This PSEB 8th Class Social Science Notes Chapter 1 Resources – Types and Conservation will help you in revision during exams.
Resources – Types and Conservation PSEB 8th Class SST Notes
→ Resources: The base for economic strength and prosperity.
→ Types:
- Natural
- Human-made
- Human
→ Utility: What makes an object or substance a resource.
→ Value: It means worth.
→ The stock of Resources: Amount of resources available for use.
→ Patent: It means the exclusive right over any idea or invention.
→ Resources: They are the means which help in attaining given ends or satisfying human wants.
→ Actual or Potential Resources: On the basis of development natural resources may be actual or potential. We know the usage and quantity of the actual resource like coal deposits. A potential resource is not being used.
→ Natural Resources: The gifts of nature, such as land, rivers, plants, animals, etc. They are used by all living things.
→ Human Resources: The human beings living in a particular area or country. It also refers to the ability of humans to use natural resources usefully:
→ Renewable Resources: Those resources which can be obtained continuously for human needs, such as water, plants, etc. They can regenerate themselves.
→ Non-Renewable Resources: Those resources which have a limited or fixed source of supply. Once used they cannot be regenerated easily again.
→ Technology: It is the knowledge to do or make things. It is a human-made resource.
→ Conservation: It is planned and careful use of natural resources so that these resources can be used for a longer period of time.
→ Abiotic or Biotic Resources: On the basis of origin a resource may be: abiotic or non-living-like soil, rocks or biotic-living-like plants, or animals.
→ Renewable and Non-renewable Resources: Natural resources may also be classified as renewable-that exist in unlimited quantities like sunlight or non-renewable that are in limited quantity like petroleum.
→ On the basis of distribution, a resource may be ubiquitous like air-found everywhere or localized-found in certain parts only like minerals.
→ Humans have used their intelligence to create certain resources like; vehicles, buildings, roads, etc.
→ Humans themselves are a resource like farmers, labourers, teachers, doctors, etc. Human resource development is essential for further development.
→ We need to conserve resources to fulfilling present and future needs. This is known as sustainable development.
→ Early man was fully dependent upon the environment.
→ Human needs depend upon the natural environment and level of social, cultural, and technological development.
→ All biotic resources can reproduce and regenerate and thus are renewable.
→ The utility of resources largely depends on their location.
→ Anything that can be used to satisfy a need is called a resource.
→ Time and technology are two important factors that can change substances into resources.
संसाधन-प्रकार और संभाल PSEB 8th Class SST Notes
→ संसाधन – संसाधन प्रकृति या मनुष्य द्वारा बनाये गये वे उपयोगी पदार्थ हैं जो मनुष्य की मूल (रोटी, कपड़ा, मकान) तथा अन्य आवश्यकताओं की पूर्ति करते हैं।
→ संसाधनों का महत्त्व।
- संसाधन मनुष्य की ज़रूरतों को पूरा करते हैं और उसके जीवन को सुखी तथा समृद्ध बनाते हैं।
- संसाधन विकास के लिए ज़रूरी हैं।
→ संसाधनों के प्रकार-
- सजीव तथा निर्जीव
- विकसित तथा संभावित
- समाप्त होने वाले तथा न समाप्त होने वाले
- मिट्टी और भूमि
- समुद्री और खनिज
- मानवीय साधन।
→ संसाधनों की संभाल – कोयला, पेट्रोलियम जैसे कई संसाधन जल्दी समाप्त होने वाले होते हैं। अतः इनका प्रयोग सही और लम्बे समय तक होना चाहिये। ताकि हम इनसे वंचित न हो जाएं।
→ फिर से प्रयोग होने वाले पदार्थों का दोबारा प्रयोग किया जाये। उदाहरण के लिए लोहे को गला कर इसका बार-बार प्रयोग किया जा सकता है।
→ संसाधनों का ठीक प्रयोग करने के लिए आवश्यक नियम बनाये जायें।
→ लोगों के ज्ञान तथा शैक्षणिक एवं तकनीकी शिक्षा का स्तर ऊंचा किया जाये।
ਸਾਧਨ- ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ PSEB 8th Class SST Notes
→ ਸਾਧਨ-ਸਾਧਨ ਕੁਦਰਤ ਜਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਉਹ ਉਪਯੋਗੀ ਪਦਾਰਥ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਮੁੱਢਲੀਆਂ (ਰੋਟੀ, ਕੱਪੜਾ, ਮਕਾਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੋੜਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
→ ਸਾਧਨਾਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ-
- ਸਾਧਨ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸੁਖੀ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
- ਸਾਧਨ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ ।
→ ਸਾਧਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਰ-
- ਜੀਵ ਅਤੇ ਨਿਰਜੀਵ
- ਵਿਕਸਿਤ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵਿਤ
- ਮੁੱਕਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਨਾ ਮੁੱਕਣ ਵਾਲੇ
- ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਭੂਮੀ
- ਸਮੁੰਦਰੀ ਅਤੇ ਖਣਿਜ
- ਮਨੁੱਖੀ ਸਾਧਨ।
→ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ-ਕੋਲਾ, ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਵਰਗੇ ਕਈ ਸਾਧਨ ਜਲਦੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
→ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਤਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਨਾ ਹੋ ਜਾਈਏ।
→ ਫਿਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਦੁਬਾਰਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ । ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਲੋਹੇ ਨੂੰ ਗਾਲ ਕੇ ਉਸਦਾ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
→ ਸਾਧਨਾਂ ਦਾ ਠੀਕ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਨਿਯਮ ਬਣਾਏ ਜਾਣ।
→ ਲੋੜਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਅਤ ਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਪੱਧਰ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ।