ/ਉਹਨਾਂ/ਉਹ॥
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਜਿਨ੍ਹਾਂ/ਜਿਸ/ਇਸ/ਉਸ/ਉਹਨਾਂ/ਉਹ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਡੰਡੀ
(ਅ) ਕਾਮਾ
(ਇ) ਜੋੜਨੀ
(ਸ) ਬਿੰਦੀ
(ਹ) ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ
(ਕ) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਡੰਡੀ ( । )
(ਅ) ਕਾਮਾ ( , )
(ਇ) ਜੋੜਨੀ ( – )
(ਸ) ਬਿੰਦੀ ( – )
(ਹ) ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ ( ‘ ‘ )
(ਕ) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ ( ‘ )

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ

ਉੱਤਰ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
‘ਟੀਮ’ ਸ਼ਬਦ ਪੁਲਿੰਗ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ !

3. ਕੁੱਝ ਗੱਲਾਂ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦੀ ਖੇਡ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਬਾਰੇ ਵੀ ਹਨ। ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਉਹ ਸੈਂਟਰ – ਫਾਰਵਰਡ ਖੇਡਦੇ ਹੋਇਆ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੇਜ਼ ਤਰਾਰ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਵਰਗੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਹਰਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਅਤੇ ਧੰਨ ਰਾਜ ਸਿੰਘ ਪਿੱਲੈ ਆਦਿ ਖਿਡਾਰੀ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਉਸ ਦੀ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਜੋਸ਼ ਨਾਲੋਂ ਹੋਸ਼ ਵਧੇਰੇ ਸੀ ਅਤੇ ਧੀਮਾਪਣ ਸੀ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਗੇਂਦ ਨਾਲ ਚਿਮਟਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਨਕਾਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਟੀਮ ਲਈ ਘਾਤਕ ਸਮਝਦਾ ਸੀ ! ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ‘ਚ ‘‘ਪਾਸ ਦੇਣਾ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਝਕਾਨੀ ਹੈ।` 1963 – 64 ਵਿੱਚ ਉਹ ਐੱਨ. ਆਈ. ਐੱਸ. ਪਟਿਆਲਾ ਵਿਖੇ ਹਾਕੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੋਚ ਸੀ ਸਾਂਵਲਾ ਰੰਗ, ਦਰਮਿਆਨਾ ਕੱਦ, ਸਿਰ ਦੇ ਵਾਲ ਬਿਨਾਂ ਚੀਰ ਪਿੱਛੇ ਨੂੰ ਵਾਹੇ ਹੋਏ, ਚਿੱਟੀ ਟੀ – ਸ਼ਰਟ ਅਤੇ ਕਾਲੀ ਨਿੱਕਰ ਪਾਈ, ਉਹ ਗਰਾਊਂਡ ਦੇ ਬਾਹਰ ਬੈਠਾ ਗੂੜੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਵਿੱਚ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦਾ, ਤਾੜਦਾ, ਝਾੜਦਾ ਅਤੇ ਵਰਜਦਾ। ਖਿਡਾਰੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ‘ਦਾਦਾ ਆਖਦੇ, ਜਿਸ ਦਾ ਬੰਗਲਾ ਵਿੱਚ ਅਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ – ਵੱਡਾ ਭਰਾ।

ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਠੀਕ ਉੱਤਰ ਦਿਓ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰਾ ਜਿਸ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਸਦੇ ਲੇਖਕ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਪ੍ਰੋ: ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ
(ਅ) ਹਰਜਨ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦਲ
(ਈ) ਕਰਨਲ ਜਸਬੀਰ ਭੁੱਲਰ
(ਸ) ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਆਸ਼ਟ !
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪ੍ਰੋ: ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਕਿਹੜੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਖੇਡਦਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਸੈਂਟਰ ਫਾਰਵਰਡ
(ਅ) ਗੋਲਕੀਪਰ
(ਈ) ਹਾਫ਼ ਬੈਕ
(ਸ) ਤੇ ਫੁੱਲ ਬੈਕ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸੈਂਟਰ ਫਾਰਵਰਡ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕਿਹੜਾ ਖਿਡਾਰੀ ਤੇਜ਼ ਤਰਾਰ ਤੇ ਬਿਜਲੀ ਵਰਗੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ?
(ਉ) ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ
(ਅ) ਧਿਆਨ ਚੰਦ
(ਇ) ਹਰਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
(ਸ) ਧੰਨ ਰਾਜ ਪਿੱਲੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਧਿਆਨ ਚੰਦ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਗੇਂਦ ਨੂੰ ਚਿਪਕਣ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਕੀ ਸਮਝਦਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਹੁਸ਼ਿਆਰ
(ਅ) ਪ੍ਰਸੰਸਾਜਨਕ
(ਈ) ਘਾਤਕ
(ਸ) ਸਾਰਥਕ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਘਾਤਕ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਅਨੁਸਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਝਕਾਨੀ ਕੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਪਾਸ ਦੇਣਾ
(ਅ) ਪਾਸ ਲੈਣਾ
(ਈ) ਤੇਜ਼ੀ
(ਸ) ਫੁਰਤੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪਾਸ ਦੇਣਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
1963 – 64 ਵਿਚ ਉਹ ਐੱਨ. ਆਈ. ਐੱਸ. ਪਟਿਆਲਾ ਵਿਚ ਕੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਹਾਕੀ ਦਾ ਖਿਡਾਰੀ
(ਆ) ਗੋਲ ਕੀਪਰ
(ਈ) ਮੁੱਖ ਕੋਚ
(ਸ) ਸਹਾਇਕ ਕੋਚ।
ਉੱਤਰ :
ਮੁੱਖ ਕੋਚ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦਾ ਕੱਦ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਲੰਮਾ
(ਅ) ਮਧਰਾ
(ਈ) ਦਰਮਿਆਨਾ
(ਸ) ਬਹੁਤ ਛੋਟਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਦਰਮਿਆਨਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਕਿਹੜੀ ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
(ਅ) ਹਿੰਦੀ
(ਏ) ਪੰਜਾਬੀ
(ਸ) ਗੂੜੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਗੂੜੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਖਿਡਾਰੀ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਕੀ ਕਹਿ ਕੇ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੇ ਸਨ ?
(ਉ) ਸਰ
(ਅ) ਸਰਦਾਰ ਸਾਹਿਬ
(ਈ) ਦਾਦਾ
(ਸ) ਭਾ ਜੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਦਾਦਾ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10. ਬੰਗਲਾ ਵਿਚ “ਦਾਦਾ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ ?
(ਉ) ਬਾਬਾ।
(ਅ) ਚਾਚਾ
(ਬ) ਵੱਡਾ ਭਰਾ
(ਸ) ਛੋਟਾ ਭਰਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਵੱਡਾ ਭਰਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਆਮ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਪਛਾਣ ਕਰੋ।
(ਉ) ਧਿਆਨ ਚੰਦ
(ਅ) ਸਨ
(ਈ) ਇਹ
(ਸ) ਗੱਲਾਂ/ਖੇਡ/ਗੇਂਦ/ਪਾਸ/ਕੋਚ/ਹਾਕੀ/ਰੰਗ/ਕੱਦ/ਸਿਰ/ਵਾਲ/ਚੀਰ/ਟੀ ਸ਼ਰਟ/ਨਿੱਕਰ/ਗਰਾਉਂਡ/ਖਿਡਾਰੀਆਂਦਾਦਾ/ਭਰਾ
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਗੱਲਾਂ/ਖੇਡ/ਦ/ਪਾਸ/ਕੋਚ/ਹਾਕੀ/ਰੰਗ/ਕੱਦ/ਸਿਰ/ਵਾਲ ਚੀਰ/ਟੀ ਸ਼ਰਟ/ਨਿੱਕਰ/ਗਰਾਉਂਡ/ਖਿਡਾਰੀਆਂ/ਦਾਦਾ/ਭਰਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਉਪਰੋਕਤ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ।
(ੳ) ਖੇਡ
(ਅ) ਟੀਮ
(ਈ) ਜ਼ਿਆਦਾ
(ਸ) ਧਿਆਨ ਚੰਦ/ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ/ਹਰਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ/ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ/ਧੰਨ ਰਾਜ ਪਿੱਲੈਪਟਿਆਲਾ/ਐਨ.ਆਈ.ਐੱਸ./ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਧਿਆਨ ਚੰਦ/ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ/ਹਰਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ/ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ/ਧੰਨ ਰਾਜ ਪਿੱਲੈ/ਪਟਿਆਲਾ/ਐੱਨ. ਆਈ. ਐੱਸ. /ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ।
(ੳ) ਖਿਡਾਰੀ
(ਅ) ਹਾਕੀ।
(ਈ) ਨਿੱਕਰ
(ਸ) ਵਿਲੱਖਣਤਾ/ਹੈਰਾਨੀ/ਰਫ਼ਤਾਰ/ਜੋਸ਼/ਹੋਸ਼/ਧੀਮਾਪਣ/ਝਕਾਨੀ !
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਵਿਲੱਖਣਤਾ/ਹੈਰਾਨੀ/ਰਫ਼ਤਾਰ/ਜੋਸ਼/ਹੋਸ਼/ਧੀਮਾਪਣ/ਝਕਾਨੀ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ।
(ਉ) ਕੁੱਝ
(ਅ) ਤੁਹਾਨੂੰ
(ਈ) ਕੱਦ
(ਸ) ਜ਼ਿਆਦਾ/ਤੇਜ਼ – ਤਰਾਰ/ਵਧੇਰੇ/ਵਧੀਆ/ਮੁੱਖ/ਸਾਂਵਲਾ/ਦਰਮਿਆਨਾ/ਚਿੱਟੀ/ ਕਾਲੀ/ਗੁੜੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੇਜ਼ – ਤਰਾਰ/ ਵਧੇਰੇ ਵਧੀਆ/ਮੁੱਖ/ਸਾਂਵਲਾ/ਦਰਮਿਆਨਾ/ਚਿੱਟੀ/ ਕਾਲੀ/ਗੂੜੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ।
(ੳ) ਭਾਰਤੀ
(ਅ) ਹੋਇਆ
(ਈ) ਇਹ/ਤੁਹਾਨੂੰ/ਉਹ/ਇਸ/ਉਸ
(ਸ) ਕੁੱਝ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਇਹ/ਤੁਹਾਨੂੰ/ਉਹ/ਇਸ/ਉਸ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ।
(ੳ) ਖੇਡ
(ਆਂ ਵਿਲੱਖਣਤਾ
(ਈ) ਜ਼ਿਆਦਾ
(ਸ) ਹਨ/ਹੋਵੇਗੀ/ਸੀ/ਸਨ/ਨਕਾਰਦਾ ਸੀ/ਸਮਝਦਾ ਸੀ/ਹੈਵਾਹੇ ਹੋਏ/ਪਾਈ ਬੈਠਾ/ਸਮਝਾਉਂਦਾ/ਤਾਣਦਾ/ਝਾੜਦਾ/ਵਰਜਦਾ/ਆਖਦੇ/ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਹਨਹੋਵੇਗੀ/ਸੀ/ਸਨਨਕਾਰਦਾ ਸੀ/ਸਮਝਦਾ ਸੀ/ਹੈਵਾਹੇ ਹੋਏ ਪਾਈ/ ਬੈਠਾ/ਸਮਝਾਉਂਦਾ/ਤਾਣਦਾ/ਝਾੜਦਾ/ਵਰਜਦਾ/ਆਖਦੇ/ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
“ਖਿਡਾਰੀ ਸ਼ਬਦ ਪੁਲਿੰਗ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੁਲਿੰਗ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
‘ਭਰਾ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਚੁਣੋ।
(ੳ) ਭੈਣ
(ਅ) ਦੀਦੀ।
(ਇ) ਬੀਬੀ
(ਸ) ਕੁੜੀ ਨੂੰ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਭੈਣ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਡੰਡੀ
(ਅ) ਕਾਮਾ
(ਇ) ਜੋੜਨੀ
(ਸ) ਬਿੰਦੀ ਕਾਮਾ
(ਹ) ਦੋਹਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ
(ਕ) ਬਿੰਦੀ
(ਖ) ਡੈਸ਼
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਡੰਡੀ ( । )
(ਅ) ਕਾਮਾ (,)
(ਇ) ਜੋੜਨੀ ( – )
(ਸ) ਬਿੰਦੀ ਕਾਮਾ (;)
(ਹ) ਦੋਹਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ (‘ ‘ )
(ਕ) ਬਿੰਦੀ ( – )
(ਖ) ਡੈਸ਼ ( – )

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ –

ਉੱਤਰ :

(v) ਵਿਆਕਰਨ ਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਕਾਰਜ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਯੋਜਕ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ? ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਦੋ ਵਾਕਾਂ, ਦੋ ਵਾਕੰਸ਼ਾਂ ਜਾਂ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੋੜਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਯੋਜਕ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ
(ੳ) ਭੈਣ ਤੇ ਭਰਾ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਆ) ਉਹ ਕੋਠੇ ਦੇ ਉੱਪਰ, ਨਾਲੇ ਵਿਹੜੇ ਦੇ ਵਿਚ ਖੇਡਦੇ ਹਨ।
(ਈ) ਹਰਜੀਤ ਨੇ ਆਖਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਅੱਜ ਬਿਮਾਰ ਹਾਂ।
(ਸ) ਮੈਂ ਅੱਜ ਸਕੂਲ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਬਿਮਾਰ ਹਾਂ।
(ਹ) ਉਹ ਕੇਵਲ ਕੰਜੂਸ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕਮੀਨਾ ਵੀ ਹੈ।

ਪਹਿਲੇ ਵਾਕ ਵਿਚ ‘ਤੇ ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ, ਦੂਜੇ ਵਾਕ ਵਿਚ “ਨਾਲੇ’ ਦੋ ਵਾਕੰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਤੇ ਬਾਕੀ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ‘ਕਿ’, ‘ਕਿਉਂਕਿ’, ‘ਕੇਵਲ”, …… ‘ਸਗੋਂ, ਦੋ – ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਯੋਜਕ ਹਨ।

ਯੋਜਕ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ; ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ ਤੇ ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ।

1. ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ – ਦੋ ਪੂਰਨ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੋੜਨ ਵਾਲਾ ਯੋਜਕ ‘ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ
(ੳ) ਸੁਰਜੀਤ ਨੇ ਅੰਬ ਚੂਪੇ
(ਅ) ਮਹਿੰਦਰ ਨੇ ਅੰਬ ਚੂਪੇ।

ਦੋਵੇਂ ਵਾਕ ਪੂਰਨ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਹੜਾ ਯੋਜਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੋੜ ਦੇਵੇਗਾ, ਉਹ ‘ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ’ ਅਖਵਾਏਗਾ
(ਈ) ਸੁਰਿੰਦਰ ਅਤੇ ਮਹਿੰਦਰ ਨੇ ਅੰਬ ਚੂਪੇ !
ਉੱਪਰਲੇ ਦੋਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਬਣੇ ਤੀਜੇ ਵਾਕ ਵਿਚ “ਅਤੇ ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਜੁੜਵੇਂ ਵਾਕ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਵਾਕ ਆਖਦੇ ਹਨ।

2. ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ – ਜਦੋਂ ਜੋੜੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਅਪੂਰਨ ਵਾਕ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਯੋਜਕ ਨੂੰ “ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ’ ਆਖਦੇ ਹਨ , ਜਿਵੇਂ –
(ਉ) ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ।
(ਆ) ਉਹ ਬਚ ਨਹੀਂ ਸਕੇਗਾ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲਾ ਵਾਕ ਅਧੂਰਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ‘ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿਰਿਆ ਦਾ ਕਰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਦੂਜੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ਇਸ ਨਾਲ ਜੋੜ ਦੇਈਏ, ਤਾਂ ਕਿਰਿਆ ਦਾ ਕਰਮ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿ ਯੋਜਕ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਵਾਕ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ –

‘ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਬਚ ਨਹੀਂ ਸਕੇਗਾ।
ਅਜਿਹੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ਮਿਸ਼ਰਤ ਵਾਕ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਮਾਨ ਤੇ ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ ਚੁਣੋ

1. ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵਲੋਂ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਖੇਡ – ਕਲਾ ਦਾ ਇਸ ਕਦਰ ਮੁਜ਼ਾਹਰਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ ਦੀ ਹਾਕੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ।
2. ਉਹ ਚੁੱਪ – ਚਾਪ ਖੇਡਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਛੇ ਗੋਲ ਹੋਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ
3. ਇਸ ਬੁੱਤ ਦੇ ਦੋ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਚਾਰ ਹੱਥ ਹਨ ਅਤੇ ਚਹੁੰਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਾਕੀ ਸਟਿੱਕਾਂ ਹਨ।
4. ਸਾਰਾ ਮੈਚ ਤਣਾਅ – ਪੂਰਨ ਵਾਤਾਵਰਨ ‘ਚ ਖੇਡਿਆ ਗਿਆ ਪਰ ਇਹ ਸਾਰਾ ਤਣਾਅ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦੀ ਜਾਦੂਗਰੀ – ਨੁਮਾ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਸਭ ਨੂੰ ਭੁੱਲ – ਭੁਲਾ ਗਿਆ।
5. ਹਿਟਲਰ ਬਾਹਰ ਬੈਠਾ ਦੰਦ ਕਰੀਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਅੰਦਰ ਉਸ ਦੀ ਟੀਮ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੇਵੱਸ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਚ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਅੱਠ ਗੋਲ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ।
6. ਇੱਕ ਵਾਰ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦੀ ਹਾਕੀ ਨਾਲ ਕੋਈ ਚੁੰਬਕ ਵਰਗੀ ਸ਼ੈ ਚਿਪਕਾਈ ਹੋਈ ਹੈ, ਤਾਂ ਹੀ ਤਾਂ ਗੇਂਦ ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਲਹਿੰਦੀ ਨਹੀਂ।

ਉੱਤਰ :

1. ਕਿ – ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ।
2. ਅਤੇ – ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ।
3. ਸਗੋਂ, ਅਤੇ – ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ
4. ਪਰ – ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ।
5. ਅਤੇ – ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ। ਕਿਉਂਕਿ – ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ।
6. ਕਿ, ਤਾਂ ਹੀ ਤਾਂ – ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਆਪਣੀ ਮਨ – ਭਾਉਂਦੀ ਖੇਡ ਦੇ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਖਿਡਾਰੀ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਲਿਖੋ ?
ਉੱਤਰ :
ਦੌੜ ਮੇਰੀ ਮਨ – ਪਸੰਦ ਖੇਡ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਦੌੜਾਕ ਮਿਲਖਾ ਸਿੰਘ ਅਭਿਆਸ ਲਈ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੁੱਤਾ ਉਠ ਕੇ ਦੌੜਾਂ ਲਾਉਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਇਕ ਵਾਰੀ ਉਸਦੇ ਘਰ ਚੋਰ ਆ ਗਿਆ ਤੇ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਫੜਨ ਲਈ ਉਸਦੇ ਮਗਰ ਦੌੜ ਪਿਆ। ਦੌੜਦਿਆਂ ਉਸਨੂੰ ਇਹ ਯਾਦ ਹੀ ਨਾ ਰਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਚੋਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੌੜ ਰਿਹਾ ਤੇ ਉਹ ਸਮਝਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਭੁਲੇਖੇ ਵਿਚ ਉਹ ਦੌੜਦਾ – ਦੌੜਦਾ ਚੋਰ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲ ਗਿਆ

(vi) ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ

• ਆਦਮ ਕੱਦ – ਆਦਮੀ ਦੇ ਪੂਰੇ ਕੱਦ ਦਾ
• ਭਾਵਨਾਵਾਂ – ਵਿਚਾਰ, ਖ਼ਿਆਲ। ਮੁਜ਼ਾਹਰਾ ਦਿਖਾਵਾ, ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ
• ਚਰਚੇ – ਜ਼ਿਕਰ, ਹਰ ਪਾਸੇ ਗੱਲਾਂ ਹੋਣੀਆਂ
• ਅਹੁਦਾ – ਪਦਵੀ।
• ਹਲੀਮੀ – ਨਿਮਰਤਾ
• ਤਕਰੀਬਨ – ਲਗਪਗ।
• ਛੜੀ – ਸੋਟੀ।
• ਸ਼ਿਰਕਤ ਕਰਨਾ – ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ
• ਅਕਸਰ – ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ।
• ਰਫ਼ਤਾਰ – ਚਾਲ
• ਧੀਆਪਨ – ਮੱਠਾਪਨ, ਮੱਠੀ ਚਾਲ।
• ਨਕਾਰਨਾ – ਵਿਰੋਧ ਕਰਨਾ, ਪਸੰਦ ਨਾ ਕਰਨਾ !
• ਝਕਾਨੀ – ਚਕਮਾ, ਝਾਂਸਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਇਨਾਮ।
• ਸਿਮਰਤੀ – ਯਾਦ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Chapter 22 ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ : ਬੁੱਤ – ਘਾੜਾ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Punjabi Chapter 22 ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ : ਬੁੱਤ – ਘਾੜਾ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 8 PSEB ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ : ਬੁੱਤ – ਘਾੜਾ Textbook Questions and Answers

ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ : ਬੁੱਤ – ਘਾੜਾ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸ :

(ਉ) ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 1938 ਵਿਚ ਪਿੰਡ ਬਸੀ ਗੁਲਾਮ ਹੁਸੈਨ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ।

(ਅ) ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬਚਪਨ ਕਿਵੇਂ ਬੀਤਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮਾਂ – ਬਾਪ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ – ਡੁੱਲ੍ਹੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਪਾਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ, ਲੋਕ – ਕਥਾਵਾਂ ਤੇ ਲੋਕ – ਸਾਹਿਤ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਾਇਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਲਗਾਓ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਕੋਲੋਂ ਲੰਘਦੇ ਭੰਗੀ ਚੋ ਵਿਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਰੇਤ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ ਉੱਤੇ ਘਰ ਉਸਾਰਦਾ ਤੇ ਚੀਕਣੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਘੁੱਗੂ – ਘੋੜੇ ਬਣਾਉਂਦਾ ਚੋ ਦੇ ਸਰਕੰਡੇ ਨਾਲ ਬਾਲ – ਖਿਡੌਣੇ – ਊਠ, ਘੋੜੇ, ਛੁਣਛੁਣੇ ਤੇ ਪੰਛੀ – ਬਣਾ – ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ੌਕ ਪੂਰੇ ਕਰਦਾ। ਉਹ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਤਰਦੀਆਂ ਲੱਕੜੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਲੈਂਦਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਘੜਨ ਲਗਦਾ।

ਬੁੱਤ-ਤਰਾਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਕੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਸੀ ?

(ਸ) ਕਲਾ ਦੀ ਖੋਜ ਸੰਬੰਧੀ ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ ਦੇਸ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਿਹੋ-ਜਿਹਾ ਤਜਰਬਾ ਹਾਸਲ ਹੋਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਲਾ ਦੀ ਖੋਜ ਲਈ ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜਰਮਨ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਵਜ਼ੀਫਾ ਦੇ ਕੇ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਉੱਥੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਆਪ ਨੇ ਪਿੱਤਲ, ਤਾਂਬੇ, ਸਟੀਲ, ਜਿਸਤੀ ਪਾਈਪ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਸਾਮਗਰੀ ਦੀ ਬੁੱਤ – ਤਰਾਸ਼ੀ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਇਕ ਨਵਾਂ ਅਨੁਭਵ ਸੀ।

(ਹ) ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਕਲਾ-ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਗ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਕਲਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਅਮਰੀਕਾ, ਜਰਮਨੀ, ਫ਼ਰਾਂਸ, ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ, ਡੈਨਮਾਰਕ, ਸਵੀਡਨ, ਕੈਨੇਡਾ, ਸ੍ਰੀ ਲੰਕਾ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ, ਸਕਾਟਲੈਂਡ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੇ ਹਾਲੈਂਡ ਵਿਚ ਲੱਗ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ।

(ਕ) ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਲਾ ਕਿੱਥੇ ਅਤੇ ਕਿਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਿੰਵ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਦਭੁਤ ਕਲਾ ਦਾ ਨਮੂਨਾ ‘ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ 15 ਫੁੱਟ ਉੱਚੇ ਸੀਮਿੰਟ ਕੰਕਰੀਟ.ਤੇ. ਲੋਹੇ ਦੇ ਵੱਡ – ਅਕਾਰੀ ਵਾਯੂਮੰਡਲ – ਬੁੱਤ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਅਨੰਤ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਕਲਾ ਭਵਨ ਸੈਕਟਰ 16 ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿਚ ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲੋਹੇ ਦੇ ਪਾਈਪਾਂ ਦੀ ਕਲਾਕਿਰਤ’ ਪੰਜਾਬ, ਦੇ ਭੰਗੜਾ ਪਾਉਂਦੇ ਜੁਆਨ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਰੱਖਦੀ ਹੈ

(ਖ) ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਇਨਾਮ-ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਨਾਮ – ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ। 1979 ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਉੱਤਮ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਆ ਗਿਆ। ਉਸੇ ਸਾਲ ਪੰਜਾਬ ਆਰਟ ਕੌਂਸਲ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਰਮੌਰ ਕਲਾਕਾਰ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਦਿੱਤਾ। 1991 ਵਿਚ ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੂਰਜ ਕੁੰਡ ਕਰਾਫਟ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ। ਪੰਜਾਬ ਲਲਿਤ ਕਲਾ ਅਕਾਦਮੀ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਨੇ ਵੀ.ਉਸ ਨੂੰ ਪੁਰਸਕ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਆਪ ਲਲਿਤ ਕਲਾ ਅਕਾਦਮੀ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਹੇ ਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਕਾਦਮੀ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ।

2. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਵਿਦਮਾਨ : ਮੌਜੂਦ
• ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਨਾ : ਰੂਪ ਦੇਣਾ, ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ
• ਆਰਟ-ਟੀਚਰ : ਕਲਾ ਸਿਖਾਉਣ ਵਾਲਾ ਅਧਿਆਪਕ
• ਸਿਰਜਣਾਤਮਿਕਤਾ : ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ
• ਅਨੁਭਵ : ਗਿਆਨ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਦਾ ਭਾਵ
• ਸਿਰਮੌਰ : ਸਰਦਾਰ, ਮੋਹਰੀ, ਪ੍ਰਮੁੱਖ
• ਪੁਰਸਕ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ : ਇਨਾਮ ਦਿੱਤਾ
• ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਨਾ : ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ, ਟਲਨਾ, ਭੱਜਣਾ
• ਵੇਸ : ਪਹਿਰਾਵਾ, ਲਿਬਾਸ, ਪੁਸ਼ਾਕ

3. ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋ :
ਪ੍ਰੇਰਨਾ-ਤ, ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ, ਨਮੂਨੇ, ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ, ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ, ਰਹੱਸਮਈ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ, ਸਿਰਜਣਾ, ਪ੍ਰਥਾ, ਕਿਰਤੀ
ਉੱਤਰ :

• ਪ੍ਰੇਰਨਾ – ਸੋਤ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਕਾਰਨ) – ਕੁਦਰਤ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਇਕ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰੇਰਣਾ – ਸ੍ਰੋਤ ਸੀ।
• ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਬੁੱਧੀਮਾਨ) – ਪ੍ਰਿੰ: ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ ਇਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਲੇਖਕ ਸੀ।
• ਨਮੂਨੇ (ਸੈਂਪਲ ਮਿਲਾਵਟ ਦੀ ਪਰਖ ਕਰਨ ਲਈ) – ਮਿਲਾਵਟ ਦੀ ਪਰਖ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿਹਤ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਦੋਧੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵੇਚੇ ਜਾ ਰਹੇ ਦੁੱਧ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ।
• ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਪੇਰਿਤ, ਹੌਸਲੇ ਨਾਲ ਭਰਨਾ) – ਆਪਣੇ ਕੋਚ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਹੱਲਾ – ਸ਼ੇਰੀ ਤੋਂ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਹੋ ਕੇ ਹਾਕੀ ਦੀ ਟੀਮ ਖੇਡ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਡਟ ਗਈ।
• ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਬਿਆਨ, ਜ਼ਿਕਰ) – ਇਸ ਲੇਖ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬੜੇ ਦੁੱਖ ਭਰੇ ਭਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।
• ਰਹੱਸਮਈ ਭੇਤ ਭਰੇ) – ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਦੀਆਂ ਕਾਫ਼ੀਆਂ ਰਹੱਸਮਈ ਭਾਵਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹਨ।
• ਅੰਤਰ – ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਹੁ – ਕੌਮੀ) – ਯੂ. ਐਨ. ਓ. ਇਕ ਅੰਤਰ – ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ। 8. ਸਿਰਜਣਾ (ਰਚਨਾ) – ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਹੈ !
• ਪ੍ਰਥਾ (ਰੀਤੀ – ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਧੀਆਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵਿਚ ਦਾਜ ਦੇਣ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਬੜੀ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ।
• ਕਿਰਤੀ (ਕੁਦਰਤ) – ਚਿਤਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਿਤਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਅਦਭੁਤ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਖੂਬ ਚਿਤਰਿਆ ਹੈ।

ਵਿਆਕਰਨ :

ਵਾਕ-ਬੋਧ : ਧੁਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਨਿੱਕੀ ਇਕਾਈ ਹੈ। ਧੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਸ਼ਬਦ ਬਣਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਵਾਕ । ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਤਰਤੀਬ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਵਾਕ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਵਾਕ ਕੋਈ ਭਾਵ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਿਆਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵਾਕ, ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਇਕਾਈ ਹੈ।

ਵਾਕਾਂ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ-ਵੰਡ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ-ਵੰਡ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ :

1. ਸਧਾਰਨ ਵਾਕ
2. ਸੰਜੁਗਤ-ਵਾਕ
3. ਮਿਸ਼ਰਿਤ-ਵਾਕ

1. ਸਧਾਰਨ-ਵਾਕ : ਜਿਹੜਾ ਵਾਕ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਪਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਉਦੇਸ਼ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਹੀ ਕਿਰਿਆ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਧਾਰਨ-ਵਾਕ ਆਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ : ਇੱਥੇ ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੁਰਖੇ ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ।
2. ਸੰਜੁਗਤ-ਵਾਕ : ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਉਪਵਾਕਾਂ ਵਾਲਾ ਉਹ ਵਾਕ ਜਿਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਉਪਵਾਕ ਸੁਤੰਤਰ ਹੋਣ ਅਰਥਾਤ ਕੋਈ ਉਪਵਾਕ ਦੂਜੇ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਸੰਜੁਗਤ-ਵਾਕ ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ : ਵਿੰਗੇ-ਟੇਢੇ ਰੁੱਖ ਉਸ ਨੂੰ ਪਿਆਰੇ ਲੱਗਦੇ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ‘ਚੋਂ ਉਹ ਕਲਾਮਈ-ਦ੍ਰਿਸ਼ ਢੂੰਡਦਾ ਰਹਿੰਦਾ।
3. ਮਿਸ਼ਰਿਤ-ਵਾਕ : ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰਧਾਨ ਉਪਵਾਕ ਅਤੇ ਇੱਕ ਜਾਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਧੀਨ ਉਪਵਾਕ ਮਿਲ ਕੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਵਾਕ ਬਣਾਉਣ, ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਸ਼ਰਿਤ ਵਾਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ :

– ਜੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਫਰੋਲੀਏ ਤਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਵਿਰਸਾ ਬਹੁਤ ਅਮੀਰ ਹੈ।

ਇਸ ਪਾਠ ਵਿੱਚੋਂ ਉਪਰੋਕਤ ਤਿੰਨੇ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਵਾਕਾਂ ਦੀਆਂ ਦੋ-ਦੋ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਚੁਣੋ।

ਇਸ ਪਾਠ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੁੱਤ-ਘਾੜੇ ਕਲਾਕਾਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਉਸ ਵਰਗੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕਲਾਕਾਰ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਦੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿੱਚੋਂ ਪੁਸਤਕ ਲੈ ਕੇ ਪੜ੍ਹੋ।

PSEB 8th Class Punjabi Guide ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ : ਬੁੱਤ – ਘਾੜਾ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
“ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ – ਬੁੱਤ – ਘਾੜਾ ਪਾਠ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਉੱਘਾ ਬੁੱਤ – ਘਾੜਾ ਕਲਾਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ 1938 ਈ: ਵਿਚ ਬਸੀ ਗੁਲਾਮ ਹੁਸੈਨ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਪੁਰਖੇ ਖੇਤੀ – ਬਾੜੀ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ, ਲੋਕ – ਕਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕ – ਸਾਹਿਤ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਾਇਆ। ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਕੋਲੋਂ ਵਗਦੇ ਭੰਗੀ ਚੋ ਵਿਚ ਖੇਡਣ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਉਹ ਚੀਕਣੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ ਉੱਪਰ ਘਰ ਉਸਾਰਦਾ ਅਤੇ ਰੇਤ ਦੇ ਘੁੱਗ – ਘੋੜੇ ਬਣਾਉਂਦਾ।ਉਹ ਚੋ ਦੇ ਸਰਕੰਡੇ ਦੇ ਤੀਲਿਆਂ ਨਾਲ ਬਾਲ ਖਿਡੌਣੇ – ਊਠ, ਘੋੜੇ, ਛੁਣਛੁਣੇ ਤੇ ਪੰਛੀ ਬਣਾਉਂਦਾ।

ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਉਹ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਉੱਥੋਂ ਇੰਟਰਮੀਡੀਏਟ ਕੀਤੀ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਚੋ ਵਿਚੋਂ ਲੱਭੇ ਪੱਥਰਾਂ ਤੇ ਲੱਕੜਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰੂਪ ਦੇ ਕੇ ਕਲਾ – ਕਿਰਤਾਂ ਬਣਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਉਹ ਫੁੱਟਬਾਲ ਵੀ ਖੇਡਦਾ ਸੀ।

1958 ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਨਿਸਚਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਵਿਚ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰੇਗਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚਲੇ ਸਿਆੜ, ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਖੁਰਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਵਿੰਗੇ – ਟੇਢੇ ਰੁੱਖ ਕਲਾ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਜਾਪਦੇ।

ਕਲਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ ਸ਼ਿਮਲਾ ਆਰਟ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਗਿਆ। 1962 ਵਿਚ ਇਹ ਸਕੂਲ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿਚ ਆ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੋਂ 1963 ਵਿਚ ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਨੇ ਡਿਪਲੋਮਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਉਹ 1968 ਤਕ ਸੈਨਿਕ ਸਕੂਲ ਕਪੂਰਥਲਾ ਵਿਚ ਬਤੌਰ ਆਰਟ ਟੀਚਰ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ।

ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬੜੀ ਤੀਬਰਤਾ ਨਾਲ ਟਾਹਲੀ ਦੀ ਲੱਕੜ ਦੇ ਟੋਟਿਆਂ ਨੂੰ ਘੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਸਕਲਪਚਰ (ਬੁੱਤ – ਤਰਾਸ਼ੀ) ਸਪਰਸ਼ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਭਰੇ ਗੁਣ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲੱਕੜ ਤਰਾਸ਼ਣ ਸਮੇਂ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਵਿਚ ਉੱਭਰਦੇ ਅਕਾਰ ਤੇ ਰੂਪ ਰਹੱਸਮਈ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲੱਕੜ, ਲੋਹੇ, ਪਿੱਤਲ, ਤਾਂਬੇ ਜਾਂ ਕੋਈ ਵਸਤ ਘੜਨ ਸਮੇਂ ਉਸ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

1968 ਵਿਚ ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜਰਮਨ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਕਲਾ ਦੀ ਖੋਜ ਲਈ ਵਜ਼ੀਫ਼ੇ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਹੋਈ, ਜੋ ਕਿ ਇਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਲਾਕਾਰ ਲਈ ਬੜੇ ਮਾਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਸੀ ਉੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਬੁੱਤਕਾਰੀ ਲਈ ਪਿੱਤਲ, ਤਾਂਬੇ, ਸਟੀਲ, ਜਿਸਤੀ ਪਾਈਪ ਤੇ ਹੋਰ ਨਵੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਸਾਮਗਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਕਲਾ – ਕਿਰਤਾਂ ਅਮਰੀਕਾ, ਜਰਮਨੀ, ਫ਼ਰਾਂਸ, ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ, ਡੈਨਮਾਰਕ, ਸਵੀਡਨ, ਕੈਨੇਡਾ, ਸ੍ਰੀ ਲੰਕਾ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੇ ਹਾਲੈਂਡ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਕਲਾ – ਕੌਸ਼ਲਤਾ ਕਰਕੇ ਪਸੰਦ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਅਦਭੁਤ ਨਮੂਨਾ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉੱਥੇ 15 ਫੁੱਟ ਉੱਚੇ ਸੀਮਿੰਟ, ਕੰਕਰੀਟ ਅਤੇ ਲੋਹੇ ਦੇ ਬਣੇ ਵਡ ਅਕਾਰੀ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਬੁੱਤ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਅਨੇਕ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।

1973 ਵਿਚ ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਹੋਮ ਸਾਇੰਸ ਕਾਲਜ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋਏ ਤੇ ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਰੀਟਾਇਰ ਹੋਏ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੇਲ ਡਾ: ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਰੰਧਾਵਾ ਨਾਲ ਹੋਇਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਖੂਬ ਮਾਨਤਾ ਬਖ਼ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਕਲਾ ਭਵਨ, ਸੈਕਟਰ 16 ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿਚ ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲੋਹੇ ਦੇ ਪਾਈਪਾਂ ਦੀ ਕਲਾ – ਕਿਰਤ ‘ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਭੰਗੜਾ ਪਾਉਂਦੇ ਜੁਆਨ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ।

1979 ਵਿਚ ਆਪ ਨੂੰ ਇਕ ਉੱਤਮ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਵਾਰਡ ਦੇ ਕੇ ਸਨਮਾਨਿਆ ਗਿਆ ਉਸੇ ਸਾਲ ਆਪ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਆਰਟ ਕੌਂਸਲ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਲੋਂ ਸਿਰਮੌਰ ਕਲਾਕਾਰ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਭੇਟਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 1991 ਵਿਚ ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸੂਰਜ ਕੁੰਡ ਕਰਾਫਟ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਆਪ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ। ਪੰਜਾਬ ਲਲਿਤ ਕਲਾ ਅਕਾਦਮੀ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਨੇ ਵੀ ਆਪ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਦਿੱਤਾ ਆਪ ਲਲਿਤ ਕਲਾ ਅਕਾਦਮੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਕਾਦਮੀ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਰਹੇ ਹਨ।

1964 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤਕ ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਦੀਆਂ ਲਗਪਗ 50 ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਲਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਉਹ ਲਗਾਤਾਰ ਕਲਾ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਰਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਿਰਜਣਾ ਨੂੰ ਕਲਾ ਦੀ ਇਕ ਵਿਧਾ ਉੱਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖ – ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਰੇਖਾ ਚਿਤਰ ਤੇ ਚਿਤਰਕਾਰੀ ਨੂੰ ਵੀ ਵੱਖਰੀ ਦਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਸੂਫ਼ੀ ਪ੍ਰਥਾ ਵਾਲੇ ਕਾਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਰੰਗ ਸਮਾਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਮਾਨਵੀ – ਕਲਾ ਉਪਜਦੀ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

1. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਬੁੱਤ ਤਰਾਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਕੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਬੁੱਤ ਤਰਾਸ਼ੀ ਵੇਲੇ ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਭਰੇ ਗੁਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਜਦੋਂ ਲੱਕੜ ਨੂੰ ਤਰਾਸ਼ਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਉੱਭਰਦੇ ਅਕਾਰ ਤੇ ਰੂਪ ਉਸ ਨੂੰ ਰਹੱਸਮਈ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਲੱਕੜ, ਲੋਹੇ, ਪਿੱਤਲ, ਤਾਂਬੇ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਵਸਤ ਨੂੰ ਘੜਨ ਸਮੇਂ ਉਸ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਉਹ ਕਲਾ – ਕਿਰਤ ਜਾਨਦਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।

2. ਵਾਰਤਕ – ਟੁਕੜੀ/ਪੈਰੇ ਦਾ ਬੋਧ

1. ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 5 ਜੁਲਾਈ, 1938 ਈਸਵੀਂ ਵਿਚ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਬਸੀ ਗੁਲਾਮ ਹੁਸੈਨ ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ‘ਚ ਵੱਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੁਰਖੇ ਖੇਤੀ – ਬਾੜੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ – ਡੁੱਲੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਪਾਲਿਆ। ਮਾਂ – ਬਾਪ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ, ਲੋਕ – ਕਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕ – ਸਾਹਿਤ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ। ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਲਗਾਅ ਸੀ।

ਉਹ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕੋਲੋਂ ਲੰਘਦੇ ਭੰਗੀ ਚੋਅ ਵਿੱਚ ਖੇਡਣ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਚੀਕਣੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ ਉੱਪਰ ਘਰ ਉਸਾਰਦਾ, ਰੇਤ ਨਾਲ ਘੁੱਗੂ – ਘੋੜੇ ਬਣਾਉਂਦਾ ! ਚੋਅ ਦੇ ਸਰਕੰਡੇ ਦੇ ਤੀਲਿਆਂ ਨਾਲ ਬਾਲ – ਖਿਡੌਣੇ ਊਠ, ਘੋੜੇ, ਛੁਣਛੁਣੇ ਤੇ ਪੰਛੀ ਬਣਾ – ਬਣਾ ਆਪਣਾ ਸ਼ੌਕ ਪੂਰਾ ਕਰਦਾ ਪਾਣੀ ‘ਚ ਤਰਦੀਆਂ ਲੱਕੜਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਲੈਂਦਾ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚ ਪਸ਼ੂਆਂ ਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਘੜਨ ਲੱਗਦਾ। ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਮਨੁੱਖ ਦਿਸਣ ਲੱਗਿਆ।

ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਦਿਓ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਇਹ ਵਾਰਤਾ ਕਿਹੜੇ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਲਈ ਗਈ ਹੈ ?
(ਉ) ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ : ਬੁੱਤ – ਘਾੜਾ
(ਅ) ਸਾਂਝੀ ਮਾਂ
(ਈ) ਛਿੰਝ ਛਿਰਾਹਾਂ ਦੀ
(ਸ) ਲੋਹੜੀ।
ਉੱਤਰ :
ਉ ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ : ਬੁੱਤ – ਘਾੜਾ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਰਤਾ ਜਿਸ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਲਈ ਗਈ ਹੈ, ਉਸਦੇ ਲੇਖਕ ਦਾ ਨਾਂ ਲਿਖੋ।
(ੳ) ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਆਰਟਿਸਟ
(ਅ) ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ
(ਈ) ਪ੍ਰਿੰ: ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ
(ਸ) ਜਨਕਰਾਜ ਸਿੰਘ !
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਆਰਟਿਸਟ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) 5 ਜੁਲਾਈ, 1938
(ਅ) 20 ਜੁਲਾਈ, 1954
(ਈ) 18 ਜੁਲਾਈ, 1940
(ਸ) 20 ਜੁਲਾਈ, 1941.
ਉੱਤਰ :
(ਉ) 5 ਜੁਲਾਈ, 1938.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਕਿਹੜੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) ਬਸੀ ਉਮਰ ਖਾਂ
(ਆ) ਬਸੀ – ਖੁਆਜੂ
(ਇ) ਬੱਸੀ ਗੁਲਾਮ ਹੁਸੈਨ
(ਸ) ਉੱਚੀ ਬਸੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੲ) ਬੱਸੀ ਗੁਲਾਮ ਹੁਸੈਨ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੁਰਖੇ ਕੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ ?
(ਉ) ਤਰਖਾਣਾ
(ਅ) ਲੁਹਾਰਾ
(ਇ) ਖੇਤੀ – ਬਾੜੀ
(ਸ) ਮਜ਼ਦੂਰੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੲ) ਖੇਤੀ – ਬਾੜੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕਿਸ ਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੇ ਲੋਕ – ਸਾਹਿਤ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ ?
(ਉ) ਭੈਣਾਂ ਨੇ
(ਅ) ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ
(ਇ) ਨਾਨਕਿਆਂ ਨੇ
(ਸ) ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਕਿਸ ਨਾਲ ਲਗਾਓ ਸੀ ?
(ਉ) ਮਾਂ ਨਾਲ
(ਅ) ਬਾਪ ਨਾਲ
(ਇ) ਭੈਣ ਨਾਲ
(ਸ) ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ !
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਿੰਡ ਨੇੜਿਓਂ ਕਿਹੜਾ ਚੋਅ ਲੰਘਦਾ ਸੀ ?
(ੳ) ਭੰਗੀ
(ਅ) ਮਸਤਾਨਾ
(ਇ) ਰੰਗੀਲਾ
(ਸ) ਛੁਆਲੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਭੰਗੀ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਕੇ ਬਾਲ – ਖਿਡੌਣੇ ਊਠ, ਘੋੜੇ ਤੇ ਛੁਣਛੁਣੇ ਬਣਾਉਂਦਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਸਰਕੰਡਾ
(ਅ) ਨੜਾ
(ਇ) ਪਰਾਲੀ ਹੈ
(ਸ) ਗੋਭ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸਰਕੰਡਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਯੁੱਗੂ – ਘੋੜੇ ਬਣਾਉਂਦਿਆਂ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਕੀ : ਦਿਸਣ ਲੱਗਾ ?
(ਉ) ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਮਨੁੱਖ
(ਅ) ਵਿਹਲੜ
(ਅ) ਬੇਪਰਵਾਹ
(ਸ) ਨਿਕੰਮਾ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਮਨੁੱਖ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਰਤਾ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਬਸੀ ਗੁਲਾਮ ਹੁਸੈਨ/ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ/ਭੰਗੀ/ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ/ਜੁਲਾਈ/ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ
(ਅ) ਪ੍ਰਤਿਭਾ
(ਅ) ਪਾਣੀ।
(ਸ) ਲੱਕੜਾਂ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਬਸੀ ਗੁਲਾਮ ਹੁਸੈਨ/ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ/ਭੰਗੀ/ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ/ਜੁਲਾਈ/ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਰਤਾ ਵਿਚੋਂ ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ –
(ੳ) ਮਿੱਟੀ/ਸਰਕੰਡੇ/ਤੀਲਿਆਂ/ਪਾਣੀ/ਲੱਕੜਾਂ/ਰੇਤ
(ਅ) ਗੁਰਬਾਣੀ
(ਅ) ਜਾਨਵਰ
(ਸ) ਘੋੜੇ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮਿੱਟੀ/ਸਰਕੰਡੇ/ਤੀਲਿਆਂ/ਪਾਣੀ/ਲੱਕੜਾਂ/ਰੇਤ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਰਤਾ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ।
(ੳ) ਇਹ/ਉਸ/ਆਪਣੇ/ਉਨ੍ਹਾਂ
(ਅ) ਪੁੱਤਰ
(ਈ) ਮਨੁੱਖ
(ਸ) ਤੀਲਿਆਂ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਇਹ/ਉਸ/ਆਪਣੇ/ਉਨ੍ਹਾਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਰਤਾ ਵਿਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਜਨਮ
(ਅ) ਪਿੰਡ
(ਈ) ਮਾਪਿਆਂ
(ਸ) 5/ਖੁੱਲ੍ਹੇ – ਡੁੱਲ੍ਹੇ/ਚੀਕਣੀ/ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) 5/ਖੁੱਲ੍ਹੇ – ਡੁੱਲ੍ਹੇ/ਚੀਕਣੀ/ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚ ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਪਹਾੜੀਆਂ
(ਅ) ਇੱਥੇ
(ਈ) ਜਾਨਵਰਾਂ
(ਸ) ਹੋਇਆ/ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈਕਰਦੇ ਸਨ/ਪਾਲਿਆ/ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ/ਖੇਡਣ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ/ਉਸਾਰਦਾ/ਬਣਾਉਂਦਾ/ਕਰਦਾ/ਕੱਢ ਲੈਂਦਾ/ਘੜਨ ਲਗਦਾ/ਦਿਸਣ ਲੱਗਿਆ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਹੋਇਆ/ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈਕਰਦੇ ਸਨ/ਪਾਲਿਆ/ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਖੇਡਣ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ/ਉਸਾਰਦਾ/ਬਣਾਉਂਦਾ/ਕਰਦਾ/ਕੱਢ ਲੈਂਦਾ/ਘੜਨ ਲਗਦਾ/ਦਿਸਣ ਲੱਗਿਆ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
“ਊਠ ਦਾ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਊਠਣੀ
(ਅ) ਉੱਠਣੀ
(ਈ) ਊਠੀ
(ਸ) ਉਠਨੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਊਠਣੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਰਤਾ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਤੇ ਇਕ ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
ਇਕੱਠਵਾਚਕ – ਮਾਪਿਆਂ। ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ – ਸ਼ੌਕ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਕੁਦਰਤ ਸ਼ਬਦ ਪੁਲਿੰਗ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਰਤਾ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਡੰਡੀ
(ਅ) ਕਾਮਾ
(ਈ) ਜੋੜਨੀ
(ਸ) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਡੰਡੀ ( । )
(ਅ) ਕਾਮਾ ( , )
(ਈ) ਜੋੜਨੀ ( – )
(ਸ) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ ( ‘ )

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ

ਉੱਤਰ :

3. ਵਿਆਕਰਨ ਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਕਾਰਜ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਾਕ ਕੀ ਹੈ ? ਇਸ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਿਓ।
ਉੱਤਰ :
ਵਾਕ` ਸਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਉਸ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਕੋਈ ਪੂਰਾ ਭਾਵ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ; ਜਿਵੇਂ
(ਉ) ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇਕ ਪ੍ਰਾਂਤ ਹੈ।
(ਅ) ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਮੁਕਾ ਲਿਆ ਹੈ ? ਵਾਕ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵੱਡੀ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਇਕਾਈ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬਣਤਰ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਵਾਕ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ? ਵਾਕ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਵਾਕ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ

1. ਸਧਾਰਨ ਵਾਕ
2. ਸੰਯੁਕਤ ਵਾਕ
3. ਮਿਸ਼ਰਤ ਵਾਕ।

1. ਸਧਾਰਨ ਵਾਕ – ਜਿਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਇਕ ਉਦੇਸ਼ ਤੇ ਇਕ ਹੀ ਕਿਰਿਆ ਹੋਵੇ, ਉਸਨੂੰ ਸਧਾਰਨ ਵਾਕ ਆਖਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ
(ੳ) ਮੈਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸੈਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ !
(ਅ) ਮੈਂ ਰੋਟੀ ਖਾਂਦਾ ਹਾਂ
(ਈ) ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੁਰਖੇ ਖੇਤੀ – ਬਾੜੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ।

2. ਸੰਯੁਕਤ ਵਾਕ – ਇਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਾਲੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ‘ਸੰਯੁਕਤ ਵਾਕ` ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਵਧੀਕ ਸੁਤੰਤਰ ਸਧਾਰਨ) ਵਾਕਾਂ ਜਾਂ ਉਪਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਨ ਯੋਜਕਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ –
(ਉ) ਉਹ ਅੱਜ ਸਕੂਲ ਗਿਆ। (ਸਧਾਰਨ ਵਾਕ
(ਅ) ਉਹ ਛੇਤੀ ਹੀ ਘਰ ਮੁੜ ਆਇਆ। (ਸਧਾਰਨ ਵਾਕ)

ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ‘ਪਰ’ ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਯੁਕਤ ਵਾਕ ਬਣੇਗਾ –

ਉਹ ਅੱਜ ਸਕੂਲ ਗਿਆ, ਪਰ ਛੇਤੀ ਹੀ ਘਰ ਮੁੜ ਆਇਆ।

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ : ਵਿੰਗੇ – ਟੇਢੇ ਰੁੱਖ ਉਸ ਨੂੰ ਪਿਆਰੇ ਲਗਦੇ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਲੇ – ਦੁਆਲੇ ’ਚੋਂ ਉਹ ਕਲਾਮਈ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਢੂੰਡਦਾ ਰਹਿੰਦਾ।

3. ਮਿਸ਼ਰਤ ਵਾਕ – ਇਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਾਲੇ ਉਸ ਵਾਕ ਨੂੰ ‘ਮਿਸ਼ਰਤ ਵਾਕ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਕ ਪ੍ਰਧਾਨ ਉਪ – ਵਾਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਅਧੀਨ ਉਪ ਵਾਕ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਉਪਵਾਕ ਪੂਰਨ ਉਪ – ਵਾਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਅਧੀਨ ਵਾਕ ਅਪੂਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਧੀਨ ਉਪ – ਵਾਕ ਪ੍ਰਧਾਨ ਉਪ – ਵਾਕ ਨਾਲ ਅਧੀਨ ਯੋਜਕਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਪ੍ਰਧਾਨ ਉਪ – ਵਾਕ ਦਾ ਹੀ ਅੰਗ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ –

ਜੋ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨਗੇ, ਪਾਸ ਹੋ ਜਾਣਗੇ।

ਇਹ ਇਕ ਮਿਸ਼ਰਤ ਵਾਕ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਦੋ ਵਾਕ ‘ਜੋ` ਯੋਜਕ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਾਕ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ
(ਉ) ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪਾਸ ਹੋ ਜਾਣਗੇ
(ਅ) ਜੋ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨਗੇ
(ਈ) ਜੇਕਰ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਫੋਲੀਏ, ਤਾਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਵਿਰਸਾ ਬਹੁਤ ਅਮੀਰ ਹੈਂ।

ਪਹਿਲੇ ਵਾਕ ਦਾ ਅਰਥ ਪੂਰਾ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਦੂਜੇ ਦਾ ਕੋਈ ਪੂਰਾ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਪਹਿਲਾ ਪੂਰਨ ਵਾਕ ਹੈ, ਪਰ ਦੂਜਾ ਅਪੂਰਨ ਵਾਕ ਹੈ। ਪੂਰਨ ਵਾਕ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਉਪ – ਵਾਕ ਜਾਂ ਮੁੱਖ ਉਪ – ਵਾਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਪੂਰਨ ਵਾਕ ਨੂੰ ਅਧੀਨ ਉਪ ਵਾਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਿਸ਼ਰਤ ਵਾਕ ਵਿਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਉਪਵਾਕ ਇੱਕੋ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਅਧੀਨ ਉਪ – ਵਾਕ ਇਕ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।

4. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ

• ਵਿਦਮਾਨ – ਮੌਜੂਦ। ਰੂਪਮਾਨ
• ਕਰਨਾ – ਰੂਪ ਦੇਣਾ, ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ।
• ਆਰਟ – ਕਲਾ।
• ਸਿਰਜਣਾਤਮਿਕਤਾ – ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ।
• ਅਨੁਭਵ – ਤਜਰਬਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ।
• ਸਿਰਮੌਰ – ਸਰਦਾਰ, ਪ੍ਰਮੁੱਖ।
• ਪੁਰਸਕ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ – ਇਨਾਮ ਦਿੱਤਾ।
• ਗੁਰੇਜ ਕਰਨਾ – ਬਚਣਾ, ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ
• ਵੇਸ – ਪਹਿਰਾਵਾ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Chapter 21 ਗਿਆਨ, ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਅਨੋਖਾ ਸੰਗਮ : ਸਾਇੰਸ-ਸਿਟੀ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Punjabi Chapter 21 ਗਿਆਨ, ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਅਨੋਖਾ ਸੰਗਮ : ਸਾਇੰਸ-ਸਿਟੀ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 8 PSEB ਗਿਆਨ, ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਅਨੋਖਾ ਸੰਗਮ : ਸਾਇੰਸ-ਸਿਟੀ Textbook Questions and Answers

ਗਿਆਨ, ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਅਨੋਖਾ ਸੰਗਮ : ਸਾਇੰਸ-ਸਿਟੀ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ੳ) ਸਾਇੰਸ-ਸਿਟੀ ਕਿੱਥੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ? ਇਸ ਦਾ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰਫਲ ਕਿੰਨਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਜਲੰਧਰ-ਕਪੂਰਥਲਾ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰਫਲ 72 ਏਕੜ ਹੈ।

(ਅ) ਸਾਇੰਸ-ਸਿਟੀ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਕਦੋਂ ਖੋਲਿਆ ਗਿਆ ?

(ੲ) ਸਪੇਸ-ਥਿਏਟਰ ਤੇ ਆਮ ਸਿਨਮੇ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸਪੇਸ ਥੀਏਟਰ ਤੇ ਆਮ ਸਿਨਮੇ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਪੇਸ ਥੀਏਟਰ ਵਿਚ ਆਮ ਸਿਨਮੇ ਨਾਲੋਂ 10 ਗੁਣਾਂ ਵੱਡੀ ਸਕਰੀਨ ਉੱਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ਦਿਖਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਥੀਏਟਰ ਵਿਚ ਬੱਦਲ ਗਰਜਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸੁਈ ਡਿਗਣ ਤਕ ਦੀ ਅਵਾਜ ਸਾਫ਼ ਠ ਕੇ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇਖਣ ਨਾਲ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੰਝ ਲੱਗੇਗਾ, ਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੋ।

(ਸ) ਫ਼ਲਾਈਟ-ਸਿਮੁਲੇਟਰ ਤੇ ਅਰਥਕੁਏਕ-ਸਿਮੁਲੇਟਰ ਦਾ ਸ਼ੋਅ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਫਲਾਈਟ-ਸਿਮੂਲੇਟਰ ਵਿਚ ਬੈਠਿਆਂ ਦਰਸ਼ਕ ਨੂੰ ਇਕ ਅਜੀਬ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 5 ਡਿਗਰੀ ਦੀ ਚਾਲ ਵਾਲੀ ਇਸ ਸਵਾਰੀ ਵਿਚ ਜੇਕਰ ਦਰਸ਼ਕ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਵਾਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ਵੇਖੇਗਾ, ਤਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੱਗੇਗਾ, ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਹੋਵੇ। ਜੇਕਰ ਦਰਸ਼ਕ ਰੋਲਰ ਕੋਸਟਰ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਵੇਖੇਗਾ, ਤਾਂ ਇੰਝ ਮਹਿੰਸੂਸ ਕਰੇਗਾ, ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਰੋਲਰ ਕੋਸਟਰ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਸਿਮੁਲੇਟਰ ਬਰਤਾਨੀਆ ਤੋਂ ਮੰਗਵਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।

(ਅਰਥਕੁਏਕ ਸਿਮੂਲੇਟਰ ਵਿਚ ਬੈਠਿਆਂ ਦਰਸ਼ਕ ਨੂੰ ਭੁਚਾਲ ਦੇ ਅਸਲੀ ਝਟਕਿਆਂ ਵਰਗਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲੱਗੀ ਸਕਰੀਨ ਉੱਤੇ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਰਸ਼ਕ ਘਰ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੰਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੈਕਟਰ ਪੈਮਾਨਿਆਂ ਦੇ ਭੁਚਾਲ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੇਗਾ। ਇਸ ਵਿਚ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭੁਚਾਲ ਆਉਣ ‘ਤੇ ਇਕ ਦਮ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

(ਹ) 3-ਡੀ ਸ਼ੋਅ ਕੀ ਹੈ ? ਲੇਜ਼ਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿੱਥੇ-ਕਿੱਥੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਵਿਚ 3-ਡੀ ਸ਼ੋਅ ਸਪੈਸ਼ਲ ਐਨਕਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਮਾਲ ਦੇ ਸ਼ੋਅ ਵਿਚ ਥੀਏਟਰ ਵਿਚ ਬੈਠਿਆਂ ਦਰਸ਼ਕ ਨੂੰ ਇੰਝ ਲੱਗੇਗਾ, ਜਿਵੇਂ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਸਕਰੀਨ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਛੋਹ ਰਹੇ ਹਨ। ਲੇਜ਼ਰ ਕਿਰਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ। ਲੇਜ਼ਰ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਰੈਟੀਨਾ ਦੀ ਵੈਲਡਿੰਗ, ਕੈਂਸਰ ਥੈਰੇਪੀ ਤੇ ਚੀਰਾ-ਰਹਿਤ ਉਪਰੇਸ਼ਨ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

(ਕ) ਸਿਹਤ-ਗੈਲਰੀ ਵਿੱਚ ਕੀ ਕੁਝ ਦੇਖਣਯੋਗ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਦੀ ਐਕਸਪਲੋਰੀਅਮ ਬਿਲਡਿੰਗ ਵਿਚ ਬਣੀ ਸਿਹਤ ਗੈਲਰੀ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਰਹੱਸਾਂ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਗੈਲਰੀ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ ਦਰਸ਼ਕ ਨੂੰ 12 ਫੁੱਟ ਉੱਚੇ ਦਿਲ ਦੇ ਮਾਡਲ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦਿਆਂ ਦਿਲ ਦੇ ਧੜਕਣ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਮਨੁੱਖ ਥੀਏਟਰ ਵਿਚ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੰਗਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ।

ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਮਨੁੱਖ ਸਾਨੂੰ ਬੋਲ ਕੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡਾ ਦਿਲ ਦਿਨ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰੀ ਧੜਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਅਸੀਂ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰੀ ਸਾਹ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਗੈਲਰੀ ਵਿਚ ਦਰਸ਼ਕ ਆਪ ਸੀ. ਟੀ. ਸਕੈਨ ਤੇ ਉਪਰੇਸ਼ਨ ਵੀ ਕਰ ਕੇ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸੀ. ਟੀ. ਸਕੈਨ ਦਾ ਮਾਡਲ ਸੀ.ਟੀ. ਸਕੈਨ ਦੀ ਸਾਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ।

(ਖ) ਉਰਜਾ-ਪਾਰਕ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਵਿਚ ਉਰਜਾ ਪਾਰਕ ਤਿੰਨ ਏਕੜ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕੇਵਲ ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ ਹੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ ਵਰਤਣ ਦੀ ਸੇਧ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਸੂਰਜ-ਸ਼ਕਤੀ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਬੈਟਰੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰ ਕੇ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੂਰਜ ਨਾ ਚੜ੍ਹਨ ‘ਤੇ ਵੀ ਅਸੀਂ ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

ਪਣ-ਸ਼ਕਤੀ ਕੇਂਦਰ ਉਰਜਾ ਪਾਰਕ ਦਾ ਖਿੱਚ ਭਰਿਆ ਕੇਂਦਰ ਹੈ ਇੱਥੇ ਰਣਜੀਤ ਸਾਗਰ ਦਾ ਮਾਡਲ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਾਡਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਮਝਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਿਜਲੀ ਕਿਵੇਂ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਸ਼ਕਤੀ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾਈ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਸ਼ਕਤੀ ਸਿਰਫ਼ ਬੰਬ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਦੀ ਲੋਕ ਭਲਾਈ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ !

(ਗ) ਡਾਇਨਾਸੋਰ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ‘ਡਾਇਨਾਸੋਰਾਂ ਦੇ ਮਾਡਲ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਆਪ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ – ਚਰਚਾ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ :
ਡਾਇਨਾਸੋਰ ਪਾਰਕ ਵਿਚ ਬਣੀ ਇਕ ਝੀਲ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਇਕ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਰੱਖੇ ਲਗਪਗ 44 ਡਾਇਨਾਸੋਰਾਂ ਦੇ ਮਾਡਲ ਦੇਖ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਕਦੇ ਇਹ ਵੱਡ-ਅਕਾਰੇ ਡਰਾਉਣੇ ਜੀਵ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਜੋ ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਰਹੇ। ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਦੇ ਫਟਣ ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਠੀਕ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਇੱਥੇ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਦਾ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਾਡਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਡਾਇਨਾਸੋਰ ਹਿਲਦੇ-ਜੁਲਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

(ਘ) ਜੰਗੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਗੈਲਰੀ ਵਿੱਚ ਕੀ ਕੁਝ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਜੰਗੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਗੈਲਰੀ ਵਿਚ ਇਕ ਮਿਗ-23 ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਅਗਸਤ 1980 ਵਿਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 1981-82 ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਫ਼ੌਜ ਨੂੰ ਸੌਂਪਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਬਸਟੈਕ ਤੇ ਕਾਰਗਿਲ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋਈ। ਇੱਥੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਬਣਿਆ ਸਦੇ ਵਿਜੈਅੰਤਾ ਟੈਂਕ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ 1971 ਦੀ ਜੰਗ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ ਹੋਈ।

(੩) ਸਪੋਰਟਸ-ਗੈਲਰੀ ਅਤੇ ਰੇਲਵੇ-ਗੈਲਰੀ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਦੀ ਸਪੋਰਟਸ ਗੈਲਰੀ ਵਿਚ ਖੇਡਾਂ ਪਿੱਛੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੇ ਰਹੱਸਾਂ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਕੇਟ ਵਿਚ ਬਾਲ ਕਿਵੇਂ ਸਪਿੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਾਕੀ, ਬਾਸਕਟਬਾਲ, ਵਾਲੀਬਾਲ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਪਿੱਛੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਸਮਝਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਰੇਲਵੇ ਗੈਲਰੀ ਵਿਚ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਮੈਟਰੋ, ਜਪਾਨ ਦੀ ਬੁਲਿਟ ਟੇਨ ਅਤੇ ਕਾਲਕਾ ਦੀ ਸ਼ਿਮਲਾ ਮੇਲ ਦੇ ਮਾਡਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।

2. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਅਹਿਮ : ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ
• ਯੋਗਦਾਨ : ਸਹਿਯੋਗ, ਦੇਣ
• ਥਿਏਟਰ : ਨਾਟਕ-ਘਰ, ਤਮਾਸ਼ਾ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ
• ਕਿਰਦਾਰ : ਪਾਤਰ
• ਉਪਰਾਲੇ : ਜਤਨ, ਹੀਲੇ, ਉਪਾਅ
• ਵਿਕਾਸ : ਤਰੱਕੀ, ਉੱਨਤੀ
• ਗਲੋਬ : ਧਰਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਗੋਲੇ ਉੱਤੇ ਬਣਾਇਆ ਨਕਸ਼ਾ, ਭੂ-ਮੰਡਲ
• ਦਾਸਤਾਨ : ਕਹਾਣੀ, ਵਿਥਿਆ
• ਗਲੈਕਸੀ : ਅਕਾਸ਼-ਗੰਗਾ, ਤਾਰਿਆਂ ਦਾ ਝੁਰਮਟ
• ਸੈਟੇਲਾਈਟ : ਉਪਗ੍ਰਹਿ
• ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ : ਤਰੀਕਾ, ਅਮਲ
• ਰਹੱਸ : ਭੇਤ, ਗੁੱਝੀ ਗੱਲ
• ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ : ਨੁਮਾਇਸ਼, ਦਿਖਾਵਾ
• ਆਕਰਸ਼ਣ : ਖਿੱਚ, ਕਸ਼ਸ਼
• ਟੈਲੀਸਕੋਪ : ਦੂਰਬੀਨ

3. ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ :
ਜਾਗਰੂਕ, ਸਕਰੀਨ, ਪੁਲਾੜ, ਮਾਡਲ, ਮੇਕ-ਅਪ, ਨਿੰਗ, ਲਾਹੇਵੰਦ, ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ
ਉੱਤਰ :

• ਜਾਗਰੂਕ ਜਾਤ, ਚੇਤੰਨ)-ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਸਿਹਤ ਗੈਲਰੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਤੇ ਸਿਹਤ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਦੀ ਹੈ।
• ਸਕਰੀਨ ਪਰਦਾ)-ਫ਼ਿਲਮ ਸਿਨਮੇ ਦੀ ਸਕਰੀਨ ਉੱਤੇ ਦਿਖਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
• ਪੁਲਾੜ ਖਿਲਾਅ)-ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਛੱਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
• ਮਾਡਲ ਨਮੂਨਾ)-ਗਲੋਬ ਅਸਲ ਵਿਚ ਧਰਤੀ ਦਾ ਇਕ ਛੋਟਾ ਮਾਡਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
• ਮੇਕ-ਅੱਪ (ਸ਼ਿੰਗਾਰ)-ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿਚ ਪਾਤਰਾਂ ਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮੇਕ-ਅੱਪ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
• ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ (ਸਿਖਲਾਈ)-ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਵਿਚ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਲਾਈ-ਕਢਾਈ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
• ਲਾਹੇਵੰਦ ਲਾਭ ਦੇਣ ਵਾਲਾ)-ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਛੋਟੇ ਪੱਧਰ ਦੀ ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ ਕੋਈ ਲਾਹੇਵੰਦ ਧੰਦਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ :
• ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ (ਉਹ ਚੀਜ਼ ਜਿਸ ਦੇ ਆਰ-ਪਾਰ ਦਿਸੇ)-ਲੋਹੇ ਦੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ।

ਵਿਆਕਰਨ : ਵਿਸਮਕ
ਉਹ ਸ਼ਬਦ ਜਿਹੜੇ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਸੁਤੇ-ਸਿੱਧ ਨਿਕਲਨ ਅਤੇ ਮਨ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਗ਼ਮੀ, ਤਰਸ, ਹੈਰਾਨੀ, ਭੈ, ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਆਦਿ ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ, ਵਿਸਮਕ ਕਹਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ :- ਹਾਏ, ਓ ਹੋ, ਵਾਹ-ਵਾਹ, ਬੱਲੇ-ਬੱਲੋ, ਜਿਉਂਦਾ ਰਹੁ, ਭਲਾ ਹੋਵੇ। ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਸਮਕ ਚਿੰਨ੍ਹ (!) ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹੋ ਪਾਠਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਸਮਕ-ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਵਾਲੇ ਦਸ ਵਾਕ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ।

ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕੋਈ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਆਦਿ ਦੇਖਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਵਰਨਣ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ :
ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਮੈਂ ਅਗਰਤਲਾ ਵਿਚ ਸਾਂ। ਉੱਥੇ ਚਿਲਡਰਨ ਗਰਾਊਂਡ ਵਿਚ ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਸਾਇੰਸ ਅਤੇ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਡੀਪਾਰਟਮੈਂਟ ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਰਿਸਰਚ ਅਤੇ ਨਿੰਗ ਸੰਸਥਾ ਵਲੋਂ ਇਕ ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਦੇਖਣ ਗਿਆ। ਇਹ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਹਰ ਸਾਲ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ।

ਇਸ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਉੱਭਰਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀਆਂ ਨਵੀਨ ਕਾਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਨੌਜਵਾਨ ਮੁੰਡੇ-ਕੁੜੀਆਂ ਵਿਚ ਸਾਇੰਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਖੋਜ ਕਰਨ ਤੇ ਨਵੀਆਂ ਕਾਢਾਂ ਕੱਢਣ ਦੀ ਰੁਚੀ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨਾ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਦੇ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਨੌਜਵਾਨ ਡਾਕਟਰ ਤੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਬਣਨ ਵਿਚ ਰੁਚੀ ਰੱਖਦੇ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਅਜਿਹੇ ਹਨ, ਜੋ ਵਿਗਿਆਨੀ ਬਣਨ ਵਿਚ ਰੁਚੀ ਰੱਖਦੇ ਹੋਣ।

ਇਸ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਮਾਡਲ ਤੇ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਨਵੇਂ ਉੱਭਰ ਰਹੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਾਡਲਾਂ ਵਿਚ ਭੁਚਾਲ ਦੇ ਅਸਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ, ਨਵੇਂ ਯਗ ਦੀਆਂ ਇਕਾਲੋਜੀਕਲ ਪਾਰਕਾਂ, ਮਿਸ਼ਰਿਤ ਖੇਤੀ ਤੇ ਘਰੇਲੂ ਦਸਤਕਾਰੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਬੁਣਾਈ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੇ ਮਾਡਲ ਸਨ।

ਇਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੇ ਇਹ ਕਾਢ ਕੱਢੀ ਸੀ ਕਿ ਮੋਟਰ ਸਾਈਕਲ ਨੂੰ ਪੈਟਰੋਲ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਹੀ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਕ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਸਾਬਣ ਤੋਂ ਕੇਵਲ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਹੀ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਵੀ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਮਾਡਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਹ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਕਾਫ਼ੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਭਰੀ ਸੀ।

PSEB 8th Class Punjabi Guide ਗਿਆਨ, ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਅਨੋਖਾ ਸੰਗਮ : ਸਾਇੰਸ-ਸਿਟੀ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-
“ਗਿਆਨ, ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਅਨੋਖਾ ਸੰਗਮ : ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਜ਼ਾਦ ਹੋਣ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸੋਚ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢਣ ਦੇ ਯਤਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਇਸੇ ਅਮਲ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦਿਆਂ ਜਲੰਧਰ-ਕਪੂਰਥਲਾ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ਤੇ 72 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਪੁਸ਼ਪਾ ਗੁਜਰਾਲ ਸਾਇੰਸ-ਸਿਟੀ ਉਸਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇਸ ਦਾ ਨੀਂਹ-ਪੱਥਰ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਗੁਜਰਾਲ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਪੁਸ਼ਪਾ ਗੁਜਰਾਲ ਦੇ ਨਾਂ ਉੱਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਦੁਆਰਾ 17 ਅਕਤੂਬਰ, 1997 ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜੀ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਤੋਂ ਮਨੋਰੰਜਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਜਾਣੂ ਕਰਾਉਣਾ ਹੈ। 19 ਮਾਰਚ, 2005 ਨੂੰ ਇਹ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਖੋਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਤਕ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿਚੋਂ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਇਸ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।

ਇੱਥੇ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਡੀ ਨਜ਼ਰ ਇਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਗਲੋਬ ਉੱਤੇ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੰਗਾਂ ਦੀਆਂ 25 ਲੱਖ ਟਾਇਲਾਂ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਇਕ ਥੀਏਟਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਆਮ ਸਿਨਮੇ ਨਾਲੋਂ 10 ਗੁਣਾਂ ਵੱਡੀ ਸਕਰੀਨ ਉੱਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ਦਿਖਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਕ ਸਪੇਸ-ਥੀਏਟਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਬੱਦਲਾਂ ਦੇ ਗਰਜਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸੁਈ ਡਿਗਣ ਤਕ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਫ਼ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਪੁਲਾੜੀ-ਥੀਏਟਰ ਵਿਚ ਡਿਜੀਟਲ ਪਲੈਨੀਟੋਰੀਅਮ ਦਾ ਸ਼ੋਅ ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਦਮ ਰਾਤ ਦੇ ਅਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ, ਤਾਰਿਆਂ ਦਾ ਟੁੱਟਣਾ, ਗਲੈਕਸੀਆਂ ਦਾ ਬਣਨਾ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਹਿਆਂ ਬਾਰੇ ਗਿਆਨ ਇੱਥੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਦੀ ਪੁਲਾੜੀ ਗੈਲਰੀ ਵਿਚ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਤੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਬਾਰੇ ਬਹੁਮੁੱਲਾ ਗਿਆਨ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਪੋਲ ਸਟਾਰ ਲਾਂਚਿੰਗ ਵਹੀਕਲ ਵੀ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਛੱਡਣ ਦੀ ਪੂਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਪੇਸ ਸ਼ਟਲ ਦਾ ਮਾਡਲ ਵੀ ਸਭ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦਾ ਹੈ।

ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਫਲਾਈਟ ਸਿਮੂਲੇਟਰ ਵਿਚ ਬੈਠ ਕੇ ਦਰਸ਼ਕ ਨੂੰ ਇਕ ਅਜੀਬ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ . 5 ਡਿਗਰੀ ਦੀ ਚਾਲ ਵਾਲੀ ਇਸ ਸਵਾਰੀ ਉੱਤੇ ਜੇਕਰ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਵਾਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇਖੀਏ, ਤਾਂ ਦਰਸ਼ਕ ਨੂੰ ਇੰਝ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਵਿਚ ਹੀ ਉੱਡ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਰੋਲਰ ਕੋਸਟ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇਖਦਿਆਂ ਦਰਸ਼ਕ ਰੋਲਰ ਕੋਸਟਰ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇੱਥੇ ਅਰਥਕੁਏਕ ਸਿਮੂਲੇਟਰ ਦਾ ਸ਼ੋਅ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਬੈਠਿਆਂ ਭੁਚਾਲ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਅਸਲੀ ਝਟਕੇ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਇਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲੱਗੀ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਘਰ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੰਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੈਕਟਰ ਪੈਮਾਨਿਆਂ ਦੇ ਭੁਚਾਲ ਨੂੰ ਕਿੰਝ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੋਗੇ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਹਰ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭੁਚਾਲ ਆਉਣ ‘ਤੇ ਇਕ ਦਮ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਦਾ 3-ਡੀ ਸ਼ੋਅ ਸਪੈਸ਼ਲ ਐਨਕਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਥਿਏਟਰ ਵਿਚ ਇੰਝ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਸਕਰੀਨ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਕੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਛੋਹ ਰਹੇ ਹਨ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇੱਥੇ ਲੇਜ਼ਰ-ਸ਼ੋਅ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਸਾਇੰਸ ਐਕਸਪਲੋਰੀਅਮ ਬਿਲਡਿੰਗ ਵਿਚ ਬਣੀ ਸਿਹਤ ਗੈਲਰੀ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਰਹੱਸਾਂ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਗੈਲਰੀ ਦੇ ਅੰਦਰ 12 ਫੁੱਟ ਉੱਚੇ ਦਿਲ ਦੇ ਮਾਡਲ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦਿਆਂ ਦਰਸ਼ਕ ਨੂੰ ਦਿਲ ਦੀ ਅਸਲੀ ਧੜਕਣ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦਰਸ਼ਕ ਨੂੰ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਮਨੁੱਖ ਥੀਏਟਰ ਵਿਚ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਮਨੁੱਖ ਬੋਲ ਕੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡਾ ਦਿਲ ਦਿਨ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ ਧੜਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਅਸੀਂ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰੀ ਸਾਹ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਇੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪ ਵੀ ਸੀ.ਟੀ. ਸਕੈਨ ਅਤੇ ਉਪਰੇਸ਼ਨ ਕਰ ਕੇ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ।

