Prasanna Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.2 Textbook Exercise Questions and Answers.
प्रश्न 1.
* के स्थान पर उचित अंक भरें :
हल:
प्रश्न 2.
हल कीजिए :
(क) 1238 – 1025 + 5018
(ख) 9386 — 2535 – 1002
(ग) 6307 – 4052 + 2115
(घ) 8107 + 2437 – 6089
(ङ) 18837 + 30947 – 33413
(च) 91206 – 70413 + 30824
(छ) 10003 – 5911 – 3284
(ज) 92319 – 65424 – 12105
हल:
Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.1 Textbook Exercise Questions and Answers.
प्रश्न 1.
हल करें :
(क) 6574 + 5502
(ख) 5350 + 4102
(ग) 56754 + 25740
(घ) 25000 + 11887
(ङ) 8988 – 2450
(च) 8990 – 1034
(छ) 80029-21200
(ज) 56789 – 1234
हल:
प्रश्न 2.
हल करें :
(क) 8760 + 2584
(ख) 9649 + 5161
(ग) 38009 + 55691
(घ) 25347 + 74040
(ङ) 8761 + 5584 + 4320
(च) 4687 + 1000 + 1130
(छ) 28740 + 54938 + 12338
(ज) 72624 + 3100 + 10234
(झ) 8849 – 4118
(ञ) 51307 – 42158
(ट) 80003 – 19219
(ठ) 70000 – 12345
हल:
प्रश्न 3.
घटाएँ और जांच करें:
(क) 98920 – 12334
(ख) 40013 – 18167
(ग) 78901 – 52214
(घ) 40467 – 10239
(ङ) 79571 – 48678
हल:
Punjab State Board PSEB 5th Class Welcome Life Book Solutions Chapter 3 ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ Textbook Exercise Questions and Answers.
Welcome Life Guide for Class 5 PSEB ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ Textbook Questions and Answers
(ੳ) ਤੁਸੀਂ ਕਿੰਨਾ ਜਾਣਦੇ ਹੋ :
(ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਲਈ ਸੰਖੇਪ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛੇਗਾ)
(ਓ) ਕੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ ਜੀ।
(ਅ) ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਅਸੀਂ ਕੀ-ਕੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ?
ਉੱਤਰ :
ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ, ਸੁਰੱਖਿਆ, ਭੋਜਨ, ਕੱਪੜੇ, ਹੋਰ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ, ਪਿਆਰ, ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਦਾ ਢੰਗ ਆਦਿ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਹੀ ਸਿੱਖਦੇ ਹਾਂ।
(ਬ) ਕੀ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ ਜੀ।
(ਸ) ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਾਲ।
(ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਅਖੀਰਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਸਮਝਾਏਗਾ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਦੱਸੇਗਾ।)
(ਅ) ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਜਾਣੀਏ ਅਤੇ ਸਮਝੀਏ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਮ ਨੂੰ ਮਿਹਨਤ, ਲਗਨ, ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕਰਨਾ ਹੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ
(ਇ) ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਦਾ ਖੇਤਰ
ਬੱਚੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਪੱਖਾਂ ਤਹਿਤ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੱਖਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ
ਉੱਤਰ :
ਕਹਿਣਾ ਮੰਨਣਾ, ਕਹੀ ਗੱਲ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਾ ਕਰਨਾ, ਕਹੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ।
ਉੱਤਰ :
ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਉਠਣਾ, ਸਰੀਰ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ, ਘਰ ਦੀ ਸਾਂਭ ਸੰਭਾਲ।
(ਸ) ਆਓ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾਈਏ
(ਹ) ਕੀ ਠੀਕ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀ ਗ਼ਲਤ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ?
1. ਸਫ਼ਾਈ ਠੀਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। [ ] ਕਿਉਂ? ……………
2. ਨਹਾਉਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ [ ] ਕਿਉਂ? ……………
3. ਨਹੁੰਆਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕੱਟਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ [ ] ਕਿਉਂ? ……………
4. ਵਾਲੁ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਧੋਵੋ। [ ] ਕਿਉਂ? ……………
5. ਪੀਲੇ ਦੰਦ ਸੁੰਦਰ ਲਗਦੇ ਹਨ [ ] ਕਿਉਂ? ……………
ਉੱਤਰ :
1. ਇਸ ਨਾਲ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। (✓)
2. ਨਾ ਨਹਾਉਣ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਵਿਚੋਂ ਬਦਬੂ ਆਉਣ ਲਗਦੀ ਹੈ। (✗)
3. ਨਹੁੰਆਂ ਵਿਚ ਗੰਦ ਫਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਸਮੇਂ ਇਹ ਸਾਡੇ ਪੇਟ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਰੋਗੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। (✓)
4. ਵਾਲ ਦੇਰ ਨਾਲ ਧੋਣ ਨਾਲ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਦਬੂ ਆਉਣ ਲਗਦੀ ਹੈ, ਜੂਆਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। (✗)
5. ਪੀਲੇ ਦੰਦ ਰੋਗ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸਫਾਈ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। (✗)
(ਕ) ਸਰੀਰਕ ਸਫ਼ਾਈ ਲਈ ਬੱਚਿਓ ਤੁਸੀਂ ਕੀ-ਕੀ ਕਰਦੇ ਹੋ? ਹਾਂ ਜਾਂ ਨਾਹ ਵਿਚ ਜਵਾਬ ਦਿਓ।
1. ਮੈਂ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਾ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ
2. ਮੈਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦੰਦ ਸਾਫ਼ ਕਰਦਾ ਹਾਂ
3. ਮੈਂ ਵਾਲ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਧੋਦਾਹਾਂ
4. ਮੈਂ ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਸੰਵਾਰ ਕੇ ਰੱਖਦਾ ਹਾਂ
5. ਮੈਂ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਨਹੁੰ ਕੱਟਦਾ ਹਾਂ
6. ਮੈਂ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੱਥ ਧੋਦਾਹਾਂ
7. ਮੈਂ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੱਥ ਧੋਂਦਾ ਹਾਂ
8. ਮੈਂ ਸਾਫ਼ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਂਦਾ ਹਾਂ
9. ਮੈਂ ਰੋਜ਼ ਕੱਪੜੇ ਬਦਲਦਾਹਾਂ
10. ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਰੁਮਾਲ ਰੱਖਦਾ ਹਾਂ
(ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਸਫ਼ਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ)
PSEB 5th Class Welcome Life Guide ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ Important Questions and Answers
ਮਾਈਂਡ ਮੈਪਿੰਗ :
ਉੱਤਰ :
ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :
1. ਘਰੇਲੂ ਕੰਮ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ – (ੳ) ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ
2. ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ – (ਅ) ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ
3. ਕੰਮ ਨੂੰ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਕਰਨਾ – (ਏ) ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਉੱਠਣਾ
4. ਕਹੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ – (ਸ) ਕਹਿਣਾ ਮੰਨਣਾ।
ਉੱਤਰ :
1. (ਇ)
2. (ਸ)
3. (ਅ)
4. (ੳ)
ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਮਿਹਨਤ, ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ, ਲਗਨ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕਰਨਾ ਹੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਆਪਣੇ ਵੱਡਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਕਹਿਣਾ ਮੰਨਣਾ, ਕਹੀ ਗੱਲ ਦਾ ਗੁੱਸਾ ਨਾ ਕਰਨਾ, ਕਹੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਘਰੇਲੂ ਕੰਮਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਉੱਠਣਾ, ਘਰ ਦੀ ਸਾਂਭ ਸੰਭਾਲ, ਸਰੀਰ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ।
Punjab State Board PSEB 5th Class Welcome Life Book Solutions Chapter 4 ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਰੱਖੀਏ Textbook Exercise Questions and Answers.
Welcome Life Guide for Class 5 PSEB ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਰੱਖੀਏ Textbook Questions and Answers
(ੳ) ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸਾਂਝਾਂ
ਰੰਗਲਾ ਸਾਡਾ ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਬੇਲੀਓ!
ਫੁੱਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਫੁੱਲ ਜਿਉਂ ਗੁਲਾਬ ਬੇਲੀਓ !
ਰੱਖਦੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੂਰ ਲੋਕ ਏਥੋਂ ਦੇ,
ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਦੇਖਦੇ ਨੇ ਖ਼ਾਬ ਬੇਲੀਓ !
