Class 5

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.3 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Exercise 2.3

समझो और करो—

प्रश्न 1.
(क) 60498, 31292 और 7132 का योगफल पता करें।
(ख) 70123 और 40268 का अंतर पता करें।
हल:

प्रश्न 2.
एक घर की रसोई बनाने के लिए 27020 ईंटों की और कमरा बनाने के लिए 31275 ईंटों की ज़रूरत है। घर की रसोई और कमरा बनाने के लिए कुल कितनी ईंटों की ज़रूरत पड़ेगी ?
हल:
रसोई बनाने के लिए जितनी ईंटों की ज़रूरत है = 27020
कमरा बनाने के लिए जितनी ईंटों की ज़रूरत है। = + 31275
रसोई और कमरा बनाने के लिए कुल जितनी ईंटों की ज़रूरत है = 58295

प्रश्न 3.
सुरजीत के पास ₹ 20000 थे। उसने ₹13750 के कपड़े खरीदे। उसके पास कितनी रकम बची ?
हल:
सुरजीत के पास जितनी रकम है = ₹ 20000
कपड़ों पर खर्च रकम = -₹ 13750
शेष बची रकम = ₹ 6250

प्रश्न 4.
एक लाइब्रेरी में 30155 पंजाबी की पुस्तकें, 28653 गणित की पुस्तकें और 12376 अंग्रेज़ी की पुस्तकें हैं। लाइब्रेरी में कुल कितनी पुस्तकें हैं ?
हल:
पंजाबी की पुस्तकों की संख्या = 30155
गणित की पुस्तकों की संख्या = + 28653
अंग्रेज़ी की पुस्तकों की संख्या = + 12376
लाइब्रेरी में पुस्तकों की कुल संख्या = 71184

प्रश्न 5.
दो संख्याओं का योग 89000 है। अगर एक संख्या 25450 हो, तो दूसरी संख्या पता करें।
हल:
दो संख्याओं का योग = 89000
एक संख्या = – 25450
दूसरी संख्या = 63550

प्रश्न 6.
संख्या 70429 में कौन-सी संख्या जोड़ी जाए कि योगफल 100000 प्राप्त हो ?
हल:
योगफल = 100000
संख्या = – 70429
जो संख्या जोड़ी जाए = 29571

प्रश्न 7.
वह संख्या पता करो जो :
(क) 36798 से 7976 अधिक हो।
(ख) 30067 से 12967 कम हो।
हल:

प्रश्न 8.
यदि एक कंप्यूटर का मूल्य ₹ 15560 है और एक लैपटॉप का मूल्य कंप्यूटर के मूल्य से ₹ 9050 अधिक हो, तो :
(क) लैपटॉप का मूल्य पता करें।
(ख) कंप्यूटर और लैपटॉप का कुल मूल्य पता करें।
हल:
(क) कंप्यूटर का मूल्य = ₹ 15560
एक लैपटॉप का मूल्य कंप्यूटर के मूल्य से जितना अधिक है = + ₹ 9050
लैपटॉप का मूल्य = ₹ 24610
(ख) कंप्यूटर का मूल्य – ₹ 15560
लैपटॉप का मूल्य = + ₹ 24610
कंप्यूटर और लैपटॉप का कुल मूल्य = ₹ 40170

प्रश्न 9.
अंकों 9,3,4,0,7 का प्रयोग करते हुए 5 अंकों की बड़ी से बड़ी और छोटी से छोटी संख्या पता करें और इनका अंतर भी पता करें।
हल:
5. अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या = 97430
5 अंकों की छोटी से छोटी संख्या = -30479
इनका अंतर = 66951

प्रश्न 10.
4 अंकों की, 3 अंकों की और 2 अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या का योगफल पता करें।
हल:
4 अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या = 9999
-3 अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या = + 999
2 अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या = + 99
संख्याओं का योगफल = 11097

प्रश्न 11.
संख्या 96074 में 6 के स्थानीय मान और 7 के स्थानीय मान का अंतर पता करें।
हल:
6 का स्थानीय मान = 6000
7 का स्थानीय मान = – 70
अंतर = 5930

प्रश्न 12.
6 अंकों की छोटी से छोटी संख्या में से 45555 को घटायें।
हल:
6 अंकों की छोटी से छोटी संख्या = 100000
जिस संख्या को घटाना है = – 45555
अंतर = 54445

प्रश्न 13.
सतनाम के पास ₹ 8765 थे। उसके मामा जी ने उसे ₹ 2500 और दे दिये फिर सतनाम ने अपने कुल रुपये में से अपनी बहन को ₹ 4770 दे दिये। अब उसके पास कुल कितने रुपये बाकी बचे ?
हलः
सतनाम के पास जितनी रकम थी = ₹8765
उसके मामा जी ने दिए = + ₹ 2500
उसके पास कुल रकम = ₹ 11265
सतनाम ने अपनी बहन को दिये = – ₹ 4770
बाकी बचे रुपये = ₹ 6495

प्रश्न 14.
मनदीप के पास ₹ 10000 थे। उसने बाजार से ₹ 1050 का जूतों का जोड़ा खरीदा और ₹3600 का एक कोट-पैंट खरीदा। उसके पास कितने रुपये बाकी बचे ?
हल:
जूतों के जोड़े का मूल्य = ₹ 1050
कोट-पैंट का मूल्य = + ₹ 3600
दोनों का कुल मूल्य = 4650
मनदीप के पास जितने रुपये थे = ₹ 10000
जितने रूपये खर्च कर दिए = – ₹ 4650
जितने रुपये बाकी बचे = ₹ 5350

प्रश्न 15.
संदीप के बैंक में ₹ 78500 हैं। वह अपने बैंक खाते में और कितने रुपये जमा करवाये ताकि उसके खाते में कुल ₹ 100000 पूरे हो जायें ?
हल:
कुल रुपये = ₹ 100000
बैंक खाते में जमा रकम = – ₹ 78500
जितने रुपये और जमा करवाये जायें = ₹ 21500

प्रश्न 16.
एक आदमी पहले दिन पठानकोट से कश्मीर तक 165 कि०मी० कार चलाता है। अगले दिन वह आदमी कश्मीर से लेह तक 138 कि०मी० कार चलाता है। उसने दो दिन में कुल कितनी दूरी तय की ?
हल:
पहले दिन में तय की गई दूरी = 165 कि०मी०
दूसरे दिन तय की गई दूरी = + 138 कि०मी०
दो दिनों में तय की गई कुल दूरी = 303 कि०मी०

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.2 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Exercise 2.2

प्रश्न 1.
* के स्थान पर उचित अंक भरें :

हल:

प्रश्न 2.
हल कीजिए :
(क) 1238 – 1025 + 5018
(ख) 9386 — 2535 – 1002
(ग) 6307 – 4052 + 2115
(घ) 8107 + 2437 – 6089
(ङ) 18837 + 30947 – 33413
(च) 91206 – 70413 + 30824
(छ) 10003 – 5911 – 3284
(ज) 92319 – 65424 – 12105
हल:

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.1 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Exercise 2.1

प्रश्न 1.
हल करें :
(क) 6574 + 5502
(ख) 5350 + 4102
(ग) 56754 + 25740
(घ) 25000 + 11887
(ङ) 8988 – 2450
(च) 8990 – 1034
(छ) 80029-21200
(ज) 56789 – 1234
हल:

प्रश्न 2.
हल करें :
(क) 8760 + 2584
(ख) 9649 + 5161
(ग) 38009 + 55691
(घ) 25347 + 74040
(ङ) 8761 + 5584 + 4320
(च) 4687 + 1000 + 1130
(छ) 28740 + 54938 + 12338
(ज) 72624 + 3100 + 10234
(झ) 8849 – 4118
(ञ) 51307 – 42158
(ट) 80003 – 19219
(ठ) 70000 – 12345
हल:

प्रश्न 3.
घटाएँ और जांच करें:
(क) 98920 – 12334
(ख) 40013 – 18167
(ग) 78901 – 52214
(घ) 40467 – 10239
(ङ) 79571 – 48678
हल:

Punjab State Board PSEB 5th Class Welcome Life Book Solutions Chapter 3 ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Welcome Life Chapter 3 ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ

Welcome Life Guide for Class 5 PSEB ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ Textbook Questions and Answers

(ੳ) ਤੁਸੀਂ ਕਿੰਨਾ ਜਾਣਦੇ ਹੋ :
(ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਲਈ ਸੰਖੇਪ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛੇਗਾ)

(ਓ) ਕੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ ਜੀ।

(ਅ) ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਅਸੀਂ ਕੀ-ਕੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ?
ਉੱਤਰ :
ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ, ਸੁਰੱਖਿਆ, ਭੋਜਨ, ਕੱਪੜੇ, ਹੋਰ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ, ਪਿਆਰ, ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਦਾ ਢੰਗ ਆਦਿ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਹੀ ਸਿੱਖਦੇ ਹਾਂ।

(ਬ) ਕੀ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ ਜੀ।

(ਸ) ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਾਲ।

(ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਅਖੀਰਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਸਮਝਾਏਗਾ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਦੱਸੇਗਾ।)

(ਅ) ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਜਾਣੀਏ ਅਤੇ ਸਮਝੀਏ ?

ਉੱਤਰ :

ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਮ ਨੂੰ ਮਿਹਨਤ, ਲਗਨ, ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕਰਨਾ ਹੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ

(ਇ) ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਦਾ ਖੇਤਰ

ਬੱਚੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਪੱਖਾਂ ਤਹਿਤ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੱਖਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ

ਉੱਤਰ :
ਕਹਿਣਾ ਮੰਨਣਾ, ਕਹੀ ਗੱਲ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਾ ਕਰਨਾ, ਕਹੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ।

ਉੱਤਰ :
ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਉਠਣਾ, ਸਰੀਰ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ, ਘਰ ਦੀ ਸਾਂਭ ਸੰਭਾਲ।

(ਸ) ਆਓ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾਈਏ

(ਹ) ਕੀ ਠੀਕ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀ ਗ਼ਲਤ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ?

1. ਸਫ਼ਾਈ ਠੀਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। [ ] ਕਿਉਂ? ……………
2. ਨਹਾਉਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ [ ] ਕਿਉਂ? ……………
3. ਨਹੁੰਆਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕੱਟਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ [ ] ਕਿਉਂ? ……………
4. ਵਾਲੁ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਧੋਵੋ। [ ] ਕਿਉਂ? ……………
5. ਪੀਲੇ ਦੰਦ ਸੁੰਦਰ ਲਗਦੇ ਹਨ [ ] ਕਿਉਂ? ……………
ਉੱਤਰ :
1. ਇਸ ਨਾਲ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। (✓)
2. ਨਾ ਨਹਾਉਣ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਵਿਚੋਂ ਬਦਬੂ ਆਉਣ ਲਗਦੀ ਹੈ। (✗)
3. ਨਹੁੰਆਂ ਵਿਚ ਗੰਦ ਫਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਸਮੇਂ ਇਹ ਸਾਡੇ ਪੇਟ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਰੋਗੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। (✓)
4. ਵਾਲ ਦੇਰ ਨਾਲ ਧੋਣ ਨਾਲ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਦਬੂ ਆਉਣ ਲਗਦੀ ਹੈ, ਜੂਆਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। (✗)
5. ਪੀਲੇ ਦੰਦ ਰੋਗ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸਫਾਈ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। (✗)

(ਕ) ਸਰੀਰਕ ਸਫ਼ਾਈ ਲਈ ਬੱਚਿਓ ਤੁਸੀਂ ਕੀ-ਕੀ ਕਰਦੇ ਹੋ? ਹਾਂ ਜਾਂ ਨਾਹ ਵਿਚ ਜਵਾਬ ਦਿਓ।

1. ਮੈਂ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਾ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ
2. ਮੈਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦੰਦ ਸਾਫ਼ ਕਰਦਾ ਹਾਂ
3. ਮੈਂ ਵਾਲ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਧੋਦਾਹਾਂ
4. ਮੈਂ ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਸੰਵਾਰ ਕੇ ਰੱਖਦਾ ਹਾਂ
5. ਮੈਂ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਨਹੁੰ ਕੱਟਦਾ ਹਾਂ
6. ਮੈਂ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੱਥ ਧੋਦਾਹਾਂ
7. ਮੈਂ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੱਥ ਧੋਂਦਾ ਹਾਂ
8. ਮੈਂ ਸਾਫ਼ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਂਦਾ ਹਾਂ
9. ਮੈਂ ਰੋਜ਼ ਕੱਪੜੇ ਬਦਲਦਾਹਾਂ
10. ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਰੁਮਾਲ ਰੱਖਦਾ ਹਾਂ

(ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਸਫ਼ਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ)

PSEB 5th Class Welcome Life Guide ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ Important Questions and Answers

ਮਾਈਂਡ ਮੈਪਿੰਗ :

ਉੱਤਰ :

ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

1. ਘਰੇਲੂ ਕੰਮ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ – (ੳ) ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ
2. ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ – (ਅ) ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ
3. ਕੰਮ ਨੂੰ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਕਰਨਾ – (ਏ) ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਉੱਠਣਾ
4. ਕਹੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ – (ਸ) ਕਹਿਣਾ ਮੰਨਣਾ।
ਉੱਤਰ :
1. (ਇ)
2. (ਸ)
3. (ਅ)
4. (ੳ)

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਮਿਹਨਤ, ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ, ਲਗਨ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕਰਨਾ ਹੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਆਪਣੇ ਵੱਡਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਕਹਿਣਾ ਮੰਨਣਾ, ਕਹੀ ਗੱਲ ਦਾ ਗੁੱਸਾ ਨਾ ਕਰਨਾ, ਕਹੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਘਰੇਲੂ ਕੰਮਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਉੱਠਣਾ, ਘਰ ਦੀ ਸਾਂਭ ਸੰਭਾਲ, ਸਰੀਰ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ।

Punjab State Board PSEB 5th Class Welcome Life Book Solutions Chapter 4 ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਰੱਖੀਏ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Welcome Life Chapter 4 ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਰੱਖੀਏ

Welcome Life Guide for Class 5 PSEB ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਰੱਖੀਏ Textbook Questions and Answers

(ੳ) ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸਾਂਝਾਂ

ਰੰਗਲਾ ਸਾਡਾ ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਬੇਲੀਓ!
ਫੁੱਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਫੁੱਲ ਜਿਉਂ ਗੁਲਾਬ ਬੇਲੀਓ !
ਰੱਖਦੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੂਰ ਲੋਕ ਏਥੋਂ ਦੇ,
ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਦੇਖਦੇ ਨੇ ਖ਼ਾਬ ਬੇਲੀਓ !

ਅਸੀਂ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇ ਵਾਸੀ ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਾਜ ਹੈ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਪਛਾਣ ਹੈ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਾਂ ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ, ਰਾਵੀ, ਚਨਾਬ ਅਤੇ ਜਿਹਲਮ ਤੋਂ ਪਿਆਹੈ 1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਦੋ ਦਰਿਆ ਚਨਾਬ ਅਤੇ ਜਿਹਲਮ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਚਲੇ ਗਏ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਇੱਥੇ ਤਿੰਨ ਦਰਿਆਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ ਅਤੇ ਰਾਵੀਵਗਦੇ ਹਨ

ਪੰਜਾਬ ਇੱਕ ਸਰਹੱਦੀ ਰਾਜ ਹੈ ਸਰਹੱਦੀ ਰਾਜ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਜੰਗਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦਾ ਡਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਰਸਾ ਬਹਾਦਰੀ ਭਰਿਆ ਹੈ ਦੇਸ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਕਰਕੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਹਨ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਦਸਵੀਂ-ਗਿਆਰਵੇਂ ਨੰਬਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਸਾਡੇ ਗੁਰੂਆਂ, ਸੂਫ਼ੀਆਂ, ਫ਼ਕੀਰਾਂ, ਕਵੀਆਂ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਇਸ ਦਾ ਮਾਣ ਵਧਾਇਆਹੈ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਭਾਸ਼ਾ ਕਰਕੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ-ਨਾਚ ਭੰਗੜਾ ਅਤੇ ਗਿੱਧਾ ਹਨ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਨਾਚ ਦਾ ਨਾਂ ਭੰਗੜਾ ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਚ ਦਾ ਨਾਂ ਗਿੱਧਾਹੈ ਇਹ ਨਾਚ ਕਿਸੇ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇ ਮੌਕੇ ਉੱਤੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਨੱਚਣਾ-ਗਾਉਣਾ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਰੂਹ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਹੈ

ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ ਕਰਕੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਬੜੀ ਉਪਜਾਊ ਹੈ ਇੱਥੇ ਕਣਕ, ਚੌਲ, ਮੱਕੀ ਅਤੇ ਗੰਨੇ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਫ਼ਸਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰਫਲ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਨਾਜ ਭੰਡਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਸ਼ੂ-ਪਾਲਣ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਿੱਤਾ ਹੈ

ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਮੇਲਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਬੜਾ ਚਾਅ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੇਲੇ ਵੀ ਲਗਦੇ ਹਨ ਇਹਨਾਂ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿਚ ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਮੇਲਾ, ਛਪਾਰ ਦਾ ਮੇਲਾ, ਜਰਗ ਦਾ ਮੇਲਾ, ਹੋਲਾ-ਮਹੱਲਾ, ਮਾਘੀ ਦਾ ਮੇਲਾ, ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਮੇਲਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ

ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸੁਭਾਅ ਪੱਖੋਂ ਬੜੇ ਖੁੱਲ੍ਹ-ਦਿਲੇ , ਖੁਸ਼-ਮਿਜ਼ਾਜ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹਨ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਲਈ ਲੰਗਰ ਲਗਾਉਣੇ, ਛਬੀਲਾਂ ਲਗਾਉਣੀਆਂ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਦਿਲ ਨਾਲ ਮਦਦ ਕਰਨਾ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਮੁੱਢ-ਕਦੀਮੀ ਸੁਭਾਅ ਹੈ।

ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

1) ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿੰਨੇ ਦਰਿਆ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜ।

2) ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਕਿਹੜੇ ਤਿੰਨ ਦਰਿਆ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ, ਰਾਵੀ।

3) ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ।

4) ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਗੰਨਾ, ਕਣਕ, ਚੌਲ, ਮੱਕੀ।

5) ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਿੱਤੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਖੇਤੀਬਾੜੀ।

6) ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੇਲੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਜਰਗ ਦਾ, ਛਪਾਰ ਦਾ, ਹੌਲਾ ਮਹੱਲਾ, ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ, ਪ੍ਰੋ: ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਮੇਲਾ।

7) ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਕਿਹੋ-ਜਿਹਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਖੁੱਲ੍ਹ ਦਿਲਾ, ਖੁਸ਼ਮਿਜ਼ਾਜ ਅਤੇ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੇ।

8) ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਕਿਹੋ-ਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ।

(ਅ) ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ

ਅਧਿਆਪਕ : ਬੱਚਿਓ, ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਾਂਗੇ

ਅੰਕੁਰ : ਸਰ, ਮਾਂ-ਬੋਲੀਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?

ਅਧਿਆਪਕ : ਬੱਚਿਓ, ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਉਹ ਬੋਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਬੱਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ।

ਬਲਜੀਤ : ਸਰ, ਜੇ ਬੱਚਾ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਂ ਪਰਿਵਾਰ, ਸਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਇਸ ਨੂੰ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਕਿਉਂ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ?

ਅਧਿਆਪਕ : ਹਾਂ ਬਈ, ਬਲਜੀਤ ਤੂੰ ਬੜਾ ਸੋਹਣਾ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਿਆ ਹੈ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਬੱਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਮਾਂ ਕੋਲ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਸ਼ਾਇਦ ਤਾਂ ਹੀ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੈ ਗਿਆਹੋਣਾ। ਸਰ, ਹਰਭਜਨ ਮਾਨ ਦਾ ਇਕ ਗੀਤ ਹੈ-ਮੈਨੂੰ ਇਉਂ ਨਾ ਮਨੋਂ ਵਿਸਾਰ, ਵੇ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਹਾਂ

ਅਧਿਆਪਕ : ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ! ਪੁੱਤ ਤੂੰ ਬੜੇ ਸੋਹਣੇ ਗੀਤ ਦਾ ਚੇਤਾ ਕਰਵਾਇਆਹੈ

ਬਲਜੀਤ : ਸਰ , ਸਤਿੰਦਰ ਸਰਤਾਜ ਦਾ ਵੀ ਇੱਕ ਗੀਤ ਹੈ- ਮੈਂ ਗੁਰਮੁਖੀ ਦਾ ਬੇਟਾ

ਅਧਿਆਪਕ : ਹਾਂ ਪੁੱਤ, ਉਹ ਵੀ ਬੜਾ ਸੋਹਣਾ ਗੀਤ ਹੈ ਤੁਸੀਂ ਬੜੇ ਸੋਹਣੇ ਗੀਤ ਸੁਣਦੇ ਹੋ ਪੁੱਤ,ਇਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦੱਸੀ ਹੈ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਸਵਿਤਾ : ਸਰ ਸਾਡੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ ਨਾ?

ਅਧਿਆਪਕ : ਹਾਂਜੀ, ਸਾਡੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ

ਸਵਿਤਾ : ਸਰ, ਫਿਰ ਗੁਰਮੁਖੀ ਕੀ ਹੈ?

ਅਧਿਆਪਕ : ਪੁੱਤ ਗੁਰਮੁਖੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਲਿਪੀ ਹੈ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਲਈ ਜਿਹੜੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਉਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਿਪੀ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਜਿਵੇਂ ਓ ਅ ੲ ਸਿਹਾਰੀ, ਬਿਹਾਰੀ, ਬਿੰਦੀ, ਟਿੱਪੀ ਜਿਹੜੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵੀ ਲਿਖਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਲਿਪੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਣ ਲਈ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ

ਸਵਿਤਾ : ਸਰ, ਕਈ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੇ ਨੇ?

ਅਧਿਆਪਕ : ਬੱਚਿਓ, ਪੰਜਾਬੀ ਬੜੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਕੋਈ ਦਸਵੇਂ-ਗਿਆਰਵੇਂ ਨੰਬਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕੋਈ 160 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਪੁੱਜ ਚੁੱਕੇ ਨੇ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਈ ਪੰਜਾਬੀ ਬੰਦੇ ਉਸ ਫ਼ਿਲਮ ਨੂੰ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂਵਾਲੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿਚ ਕਈ ਵਾਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤ ਪਾਲੈਂਦੇ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸਰ, ਸਾਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਦੇ ਨੇ ਸਾਡਾ ਪੱਕਾ ਘਰ ਯੂ ਪੀ. ਵਿੱਚ ਹੈ ਸਾਡੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਵੀ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਦੇ ਨੇ

ਅਧਿਆਪਕ : ਬੇਟੇ, ਤੁਹਾਡੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਫਿਰ ਹਿੰਦੀ ਹੋਈ ਕੋਈ ਨਾ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੋਵੇਂ ਭੈਣਾਂ ਭੈਣਾਂ ਨੇ ਹਰ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦਾ ਸਾਡੇ ਦਿਲ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਨਾਲ ਬੜਾ ਡੂੰਘਾ ਅਤੇ ਪਿਆਰਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਸੁਣੀ ਅਤੇ ਪੜੀ ਗੱਲ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਮਝ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ-

ਬਲਜੀਤ: ਹਾਂਜੀ ਸਰ, ਇਹ ਤਾਂ ਹੈ

ਅਧਿਆਪਕ : ਪਰ ਬੱਚਿਓ, ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖਣੀਆਂ ਬੱਸ ਇੰਨਾ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਭੁਲਾ ਕੇ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖਣੀਆਂ ਹਰਭਜਨ ਮਾਨ ਇਹੋ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ-ਮੈਨੂੰ ਇਉਂ ਨਾ ਮਨੋ ਵਿਸਾਰ

ਬਲਜੀਤ : ਸਰ, ਮੇਰੇ ਪਾਪਾ ਦੇ ਫ਼ੋਨ ਵਿੱਚ ਮਨਮੋਹਨ ਵਾਰਿਸ ਦਾ ਇਕ ਗੀਤ ਹੈ, ਮਾਂਵਾਂ ਤਿੰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ

ਅਧਿਆਪਕ : ਬਲਜੀਤ ਤੇਰੇ ਪਾਪਾ ਵੀ ਬੜੇ ਸੋਹਣੇ ਗੀਤ ਸੁਣਦੇ ਨੇ ਮੈਂ ਵੀ ਉਹ ਗੀਤ ਸੁਣਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਾਂਵਾਂ ਤਿੰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ, ਇਕ ਮਾਂ ਧਰਤੀ, ਦੂਜੀ ਮਾਂ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ, ਤੀਜੀ ਮਾਂ ਜਨਮਦਾਤੀ ਸੱਚੀ ਬੱਚਿਓ, ਇਹ ਤਿੰਨੋਂ ਸਾਨੂੰ ਪਾਲਦੀਆਂ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਲਾਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਸਵਿਤਾ: ਸਰ, ਮੇਰੇ ਚਾਚਾ ਜੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜਦੇ ਨੇ

ਅਧਿਆਪਕ : ਹਾਂ ਬੱਚਿਓ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ, ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ, ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਅਤੇ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰ ਵਰਗੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਬਹੁਤ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ

ਅੰਕੁਰ : ਸਰ, ਮੇਰੇ ਵੀਰ ਜੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਨੇ

ਅਧਿਆਪਕ : ਹਾਂ ਬੱਚਿਓ, ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਬੜਾ ਕੁਝ ਹੈਗਾ ਮੈਂ ਵੀ ਸਵੇਰੇ ਜਲਦੀ ਉੱਠ ਕੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ‘ਤੇ ਹੀ ਤਿੰਨ ਪੰਜਾਬੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹਾਂ-ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ, ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ ਅਤੇ

ਅਜੀਤ : ਚਲੋ ਬੱਚਿਓ !ਆਪਣੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਏਥੇ ਹੀ ਬੰਦ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਫਿਰ ਅੱਜ ਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਤੁਸੀਂ ? ਭਾਰਤੀ ਸਰ, ਅੱਜ ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਭੁਲਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ

ਅਧਿਆਪਕ : ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ! ਚਲੋ, ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਦੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਨਾਲ ਇਹ ਗੱਲ ਖ਼ਤਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ –

ਮੈਨੂੰ ਕਈਆਂਨੇ ਆਖਿਆਕਈਵਾਰੀ,
ਤੂੰ ਲੈਣਾ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾਨਾਂ ਛੱਡ ਦੇ
ਜਿਦੀ ਗੋਦੀ ਚ ਪਲ ਕੇ ਜਵਾਨ ਹੋਇਓ,
ਜਾਈਆਂ ਉਹ ਮਾਂ ਛੱਡ ਦੇ ਤੇ ਗਰਾਂ ਛੱਡ ਦੇ

ਦਿਓ ਜੇ ਪੰਜਾਬੀ-ਪੰਜਾਬੀਈ ਕੂਕਣਾਈ,
ਖਲੋਤਾਉਹ ਥਾਂ ਛੱਡ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾ
ਭੁਲਾ ਦਿਓ। ਮੈਨੂੰ ਇੰਝ ਲੱਗਦਾਲੋਕੀਂ
ਆਖਦੇ ਨੇ, ਤੂੰ ਪੁੱਤਰਾ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਛੱਡ ਦੇ

ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

1) ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਤਿੰਨ ਮਾਂਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਧਰਤੀ ਮਾਂ, ਮਾਂ-ਬੋਲੀ, ਜਨਮ-ਦਾਤੀ ਮਾਂ।

2) ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਕਿਹੜੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ।

3) ਕੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖੀ ਜਾਂ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ ਜੀ।

4) ਅੱਜ ਦੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਿੱਚੋਂ ਅਸੀਂ ਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਮਨੋਂ ਵਿਸਾਰ ਕੇ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਸਿਖਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ। ਪਰ ਦੂਸਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵੀ ਸਿੱਖਣੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰ ਚਾਹੀਦੀਆਂ। ਹਨ। ਗਾਇਕਾਂ ਅਤੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗੇ।

(ੲ) ਦੇਸ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਬੋਲੀਆਂ ਬਾਰੇ

ਜਿਵੇਂ ਸਾਡੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ, ਉਵੇਂ ਹੀ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਂ-ਬੋਲੀਆਂ ਹਨ ਉਹ ਵੀ ਸਾਡੇ ਵਾਂਗ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਨੇ ਕਈ ਤਾਂ ਸਗੋਂ ਸਾਡੇ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਨੇ ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੈਂਕੜੇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਪ-ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁਝ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਸ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ

ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਭਾਰਤੀ ਰੁਪਏ ਦਾ ਨੋਟ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਇਸ ਉੱਤੇ ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਮੇਤ 17 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨੋਟ ਰਾਸ਼ੀ ਲਿਖੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਬਹੁ-ਭਾਸ਼ੀ ਦੇਸ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਗੁਲਦਸਤਾ ਹੈ ਇਸ ਕਰ ਕੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਹਰ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਬਣਦਾ ਹੱਕ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਨਿੰਦਣਾਵੀਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾਓਨੀ ਹੀ ਪਿਆਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿੰਨੀ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾਹੁੰਦੀ ਹੈ

ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਤਾਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਬੋਲਣੀ ਵੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਹੋਰ ਬੋਲੀਆਂ ਵੀ ਸਿੱਖਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਿੱਖੇ ਬਿਨਾਂ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਨਹੀਂ ਜੇ ਸਾਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਰਾਜਵਿੱਚ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਰਹਿਣਾ ਪੈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਉੱਥੋਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਸਿੱਖ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਇਹ ਸਿੱਖ ਲੈਣ ਨਾਲ ਸਾਡੀਆਂ ਕਈ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਹੱਲ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ ਵੈਸੇ ਵੀ ਅਸੀਂ ਜਿੰਨੀਆਂ ਵੱਧ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ, ਸਾਡੇ ਲਈ ਗਿਆਨ ਦੇ ਓਨੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੰਗਲਾ, ਅਸਾਮੀ, ਮਰਾਠੀ, ਕਸ਼ਮੀਰੀ, ਬੋਡੋ, ਕੰਨੜ, ਮਲਿਆਲਮ, ਗੁਜਰਾਤੀ, ਡੋਗਰੀ, ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਤਾਮਿਲ ਆਦਿ ਹਨ

ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਲੇਖਕ ਸਨ ਰਾਬਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦਾ ਨਾਂ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਸੁਣਿਆ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ ਟੈਗੋਰ ਬੰਗਾਲੀ ਸਨ ਉਹ ਬੰਗਲਾ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਸਨ ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਾਣ ‘ਜਨ-ਗਣ-ਮਨ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਹੀ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਸੋ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਸਮਝਣੀ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ

ਦੇਸ ਮੇਰੇ ਦੀਆਂ ਸਭ ਬੋਲੀਆਂ ਨਿਆਰੀਆਂ
ਦੇਸ ਦੀ ਅਮੀਰੀ ਇਹ ਦਿਖਾਉਣ ਸਾਰੀਆਂ
ਜਿੰਨੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ,
ਗਿਆਨ ਦੀਆਂਓਨੀਆਂ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਬਾਰੀਆਂ

ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

1) ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸੈਂਕੜੇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਗਲਤ?
ਉੱਤਰ :
ਠੀਕ।

2) ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਦੋ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਂਦੱਸੇ
ਉੱਤਰ :
ਮਰਾਠੀ, ਬੋਡੋ, ਕਸ਼ਮੀਰੀ।

3) ਰਾਬਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਕਿੱਥੋਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਬੰਗਾਲ ਦੇ।

4) ਵੱਧ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸਿੱਖਣ ਦਾ ਕੋਈ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਡੇ ਲਈ ਗਿਆਨ ਦੇ ਹੋਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

(ਸ) ਦੇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ

ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਸੱਚਾ ਦੇਸ-ਪਿਆਰ ਹੋਣਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਮਨੁੱਖੀ ਗੁਣ ਹੈ ਇਹ ਪਿਆਰ ਨਿਰਾ ਦੇਸ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ-ਵਸਤਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਸਲੀ ਦੇਸ-ਪਿਆਰ ਦੇਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਦੇਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਭਾਵ ਦੇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਦੇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਅਸੀਂ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਕਿ ਅਸੀਂ ਦੇਸ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖ ਹਾਂ ਇਸ ਲਈ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਤੀ ਕੋਈ ਵੈਰ-ਵਿਰੋਧ ਜਾਂ ਵਿਤਕਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ

ਕੋਈ ਨਾਗਰਿਕ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਨੂੰ ਮੰਨਦਾ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਦੇਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਉਸ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਤਕਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਉਚ-ਨੀਚ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹਰ ਨਾਗਰਿਕ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਦਾ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਨਾ ਸੋਚੇ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹੇਰਾ-ਫੇਰੀ ਨਾ ਕਰੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨਾ ਹੀ ਦੇਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ

ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਹੈ, ਦੇਸ ਦੇ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਸਾਨੂੰ ਗ਼ਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸੁਖਾਲਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ-ਲਿਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਦੇਸ ਤਾਂ ਹੀ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੇ ਦੇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਖੁਸ਼ ਹੋਣ, ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਹੋਣ ਕਿਸੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਚੱਲਣਾ ਹੀਤਾਂ ਅਸਲੀ ਨੇਕੀ ਹੈ ਆਓ, ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਪੜਦੇ ਹਾਂ:

ਆਓ, ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰੀਏ,
ਦਿਲਾਂ ਚ ਕਦੇ ਨਾਨਫ਼ਰਤ ਭਰੀਏ।
ਸਾਰੇ ਹੀ ਨੇ ਆਪਣੇ, ਬੇਗਾਨਾ ਕੋਈ ਨਾ,
ਪਿਆਰ ਜਿਹਾ ਜੱਗ ਚਤਰਾਨਾ ਕੋਈ ਨਾ।
ਸੱਚੇ-ਸੁੱਚੇ ਦਿਲ ਚ ਵਿਚਾਰ ਰੱਖੀਏ,
ਦਿਲ ’ਚ ਨਾਕਦੇ ਹੰਕਾਰ ਰੱਖੀਏ।
ਵੰਡੀਆਂਦਿਲਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੇਈਏ ਨਾ,
ਝਗੜਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕਦੇ ਪਾਉਣ ਦੇਈਏ ਨਾ।

ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ:
1) ਕੀ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਇੱਕ ਹਾਂ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਇੱਕ ਹਾਂ।

2) ਸਾਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਨੁਕਸਾਨ?
ਉੱਤਰ :
ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

3) ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਦੇ ਕੀਲਾਭ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

4) ਦੇਸ ਵੀ ਤਾਂ ਇਕ ਵੱਡਾ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਗ਼ਲਤ ?
ਉੱਤਰ :
ਠੀਕ।

5) ਕੀ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦਾ ਖੂਨ ਇੱਕੋ-ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰਾ?
ਉੱਤਰ :
ਇਕੋ ਜਿਹਾ।

6) ਕੀ ਧਰਮ,ਜਾਤ ਜਾਂ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਲੜਨਾ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਨਹੀਂ, ਇਹ ਬਹੁਤ ਮਾੜੀ ਗੱਲ ਹੈ।

7) ਕੀਤੁਸੀਂ ਵੱਡੇ ਹੋ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਮਝਾਉਗੇ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ, ਮੈਂ ਹੁਣ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਆਂਗਾ।

PSEB 5th Class Welcome Life Guide ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਰੱਖੀਏ Important Questions and Answers

ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :
1. ਹੁਣ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਦਰਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ?
(ਉ) ਸਤਲੁਜ
(ਅ) ਜਿਹਲਮ
(ਇ) ਬਿਆਸ
(ਸ) ਰਾਵੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਜਿਹਲਮ।

2. ਦੇਸ਼ ਕਦੋਂ ਅਜ਼ਾਦ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) 1950
(ਅ) 1947
(ਇ) 1974
(ਸ) 1945.
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 1947.

3. ਪੰਜਾਬ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਰਾਜ ਹੈ ?
(ਉ) ਸਰਹੱਦੀ
(ਅ) ਸਮੁੰਦਰ ਕਿਨਾਰੇ
(ਈ) ਰੇਤਲਾ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਗਲਤ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਰਹੱਦੀ

4. ਭਾਰਤੀ ਰੁਪਏ ਤੇ ਕਿੰਨੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) 10
(ਅ) 17
(ਈ) 11
(ਸ) 21.
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 17.9

5. ਟੈਗੋਰ ਕਿਸ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਸਨ ?
(ਉ) ਪੰਜਾਬੀ
(ਅ) ਬੰਗਾਲੀ
(ੲ) ਉਰਦੂ
(ਸ) ਹਿੰਦੀ !
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਬੰਗਾਲੀ।

6. ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਕੀ ਸਨ ?
(ਉ) ਲਿਖਾਰੀ
(ਅ) ਕਵੀ
(ਬ) ਐਕਟਰ
(ਸ) ਗੀਤਕਾਰ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਲਿਖਾਰੀ।

7. ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰ ਗਾਣ ਕਿਸ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਟੈਗੋਰ
(ਅ) ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ
(ੲ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ
(ਸ) ਕੋਈ ਨਹੀਂ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਟੈਗੋਰ।

8. ਕਿੰਨੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਪੁੱਜ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ?
(ਉ) 160 ਤੋਂ ਵੱਧ
(ਅ) 95 ਤੋਂ ਘੱਟ
(ਇ) 340
(ਸ) 460.
ਉੱਤਰ :
(ੳ) 160 ਤੋਂ ਵੱਧ।

9. ਕਿਸਨੇ ਗੀਤ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਂਵਾਂ ਤਿੰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਸਰਤਾਜ
(ਅ) ਬਟਾਲਵੀ
(ਈ) ਮਨਮੋਹਨ ਵਾਰਿਸ
(ਸ) ਹਰਭਜਨ ਮਾਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਮਨਮੋਹਨ ਵਾਰਿਸ।

10. ਮਸ਼ਹੂਰ ਲੇਖਕ ਹਨ ?
(ਉ) ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ
(ਅ) ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰ
(ਈ) ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।

11. ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨਾਲ … ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
(ਉ) ਪਿਆਰ
(ਅ) ਵਿਤਕਰਾ
(ਈ) ਨਫ਼ਰਤ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਭ ਕੁਝ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪਿਆਰ।

12. ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਕਿਹੜੀ ਅਖਵਾਰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ
(ਅ) ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ
(ਬ) ਅਜੀਤ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।

ਖਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :
1. ਅਸੀਂ …………………………… ਰਾਜ ਦੇ ਵਾਸੀ ਹਾਂ।
2. ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀ …………………………… ਕਾਰਨ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ।
3. ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ …………………………… ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ।
4. …………………………… ਨੰਬਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਰਾਜ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਜੰਗਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
5. ਪੰਜਾਬ …………………………… ਕਰਕੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ।
6. ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਾਣ ‘ਜਣ ਗਣ ਮਨ’ …………………………… ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
7. ਕਿਸੇ …………………………… ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਚਲਨਾ ਹੀ ਅਸਲੀ ਨੇਕੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
1. ਪੰਜਾਬ
2. ਬਹਾਦਰੀ
3. ਦਸਵੇਂਗਿਆਰਵੇਂ
4. ਸਰਹੱਦੀ
5. ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ
6. ਰਾਬਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ
7. ਕਮਜ਼ੋਰ।

ਸਹੀ/ਗ਼ਲਤ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :

1. ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਾਮ ਸੱਤ ਦਰਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਪਿਆ
2. ਪੰਜਾਬ ਸਰਹੱਦੀ ਰਾਜ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਥੇ ਸਦਾ ਹੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
3. ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਬੋਲੀ ਡੋਗਰੀ ਹੈ।
4. ਨੱਚਣਾ ਗਾਉਣਾ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਰੂਹ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਹੈ।
5. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਣਕ, ਚੌਲ, ਮੱਕੀ ਅਤੇ ਗੰਨੇ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਫ਼ਸਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
6. ਭਾਰਤੀ ਰੁਪਏ ਉਪਰ 17 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਨੋਟ ਰਾਸ਼ੀ ਲਿਖੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
7. ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਲੇਖਕ ਸਨ।
8. ਸਾਡੇ ਵਿਚ ਊਚ-ਨੀਚ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
1. ਗਲਤ
2. ਗਲਤ
3. ਗਲਤ
4. ਠੀਕ
5. ਠੀਕ
6. ਠੀਕ
7. ਠੀਕ
8. ਠੀਕ।

ਮਾਈਂਡ ਮੈਪਿੰਗ :

ਉੱਤਰ :

ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

1. ਪੰਜਾਬ (ਉ) ਟੈਗੋਰ,
2. ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮੇਲਾ (ਅ) ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
3. ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ (ਇ) ਸਰਹੱਦੀ ਰਾਜ
4. ਬੰਗਾਲੀ ਲੇਖਕ (ਸ) ਜਰਗ ਦਾ
ਉੱਤਰ :
1. (ਇ)
2. (ਸ)
3. (ਅ)
4. (ੳ)

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਾਂ ਕਿਹੜੇ ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਪਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ, ਰਾਵੀ, ਚਨਾਬ ਅਤੇ ਜਿਹਲਮ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਦਰਿਆ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਤਿੰਨ : ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ ਅਤੇ ਰਾਵੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚਲੇ ਦੋ ਦਰਿਆ ਕਿਵੇਂ ਘੱਟ ਗਏ ?
ਉੱਤਰ :
1947 ਦੀ ਵੰਡ ਵਿਚ ਦੋ ਦਰਿਆ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਚਲੇ ਗਏ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਨਾਚ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਰਦਾਂ ਦਾ ਭੰਗੜਾ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਨਾਚ ਗਿੱਧਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ, ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਬੋਲੀ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ।

ਪਸ਼ਨ 7.
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਬੋਲੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਦਸਵੇਂ-ਗਿਆਰਵੇਂ ਨੰਬਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਉਹ ਬੋਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਬੱਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਬੋਲਣਾ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਕੋਈ ਦੋ ਗੀਤ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ, ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਹਰਭਜਨ ਮਾਨ ਦਾ ਮੈਨੂੰ ਇਉਂ ਨਾ ਮਨੋਂ ਵਿਸਾਰ, ਵੇ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਹਾਂ। ਸਤਿੰਦਰ ਸਰਤਾਜ ਦਾ- ਮੈਂ ਗੁਰਮੁਖੀ ਦਾ ਬੇਟਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਗੁਰਮੁਖੀ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਲਿਪੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਮਨਮੋਹਨ ਵਾਰਿਸ ਦੇ ਗੀਤ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਹੜੀਆਂ ਤਿੰਨ ਮਾਂਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਧਰਤੀ ਮਾਂ, ਮਾਂ-ਬੋਲੀ, ਜਨਮ-ਦਾਤੀ ਮਾਂ।

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.6 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Exercise 2.6

प्रश्न 1.
एक साइकिल की कीमत ₹ 5699 है। 17 साइकिलों की कीमत कितनी होगी ?
हल:
एक साइकिल की कीमत = ₹ 5699
17 साइकिलों की कीमत = ₹ 5699 × 17
= ₹ 96883

प्रश्न 2.
एक बक्से में 12 टाइलें आती हैं। इसी तरह के 4590 बक्सों में कुल कितनी टाइलें आयेंगी ?
हल:
एक बक्से में जितनी टाइलें आती हैं = 12
4590 बक्सों में कुल जितनी टाइलें आएंगी
= 4590 × 12 = 55080

4590 बक्सों में कुल 55080 टाइलें आएंगी।

प्रश्न 3.
चार अंकों की छोटी से छोटी संख्या को 98 से गुणा करो।
हल:
चार अंकों की छोटी से छोटी संख्या = 1000
98 से गुणा करने पर 1000 × 98 = 98000

प्रश्न 4.
बिजली के सामान की फैक्टरी में सामान की रेट लिस्ट निम्नलिखित अनुसार है :

(i) चरण के पास एक लाख रुपये हैं। उसने 2 वाशिंग मशीनें और 1 एल०सी०डी० खरीदी। उसने कुल कितनी रकम खर्च की ?
(ii) चरण के भाई के पास भी एक लाख रुपये हैं। उसने एक एयर कंडीशनर, दो वॉटर गीज़र और एक फ्रिज खरीदा। उसके पास कितनी रकम बची ?
हल:
(i) एक वाशिंग मशीन का मूल्य = ₹ 24999
दो वाशिंग मशीनों का मूल्य = ₹ 24999 × 2
= ₹ 49998
चरण ने 2 वाशिंग मशीनों पर कुल जितनी राशि खर्च की = ₹ 49998
चरण ने 1 एल०सी०डी० पर जितनी राशि खर्च की = ₹ 42500
उसने दोनों पर कुल जितनी राशि खर्च की = ₹ 92498

(ii) 1 वॉटर गीज़र का मूल्य = ₹ 12999
2 वॉटर गीज़रों का मूल्य = ₹ 12999 × 2
= ₹ 25998
चरण के भाई ने 1 एयर कंडीशनर पर जितनी राशि खर्च की = ₹ 54000
चरण के भाई ने 2 वॉटर गीज़रों पर जितनी राशि खर्च की = ₹ 25998
चरण के भाई ने 1 फ्रिज़ पर जितनी राशि खर्च की = ₹ 18499
उसने तीनों पर जितनी राशि खर्च की = ₹ 98497
चरण के भाई के पास कुल राशि = ₹ 100000
उसने कुल जितनी राशि खर्च की = – ₹ 98497
उसके पास जितनी राशि बची = ₹ 1503

प्रश्न 5.
एक कारखाने में एक दिन में 4990 टॉफियां बनती हैं। 19 दिनों में कुल कितनी टॉफियां बनेंगी ?
हल:
1 दिन में जितनी टॉफियां बनती हैं = 4990
19 दिनों में जितनी टॉफियां बनेंगी = 4990 × 19
= 94810

प्रश्न 6.
एक ट्रक में एक घंटे में 6798 ईंटें लादी जाती हैं। उसमें 13 घंटों में कितनी ईंटों को लादा जा सकता है ?
हल:
एक ट्रक में 1 घंटे में जितनी ईंटें लादी जाती हैं = 6798
उसमें 13 घंटों में जितनी ईंटें लादी जा सकती हैं
= 6798 × 13
= 88374

प्रश्न 7.
एक दुकानदार एक मोबाइल फोन ₹ 5089 का बेचता है । अगर वह सारे दिन में ऐसे 18 मोबाइल फोन बेचता है, तो कितनी रकम प्राप्त करेगा ?
हल:
एक मोबाइल फोन का विक्रय मूल्य = ₹ 5089
18 मोबाइल फोनों का विक्रय मूल्य = ₹ 5089 × 18
= ₹ 91602

प्रश्न 8.
तीन अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या को 95 से गुणा करें।
हल:
तीन अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या = 999
अभीष्ट गुणनफल = 999 × 95
= 94905

प्रश्न 9.
24 घंटों में कुल कितने सैकंड होते हैं ?
हल:
एक घंटे में सैकंड = 3600
24 घंटों में सैकंड = 3600 × 24
= 86400

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.5 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Exercise 2.5

प्रश्न 1.
रिक्त स्थान भरो:
(क) 451 × 1 =
(ख) 8135 × 10 =
(ग) 650 × 100 =
(घ) 3090 × 0 =
(ङ) 129 × = 12900
(च) × 1000 = 13000
(छ) × 791 = 0
(ज) × 82 = 82 × 602
(झ) 8414 × 10 =
(ञ) 67 × 100 =
(ट) 91 × 1000 =
(ठ) 100 × 1000 =
(ड) 545 × = 5450
(ढ) × 10 = 7060
(ण) 798 × = 798
हल:
(क) 451 × 1 = 451
(ख) 8135 × 10 = 81350
(ग) 650 × 100 = 65000
(घ) 3090 × 0 = 0
(ङ) 129 × 100 = 12900
(च) 13 × 1000 = 13000
(छ) o × 791 = 0
(ज) 602 × 82 = 82 × 602
(झ) 8414 × 10 = 841407
(ञ) 67 × 100 = 6700
(ट) 91 × 1000 = 91000
(ठ) 100 × 1000 = 100000
(ड) 545 × 10 = 5450
(ढ) 706 × 10 = 7060
(ण) 798 × 1 = 798

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.4 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Exercise 2.4

प्रश्न 1.
हल करें:
(क) 450 × 6
(ख) 963 × 9
(ग) 529 × 23
(घ) 988 × 38
(ङ) 912 × 56
(च) 806 × 56
(छ) 252 × 54
(ज) 1888 × 19
(झ) 2005 × 34
(ञ) 1560 × 64
(ट) 10569 × 8
(ठ) 10210 × 9
(ड) 230 × 150
(ढ) 400 × 225.
हल:

प्रश्न 2.
निम्नलिखित का गुणनफल पता करें :
(क) 4045 × 23
(ख) 1609 × 30
(ग) 363 × 134
(घ) 455 × 208
(ङ) 105 × 120
(च) 1440 × 25
(छ) 1530 × 61
(ज) 3817 × 12
(झ) 1908 × 35
(ञ) 1000 × 29
हल:

प्रश्न 3.
* की जगह सही अंक भरो :

हल:

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 1 संख्याएँ MCQ Questions and Answers.

PSEB 5th Class Maths Chapter 1 संख्याएँ MCQ Questions

सही उत्तर के सामने ठीक (✓) का निशान लगाएं।

प्रश्न 1.
पाँच अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या की परवर्ती संख्या लिखिए।
(क) 99999
(ख) 10000
(ग) 100000
(घ) 9999.
हल:
(ग) 100000

प्रश्न 2.
दो अंकों की कुल कितनी संख्याएँ हैं ?
(क) 99
(ख) 90
(ग) 100
(घ) 89.
हल:
(ख) 90

प्रश्न 3.
5 अंकों की कुल कितनी संख्याएँ हैं ?
(क) 99999
(ख) 9000
(ग) 10000
(घ) 90000.
हल:
(घ) 90000

प्रश्न 4.
4, 6, 8, 9, 0 से प्राप्त पांच अंकों की छोटी से छोटी संख्या कौन-सी है ?
(क) 46890
(ख) 04689
(ग) 98640
(घ) 40689.
हल:
(घ) 40689

प्रश्न 5.
उनसठ हज़ार उनसठ संख्या कौन-सी है ?
(क) 59590
(ख) 5959
(ग) 59059
(घ) 59509.
हल:
(ग) 59059

प्रश्न 6.
संख्या 26573 में 6 का स्थानीय मान बताइए?
(क) 60000
(ख) 6000
(ग) 6
(घ) 60.
हल:
(ख) 6000

प्रश्न 7.
विस्तृत संख्या 20000 + 5000 + 30 + 4 से प्राप्त होती है।
(क) 25304
(ख) 25034
(ग) 20534
(घ) 25043.
हल:
(ख) 25034

प्रश्न 8.
7, 8, 6, 7, 9 अंकों द्वारा प्राप्त पाँच अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या है।
(क) 67879
(ख) 98767
(ग) 98776
(घ) 98677.
हल:
(ग) 98776

प्रश्न 9.
दी गई संख्याओं में किस संख्या में 8 का स्थानीय मान 8000 है ?
(क) 35832
(ख) 43248
(ग) 54682
(घ) 48054.
हल:
(घ) 48054

प्रश्न 10.
संख्या 48 का रोमन अंक लिखो।
(क) LVIII
(ख) LXVIII
(ग) XLVIII
(घ) XVIIIL.
हल:
(ग) XLVIII

प्रश्न 11.
संख्या 85 का रोमन अंक बताइए।
(क) LXXV
(ख) XXCV
(ग) XVC
(घ) LXXXV.
हल:
(घ) LXXXV

प्रश्न 12.
संख्या 10000 की पूर्ववर्ती संख्या बताइए।
(क) 9999
(ख) 999
(ग) 99999
(घ) 1000.
हल:
(क) 9999

प्रश्न 13.
94 के लिए रोमन अंक लिखिए।
(क) CVI
(ख) XCVI
(ग) XCIV
(घ) XICV.
हल:
(ग) XCIV

प्रश्न 14.
I, X, L, V से बनी संख्या बताइए।
(क) XILV
(ख) XLVI
(ग) XVIL
(घ) VXIL.
हल:
(ख) XLVI

प्रश्न 15.
1, 0, 3 अंकों का प्रयोग करते हुए पाँच अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या लिखिए।
(क) 11103
(ख) 10333
(ग) 33310
(घ) 10003.
हल:
(ग) 33310

प्रश्न 16.
9, 8, 0 अंकों का प्रयोग कर चार अंकों की छोटी से छोटी संख्या लिखिए।
(क) 9800
(ख) 9008
(ग) 8090
(घ) 8009.
हल:
(घ) 8009

प्रश्न 17.
758 का नज़दीक दहाई में निकटीकरण क्या होगा ?
(क) 750
(ख) 760
(ग) 800
(घ) 700.
हल:
(ख) 760

प्रश्न 18.
संख्या 8978 का नज़दीक दहाई में निकटीकरण क्या होगा ?
(क) 8980
(ख) 9000
(ग) 8970
(घ) 8900.
हल:
(क) 8980

प्रश्न 19.
संख्या 69684 का नज़दीक हज़ार में निकटीकरण क्या होगा ?
(क) 69000
(ख) 69700
(ग) 79000
(घ) 70000.
हल:
(घ) 70000

प्रश्न 20.
यदि संख्या का दस हज़ार में निकटीकरण करना हो तो किस स्थान की संख्या को देखकर निकटीकरण करना होगा ?
(क) दहाई
(ख) सैंकड़ा
(ग) हज़ार
(घ) दस हज़ार।
हल:
(ग) हज़ार

प्रश्न 21.
संख्या 50358 में 0 का स्थानीय मान क्या होगा ?
(क) 10000
(ख) 100
(ग) 1000
(घ) 0.
हल:
(घ) 0

प्रश्न 22.
रोमन संख्याएँ लिखते समय कौन-से चिह्न दोहराए नहीं जाते ?
(क) L, X
(ख) L, V
(ग) X, I
(घ) L, I.
हल:
(ख) L, V

प्रश्न 23.
एक लाख में कितने अंक होते हैं ?
(क) 5
(ख) 6
(ग) 4
(घ) 7.
हल:
(ख) 6

प्रश्न 24.
एक लाख में कितने हज़ार होते हैं ?
(क) 10
(ख) 100
(ग) 1000
(घ) 10000.
हल:
(ख) 100

प्रश्न 25.
गिनतारे की किसी भी छड़ में अधिक से अधिक मोती डाले जा सकते हैं ?
(क) 1
(ख) 10
(ग) 0
(घ) 9.
हल:
(घ) 9

प्रश्न 26.
दिए गए चित्र में सबसे अधिक मूल्य किस वस्तु का है ?

हल:
(ग) फ्रिज।

प्रश्न 27.
गिनतारे को देखकर संख्या बताएं।

(क) 8179
(ख) 38179
(ग) 3879
(घ) 97183.
हल:
(ख) 38179.

प्रश्न 28.
सारणी के अनुसार सही संख्या बताओ।

(क) आठ हजार आठ सौ अस्सी
(ख) आठ लाख आठ सौ अस्सी
(ग) अस्सी हज़ार आठ सौ अस्सी
(घ) अस्सी लाख आठ सौ अस्सी।
हल:
(ग) अस्सी हजार आठ सौ अस्सी।

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 1 संख्याएँ InText Questions and Answers.

PSEB 5th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्याएँ InText Questions

पृष्ठ सँख्या : 2

प्रश्न 1.
निम्नलिखित संख्याओं को शब्दों में लिखिए :
(क) 968
(ख) 6908
(ग) 1328
(घ) 9002
(ङ) 9999.
हल:
(क) 968 : नौ सौ अड़सठ
(ख) 6908 : छह हजार नौ सो आठ
(ग) 1328 : एक हजार तीन सौ अठाइस
(घ) 9002 : नौ हज़ार दो
(ङ) 9999 : नौ हजार नौ सौ निन्यानवे

प्रश्न 2.
निम्नलिखित संख्याओं को अंकों में लिखिए :
(क) छह सौ अठहत्तर
(ख) एक हजार सात सौ
(ग) चार हज़ार छह
(घ) आठ हजार आठ सौ छियासी
(ङ) नौ हज़ार नब्बे
हल:
(क) 678
(ख) 1700
(ग) 4006
(घ) 8886
(ङ) 9090.

पृष्ठ संख्या: 3

प्रश्न 3.
दी गई संख्याओं की तुलना करने के लिए >, < या = का निशान भरिए :
(क) 238 832
(ख) 78518715
(ग) 2018 2018
(घ) 9999-9900
(ङ) 4651-5467
(च) 58676325
हल:
(क) <
(ख) <
(ग) =
(घ) >
(ङ) <
(च) <

प्रश्न 4.
संख्याओं को आरोही क्रम (छोटी से बड़ी संख्या) में लिखिए :
(क) 245, 751, 654, 456, 199
(ख) 1234, 7806, 4123, 5006, 2413
(ग) 3344, 4455, 1122, 2233, 5566
(घ) 6780, 6078, 6870, 8760, 7806
(ङ) 3299,5699,9932, 9999,6099.
हल:
(क) 199, 245, 456, 654, 751
(ख) 1234, 2413, 4123, 5006, 7806
(ग) 1122, 2233, 3344, 4455, 5566
(घ) 6078, 6780, 6870, 7806, 8760
(ङ) 3299, 5699, 6099, 9932, 9999.

प्रश्न 5.
संख्याओं को अवरोही क्रम (बड़ी से छोटी संख्या) में लिखिए :
(क) 542, 751, 614, 406, 129
(ख) 2234, 7906, 5123, 8006, 6413
(ग) 3345, 3456, 1132, 1233, 5066
(घ) 6781, 6178, 6570, 6460, 6806
(ङ) 1299, 1669, 1932, 1909, 1099.
हल:
(क) 751, 614, 542, 406, 129
(ख) 8006, 7906, 6413, 5123, 2234
(ग) 5066, 3456, 3345, 1233, 1132
(घ) 6806, 6781, 6570, 6460, 6178
(ङ) 1932, 1909, 1669, 1299, 1099,

पृष्ठ सँख्या : 4

प्रश्न 6.
रेखांकित अंक का स्थानीय मान लिखिए :
(क) 789
(ख) 2782
(ग) 7819
(घ) 5489
(ङ) 7009.
हल:
(क) 80
(ख) 700
(ग) 9
(घ) 5000
(ङ) 0.

प्रश्न 7.
विस्तृत रूप लिखिए :
(क) 492
(ख) 1280
(ग) 3009
(घ) 8765
(ङ) 9020.
हल:
(क) 492 = 400 + 90 + 2.
(ख) 1280 = 1000 + 200 + 80 + 0
(ग) 3009 = 3000 + 9
(घ) 8765 = 8000 + 700 + 60 + 5
(ङ) 9020 = 9000 + 20.

पृष्ठ संख्या : 5

प्रश्न 8.
निम्नलिखित अंकों का प्रयोग करते हुए बड़ी से बडी तथा छोटी से छोटी संख्या लिखिए :
(क) 2,0,9
(ख) 1,2,3,4
(ग) 5,6,1,2
(घ) 2,4,0,9
(ङ) 1,7,8,6.
हल:
(क) बड़ी से बड़ी संख्या = 920,
छोटी से छोटी संख्या = 209
(ख) बड़ी से बड़ी संख्या = 4321,
छोटी से छोटी संख्या = 1234
(ग) बड़ी से बड़ी संख्या = 6521,
छोटी से छोटी संख्या = 1256
(घ) बड़ी से बड़ी संख्या = 9420,
छोटी से छोटी संख्या = 2049
(ङ) बड़ी से बड़ी संख्या = 8761,
छोटी से छोटी संख्या = 1678

प्रश्न 9.
समझिए तथा लिखिए :
(क) 110, 210, 310, 410, _
(ख) 2018, 2019, 2020, 2021,
(ग) 1220, 1190, 1160, 1130,
(घ) 1110, 1220, 1330 1440,
(ङ) 5800, 5850, 5900, 5950,
हल:
(क) 110, 210, 310, 410, 510, 610, 710, 810
(ख) 2018, 2019, 2020, 2021, 2022, 2023, 2024, 2025
(ग) 1220, 1190, 1160, 1130, 1100, 1070, 1040, 1010
(घ) 1110, 1220, 1330 1440, 1550, 1660, 1770, 1880
(ङ) 5800, 5850,5900, 5950, 6000, 6050, 6100, 6150

प्रश्न 10.
दी गई संख्याओं का निकटतम दहाई तथा सैंकडे में निकटीकरण करें:
(क) 96
(ख) 209
(ग) 652
(घ) 787
(ङ) 975
हल:
दहाई में निकटीकरण :
(क) 100
(ख) 210
(ग) 650
(घ) 790
(ङ) 980
सैंकड़े में निकटीकरण :
(क) 100
(ख) 200
(ग) 700
(घ) 800
(ङ) 1000

प्रश्न 11.
खाली स्थान भरें :
1 अंक की छोटी से छोटी संख्या ………….
2 अंकों की छोटी से छोटी संख्या ……………
3 अंकों की छोटी से छोटी संख्या ………………..
4 अंकों की छोटी से छोटी संख्या …………………
5 अंकों की छोटी से छोटी संख्या …………………..
6 अंकों की छोटी से छोटी संख्या …………………
1 अंक की बड़ी से बड़ी संख्या …………………..
2 अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या ………………….
3 अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या ………………….
4 अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या …………………
5 अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या …………………….
हल:
1, 10, 100, 1000, 10000, 100000, 9, 99, 999, 9999, 99999
नोट-परवर्ती संख्या-परवर्ती संख्या लिखने के लिए दी गई संख्या में 1 जोड़ा जाता है।
पूर्ववर्ती संख्या-पूर्ववर्ती संख्या लिखने के लिए दी गई संख्या में से 1 घटाया जाता है।