ਐੱਚ. ਆਈ. ਵੀ. ਏਡਜ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਗੈਲਰੀ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਮੋਸਕੋਮ ਅਤੇ ਡੀ.ਐੱਨ.ਏ. ਆਦਿ ਦੇ ਮਾਡਲ ਵੀ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਕ ਹੋਰ ਗੈਲਰੀ ਵਿਚ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਮਨੋਰੰਜਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਮਝਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਵੋਰਟੈਕਸ ਦੀ ਘੁੰਮਣਘੇਰੀ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਦਰਸ਼ਕ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਘੁੰਮ ਰਿਹਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿਚ ਜਿਸ ਥਾਂ ਉਹ ਖੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਘੁੰਮ ਨਹੀਂ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ, ਸਿਰਫ਼ ਆਲਾ-ਦੁਆਲਾ ਹੀ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਇਕ ਤਸਵੀਰ ਵਿਚੋਂ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਵੀ ਦਿਖਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।

ਵਰਚੁਅਲ ਰਿਐਲਟੀ ਗੈਲਰੀ ਵਿਚ ਲੱਗੀ ਸਕਰੀਨ ਉੱਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਤਿਤਲੀਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜੇ ਦਰਸ਼ਕ ਦੀ ਹਿਲਜੁਲ ਦੇ ਨਾਲ ਹਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਉੱਪਰ ਆ ਕੇ ਬੈਠ ਗਈਆਂ ਹੋਣ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਬੁਲਬੁਲਿਆਂ ਦੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪਰਛਾਵਿਆਂ ਨਾਲ ਛੱਲੇ ਵੀ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇੱਥੇ ਵਰਚੁਅਲ ਲੈਂਡ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਰੇਗਸਤਾਨ ਵਿਚ ਹੋਵੋ ਤੇ ਰੇਤ ਤੁਹਾਡੇ ਉੱਪਰ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।

ਇਸ ਰੇਤ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪ ਵੀ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੋ ਇੱਥੇ ਇਕ ਚਮਤਕਾਰੀ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਫ਼ਰਸ਼ ਉੱਤੇ ਪੈਰ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਫੁੱਲ ਖਿੜਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਕਾਹਲੀ-ਕਾਹਲੀ ਪੈਰ ਰੱਖੋ, ਤਾਂ ਉਹ ਬੱਦਲਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਮੇਕ-ਅੱਪ ਨਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਬੁੱਢੇ ਨੂੰ ਜਵਾਨ ਤੇ ਜਵਾਨ ਨੂੰ ਬਜ਼ੁਰਗ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਰਹੇ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਸੰਕਟ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਇੱਥੇ ਤਿੰਨ ਏਕੜ ਵਿਚ ਊਰਜਾ ਪਾਰਕ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਸਿਰਫ਼ ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ ਹੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ ਵਰਤਣ ਦੀ ਸੇਧ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੂਰਜੀ ਉਰਜਾ ਸਟੋਰ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਨਾ ਚੜ੍ਹਨ ‘ਤੇ ਵੀ ਅਸੀਂ ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

ਸੰਗੀਤਕ ਕੁਰਸੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠਦਿਆਂ ਹੀ ਮੀਂਹ ਪੈਣਾ ਆਰੰਭ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮਿੱਠੀ ਸੰਗੀਤਕ ਧੁਨ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਖੜੇ ਹਾਥੀ ਦੀ ਸੁੰਡ ਉੱਤੇ ਪਾਣੀ ਪਾਉਣ ਨਾਲ ਹਾਥੀ ਪਾਣੀ ਸੁੱਟਦਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਪਣ-ਸ਼ਕਤੀ ਕੇਂਦਰ ਵਿਖੇ ਰੱਖਿਆ ਰਣਜੀਤ ਸਾਗਰ ਡੈਮ ਦਾ ਮਾਡਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਿਜਲੀ ਕਿਵੇਂ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਸ਼ਕਤੀ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਇਸ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਸਾਡੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇੱਥੇ ਬਣੀ ਝੀਲ ਵਿਚ ਇਕ ਟਾਪੂ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਡਾਇਨਾਸੋਰਾਂ ਦੇ ਲਗਪਗ 44 ਮਾਡਲ ਹਨ, ਜੋ ਕੁਦਰਤੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਚ ਪੌਦੇ ਵੀ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਲਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਡਾਇਨਾਸੋਰਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਥੇ ਇਕ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਦਾ ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮਾਡਲ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹਿਲਦੇ ਜੁਲਦੇ ਡਾਇਨਾਸੋਰ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ।

ਜੰਗੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਗੈਲਰੀ ਵਿਚ ਅਗਸਤ 1980 ਵਿਚ ਬਣਿਆ ਮਿੱਗ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 1981-1982 ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਫ਼ੌਜ ਨੂੰ ਸੌਂਪਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਉਪਰੇਸ਼ਨ ਬਰਾਸਟੈਕ ਅਤੇ ਕਾਰਗਿਲ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ ਹੋਈ। ਇੱਥੇ ਪਿਆ ਵਿਜੈਅੰਤਾ ਟੈਂਕ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਹੀ ਬਣਿਆ ਹੈ।

ਇੱਥੇ ਰੱਖਿਆ ਸਵਾੜੀ ਐੱਲ ਟੀ. ਜਹਾਜ਼ ਜਹਾਜ਼ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਚਾਹਵਾਨਾਂ ਦੀ ਇੱਥੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਰਾਤ ਦਾ ਆਕਾਸ਼ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਟੈਲੀਸਕੋਪ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਇਕ ਸਾਇੰਸ ਆਫ਼ ਸਪੋਰਟਸ ਗੈਲਰੀ ਵੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਖੇਡਾਂ ਪਿੱਛੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਟੇਨ ਤੇ ਕਾਲਕਾ ਦੀ ਸ਼ਿਮਲਾ ਰੇਲ ਦੇ ਮਾਡਲ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।

ਇੱਥੇ ਧਰਤੀ ਉੱਪਰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਆਰੰਭ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਵਾਲਾ “ਲਾਈਫ਼ ਥਰੂ ਏਜਿਜ਼’ ਦਾ ਪੈਨੋਰਮਾ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਇੱਥੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਓਬਜੈਕਟ ਥੀਏਟਰ ਵਿਚ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸ਼ੋਅ ਵੀ ਦਿਖਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਹ ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ, ਗਿਆਨ ਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਅਨੋਖਾ ਸੰਗਮ ਹੈ।

1. ਵਾਰਤਕ-ਟੁਕੜੀ/ਪੈਰੇ ਦਾ ਬੋਧ।

1. ਭਾਰਤ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਵਾਸਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸੋਚ ਦਾ ਹੋਣਾ ਅਤਿ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਲਈ ਜਲੰਧਰ-ਕਪੂਰਥਲਾ ਸੜਕ ‘ਤੇ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ 72 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ‘‘ਪੁਸ਼ਪਾ ਗੁਜਰਾਲ ਸਾਇੰਸ-ਸਿਟੀ’ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਦਾ ਨੀਂਹ-ਪੱਥਰ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ੍ਰੀ ਇੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਗੁਜਰਾਲ ਵਲੋਂ 17 ਅਕਤੂਬਰ, 1997 ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।

ਇਸ ਉਪਰਾਲੇ ਦਾ ਮੰਤਵ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਮਨੋਰੰਜਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ ਹੈ। 19 ਮਾਰਚ, 2005 ਨੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸਾਇੰਸ-ਸਿਟੀ ਦਾ ਨਾਂ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ੍ਰੀ ਇੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਗੁਜਰਾਲ ਜੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਪੁਸ਼ਪਾ ਗੁਜਰਾਲ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਪ ਇੱਕ ਸਮਾਜ-ਸੇਵਕਾ ਸਨ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਤੋਂ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਵਿਖੇ ਆ ਕੇ ਅਨੰਦ ਮਾਣ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।

ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਇਹ ਪੈਰਾ ਕਿਹੜੇ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ
(ਅ) ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸੁਪਨਸਾਜ਼ ਡਾ: ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ
(ਈ) ਰਬਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ
(ਸ) ਗਿਆਨ, ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਅਨੋਖਾ ਸੰਗਮ : ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ !
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਗਿਆਨ, ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਅਨੋਖਾ ਸੰਗਮ : ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇਹ ਪੈਰਾ ਜਿਹੜੇ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਲੇਖਕ ਕੌਣ ਹੈ ?
(ਉ) ਬਲਵੰਤ ਗਾਰਗੀ
(ਅ) ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ
(ੲ) ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ
(ਸ) ਸੁਖਦੇਵ ਮਾਦਪੁਰੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਆ) ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਭਾਰਤ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰ ਪ੍ਰਾਣੀ ਦੀ ਸੋਚ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਧਾਰਮਿਕ
(ਅ) ਅਫ਼ਿਰਕੂ
(ਈ) ਵਿਗਿਆਨਿਕ
(ਸ) ਤਰਕਸ਼ੀਲ
ਉੱਤਰ :
(ੲ) ਵਿਗਿਆਨਿਕ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੁਸ਼ਪਾ ਗੁਜਰਾਲ ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਕਿੱਥੇ ਬਣਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਜਲੰਧਰ-ਕਪੂਰਥਲਾ ਸੜਕ ਉੱਤੇ
(ਅ) ਜੀ.ਟੀ. ਰੋਡ ਉੱਤੇ
(ਈ) ਬਾਈਪਾਸ ਉੱਤੇ
(ਸ) ਟਾਂਡਾ ਰੋਡ ਉੱਤੇ !
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਜਲੰਧਰ-ਕਪੂਰਥਲਾ ਸੜਕ ਉੱਤੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪੁਸ਼ਪਾ ਗੁਜਰਾਲ ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਕਿੰਨੇ ਏਕੜਾਂ ਵਿਚ ਬਣਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) 70
(ਅ) 72
(ਈ) 75
(ਸ) 80
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 72

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਦਾ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਕਦੋਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ?
(ਉ) 17 ਅਕਤੂਬਰ, 1997
(ਅ) 15 ਅਗਸਤ, 1987
(ਈ) 26 ਜਨਵਰੀ, 1980
(ਸ) 2 ਅਕਤੂਬਰ, 2001.
ਉੱਤਰ :
(ੳ) 17 ਅਕਤੂਬਰ, 1997.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਦਾ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਕਿਸ ਨੇ ਰੱਖਿਆ ਸੀ ?
(ੳ) ਇੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਗੁਜਰਾਲ
(ਅ) ਸ੍ਰੀ ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ
(ਈ) ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ
(ਸ) ਸ੍ਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ।
ਉੱਤਰ :
(ੲ) ਸ੍ਰੀ ਇੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਗੁਜਰਾਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਕਦੋਂ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ?
(ਉ) 17 ਅਕਤੂਬਰ, 1997
(ਅ) 19 ਮਾਰਚ, 2005
(ਇ) 10 ਅਕਤੂਬਰ, 2001
(ਸ) 10 ਜੂਨ, 1999.
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 19 ਮਾਰਚ, 2005.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਪੁਸ਼ਪਾ ਗੁਜਰਾਲ ਸੀ ਇੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਗੁਜਰਾਲ ਦੀ ਕੀ ਲਗਦੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਦਾਦੀ
(ਆ) ਮਾਤਾ
(ਈ) ਪਤਨੀ
(ਸ) ਚਾਚੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਮਾਤਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਸਰਲਤਾ ਨਾਲ
(ਅ) ਖੇਡ-ਖੇਡ ਵਿਚ
(ਈ) ਮਨੋਰੰਜਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ
(ਸ) ਚਲਦੇ-ਚਲਦੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਮਨੋਰੰਜਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਪ੍ਰਾਣੀ
(ਅ) ਪੀੜ੍ਹੀ
(ਇ) ਦੇਸ਼
(ਸ) ਭਾਰਤ/ਜਲੰਧਰ-ਕਪੂਰਥਲਾ ਸੜਕ/ਕੇਂਦਰ/ਪੰਜਾਬ/ਪੁਸ਼ਪਾ ਗੁਜਰਾਲ ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ/ ਇੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਗੁਜਰਾਲ/ਪੁਸ਼ਪਾ ਗੁਜਰਾਲ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਭਾਰਤ/ਜਲੰਧਰ-ਕਪੂਰਥਲਾ ਸੜਕ ਕੇਂਦਰ/ਪੰਜਾਬ/ਪੁਸ਼ਪਾ ਗੁਜਰਾਲ ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ/ਸ੍ਰੀ ਇੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਗੁਜਰਾਲ/ਪੁਸ਼ਪਾ ਗੁਜਰਾਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਆਮ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਗੁਜਰਾਲ
(ਅ) ਦੀ ਤਰੱਕੀ
(ਇ) ਅਨੰਦ।
(ਸ) ਸਮਾਜ/ਪ੍ਰਾਣੀ/ਵਿਸ਼ਾ/ਸੜਕ/ਸਰਕਾਰ/ਏਕੜ/ਜ਼ਮੀਨ/ਨੀਂਹ-ਪੱਥਰ/ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ/ਪੀੜੀ/ਮਾਤਾ/ਨਾਂ/ਸਮਾਜ-ਸੇਵਕਤਰੀਕੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਮਾਜ/ਣੀ/ਦਿਸ਼ਾ/ਸੜਕ/ਸਰਕਾਰ/ਏਕੜ/ਜ਼ਮੀਨ/ਨੀਂਹ-ਪੱਥਰ/ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ/ਪੀੜੀ/ਮਾਤਾ/ਨਾਂ/ਸਮਾਜ-ਸੇਵਕ/ਤਰੀਕੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ੳ) ਪਾਣੀ
(ਅ) ਲੋਕਾਂ
(ਇ) ਪੀੜ੍ਹੀ
(ਸ) ਅਨੰਦ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਲੋਕਾਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ –
(ਉ) ਲੋਕ
(ਆ) ਪੁਸ਼ਪਾ ਗੁਜਰਾਲ
(ਇ) ਸਮਾਜ-ਸੇਵਕਾ .
(ਸ) ਤਰੱਕੀ/ਸੋਚ/ਗਿਆਨ/ਉਪਰਾਲੇ/ਮੰਤਵ/ਵਿਗਿਆਨ/ਸਿਧਾਂਤਾਂ/ਅਨੰਦ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਤਰੱਕੀ/ਸੋਚ/ਗਿਆਨ/ਉਪਰਾਲੇ/ਮੰਤਵ ਵਿਗਿਆਨ/ਸਿਧਾਂਤਾਂ/ਅਨੰਦ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਪੀੜ੍ਹੀ
(ਅ) ਲੋਕ
(ਇ) ਗੁਜਰਾਲ
(ਸ) ਹਰ/ਵਿਗਿਆਨਿਕ/72 ਏਕੜ/ਸਾਬਕਾ/ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ/17 ਨੌਜਵਾਨ ਮਨੋਰੰਜਕ/ਸਮਾਜ-ਸੇਵਕ/ਲੱਖਾਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਹਰ/ਵਿਗਿਆਨਿਕ/72 ਏਕੜ/ਸਾਬਕਾ/ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ/17/ਨੌਜਵਾਨ ਮਨੋਰੰਜਕ/ਸਮਾਜ-ਸੇਵਕ/ਲੱਖਾਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ –
(ਉ) ਵਿਗਿਆਨ
(ਅ) ਸਿਧਾਂਤਾਂ
(ਇ) ਸਮਾਜ-ਸੇਵਕ
(ਸ) ਹੈ/ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈਰੱਖਿਆ ਗਿਆ/ਕਰਨਾ ਹੈ/ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ/ਮਾਣ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਹੈ/ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ/ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ/ਕਰਨਾ ਹੈ/ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ/ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ/ਮਾਣ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਨੌਜਵਾਨ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਜਵਾਨੀ
(ਅ) ਮੁਟਿਆਰ
(ਈ) ਹੁੰਦੜਹੇਲ
(ਸ) ਜਵਾਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਮੁਟਿਆਰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ੳ) ਭਾਰਤ
(ਅ) ਪ੍ਰਾਣੀ
(ਇ) ਰੱਖਿਆ।
(ਸ) ਸਮਾਜ !
ਉੱਤਰ :
(ੲ) ਰੱਖਿਆ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਦੋ ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ
ਉੱਤਰ :
ਇਸ, ਆਪ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
‘ਨੀਂਹ-ਪੱਥਰ/ਪੰਜਾਬ/ਅਕਤੂਬਰ’ ਸ਼ਬਦ ਪੁਲਿੰਗ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੁਲਿੰਗ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 21.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਡੰਡੀ
(ਅ) ਕਾਮਾ
(ੲ) ਜੋੜਨੀ
(ਸ) ਛੁੱਟ-ਮਰੋੜੀ
(ਹ) ਦੋਹਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਡੰਡੀ ( । )
(ਅ) ਕਾਮਾ ( , )
(ਈ) ਜੋੜਨੀ ( – )
(ਸ) ਛੁੱਟ-ਮਰੋੜੀ ( ‘ )
(ਹ) ਦੋਹਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ ( ” ” )

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 22.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ

ਉੱਤਰ :

2. ਸਾਇੰਸ-ਸਿਟੀ ਦੀ ਸਾਇੰਸ ਐਕਸਪਲੋਰੀਅਮ ਬਿਲਡਿੰਗ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਸਿਹਤ ਗੈਲਰੀ ਪਹਿਲਾਂ ਨਜ਼ਰ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, 12 ਫੁੱਟ ਉੱਚੇ ਦਿਲ ਦੇ ਮਾਡਲ ਉੱਪਰ, ਜਿਸ ਦੇ ਵਿੱਚੋਂ ਦੀ ਲੰਘਦਿਆਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦਿਲ ਦੀ ਅਸਲੀ ਧੜਕਣ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਸੁਣਾਈ ਦੇਵੇਗੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇੱਥੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਮਨੁੱਖ ਥਿਏਟਰ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।

ਸਾਡਾ ਦਿਲ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ ਧੜਕਦਾ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ ਸਾਹ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਇਹ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਮਨੁੱਖ ਸਾਨੂੰ ਬੋਲ ਕੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਗੈਲਰੀ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਖ਼ੁਦ ਸੀ.ਟੀ. ਸਕੈਨ ਅਤੇ ਉਪਰੇਸ਼ਨ ਵੀ ਕਰ ਕੇ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਸੀ.ਟੀ. ਸਕੈਨ ਦਾ ਮਾਡਲ ਸੀ. ਟੀ. ਸਕੈਨ ਦੀ ਸਾਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਦਿਓ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰਾ ਜਿਸ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਹੈ, ਉਸਦੇ ਲੇਖਕ ਦਾ ਨਾਂ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ
(ਅ) ਗੋਪਾਲ ਸਿੰਘ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਦੀ ਸਾਇੰਸ ਐਕਸਪਲੋਰੀਅਮ ਬਿਲਡਿੰਗ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀ ਗੈਲਰੀ ਬਣੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਸਿਹਤ ਗੈਲਰੀ
(ਅ) ਵਰਚੂਅਲ ਰਿਆਲਿਟੀ ਗੈਲਰੀ
(ਈ) ਵਿਗਿਆਨ ਗੈਲਰੀ
(ਸ) ਊਰਜਾ ਸ਼ੈਲੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਿਹਤ ਗੈਲਰੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਿਹਤ ਗੈਲਰੀ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 12 ਫੁੱਟ ਉੱਚਾ ਕੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਦਿਲ ਦਾ ਮਾਡਲ
(ਅ) ਦਿਮਾਗ਼ ਦਾ ਮਾਡਲ
(ਇ) ਜਿਗਰ ਦਾ ਮਾਡਲ
(ਸ) ਗੁਰਦੇ ਦਾ ਮਾਡਲ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਦਿਲ ਦਾ ਮਾਡਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਦਿਲ ਦੇ ਮਾਡਲ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦਿਆਂ ਕੀ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ
(ਅ) ਖੰਘਣ ਦੀ ਅਵਾਜ਼
(ਇ) ਛਾਤੀ ਦੀ ਸਾਂ-ਸਾਂ
(ਸ) ਪੇਟ ਦੀ ਗੁੜ-ਗੁੜ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਮਨੁੱਖ ਥਿਏਟਰ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀ ਕਿਰਿਆ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਸਾਰੇ ਸਰੀਰ ਦੀ
(ਆ) ਜਿਗਰ ਦੀ
(ਈ) ਦਿਲ ਦੀ
(ਸ) ਗੁਰਦੇ ਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਾਰੇ ਸਰੀਰ ਦੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਮਨੁੱਖ ਕੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਬੋਲਦਾ ਹੈ
(ਅ) ਸੁਣਦਾ ਹੈ
(ਇ) ਹੱਸਦਾ ਹੈ
(ਸ) ਰੋਂਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਬੋਲਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਸਿਹਤ ਗੈਲਰੀ ਵਿਚ ਸੀ. ਟੀ. ਸਕੈਨ ਦੀ ਸਾਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਤੋਂ ਕੌਣ ਜਾਣੂ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਸੀ.ਟੀ. ਸਕੈਨ ਦਾ ਮਾਡਲ
(ਅ) ਸੀ.ਟੀ. ਸਕੈਨ ਮਸ਼ੀਨ
(ੲ) ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਮਨੁੱਖ
(ਸ) ਦਿਮਾਗ਼ ਦਾ ਮਾਡਲ !
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸੀ.ਟੀ. ਸਕੈਨ ਦਾ ਮਾਡਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
“ਅਸੀਂ ਦਿਨ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰੀ ਸਾਹ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਬੋਲ ਕੇ ਕੌਣ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਸੀ. ਟੀ. ਸਕੈਨ ਦਾ ਮਾਡਲ
(ਅ) ਦਿਲ ਦਾ ਮਾਡਲ
(ਇ) ਫੇਫੜਿਆਂ ਦਾ ਮਾਡਲਸ
(ਸ) ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਮਨੁੱਖ !
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ.. .
(ੳ) ਸੁਣਾਈ
(ਅ) ਸਾਰੀ
(ਇ) ਉਪਰੇਸ਼ਨ
(ਸ) ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ/ਸਾਇੰਸ ਐਕਸਪਲੋਰੀਅਮ/ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਮਨੁੱਖ /ਥੀਏਟਰ/ ਸੀ.ਟੀ. ਸਕੈਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ/ਸਾਇੰਸ ਐਕਸਪਲੋਰੀਅਮ/ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਮਨੁੱਖ ਥੀਏਟਰ/ ਸੀ.ਟੀ. ਸਕੈਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਆਮ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ
(ਅ) ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ
(ਇ) ਧੜਕਦਾ
(ਸ) ਬਿਲਡਿੰਗ/ਸਰੀਰ/ਦਿਲ/ਮਾਡਲ/ਧੜਕਣ/ਦਿਲ/ਸਾਹ/ਮਨੁੱਖ/ਉਪਰੇਸ਼ਨ/ ਮਾਡਲ ਨੂੰ
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਬਿਲਡਿੰਗ/ਸਰੀਰ/ਦਿਲ/ਮਾਡਲ/ਧੜਕਣ/ਦਿਲ/ਸਾਹ/ਮਨੁੱਖ/ਉਪਰੇਸ਼ਨ ਮਾਡਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਮਾਡਲ
(ਅ) ਦੇਖ
(ਈ) ਜਾਦੂ
(ਸ) ਸਾਡੇ/ਇਸ/ਜਿਸ/ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਾਨੂੰ ਸਾਡਾ/ਅਸੀਂ/ਤੁਸੀਂ/ਖੁਦ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਾਡੇ ਇਸ/ਜਿਸ/ਤੁਹਾਨੂੰ/ਸਾਨੂੰ/ਸਾਡਾ/ਅਸੀਂ/ਤੁਸੀਂ/ਖੁਦ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) 12 ਫੁੱਟ/ਸਾਰੇ
(ਇ) ਕਿੰਨੀ
(ਸ) ਸਾਰੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) 12 ਫੁੱਟ/ਸਾਰੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ–
(ੳ) ਸਕੈਨ
(ਅ) ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ
(ਈ) ਸਾਨੂੰ
(ਸ) ਖੋਲ੍ਹਦੀ ਹੈ/ਪੈਂਦੀ ਹੈ/ਸੁਣਾਈ ਦੇਵੇਗੀ/ਲਗਦਾ ਹੈ/ਧੜਕਦਾ ਹੈਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਦੱਸਦਾ ਹੈਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ/ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਖੋਲ੍ਹਦੀ ਹੈ/ਪੈਂਦੀ ਹੈ/ਸੁਣਾਈ ਦੇਵੇਗੀ/ਲਗਦਾ ਹੈ/ਧੜਕਦਾ ਹੈਲੈਂਦੇ ਹਾਂ/ਦੱਸਦਾ ਹੈਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ/ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
‘ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਕਰਵਾਉਂਦੀ
(ਅ) ਕਰਵਾਈ
(ੲ) ਕਾਰਵਾਈ
(ਸ) ਕਰਾਂਮਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਕਰਵਾਉਂਦੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚ ਕਿਰਿਆ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਮਨੁੱਖ
(ਅ) ਧੜਕਦਾ ਹੈ
(ੲ) ਦਿਲ
(ਸ) ਸਾਹ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਧੜਕਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
“ਧੜਕਣ ਸ਼ਬਦ ਪੁਲਿੰਗ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ।
ਉੱਤਰ :
ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਦੋ ਪੜਨਾਂਵ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਅਸੀਂ/ਤੁਸੀਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ –
(ਉ) ਡੰਡੀ
(ਅ) ਕਾਮਾ
(ੲ) ਜੋੜਨੀ
(ਸ) ਬਿੰਦੀ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਡੰਡੀ ( । )
(ਅ) ਕਾਮਾ ( , )
(ਈ) ਜੋੜਨੀ ( – )
(ਸ) ਬਿੰਦੀ ( . )

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰਿਆਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ –

ਉੱਤਰ :

3. ਇਸ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਨਾਲ ਹੀ ਵਰਚੁਅਲ ਰਿਆਲਿਟੀ ਗੈਲਰੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਲਾਈ ਗਈ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਸਕਰੀਨ ‘ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਤਿਤਲੀਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜ੍ਹੇ ਦਰਸ਼ਕ ਦੀ ਹਿਲ-ਜੁਲ ਦੇ ਨਾਲ ਹਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਇਵੇਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਉੱਪਰ ਆ ਕੇ ਬੈਠ ਗਈਆਂ ਹੋਣ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਦਿਲਕਸ਼ ਬੁਲਬੁਲਿਆਂ ਦੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਛੱਲੇ ਵੀ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਚੁਣੌਤੀ ਭਰਪੂਰ ਕੰਮ ਹੈ ਪਰਛਾਵਿਆਂ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਰਚੂਅਲ ਸੈਂਡ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਇੱਕ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਹੈ, ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋ ਅਤੇ ਰੇਤ ਤੁਹਾਡੇ ਉੱਪਰ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।

ਇੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਰੇਤ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪ ਵੀ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇੱਥੇ ਚਮਤਕਾਰੀ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਫ਼ਰਸ਼ ‘ਤੇ ਪੈਰ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਫੁੱਲ ਖਿੜਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਇਹਨਾਂ ‘ਤੇ ਕਾਹਲੀ-ਕਾਹਲੀ ਪੈਰ ਰੱਖੋਗੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਬੱਦਲਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਜਾਣਗੇ। ਇੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਮੇਕ-ਅਪ ਨਾਲ ਸਿਰਫ ਦੋ ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬੁੱਢੇ ਨੂੰ ਜਵਾਨ ਤੇ ਜਵਾਨ ਨੂੰ ਬਜ਼ੁਰਗ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।

ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਤਿਤਲੀਆਂ ਕਿਹੜੀ ਗੈਲਰੀ ਵਿਚ ਹਨ ?
(ੳ) ਆਰਟ ਗੈਲਰੀ
(ਅ) ਸਿਹਤ ਗੈਲਰੀ
(ਈ) ਵਰਚੂਅਲ ਰਿਆਲਿਟੀ ਗੈਲਰੀ
(ਸ) ਕੰਪਿਊਟਰ ਗੈਲਰੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਵਰਚੂਅਲ ਰਿਆਲਿਟੀ ਗੈਲਰੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਤਿਤਲੀਆਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਹਿਲ-ਜੁਲ ਨਾਲ
(ਆ) ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਦੇਖਣ ਨਾਲ
(ਈ) ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਉਡਾਉਣ ਨਾਲ
(ਸ) ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਛੇੜਨ ਨਾਲ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਹਿਲ-ਜੁਲ ਨਾਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਨਾਲ ਬੁਲਬੁਲਿਆਂ ਦਾ ਕੀ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ?
(ਉ) ਪਾਣੀ
(ਅ) ਛੱਲੇ
(ਈ) ਵੰਝਾਂ
(ਸ) ਮੁੰਦਰੀਆਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਛੱਲੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਿਹੜੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਹੋ ?
(ਉ) ਵਰਚੂਅਲ ਸੈਂਡ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ
(ਅ) ਵਰਚੂਅਲ ਰਿਆਲਟੀ ਗੈਲਰੀ
(ੲ) ਬੁਲਬੁਲਾ ਗੈਲਰੀ
(ਸ) ਪਰਛਾਵਾਂ ਗੈਲਰੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਵਰਚੂਅਲ ਸੈਂਡ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਵਰਚੂਅਲ ਸੈਂਡ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਕਾਹਦੇ ਉੱਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ ?
(ਉ) ਬੁਲਬੁਲਿਆਂ ‘ਤੇ
(ਅ) ਤਿਤਲੀਆਂ ‘ਤੇ
(ਇ) ਰੇਗਸਤਾਨ ‘ਤੇ
(ਸ) ਪਰਛਾਵਿਆਂ ‘ਤੇ
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਪਰਛਾਵਿਆਂ ‘ਤੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਚਮਤਕਾਰੀ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਫ਼ਰਸ਼ ਉੱਤੇ ਪੈਰ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਫੁੱਲ ਖਿੜਨ ਲਗਦੇ ਹਨ
(ਅ) ਫੁੱਲ ਮੁਰਝਾਉਣ ਲਗਦੇ ਹਨ
(ਈ) ਫੁੱਲ ਝੜਨ ਲਗਦੇ ਹਨ
(ਸ) ਫੁੱਲ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂਆਂ ਛੱਡਦੇ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਫੁੱਲ ਖਿੜਨ ਲਗਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਫੁੱਲਾਂ ਉੱਤੇ ਕਾਹਲੀ-ਕਾਹਲੀ ਪੈਰ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਉਹ ਕਿਸਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਲਗਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਬੱਦਲਾਂ ਦਾ
(ਅ) ਪਾਣੀ ਦਾ
(ਈ) ਹਵਾ ਦਾ
(ਸ) ਦੁੱਧ ਦਾ !
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਬੱਦਲਾਂ ਦਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਇੱਥੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੋ ਮਿੰਟ ਵਿਚ ਹੀ ਬੁੱਢੇ ਨੂੰ ਜਵਾਨ ਤੇ ਜਵਾਨ ਨੂੰ ਬੁੱਢਾ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ?
(ਉ) ਸੋਟੀ ਫੜ ਕੇ
(ਅ) ਚਿੱਟੀ ਦਾੜੀ ਲਾ ਕੇ
(ਈ) ਮੇਕ-ਅੱਪ ਨਾਲ
(ਸ) ਕੈਮਰੇ ਨਾਲ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਮੇਕ-ਅੱਪ ਨਾਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ।
(ੳ) ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ
(ਅ) ਤਿਤਲੀਆਂ
(ਈ) ਬੁਲਬੁਲੇ।
(ਸ) ਵਰਚੂਅਲ ਰਿਆਲਿਟੀ ਗੈਲਰੀ/ਵਰਚੂਅਲ ਸੈਂਡ ਗੈਲਰੀ
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਵਰਚੂਅਲ ਰਿਆਲਿਟੀ ਗੈਲਰੀ/ਵਰਚੂਅਲ ਸੈਂਡ ਗੈਲਰੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਆਮ ਨਾਂਵ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ।
(ਉ) ਬਿਲਕੁਲ
(ਅ) ਇੱਥੇ
(ਇ) ਚੁਣੌਤੀ
(ਸ) ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ/ਸਕਰੀਨ/ਤਿਤਲੀਆਂ/ਦਰਸ਼ਕ/ਬੁਲਬੁਲਿਆਂ/ਪਰਛਾਵੇਂ/ਛੱਲੇ/ ਕੰਮਰੇਗਸਤਾਨ/ਫੁੱਲਾਂ/ਫ਼ਰਸ਼/ਪੈਰ/ਮੇਕ-ਅੱਪ/ਮਿੰਟ !
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ/ਸਕਰੀਨ/ਤਿਤਲੀਆਂ/ਦਰਸ਼ਕ/ਬੁਲਬੁਲਿਆਂ/ਪਰਛਾਵੇਂ/ਛੱਲੇਕੰਮ/ਰੇਗਸਤਾਨ/ਫੁੱਲਾਂ/ਫ਼ਰਸ਼/ਪੈਰ/ਮੇਕ-ਅੱਪ/ਮਿੰਟ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ।
(ਉ) ਫੁੱਲ
(ਅ) ਤਿਤਲੀਆਂ
(ਇ) ਰੇਤ/ਲੱਕੜੀ/ਬੱਦਲ
(ਸ) ਸਾਨੂੰ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਰੇਤ/ਲੱਕੜੀ/ਬੱਦਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
(ਉ) ਕਾਹਲੀ
(ਅ) ਇਹ/ਤੁਹਾਡੇ/ਤੁਸੀਂ/ਜੋ/ਤੁਹਾਨੂੰ
(ਈ) ਬੁੱਢੇ
(ਸ) ਜਵਾਨ
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਇਹ/ਤੁਹਾਡੇ/ਤੁਸੀਂ/ਜੋ/ਤੁਹਾਨੂੰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ।
(ਉ) ਤੁਸੀਂ
(ਅ) ਤੁਹਾਡੇ
(ਈ) ਇਹ
(ਸ) ਇਕ ਹੋਰ/ਦਿਲਕਸ਼/ਆਪਣੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ/ਚਮਤਕਾਰੀ/ਬੁੱਢੇ/ਜਵਾਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਇਕ ਹੋਰ/ਦਿਲਕਸ਼/ਆਪਣੇ/ਵੱਖ-ਵੱਖ/ਚਮਤਕਾਰੀ/ਬੁੱਢੇ/ਜਵਾਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ :
(ਉ) ਤੁਸੀਂ
(ਅ) ਚਮਤਕਾਰੀ ਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ
(ਸ) ਹੈਦਿਸਦੀਆਂ ਹਨਹੁੰਦਾ ਹੈ/ਬੈਠ ਗਈਆਂ ਹੋਣਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ//ਆ ਰਹੀ ਹੈ/ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੋ/ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ/ਰੱਖੋਗੇ/ਧਾਰਨ ਕਰ ਜਾਣਗੇ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਹੈਦਿਸਦੀਆਂ ਹਨਹੁੰਦਾ ਹੈ/ਬੈਠ ਗਈਆਂ ਹੋਣਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋਕਰਵਾਉਂਦੀ … ਹੈ/ਹੋਰ ਆ ਰਹੀ ਹੈ/ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੋਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ/ਰੱਖੋਗੇ/ਧਾਰਨ ਕਰ ਜਾਣਗੇ/ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
‘ਤਿਤਲੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਪੁਲਿੰਗ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਤਿਤਲਾਂ
(ਅ) ਤੋਤਲਾ
(ਈ) ਤਿੱਤਲ
(ਸ) ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚ ਕਿਰਿਆ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਮਹਿਸੂਸ
(ਅ) ਅਹਿਸਾਸ
(ਇ) ਹੋਰ
(ਸ) ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਉੱਤਰ :
(ਸੀ) ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
‘ਦਰਸ਼ਕ / ‘ਬੁਲਬੁਲਾ / ‘ਬੱਦਲ ‘ਫੁੱਲ ‘ਛੱਲਾਂ ‘ਰੇਗਸਤਾਨ /‘ਪਰਛਾਵਾਂ ਸ਼ਬਦ ਪੁਲਿੰਗ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੁਲਿੰਗ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
‘ਗੈਲਰੀ / ‘ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ / ‘ਸੈਂਡ / ‘ਰੇਤ’ ਸ਼ਬਦ ਪੁਲਿੰਗ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ? .
ਉੱਤਰ :
ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
“ਫੁੱਲਾਂ ‘ਬੱਦਲਾਂ ‘ਤਿਤਲੀਆਂ ਸ਼ਬਦ ਇਕਵਚਨ ਹੈ ਜਾਂ ਬਹੁਵਚਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਬਹੁਵਚਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਦੋ ਪੜਨਾਂਵ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਇਹ, ਤੁਸੀਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 21.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਡੰਡੀ
(ਅ) ਕਾਮਾ
(ਈ) ਜੋੜਨੀ
(ਸ) ਛੁੱਟ-ਮਰੋੜੀ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਡੰਡੀ ( । )
(ਅ) ਕਾਮਾ ( , )
(ਈ) ਜੋੜਨੀ ( – )
(ਸ) ਛੁੱਟ-ਮਰੋੜੀ ( ‘ )

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 22.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ

ਉੱਤਰ :

4. ਸਾਇੰਸ-ਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਝੀਲ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਟਾਪੂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ‘ਤੇ ਡਾਇਨਾਸੋਰਾਂ ਦੇ ਲਗਪਗ 44 ਮਾਡਲ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਆਪ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਫ਼ਾਈਬਰ ਦੇ ਬਣੇ ਇਹ ਮਾਡਲ ਲਗਪਗ ਕੁਦਰਤੀ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਪੌਦੇ ਵੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹੀ ਲਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਡਾਇਨਾਸੋਰ ਦਾ ਅੰਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਇਆ ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਥਿਉਰੀਆਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਦੇ ਫਟਣ ਕਾਰਨ ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਠੀਕ ਨਾ ਹੋਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੀ ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮਾਡਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹਿਲਦੇ-ਜੁਲਦੇ ਡਾਇਨਾਸੋਰ ਲਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਤਾਂ ਇੰਝ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨੀਆਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਦਿਓ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ ਵਿਚ ਟਾਪੂ ਕਿੱਥੇ ਬਣਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ
(ਆ) ਝੀਲ ਵਿਚ
(ਈ) ਦਰਿਆ ਵਿਚ
(ਸ) ਤਲਾ ਵਿਚ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਝੀਲ ਵਿਚ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 4 ਮਾਡਲ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ ?
(ੳ) ਆਦਿ ਮਨੁੱਖ ਦੇ
(ਅ) ਏਪ ਦੇ
(ਈ) ਚਿੰਪਾਜੀਆਂ ਦੇ
(ਸ) ਡਾਇਨਾਸੋਰਾਂ ਦੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਡਾਇਨਾਸੋਰਾਂ ਦੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਡਾਇਨਾਸੋਰਾਂ ਦੇ ਮਾਡਲ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ ?
(ੳ) ਮਿੱਟੀ ਦੇ
(ਅ) ਗੱਤੇ ਦੇ
(ਈ) ਚੀਨੀ ਦੇ
(ਸ) ਫ਼ਾਈਬਰ ਦੇ।
ਉੱਤਰ :
ਫ਼ਾਈਬਰ ਦੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਪੌਦੇ ਕਿਸ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ ?
(ਉ) ਡਾਇਨਾਸੋਰਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨਾਲ
(ਅ) ਏਪ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨਾਲ।
(ਈ) ਆਦਿ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨਾਲ
(ਸ) ਚਿਪਾਜੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨਾਲ !
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਡਾਇਨਾਸੋਰਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨਾਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਡਾਇਨਾਸੋਰਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸਿਧਾਂਤ ਕੀ ਹੈ ?
(ੳ) ਭੂਚਾਲ
(ਅ) ਹੜ੍ਹ
(ਇ) ਤੂਫ਼ਾਨ
(ਸ) ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਦਾ ਫਟਣਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਦਾ ਫਟਣਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸਾਇੰਸ-ਸਿਟੀ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮਾਡਲ ਕਿਸ ਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਡਾਇਨਾਸੋਰ ਦਾ
(ਆ) ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਦਾ
(ਇ) ਬੱਦਲ ਦਾ
(ਸ) ਹੜ੍ਹ ਦਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਦਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਦੇ ਮਾਡਲ ਵਿਚ ਕਿਹੋ ਜਿਹੇ ਡਾਇਨਾਸੋਰ ਲਾਏ ਗਏ ਹਨ ?
(ਉ) ਮਰੇ ਹੋਏ
(ਅ) ਸਹਿਕਦੇ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ
(ਸ) ਹਿਲਦੇ-ਜੁਲਦੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਹਿਲਦੇ-ਜੁਲਦੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਡਾਇਨਾਸੋਰਾਂ ਦੇ ਮਾਡਲ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨੀਆਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਜਾਪਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ
(ਅ) ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ
(ਈ) ਰੱਬ ਨਾਲ
(ਸ) ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ/ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ।
(ਉ) ਸਾਇੰਸ-ਸਿਟੀ
(ਅ) ਡਾਇਨਾਸੋਰ
(ਇ) ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ
(ਸ) ਪਾਰਕ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਾਇੰਸ ਸਿਟੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਆਮ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ।
(ਉ) ਸਾਇੰਸ-ਸਿਟੀ
(ਆ) ਠੀਕ ਇ ਅੰਦਰ
(ਸ) ਝੀਲ/ਟਾਪੂਡਾਇਨਾਸੋਰਾਂ/ਮਾਡਲ/ਕਹਾਣੀ/ਪਾਰਕ/ਪੌਦੇਜਵਾਲਾਮੁਖੀ/ਗੱਲਾਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਝੀਲ ਟਾਪੂਡਾਇਨਾਸੋਰਾਂ/ਮਾਡਲ/ਕਹਾਣੀ/ਪਾਰਕ/ਪੌਦੇ/ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ/ਗੱਲਾਂ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ।
(ਉ) ਜਿਸ/ਆ/ਇਹ/ਇਸ/ਇਨ੍ਹਾਂ
(ਅ) ਜਿਵੇਂ
(ਈ) ਪ੍ਰਚਲਿਤ
(ਸ) ਸਿਧਾਂਤ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਜਿਸ/ਆਪ/ਇਹ/ਇਸ/ਇਨ੍ਹਾਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ੳ) ਇਕ/ਲਗਪਗ/ਇਹ/ਕੁਦਰਤੀ/ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ/ਠੀਕ
(ਸ) ਮਾਡਲ !
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਇਕ/ਲਗਪਗ/ਇਹ/ਕੁਦਰਤੀ/ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ/ਠੀਕ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13,
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਵਿਸ਼ਾਲ
(ਅ) ਮਾਡਲ
(ਈ) ਡਾਇਨਾਸੋਰ
(ਸ) ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈਕਰਦੇ ਹਨ/ਲਗਦੇ ਹਨ/ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ/ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ/ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ/ਲਾਏ ਗਏ ਹਨਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈਕਰਦੇ ਹਨਲਗਦੇ ਹਨ।ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ/ਹੋਇਆਂ/ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ/ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈਲਾਏ ਗਏ ਹਨਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
‘ਡਾਇਨਾਸੋਰ ਦਾ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ ?
(ਉ) ਡਾਇਆਸੋਰੀ (ਅ ਡਾਇਨਾਸੋਰਨ
(ਅ) ਇਹ
(ਈ) ਡਾਇਨਾਸੋਰਨੀ।
(ਸ) ਡਾਇਆਸੂਰੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਡਾਇਨਾਸੋਰਨੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਉਪਰੋਕਤ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਯਤਨ
(ਅ) ਮਾਡਲ
(ਇ) ਗੱਲਾਂ
(ਸ) ਡਾਇਨਾਸੋਰ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਯਤਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਵਾਤਾਵਰਨ “ਮਾਡਲ’, ‘ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਸ਼ਬਦ ਪੁਲਿੰਗ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੁਲਿੰਗ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੇ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਡੰਡੀ
(ਅ) ਕਾਮਾ
(ਇ) ਜੋੜਨੀ
(ਸ) ਛੁੱਟ-ਮਰੋੜੀ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਡੰਡੀ ( । )
(ਅ) ਕਾਮਾ ( , )
(ਇ) ਜੋੜਨੀ ( – )
(ਸ) ਛੁੱਟ-ਮਰੋੜੀ ( ‘ )

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ-

ਉੱਤਰ :

2. ਵਿਆਕਰਨ ਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਕਾਰਜ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਿਸਮਿਕ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਸਮਝਾਓ।
ਉੱਤਰ :
ਉਹ ਸ਼ਬਦ ਜੋ ਮਨ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਗਮੀ, ਹੈਰਾਨੀ ਆਦਿ ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ, ਵਿਸਮਿਕ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ; ਜਿਵੇਂ-ਹੈਂ, ਵਾਹ-ਵਾਹ, ਵਾਹ, ਅਸ਼ਕੇ, ਬੱਲੇ-ਬੱਲੇ, ਉਫ, ਹਾਇ, ਉਹ-ਹੋ, ਆਹ, ਸ਼ਾਬਾਸ਼, ਲੱਖ ਲਾਹਨਤ, ਨਹੀਂ ਰੀਸਾਂ ਆਦਿ।

3. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ

• ਅਹਿਮ-ਜ਼ਰੂਰੀ।
• ਯੋਗਦਾਨ-ਦੇਣ।
• ਥੀਏਟਰ-ਨਾਟ-ਘਰ, ਤਮਾਸ਼ਾ ਵਿਖਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ।
• ਕਿਰਦਾਰ-ਪਾਤਰ ਉਪਰਾਲੇ-ਯਤਨ, ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ, ਹੀਲੇ।
• ਵਿਕਾਸ-ਉੱਨਤੀ।
• ਗਲੋਬ-ਧਰਤੀ ਦਾ ਇਕ ਗੋਲੇ ਉੱਤੇ ਬਣਿਆ ਨਕਸ਼ਾ ਦਾਸਤਾਨ-ਕਹਾਣੀ, ਵਿੱਥਿਆ।
• ਗਲੈਕਸੀ-ਅਕਾਸ਼ ਗੰਗਾ, ਤਾਰਿਆਂ ਦਾ ਝੁਰਮੁਟ।
• ਸੈਟੇਲਾਈਟ-ਉਪਗ੍ਰਹਿ।
• ਰਹੱਸ-ਭੇਤ। ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਨੁਮਾਇਸ਼ !
• ਆਕਰਸ਼ਣ-ਖਿੱਚ
• ਟੈਲੀਸਕੋਪ-ਦੂਰਬੀਨ