ਅਸੀਂ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇ ਵਾਸੀ ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਾਜ ਹੈ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਪਛਾਣ ਹੈ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਾਂ ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ, ਰਾਵੀ, ਚਨਾਬ ਅਤੇ ਜਿਹਲਮ ਤੋਂ ਪਿਆਹੈ 1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਦੋ ਦਰਿਆ ਚਨਾਬ ਅਤੇ ਜਿਹਲਮ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਚਲੇ ਗਏ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਇੱਥੇ ਤਿੰਨ ਦਰਿਆਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ ਅਤੇ ਰਾਵੀਵਗਦੇ ਹਨ
ਪੰਜਾਬ ਇੱਕ ਸਰਹੱਦੀ ਰਾਜ ਹੈ ਸਰਹੱਦੀ ਰਾਜ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਜੰਗਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦਾ ਡਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਰਸਾ ਬਹਾਦਰੀ ਭਰਿਆ ਹੈ ਦੇਸ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਕਰਕੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਹਨ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਦਸਵੀਂ-ਗਿਆਰਵੇਂ ਨੰਬਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਸਾਡੇ ਗੁਰੂਆਂ, ਸੂਫ਼ੀਆਂ, ਫ਼ਕੀਰਾਂ, ਕਵੀਆਂ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਇਸ ਦਾ ਮਾਣ ਵਧਾਇਆਹੈ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਭਾਸ਼ਾ ਕਰਕੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ-ਨਾਚ ਭੰਗੜਾ ਅਤੇ ਗਿੱਧਾ ਹਨ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਨਾਚ ਦਾ ਨਾਂ ਭੰਗੜਾ ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਚ ਦਾ ਨਾਂ ਗਿੱਧਾਹੈ ਇਹ ਨਾਚ ਕਿਸੇ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇ ਮੌਕੇ ਉੱਤੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਨੱਚਣਾ-ਗਾਉਣਾ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਰੂਹ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਹੈ
ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ ਕਰਕੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਬੜੀ ਉਪਜਾਊ ਹੈ ਇੱਥੇ ਕਣਕ, ਚੌਲ, ਮੱਕੀ ਅਤੇ ਗੰਨੇ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਫ਼ਸਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰਫਲ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਨਾਜ ਭੰਡਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਸ਼ੂ-ਪਾਲਣ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਿੱਤਾ ਹੈ
ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਮੇਲਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਬੜਾ ਚਾਅ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੇਲੇ ਵੀ ਲਗਦੇ ਹਨ ਇਹਨਾਂ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿਚ ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਮੇਲਾ, ਛਪਾਰ ਦਾ ਮੇਲਾ, ਜਰਗ ਦਾ ਮੇਲਾ, ਹੋਲਾ-ਮਹੱਲਾ, ਮਾਘੀ ਦਾ ਮੇਲਾ, ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਮੇਲਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ
ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸੁਭਾਅ ਪੱਖੋਂ ਬੜੇ ਖੁੱਲ੍ਹ-ਦਿਲੇ , ਖੁਸ਼-ਮਿਜ਼ਾਜ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹਨ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਲਈ ਲੰਗਰ ਲਗਾਉਣੇ, ਛਬੀਲਾਂ ਲਗਾਉਣੀਆਂ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਦਿਲ ਨਾਲ ਮਦਦ ਕਰਨਾ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਮੁੱਢ-ਕਦੀਮੀ ਸੁਭਾਅ ਹੈ।
ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
1) ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿੰਨੇ ਦਰਿਆ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜ।
2) ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਕਿਹੜੇ ਤਿੰਨ ਦਰਿਆ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ, ਰਾਵੀ।
3) ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ।
4) ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਗੰਨਾ, ਕਣਕ, ਚੌਲ, ਮੱਕੀ।
5) ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਿੱਤੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਖੇਤੀਬਾੜੀ।
6) ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੇਲੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਜਰਗ ਦਾ, ਛਪਾਰ ਦਾ, ਹੌਲਾ ਮਹੱਲਾ, ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ, ਪ੍ਰੋ: ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਮੇਲਾ।
7) ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਕਿਹੋ-ਜਿਹਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਖੁੱਲ੍ਹ ਦਿਲਾ, ਖੁਸ਼ਮਿਜ਼ਾਜ ਅਤੇ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੇ।
8) ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਕਿਹੋ-ਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ।
(ਅ) ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ
ਅਧਿਆਪਕ : ਬੱਚਿਓ, ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਾਂਗੇ
ਅੰਕੁਰ : ਸਰ, ਮਾਂ-ਬੋਲੀਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?
ਅਧਿਆਪਕ : ਬੱਚਿਓ, ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਉਹ ਬੋਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਬੱਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ।
ਬਲਜੀਤ : ਸਰ, ਜੇ ਬੱਚਾ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਂ ਪਰਿਵਾਰ, ਸਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਇਸ ਨੂੰ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਕਿਉਂ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ?
ਅਧਿਆਪਕ : ਹਾਂ ਬਈ, ਬਲਜੀਤ ਤੂੰ ਬੜਾ ਸੋਹਣਾ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਿਆ ਹੈ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਬੱਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਮਾਂ ਕੋਲ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਸ਼ਾਇਦ ਤਾਂ ਹੀ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੈ ਗਿਆਹੋਣਾ। ਸਰ, ਹਰਭਜਨ ਮਾਨ ਦਾ ਇਕ ਗੀਤ ਹੈ-ਮੈਨੂੰ ਇਉਂ ਨਾ ਮਨੋਂ ਵਿਸਾਰ, ਵੇ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਹਾਂ
ਅਧਿਆਪਕ : ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ! ਪੁੱਤ ਤੂੰ ਬੜੇ ਸੋਹਣੇ ਗੀਤ ਦਾ ਚੇਤਾ ਕਰਵਾਇਆਹੈ
ਬਲਜੀਤ : ਸਰ , ਸਤਿੰਦਰ ਸਰਤਾਜ ਦਾ ਵੀ ਇੱਕ ਗੀਤ ਹੈ- ਮੈਂ ਗੁਰਮੁਖੀ ਦਾ ਬੇਟਾ
ਅਧਿਆਪਕ : ਹਾਂ ਪੁੱਤ, ਉਹ ਵੀ ਬੜਾ ਸੋਹਣਾ ਗੀਤ ਹੈ ਤੁਸੀਂ ਬੜੇ ਸੋਹਣੇ ਗੀਤ ਸੁਣਦੇ ਹੋ ਪੁੱਤ,ਇਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦੱਸੀ ਹੈ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਸਵਿਤਾ : ਸਰ ਸਾਡੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ ਨਾ?
ਅਧਿਆਪਕ : ਹਾਂਜੀ, ਸਾਡੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ
ਸਵਿਤਾ : ਸਰ, ਫਿਰ ਗੁਰਮੁਖੀ ਕੀ ਹੈ?
ਅਧਿਆਪਕ : ਪੁੱਤ ਗੁਰਮੁਖੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਲਿਪੀ ਹੈ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਲਈ ਜਿਹੜੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਉਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਿਪੀ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਜਿਵੇਂ ਓ ਅ ੲ ਸਿਹਾਰੀ, ਬਿਹਾਰੀ, ਬਿੰਦੀ, ਟਿੱਪੀ ਜਿਹੜੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵੀ ਲਿਖਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਲਿਪੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਣ ਲਈ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
ਸਵਿਤਾ : ਸਰ, ਕਈ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੇ ਨੇ?
ਅਧਿਆਪਕ : ਬੱਚਿਓ, ਪੰਜਾਬੀ ਬੜੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਕੋਈ ਦਸਵੇਂ-ਗਿਆਰਵੇਂ ਨੰਬਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕੋਈ 160 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਪੁੱਜ ਚੁੱਕੇ ਨੇ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਈ ਪੰਜਾਬੀ ਬੰਦੇ ਉਸ ਫ਼ਿਲਮ ਨੂੰ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂਵਾਲੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿਚ ਕਈ ਵਾਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤ ਪਾਲੈਂਦੇ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸਰ, ਸਾਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਦੇ ਨੇ ਸਾਡਾ ਪੱਕਾ ਘਰ ਯੂ ਪੀ. ਵਿੱਚ ਹੈ ਸਾਡੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਵੀ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਦੇ ਨੇ
ਅਧਿਆਪਕ : ਬੇਟੇ, ਤੁਹਾਡੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਫਿਰ ਹਿੰਦੀ ਹੋਈ ਕੋਈ ਨਾ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੋਵੇਂ ਭੈਣਾਂ ਭੈਣਾਂ ਨੇ ਹਰ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦਾ ਸਾਡੇ ਦਿਲ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਨਾਲ ਬੜਾ ਡੂੰਘਾ ਅਤੇ ਪਿਆਰਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਸੁਣੀ ਅਤੇ ਪੜੀ ਗੱਲ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਮਝ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ-
ਬਲਜੀਤ: ਹਾਂਜੀ ਸਰ, ਇਹ ਤਾਂ ਹੈ
ਅਧਿਆਪਕ : ਪਰ ਬੱਚਿਓ, ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖਣੀਆਂ ਬੱਸ ਇੰਨਾ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਭੁਲਾ ਕੇ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖਣੀਆਂ ਹਰਭਜਨ ਮਾਨ ਇਹੋ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ-ਮੈਨੂੰ ਇਉਂ ਨਾ ਮਨੋ ਵਿਸਾਰ
ਬਲਜੀਤ : ਸਰ, ਮੇਰੇ ਪਾਪਾ ਦੇ ਫ਼ੋਨ ਵਿੱਚ ਮਨਮੋਹਨ ਵਾਰਿਸ ਦਾ ਇਕ ਗੀਤ ਹੈ, ਮਾਂਵਾਂ ਤਿੰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ
ਅਧਿਆਪਕ : ਬਲਜੀਤ ਤੇਰੇ ਪਾਪਾ ਵੀ ਬੜੇ ਸੋਹਣੇ ਗੀਤ ਸੁਣਦੇ ਨੇ ਮੈਂ ਵੀ ਉਹ ਗੀਤ ਸੁਣਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਾਂਵਾਂ ਤਿੰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ, ਇਕ ਮਾਂ ਧਰਤੀ, ਦੂਜੀ ਮਾਂ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ, ਤੀਜੀ ਮਾਂ ਜਨਮਦਾਤੀ ਸੱਚੀ ਬੱਚਿਓ, ਇਹ ਤਿੰਨੋਂ ਸਾਨੂੰ ਪਾਲਦੀਆਂ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਲਾਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਸਵਿਤਾ: ਸਰ, ਮੇਰੇ ਚਾਚਾ ਜੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜਦੇ ਨੇ
ਅਧਿਆਪਕ : ਹਾਂ ਬੱਚਿਓ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ, ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ, ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਅਤੇ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰ ਵਰਗੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਬਹੁਤ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ
ਅੰਕੁਰ : ਸਰ, ਮੇਰੇ ਵੀਰ ਜੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਨੇ
ਅਧਿਆਪਕ : ਹਾਂ ਬੱਚਿਓ, ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਬੜਾ ਕੁਝ ਹੈਗਾ ਮੈਂ ਵੀ ਸਵੇਰੇ ਜਲਦੀ ਉੱਠ ਕੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ‘ਤੇ ਹੀ ਤਿੰਨ ਪੰਜਾਬੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹਾਂ-ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ, ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ ਅਤੇ
ਅਜੀਤ : ਚਲੋ ਬੱਚਿਓ !ਆਪਣੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਏਥੇ ਹੀ ਬੰਦ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਫਿਰ ਅੱਜ ਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਤੁਸੀਂ ? ਭਾਰਤੀ ਸਰ, ਅੱਜ ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਭੁਲਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ
ਅਧਿਆਪਕ : ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ! ਚਲੋ, ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਦੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਨਾਲ ਇਹ ਗੱਲ ਖ਼ਤਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ –
ਮੈਨੂੰ ਕਈਆਂਨੇ ਆਖਿਆਕਈਵਾਰੀ,
ਤੂੰ ਲੈਣਾ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾਨਾਂ ਛੱਡ ਦੇ
ਜਿਦੀ ਗੋਦੀ ਚ ਪਲ ਕੇ ਜਵਾਨ ਹੋਇਓ,
ਜਾਈਆਂ ਉਹ ਮਾਂ ਛੱਡ ਦੇ ਤੇ ਗਰਾਂ ਛੱਡ ਦੇ
ਦਿਓ ਜੇ ਪੰਜਾਬੀ-ਪੰਜਾਬੀਈ ਕੂਕਣਾਈ,
ਖਲੋਤਾਉਹ ਥਾਂ ਛੱਡ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾ
ਭੁਲਾ ਦਿਓ। ਮੈਨੂੰ ਇੰਝ ਲੱਗਦਾਲੋਕੀਂ
ਆਖਦੇ ਨੇ, ਤੂੰ ਪੁੱਤਰਾ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਛੱਡ ਦੇ
ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :
1) ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਤਿੰਨ ਮਾਂਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਧਰਤੀ ਮਾਂ, ਮਾਂ-ਬੋਲੀ, ਜਨਮ-ਦਾਤੀ ਮਾਂ।
2) ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਕਿਹੜੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ।
3) ਕੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖੀ ਜਾਂ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ ਜੀ।
4) ਅੱਜ ਦੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਿੱਚੋਂ ਅਸੀਂ ਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਮਨੋਂ ਵਿਸਾਰ ਕੇ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਸਿਖਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ। ਪਰ ਦੂਸਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵੀ ਸਿੱਖਣੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰ ਚਾਹੀਦੀਆਂ। ਹਨ। ਗਾਇਕਾਂ ਅਤੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗੇ।
(ੲ) ਦੇਸ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਬੋਲੀਆਂ ਬਾਰੇ
ਜਿਵੇਂ ਸਾਡੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ, ਉਵੇਂ ਹੀ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਂ-ਬੋਲੀਆਂ ਹਨ ਉਹ ਵੀ ਸਾਡੇ ਵਾਂਗ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਨੇ ਕਈ ਤਾਂ ਸਗੋਂ ਸਾਡੇ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਨੇ ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੈਂਕੜੇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਪ-ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁਝ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਸ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ
ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਭਾਰਤੀ ਰੁਪਏ ਦਾ ਨੋਟ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਇਸ ਉੱਤੇ ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਮੇਤ 17 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨੋਟ ਰਾਸ਼ੀ ਲਿਖੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਬਹੁ-ਭਾਸ਼ੀ ਦੇਸ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਗੁਲਦਸਤਾ ਹੈ ਇਸ ਕਰ ਕੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਹਰ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਬਣਦਾ ਹੱਕ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਨਿੰਦਣਾਵੀਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾਓਨੀ ਹੀ ਪਿਆਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿੰਨੀ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾਹੁੰਦੀ ਹੈ
ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਤਾਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਬੋਲਣੀ ਵੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਹੋਰ ਬੋਲੀਆਂ ਵੀ ਸਿੱਖਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਿੱਖੇ ਬਿਨਾਂ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਨਹੀਂ ਜੇ ਸਾਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਰਾਜਵਿੱਚ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਰਹਿਣਾ ਪੈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਉੱਥੋਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਸਿੱਖ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਇਹ ਸਿੱਖ ਲੈਣ ਨਾਲ ਸਾਡੀਆਂ ਕਈ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਹੱਲ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ ਵੈਸੇ ਵੀ ਅਸੀਂ ਜਿੰਨੀਆਂ ਵੱਧ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ, ਸਾਡੇ ਲਈ ਗਿਆਨ ਦੇ ਓਨੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੰਗਲਾ, ਅਸਾਮੀ, ਮਰਾਠੀ, ਕਸ਼ਮੀਰੀ, ਬੋਡੋ, ਕੰਨੜ, ਮਲਿਆਲਮ, ਗੁਜਰਾਤੀ, ਡੋਗਰੀ, ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਤਾਮਿਲ ਆਦਿ ਹਨ
ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਲੇਖਕ ਸਨ ਰਾਬਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦਾ ਨਾਂ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਸੁਣਿਆ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ ਟੈਗੋਰ ਬੰਗਾਲੀ ਸਨ ਉਹ ਬੰਗਲਾ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਸਨ ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਾਣ ‘ਜਨ-ਗਣ-ਮਨ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਹੀ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਸੋ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਸਮਝਣੀ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ
ਦੇਸ ਮੇਰੇ ਦੀਆਂ ਸਭ ਬੋਲੀਆਂ ਨਿਆਰੀਆਂ
ਦੇਸ ਦੀ ਅਮੀਰੀ ਇਹ ਦਿਖਾਉਣ ਸਾਰੀਆਂ
ਜਿੰਨੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ,
ਗਿਆਨ ਦੀਆਂਓਨੀਆਂ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਬਾਰੀਆਂ
ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
1) ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸੈਂਕੜੇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਗਲਤ?
ਉੱਤਰ :
ਠੀਕ।
2) ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਦੋ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਂਦੱਸੇ
ਉੱਤਰ :
ਮਰਾਠੀ, ਬੋਡੋ, ਕਸ਼ਮੀਰੀ।
3) ਰਾਬਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਕਿੱਥੋਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਬੰਗਾਲ ਦੇ।
4) ਵੱਧ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸਿੱਖਣ ਦਾ ਕੋਈ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਡੇ ਲਈ ਗਿਆਨ ਦੇ ਹੋਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
(ਸ) ਦੇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ
ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਸੱਚਾ ਦੇਸ-ਪਿਆਰ ਹੋਣਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਮਨੁੱਖੀ ਗੁਣ ਹੈ ਇਹ ਪਿਆਰ ਨਿਰਾ ਦੇਸ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ-ਵਸਤਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਸਲੀ ਦੇਸ-ਪਿਆਰ ਦੇਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਦੇਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਭਾਵ ਦੇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਦੇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਅਸੀਂ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਕਿ ਅਸੀਂ ਦੇਸ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖ ਹਾਂ ਇਸ ਲਈ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਤੀ ਕੋਈ ਵੈਰ-ਵਿਰੋਧ ਜਾਂ ਵਿਤਕਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ
ਕੋਈ ਨਾਗਰਿਕ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਨੂੰ ਮੰਨਦਾ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਦੇਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਉਸ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਤਕਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਉਚ-ਨੀਚ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹਰ ਨਾਗਰਿਕ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਦਾ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਨਾ ਸੋਚੇ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹੇਰਾ-ਫੇਰੀ ਨਾ ਕਰੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨਾ ਹੀ ਦੇਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਹੈ, ਦੇਸ ਦੇ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਸਾਨੂੰ ਗ਼ਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸੁਖਾਲਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ-ਲਿਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਦੇਸ ਤਾਂ ਹੀ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੇ ਦੇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਖੁਸ਼ ਹੋਣ, ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਹੋਣ ਕਿਸੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਚੱਲਣਾ ਹੀਤਾਂ ਅਸਲੀ ਨੇਕੀ ਹੈ ਆਓ, ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਪੜਦੇ ਹਾਂ:
ਆਓ, ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰੀਏ,
ਦਿਲਾਂ ਚ ਕਦੇ ਨਾਨਫ਼ਰਤ ਭਰੀਏ।
ਸਾਰੇ ਹੀ ਨੇ ਆਪਣੇ, ਬੇਗਾਨਾ ਕੋਈ ਨਾ,
ਪਿਆਰ ਜਿਹਾ ਜੱਗ ਚਤਰਾਨਾ ਕੋਈ ਨਾ।
ਸੱਚੇ-ਸੁੱਚੇ ਦਿਲ ਚ ਵਿਚਾਰ ਰੱਖੀਏ,
ਦਿਲ ’ਚ ਨਾਕਦੇ ਹੰਕਾਰ ਰੱਖੀਏ।
ਵੰਡੀਆਂਦਿਲਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੇਈਏ ਨਾ,
ਝਗੜਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕਦੇ ਪਾਉਣ ਦੇਈਏ ਨਾ।
ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ:
1) ਕੀ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਇੱਕ ਹਾਂ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਇੱਕ ਹਾਂ।
2) ਸਾਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਨੁਕਸਾਨ?
ਉੱਤਰ :
ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
3) ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਦੇ ਕੀਲਾਭ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
4) ਦੇਸ ਵੀ ਤਾਂ ਇਕ ਵੱਡਾ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਗ਼ਲਤ ?
ਉੱਤਰ :
ਠੀਕ।
5) ਕੀ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦਾ ਖੂਨ ਇੱਕੋ-ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰਾ?
ਉੱਤਰ :
ਇਕੋ ਜਿਹਾ।
6) ਕੀ ਧਰਮ,ਜਾਤ ਜਾਂ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਲੜਨਾ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਨਹੀਂ, ਇਹ ਬਹੁਤ ਮਾੜੀ ਗੱਲ ਹੈ।
7) ਕੀਤੁਸੀਂ ਵੱਡੇ ਹੋ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਮਝਾਉਗੇ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ, ਮੈਂ ਹੁਣ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਆਂਗਾ।
PSEB 5th Class Welcome Life Guide ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਰੱਖੀਏ Important Questions and Answers
ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :
1. ਹੁਣ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਦਰਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ?
(ਉ) ਸਤਲੁਜ
(ਅ) ਜਿਹਲਮ
(ਇ) ਬਿਆਸ
(ਸ) ਰਾਵੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਜਿਹਲਮ।
2. ਦੇਸ਼ ਕਦੋਂ ਅਜ਼ਾਦ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) 1950
(ਅ) 1947
(ਇ) 1974
(ਸ) 1945.
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 1947.
3. ਪੰਜਾਬ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਰਾਜ ਹੈ ?
(ਉ) ਸਰਹੱਦੀ
(ਅ) ਸਮੁੰਦਰ ਕਿਨਾਰੇ
(ਈ) ਰੇਤਲਾ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਗਲਤ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਰਹੱਦੀ
4. ਭਾਰਤੀ ਰੁਪਏ ਤੇ ਕਿੰਨੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) 10
(ਅ) 17
(ਈ) 11
(ਸ) 21.
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 17.9
5. ਟੈਗੋਰ ਕਿਸ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਸਨ ?
(ਉ) ਪੰਜਾਬੀ
(ਅ) ਬੰਗਾਲੀ
(ੲ) ਉਰਦੂ
(ਸ) ਹਿੰਦੀ !
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਬੰਗਾਲੀ।
6. ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਕੀ ਸਨ ?
(ਉ) ਲਿਖਾਰੀ
(ਅ) ਕਵੀ
(ਬ) ਐਕਟਰ
(ਸ) ਗੀਤਕਾਰ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਲਿਖਾਰੀ।
7. ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰ ਗਾਣ ਕਿਸ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਟੈਗੋਰ
(ਅ) ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ
(ੲ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ
(ਸ) ਕੋਈ ਨਹੀਂ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਟੈਗੋਰ।
8. ਕਿੰਨੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਪੁੱਜ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ?
(ਉ) 160 ਤੋਂ ਵੱਧ
(ਅ) 95 ਤੋਂ ਘੱਟ
(ਇ) 340
(ਸ) 460.
ਉੱਤਰ :
(ੳ) 160 ਤੋਂ ਵੱਧ।
9. ਕਿਸਨੇ ਗੀਤ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਂਵਾਂ ਤਿੰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਸਰਤਾਜ
(ਅ) ਬਟਾਲਵੀ
(ਈ) ਮਨਮੋਹਨ ਵਾਰਿਸ
(ਸ) ਹਰਭਜਨ ਮਾਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਮਨਮੋਹਨ ਵਾਰਿਸ।
10. ਮਸ਼ਹੂਰ ਲੇਖਕ ਹਨ ?
(ਉ) ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ
(ਅ) ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰ
(ਈ) ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।
11. ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨਾਲ … ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
(ਉ) ਪਿਆਰ
(ਅ) ਵਿਤਕਰਾ
(ਈ) ਨਫ਼ਰਤ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਭ ਕੁਝ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪਿਆਰ।
12. ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਕਿਹੜੀ ਅਖਵਾਰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ
(ਅ) ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ
(ਬ) ਅਜੀਤ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।
ਖਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :
1. ਅਸੀਂ …………………………… ਰਾਜ ਦੇ ਵਾਸੀ ਹਾਂ।
2. ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀ …………………………… ਕਾਰਨ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ।
3. ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ …………………………… ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ।
4. …………………………… ਨੰਬਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਰਾਜ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਜੰਗਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
5. ਪੰਜਾਬ …………………………… ਕਰਕੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ।
6. ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਾਣ ‘ਜਣ ਗਣ ਮਨ’ …………………………… ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
7. ਕਿਸੇ …………………………… ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਚਲਨਾ ਹੀ ਅਸਲੀ ਨੇਕੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
1. ਪੰਜਾਬ
2. ਬਹਾਦਰੀ
3. ਦਸਵੇਂਗਿਆਰਵੇਂ
4. ਸਰਹੱਦੀ
5. ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ
6. ਰਾਬਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ
7. ਕਮਜ਼ੋਰ।
ਸਹੀ/ਗ਼ਲਤ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :
1. ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਾਮ ਸੱਤ ਦਰਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਪਿਆ
2. ਪੰਜਾਬ ਸਰਹੱਦੀ ਰਾਜ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਥੇ ਸਦਾ ਹੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
3. ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਬੋਲੀ ਡੋਗਰੀ ਹੈ।
4. ਨੱਚਣਾ ਗਾਉਣਾ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਰੂਹ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਹੈ।
5. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਣਕ, ਚੌਲ, ਮੱਕੀ ਅਤੇ ਗੰਨੇ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਫ਼ਸਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
6. ਭਾਰਤੀ ਰੁਪਏ ਉਪਰ 17 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਨੋਟ ਰਾਸ਼ੀ ਲਿਖੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
7. ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਲੇਖਕ ਸਨ।
8. ਸਾਡੇ ਵਿਚ ਊਚ-ਨੀਚ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
1. ਗਲਤ
2. ਗਲਤ
3. ਗਲਤ
4. ਠੀਕ
5. ਠੀਕ
6. ਠੀਕ
7. ਠੀਕ
8. ਠੀਕ।
ਮਾਈਂਡ ਮੈਪਿੰਗ :
ਉੱਤਰ :
ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :
1. ਪੰਜਾਬ (ਉ) ਟੈਗੋਰ,
2. ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮੇਲਾ (ਅ) ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
3. ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ (ਇ) ਸਰਹੱਦੀ ਰਾਜ
4. ਬੰਗਾਲੀ ਲੇਖਕ (ਸ) ਜਰਗ ਦਾ
ਉੱਤਰ :
1. (ਇ)
2. (ਸ)
3. (ਅ)
4. (ੳ)
ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਾਂ ਕਿਹੜੇ ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਪਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ, ਰਾਵੀ, ਚਨਾਬ ਅਤੇ ਜਿਹਲਮ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਦਰਿਆ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਤਿੰਨ : ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ ਅਤੇ ਰਾਵੀ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚਲੇ ਦੋ ਦਰਿਆ ਕਿਵੇਂ ਘੱਟ ਗਏ ?
ਉੱਤਰ :
1947 ਦੀ ਵੰਡ ਵਿਚ ਦੋ ਦਰਿਆ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਚਲੇ ਗਏ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਨਾਚ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਰਦਾਂ ਦਾ ਭੰਗੜਾ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਨਾਚ ਗਿੱਧਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ, ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਬੋਲੀ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ।
ਪਸ਼ਨ 7.
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਬੋਲੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਦਸਵੇਂ-ਗਿਆਰਵੇਂ ਨੰਬਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਉਹ ਬੋਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਬੱਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਬੋਲਣਾ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਕੋਈ ਦੋ ਗੀਤ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ, ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਹਰਭਜਨ ਮਾਨ ਦਾ ਮੈਨੂੰ ਇਉਂ ਨਾ ਮਨੋਂ ਵਿਸਾਰ, ਵੇ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਹਾਂ। ਸਤਿੰਦਰ ਸਰਤਾਜ ਦਾ- ਮੈਂ ਗੁਰਮੁਖੀ ਦਾ ਬੇਟਾ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਗੁਰਮੁਖੀ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਲਿਪੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਮਨਮੋਹਨ ਵਾਰਿਸ ਦੇ ਗੀਤ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਹੜੀਆਂ ਤਿੰਨ ਮਾਂਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਧਰਤੀ ਮਾਂ, ਮਾਂ-ਬੋਲੀ, ਜਨਮ-ਦਾਤੀ ਮਾਂ।
Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.6 Textbook Exercise Questions and Answers.
प्रश्न 1.
एक साइकिल की कीमत ₹ 5699 है। 17 साइकिलों की कीमत कितनी होगी ?
हल:
एक साइकिल की कीमत = ₹ 5699
17 साइकिलों की कीमत = ₹ 5699 × 17
= ₹ 96883
प्रश्न 2.
एक बक्से में 12 टाइलें आती हैं। इसी तरह के 4590 बक्सों में कुल कितनी टाइलें आयेंगी ?
हल:
एक बक्से में जितनी टाइलें आती हैं = 12
4590 बक्सों में कुल जितनी टाइलें आएंगी
= 4590 × 12 = 55080
4590 बक्सों में कुल 55080 टाइलें आएंगी।
प्रश्न 3.
चार अंकों की छोटी से छोटी संख्या को 98 से गुणा करो।
हल:
चार अंकों की छोटी से छोटी संख्या = 1000
98 से गुणा करने पर 1000 × 98 = 98000
प्रश्न 4.
बिजली के सामान की फैक्टरी में सामान की रेट लिस्ट निम्नलिखित अनुसार है :
(i) चरण के पास एक लाख रुपये हैं। उसने 2 वाशिंग मशीनें और 1 एल०सी०डी० खरीदी। उसने कुल कितनी रकम खर्च की ?
(ii) चरण के भाई के पास भी एक लाख रुपये हैं। उसने एक एयर कंडीशनर, दो वॉटर गीज़र और एक फ्रिज खरीदा। उसके पास कितनी रकम बची ?
हल:
(i) एक वाशिंग मशीन का मूल्य = ₹ 24999
दो वाशिंग मशीनों का मूल्य = ₹ 24999 × 2
= ₹ 49998
चरण ने 2 वाशिंग मशीनों पर कुल जितनी राशि खर्च की = ₹ 49998
चरण ने 1 एल०सी०डी० पर जितनी राशि खर्च की = ₹ 42500
उसने दोनों पर कुल जितनी राशि खर्च की = ₹ 92498
(ii) 1 वॉटर गीज़र का मूल्य = ₹ 12999
2 वॉटर गीज़रों का मूल्य = ₹ 12999 × 2
= ₹ 25998
चरण के भाई ने 1 एयर कंडीशनर पर जितनी राशि खर्च की = ₹ 54000
चरण के भाई ने 2 वॉटर गीज़रों पर जितनी राशि खर्च की = ₹ 25998
चरण के भाई ने 1 फ्रिज़ पर जितनी राशि खर्च की = ₹ 18499
उसने तीनों पर जितनी राशि खर्च की = ₹ 98497
चरण के भाई के पास कुल राशि = ₹ 100000
उसने कुल जितनी राशि खर्च की = – ₹ 98497
उसके पास जितनी राशि बची = ₹ 1503
प्रश्न 5.
एक कारखाने में एक दिन में 4990 टॉफियां बनती हैं। 19 दिनों में कुल कितनी टॉफियां बनेंगी ?
हल:
1 दिन में जितनी टॉफियां बनती हैं = 4990
19 दिनों में जितनी टॉफियां बनेंगी = 4990 × 19
= 94810
प्रश्न 6.
एक ट्रक में एक घंटे में 6798 ईंटें लादी जाती हैं। उसमें 13 घंटों में कितनी ईंटों को लादा जा सकता है ?
हल:
एक ट्रक में 1 घंटे में जितनी ईंटें लादी जाती हैं = 6798
उसमें 13 घंटों में जितनी ईंटें लादी जा सकती हैं
= 6798 × 13
= 88374
प्रश्न 7.
एक दुकानदार एक मोबाइल फोन ₹ 5089 का बेचता है । अगर वह सारे दिन में ऐसे 18 मोबाइल फोन बेचता है, तो कितनी रकम प्राप्त करेगा ?
हल:
एक मोबाइल फोन का विक्रय मूल्य = ₹ 5089
18 मोबाइल फोनों का विक्रय मूल्य = ₹ 5089 × 18
= ₹ 91602
प्रश्न 8.
तीन अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या को 95 से गुणा करें।
हल:
तीन अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या = 999
अभीष्ट गुणनफल = 999 × 95
= 94905
प्रश्न 9.
24 घंटों में कुल कितने सैकंड होते हैं ?
हल:
एक घंटे में सैकंड = 3600
24 घंटों में सैकंड = 3600 × 24
= 86400
Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.5 Textbook Exercise Questions and Answers.
प्रश्न 1.
रिक्त स्थान भरो:
(क) 451 × 1 = 
(ख) 8135 × 10 =
(ग) 650 × 100 =
(घ) 3090 × 0 =
(ङ) 129 × = 12900
(च) × 1000 = 13000
(छ) × 791 = 0
(ज) × 82 = 82 × 602
(झ) 8414 × 10 =
(ञ) 67 × 100 =
(ट) 91 × 1000 =
(ठ) 100 × 1000 =
(ड) 545 × = 5450
(ढ) × 10 = 7060
(ण) 798 × = 798
हल:
(क) 451 × 1 = 451
(ख) 8135 × 10 = 81350
(ग) 650 × 100 = 65000
(घ) 3090 × 0 = 0
(ङ) 129 × 100 = 12900
(च) 13 × 1000 = 13000
(छ) o × 791 = 0
(ज) 602 × 82 = 82 × 602
(झ) 8414 × 10 = 841407
(ञ) 67 × 100 = 6700
(ट) 91 × 1000 = 91000
(ठ) 100 × 1000 = 100000
(ड) 545 × 10 = 5450
(ढ) 706 × 10 = 7060
(ण) 798 × 1 = 798
Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.4 Textbook Exercise Questions and Answers.
प्रश्न 1.
हल करें:
(क) 450 × 6
(ख) 963 × 9
(ग) 529 × 23
(घ) 988 × 38
(ङ) 912 × 56
(च) 806 × 56
(छ) 252 × 54
(ज) 1888 × 19
(झ) 2005 × 34
(ञ) 1560 × 64
(ट) 10569 × 8
(ठ) 10210 × 9
(ड) 230 × 150
(ढ) 400 × 225.
हल:
प्रश्न 2.
निम्नलिखित का गुणनफल पता करें :
(क) 4045 × 23
(ख) 1609 × 30
(ग) 363 × 134
(घ) 455 × 208
(ङ) 105 × 120
(च) 1440 × 25
(छ) 1530 × 61
(ज) 3817 × 12
(झ) 1908 × 35
(ञ) 1000 × 29
हल:
प्रश्न 3.
* की जगह सही अंक भरो :
हल:
Punjab State Board PSEB 8th Class Maths Book Solutions Chapter 16 ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਖੇਡਣਾ InText Questions and Answers.
ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :
1. ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖੋ :
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
25
ਹੱਲ:
25 = 20 + 5 = (10 × 2) + 5
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
73
ਹੱਲ:
73 = 70 + 3 = (10 × 7) + 3
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
129
ਹੱਲ:
129 = 100 + 20 +9 = (100 × 1) + (10 × 2) + 9 × 1
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
302.
ਹੱਲ:
302 = 300 + 2 = (100 × 3) + (10 × 0) + 2 × 1.
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖਿਆਂ ਨੂੰ ਸਧਾਰਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖੋ :
(i) 10 × 5 + 6
(ii) 100 × 7 + 10 × 1 + 8
(iii) 100a + 10c + b.
ਹੱਲ:
(i) 10 × 5 + 6 = 50 + 6 = 56
(ii) 100 × 7 + 10 × 1 + 8 = 700 + 10 + 8
= 718
(iii) 100a + 10c + b = 100 × a + 10 × c + 1 × b = acb
ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :
ਪੜਤਾਲ ਕਰੋ ਕਿ ਜੇ ਸੁੰਦਰਮ ਨੇ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਚੁਣੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ, ਤਾਂ ਕੀ ਨਤੀਜੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ :
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
27
ਹੱਲ:
27 ਅੰਕ ਉਲਟਾਉਣ ਤੇ ਸੰਖਿਆ = 72
ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਜੋੜ 27 + 72 = 99
ਭਾਗ = 99 ÷ 11 = 9, ਬਾਕੀ = 0
ਨਾਲ ਹੀ ; 2 +7 = 9
ਐਰਥਾਤ ਭਾਗਫਲ ਉਸਦੇ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਜੋੜਫਲ ਬਰਾਬਰ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
39
ਹੱਲ:
39 ਅੰਕ ਉਲਟਾਉਣ ਤੇ ਸੰਖਿਆ = 93
ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਜੋੜ 39 + 93 = 132
ਭਾਗ = 132 ÷ 11 = 12, ਬਾਕੀ = 0
ਨਾਲ ਹੀ ; 3 + 9 = 12
ਅਰਥਾਤ ਭਾਗਫਲ ਉਸਦੇ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸਿਖਿਆ ਦੇ ਜੋੜਫਲ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
64
ਹੱਲ:
64 ਅੰਕ ਉਲਟਾਉਣ ਤੇ ਸੰਖਿਆ = 46
ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਜੋੜ 64 + 46 = 110
ਭਾਗ = 110 ÷ 11 = 10, ਬਾਕੀ = 0.
ਨਾਲ ਹੀ; 6 + 4 = 10
ਅਰਥਾਤ ਭਾਗਫਲ ਉਸਦੇ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਜੋੜਫਲ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
17.
ਹੱਲ:
17 ਅੰਕ ਉਲਟਾਉਣ ਤੇ ਸੰਖਿਆ = 71
ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਜੋੜ 17 + 71 = 88
ਭਾਗ = 88 ÷ 1 = 8, ਬਾਕੀ = 0
ਨਾਲ ਹੀ : 1 + 7 = 8
ਅਰਥਾਤ ਭਾਗਵਲ ਉਸਦੇ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਜੋੜਫਲ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ ।
ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :
ਪੜਤਾਲ ਕਰੋ ਕਿ ਜੇ ਸੁੰਦਰਮ ਨੇ ਉਪਰੋਕਤ ਦੇ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਚੁਣੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ, ਤਾਂ ਕੀ ਨਤੀਜੇ ਮਿਲਦੇ :
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
17
ਹੱਲ:
17
ਅੰਕਾਂ ਨੂੰ ਪਲਟਣ ਤੇ, ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ : 71
ਅੰਤਰ = 71 – 17 = 54
ਭਾਗ = 54 ÷ 9 = 6, ਬਾਕੀ = 0
ਨਾਲ ਹੀ ; 7 – 1 = 6.
ਅਰਥਾਤ ਭਾਗਫਲ ਉਸਦੇ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਅੰਤਰ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
21
ਹੱਲ:
21
ਅੰਕਾਂ ਨੂੰ ਪਲਟਣ ਤੇ, ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ : 12
ਅੰਤਰ = 21 – 12 = 9
ਭਾਗ = 9 ÷ 9 = 1, ਬਾਕੀ = 0
ਨਾਲ ਹੀ ; 2 – 1 = 1
ਅਰਥਾਤ ਭਾਗਫਲ ਉਸਦੇ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਅੰਤਰ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
96
ਹੱਲ:
96
ਅੰਕਾਂ ਨੂੰ ਪਲਟਣ ਤੇ, ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ : 69
ਅੰਤਰ = 96 – 69 = 27
ਭਾਗ = 27 ÷ 9 = 3, ਬਾਕੀ = 0
ਨਾਲ ਹੀ ; 9 – 6 = 3
ਅਰਥਾਤ ਭਾਗਫਲ ਉਸਦੇ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਅੰਤਰ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
37.
ਹੱਲ:
37
ਅੰਕਾਂ ਨੂੰ ਪਲਟਣ ਤੇ, ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ : 73.
ਅੰਤਰ = 73 – 37 = 36
ਭਾਗ = 36 ÷ 9 = 4, ਬਾਕੀ = 0
ਨਾਲ ਹੀ ; 7 – 3 = 4
ਅਰਥਾਤ ਭਾਗਫਲ ਉਸਦੇ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਅੰਤਰ ਹੈ ।
ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :
ਪੜਤਾਲ ਕਰੋ ਕਿ ਜੇ ਮੀਨਾਕਸ਼ੀ ਨੇ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਚੁਣੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ, ਤਾਂ ਨਤੀਜਾ ਕੀ ਮਿਲਦਾ ? ਹਰੇਕ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ, ਅੰਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਭਾਗਫਲ ਦਾ ਇਕ ਰਿਕਾਰਡ (record) ਰੱਖੋ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
132
ਹੱਲ:
132
ਅੰਕਾਂ ਨੂੰ ਪਲਟਣ ਤੇ, ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ : 231
∴ ਅੰਤਰ = 231 – 132 = 99
ਹੁਣ; 99 ÷ 99 = 1, ਭਾਗਫਲ = 1, ਬਾਕੀ = 0
ਨਾਲ ਹੀ; 2 – 1 = 1
ਅਰਥਾਤ ਭਾਗਫਲ ਸੈਂਕੜੇ ਦੇ ਅੰਕ ਅਤੇ ਇਕਾਈ ਦੇ ਅੰਕ ਦੇ ਅੰਤਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
469
ਹੱਲ:
469
ਅੰਕਾਂ ਨੂੰ ਪਲਟਣ ਤੇ, ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ : 964.
∴ ਅੰਤਰ = 964 – 469 = 495
ਹੁਣ; 495 ÷ 99 = 5, ਭਾਗਫਲ = 5, ਬਾਕੀ = 0
ਨਾਲ ਹੀ; 9 – 4 = 5
ਅਰਥਾਤ ਭਾਗਵਲ ਸੈਂਕੜੇ ਦੇ ਅੰਕ ਅਤੇ ਇਕਾਈ ਦੇ ਅੰਕ ਦੇ ਅੰਤਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
737
ਹੱਲ:
737
ਅੰਕਾਂ ਨੂੰ ਉਲਟਣ ਤੇ, ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ : 737
∴ ਅੰਤਰ = 737 – 737 = 0
ਹੁਣ; 0 ÷ 99 = 0, ਭਾਗਫਲ = 0, ਬਾਕੀ = 0
ਨਾਲ ਹੀ; 7 – 7 = 0
ਅਰਥਾਤ ਭਾਗਫਲ ਸੈਂਕੜੇ ਦੇ ਅੰਕ ਅਤੇ ਇਕਾਈ ਦੇ ਅੰਕ ਦੇ ਅੰਤਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
901.
ਹੱਲ:
901
ਅੰਕਾਂ ਨੂੰ ਉਲਟਣ ਤੇ, ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ : 109.
∴ ਅੰਤਰ. = 901 – 109 = 792
ਹੁਣ; 792 ÷ 99 = 8, ਭਾਗਫਲ = 8, ਬਾਕੀ = 0
ਨਾਲ ਹੀ; 9 – 1 = 8
ਅਰਥਾਤ ਭਾਗਫਲ ਸੈਂਕੜੇ ਦੇ ਅੰਕ ਅਤੇ ਇਕਾਈ ਦੇ ਅੰਕ ਦੇ ਅੰਤਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ ।
ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :
ਪੜਤਾਲ ਕਰੋ ਕਿ ਜੇ ਸੁੰਦਰਮ ਨੇ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਸੋਚੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ, ਤਾਂ ਨਤੀਜਾ ਕੀ ਮਿਲਦਾਂ :
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
417
ਹੱਲ:
417
ਇੱਥੇ: 417
ਹੁਣ; 741 ਲਵੋ
[ਅਰਥਾਤ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ ਉਸ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਖੱਬੇ ਸਿਰੇ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ] ਤਾਂ; 174
[ਅਰਥਾਤ ਸੈਂਕੜੇ ਦਾ ਅੰਕ ਉਸ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਸਿਰੇ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ |]
ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀ ਤਿੰਨਾਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਤੇ, ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ :
ਇਸ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ 37 ਨਾਲ ਭਾਗ ਦੇਣ ਤੇ, ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ :
ਅਰਥਾਤ 1332 ÷ 37 = 36 (ਕੋਈ ਬਾਕੀ ਨਹੀਂ)
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
632
ਹੱਲ:
632
ਇੱਥੇ; 632
ਹੁਣ; 263 ਲਵੋ ।
ਅਰਥਾਤ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ ਉਸ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਖੱਬੇ ਸਿਰੇ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ; 326
[ਅਰਥਾਤ ਸੈਂਕੜੇ ਦਾ ਅੰਕ ਉਸ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਸਿਰੇ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ ]
ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀ ਤਿੰਨਾਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਤੇ, ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ :
ਇਸ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ 37 ਨਾਲ ਭਾਗ ਦੇਣ ਤੇ, ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ :
ਅਰਥਾਤ 1221 ÷ 37 = 33 (ਕੋਈ ਬਾਕੀ ਨਹੀਂ)
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
117
ਹੱਲ:
117
ਇਹ; 117
ਹੁਣ; 711 ਲਵੋ
[ਅਰਥਾਤ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ ਉਸ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਖੱਬੇ ਸਿਰੇ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ।]
ਹੁਣ; 171
[ਅਰਥਾਤ ਸੈਂਕੜੇ ਦਾ ਅੰਕ ਉਸ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਸਿਰੇ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ |]
ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਤੇ, ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ :
ਇਸ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ 37 ਨਾਲ ਭਾਗ ਦੇਣ ਤੇ, ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਅਰਥਾਤ 999 ÷ 37 = 27 (ਕੋਈ ਬਾਕੀ ਨਹੀਂ)
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
937.
ਹੱਲ:
937
ਇੱਥੇ; 937
ਹੁਣ; 793 ਲਵੋ
[ਅਰਥਾਤ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ ਉਸ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਖੱਬੇ ਸਿਰੇ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ।]
ਹੁਣ; 379
[ਅਰਥਾਤ ਸੈਂਕੜੇ ਦਾ ਅੰਕ ਉਸ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਸ਼ਿਰੇ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ |]
ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਤਿੰਨ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਤੇ, ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ :
ਇਸ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ 37, ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ :
ਅਰਥਾਤ 2109 ÷ 37 = 57 (ਕੋਈ ਬਾਕੀ ਨਹੀਂ)
ਇਸ ਨੂੰ ਕਰੋ :
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਦੋ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਇਕ ਸੰਖਿਆ ab ਲਿਖੋ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਅੰਕਾਂ ਨੂੰ ਪਲਟਣ ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੰਖਿਆ ba ਲਿਖੋ ।
ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਜੋੜ ਪਤਾ ਕਰੋ । ਮੰਨ ਲਉ ਇਹ ਜੋੜ ਇਕ | ਤਿੰਨ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ dad ਹੈ ।
ਭਾਵ ab + ba = dad
(10 a + b) + (10 b + a) = dad
11(a + b) = dad
ਜੋੜ (a + b) ਸੰਖਿਆ 18 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ (ਕਿਉਂ ?)
ਕੀ dad, 11 ਦਾ ਇਕ ਗੁਣ ਹੈ ?
ਕੀ dad, 198 ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ ? 198 ਤਕ ਤਿੰਨ ਅੰਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅਜਿਹੀ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਲਿਖੋ, ਜੋ 11 ਦਾ ਗੁਣ ਹਨ ? a ਅਤੇ d ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਓ ਦੋ-ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ab ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਨੂੰ ਪਲਟਣ ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੰਖਿਆ ba ਹੈ ।
ਮੰਨ ਲਉ ab ਅਤੇ ba ਦਾ ਜੋੜ ਇਕ ਤਿੰਨ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ dad ਹੈ ।
ab + ba = dad
⇒ (10 + b) + (10b + a) = dad
⇒ 11(a + b) = dad ਜੋੜ
(a + b), 18 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਕਿਉਂਕਿ ਦੋ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸੰਖਿਆ 99 ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਦਕਿ 99 + 99 = 198 ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਅੰਤ ਸੰਖਿਆ dad, 11 ਦਾ ਇਕ ਗੁਣਜ ਹੈ ।
ਸੰਖਿਆ 198 ਤੱਕ ਤਿੰਨ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ, ਜੋ 11 ਦੀ ਗੁਣਜ ਹੈ ।
110, 121, 132, 43, 154, 165, 176, 187 ਅਤੇ 198 ਹੈ ।
ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ dad = 121
⇒ a = 2, d = 1.
ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :
ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਤੁਹਾਡੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਲਈ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਜਦ ਭਾਗ N ÷ 5 ਤੋਂ ਬਾਕੀ 3 ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ N ਦੀ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਹੱਲ:
ਇਕਾਈ ਦੇ ਅੰਕ ਨੂੰ 5 ਨਾਲ ਭਾਗ ਦੇਣ ਤੇ ਬਾਕੀ 3 ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ ਜਾਂ ਤਾਂ 3 ਜਾਂ 8 ਹੋਵੇਗਾ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਜਦ ਭਾਗ N ÷ 5 ਤੋਂ ਬਾਕੀ 1 ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ N ਦੀ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਹੱਲ:
ਇਕਾਈ ਦੇ ਅੰਕ ਨੂੰ ਜਦੋਂ5 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬਾਕੀ 1 ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ ਜਾਂ ਤਾਂ 1 ਜਾਂ 6 ਹੋਵੇਗਾ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਜਦ ਭਾਗ N ÷ 5 ਤੋਂ ਬਾਕੀ4 ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂN ਦੀ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਹੱਲ:
ਇਕਾਈ ਦੇ ਅੰਕ ਨੂੰ ਜਦੋਂ 5 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਬਾਕੀ 4 ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ ਜਾਂ ਤਾਂ 4 ਜਾਂ 9 ਹੋਵੇਗਾ ।
ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :
(ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਤੁਹਾਡੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਲਈ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।)
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਜਦ ਭਾਗ N ÷ 2 ਤੋਂ ਬਾਕੀ 1 ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ N ਦੀ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਹੱਲ:
N ਇਕ ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ ਵੀ ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ।
ਇਸ ਲਈ N ਦੀ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ 1, 3, 5, 7 ਜਾਂ 9 ਹੋਵੇਗਾ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਜਦ ਭਾਗ N ÷ 2 ਤੋਂ ਕੋਈ ਬਾਕੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ( ਭਾਵ ਬਾਕੀ 0 ਹੈ), ਤਾਂ ਕਿ ਦੀ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦਾ
ਹੈ ?
ਹੱਲ:
N ਇਕ ਜਿਸਤ ਸੰਖਿਆ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਇਸਦੀ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ ਵੀ ਜਿਸਤ ਸੰਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ । ਇਸ ਲਈ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ 2, 4, 8 ਜਾਂ 0 ਹੋਵੇਗਾ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮੰਨ ਲਵੋ ਕਿ ਭਾਗ N ÷ 5 ਨਾਲ ਬਾਕੀ 4 ਅਤੇ ਭਾਗ N ÷ 2 ਨਾਲ ਬਾਕੀ 1 ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । N ਦੀ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ ਕੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਹੱਲ:
ਆਪ
ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ ।
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ 9 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗਤਾ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕਰੋ :
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
108
ਹੱਲ:
108.
108 ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਜੋੜ = 1 + 0 + 8 = 9.
ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸੰਖਿਆ 9 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੈ ।
∴ ਸੰਖਿਆ 108, 9 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
616
ਹੱਲ:
616.
616 ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਜੋੜ = 6 + 1 + 6 = 13.
ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸੰਖਿਆ 9 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
∴ ਸੰਖਿਆ 616, 9 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
294
ਹੱਲ:
294.
294 ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਜੋੜ= 2 + 9 + 4 = 15.
ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸੰਖਿਆ 9 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
∴ ਸੰਖਿਆ 294, 9 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
432
ਹੱਲ:
432.
432 ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਜੋੜ = 4 + 3 + 2 = 9.
ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸੰਖਿਆ 9 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੈ ।
∴ ਸੰਖਿਆ 432, 9 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
927
ਹੱਲ:
927.
927 ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਜੋੜ = 9 + 2 + 7 = 18
ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸੰਖਿਆ 9 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੈ ।
∴ ਸੰਖਿਆ 92, 9 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੈ ।
ਸੋਚੋ, ਚਰਚਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਲਿਖੋ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਤੁਸੀਂ ਦੇਖ ਚੁੱਕੇ ਹੋ ਕਿ 450, 10 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੈ । ਇਹ 2 ਅਤੇ 5 ਨਾਲ ਵੀ ਭਾਜਯੋਗ ਹੈ, ਜੋ 10 ਦੇ ਗੁਣਨਖੰਡ ” ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਖਿਆ 135, 9 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੈ । ਇਹ 3 ਨਾਲ ਵੀ ਭਾਜਯੋਗ ਹੈ, ਜੋ 9 ਦਾ ਇਕ ਗੁਣਨਖੰਡ ਹੈ ।
ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਸੰਖਿਆ ਕਿਸੇ | ਸੰਖਿਆ ਅ ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਅ ਦੇ ਹਰੇਕ ਗੁਣਨਖੰਡ ਨਾਲ ਵੀ ਭਾਜਯੋਗ ਹੋਵੇਗੀ ?
ਹੱਲ:
ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸੰਖਿਆ ਕਿਸੇ ਸੰਖਿਆ ਅ ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ m ਦੇ ਹਰੇਕ ਗੁਣਨਖੰਡ ਨਾਲ ਵੀ ਭਾਜਯੋਗ ਹੋਵੇਗੀ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਇਕ ਤਿੰਨ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ abc ਨੂੰ 100 a + 10b + c ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖੋ । ਹੁਣ
100 a + 10b + c = 99 a + 11b + (a – b + c)
= 11 (9a +b) + (a – b + c)
ਜਦ ਸੰਖਿਆ abc, 11 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ (a – b + c) ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿਚ ਕੀ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹੋ ? ਕੀ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ (a + c – b), 11 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੋਵੇ ?
(ii) ਇਕ ਚਾਰ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ abcd ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਲਿਖੋ
1000a + 100b + 10c + d
= (1001 a + 99b + 11c) – (a – b + c – d)
= 11(91a + 9b + c) – [(b + d – a + c)]
ਜੇਕਰ ਸੰਖਿਆ abcd, 11 ਨਾਲ, ਭਾਜਯੋਗ ਹੈ, ਤਾਂ (b + d) – ( a + c) ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹੋ ?
(iii) ਉਪਰੋਕਤ (i) ਅਤੇ (ii) ਨਾਲ, ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਕਿ ਉਹ ਸੰਖਿਆ 11 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੋਵੇਗੀ, ਜਦ ਇਸਦੇ ਟਾਂਕ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਅਤੇ ਜਿਸਤ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਦਾ ਅੰਤਰ 11 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੋਵੇਗਾ ?
ਹੱਲ:
(i) ਹਾਂ, ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ (a + c – b), 11 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੋਵੇ ।
(ii) ਜੇਕਰ ਸੰਖਿਆ abcd, 11 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ (b + d) – (a + c), 11 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ।
(iii) ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੋਈ ਸੰਖਿਆ 11 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੋਵੇਗੀ ।
ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੀ 3 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗਤਾ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕਰੋ :
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
108
ਹੱਲ:
108.
108 ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਜੋੜ = 1 + 0 + 8 = 9.
ਇਹ ਸੰਖਿਆ 3 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੈ ।
∴ ਸੰਖਿਆ 108 ਵੀ 3 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੈ ।
ਭਾਵ = \(\frac{108}{3}\) = 36.
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
616
ਹੱਲ:
616.
616 ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਜੋੜ = 6 + 1 + 6 = 13.
ਇਹ ਸੰਖਿਆ 8 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
∴ ਸੰਖਿਆ 616, 3 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਭਾਵ \(\frac{616}{3}\) = 205\(\frac{1}{3}\).
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
294
ਹੱਲ:
294.
294 ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਜੋੜ = 2 + 9 + 4 = 15
ਇਹ ਸੰਖਿਆ 3 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੈ ।
∴ ਸੰਖਿਆ 294 ਵੀ 3 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੈ ।
ਭਾਵ \(\frac{294}{3}\) = 98.
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
432
ਹੱਲ:
432.
432 ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਜੋੜ = 4 + 3 + 2 = 9.
ਇਹ ਸੰਖਿਆ 3 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੈ ।
∴ ਸੰਖਿਆ 432, ਵੀ 3 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੈ !
ਭਾਵ \(\frac{432}{3}\) = 144
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
927.
ਹੱਲ:
927.
927 ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਜੋੜ = 9 + 2 + 7 = 18
ਇਹ ਸੰਖਿਆ 3 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੈ ।
∴ ਸੰਖਿਆ 927, ਵੀ 3 ਨਾਲ ਭਾਜਯੋਗ ਹੈ ।
ਭਾਵ \(\frac{927}{3}\) = 309.
Punjab State Board PSEB 8th Class Maths Book Solutions Chapter 16 ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਖੇਡਣਾ Ex 16.2 Textbook Exercise Questions and Answers.
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਜੇ 21y5 9 ਦਾ ਇਕ ਗੁਣਜ ਹੈ, ਇਥੇ y ਇਕ ਅੰਕ ਹੈ, ਤਾਂ y ਦਾ ਮੁੱਲ ਕੀ ਹੈ ?
ਹੱਲ:
ਕਿਉਂਕਿ 21y 5, 9 ਦਾ ਇਕ ਗੁਣਜ ਹੈ ।
∴ ਇਸਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਜੋੜ = 2 + 1 + y + 5 = 8 + y, 9 ਦਾ ਇਕ ਗੁਣਜ ਹੈ ।
ਕਿਉਂਕਿ y ਇਕ ਅੰਕ ਹੈ ।
ਇਸ ਲਈ, 8 + y = 9 ⇒ y = 1
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਜੇ 31z5, 9 ਦਾ ਇਕ ਗੁਣੌਜ ਹੈ, ਇਥੇ z ਇਕ ਅੰਕ ਹੈ, ਤਾਂ z ਦਾ ਮੁੱਲ ਕੀ ਹੈ ? ਤੁਸੀਂ ਦੇਖੋਗੇ ਕਿ ਇਸਦੇ ਦੋ ਉੱਤਰ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਉਂ ਹੈ ?
ਹੱਲ:
ਕਿਉਂਕਿ 31z5, 9 ਦਾ ਇਕ ਗੁਣਜ ਹੈ ।
∴ ਇਸਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਜੋੜ = 3 + 1 + z + 5 = 9 + z, 9 ਦਾ ਇਕ ਗੁਣਜ ਹੈ ।
ਕਿਉਂਕਿ z ਇਕ ਅੰਕ ਹੈ ।
∴ z ਦਾ ਮੁੱਲ ਜਾਂ ਤਾਂ 0 ਜਾਂ 9 ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
∴ 9 + 0 = 9 ਅਤੇ 9 +9 = 18 = 1 + 8 = 9
∴ z = 0 ਜਾਂ z = 9
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਜੇ 24x, 3 ਦਾ ਇਕ ਗੁਣਜ ਹੈ, ਇਥੇ : ਇਕ ਅੰਕ | ਹੈ, ਤਾਂ x ਦਾ ਮਾਨ ਕੀ ਹੈ ?
ਹੱਲ:
ਕਿਉਂਕਿ 24x, 3 ਦਾ ਇਕ ਗੁਣ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਜੋੜ = 2 + 4 +1 = 6 + x, 3 ਦਾ ਇਕ ਗੁਣ ਹੈ ।
ਭਾਵ 6 + x ਹੇਠਾਂ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਇਕ ਸੰਖਿਆ ਹੋਵੇਗੀ,
0, 3, 6, 9, 12, 15, 18, ………
ਪਰੰਤੂ ਕਿਉਂਕਿ x ਇਕ ਅੰਕ ਹੈ ।
ਇਸ ਲਈ 6 + x = 6
ਜਾਂ 6 + x = 9
ਜਾਂ 6 + x = 12
ਜਾਂ 6 + x = 15 ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਇਸ ਲਈ x = 0 ਜਾਂ 3 ਜਾਂ 6 ਜਾਂ 9 ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਇਸ ਲਈ x ਦਾ ਮੁੱਲ 0, 3, 6 ਜਾਂ 9 ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਇਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਜੇ 31 z 5, 3 ਦਾ ਗੁਣਜ ਹੈ, ਇਥੇ ਇਕ ਅੰਕ ਹੈ, ਤਾਂ z ਦਾ ਮੁੱਲ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਹੱਲ:
ਕਿਉਂਕਿ 31 z 5, 3 ਦਾ ਗੁਣ ਹੈ |
ਇਸ ਲਈ ਇਸਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਜੋੜ = 3 + 1 + 7 + 5 = 9 + z, 3 ਦਾ ਇਕ ਗੁਣ ਹੈ ।
ਭਾਵ 9 + z ਹੇਠਾਂ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਇਕ ਸੰਖਿਆ ਹੋਵੇਗੀ, 0, 3, 6, 9, 12, 15, 18 , ……..
ਪਰੰਤ ਕਿਉਂਕਿ z ਇਕ ਅੰਕ ਹੈ ।
ਇਸ ਲਈ 9 + z = 9
ਜਾਂ 9 + z = 12
ਜਾਂ 9 + z = 15
ਜਾਂ 9 + z = 18 ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਇਸ ਲਈ z = 0 ਜਾਂ 3 ਜਾਂ 6 ਜਾਂ 9 ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
Punjab State Board PSEB 8th Class Maths Book Solutions Chapter 16 ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਖੇਡਣਾ Ex 16.1 Textbook Exercise Questions and Answers.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚ ਹਰੇਕ ਵਿਚੋਂ ਅੱਖਰਾਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਤ ਪਗਾਂ ਦੇ ਲਈ ਕਾਰਨ ਵੀ ਦੱਸੋ :
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੱਲ:
ਇੱਥੇ, ਅਸੀਂ ਅੱਖਰਾਂ A ਅਤੇ B ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰਨਾ ਹੈ |
ਕਿਉਂਕਿ (A + 5) ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ 2 ਹੈ ।
ਜੋ ਕਿ ਤਾਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ਜਦੋਂ A = 7 ਹੋਵੇ ਅਰਥਾਤ ਕੇਵਲ ਤਦ 7 + 5 = 12
ਨਾਲ ਹੀ, ਦਹਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 3 + 2 = B
= 5 = B
5 + 1 = B
(∵ ਹਾਸਿਲ 1 ਹੈ)
B = 6
A = 7 ਅਤੇ B = 6 ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੱਲ:
ਇੱਥੇ ਅਸੀਂ A, B ਅਤੇ C ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰਨਾ ਹੈ ।
ਇੱਥੇ A + 8 = 3 ⇒ 5 + 8 = 13
ਇਸ ਲਈ, ਜੇਕਰ A = 5 ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਪਹੇਲੀ ਨੂੰ ਹੇਠਾਂ | ਦਰਸਾਏ ਅਨੁਸਾਰ ਹੱਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ :
ਅਰਥਾਤ A = 5, B = 4 ਅਤੇ C = 1.
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੱਲ:
ਇੱਥੇ, ਅਸੀਂ ਅੱਖਰ A ਦਾ ਮਾਨ ਮੁੱਲ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਕਾਈ ਅੰਕ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿ A × A = A.
∴ A ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਮੁੱਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ A = 1, 5, 6.
ਪਰੰਤੂ ਦਹਾਈ ਦਾ ਅੰਕ 9 ਹੈ ।
ਜੋ ਕਿ ਸਿਰਫ ਤਾਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ A = 6
∴ 
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੱਲ:
ਇੱਥੇ, B + 7 = A ਅਤੇ A + 3 = 6
ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ, ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ :
A = 2, B = 5
∴ 
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੱਲ:
ਇੱਥੇ, AB × 3 = CAB
ਇਸ ਲਈ ਇੱਥੇ ਤਿੰਨ ਅੱਖਰ A, B ਅਤੇ C ਹਨ ਜਿਸਦੇ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਹਨ । ਕਿਉਂਕਿ B × 3 ਦੇ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ B ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਜਾਂ ਤਾਂ B = 0 ਹੈ ਜਾਂ B = 5 ਹੈ ।
ਹੁਣ A ਨੂੰ ਦੇਖੋ । ਕਿਉਂਕਿ AB × 3 ਦਾ ਗੁਣਨਫਲ CAB ਹੈ । ਇਸ ਲਈ A ਦਾ ਮੁੱਲ ਵੀ 0 ਜਾਂ 5 ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਉਪਰੋਕਤ ਦੋਨੋਂ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ B ਦਾ ਮੁੱਲ 0 ਅਤੇ A ਦਾ ਮਾਨ 5 ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ
ਇਸ ਲਈ A = 5, B = 0 ਅਤੇ C = 1
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੱਲ:
ਇੱਥੇ, AB × 5 = CAB
ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ ਅਤੇ ਸੈਂਕੜੇ ਦਾ ਅੰਕ ਇਕ ਸਮਾਨ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੋ ਅੰਕਾਂ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ ਜਿਸਨੂੰ 5 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਤਾਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ਜੇਕਰ A = 2, B = 5
ਅਰਥਾਤ , 25 × 5 = 125
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੱਲ:
ਇੱਥੇ, ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਦੋ ਲੁਪਤ ਪ੍ਰਵਿਸ਼ਟੀਆਂ ਹਨ A ਅਤੇ B. ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ; AB × 6 = BBB.
ਜੋ ਕਿ ਤਾਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ A = 7 ਅਤੇ B = 4 ਹੋਵੇ ।
ਅਰਥਾਤ 74 × 6 = 144
∴ 
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੱਲ:
ਇੱਥੇ, ਇਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 1 + B = 0,
ਇਹ ਤਾਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ਜਦੋਂ B =9 ਅਰਥਾਤ 1 + 9 = 10
ਅਤੇ A + 1 = B ⇒ A + 1 = 9
ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ A ਦਾ ਮੁੱਲ 7 ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
ਕਿਉਂਕਿ 7 + 1 +1 (ਪ੍ਰਾਪਤ) = 9
ਅਰਥਾਤ A = 7 ਅਤੇ B = 9
∴ 
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਹੱਲ:
ਇੱਥੇ ਲੁਪਤ ਪ੍ਰਵਿਸ਼ਟੀਆਂ A ਅਤੇ B ਹਨ ।
ਕਿਉਂਕਿ B + 1 = 8 ∴ B ਦਾ ਸੰਭਵ ਮੁੱਲ 7 ਹੈ ।
ਅਤੇ A + B = 1, ਨਾਲ ਹੀ B = 7
∴ A ਦਾ ਮੁੱਲ 4, ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਜੋੜ 11 ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
∴ 2 + A = B ⇒ 2 + 4 + (1 ਪ੍ਰਾਪਤ) = 7
ਅਰਥਾਤ A = 4 ਅਤੇ B = 7
∴ 
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਹੱਲ:
ਇੱਥੇ, ਲੁਪਤ ਵਿਸ਼ਟੀਆ A ਅਤੇ B ਹਨ ।
ਇਹ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ; 2 + A = 0 ⇒ 2 + 8 = 10
ਨਾਲ ਹੀ, 1 + 6 = A ⇒ 1 + 6 = A
ਪਰੰਤੂ A = 8 , 1 + 6 + (1 ਪ੍ਰਾਪਤ) = 8 = A
∴ ਅਤੇ A + B = 9 ⇒ 8 + B = 9 ⇒ B = 1
ਅਰਥਾਤ A = 8, B = 1
∴ 