Class 8

Punjab State Board PSEB 8th Class Home Science Book Solutions Practical ਆਂਡਾ ਪਕਾਉਣਾ Notes.

PSEB 8th Class Home Science Practical ਆਂਡਾ ਪਕਾਉਣਾ

ਆਮਲੇਟ

ਸਾਮਾਨ –
ਆਂਡੇ – 4
ਪਿਆਜ਼ – 2 ਛੋਟੇ
ਟਮਾਟਰ – 1/2 ਛੋਟਾ
ਹਰੀ ਮਿਰਚ – 1-2
ਨਮਕ ਅਤੇ ਕਾਲੀ ਮਿਰਚ – ਸੁਆਦ ਅਨੁਸਾਰ
ਘਿਓ – ਤਲਣ ਲਈ

ਵਿਧੀ – ਆਂਡੇ ਦਾ ਪੀਲਾ ਅਤੇ ਸਫ਼ੈਦ ਭਾਗ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਰ ਲਓ । ਸਫ਼ੈਦ ਭਾਗ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫੈਂਟ ਲਓ । ਹੁਣ ਇਸ ਵਿਚ ਪੀਲਾ ਭਾਗ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਲਾ ਲਓ ਅਤੇ ਨਮਕ ਤੇ ਕਾਲੀ ਮਿਰਚ ਵੀ ਪਾ ਦਿਓ । ਫਰਾਇੰਗ ਪੈਨ (Frying Pan) ਗਰਮ ਕਰਕੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਘਿਓ ਪਾ ਕੇ ਅੱਧੇ ਆਂਡੇ ਦਾ ਘੋਲ ਫੈਲਾ ਦਿਓ । ਇਸ ਦੇ ਉੱਪਰ ਬਰੀਕ ਕੱਟਿਆ ਪਿਆਜ਼, ਟਮਾਟਰ ਅਤੇ ਹਰੀ ਮਿਰਚ ਫੈਲਾ ਕੇ ਸੇਕ ਜਾਣ ਤੇ ਆਮਲੇਟ ਨੂੰ ਮੋੜ ਦਿਓ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੱਧੇ ਬਚੇ ਹੋਏ ਘੋਲ ਦਾ ਆਮਲੇਟ ਬਣਾ ਲਓ ।
ਕੁੱਲ ਮਾਤਰਾ – ਦੋ ਆਮਲੇਟ ।

ਫਰਾਈਡ ਆਂਡਾ

ਸਾਮਾਨ-
ਆਂਡੇ – 2
ਘਿਓ – ਤਲਣ ਲਈ
ਨਮਕ ਕਾਲੀ ਮਿਰਚ ਸੁਆਦ ਅਨੁਸਾਰ |

ਵਿਧੀ – ਫਰਾਇੰਗ ਪੈਨ ਗਰਮ ਕਰਕੇ ਉਸ ਵਿਚ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਘਿਓ ਪਾ ਦਿਓ | ਆਂਡੇ ਨੂੰ ਫਰਾਇੰਗ ਪੈਨ ਵਿਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੋੜੋ ਤਾਂ ਜੋ ਪੀਲਾ ਅਤੇ ਸਫ਼ੈਦ ਭਾਗ ਮਿਲਣ ਨਾ । ਹੁਣ ਫਰਾਇੰਗ ਪੈਨ ਨੂੰ ਢੱਕ ਕੇ ਮੱਧਮ ਅੱਗ ‘ਤੇ ਰੱਖੋ । ਦੋ ਮਿੰਟ ਵਿਚ ਆਂਡਾ ਆਪਣੀ ਹੀ ਭਾਫ ਨਾਲ ਪੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪਰੋਸਦੇ ਸਮੇਂ ਸੇਕੀ ਹੋਈ ਡਬਲ ਰੋਟੀ ਤੇ ਮੱਖਣ ਲਾ ਕੇ ਉੱਪਰ ਫਰਾਈਡ ਆਂਡਾ ਰੱਖ ਦਿਓ ਅਤੇ ਨਮਕ, ਕਾਲੀ ਮਿਰਚ ਛਿੜਕ ਦਿਓ ।
ਕੁੱਲ ਮਾਤਰਾ – ਦੋ ।

ਆਂਡੇ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਪਕਾਉਣਾ ਜਾਂ ਪੋਚਿੰਗ

ਸਾਮਾਨ-
ਆਂਡੇ – 2
ਪਾਣੀ – 2 ਗਿਲਾਸ ਦੇ ਲਗਪਗ
ਸਿਰਕਾ ਜਾਂ ਨਿਬੂ – 2 ਛੋਟੇ ਚਮਚ
ਨਮਕ ਅਤੇ ਕਾਲੀ ਮਿਰਚ – ਸੁਆਦ ਅਨੁਸਾਰ

ਵਿਧੀ – ਫਰਾਇੰਗ ਪੈਨ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਪਾ ਕੇ ਅੱਗ ‘ਤੇ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਸਿਰਕਾ ਜਾਂ ਨਿੰਬੂ ਦਾ ਰਸ ਅਤੇ ਨਮਕ ਪਾ ਦਿਓ। ਹੁਣ ਇਸ ਵਿਚ ਆਂਡਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੋੜੋ ਕਿ ਸਫ਼ੈਦ ਅਤੇ ਪੀਲਾ ਭਾਗ ਮਿਲਣ ਨਾ । ਦੋ ਤਿੰਨ ਮਿੰਟ ਵਿਚ ਪੱਕ ਜਾਣ ਤੇ ਕੱਢ ਕੇ ਕਾਲੀ ਮਿਰਚ ਪਾ ਕੇ ਟੋਸਟ ਜਾਂ ਤਲੇ ਹੋਏ ਆਲੂ ਦੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਨਾਲ ਪਰੋਸੋ । ਕੁੱਲ ਮਾਤਰਾ-ਦੋ ।

ਆਂਡੇ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਪਕਾਉਣਾ

ਸਾਮਾਨ-
ਆਂਡੇ – 4
ਦੁੱਧ – 2 ਵੱਡੇ ਚਮਚ
ਮੱਖਣ – 2 ਚਮਚ
ਨਮਕ, ਕਾਲੀ ਮਿਰਚ – ਸੁਆਦ ਅਨੁਸਾਰ

ਵਿਧੀ – ਆਂਡੇ, ਦੁੱਧ, ਨਮਕ ਅਤੇ ਮਿਰਚ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਹਲਕਾ ਜਿਹਾ ਨੈੱਟੋ | ਆਂਡੇ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਨ ਨੂੰ ਫਰਾਇੰਗ ਪੈਨ ਵਿਚ ਪਾ ਦਿਓ ਅਤੇ ਹਿਲਾਉਂਦੇ ਰਹੋ ਜਦੋਂ ਤਕ ਕਿ ਪੱਕ ਕੇ ਗਾੜਾ ਨਾ ਹੋ ਜਾਏ । ਵਧੇਰੇ ਨਾ ਪਕਾਓ । ਜੇਕਰ ਵਧੇਰੇ ਪਕਾਇਆ ਜਾਏ ਤਾਂ ਇਹ ਸਖ਼ਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਨਿਕਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਟੋਸਟ ਨਾਲ ਪਰੋਸੋ ।
ਕੁੱਲ ਮਾਤਰਾ-ਦੋ ਕਟੋਰੀ ।

ਐੱਗ ਆਨ ਬਰੈਡਜ਼ ਟੋਸਟ

ਸਾਮਾਨ-
ਆਂਡੇ – 2
ਡਬਲ ਰੋਟੀ – 2 ਸਲਾਈਸ
ਪ੍ਰੋਸੇਸਡ ਪਨੀਰ – 25 ਗਰਾਮ
ਮੱਖਣ – 10 ਗਰਾਮ
ਕਾਲੀ ਮਿਰਚ (ਪੀਸੀ)- ਥੋੜੀ ਜਿਹੀ
ਨਮਕ – ਸੁਆਦ ਅਨੁਸਾਰ

ਵਿਧੀ – ਡਬਲ ਰੋਟੀ ਦੇ ਸਲਾਈਸਾਂ ’ਤੇ ਮੱਖਣ ਲਾ ਲਓ | ਪਨੀਰ ਕੱਦੁ ਕਸ ਕਰ ਲਓ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਅੱਧਾ ਭਾਗ ਡਬਲ ਰੋਟੀ ਦੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ‘ਤੇ ਪਾ ਦਿਓ । ਇਕ ਟਰੇਅ ਵਿਚ ਥੋੜਾ ਘਿਓ ਲਾ ਕੇ ਡਬਲ ਰੋਟੀ ਨੂੰ ਉਸ ਵਿਚ ਰੱਖ ਲਓ । ਹੁਣ ਆਂਡਿਆਂ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰਦੀ ਤੇ ਸਫ਼ੈਦੀ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰ ਲਓ।

ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਕਿ ਜ਼ਰਦੀ ਟੱਟੇ ਨਾ | ਆਂਡੇ ਦੀ ਸਫ਼ੈਦੀ ਨੂੰ ਐੱਗ ਬੀਟਰ (Egg Beater) ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਫੈਂਟ ਲਓ ਤਾਂ ਕਿ ਸਖ਼ਤ ਜਿਹੀ ਹੋ ਜਾਏ । ਹੁਣ ਇਸ ਸਫ਼ੈਦੀ ਨੂੰ ਡਬਲ ਰੋਟੀ ਦੇ ਸਲਾਈਸਾਂ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਪਾ ਦਿਓ ਅਤੇ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਆਂਡੇ ਦੀ ਜ਼ਰਦੀ ਤੋੜ ਦਿਓ । ਉੱਪਰੋਂ ਕੱਦੂਕਸ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਪਨੀਰ ਉਸ ਨੂੰ ‘ਓਵਨ’ ਵਿਚ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦਾ ਹੋਣ ਤਕ ਸੇਕੋ । ਹੁਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਨਮਕ ਤੇ ਕਾਲੀ ਮਿਰਚ ਪਾ ਕੇ ਪਰੋਸੋ ।
ਕੁੱਲ ਮਾਤਰਾ – ਦੋ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ।

ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਪਰੌਠੇ

ਸਾਮਾਨ-
ਆਟਾ – 1/2 ਕਟੋਰੀ
ਪਾਲਕ – 100 ਗਰਾਮ
ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ – 500 ਗਰਾਮ
ਹਰਾ ਧਨੀਆ – ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ
ਵਸਣ – 1/2 ਕਟੋਰੀ
ਮੂਲੀ – 1
ਹਰੀ ਮਿਰਚ – 2-3
ਅਦਰਕ – 1 ਛੋਟਾ ਟੁਕੜਾ
ਨਮਕ – ਸੁਆਦ ਅਨੁਸਾਰ
ਘਿਓ – ਤਲਣ ਲਈ

ਵਿਧੀ – ਮੂਲੀ ਕੱਦੂਕਸ ਕਰ ਲਓ। ਮੂਲੀ ਦੇ ਨਰਮ ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਪਾਲਕ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਧੋ ਕੇ ਬਰੀਕ ਕੱਟ ਲਓ । ਹਰੀ ਮਿਰਚ, ਹਰਾ ਧਨੀਆ ਅਤੇ ਅਦਰਕ ਨੂੰ ਵੀ ਕੱਟ ਲਓ । ਮੁੰਗਫ਼ਲੀ ਦੇ ਦਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਮੋਟਾ-ਮੋਟਾ ਕੁੱਟ ਲਓ | ਆਟਾ ਅਤੇ ਵੇਸਣ ਛਾਣੋ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਮਿਲਾ ਕੇ ਆਟਾ ਗੁੰਨ੍ਹ ਲਓ । ਇਸ ਦੇ ਪਰੌਂਠੇ ਬਣਾ ਕੇ ਦਹੀਂ ਨਾਲ ਪਰੋਸੋ ।

ਭਰਵਾਂ ਪਰੌਂਠਾ

ਸਾਮਾਨ-
ਕਣਕ ਦਾ ਆਟਾ – 150 ਗਰਾਮ
ਪਾਣੀ – ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ
ਨਮਕ – ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ
ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਦਾਲ – 30 ਗਰਾਮ
ਆਲੂ – 50 ਗਰਾਮ
ਹਰੀ ਮਿਰਚ – 1-2
ਘਿਓ – 2 ਛੋਟੇ ਚਮਚ
ਗਰਮ ਮਸਾਲਾ – \(\frac {1}{4}\) ਚਾਹ ਦਾ ਚਮਚ
ਪੀਸੀ ਹੋਈ ਲਾਲ ਮਿਰਚ – ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ
ਘਿਓ ਜਾਂ ਤੇਲ – ਸੇਕਣ ਲਈ

ਵਿਧੀ – ਆਟੇ ਵਿਚ ਨਮਕ ਪਾ ਕੇ ਗੁੰਨ੍ਹ ਲਓ \(\frac {1}{2}\) ਅਤੇ ਘੰਟੇ ਦੇ ਲਈ ਰੱਖ ਦਿਓ। ਆਲੂ ਅਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਦਾਲ ਉਬਾਲੋ ਅਤੇ ਆਲੂ ਛਿੱਲ ਕੇ ਪੀਸ ਲਓ । ਦਾਲ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਵਿਚ ਮਿਲਾ ਲਓ । ਹਰੀ ਮਿਰਚ ਧੋ ਕੇ ਬਰੀਕ ਕੱਟੋ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਦਾਲ ਜਾਂ ਆਲੂ ਵਿਚ ਮਿਲਾ ਲਓ । ਇਕ ਚਮਚ ਘਿਓ ਗਰਮ ਕਰਕੇ ਦਾਲ ਤੇ ਆਲੂ ਦਾ ਮਿਕਸਚਰ ਅਤੇ ਮਸਾਲੇ ਪਾ ਕੇ ਪੰਜ ਮਿੰਟ ਲਈ ਭੰਨ ਲਓ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਟਡਿੰਗ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਏਗੀ । ਆਟੇ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁੰਨ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਚਾਰ ਗੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਲਓ । ਹਰ ਇਕ ਗੋਲੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਵੇਲ ਲਓ ਫਿਰ ਇਸ ਵਿਚ ਇਕ ਵੱਡਾ ਚਮਚ ਸਟਰਿੰਗ ਭਰ ਕੇ ਫਿਰ ਤੋਂ ਗੋਲੀ ਬਣਾ ਲਓ । ਹੁਣ ਇਸ ਪਰੌਂਠੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਵੇਲ ਲਓ | ਪਰੌਠੇ ਨੂੰ ਤਵੇ ਤੇ ਘਿਓ ਪਾ ਕੇ ਸੇਕ ਲਓ ।

ਨੋਟ – ਸਟਰਿੰਗ, ਮੌਸਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਜਿਵੇਂ-ਮੂਲੀ ਅਤੇ ਫੁੱਲ ਗੋਭੀ ਦੀ ਵੀ ਬਣਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਮੁੰਗਫ਼ਲੀ ਦੀ ਸਟਰਿੰਗ ਵੀ ਬਣਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
ਕੁੱਲ ਮਾਤਰਾ – ਚਾਰ ਪਰੌਠੇ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Home Science Book Solutions Practical ਆਪਣੇ ਲਈ ਬਿਨਾਂ ਬਾਜੂ ਦਾ ਸਵੈਟਰ ਬਣਾਉਣਾ Notes.

PSEB 8th Class Home Science Practical ਆਪਣੇ ਲਈ ਬਿਨਾਂ ਬਾਜੂ ਦਾ ਸਵੈਟਰ ਬਣਾਉਣਾ

ਬਿਨਾਂ ਬਾਜ਼ੂ ਦਾ ਸਵੈਟਰ

• ਨਾਪ : ਛਾਤੀ 32″-34″ .
• ਲੰਬਾਈ 23 .
• ਸਾਮਾਨ : ਲਾਲ ਇਮਲੀ ਦੀ ਮੋਟੀ ਉੱਨ-250 ਗ੍ਰਾਮ
• ਸਲਾਈਆਂ : 1 ਜੋੜਾ 7 ਨੰਬਰ
• 1 ਜੋੜਾ 9 ਨੰਬਰ
• ਬਟਨ : 6
• ਪਿਛਲਾ ਪਾਸਾ : 7 ਨੰਬਰ ਦੀਆਂ ਸਲਾਈਆਂ ਤੇ 95 ਕੁੰਡੇ ਪਾਓ ਅਤੇ 12 ਸਲਾਈਆਂ ਸਿੱਧੀਆਂ ਬੁਣੋ ।
• ਪਹਿਲੀ ਸਲਾਈ : 11 ਪੁੱਠੇ, 1 ਸਿੱਧਾ-ਇਕ ਪੂਰੀ ਸਲਾਈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੁਣੇ, ਅਖੀਰ ਤੇ 11 ਕੁੰਡੇ ਪੁੱਠੇ ਬਣਦੇ ਹਨ ।
• ਦੂਸਰੀ ਸਲਾਈ : 1 ਪੁੱਠਾ, *9 ਸਿੱਧੇ, 3 ਪੁੱਠੇ ਤੋਂ ਦੁਹਰਾਉ, ਆਖਰੀ ਕੁੰਡਾ ਸਿੱਧਾ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
• ਤੀਸਰੀ ਸਲਾਈ : 2 ਸਿੱਧੇ, *7 ਪੁੱਠੇ 5 ਸਿੱਧੇ *ਤੋਂ ਦੁਹਰਾਉ, ਆਖਰੀ 2 ਕੁੰਡੇ ਸਿੱਧੇ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
• ਚੌਥੀ ਸਲਾਈ : 3 ਪੁੱਠੇ *5 ਸਿੱਧੇ 7 ਪੁੱਠੇ * ਤੋਂ ਦੁਹਰਾਉ, ਆਖਰੀ 3 ਕੁੰਡੇ ਪੁੱਠੇ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
• ਪੰਜਵੀਂ ਸਲਾਈ : 4 ਸਿੱਧੇ *3 ਪੁੱਠੇ 9 ਸਿੱਧੇ * ਤੋਂ ਦੁਹਰਾਉ, ਆਖਰੀ 4 ਕੁੰਡੇ ਸਿੱਧੇ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
• ਛੇਵੀਂ ਸਲਾਈ : 5 ਪੁੱਠੇ *1 ਸਿੱਧਾ 11 ਪੁੱਠੇ * ਤੋਂ ਦੁਹਰਾਉ, ਆਖਰੀ 5 ਪੁੱਠੇ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਛੇ ਸਲਾਈਆਂ ਦੁਹਰਾਉ ਤਾਂ ਕਿ ਪਿਛਲਾ ਪਾਸਾ 15\(\frac{1}{2}\)” – ਬਣ ਜਾਏ ।

ਮੋਢੇ ਲਈ ਘਟਾਣਾ-ਅਗਲੀਆਂ ਦੋ ਸਲਾਈਆਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਦੇ ਪੰਜ-ਪੰਜ ਕੁੰਡੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਓ । ਹਰ ਸਿੱਧੀ ਸਲਾਈ ਤੇ 7 ਵਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਅਤੇ ਅਖਰੀ ਵਿਚ ਜੋੜਾ ਬੁਣੋ । ਨਮੂਨਾ ਠੀਕ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਮੋਢੇ ਦੇ ਉੱਪਰ 15 \(\frac{1}{2}\)” – ਬਣਾਓ । ਆਖਰੀ ਸਲਾਈ ਨਮੂਨੇ ਦੀ ਵੀ ਆਖਰੀ ਸਲਾਈ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਗਲੇ ਲਈ ਵਿਚਕਾਲੇ 27 ਕੁੰਡੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਓ ।

ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਪੱਲੇ- (ਦੋਨੋਂ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ) 7 ਨੰਬਰ ਦੀ ਸਲਾਈ ਤੇ 40 ਕੁੰਡੇ ਪਾਓ ਅਤੇ 12 ਸਲਾਈ ਸਿੱਧੀਆਂ ਬੁਣੋ । ਪਿਛਲੇ ਪੱਲੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਨਮੂਨਾ ਬਣਾ ਕੇ 10″ ਤਕ ਬਣੋ । ਗਲ ਵਾਲੇ ਕਿਨਾਰੇ ਦੇ ਸ਼ਰ ਵਿਚ ਜੋੜਾ ਬੁਣ ਕੇ ਸਾਰੀ ਸਲਾਈ ਬੁਣੋ ।ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰ ਅੱਠਵੀਂ ਸਲਾਈ ਤੇ ਗਲੇ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਇਕ ਜੋੜ ਬੁਣੋ ।

ਮੋਢੇ ਦੀ ਕਾਟ-ਜਦ ਦੋਨੋਂ ਪਾਸੇ 15 \(\frac{1}{2}\)” ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਪਿਛਲੇ ਪਾਸੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਮੋਢੇ ਦੀ ਕਾਟ ਪਾਓ । ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹਰ 8ਵੀਂ ਸਲਾਈ ਤੇ ਗਲੇ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਜੋੜਾ ਬੁਣੋ । ਪਿਛਲੇ ਪਾਸੇ ਜਿੰਨਾ ਹੀ ਬੁਣ ਲਓ । ਮੋਢੇ ਲਈ 22 ਕੁੰਡੇ ਰਹਿਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।ਪਿਛਲੇ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਪਾਸਿਆਂ ਦੇ ਕੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਓ।

ਮੋਢੇ ਦੀ ਪੱਟੀ-ਸਵੈਟਰ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਪਾਸਾ ਆਪਣੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖੋ ਅਤੇ 9 ਨੰਬਰ ਦੀ ਸਲਾਈ ਨਾਲ ਕਿਨਾਰੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ 120 ਕੁੰਡੇ ਚੁੱਕੋ । 8 ਸਿੱਧੀਆਂ ਸਲਾਈਆਂ ਬੁਣੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਕੁੰਡੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਓ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੁਸਰੇ ਮੋਢੇ ਦੀ ਪੱਟੀ ਬਣੋ |

ਸਾਹਮਣੇ ਦੀ ਪੱਟੀ-9 ਨੰਬਰ ਸਲਾਈ ਤੇ 10 ਕੁੰਡੇ ਪਾਓ । 4 ਸਿੱਧੀਆਂ ਸਲਾਈਆਂ ਬੁਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਾਜ ਬਣਾਉ । ਚਾਰ ਕੁੰਡੇ ਬੁਣੋ 2 ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਉ, 4 ਕੁੰਡੇ ਬੁਣੋ !ਦੁਸਰੀ ਸਲਾਈ ਤੇ ਜਿੱਥੇ 2 ਕੁੰਡੇ ਬੰਦ ਕੀਤੇ ਸੀ 2 ਕੁੰਡੇ ਚੜਾ ਲਓ ਤਾਂ ਕਿ ਫਿਰ 10 ਹੋ ਜਾਣ ।

ਦੋ-ਦੋ ਇੰਚ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ 6 ਕਾਜ ਬਣਾਉ । ਪੱਟੀ ਇੰਨੀ ਲੰਬੀ ਬਣਾਓ ਕਿ ਸਵੈਟਰ ਦੇ ਇਕ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਦੂਸਰੇ ਸਿਰੇ ਤਕ ਪੂਰੀ ਆ ਜਾਏ । ਪੱਟੀ ਨੂੰ ਸਵੈਟਰ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ ।

ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ – ਦੋਨੋਂ ਸਿੱਧੇ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ ਪੁੱਠੇ ਪਾਸੇ ਨਾਲ ਸੀਂ ਦਿਓ । ਪੁੱਠੇ ਪਾਸੇ ਉੱਤੇ ਗਿੱਲਾ ਕੱਪੜਾ ਰੱਖ ਕੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰੋ । ਕਾਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੀ ਪੱਟੀ ਤੇ ਕਾਜਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬਟਨ ਲਗਾਓ ।
ਨੋਟ-

1. ਜੇਕਰ ਜ਼ਰੂਰਤ ਸਮਝੋ ਤਾਂ 20 ਕੰਡਿਆਂ ‘ਤੇ ਨਮੂਨਾ ਪਾ ਕੇ ਤਾ ਬਣੋ ਅਤੇ ਫਿਰ 6 ਸਿਲਾਈਆਂ ਸਿੱਧੀਆਂ ਬੁਣ ਕੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਓ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਜੇਬਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਸਵੈਟਰ ਨਾਲ ਸੀਂ ਦਿਓ ।
2. ਜੇਕਰ ਬੰਦ ਸਵੈਟਰ ਬਣਾਉਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਪਿਛਲੇ ਪਾਸੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਮੋਢੇ ਤਕ ਬੁਣੋ, ਮੋਢਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵੀ (V) ਗਲੇ ਲਈ ਹਰ ਚੌਥੀ ਸਲਾਈ ਤੇ ਦੋਨੋਂ ਪਾਸੇ ਇਕ-ਇਕ ਕੁੰਡਾ ਘਟਾਓ ! ਗੋਲ ਗਲਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮੋਢੇ ਦੀ ਕਾਟ ਤੋਂ 4 \(\frac{1}{2}\)” ਉੱਪਰ ਬੁਣ ਕੇ ਵਿਚਕਾਰ 15 ਕੁੰਡੇ ਘਟਾ ਦਿਓ ਅਤੇ ਫਿਰ ਦੋਨੋਂ ਪਾਸੇ 3, ਫਿਰ 2 ਅਤੇ ਫਿਰ 1 ਕੁੰਡਾ ਘਟਾਓ, ਮਗਰੋਂ ਉੱਪਰ ਤਕ ਸਿੱਧਾ ਹੀ ਬੁਣਦੇ ਜਾਓ ।
3. ਬਾਡਰ ਲਈ ਸਿੱਧੀਆਂ ਸਲਾਈਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਕ ਸਿੱਧਾ ਅਤੇ ਇਕ ਪੁੱਠੇ ਕੁੰਡੇ ਦਾ ਵੀ ਬਾਡਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Hindi Book Solutions Chapter 20 सरफ़रोशी की तमन्ना Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Hindi Chapter 20 सरफ़रोशी की तमन्ना (2nd Language)

Hindi Guide for Class 8 PSEB सरफ़रोशी की तमन्ना Textbook Questions and Answers

सरफ़रोशी की तमन्ना अभ्यास

1. नीचे गुरुमुखी और देवनागरी लिपि में दिये गये शब्दों को पढ़ें और हिंदी शब्दों को लिखने का अभ्यास करें :

उत्तर :
विद्यार्थी अपने अध्यापक/अध्यापिका की सहायता से स्वयं करें।

2. नीचे एक ही अर्थ के लिए पंजाबी और हिंदी भाषा में शब्द दिये गये हैं। इन्हें ध्यान से पढ़ें और हिंदी शब्दों को लिखें :

उत्तर :
विद्यार्थी शिक्षक की सहायता से करें।

3. शब्दार्थ :

• परखचे = टुकड़े-टुकड़े, धज्जियाँ
• स्वराज्य = अपना राज्य, स्वतंत्र राज्य
• परचम = झंडा
• वहशियाना = क्रूर और जंगलियों की तरह का
• भाल = मस्तक
• मुराद = इच्छा
• सौगंध = कसम
• बवंडर = तूफान
• विस्फोट = धमाका
• आतुर = व्याकुल
• फरमान = आदेश

उत्तर :
विद्यार्थी स्वयं इन्हें याद करें।

4. इन प्रश्नों के उत्तर एक या दो वाक्यों में लिखें :

(क) भगत सिंह स्कूल से कहाँ चले गये थे?
उत्तर :
भगत सिंह स्कूल से जलियाँवाले बाग़ की पवित्र धरती को प्रणाम करने गये थे।

(ख) जलियाँवाले बाग़ की मिट्टी हाथ में लेकर उन्होंने क्या सौगंध खायी?
उत्तर :
जलियाँवाले बाग़ की मिट्टी हाथ में लेकर उन्होंने यह सौगंध खायी थी कि मैं अंग्रेज़ों को यहाँ से भगाकर भारत माँ को आजाद करवाऊँगा।

(ग) भगत सिंह, सुखदेव और राजगुरु के प्रिय नारे कौन-कौन से थे?
उत्तर :
भगत सिंह, सुखदेव और राजगुरु को प्रिय नारे थे

• भारत माता की जय
• इन्कलाब जिन्दाबाद
• साम्राज्यवाद का नाश हो।

(घ) इस प्रदर्शन में किस महान नेता की मृत्यु हो गई?
उत्तर :
इस प्रदर्शन में महान् नेता लाला लाजपत राय की मृत्यु हो गई।

(ङ) विधान सभा में बम फेंकने की जिम्मेवारी किसे सौंपी गई?
उत्तर :
भगत सिंह एवं बटुकेश्वर दत्त को।।

5. इन प्रश्नों के उत्तर चार-पाँच वाक्यों में लिखें :

(क) इन क्रांतिकारियों ने साइमन कमीशन का विरोध किस प्रकार किया?
उत्तर :
भारत के देशभक्तों ने लाला लाजपत राय के नेतृत्व में साइमन कमीशन का विरोध किया। शहीद भगत सिंह, चंद्रशेखर आजाद क्रान्तिकारियों में उनके नेतृत्व को स्वीकार कर लिया। क्रान्तिकारियों ने साइमन कमीशन को वापिस जाने के नारे लगाए इसका उन्होंने शांतिपूर्ण विरोध किया।

(ख) लाला जी की मृत्यु का बदला इन क्रांतिकारियों ने कैसे लिया?
उत्तर :
लाला जी का मृत्यु का बदला लेने के लिए आजाद ने एक योजना बनाई। वे एक गुप्त स्थान पर लाहौर माल रोड़ पर इकट्ठे हुए। उन्होंने जय गोपाल के इशारे पर सांडर्स को गोलियों से भून दिया।

(ग) विधान सभा में बम विस्फोट का क्या परिणाम निकला?
उत्तर :
विधानसभा में बम विस्फोट के बाद भगत सिंह तथा बटुकेश्वर दत्त पकड़े गए। अंग्रेजों ने क्रान्तिकारियों को पकड़ने का दमन चक्र तेज़ कर दिया। राजगुरु, सुखदेव, असंख्य युवक जेलों में बंद कर दिए गए। भगत सिंह, राजगुरु और सुखदेव को फांसी की सज़ा सुनाई गई तथा बटुकेश्वर दत्त को काला पानी की सज़ा दी गई।

6. इन पंक्तियों की सप्रसंग व्याख्या करें :

(क) ‘ऐ फिरंगी, सामान बाँध ले, वरना सम्भलने का मौका भी न मिलेगा।’
उत्तर :
प्रसंग – यह पंक्ति शिवशंकर द्वारा लिखित ‘सरफ़रोशी की तमन्ना’ शीर्षक से ली गई है। जलियाँवाला बाग़ में शहीदों की कुर्बानी अंग्रेज़ों को चेतावनी दे रही है।

व्याख्या – जलियाँवाले बाग़ में हुए शहीद विदेशी सरकार को चेतावनी देते हुए कहते हैं कि ऐ अंग्रेज़ो! तुम अपना सामान बांध लो अन्यथा तुम्हें थोड़ा भी सम्भलने का अवसर भी नहीं मिलेगा। अर्थात् अब तुम भारत को छोड़ कर जाने के लिए तैयार हो जाओ।

विशेष –

• अंग्रेजों को भारत छोड़ने की चेतावनी दी गई है।
• भाषा सरल एवं सहज है।

(ख) ‘हम दीवानों की टोली आज़ादी की दुल्हन को ब्याह लायेगी।’
उत्तर :
प्रसंग – यह पंक्ति लेखक शिवशंकर द्वारा लिखित है। इसमें देश भक्तों की देश भक्ति को दर्शाया है।

व्याख्या – भगत सिंह कहने लगे कि हम जहाँ देशभक्त वीरों की टोली आज़ादी की दुल्हन को ब्याह लायेगी अर्थात् हम देश भक्त एक दिन अवश्य ही भारत को आजाद कर देने हम अवश्य ही आज़ादी प्राप्त कर लेंगे।

विशेष –

• देशभक्तों की आजादी के प्रति जज्बे को दर्शाया है।
• भाषा सरल एवं सहज है।
• उर्दू, फारसी शब्दावली है।

(ग) ‘हमने तो बचपन से ही बसंती चोले की पूजा की है।’
उत्तर :
प्रसंग – यह पंक्ति शिवशंकर द्वारा लिखित ‘सरफ़रोशी की तमन्ना’ नामक पाठ से ली गई है। इसमें देशभक्त वीरों भगत सिंह और आजाद वे अपने आप को देश पर कुर्बान हो जाने की बात कही है।

व्याख्या – दुर्गा के द्वारा विधान – सभा में जाकर बम विस्फोट की बात को मुश्किल काम बताने पर भगत सिंह ने कहा कि हम देश भक्तों ने तो अपने बचपन से ही वसंती चोले की पूजा की है अर्थात् उन्होंने तो वतन पर मर मिटने की कसम खाई है।

विशेष –

• भगत सिंह को देशभक्ति एवं देश पर कुर्बानी के बारे में बताया।
• भाषा सरल एवं सहज है।
• देशभक्त के साहस एवं कुर्बानी का चित्रण है।

7. पर्यायवाची शब्द लिखें :

1. तमन्ना = …………………………….
2. योद्धा = …………………………….
3. आजादी = …………………………….
4. अंग्रेज = …………………………….
5. शहीदी = …………………………….

उत्तर :

1. तमन्ना = इच्छा, आकांक्षा
2. योद्धा = सैनिक, सिपाही
3. आजादी = स्वतन्त्रता, मुक्ति
4. अंग्रेज़ = गोरे, फिरंगी
5. शहीदी = शहादत, बलिदान।

8. इन शब्दों के अन्तर वाक्य प्रयोग द्वारा स्पष्ट करें :

1. आजाद – चन्द्रशेखर आजाद (एक नाम) ने क्रांतिकारियों में जोश भर दिया।
2. आजाद = स्वतंत्र = भारत 15 अगस्त 1947 को आजाद हुआ।
3. माँ = जन्म देने वाली = _______________
4. माँ = भारत माँ = _______________
5. बांध = बांधना, समेटना = _______________
6. बाँध = जलाशय का जल रोकने हेतु पत्थर आदि का बनाया गया टीला = _______________
7. बदला – बदलना = _______________
8. बदला = बदला लेना = _______________
9. सबक = पाठ = _______________
10. सबक = सबक सिखाना = _______________

उत्तर :

1. आज़ाद = चन्द्रशेखर आजाद (एक नाम) ने क्रान्तिकारियों में जोश भर दिया।
2. आज़ाद = स्वतन्त्र = भारत 15 अगस्त, सन् 1947 को आजाद हुआ।
3. जन्म देने वाली = मेरी माँ मुझे हर रोज़ सुबह – सवेरे उठाती है।
4. माँ = भारत माँ = मुझे अपनी भारत माँ पर गर्व है जिस का दिया हुआ अन्न – जल पा कर ही हम जीवित हैं।
5. बांध = बांधना, समेटना = इस सामान को बांध लो।
6. बाँध जलाशय का जल रोकने हेतु सीमेंट, रेत, पत्थर आदि का बनाया गया अवरोध = भाखड़ा बाँध विश्वभर में बहुत प्रसिद्ध है।
7. बदला = बदलना = हमने अपने देश को बदल डाला।
8. बदला = बदला लेना = चंद्रशेखर आजाद ने लाला लाजपत राय की मृत्यु का बदला लिया।
9. सबक = पाठ = हमें कठोर परिश्रम का सबक पढ़ना चाहिए।
10. सबक = सबक सिखाना = भारतीय वीरों ने आक्रमणकारियों को अच्छा सबक सिखाया।

9. इन मुहावरों के अर्थ लिखकर वाक्य प्रयोग करें :

1. कान में सीसा भरा होना = _______________
2. खिसियानी बिल्ली-सा मुँह लेकर जाना = _______________
3. जले पर नमक छिड़कना = _______________
4. नींद हराम होना = _______________
5. जान बचाकर भागना = _______________
6. मौत के मुँह में जाना = _______________
7. कुत्ते की दुम सीधी न होना = _______________
8. परखचे उड़ाना = _______________

उत्तर :

1. कान में सीसा भरा होना – सुनाई न देना – तुम्हारे कान में सीसा भरा है जो इसकी चीख नहीं सुन रहा।
2. खिसियानी बिल्ली – सा मुँह लेकर जाना – अपना सा मुँह लेकर जाना—जब मैंने हरि को डांटा तो वह खिसियानी बिल्ली – सा मुँह लेकर चला गया।
3. जले पर नमक छिड़कना – दुःख याद करना – उसने मुझे स्कूल से मिले गृह – कार्य को न करने की याद करा कर जले पर नमक छिड़क दिया।
4. नींद हराम होना – परेशान हो जाना – नीट के फेल होने पर उसके माता – पिता की नींद हराम हो गई थी।
5. जान बचाकर भागना – अपनी जान बचाना – चोर चलती गाड़ी से कूदकर अपनी जान बचाकर भाग निकला।
6. मौत के मुँह में जाना – जान बूझकर ख़तरा उठाना – शेर को सामने देखकर उससे लड़ते हुए अमर सिंह मौत के मुँह में चला गया।
7. कुत्ते की दुम सीधी न होना – कभी न सुधरना – रवि कुत्ते की दुम है जो कभी तुम्हारी बात नहीं समझेगा।
8. परखचे उड़ाना – नष्ट करना – आजाद ने बम विस्फोट से शत्रुओं के परखचे उड़ा दिए।

10. नये शब्द बनायें :

1. क्रांति + कारी = क्रांतिकारी
2. मुख्य + आलय = मुख्यालय
3. आंदोलन + कारी =
4. पुस्तक + आलय =
5. कार्य + कारी =
6. पुस्तक + आलय =
7. मेघ + आलय =
8. चिकित्सा + आलय =

उत्तर :

1. क्रान्ति + कारी = क्रान्तिकारी
2. मुख्य + आलय मुख्यालय
3. आन्दोलन + कारी = आंदोलनकारी
4. पुस्तक + आलय = पुस्तकालय
5. कार्य + कारी = कार्यकारी
6. मेघ + आलय = मेघालय
7. प्रलय + कारी = प्रलयकारी
8. चिकित्सा + आलय = चिकित्सालय

11. उपयुक्त विस्मयादि बोधक शब्द लिखें :

1. _____________ ! विधानसभा में बम लेकर जायें।
उत्तर :
वाह!

2. _____________ ! हम मस्तानों का टोला आजादी का डोला लायेंगे।
उत्तर :
अरे वाह!

3. _____________ ! तुम्हें जिंदगी अच्छी नहीं लगती।
उत्तर :
अरे!

4. _____________ ! यही ठीक रहेगा।
उत्तर :
वाह!

5. _____________ ! उसने देश का नाम उज्ज्वल कर दिया।
उत्तर :
ओह!

6. _____________ ! देखना, एक दिन हम दीवानों की टोली आजादी की दुल्हन को ब्याह लायेगी।
उत्तर :
अहा!

रचनात्मक अभिव्यक्ति :

(क) मौखिक अभिव्यक्ति –
(i) देश प्रेम से संबंधित गीत कक्षा में सुनायें।
(ii) तुम अपने देश के विकास के लिए कौन-से कार्य करना चाहोगे?
(iii) भगत सिंह, राजगुरु, सुखदेव तथा अन्य क्रांतिकारियों की जीवनियाँ पढ़ें और उनके गुणों की कक्षा में चर्चा करें।
उत्तर :
विद्यार्थी अपनी अध्यापक/अध्यापिका की सहायता से स्वयं करें।

(ख) लिखित अभिव्यक्ति-
(i) आपको अपना देश क्यों अच्छा लगता है ? चार-पाँच वाक्यों में लिखें।
(ii) यदि आप उस समय पैदा हुए होते जब देश अंग्रेजों का गुलाम था तो आप अंग्रेजों को भगाने के लिए क्या करते?
उत्तर :
विद्यार्थी अपने अध्यापक/अध्यापिका की सहायता से स्वयं करें।

परीक्षोपयोगी प्रश्नों के उत्तर

प्रश्न 1.
सुखदेव ने अंग्रेज़ों का विरोध कैसे किया ?
उत्तर :
एक अंग्रेज़ सिपाही ने स्कूल में सुखदेव को सैल्यूट करने के लिए कहा तो सुखदेव ने उसकी बेंत पकड़ ली। अंग्रेज़ बेंत से सुखदेव को पीटता रहा किन्तु सुखदेव ने उफ नहीं की। इससे अंग्रेज़ निराश होकर वहाँ से चला गया।

प्रश्न 2.
अंग्रेजी राज को कौन उड़ा देगा ?
उत्तर :
अंग्रेजी राज को बसंती का बवंडर उड़ा देगा।

प्रश्न 3.
आज़ादी की दुल्हन कौन – कौन ब्याह कर लाएगा?
उत्तर :
आज़ादी की दुल्हन को देशभक्ति के दीवानों की टोली ब्याह कर लाएगी।

प्रश्न 4.
लाला लाजपतराय की मृत्यु कैसे हुई ?
उत्तर :
देशभक्तों ने साइमन कमीशन के आने के विरोध में अंग्रेजों ने लाला लाजपत राय को लाठियों से पीटा जिस कारण उनकी मृत्यु हो गई थी।

बहुविकल्पीय प्रश्न

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर सही विकल्प चुनकर लिखें

प्रश्न 1.
भगत सिंह की माता का क्या नाम था ?
(क) कलावती
(ख) रमावती
(ग) विद्यावती
(घ) सीतावती।
उत्तर :
(ग) विद्यावती

प्रश्न 2.
भगत सिंह की बहन का क्या नाम था ?
(क) कमरों
(ख) अमरों
(ग) लच्छो
(घ) तोषी।
उत्तर :
(ख) अमरों

प्रश्न 3.
भगत सिंह किस बाग की धरती को प्रणाम करने गया था ?
(क) निशात
(ख) जलियांवाला
(ग) मुगल
(घ) शालीमार।
उत्तर :
(ख) जलियांवाला

प्रश्न 4.
साइमन के आने की सूचना किसने दी ?
(क) भगत सिंह ने
(ख) चंद्रशेखर ने
(ग) राजगुरु ने
(घ) सुखदेव ने।
उत्तर :
(ग) राजगुरु ने

प्रश्न 5.
क्रांतिकारियों ने किसके नेतृत्व में साइमन का विरोध करने का निश्चय किया ?
(क) जवाहर लाल
(ख) लाजपतराय
(ग) महात्मा गांधी
(घ) सरोजनी नायडू।
उत्तर :
(ख) लाजपतराय

प्रश्न 6.
लाहौर की माल रोड पर किसे गोलियों से भून दिया गया ?
(क) साइमन को
(ख) सांडर्स को
(ग) स्माइल को
(घ) सैमसन को।
उत्तर :
(ख) सांडर्स को

प्रश्न 7.
काले पानी की सज़ा किसे मिली थी ?
(क) भगत सिंह
(ख) चंद्रशेखर
(ग) बटुकेश्वर दत्त
(घ) सुखदेव।
उत्तर :
(ग) बटुकेश्वर दत्त

प्रश्न 8.
“हम भारत माँ के भाल की बिंदी होकर भंगार होंगे” – कथन किस का है ?
(क) भगत सिंह
(ख) सुखदेव
(ग) राजगुरु
(घ) बटुकेश्वर दत्त।
उत्तर :
(क) भगत सिंह

सरफ़रोशी की तमन्ना Summary in Hindi

सरफ़रोशी की तमन्ना पाठ का सार

‘सरफ़रोशी की तमन्ना’ शीर्षक पाठ शिवशंकर द्वारा लिखित है। इसमें लेखक ने भगत सिंह, चंद्रशेखर आजाद जैसे देशभक्तों की देशभक्ति का गुणगान किया है। दृश्य एक लायलपुर लाहौर में विद्यावती अपने बेटे भगत सिंह के प्रति बहुत चिन्तित है जो स्कूल गया हुआ हैं। वह अपनी बेटी अमरों से बार – बार उसके आने के बारे में पूछ रही थी। वह कह रही थी कि अंग्रेजों ने जलियाँवाला बाग़ में बहुत भद्दा खेल खेला है। शायद ये पागल हो गए है।

इसी बीच भगत दौड़ कर अपनी माँ से चिपक जाता है। उसने अपनी माँ को बताया कि वह तो जलियाँवाला बाग़ की पावन धरती को प्रणाम करने गया था। वहाँ दरिंदे अंग्रेज़ों ने हज़ारों स्त्री, पुरुषों, बच्चे, बूढ़ों को शहीद कर दिया। वहाँ की दीवारें, पेड़ – पौधे, कुएँ भी शहीदों की कुर्बानी बता रहे थे।

गोरों ने निहत्थे भारतीयों पर गोलियाँ बरसाई थीं। भगत अपनी माँ और बहन के सामने मिट्टी की सौगंध खाकर भारत माँ को आजाद करवाने की बात। सुखदेव ने आज़ादी की चिंगारी भड़का रखी है। भगत की माँ भी भारत के आज़ाद होने की कल्पना करने लगीं।।

दृश्य – दो – भगत सिंह लाहौर से दिल्ली में क्रान्तिकारियों के गुप्त स्थान पर चन्द्रशेखर आज़ाद के साथ मिलने आया। उसे देखकर आज़ाद भी खुश हुए भगत सिंह, राजगुरु, सुखदेव, आज़ाद आदि देशभक्तों इन्कलाब जिन्दाबाद के नारे लगाए। तभी राजगुरु ने सब को साइमन के भारत आने की सूचना दी। आजाद ने उसका विरोध करने की योजना बताई कि हम सभी लाला लाजपतराय के नेतृत्व में इसका विरोध करेंगे। सभी पुनः इन्कलाब ज़िन्दाबाद भारत माता की जय के नारे लगाने लगे।

दृश्य – तीन – क्रान्तिकारियों के दफ्तर में राजगुरु को भगत, आज़ाद सभी देशभक्त क्रान्तिकारी परस्पर विचार – विमर्श कर रहे थे कि ये अंग्रेज़ अपनी हरकतों से बाज नहीं आएँगे। भगत ने अंग्रेजी सरकार को विस्फोट से उड़ाने की बात कही तभी आज़ाद ने उसे धैर्य रखने को कहा कि समय आने पर विस्फोट भी होगा। सभी क्रान्तिकारियों ने लाला जी की हत्या का बदला लने के लिए लाहौर माल रोड़ पर सांडर्स को गोलियों से भून दिया तथा वहाँ से भाग गए।

आज़ाद की योजना से भगत सिंह, बटुकेश्वर दत्त ने विधानसभा में बम फेंका किन्तु उससे किसी को कोई हानि नहीं हुई। भगत सिंह बटुकेश्वर दत्त पकड़े गए। इसके बाद अंग्रेज़ों ने अपना दमनचक्र चलाकर राजगुरु, सुखदेव के अतिरिक्त अनेक युवक जेलों में डाल दिए। भगत सिंह, राजगुरु, सुखदेव को फांसी की सजा सुनाई गई तथा बटुकेश्वर दत्त को काले पानी की सज़ा दी गई।

दृश्य – चार – जेल के केन्द्रीय कक्ष में सभी क्रांतिकारी सरफ़रोशी की तमन्ना गीत गाते हैं। वे मौत की सज़ा के बाबजूद जिस निडरता से गीत गाते हुए खुश थे उन्हें देखकर जेलर अचंभित हो उठे। जेलर के कहने पर भगत ने उसे बताया कि भगवान शिव ने सृष्टि के कल्याण के लिए विष पी लिया था। यह तो हमारे लिए प्याला है। राजगुरु के अनुसार हमारी शहादत भारतवासियों का राह दिखाएगी।

जेलर ने क्रान्तिकारियों से उनकी अन्तिम इच्छा पूछी तो भगत ने बेबे के हाथ की बनी रोटियाँ खाने को कहा। भगत, राजगुरु, सुखदेव सभी क्रान्तिकारी मेरा रंग दे बसंती चोला गीत गाने लगे। सभी भारत माता के प्रति समर्पण के भाव से भारत माता की जय, इन्कलाब ज़िन्दाबाद के नारे लगाने लगे। इसके बाद सभी ने फांसी का फंदा चूम लिया।

सरफ़रोशी की तमन्ना शब्दार्थ :

• बीरा = वीर भाई।
• परचम = झण्डा।
• शुभ = अच्छा।
• कुर्बानी = शहादत।
• फिरंगी = अंग्रेज़।
• मुक्त = स्वतन्त्र।
• गुप्त = छिपा हुआ।
• धीरज = धैर्य।
• शोक = दुःख।
• आतुर = व्याकुल।
• सौगंध = कसम।
• असंख्य = अनेक।

सरफ़रोशी की तमन्ना सप्रसंग व्याख्या

1. माँ, मैं जलियाँवाले बाग़ की पावन धरती को प्रणाम करने गया था। जहाँ वहशी गोरों ने हज़ारों स्त्री – पुरुष, बच्चे – बूढ़ों को शहीद कर दिया। वहाँ की दीवारों, पेड़ों, कुँओं से शहीदों की कुर्बानी चीख – चीख कर कह रही है…. ऐ फिरंगी! सामान बाँध ले। वरना, सम्भलने का मौका भी न मिलेगा। माँ ? कुरुक्षेत्र की धरती पर दोनों ओर योद्धा थे पर गोरों ने तो निहत्थे भारतीयों पर गोलियों बरसायी हैं।

प्रसंग – ये पंक्तियाँ शिवशंकर द्वारा लिखित ‘सरफ़रोशी की तमन्ना’ शीर्षक से ली गई हैं। भगत अपनी माँ के जलियाँवाला बाग़ में हुए शहीदों के बारे में बताते हुए कह रहे हैं।

व्याख्या – लेखक कहता है कि भगत सिंह अपनी माँ को कहते हैं कि माँ! मैं जलियाँवाला बाग़ की पवित्र धरती को प्रणाम करने गया था। जहाँ दरिंदे अंग्रेजों ने हज़ारों स्त्री, पुरुष, बच्चे, बूढों को शहीद कर दिया। वहाँ की दीवारों, पेड़ों, कुँओं से शहीदों की कुर्बानी चीख – चीख कर कह रही है। हे फिरंगी! तुम अपना सामान बाँध लो। अन्यथा संभलने का अवसर भी नहीं मिलेगा। हे माँ! कुरुक्षेत्र की धरती पर दोनों तरफ कौख और पाडंव वीर योद्धा थे। परन्तु इन अंग्रेज़ों ने तो जलियाँवाले बाग़ में उन निहत्थे भारतीयों पर गोलियाँ बरसाई थीं।

भावार्थ – जलियाँवाला बाग़ में किए गए हत्याकांड की निन्दा की गई है।

2. इन्कलाब जिन्दाबाद! भारत माता की जय। साम्राज्यवाद का नाश हो। इन नारों के साथ विधान सभा दहल उठी। भगत सिंह, बटुकेश्वर पकड़े गए। अंग्रेज़ों ने अपना दमन चक्र तेज़ कर दिया। राजगुरु और सुखदेव के अतिरिक्त असंख्य युवक जेलों में बंद हो गए। भगत सिंह, राजगुरु और सुखदेव को फाँसी की सजा सुनाई गई और बटुकेश्वर दत्त को काला पानी की सज़ा हो गई।

प्रसंग – यह गद्यांश लेखक शिवशंकर द्वारा लिखित ‘सरफ़रोशी की तमन्ना’ शीर्षक नाटक से लिया गया है। इसमें लेखक ने क्रान्तिकारियों के त्याग एवं बलिदान का चित्रण किया है।

व्याख्या – लेखक कहता है कि भारत माता की जय! साम्राज्यवाद का नाश हो। इन नारों के साथ विधानसभा में धमाका हो गया। विधानसभा काँप उठी थी। भगत सिंह, बटुकेश्वर दत्त पकड़े गए। अंग्रेज़ों ने अपना दमन चक्र अधिक तेज़ कर दिया। राजगुरु और सुखदेव के अतिरिक्त अनेक युवक भारतीय जेलों में बंद कर दिए गए। भगत सिंह, राजगुरु और सुखदेव को फाँसी की सजा सुनाई गई तथा बटुकेश्वर दत्त को काले पानी की सज़ा दे दी गई।

भावार्थ – भगत सिंह, राजगुरु, सुखदेव क्रान्तिकारियों के त्याग एवं बलिदान को दर्शाया गया है।

3. ज़िन्दगी, जिन्दगी किसे अच्छी नहीं लगती! तुम क्या जानो ? हम भारत माँ के भाल की बिंदी होकर श्रृंगार होंगे। बचपन की चिंगारी आज शोला बन गई है। शोला जिसमें अंग्रेज़ राज भस्म हो जाएगा। माँ भारती की बेड़ियाँ छितरा जायेंगी।

प्रसंग – यह गद्यांश लेखक शिवशंकर द्वारा लिखित ‘सरफ़रोशी की तमन्ना’ से अवतरित है। इसमें भगत सिंह के भारत माता के प्रति समर्पण के भाव का वर्णन है।

व्याख्या – लेखक कहता है कि भगत सिंह जेलर को कहता है कि ज़िन्दगी किसे अच्छी नहीं लगती। इस बात को तुम क्या जानो! हम सब क्रान्तिकारी भारत माता के माथे की बिंदी बनकर सजाएंगे। बचपन की चिंगारी आज शोला बन गई है। यह बात हमने बचपन में सोची थी जो अब पूरी हो रही है। चिंगारी अब शोला बन चुकी है जिसमें अंग्रेज़ राज भस्म हो जाएगा। इससे भारत माता की बेड़ियाँ सदा के लिए टूट जायेंगी।

भावार्थ – भगत सिंह, आज़ाद, राजगुरु, सुखदेव आदि क्रान्तिकारियों के त्याग एवं बलिदान को दर्शाया गया है।

Punjab State Board PSEB 8th Class Home Science Book Solutions Chapter 6 ਕਾਰਜਾਤਮਕ ਫ਼ਰਨੀਚਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Home Science Chapter 6 ਕਾਰਜਾਤਮਕ ਫ਼ਰਨੀਚਰ

Home Science Guide for Class 8 PSEB ਕਾਰਜਾਤਮਕ ਫ਼ਰਨੀਚਰ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ
ਵਸਤੂਨਿਸ਼ਠ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਾਰਜਾਤਮਕ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੋ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਿਸੇ ਖ਼ਾਸ ਕੰਮ ਲਈ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੋਵੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੰਮ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਿੰਨੀ ਤਰਾਂ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ-

1. ਕਾਰਜਾਤਮਕ
2. ਕੇਵਲ ਸਜਾਵਟੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮੇਜ਼ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਪਾਸੇ ਸਨਮਾਇਕਾ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਕੀ ਲਾਭ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੇਜ਼ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਪਾਸੇ ਤੇ ਸਨਮਾਈਕਾ ਲਾਉਣ ਨਾਲ ਮੇਜ਼ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਸੌਖਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਿਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੱਕੀ ਹੋਈ ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਿਹੜੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਲੱਕੜੀ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ?
मां
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਿਹੜੀ-ਕਿਹੜੀ ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਟੀਕ, ਮਹੋਗਨੀ, ਗੁਲਾਬ ਅਤੇ ਅਖਰੋਟ ਦੀ ਲੱਕੜੀ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੇ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪਲੰਘ ਦਾ ਆਮ ਮਾਪ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਮੰਜਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਲੰਘ ਦਾ ਆਮ ਮਾਪ 21/2 ਤੋਂ 31/2 ਫੁੱਟ ਤਕ ਚੌੜਾ ਅਤੇ 61/2 ਫੁੱਟ ਤਕ ਲੰਮਾ ਹੁੰਦਾ . ਹੈ । ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਲਈ ਛੋਟਾ ਮੰਜਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਮਾਪ 4′ × 2’ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਾਲੀ ਮੇਜ਼ ਦਾ ਆਮ ਮਾਪ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੜਾਈ ਵਾਲੀ ਮੇਜ਼ ਦਾ ਆਮ ਮਾਪ 21/2 ਫੁੱਟ × 4 ਫੁੱਟ ਅਤੇ ਉਚਾਈ 2 ਫੁੱਟ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਾਲੀ ਮੇਜ਼ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਕੁਰਸੀ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਾਲੀ ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਕੁਰਸੀ ਸਿੱਧੀ ਪਿੱਠ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਬਾਹਾਂ ਵਾਲੀ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਭਾਰਤੀ ਮੌਸਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਭਾਰਤੀ ਮੌਸਮ ਅਨੁਸਾਰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ

1. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨਵੇਂ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਦਾ ਹੋਵੇ ।
2. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਮਰੇ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦਾ ਹੋਵੇ ।
3. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਆਰਥਿਕ ਪੱਖੋਂ ਫਜੂਲਖ਼ਰਚੀ ਨਾ ਹੋਵੇ |
4. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਮਰੇ ਦੇ ਲਈ ਉਪਯੋਗੀ ਹੋਵੇ ।
5. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਤੇ ਟਿਕਾਉ ਹੋਵੇ ।
6. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਉਪਯੋਗੀ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਰਾਮਦੇਹ ਹੋਵੇ ।
7. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਉਠਾਉਣ-ਧਰਨ ਵਿਚ ਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਹੋਵੇ ।
8. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚੰਗੇ ਕਾਰੀਗਰ ਦੁਆਰਾ ਬਣਿਆ ਹੋਵੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਬੈਠਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ-ਕਿਹੜਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੈਠਣ ਵਾਲੇ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਨੀਚਰ – ਸੋਫਾਸੈਟ, ਗੱਦੇਦਾਰ ਕੁਰਸੀਆਂ, ਮੇਜ਼, ਕਾਫੀ ਟੇਬਲ, ਸੈਂਟਰ ਟੇਬਲ ਅਤੇ ਆਰਾਮ ਕੁਰਸੀਆਂ ।
ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਫ਼ਰਨੀਚਰ – ਭੋਜਨ ਦੀ ਮੇਜ਼, ਕੁਰਸੀਆਂ, ਪਰੋਸਣ ਦੀ ਮੇਜ਼, ਸਾਈਡਬੋਰਡ ਟਰਾਲੀ (ਪਹੀਏ ਵਾਲੀ ਮੇਜ਼) ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਪੜਾਈ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਕਿਉਂ ਸਮਝੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ? ਇਸ ਵਿਚ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵੀ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਹੋ ਸਕੇ ।

ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ – ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਮੇਜ਼, ਕੁਰਸੀ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਅਲਮਾਰੀ ਆਦਿ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ | ਮੇਜ਼ ਦਾ ਆਮ ਮਾਪ 2 ਫੁੱਟ × 4 ਫੁੱਟ ਅਤੇ 21/2 ਫੁੱਟ ਉਚਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਪਰ ਮੇਜ਼ ਇਸ ਤੋਂ ਲੰਬਾ ਅਤੇ ਚੌੜਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਮੇਜ਼ ਇੰਨਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਉੱਤੇ ਇਕ ਲੈਂਪ, ਕਿਤਾਬਾਂ, ਸ਼ਬਦ ਕੋਸ਼ (ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ, ਪੈੱਨ, ਪੈਨਸਿਲਾਂ ਆਦਿ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਆ ਸਕਣ। ਜੇ ਟਾਈਪਰਾਈਟਰ ਰੱਖਣ ਦੀ ਥਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਚੰਗਾ ਹੈ ।

ਕੁਰਸੀ ਸਿੱਧੀ ਪਿੱਠ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਬਾਹਵਾਂ ਵਾਲੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਸੀਟ ਬੈਂਤ ਦੀ ਜਾਂ ਗੱਦੇਦਾਰ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਟਾਈਪ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਕੁਰਸੀ ਪਹੀਆਂ ਵਾਲੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਣ ‘ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਟਾਈਪਰਾਈਟਰ ਵੱਲ ਜਾਂ ਮੇਜ਼ ਵੱਲ ਘੁਮਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ।

ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਈ ਸ਼ੈਲਫ਼ਾਂ ਵਾਲੀ ਅਲਮਾਰੀ ਇਸ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ | ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੌਸਮ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ੀਸ਼ਿਆਂ ਵਾਲੀ ਅਲਮਾਰੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਵਧੇਰੇ ਚੰਗਾ ਰਹੇਗਾ । ਕਿਉਂਕਿ ਮਿੱਟੀ ਘੱਟੇ ਤੋਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਣ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਖ-ਭਾਲ ਕਰੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਦੇਖ-ਭਾਲ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ-

1. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
2. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਇਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਤਕ ਲੈ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
3. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨੂੰ ਖਿੱਚਣਾ ਜਾਂ ਘਸੀਟਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ । ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨੂੰ ਰਗੜ ਲੱਗਣ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
4. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਤੇ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਖਾਣ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਨਾ ਡਿੱਗੇ, ਜੇਕਰ ਡਿਗ ਜਾਏ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਦਾਗ ਧੱਬੇ ਪੈਣ ਦਾ ਡਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਗੱਦੇਦਾਰ ਅਤੇ ਚਮੜੇ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਕਰੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੱਦੇਦਾਰ ਅਤੇ ਚਮੜੇ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ-

1. ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਾਫ਼ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਝਾੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
2. ਕਦੀ-ਕਦੀ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਨਰਮ ਸਾਬਣ ਦਾ ਘੋਲ ਬਣਾ ਕੇ, ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਇਹ ਘੋਲ ਲਗਾ ਕੇ ਰੈਕਸੀਨ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
3. ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਪਾਲਿਸ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਚਮੜਾ ਨਰਮ ਹੋ ਜਾਏ ਅਤੇ ਫਟੇ ਨਹੀਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਬੈਂਤ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦਾ ਕੀ ਲਾਭ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਕਰੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੈਂਤ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਤੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਲਾਭ ਹਨ-

1. ਬੈਂਤ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਲੱਕੜੀ ਨਾਲੋਂ ਹਲਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
2. ਇਹ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨਾਲੋਂ ਸੌਖ ਨਾਲ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
3. ਇਹ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨਾਲੋਂ ਸਸਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਹਾਨੀਆਂ-

1. ਇਸ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨੂੰ ਕੁੱਤਿਆਂ ਬਿੱਲੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ।
2. ਇਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਚਲਣਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ।

ਬੈਂਤ ਤੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ-

1. ਬੈਂਤ ਵਾਲੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ ਕੱਪੜੇ ਜਾਂ ਬੁਰਸ਼ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
2. ਬੈਂਤ ਵਾਲੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨੂੰ ਨਮਕ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਮੀਨਾਕਾਰੀ ਵਾਲੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦਾ ਕੀ ਲਾਭ ਅਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਲਾਭ-

1. ਮੀਨਾਕਾਰੀ ਵਾਲਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਵੇਖਣ ਵਿਚ ਸੁੰਦਰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ।
2. ਇਸ ਨਾਲ ਕਮਰਾ ਆਕਰਸ਼ਕ ਲਗਦਾ ਹੈ ।

ਹਾਨੀ-

1. ਸਾਡੇ ਇੱਥੇ ਤੇਜ਼ ਹਵਾਵਾਂ ਚਲਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਮੀਨਾਕਾਰੀ ਵਾਲੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ‘ਤੇ ਧੂੜ-ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਤਹਿਆਂ ਜੰਮ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
2. ਇਸ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਸੌਖ ਨਾਲ ਸਹੀ ਸਫ਼ਾਈ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ।
3. ਸਫ਼ਾਈ ਨਾ ਹੋਣ ਨਾਲ ਇਹ ਅਣ-ਆਕਰਸ਼ਕ ਵਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ।

ਨਿਬੰਧਾਤਮਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਅੱਗੇ ਲਿਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ-

1. ਉਪਯੋਗਤਾ
2. ਸੁੰਦਰਤਾ
3. ਡਿਜ਼ਾਈਨ
4. ਆਰਾਮਦੇਹੀ
5. ਮੁੱਲ
6. ਮਜ਼ਬੂਤੀ
7. ਆਕਾਰ ।

1. ਉਪਯੋਗਤਾ – ਕੇਵਲ ਉਪਯੋਗੀ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਹੀ ਚੋਣ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਅਣਉਪਯੋਗੀ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਿੰਨਾ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ ਉਹ ਸਾਡੇ ਲਈ ਕੋਈ ਮਹੱਤਵ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾ ।

2. ਸੁੰਦਰਤਾ – ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਆਕਰਸ਼ਕ ਤੇ ਸੰਤੋਖਜਨਕ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਸਾਧਾਰਨ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

3. ਬਨਾਵਟ (ਡਿਜ਼ਾਈਨ – ਮਕਾਨ ਦੀ ਬਨਾਵਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਆਧੁਨਿਕ, ਸਾਦਾ ਜਾਂ ਪੁਰਾਣੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਆਧੁਨਿਕ ਮਕਾਨ ਵਿਚ ਪੁਰਾਣੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਸ਼ੋਭਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ | ਆਧੁਨਿਕ ਮਕਾਨ ਦਾ ਸਾਰਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਆਧੁਨਿਕ ਹੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

4. ਆਰਾਮਦੇਹ-ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਉਸ ਦਾ ਆਰਾਮਦੇਹ ਹੋਣਾ ਹੈ ।ਉੱਠਣ-ਬੈਠਣ ਅਤੇ ਸੌਣ ਵਿਚ ਕਸ਼ਟ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਿੰਨਾ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ ਬੇਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

5. ਮੁੱਲ – ਘਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੇ ਮੁੱਲ ਵਿਚ ਤਾਲਮੇਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਆਪਣੀ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਕੇ ਖ਼ਰਚ ਕਰਨਾ ਬੁੱਧੀਮਾਨੀ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਬਹੁਤ ਸਸਤਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨਹੀਂ ਖ਼ਰੀਦਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਟਿਕਾਊ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ।

6. ਮਜ਼ਬੂਤੀ – ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਸੁੰਦਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਜ਼ਬੂਤ ਵੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਚੀਲ ਦੀ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਛੇਤੀ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਸਾਗਵਾਨ ਤੇ ਟਾਹਲੀ ਦੀ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ | ਸਟੀਲ ਜਾਂ ਲੋਹੇ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਵਿਚ ਚਾਦਰ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

7. ਆਕਾਰ – ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਮਰੇ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਛੋਟੇ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿਚ ਛੋਟੇ ਆਕਾਰ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿਚ ਵੱਡੇ ਆਕਾਰ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਹੀ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਉੱਤੇ ਲੱਗੇ ਘਿਓ, ਤੇਲ, ਪੇਂਟ ਅਤੇ ਲੁਕ ਆਦਿ ਦੇ ਦਾਗ ਕਿਵੇਂ ਉਤਾਰੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਸਾਫ਼ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਪੂੰਝ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
2. ਚੀਕਣੇ ਅਤੇ ਚਿਪਕਣ ਵਾਲੇ ਦਾਗਾਂ ਦੇ ਲਈ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨਰਮ ਸਾਬਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਲੱਕੜੀ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਿੱਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਗਿੱਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
3. ਜੇ ਲੱਕੜੀ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਗਰਮ ਬਰਤਨ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਉੱਤੇ ਦਾਗ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਗ ਉੱਤੇ ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਯੂਕਲਿਪਟਸ ਦਾ ਤੇਲ ਜਾਂ ਪਿੱਤਲ ਦੀ ਪਾਲਿਸ਼ ਲਾ ਕੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਗੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । 8-10 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦਾ ਉੱਤਰ ਜਾਏਗਾ ।
4. ਪੇਂਟ ਜਾਂ ਰੋਗਨ ਦੇ ਦਾਗ ਲਈ ਮੇਥੀਲੇਟਿਡ ਸਪਿਰਟ ਇਸਤੇਮਾਲ ਵਿਚ ਲਿਆਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਉੱਤੇ ਪਾਲਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
5. ਸਿਆਹੀ ਦੇ ਦਾਗ ਲਈ ਆਗਜ਼ੈਲਿਕ ਤੇਜ਼ਾਬ ਦਾ ਹਲਕਾ ਘੋਲ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
6. ਰਗੜ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਉਬਾਲ ਕੇ ਠੰਢਾ ਕੀਤਾ ਅਲਸੀ ਦਾ ਤੇਲ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

PSEB 8th Class Home Science Guide ਕਾਰਜਾਤਮਕ ਫ਼ਰਨੀਚਰ Important Questions and Answers

ਹੋਰ ਮਹੰਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਗਲਤ ਤੱਥ ਹੈ-
(ੳ) ਬੈਂਤ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਲੱਕੜੀ ਨਾਲੋਂ ਹਲਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ਅ) ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਾਲੀ ਮੇਜ਼ 4 ਫੁੱਟ ਉੱਚੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
(ੲ) ਸਜਾਵਟੀ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕੇਵਲ ਸਜਾਵਟ ਲਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਾਲੀ ਮੇਜ਼ 4 ਫੁੱਟ ਉੱਚੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਠੀਕ ਤੱਥ ਹੈ-
(ਉ) ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ਅ) ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ੲ) ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਆਰਾਮਦੇਹ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਠੀਕ ਤੱਥ ਹੈ-
(ੳ) ਬੈਂਤ ਵਾਲੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨੂੰ ਨਮਕ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
(ਅ) ਮੀਨਾਕਾਰੀ ਵਾਲੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨਾਲ ਕਮਰਾ ਆਕਰਸ਼ਕ ਲਗਦਾ ਹੈ ।
(ੲ) ਬੈਂਤ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨਾਲੋਂ ਸਸਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।

ਸਹੀ/ਗਲਤ ਦੱਸੋ

1. ਪੁਰਾਣੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਭਾਰੇ ਤੇ ਨੱਕਾਸ਼ੀਦਾਰ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ।
2. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਮਰੇ ਦੇ ਰੰਗ, ਅਕਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰੋ ।
3. ਦੇਵਦਾਰ, ਅਖਰੋਟ ਦੀ ਲਕੜੀ ਹਲਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
4. ਬਹੁ-ਉਦੇਸ਼ੀ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਘੱਟ ਥਾਂ ਘੇਰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
1. √
2. √
3. √
4. √

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ

1. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦਾ ਚੁਨਾਵ ਕਮਰੇ ਦੇ ………………….. ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰੋ ।
2. ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਕੁਰਸੀ ……………………… ਅਤੇ ਬਾਹਾਂ ਵਾਲੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
3. ਮੇਜ਼ ਦੇ ਉੱਪਰ ………………………….. ਲੱਗਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
4. ਲੱਕੜੀ ਕੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਤੇ ਰਗੜ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ …………………. ਦਾ ਤੇਲ ਵਰਤੋ ।
5. ਸਿਆਹੀ ਦੇ ਦਾਗ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ …………………….. ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
1. ਰੰਗ, ਆਕਾਰ,
2. ਸਿੱਧੀ ਪਿੱਠ ਵਾਲੀ,
3. ਸਨਮਾਈਕਾ,
4, ਅਲਸੀ,
5. ਆਗਜੈਲਿਕ ਐਸਿਡ ।

ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਿਸ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਲੱਕੜੀ ਦਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਜੋ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਹਟਾਏ ਜਾਂ ਖਿਸਕਾਏ ਜਾਣ ਉਹ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਹਲਕੀ ਲੱਕੜੀ (ਦੇਵਦਾਰ, ਅਖਰੋਟ) ਆਦਿ ਦੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਫਰਨੀਚਰ ਕਿਸ ਦੇ ਬਣੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੈਂਤ ਦੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੁਰਾਣੇ ਫਰਨੀਚਰ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਭਾਰੇ ਅਤੇ ਨਕਾਸ਼ੀਦਾਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਆਧੁਨਿਕ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਿਹੋ ਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਹਲਕੇ ਅਤੇ ਸਾਦੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਵਾਲੇ ।

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੇਜ਼, ਕੁਰਸੀ, ਪਲੰਘ, ਚੌਂਕੀ, ਸੋਫਾ, ਮੂੜ੍ਹਾ, ਬੁੱਕ ਰੈਕ ਅਲਮਾਰੀ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਿੰਨੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਲੱਕੜੀ ਦਾ
2. ਬੈਂਤ ਦਾ
3. ਗੱਦੇਦਾਰ
4. ਲੋਹੇ ਦਾ
5. ਕੰਮ ਚਲਾਊ
6. ਸਜਾਵਟੀ
7. ਸਥਾਨ ਬਚਾਉ ਜਾਂ ਫੋਲਡਿੰਗ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੌਣ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਦੱਸੋ ਕਿਉਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੌਣ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉੱਠਣ-ਬੈਠਣ ਅਤੇ ਸੌਣ ਵਿਚ ਕਸ਼ਟਦਾਇਕ ਨਾ ਹੋਵੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਾਰਜਾਤਮਕ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੋ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਕੰਮ ਲਈ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੋਵੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੇ ਦੋ ਜ਼ਰੂਰੀ ਲੱਛਣ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-

1. ਆਰਾਮਦੇਹ
2. ਮਜ਼ਬੂਤੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਬੈਠਕ ਵਿਚ ਕੀ-ਕੀ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੋਫਾਸੈਟ, ਗੱਦੇਦਾਰ ਕੁਰਸੀਆਂ, ਮੇਜ਼, ਕਾਫੀ ਟੇਬਲ, ਸੈਂਟਰ ਟੇਬਲ ਅਤੇ ਆਰਾਮ ਕੁਰਸੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਭੋਜਨ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਿਹੜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਭੋਜਨ ਦੀ ਮੇਜ਼, ਕੁਰਸੀਆਂ, ਪਰੋਸਣ ਦੀ ਮੇਜ਼, ਸਾਈਡ ਬੋਰਡ ਟਰਾਲੀ ਪਹੀਏ ਵਾਲੀ ਮੇਜ਼) ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਸੌਣ ਦੇ ਕਮਰੇ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਿੰਗਲ ਜਾਂ ਡਬਲ ਬੈਂਡ, ਸਾਈਡ ਮੇਜ਼, ਡੈਸਰ ਖਾਨਿਆਂ ਸਹਿਤ ਡੈਸਿੰਗ ਟੇਬਲ, ਲੋਹੇ ਜਾਂ ਲੱਕੜੀ ਦੀ ਅਲਮਾਰੀ, ਆਰਾਮ ਕੁਰਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਖ਼ਰੀਦਦੇ ਸਮੇਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਗੱਲਾਂ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਉਪਯੋਗਤਾ,
2. ਸੁੰਦਰਤਾ,
3. ਡਿਜ਼ਾਈਨ,
4. ਮੁੱਲ,
5. ਆਰਾਮਦੇਹੀ,
6. ਮਜ਼ਬੂਤੀ,
7. ਆਕਾਰ ਅਤੇ
8. ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਰੁਚੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਲਾਭ ਕੀ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਘਰ ਵਿਚ ਉੱਠਣ-ਬੈਠਣ ਦੇ ਲਈ,
2. ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਆਰਾਮ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ,
3. ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹੂਲਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ,
4. ਘਰ ਦੀ ਸਜਾਵਟ,
5. ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ
6. ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਫਰਨੀਚਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਕਿਹੜੀ-ਕਿਹੜੀ ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੇਵਦਾਰ, ਆਬਨੂਸ, ਟਾਹਲੀ, ਅੰਬ, ਸਾਗਵਾਨ, ਅਖਰੋਟ, ਚੀੜ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਬੈਂਤ ਨਾਲ ਕਿਹੜੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੋਟੀ ਬੈਂਤ ਨਾਲ ਕੁਰਸੀ, ਸੋਫਾ, ਮੇਜ਼ ਅਤੇ ਮੂੜੇ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਬੈਂਤ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਿਸ ਥਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਪਯੋਗੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਗੀਚੇ, ਬਰਾਮਦੇ ਅਤੇ ਵਿਹੜੇ ਦੇ ਲਈ । ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉੱਚਿਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਚੰਗੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਚੰਗਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਉਪਯੋਗੀ, ਮਜ਼ਬੂਤ, ਨਵੇਂ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਦਾ, ਘੱਟ ਕੀਮਤ ਦਾ ਅਤੇ ਆਰਾਮਦੇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਚੋਣ ਸਮੇਂ ਕਮਰੇ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦਾ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਮਰੇ ਦੇ ਆਕਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ ਛੋਟੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਜਾਂ ਵੱਡੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨਾਲ ਕਮਰਾ ਭਰਿਆ ਲੱਗੇਗਾ ਤੇ ਚਲਣ-ਫਿਰਣ ਦੀ ਥਾਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਸਜਾਵਟੀ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਅਜਿਹਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਘਰ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਤੇ ਨਕਾਸ਼ੀਦਾਰ ਖੁਦਾਈ ਕੀਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਤੇ ਰਗੜ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਦੂਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਤੇ ਰਗੜ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਅਲਸੀ ਦਾ ਤੇਲ ਉਬਾਲ ਕੇ ਠੰਡਾ ਕਰਕੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਭਾਵ ਅਜਿਹੇ ਸਾਮਾਨ ਤੋਂ ਹੈ ਜੋ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਉੱਠਣ-ਬੈਠਣ, ਆਰਾਮ ਕਰਨ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਆਦਿ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਕੁਰਸੀ, ਮੇਜ਼, ਸੋਫਾ, ਮੁੜਾ, ਤਿਪਾਈ, ਪਲੰਘ, ਚਾਰਪਾਈ, ਡੋਲੀ, ਬੈਂਚ, ਬੁੱਕ ਰੈਕ ਅਤੇ ਅਲਮਾਰੀ ਆਦਿ ਵੀ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਘਰ ਵਿਚ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦਾ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਘਰ ਵਿਚ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਹੈ-

1. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਘਰ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸਜਾਵਟ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।
2. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਮਾਣ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
3. ਘਰ ਵਿਚ ਸਜੇ ਹੋਏ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨਾਲ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਵਿਅਕਤਿਤਵ ਦੀ ਝਲਕ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।
4. ਵਸਤਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਸੁਵਿਧਾਪੂਰਵਕ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਵੰਡ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ-

1. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਿਸ ਵਸਤੂ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੈ ।
2. ਕੀਮਤ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ।
3. ਉਪਯੋਗਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ।

1. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਿਸ ਵਸਤੂ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੈ-
(ੳ) ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ।
(ਅ) ਬੈਂਤ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ।
(ੲ) ਬਾਂਸ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ।
(ਸ) ਗੱਦੇਦਾਰ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ।
(ਹ) ਲੋਹੇ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ।
(ਕ) ਐਲੂਮੀਨਿਅਮ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ।

2. ਕੀਮਤ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ-
(ੳ) ਘੱਟ ਲਾਗਤ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ।
(ਅ) ਮੱਧਮ ਲਾਗਤ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ।
(ੲ) ਉੱਚ ਲਾਗਤ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ।

3. ਉਪਯੋਗਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ-
(ੳ) ਬੈਠਣ ਲਈ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ।
(ਅ) ਆਰਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਫ਼ਰਨੀਚਰ।
(ੲ) ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ।
(ਸ) ਸਾਮਾਨ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ‘ਤੇ ਪਾਲਿਸ਼ ਦੇ ਸਾਧਾਰਨ ਨਿਯਮ ਕੀ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਪਾਲਿਸ਼ ਜਾਂ ਵਾਰਨਿਸ਼ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ‘ਤੇ ਪਈ ਧੁੜ ਅਤੇ ਗੰਦਗੀ ਨੂੰ ਮੁਲਾਇਮ ਝਾੜਨ ਨਾਲ ਪੂੰਝ ਕੇ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
2. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨੂੰ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਜਾਂ ਸੋਡੇ ਨਾਲ ਧੋਣ ਨਾਲ ਉੱਪਰਲੀ ਮੈਲ ਅਤੇ ਧੱਬੇ ਲਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
3. ਪੂਰਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਇੱਕੋ ਵਾਰੀ ਗਿੱਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ | ਥੋੜ੍ਹਾ-ਥੋੜ੍ਹਾ ਭਾਗ ਗਿੱਲਾ ਕਰਕੇ ਸਾਫ਼ ਕਰਦੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
4. ਪਾਲਿਸ਼ ਲਾਉਣ ਜਾਂ ਚਮਕਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੱਕੜੀ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਕਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
5. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ’ਤੇ ਚਮਕ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਮੁਲਾਇਮ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਛੇਤੀ-ਛੇਤੀ ਰਗੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਖਰੀਦਦੇ ਸਮੇਂ ਤੁਸੀਂ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨਵੇਂ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਦਾ ਹੋਵੇ ।
2. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਮਰੇ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਵੇ ।
3. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਆਰਥਿਕ ਪੱਖੋਂ ਫਜ਼ੂਲ ਖ਼ਰਚ ਨਾ ਹੋਵੇ ।
4. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਸਥਾਨ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਠੀਕ ਹੋਵੇ ।
5. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਮਰੇ ਦੇ ਲਈ ਉਪਯੋਗੀ ਹੋਵੇ ।
6. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਤੇ ਟਿਕਾਊ ਹੋਵੇ ।
7. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਉਪਯੋਗੀ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਰਾਮਦੇਹ ਹੋਵੇ ।
8. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਇਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਤੇ ਲੈ ਜਾਣ ਵਿਚ ਸਹੂਲਤ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇ ।
9. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚੰਗੇ ਕਾਰੀਗਰ ਦੁਆਰਾ ਬਣਿਆ ਹੋਵੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਦੇਖ-ਭਾਲ ਦੇ ਨਿਯਮ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਦੇਖ-ਭਾਲ ਦੇ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ-

1. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਤੇ ਗੱਦੀਆਂ ਤੇ ਕਵਰ ਆਦਿ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
2. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਟੁੱਟ-ਭੱਜ ਹੋਣ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਤੁਰੰਤ ਕਰਵਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
3. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ ਸੁੱਕੇ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਪੂੰਝ ਕੇ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
4. ਨਕਾਸ਼ੀਦਾਰ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨੂੰ ਬੁਰਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ)
5. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨੂੰ ਨਮੀ ਜਾਂ ਧੁੱਪ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੇ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
6. ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਤੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਪਾਲਿਸ਼ ਕਰਵਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
7. ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਚੁੱਕਦੇ ਸਮੇਂ ਜਾਂ ਸਰਕਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਰਤਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਬਹੁ-ਉਦੇਸ਼ੀ ਸਥਾਨ ਬਚਾਊ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਕੀ ਉਪਯੋਗਤਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਹੁ-ਉਦੇਸ਼ੀ ਸਥਾਨ ਬਚਾਊ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਫੋਲਡਿੰਗ (ਮੁੜਨ ਵਾਲਾ) ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸੋਫਾ ਕਮ ਬੈਂਡ, ਫੋਲਡਿੰਗ ਕੁਰਸੀਆਂ, ਮਸ਼ੀਨ ਕਵਰ-ਕਮ-ਟੇਬਲ ਆਦਿ । ਛੋਟੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਬਹੁਤ ਉਪਯੋਗਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ-

1. ਇਹ ਥਾਂ ਘੱਟ ਘੇਰਦਾ ਹੈ।
2. ਫੋਲਡਿੰਗ ਸੋਫੇ ਨੂੰ ਰਾਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਪਲੰਘ ਦਾ ਕੰਮ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
3. ਰਾਤ ਨੂੰ ਫੋਲਡਿੰਗ ਕੁਰਸੀਆਂ ਤੇ ਮੇਜ਼ ਆਦਿ ਨੂੰ ਫੋਲਡ ਕਰਕੇ ਰੱਖ ਦੇਣ ਨਾਲ ਛੋਟੇ ਘਰ ਵਿਚ ਸਥਾਨ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੱਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
4. ਤਬਾਦਲੇ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸਾਮਾਨ ਇਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਤੇ ਲੈ ਜਾਣ ਵਿਚ ਸਹੂਲਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਉਦਾਹਰਨ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-

1. ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ-ਕੁਰਸੀ, ਮੇਜ਼, ਪਲੰਘ, ਚੌਂਕੀ, ਤਖਤ, ਅਲਮਾਰੀ ਆਦਿ ।
2. ਬੈਂਤ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ-ਕੁਰਸੀ, ਸੋਫਾ, ਮੇਜ਼, ਮੂੜੇ ਆਦਿ ।
3. ਗੱਦੇਦਾਰ ਫ਼ਰਨੀਚਰ-ਸੋਫਾ, ਗੱਦੇਦਾਰ ਕੁਰਸੀਆਂ ਆਦਿ ।
4. ਲੋਹੇ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ-ਫੋਲਡਿੰਗ ਟੇਬਲ, ਕੁਰਸੀਆਂ, ਅਲਮਾਰੀਆਂ, ਰੈਕ ਆਦਿ ।
5. ਸਜਾਵਟੀ ਫ਼ਰਨੀਚਰ-ਨਕਾਸ਼ੀਦਾਰ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ।
6. ਕੰਮ ਚਲਾਊ ਫ਼ਰਨੀਚਰ-ਬਕਸੇ ‘ਤੇ ਗੱਦੀ ਵਿਛਾ ਕੇ ਬੈਂਚ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ, ਲੱਕੜੀ ਦੀਆਂ ਪੇਟੀਆਂ ਦੀ ਬੁੱਕ ਰੈਕ, ਫ਼ਾਕਰੀ ਅਤੇ ਬਰਤਨ ਰੱਖਣ ਦੀ ਅਲਮਾਰੀ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਘਰ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਘਰ ਵਿਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ

1. ਸੋਫਾਮੈਂਟ-ਲੱਕੜੀ ਦਾ, ਸਪਰਿੰਗ ਵਾਲਾ ਗੱਦੇਦਾਰ, ਫੋਮ ਰਬੜ ਦਾ, ਬੈਂਤ ਦਾ ਜਾਂ ਫੋਲਡਿੰਗ !
2. ਕੁਰਸੀਆਂ-ਸਧਾਰਨ, ਡਾਇੰਗ ਰੂਮ ਲਈ, ਭੋਜਨ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ ਲਈ, ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ ਲਈ, ਫੋਲਡਿੰਗ ਕੁਰਸੀਆਂ ਤੇ ਆਰਾਮ ਕੁਰਸੀਆਂ ।
3. ਮੇਜ਼-ਬੈਠਕ ਦੇ ਲਈ, ਕੇਂਦਰੀ ਮੇਜ਼, ਬਗਲ ਵਾਲੀ ਮੇਜ਼, ਕੋਨੇ ਵਾਲੀ ਮੇਜ਼ ਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਮੇਜ਼, ਖਾਣੇ ਦੀ ਮੇਜ਼ ਡਾਈਨਿੰਗ ਟੇਬਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਮੇਜ਼, ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਮੇਜ਼ ।
4. ਚਾਰਪਾਈ ਅਤੇ ਪਲੰਘ ।
5. ਤਖਤ ਅਤੇ ਦੀਵਾਨ ।
6. ਅਲਮਾਰੀਆਂ-ਕੰਧ ਵਿਚ ਬਣੀ, ਲੱਕੜੀ ਦੀ, ਸਟੀਲ ਦੀ ਅਤੇ ਰੈਕ
7. ਸ਼ੋ ਕੇਸ ।
8. ਵਾਲ ਕੈਬਨਿਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
‘ਮਹਿੰਗਾ ਰੋਵੇ ਇਕ ਵਾਰ ਸਸਤਾ ਰੋਵੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਉੱਤੇ ਟਿੱਪਣੀ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਘਰ ਦੇ ਉਪਯੋਗ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਵਸਤਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇਕ-ਦੋ ਵਾਰੀ ਖ਼ਰੀਦਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ, ਮਕਾਨ, ਟੀ. ਵੀ, ਫ਼ਰਿਜ਼, ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਆਦਿ । ਅਜਿਹੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਜਦੋਂ ਖ਼ਰੀਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਦ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁੱਲ ਵਲ ਇੰਨਾ ਧਿਆਨ ਨਾ ਦੇ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ, ਆਰਾਮਦੇਹੀ ਅਤੇ ਬਨਾਵਟ ਵੱਲ ਵਧੇਰੇ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਨਾ ਸਮਝੀ ਵਿਚ ਸਸਤੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਖ਼ਰੀਦ ਤਾਂ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਣ ਜਾਂ ਟੁੱਟ ਜਾਣ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਜਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਖ਼ਰੀਦਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਭਾਵ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਹੀ ਵਾਰ ਸੋਚ ਸਮਝ ਕੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੈਸੇ ਖ਼ਰਚ ਕਰਕੇ ਚੰਗੀ ਚੀਜ਼ ਖ਼ਰੀਦਣਾ ਜਾਂ ਘੱਟ ਪੈਸੇ ਖ਼ਰਚ ਕਰਕੇ ਸਸਤੀ ਚੀਜ਼ ਖ਼ਰੀਦਣਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਹੀ ਇਹ ਅਖੌਤ ਹੈ ਕਿ “ਮਹਿੰਗਾ ਰੋਵੇ ਇਕ ਵਾਰ, ਸਸਤਾ ਰੋਵੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਜੋ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ-
1. ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ – ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਹਲਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।ਇਹ ਧੁੱਪ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ, ਜਿਵੇਂ ਮੇਜ਼, ਕੁਰਸੀ, ਪਲੰਘ, ਅਲਮਾਰੀ, ਚੌਂਕੀ ਆਦਿ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੇਵਦਾਰ, ਸ਼ੀਸ਼ਮ (ਟਾਹਲੀ), ਅੰਬ, ਸਾਗਵਾਨ, ਅਖਰੋਟ, ਚੀੜ, ਆਬਨੂਸ ਆਦਿ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਕੀਮਤ ਲੱਕੜੀ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਸਾਗਵਾਨ ਤੇ ਸ਼ੀਸ਼ਮ (ਟਾਹਲੀ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਮਜ਼ਬੂਤ, ਆਕਰਸ਼ਕ, ਭਾਰਾ ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਪਰਤੀ ਲੱਕੜੀ ਪਲਾਈ ਵੁਡ) ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

2. ਬੈਂਤ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ – ਬੈਂਤ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੰਗ ਦਾ ਅਤੇ ਹਲਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਬੈਂਤ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ । ਇਹ ਵੇਖਣ ਵਿਚ ਸੋਹਣੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ । ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿਚ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਉਪਯੋਗੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਲੱਕੜੀ ਦੀ ਕੁਰਸੀ ਵਿਚ ਵੀ ਬੈਂਤ ਦਾ ਜਾਲ ਬੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਬੈਂਤ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਬਗੀਚੇ, ਵਿਹੜੇ ਅਤੇ ਬਰਾਂਡੇ ਦੇ ਲਈ ਵੀ ਉਪਯੋਗੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਮੋਟੀ ਬੈਂਤ ਦੁਆਰਾ ਕੁਰਸੀ, ਮੇਜ਼, ਸੋਫਾ, ਮੂੜੇ ਆਦਿ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

3. ਗੱਦੇਦਾਰ ਫ਼ਰਨੀਚਰ – ਗੱਦੇਦਾਰ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਜਿਵੇਂ ਸੋਫਾਸੈੱਟ, ਗੱਦੇਦਾਰ ਕੁਰਸੀਆਂ, ਤਿਪਾਈ ਆਦਿ ਲੱਕੜੀ ਜਾਂ ਧਾਤੂ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਵਿਚ ਜੁਟ, ਨਾਰੀਅਲ ਦੇ ਰੇਸ਼ੇ ਨੂੰ ਅਤੇ ਤੁੜੀ ਆਦਿ ਭਰ ਕੇ ਅਤੇ ਸਪਰਿੰਗ ਪਾ ਕੇ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉੱਪਰੋਂ ਚਮੜੇ, ਰੈਕਸੀਨ ਜਾਂ ਕਾਰਜਾਤਮਕ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਪਲਾਸਟਿਕ ਨਾਲ ਢੱਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਗੱਦਿਆਂ ਵਿਚ ਫੋਮ, ਰਬੜ, ਡਨਲਪ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਟਿਕਾਊ ਅਤੇ ਆਰਾਮ ਦੇਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

4. ਸਟੀਲ ਜਾਂ ਲੋਹੇ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ – ਸਟੀਲ ਜਾਂ ਲੋਹੇ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਲੋਹੇ ਦੀਆਂ ਚਾਦਰਾਂ ਤੇ ਖੋਖਲੇ ਪਾਈਪ ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਲੋਹੇ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਹਲਕੇ ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਇਸ ‘ਤੇ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਰੰਗ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਿਲ ਅਤੇ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਨਹੀਂ ਵੜ ਸਕਦੇ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਣੀਆਂ ਕੁਰਸੀਆਂ ਵਿਚ ਗੱਦਿਆਂ ਦਾ ਅਤੇ ਗੱਦਿਆਂ ਤੇ ਰੈਕਸੀਨ ਜਾਂ ਚਮੜੇ ਦਾ ਕਵਰ ਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਮੁੜਨ ਵਾਲੇ (ਫੋਲਡਿੰਗ) ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਵੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ | ਸੁਰੱਖਿਆ ਪੱਖੋਂ ਬਹੁਮੁੱਲੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਟੀਲ ਦੀਆਂ ਪੇਟੀਆਂ ਤੇ ਅਲਮਾਰੀਆਂ ਕੰਮ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

5. ਬਾਂਸ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ – ਬਾਂਸ ਨਾਲ ਸੋਫਾਬੈੱਟ, ਗੋਲ ਤੇ ਚਕੋਰ ਕੁਰਸੀਆਂ, ਮੇਜ਼, ਮੂੜੇ ਆਦਿ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਸਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਤੇ ਪਾਲਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਲਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

6. ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ ਦਾ ਫ਼ਰਨੀਚਰ – ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਐਲੂਮੀਨਿਅਮ ਦੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਨਲੀਆਂ ਦੇ ਫਰੇਮ ਵਾਲੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ । ਕੁਰਸੀਆਂ, ਸਟੁਲਾਂ, ਮੇਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਪਲੰਘਾਂ ਦੇ ਫਰੇਮ ਐਲੂਮੀਨਿਅਮ ਦੇ ਬਣਨ ਲੱਗੇ ਹਨ ।ਇਹ ਸਸਤੇ ਅਤੇ ਹਲਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਤੇ ਨਾਈਲੋਨ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਅਤੇ ਨਵਾਰ ਦੀ ਬੁਣਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

7. ਕੰਮ ਚਲਾਊ ਫ਼ਰਨੀਚਰ – ਧਨ ਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਪਲੱਬਧ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਪੇਟੀ ਉੱਤੇ ਗੱਦੀ ਰੱਖ ਕੇ ਅਤੇ ਚਾਦਰ ਵਿਛਾ ਕੇ ਬੈਂਚ ਦਾ ਕੰਮ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਘੱਟ ਕੀਮਤ ਦੀਆਂ ਲੱਕੜੀ ਦੀਆਂ ਪੇਟੀਆਂ ਖ਼ਰੀਦ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਬੁਕ ਰੈਕ, ਭਾਕਰੀ ਅਤੇ ਬਰਤਨ ਰੱਖਣ ਦੀ ਅਲਮਾਰੀ ਬਣਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

8. ਸਜਾਵਟੀ ਫ਼ਰਨੀਚਰ – ਕੁੱਝ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਨਕਾਸ਼ੀਦਾਰ ਖੁਦਾਈ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਵੀ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਉੱਤੇ ਧੂੜ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਤਹਿ ਜੰਮ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਹੀ ਸਫ਼ਾਈ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਨਾ ਹੋਣ ਨਾਲ ਇਹ ਗੰਦਾ ਵਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ।

9. ਆਧੁਨਿਕ ਸਥਾਨ ਬਚਾਉ ਬਹੁ – ਉਦੇਸ਼ੀ ਫ਼ਰਨੀਚਰ-ਅੱਜ-ਕਲ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਜਿਵੇਂ, ਮੁੰਬਈ, ਕੋਲਕਾਤਾ, ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਚੇਨੱਈ ਆਦਿ ਵਿਚ ਸਥਾਨ ਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਆਧੁਨਿਕ ਸਥਾਨ ਬਚਾਉ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਸਥਾਨ-ਬਚਾਉ ਬਹੁ-ਉਦੇਸ਼ੀ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਫੋਲਡਿੰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸੋਫਾ ਕਮ ਬੈਂਡ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦਿਨ ਵਿਚ ਸੋਫੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਬਿਸਤਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਸਿਲਾਈ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਵੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਪਹੀਆ ਲਾ ਕੇ ਚੌਕੇ ਮੇਜ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਫੋਲਡਿੰਗ ਮੇਜ਼, ਕੁਰਸੀ, ਪਲੰਘ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਰੱਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Home Science Book Solutions Chapter 7 ਘਰੇਲੂ ਕੀੜੇ ਤੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Home Science Chapter 7 ਘਰੇਲੂ ਕੀੜੇ ਤੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ

Home Science Guide for Class 8 PSEB ਘਰੇਲੂ ਕੀੜੇ ਤੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਬਰ ਨੂੰ
ਵਸਨਿਸ਼ਠ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮੱਖੀ ਨਾਲ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਰੋਗ ਫੈਲਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੱਖੀ ਨਾਲ ਹੈਜ਼ਾ ਰੋਗ ਫੈਲਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਚੂਹੇ ਦੇ ਪਿੱਸੂ ਨਾਲ ਕਿਹੜੀ ਬਿਮਾਰੀ ਫੈਲਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਚੂਹੇ ਦੇ ਪਿੱਸੂ ਨਾਲ ਪਲੇਗ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਫੈਲਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮਲੇਰੀਆ ਕਿਸ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਾਦਾ ਐਨਾਫਲੀਜ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੱਛਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਨਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੱਛਰਾਂ ਨੂੰ ਡੀ. ਡੀ. ਟੀ. ਨਾਲ ਨਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਕਿੰਨੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਤਿੰਨ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ –

• ਖੂਨ ਚੂਸਣ ਵਾਲੇ-ਮੱਛਰ, ਖਟਮਲ ਆਦਿ ।
• ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ-ਮੱਖੀ, ਕੀੜੀ ਆਦਿ ।
• ਘਰ ਦੇ ਸਾਮਾਨ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ-ਕਾਕਰੋਚ, ਸਿਉਂਕ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6
ਮੱਖੀ, ਮੱਛਰ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕੀ ਕਰੋਗੇ ? ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੈ ?
ਮੱਖੀਆਂ ਨਾਲ ਕਿਹੜਾ ਰੋਗ ਫੈਲਦਾ ਹੈ ? ਇਸ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਦੇ ਢੰਗ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ
ਮੱਖੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੇ ਉਪਾਅ –

• ਘਰ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਮੱਖੀਆਂ ਦੇ ਆਂਡੇ ਦੇਣ ਅਤੇ ਮੱਖੀ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਦੇ ਸਥਾਨ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦੇਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
• ਗੰਦਗੀ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਡੀ.ਡੀ.ਟੀ. ਦੇ ਘੋਲ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਕੂੜੇਦਾਨ ਢੱਕੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕੂੜੇ ਦਾ ਨਿਯਮਿਤ ਰੂਪ ਨਾਲ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਖਾਣ ਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਾਰ ਦੀ ਜਾਲੀ ਜਾਂ ਮਲਮਲ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਢੱਕ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤੇ ਖਿੜਕੀਆਂ ਉੱਤੇ ਜਾਲੀ ਲਗਵਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
• ਜਦੋਂ ਮੱਖੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਹੋਣ ਤਾਂ ਮੱਖੀਮਾਰ ਕਾਗਜ਼ ਅਤੇ ਮੱਖੀਮਾਰ ਦਵਾਈ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਮੱਖੀਆਂ ਦੇ ਆਂਡੇ, ਲਾਰਵਾ ਅਤੇ ਪਿਊਪਾ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕ੍ਰਿਸਰੋਲ ਤੂਤੀਆ ਜਾਂ ਸੁਹਾਗੇ ਦੇ ਘੋਲ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕੂੜਾ-ਕਰਕਟ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗੰਦੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਨਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਫਿਨਾਇਲ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਘਰ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਦਾ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਮੱਖੀਆਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ-ਮੱਖੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹੈ ।

ਇਹ ਅਨੇਕਾਂ ਰੋਗਾਂ ਜਿਵੇਂ ਹੈਜ਼ਾ, ਪੇਚਿਸ, ਤਪਦਿਕ, ਅਤਿਸਾਰ ਆਦਿ ਰੋਗਾਂ ਨੂੰ ਫੈਲਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਮੱਖੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗੰਦੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਕੀਟਾਣੂ ਜਾਂ ਰੋਗਾਣੂ ਮੌਜੂਦ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਜਦੋਂ ਇਹ ਗੰਦਗੀ ‘ਤੇ ਬੈਠਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਦੇ ਏਦਾਰ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਚਿਪ-ਚਿਪੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਗੰਦਗੀ ਤੇ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਜੀਵਾਣੁ ਲਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਫਲਾਂ ਆਦਿ ਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਇਹ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਜੀਵਾਣੁਆਂ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਛੱਡ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਇਹਨਾਂ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਿਹਤਮੰਦ

ਵਿਅਕਤੀ ਵੀ ਰੋਗ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਮੱਛਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੇ ਉਪਾਅ –

1. ਘਰ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਜਾਂ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਪਾਣੀ ਖੜ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਨਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਤੇਲ ਛਿੜਕ ਕੇ ਮੱਛਰ ਦਾ ਲਾਰਵਾ ਮਾਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
2. ਮੱਛਰ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਚੁਸਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਸੋ ਸ਼ਾਮ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਖਿੜਕੀਆਂ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
3. ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਣ ਦੇ ਲਈ ਮੱਛਰਦਾਨੀ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
4. ਮੱਛਰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਫਿਲਿਟ ਆਦਿ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਮੋਟੇ ਪਰਦੇ, ਅਲਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਤੇ ਹਨੇਰੇ ਕੋਨਿਆਂ ਆਦਿ ਵਿਚ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
5. ਰਾਤ ਨੂੰ ਤੰਮਾਕੂ ਜਾਂ ਨਿੰਮ ਦੇ ਪੱਤੇ ਜਾਂ ਮੱਛਰ ਮਾਰ ਅਗਰਬੱਤੀ ਤੇ ਗੰਧਕ ਦਾ ਧੂੰਆਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
6. ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਤੇ ਖੁਸ਼ਬੂ ਵਾਲਾ ਤੇਲ ਛਿੜਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਓਡੋਮਾਸ ਵਗੈਰਾ ਲਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
7. ਘਰ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਕੂੜਾ-ਕਰਕਟ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਘਰ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਆਲਾਦੁਆਲਾ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਮੱਛਰਾਂ ਤੋਂ ਹਾਨੀਆਂ-
1. ਮਲੇਰੀਆ-ਮਾਦਾ ਐਨਾਫਲੀਜ਼ ਮੱਛਰ ਦੇ । ਕੱਟਣ ਨਾਲ
2. ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ-ਏਡਿਸ ਏਜੀਪਟੀ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ।

ਘਰੇਲੂ ਕੀੜੇ ਤੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ
3. ਫਾਈਲੇਰੀਆ-ਮਾਦਾ ਕਿਊਲੈਕਸ ਦੀ ਜਾਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ।
4. ਪਤੀ ਬੁਖ਼ਾਰ-ਏਡਿਸ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ।
5. ਦਿਮਾਗੀ ਬੁਖ਼ਾਰਕਿਊਲੈਕਸ ਦੀ ਜਾਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਕਾਕਰੋਚ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਖ਼ਤਮ ਕਰੋਗੇ ? ਇਹ ਕੀ ਖ਼ਰਾਬ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਾਕਰੋਚ ਇਕ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਘਰੇਲੂ ਕੀਟ ਹੈ ।ਇਹ ਨਮੀ ਵਾਲੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਫਲੱਸ਼, ਰਸੋਈ ਘਰ, ਭੰਡਾਰ ਘਰ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਮਾਨ ਨੂੰ ਖ਼ਰਾਬ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਲਗਪਗ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਖਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਕੂੜਾ, ਪੁਰਾਣੇ ਕਾਗ਼ਜ਼, ਕਿਤਾਬਾਂ, ਚਮੜਾ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਦੇ ਛਿਲਕੇ ਅਤੇ ਖਾਣ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਵਸਤੂਆਂ ।

ਰੋਕਥਾਮ ਤੇ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦੇ ਉਪਾਅ –
1. ਸਿਲ੍ਹ ਵਾਲੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਜਲਦੀ-ਜਲਦੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
2. ਰਸੋਈ ਦਾ ਫਰਸ਼ ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਫ਼

3. ਰਸੋਈ ਘਰ ਦੀ ਅਤੇ ਮਕਾਨ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਨਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿਚ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਇਕ ਵਾਰ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਤੇਲ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਬਲਦਾ ਹੋਇਆ ਪਾਣੀ ਨਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਆਂਡੇ ਦੇਣ ਦੇ ਸਥਾਨ ਵੀ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
4. ਤਿਲਚੱਟਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿਚ 10% ਡੀ. ਡੀ. ਟੀ. ਅਤੇ 40% ਗਮੈਕਸੀਨ ਜਾਂ ਪਾਈਰੇਥਰਮ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
5. ਪਾਈਰੇਥਰਮ ਪਾਉਡਰ ਜਲਾਉਣ ਨਾਲ ਇਹ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਝਾਤੂ ਨਾਲ ਮਾਰ ਕੇ ਸੁੱਟ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੇ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਕੀੜੇ ਦੇ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀੜੇ ਤੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਨੁਕਸਾਨ ਹਨ

• ਇਹ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਤਸਵੀਰਾਂ ਅਤੇ ਗਲੀਚੇ ਜੋ ਕਾਫ਼ੀ ਦਿਨਾਂ ਤਕ ਬਕਸੇ ਵਿਚ ਬੰਦ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
• ਇਹ ਕੀੜੇ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ।
• ਇਹ ਕੀੜੇ ਜੋ ਉਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿਚ ਆਂਡੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਲਾਰਵਾ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ । ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਛੇਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਕੁੱਝ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਤਿਕਾਰਕ ਦੱਸੋ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਕੀੜਿਆਂ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੁੱਝ ਮਿਲੇ-ਜੁਲੇ ਪ੍ਰਤਿਕਾਰਕ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ

1. ਨਿੰਬੂ, ਤੰਮਾਕੂ ਤੇ ਤੁਲਸੀ ਦੇ ਪੌਦੇ ।
2. ਨਿੰਮ, ਤੰਮਾਕੂ ਆਦਿ ਦੇ ਪੱਤੇ ।
3. ਚੀਲ, ਕਾਫੂਰ ਆਦਿ ਦੀ ਲੱਕੜੀ ।
4. ਸਫੈਦੇ ਦੀ ਲੱਕੜੀ, ਪੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਤੇਲ ।
5. ਨੈਫਥਲੀਨ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ।
6. ਗੰਧਕ, ਪਾਈਰੇਥਰਮ, ਬੋਰਿਕ ਐਸਿਡ ।
7. ਸਾਬਣ ਦਾ ਚੂਰਾ, ਫਟਕੜੀ ਜਾਂ ਕਾਲੀ ਮਿਰਚ ਦਾ ਪਾਊਡਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਖੂਨ ਚੂਸਣ ਵਾਲੇ ਚਾਰ ਘਰੇਲੂ ਕੀੜੇ ਜਾਂ ਜੀਵ ਜੰਤੂਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੱਛਰ, ਖਟਮਲ, ਪਿੱਸੂ, ਸੈਂਡ ਫਲਾਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਪੁਸਤਕਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੁਸਤਕਾਂ ਨੂੰ ਹਾਨੀ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇ ਕਾਕਰੋਚ, ਦੀਮਕ (ਸਿਉਂਕ) ਅਤੇ ਝੀਗੁਰ ਹਨ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਭੋਜਨ ਵਾਲੀ ਡੋਲੀ ਦੇ ਪਾਏ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਕਿਉਂ ਰੱਖਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੀੜੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਭੋਜਨ ਵਾਲੀ ਜਾਲੀ ਦੇ ਪੈਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਰੱਖਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਸੈਂਡ ਫਲਾਈ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਕੀੜਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਬਹੁਤ ਛੋਟਾ ਕੀੜਾ ਹੈ ਜੋ ਮੱਛਰਦਾਨੀ ਵਿਚ ਵੀ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਗਿੱਟੇ ਅਤੇ ਗੁੱਟ ਤੇ ਕੱਟਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਬੁਖ਼ਾਰ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਖਟਮਲ ਕਿੱਥੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ? ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਦੇ ਢੰਗ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਖਟਮਲ ਗੰਦੇ ਫਰਸ਼, ਦਰੀ ਜਾਂ ਟੁੱਟੇ ਫਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਦਰਾੜਾਂ ਅਤੇ ਚਾਰਪਾਈ ਦੇ ਸਿਰਿਆਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
ਰੋਕਥਾਮ ਦੇ ਢੰਗ-

• ਖਟਮਲ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਲਈ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਤਾਰਪੀਨ ਦਾ ਤੇਲ ਛਿੜਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਫਰਸ਼ ਉੱਤੇ ਉਬਲਦਾ ਪਾਣੀ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਖਟਮਲ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
• ਖਿੜਕੀ ਦੀ ਚੁਗਾਠ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਤੇਲ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਜਿੱਥੇ ਖਟਮਲ ਹੋਣ ਉੱਥੇ ਗੰਧਕ ਦੀ ਧੂਣੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਮੱਖੀਰ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਕਿਵੇਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੱਖੀਮਾਰ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਪੰਜ ਭਾਗ ਅਰੰਡੀ ਦਾ ਤੇਲ ਅਤੇ ਅੱਠ ਭਾਗ ਰੇਜਿਨ ਪਾਉਡਰ ਲੈ ਕੇ ਗਰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੁੱਕਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਗ਼ਜ਼ ‘ਤੇ ਲਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤਰਾਂ ਮੱਖੀ ਮਾਰ ਕਾਗਜ਼ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਸਿਉਂਕ ਅਤੇ ਝੀਗਰ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਿਉਂਕ ਅਤੇ ਝੱਗਰ ਕਾਗ਼ਜ਼, ਲੱਕੜੀ ਅਤੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

ਨਿਬੰਧਾਤਮਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਨਿੰਮ, ਤੰਮਾਕੂ ਜਾਂ ਤੁਲਸੀ ਦਾ ਬੂਟਾ ਘਰ ਕਿਉਂ ਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ? ਸੱਪ ਅਤੇ ਨੂੰਹਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕੀ ਕਰੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-

• ਨਿੰਮ, ਤੰਮਾਕੂ ਤੇ ਤੁਲਸੀ ਦੇ ਪੌਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਬਦਬੂ ਨਾਸ਼ਕ, ਕੀਟ ਨਾਸ਼ਕ, ਕੀਟ ਤਿਕਾਰਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
• ਨਿੰਮ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਨੂੰ ਅਨਾਜਾਂ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਅਨਾਜਾਂ ਨੂੰ ਕੀਟਾਂ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਨਿੰਮ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ ।
• ਤੰਮਾਕੂ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਦਾ ਧੂੰਆਂ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਤੰਮਾਕੂ ਦੀ ਧੂੜ ਤੋਂ ਖਮੀਰਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਜਿਸ ਦੇ ਧੂੰਏਂ ਨਾਲ ਕੀਟ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਨਾਲ ਇਕ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈ ਨਿਕੋਟਿਨ ਸਲਫੇਟ ਵੀ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
• ਤੁਲਸੀ ਦਾ ਪੌਦਾ ਸੱਪ ਦੇ ਕੱਟੇ ਵਿਚ ਜ਼ਹਿਰ ਮਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਸੱਪ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੇ ਉਪਾਅ –

1. ਘਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੀਆਂ ਝਾੜੀਆਂ ਕੱਟ ਦੇਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ।
2. ਘਰ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ, ਘਰ ਦੀਆਂ ਦਰਾੜਾਂ ਅਤੇ ਛੇਕਾਂ ਵਿਚ ਫਿਨਾਇਲ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
3. ਤੰਮਾਕੂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਉਬਾਲ ਕੇ ਛਿੜਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
4. ਨਿਊਲਾ ਤੇ ਬਿੱਲੀ ਪਾਲਣ ਨਾਲ ਵੀ ਸੱਪ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਬਿੱਛੂ ਨੂੰਹਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੇ ਉਪਾਅ –

• ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਕੇ ਸਾਰੇ ਕੀਟਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਘਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਹਨੇਰੇ ਥਾਂਵਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯਮਿਤ ਰੂਪ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਸੈਂਡ ਫਲਾਈ, ਪਿੱਸੂ, ਖਟਮਲ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਕੀ ਵਰਤੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
1. ਸੈਂਡ ਫਲਾਈ-ਇਹ ਬਹੁਤ ਛੋਟਾ ਕੀੜਾ ਹੈ । ਇਹ ਮੱਛਰਦਾਨੀ ਵਿਚ ਵੀ ਦਾਖਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰ, ਰਾਤ ਨੂੰ ਗੁੱਟ ਤੇ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਤੇ ਲੜਦਾ ਹੈ ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਅੱਗੇ ਲਿਖੇ ਉਪਾਅ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ –

• ਕੁਰਸੀਆਂ, ਡੈਕਸ, ਮੇਜ਼ ਤੇ ਮੰਜਿਆਂ ਦੇ ਥੱਲੇ ਮੱਛਰਮਾਰ ਤੇਲ ਛਿੜਕਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਰਾਤ ਨੂੰ ਮੱਛਰਮਾਰ ਧੂਫ ਜਗਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
• ਬਹੁਤ ਹੀ ਬਰੀਕ ਮੱਛਰਦਾਨੀ ਵਰਤਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
• ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਤੇ ਨੇੜੇ ਸਿੱਲ੍ਹੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਫਾਰਮਲੀਨ ਛਿੜਕਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

2. ਪਿੱਸੂ-ਚੂਹੇ ਦਾ ਪਿੱਸੂ ਪਲੇਗ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਫੈਲਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਪਿੱਸੂ ਛੋਟਾ ਤੇ ਲਾਲ ਭੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਉਪਾਅ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ –

• ਘਰ ਵਿਚ ਰੱਖੇ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਕਾਰਬੋਲਿਕ ਸਾਬਣ ਨਾਲ ਨਹਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਹਾਉਣ ਵੇਲੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਕਾਰਬੋਲਿਕ ਐਸਿਡ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਪਿੱਸੂ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੋਵੇ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਤੇਲ ਜਾਂ ਤਾਰਪੀਨ ਦਾ ਤੇਲ ਛਿੜਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਚੂਹਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਪਿੱਸੂ ਫੈਲਦੇ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਪਿੱਸੂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੂਹਿਆਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
  
• ਦੀਵਾਰ ਜਾਂ ਫਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਦਰਾੜਾਂ ਨੂੰ ਸੀਮਿੰਟ ਨਾਲ ਭਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਭੂਮੀ ਤੇ ਨਮਕ ਜਾਂ ਚੁਨਾ ਛਿੜਕ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਤੇਜ਼ ਕਿਰਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਪਿੱਸੂਆਂ ਦੇ ਲਾਰਵੇ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
• ਜੀਵਾਣੂ ਨਾਸ਼ਕ ਪਾਊਡਰ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਿੱਸੂਆਂ ਰਾਹੀਂ ਪਲੇਗ ਨਾ ਫੈਲੇ ।

3. ਖਟਮਲ-ਖਟਮਲ ਗੰਦੇ ਫਰਸ਼, ਦਰੀ ਜਾਂ ਟੁੱਟੇ ਫਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਦਰਾੜਾਂ ਅਤੇ ਮੰਜਿਆਂ ਦੇ ਸਿਰਿਆਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਖਟਮਲ ਲਾਲ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦਾ ਕੀੜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ 1/6 ਇੰਚ ਤੋਂ 1/7 ਇੰਚ ਤਕ ਲੰਮਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਖਟਮਲ ਮਾਰਨ ਦੇ ਕਾਰਨ –

• ਖਟਮਲ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਲਈ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਤਾਰਪੀਨ ਦਾ ਤੇਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਛਿੜਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਫਰਸ਼ ਤੇ ਉਬਲਦਾ ਪਾਣੀ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਵੀ ਖਟਮਲ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਜਿੱਥੇ ਖਟਮਲ ਹੋਣ ਉੱਥੇ ਗੰਧਕ ਦੀ ਧੂਣੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਖਟਮਲ ਮਰ ਜਾਂਦਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਚੂਹੇ ਦੇ ਘਰ ਵਿਚ ਹੋਣ ਨਾਲ ਕੀ ਹਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ? ਬਚਾਓ ਦੇ ਉਪਾਅ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਚੂਹੇ ਘਰ ਦੀ ਖਾਧ-ਸਮੱਗਰੀ ਤੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਭੰਡਾਰ ਘਰ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਲਦੇ ਹਨ । ਚੁਹਿਆਂ ਤੇ ਪਲੇਗ ਦੇ ਕੀਟ ਪਿੱਸੂ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਚੂਹਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਤਕ ਪੁੱਜਦੇ ਹਨ | ਅਜਿਹੇ ਚੂਹੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਟਦੇ ਹਨ ਉਹ ਪਲੇਗ ਦੇ ਰੋਗੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਚੁਹੇ ਪਿੱਸੂਆਂ ਨੂੰ ਆਸਰਾ ਦੇ ਕੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਫੈਲਾਉਂਦੇ ਹਨ ।

ਚੂਹਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਦੇ ਉਪਾਅ –

• ਚੂਹਿਆਂ ਦੀਆਂ ਖੁੱਡਾਂ ਨੂੰ ਕੱਚ ਨਾਲ ਜਾਂ ਸੀਮਿੰਟ ਨਾਲ ਭਰ ਕੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਚੂਹੇ ਮਾਰਨ ਦੀ ਦਵਾਈ ਆਟੇ ਵਿਚ ਮਿਲਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਖੁੱਡਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਪਾ ਦੇਣ ਨਾਲ ਚੂਹੇ ਉਸ ਨੂੰ ਖਾ ਕੇ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
• ਭੰਡਾਰ ਘਰ ਤੇ ਰਸੋਈ ਘਰ ਵਿਚ ਸਾਰੀਆਂ ਖਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਪੀਪਿਆਂ ਜਾਂ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਭੰਡਾਰ ਘਰ ਵਿਚੋਂ ਕੁੱਝ ਵੀ ਸਾਮਾਨ ਕੱਢਣ ਸਮੇਂ ਇਹ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁੱਝ ਵੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਨਾ ਖਿਲਰੇ ।
• ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਨੂੰ ਤਾਰਾਂ ਵਾਲੀ ਟੋਕਰੀ ਵਿਚ ਉੱਚੀ ਥਾਂ ਤੇ ਟੰਗਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਘਰ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਕੋਈ ਵੀ ਖਾਣ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ ਨਹੀਂ ਖਿਲਾਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
• ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫੜਨ ਲਈ ਪਿੰਜਰੇ (ਚਹੇਦਾਨੀ) ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਚੂਹਿਆਂ ਨੂੰ ਫੜਨ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
ਕਿਰਲੀ ਤੇ ਮੱਕੜੀ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਦੇ ਢੰਗ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-ਕਿਰਲੀ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਦੇ ਢੰਗ

• ਘਰ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਅਤੇ ਛੇਕਾਂ ਵਿਚ ਤੇ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਵਿਚ ਫਲਿੱਟ ਜਾਂ ਡੀ. ਡੀ. ਟੀ. ਛਿੜਕਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ ਇਹ ਆਪਣੀ ਖੁੱਡ ਬਣਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ।
• ਘਰ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਢੱਕ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਘਰ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਤੇ ਕੀਟ ਰਹਿਤ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕੀਟ ਹੀ ਕਿਰਲੀ ਦਾ ਭੋਜਨ ਹੈ ।

ਮੱਕੜੀ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਦੇ ਢੰਗ –

1. ਘਰ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
2. ਫਲਿਟ ਅਤੇ ਡੀ. ਡੀ. ਟੀ. ਪਾਊਡਰ ਘਰ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਤੇ ਛਿੜਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
3. ਮੱਕੜੀ ਦੇ ਜਾਲਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 21.
ਕੀੜੇ ਤੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਮਾਰਨ ਲਈ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਕੀਟਾਣੂ-ਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਮਾਰਨ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ

• ਚੂਨਾ-ਕੱਚਾ ਅਤੇ ਬੁਝਿਆ ਹੋਇਆ
• ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਪਰਮੈਂਗਨੇਟ (ਲਾਲ ਦਵਾਈ
• ਸਾਬਣ
• ਡੀ. ਡੀ. ਟੀ.
• ਨੀਲਾ ਤੂਤੀਆ (ਕਾਪਰ ਸਲਫੇਟ)
• ਕਾਰਬੋਲਿਕ ਐਸਿਡ-ਕਾਰਬੋਲਿਕ ਸਾਬਣ ਅੜੇ ਘੋਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ
• ਡੀਟੋਲ
• ਫਾਰਮੇਲਿਨ
• ਲਾਈਸੋਲ
• ਫਿਨਾਈਲ
• ਉਸੋਲ
• ਕਲੋਰੀਨ ਗੈਸ
• ਗੰਧਕ ਦਾ ਧੂੰਆਂ
• ਫਾਰਮੈਲਡੀਹਾਈਡ ਗੈਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 22.
ਜੂੰਆਂ ਕਿੱਥੇ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਦੇ ਢੰਗ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਚੂੰਆਂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਿਰ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਤੇ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਸਿਰ ਦੀਆਂ ਜੂੰਆਂ ਸਿਰ ਦੇ ਵਾਲਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹ ਇੱਥੇ ਆਂਡੇ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਦੂਜੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਜੂੰਆਂ ਗੰਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਚਮੜੀ ਤੇ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਜੂਆਂ ਬੜੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਜੌਆਂ ਗੰਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਟਾਈਫਸ ਬੁਖ਼ਾਰ ਅਤੇ ਚਮੜੀ ਦੇ ਰੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਜੂੰਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਉਪਾਅ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ –
1. ਜੂ ਦੇ ਮਿਲਦੇ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
2. ਸਿਰ ਵਿਚ ਜੂੰਆਂ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਉਪਲੱਬਧ ਨੂੰ ਮਾਰ ਰਸਾਇਣ ਨੂੰ ਲਾ ਕੇ ਕੁੱਝ ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸਿਰ ਧੋ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

3. ਸਿਰ ਵਿਚ ਜੇਕਰ ਜੂੰਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਣ ਤਾਂ ਵਾਲ ਕਟਵਾ ਦੇਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
4. ਨਾਰੀਅਲ ਦੇ ਤੇਲ ਵਿਚ ਮੁਸ਼ਕ ਕਪੂਰ ਪਾ ਕੇ ਸਿਰ ਵਿਚ ਮਲਣ ਨਾਲ ਵੀ ਜੂੰਆਂ ਮਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
5. ਸਰੀਰ ਤੇ ਜੂੰਆਂ ਹੋਣ ਤੇ ਪਾਏ ਹੋਏ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਫ਼ਰਸ਼ ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਉੱਤੇ ਖ਼ੂਬ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਤੇ ਸਾਬਣ ਨਾਲ ਮਲ ਮਲ ਕੇ ਨਹਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
6. ਮੈਲੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਉਬਲਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਧੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
7. ਬਿਸਤਰੇ ਦੀਆਂ ਚਾਦਰਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਰੱਖਣੀ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।

Home Science Guide for Class 8 PSEB ਘਰੇਲੂ ਕੀੜੇ ਤੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖੂਨ ਚੂਸਣ ਵਾਲਾ ਕੀੜਾ ਹੈ –
(ੳ) ਮੱਛਰ
(ਅ) ਮੱਖੀ
(ਇ) ਕਾਕਰੋਚ
(ਸ) ਸਿਉਂਕ !
ਉੱਤਰ-
(ੳ) ਮੱਛਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪਲੇਗ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਫੈਲਦੀ ਹੈ –
(ੳ) ਮੱਛਰ
(ਅ) ਚੂਹਾ
(ਇ) ਕੀੜੀ
(ਸ) ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਚੂਹਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਘਰ ਦੇ ਸਮਾਨ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲਾ ਕੀੜਾ ਹੈ –
(ਉ) ਕੀੜੀ
(ਅ) ਖਟਮ
(ਲ) ਸਿਉਂਕ
(ਸ) ਮੱਛਰ ।
ਉੱਤਰ-
(ਲ) ਸਿਉਂਕ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
……… ਕੱਪੜਿਆਂ ਅਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) ਝੀਗੁਰ
(ਅ) ਮੱਛਰ
(ਇ) ਖਟਮਲ
(ਸ) ਕਾਕਰੋਚ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਝੀਗੁਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮੱਖੀ ਤੋਂ ਰੋਗ ਫੈਲਦੇ ਹਨ –
(ਉ) ਹੈਜ਼ਾ ।
(ਅ) ਪੇਚਿਸ
(ਇ) ਤਪਦਿਕ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਮਲੇਰੀਆ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਕਿਹੜੀ ਦਵਾਈ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਦਾਲ ਚੀਨੀ
(ਅ) ਕੁਨੀਨ
(ੲ) ਸੌਂਫ
(ਸ) ਅਜਵੈਣ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਕੁਨੀਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਠੀਕ ਤੱਥ ਹੈ
(ਉ) ਐਨਾਵਲੀਜ਼ ਮੱਛਰ ਕਾਰਨ ਮਲੇਰੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ਅ) ਮਾਦਾ ਕਿਊਲੈਕਸ ਦੀ ਜਾਤੀ ਕਾਰਨ ਫਾਈਲੇਰੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ਇ) ਚੂਹੇ ਦੇ ਪਿੱਸੂ ਨਾਲ ਪਲੇਗ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।

ਸਹੀ/ਗਲਤ ਦੱਸੋ

1. ਮੱਛਰ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
✗

2. ਸੈਂਡ ਫਲਾਈ ਛੋਟਾ ਕੀੜਾ ਹੈ ਜੋ ਮੱਛਰਦਾਨੀ ਵਿਚ ਹੀ ਦਾਖਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✓

3. ਨਿਉਲਾ ਅਤੇ ਬਿੱਲੀ ਪਾਲਣ ਨਾਲ ਸੱਪ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✓

4. ਸਿਉਂਕ ਲਾਭਦਾਇਕ ਕੀੜਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✗

5. ਮਾਦਾ ਐਨਾਫਲੀਜ਼ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਮਲੇਰੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✓

6. ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ ਏਡਿਸ ਏਜੇਪਟੀ. ਮੱਛਰ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✓

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ

1. ਐਫਲੀਜ਼ ਮੱਛਰ ਨਾਲ ………….. ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਮਲੇਰੀਆ,

2. ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਨੂੰ …………. ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਤਿੰਨ,

3. ………… ਕੱਪੜਿਆਂ ਅਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਝੀਗੁਰ,

4. ਚੂਹੇ ……… ਦੇ ਪਿੱਸੂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਪਲੇਗ,

5. ਖਟਮਲ ਤੋਂ …………. ਬੁਖਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਾਲਾ ।

ਇਕ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੋਲੀਓ ਰੋਗ ਕਿਸ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ 5-7 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮਲੇਰੀਆ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਕਿਸ ਦਵਾਈ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੁਨੀਨ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮੱਛਰਾਂ ਤੋਂ ਕਿਹੜਾ ਬੁਖ਼ਾਰ ਫੈਲਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਲੇਰੀਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪਲੇਗ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ ਕਿਸ ਤੋਂ ਫੈਲਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਚੁਹੇ ਦੇ ਪਿੱਸੂਆਂ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮੱਖੀ ਤੋਂ ਕਿਹੜੇ ਰੋਗ ਫੈਲਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਹੈਜ਼ਾ, ਪੇਚਿਸ, ਤਪਦਿਕ, ਅਤਿਸਾਰ ।

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਚੂਹੇ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹਨ, ਕਿਵੇਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਰੋਗ ਦੇ ਕੀਟਾਣੂ ਫੈਲਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖਟਮਲ ਨਾਲ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਰੋਗ ਫੈਲਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਖਟਮਲ ਨਾਲ ਕਾਲਾ ਬੁਖ਼ਾਰ ਅਤੇ ਚਮੜੀ ਦੇ ਰੋਗ ਫੈਲਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕੀੜਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲਣ ਵਾਲੇ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਉਦਾਹਰਨ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਮਲੇਰੀਆ, ਡੇਂਗੂ ਬੁਖ਼ਾਰ, ਪਲੇਗ, ਰਿਪਲੇਸਿੰਗ ਬੁਖ਼ਾਰ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮਲੇਰੀਆ ਦੇ ਮੁੱਖ ਲੱਛਣ ਕੀ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੀਅ ਘਬਰਾਉਣਾ, ਸਿਰ ਦਰਦ, ਠੰਢ ਤੇ ਕੰਬਣੀ ਨਾਲ ਬੁਖ਼ਾਰ ਚੜ੍ਹਨਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪਲੇਗ ਰੋਗ ਕਿਹੜੇ ਕੀਟਾਂ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਿੱਸੂਆਂ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪਲੇਗ ਦੇ ਮੁੱਖ ਲੱਛਣ ਕੀ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
105-107°F ਤਕ ਬੁਖ਼ਾਰ, ਕਦੀ-ਕਦੀ ਉਲਟੀਆਂ ਅਤੇ ਦਸਤ ਲੱਗਣਾ, ਬਗਲ (ਕੱਢ) ਅਤੇ ਜਾਂਘ ਵਿਚ ਗਿਲ੍ਹਟੀਆਂ ਨਿਕਲਣਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਡੇਂਗੂ ਬੁਖ਼ਾਰ ਕਿਸ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਏਡਿਸ ਏਜੀਪਟੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8. ਡੇਂਗੂ ਬੁਖ਼ਾਰ ਦੇ ਕੀ ਲੱਛਣ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੁਖ਼ਾਰ, ਪਿੱਠ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅੰਗਾਂ ਵਿਚ ਪੀੜ, ਭੁੱਖ ਤੇ ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਉਣਾ, ਕਮਜ਼ੋਰੀ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਰਿਪਲੇਸਿੰਗ ਬੁਖ਼ਾਰ ਕਿਹੜੇ ਕੀਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨੂੰ ਅਤੇ ਖਟਮਲ ਦੁਆਰਾ ਖੂਨ ਚੂਸਣ ਨਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਰਿਪਲੇਸਿੰਗ ਬੁਖ਼ਾਰ ਦੇ ਕੀ ਲੱਛਣ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੁਖ਼ਾਰ 104°F ਤਕ, ਸਰੀਰ ਤੇ ਗੁਲਾਬੀ ਰੰਗ ਦੇ ਦਾਣੇ, ਕਦੇ-ਕਦੇ ਉਲਟੀ ਤੇ ਚੱਕਰ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਤਪਦਿਕ ਦੇ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਾਲ ਵਿਆਹ, ਅਪੂਰਨ ਖ਼ੁਰਾਕ, ਕਮਜ਼ੋਰੀ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੀੜੀਆਂ ਤੋਂ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਦੇ ਉਪਾਅ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੀੜੀਆਂ ਮਰੇ ਹੋਏ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਅਤੇ ਗੰਦਗੀ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ | ਪਰ ਇਹ ਕੱਟ ਕੇ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਕੀੜੀਆਂ ਜੇਕਰ ਖਾਣੇ ਵਿਚ ਪੈ ਜਾਣ ਤਾਂ ਖਾਣਾ ਦੁਸ਼ਿਤ ਅਤੇ ਥੋੜਾ ਕੌੜਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਕੀੜੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਦੇ ਉਪਾਅ –

• ਇਹ ਮਿੱਠੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੇ ਛੇਤੀ ਚਦੀਆਂ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਸ਼ਹਿਦ ਤੇ ਮੁਰੱਬੇ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਸ਼ੀਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਭੋਜਨ ਵਾਲੀ ਡੋਲੀ (ਅਲਮਾਰੀ) ਦੇ ਪਾਵੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਰੱਖਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
• ਕੀੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਖੁੱਡਾਂ ਵਿਚ ਬੋਰੈਕਸ ਜਾਂ ਹਲਦੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੱਕੜੀ ਤੋਂ ਕੀ ਹਾਨੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੱਕੜੀ ਗੰਦੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ ਮਿਲਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਘਰੇਲੁ ਕੀੜਿਆਂ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾਂਦੀ ਹੈ । ਜੇ ਇਸ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲਾ ਲਸਲਸਾ ਪਦਾਰਥ ਸਰੀਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਥਾਂ ਤੇ ਪੈ ਜਾਏ ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਫਫੋਲੇ (ਧਫੜ) ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਝੀਗੁਰ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਦੇ ਉਪਾਅ ਲਿਖੋ !
ਉੱਤਰ-
ਤ੍ਰੀਗੁਰ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਅਤੇ ਸੂਤੀ ਕੱਪੜੇ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇਹ ਦਿਨ ਵਿਚ ਹਨੇਰੇ ਕੋਨਿਆਂ ਵਿਚ ਛਿਪੇ ਰਹਿ ਕੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ।
ਝੀਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਦੇ ਉਪਾਅ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ

• ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿਚ ਨੈਪਥਲੀਨ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਰੱਖਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ।
• ਇਨ੍ਹਾਂ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ ਸੁਹਾਗੇ, ਪਾਈਰੇਥਰਮ ਜਾਂ ਗੰਧਕ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
• ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਇਸ ਕੀਟ ਨੂੰ ਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ।
• ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਵੱਧ ਜਾਣ ਤੇ ਬੰਦ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਪਾਈਰੇਥਰਮ ਪਾਊਡਰ ਨੂੰ ਸਾੜ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਧੂੰਏਂ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
• ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਉਪਾਅ ਘਰਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੇ ਕੀੜੇ (ਪਤੰਗੇ) ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਦੇ ਉਪਾਅ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੇ ਪਤੰਗਿਆਂ ਦੇ ਲਾਰਵਾ ਗਰਮ ਕੱਪੜਿਆਂ ਅਤੇ ਬੁਣੀਆਂ ਪੁਸ਼ਾਕਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ! ਆਂਡੇ ਜੋ ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਲਾਰਵਾ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਛੇਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ | ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਦੇ ਉਪਾਅ ਅੱਗੇ ਲਿਖੇ ਹਨ

ਘਰੇਲੂ ਕੀੜੇ ਤੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ

• ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਛੇਤੀ-ਛੇਤੀ ਧੁੱਪ ਵਿਖਾਉਂਦੇ ਰਹਿਣ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਾਰਵਾ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
• ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਲਪੇਟ ਕੇ ਟੀਨ ਦੇ ਹਵਾ ਬੰਦ ਬਕਸੇ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਦੀ ਸਿਆਹੀ ਨਾਲ ਇਹ ਪਤੰਗੇ ਦੂਰ ਭੱਜਦੇ ਹਨ ।
• ਕਪੂਰ ਅਤੇ ਨੈਪਥਲੀਨ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਵੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿਚ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਬਚਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਦੀਮਕ (ਸਿਉਂਕ) ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਅਤੇ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦੇ ਉਪਾਅ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਿਉਂਕ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ । ਪਰ ਘਰ ਵਿਚ ਫ਼ਰਨੀਚਰਾਂ, ਛੱਤਾਂ, ਦਰਵਾਜ਼ਿਆਂ ਹੋਰ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਸਾਮਾਨ, ਕਿਤਾਬਾਂ, ਕੱਪੜਿਆਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਲੱਕੜੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਭੋਜਨ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਉਪਾਅ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ –

• ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਸਾਮਾਨ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸਿਲ੍ਹ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਲੱਕੜੀ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਵਿਚ ਜੋ ਦਰਾੜਾਂ ਹੋਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਾਂ ਤਾਂ ਭਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਤੇਲ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਸਤੂਆਂ ਵਿਚ ਸਿਉਂਕ ਜਲਦੀ ਲਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਫਤੇ ਵਿਚ ਇਕ ਵਾਰ ਧੁੱਪ ਵਿਚ img ਦੀਮਕ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਸਿਉਂਕ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵਾਲੇ ਸਮਾਨ ਤੇ ਡੀ. ਟੀ. ਟੀ. ਛਿੜਕਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸਿਲਵਰ ਫਿਸ਼ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ ? ਇਸ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਦੇ ਉਪਾਅ ਦੱਸੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰੇਮ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੇ ਗੱਤੇ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਬਨਾਉਟੀ ਰੇਸ਼ਮ, ਮਾਂਡੀ ਲੱਗੇ ਕੱਪੜੇ, ਕਾਗ਼ਜ਼ ਅਤੇ ਲੁਗਦੀ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
ਇਸ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਦੇ ਉਪਾਅ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ –

• ਅਲਮਾਰੀਆਂ, ਦਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਬਕਸਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਕਾਗਜ਼ ਦੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਰਗੇ ਅਣਲੋੜੀਂਦੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਵਿਚ ਇਕੱਠਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
• ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਤੇ ਦੇਖ-ਭਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
• ਪਾਈਰੇਥਰਮ ਦਾ ਪਾਊਡਰ ਛਿੜਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਪਾਈਰੇਥਰਮ ਅਤੇ ਗੰਧਕ ਦਾ ਧੂੰਆਂ ਵੀ ਸਿਲਵਰ ਫਿਸ਼ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਮੱਛਰ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੇ ਉਪਾਅ ਦੱਸੋ !
ਉੱਤਰ-
ਖੁਦ ਉੱਤਰ ਦਿਓ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਨੂੰ ਅਸੀ ਕਿੰਨੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਹਰੇਕ ਦਾ ਉਦਾਹਰਨ ਦਿਉ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਤਿੰਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

• ਖੂਨ ਚੂਸਣ ਵਾਲੇ-ਮੱਛਰ
• ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ-ਕੀੜੀ
• ਘਰ ਦੇ ਸਾਮਾਨ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ-ਦੀਮਕ (ਸਿਉਂਕ) ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਪਿੱਸੂ ਅਤੇ ਖਟਮਲ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਕੀ ਕਰੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੇਖੋ ਉਪਰੋਕਤ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਮੱਛਰਾਂ ਤੋਂ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੈ ? ਇਸਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਤੁਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਕਰੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੇਖੋ ਉਪਰੋਕਤ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਮੱਖੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਕਰੋਗੇ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੇਖੋ ਉਪਰੋਕਤ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਪਿੱਸੂ ਅਤੇ ਖਟਮਲ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਕੀ ਕਰੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੇਖੋ ਉਪਰੋਕਤ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਘਰੇਲੂ ਜੀਵ ਜੰਤੂ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਹਨ ? ਇਹ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਪ ਉੱਤਰ ਦਿਉ ।

ਘਰੇਲੂ ਕੀੜੇ ਤੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ PSEB 8th Class Home Science Notes

ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ

• ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਤਿੰਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਸਕਦੇ ਹਾਂ –
  • ਖੂਨ ਚੂਸਣ ਵਾਲੇ,
  • ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ,
  • ਘਰ ਦੇ ਸਾਮਾਨ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ।
• ਐਨਾਫਲੀਜ ਜਾਤੀ ਦੇ ਮੱਛਰ ਦੀ ਮਾਦਾ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਮਲੇਰੀਆ ਰੋਗ ਫੈਲਦਾ ਹੈ । ਕਿਊਲੈਕਸ ਜਾਤੀ ਦੇ ਮੱਛਰਾਂ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਵੀ ਰੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
• ਮੱਛਰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਫਲਿਟ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਜੇਕਰ ਮੱਛਰ ਕੱਟ ਲਵੇ ਅਤੇ ਦਰਦ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਥੋੜਾ ਅਮੋਨੀਆ ਲਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਖਟਮਲ ਗੰਦੇ ਫਰਸ਼, ਦਰੀ ਜਾਂ ਟੁੱਟੇ ਫਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਦਰਾੜਾਂ ਅਤੇ ਮੰਜੇ ਦੇ ਸਿਰਿਆਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
• ਖਟਮਲ ਲਾਲ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦਾ ਕੀੜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਚੂਹੇ ਦੇ ਪਿੱਸੂ ਪਲੇਗ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਫੈਲਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
• ਕਾਕਰੋਚ ਅਤੇ ਤਿਲਚੱਟਾ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਸਾਮਾਨ ਦੋਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਰਾਬ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
• ਦੀਮਕ (ਸਿਉਂਕ ਕਾਗਜ਼, ਲੱਕੜੀ ਆਦਿ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਲੱਕੜੀ ਨੂੰ
• ਅੰਦਰੋਂ ਖਾ ਕੇ ਖੋਖਲਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।
• ਝੀਗਰ ਕੱਪੜਿਆਂ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
• ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਕੀੜੇ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ।
• ਚੂਹੇ ਪਲੇਗ ਦੇ ਪਿੱਸੂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
• ਕੋਹੜ ਕਿਰਲੀ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਖਾ ਕੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Home Science Book Solutions Chapter 5 ਭੋਜਨ ਦੇ ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Home Science Chapter 5 ਭੋਜਨ ਦੇ ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ

Home Science Guide for Class 8 PSEB ਭੋਜਨ ਦੇ ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ Textbook Questions and Answers

ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਭੋਜਨ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ-
(ੳ) ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਸਵਾਦ ਅਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
(ਅ) ਖਾਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ੲ) ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥ ਉਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਕੀਮਤਾਂ ਮਿਲ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ਸ) ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਸਾਰੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖਾਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਦੂਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹਨ-
(ਉ) ਸੂਖਮ ਜੀਵ
(ਅ) ਭੋਜਨ ਦੇ ਅੰਸ਼
(ੲ) ਕੀੜੇ
(ਸ) ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਸਾਰੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਭੋਜਨ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਦੇ ਉਪਾਵਾਂ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਹਨ-
(ੳ) ਸੁਖਮ-ਜੀਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖੈ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਜਾਂ ਦੇਰੀ ਕਰਨਾ ।
(ਅ) ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਖੈ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਜਾਂ ਦੇਰੀ ਕਰਨਾ ।
(ੲ) ਦੋਵੇਂ
(ਸ) ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਦੋਵੇਂ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵਾਈਨ ਵਿੱਚ ਅਲਕੋਹਲ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ ਕੀ ਹੈ ?
(ਉ) 10%
(ਅ) 14%
(ੲ) 20%
(ਸ) 25%.
ਉੱਤਰ-
(ਅ) 14%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਫਰਮੈਂਟਡ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਵਿੱਚ ……………………. ਲੈਕਟਿਕ ਅਮਲ ਅਤੇ ……………………… ਨਮਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) 1.8%, 2.5%
(ਅ) 2.5%, 3.5%
(ੲ) 5%, 6%
(ਸ) 3.5%, 1.8%
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 1.8%, 2.5%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਪਾਸਚੁਰਾਈਜੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ-
(ਉ) ਦੁੱਧ
(ਅ) ਸਾਹ
(ੲ) ਫਲਾਂ ਦਾ ਰਸ
(ਸ) ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਸਾਰੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ 100°C ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।
(ੳ) ਸਬਜ਼ੀਆਂ
(ਅ) ਮੱਛੀ
(ੲ) ਮੀਟ
(ਸ) ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਸਾਰੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਪੱਕੇ ਹੋਏ ਕੇਲੇ, ਚੀਕੂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) 5-6°C
(ਅ) 10-12°C
(ੲ) 15-20°C
(ਸ) 20-25°C.
ਉੱਤਰ-
(ਅ) 10-12°C

ਸਹੀ/ਗਲਤ ਦੱਸੋ

1. ਮੌਸਮੀ ਖੁਰਾਕੀ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਾਲ ਭਰ ਘੱਟ
ਕੀਮਤ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
2. ਖਮੀਰ ਮਿੱਠੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
3. ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਅਤੇ ਐਨਜਾਇਮ ਤਾਪ ਪੋਸੈਸਿੰਗ ਵਿਧੀ ਦੁਆਰਾ ਨਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ।
4. ਖਮੀਰ ਸ਼ੂਗਰ ਨੂੰ ਅਲਕੋਹਲ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦਾ ।
5. ਚਮੜੀ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਘਰੇਲੂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
ਉੱਤਰ-
1. √
2. √
3. ×
4. ×
5. √ ।

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ

1. ਗਰਮ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਦੁਆਰਾ …………………. ਅਤੇ ………………….. ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਬੈਕਟੀਰੀਆ, ਐਨਜਾਇਮ

2. ਖੰਡ, ਸਿਰਕਾ, ਨਮਕ ਆਦਿ …………………. ਪਦਾਰਥ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਜੀਵਾਣੂਨਾਸ਼ਕ

3. ਰਸਾਇਣਿਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੁਆਰਾ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ …………………….. ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਬੈਕਟੀਰੀਆ

4. ਮੱਖਣ ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸਨੂੰ ……………………… ਗਰਮ ਸਥਾਨ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੀਮਤ

5. ਲੂਣ, ਸਿਰਕਾ ਅਤੇ ਸਿਟਰਿਕ ਐਸਿਡ ……………………….. ਪਦਾਰਥ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਗਰਮ

6. ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਵਿੱਚ ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ………………….. ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੀਟਾਣੂਨਾਸ਼ਕ

7. ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੱਖਣ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ……………………… ਸੰਥਾਨ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੰਡੇ

8. ਭੋਜਨ ਦਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ……………………… ਅਤੇ ……………………. ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੂਖਮ-ਜੀਵ, ਐਨਜਾਇਮ

9. ……………………….. ਭੋਜਨ ਤੋਂ ਪੋਸ਼ਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਵਧਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੂਖਮ-ਜੀਵ

10. ਦਬਾਅ ਦੇ ਨਾਲ ਫਿਲਟਰ ਨਾਲ …………………………… ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਤਰਲ ਭੋਜਨ

11. ਵਾਈਨ ਵਿੱਚ ……………………….. ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਅਲਕੋਹਲ ਉਸ ਨੂੰ ਖਮੀਰ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
14

ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਦੁੱਧ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਅਸੀਂ ਕੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਉਬਾਲਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖਮੀਰ ਸਟਾਰਚ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸ਼ਰਾਬ ਵਿੱਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੂਖਮ-ਜੀਵ ਕਿਸ ਤਾਪਮਾਨ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਨਹੀਂ ਵੱਧਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
30°C ਤੋਂ ਘੱਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪਾਸਚੁਰਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਢੰਗ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਤਿੰਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਆਦਿ ਕਿੱਥੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਸਟੋਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੋਲਡ ਸਟੋਰਾਂ ਵਿੱਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਖੁਰਾਕੀ ਵਸਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਮੁਰੱਬਾ, ਅਚਾਰ, ਜੈਮ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਕਿਹੜਾ ਰਸਾਇਣ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਟਾਟਰੀ ।

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੁੱਖ ਤੱਤ ਕੀ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਬੈਕਟੀਰੀਆ, ਉੱਲੀ ਅਤੇ ਖਮੀਰ,
2. ਐਨਜਾਇਮ,
3. ਭੋਜਨ ਦੇ ਅੰਸ਼ ਅਤੇ
4. ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਭੋਜਨ ਖਰਾਬ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਢੁੱਕਵਾਂ ਤਾਪਮਾਨ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
30°C ਸੇ 40°C.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਬਾਲੇ ਹੋਏ ਦੁੱਧ ਨਾਲੋਂ ਬਿਨਾਂ ਉਬਾਲੇ ਹੋਏ ਦੁੱਧ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਖਰਾਬ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਿਨਾਂ ਉਬਾਲੇ ਹੋਏ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦਾ ਵਾਧਾ ਜਲਦੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਬਾਲੇ ਹੋਏ ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਬਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਕੌੜਾ ਅਤੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉੱਲੀ ਕਿਸ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਮੀ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਉੱਲੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਖਮੀਰ ਸਟਾਰਚ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਕਿਸ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖਮੀਰ ਸਟਾਰਚ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਅਲਕੋਹਲ ਅਤੇ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਘਰ ਵਿੱਚ ਪਕਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਠੰਡੀ ਜਗ੍ਹਾ, ਫ਼ਰਿੱਜ਼ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਮੱਖਣ, ਘਿਓ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੱਖਣ, ਘਿਓ ਦੀ ਖਟਾਈ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਕੇ, ਇਸਨੂੰ ਠੰਡੀ ਜਗਾ ਤੇ ਰੱਖੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਖਾਧ-ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਚੀਜ਼ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੇ ਵਾਧੇ ਅਤੇ ਐਨਜਾਇਮ ਦੀ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਖਾਧ-ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸੁਕਾਉਣ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲਣ ਦੇ ਕੀ ਢੰਗ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨੂੰ ਦੂਰ ਰੱਖਣਾ,
2. ਦਬਾਅ ਨਾਲ ਫਿਲਟਰ ਕਰਨਾ,
3. ਫਾਰਮੈਂਟੇਸ਼ਨ,
4. ਹੀਟ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ
5. ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ,
6. ਸੁਕਾਉਣਾ,
7. ਕਿਰਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸੁੱਕਾ ਕੇ ਰੱਖੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੁੱਝ ਖਾਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਕਾ ਕੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਲੂ, ਗੋਭੀ, ਮਟਰ, ਮੇਥੀ, ਸ਼ਲਗਮ, ਸਰੋਂ-ਛੋਲਿਆਂ ਦਾ ਸਾਗ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਓਵਨ ਵਿੱਚ ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਕਾਉਣ ਦੇ ਕੀ ਲਾਭ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਜਲਦੀ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ,
2. ਮੱਖੀ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਤੋਂ ਕੋਈ ਖਤਰਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਤਾਪਮਾਨ ਵਧਾ ਕੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦੇ ਦੋ ਢੰਗ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਪਾਸਚੁਰਾਈਜੇਸ਼ਨ ਅਤੇ
2. ਸਟੇਰਲਾਇਜੇਸ਼ਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਪਾਸਚੁਰਾਈਜੇਸ਼ਨ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾ ਗਰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਠੰਡਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਪਾਸਚੁਰਾਈਜੇਸ਼ਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ਕਿਹੜੀ ਖੁਰਾਕੀ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੁੱਧ, ਫਲਾਂ ਦੇ ਰਸ ਅਤੇ ਸਿਰਕਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਸਟੇਰਲਾਇਜੇਸ਼ਨ ਵਿਧੀ ਕਦੋਂ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜਦੋਂ ਭੋਜਨ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬੋਤਲਾਂ ਜਾਂ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੈਕ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਸੁਰੱਖਿਆ ਪਦਾਰਥ ਕੀ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿਸੇ ਵੀ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਣ ਨਾਲ, ਉਹ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਕੁੱਝ ਘਰੇਲੂ ਰੱਖਿਅਕਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਲੂਣ, ਖੰਡ, ਨਿੰਬੂ ਦਾ ਰਸ, ਸਿਰਕਾ, ਟਾਰਟਰਿਕ ਐਸਿਡ, ਸਿਟਰਿਕ ਐਸਿਡ, ਮਸਾਲੇ, ਤੇਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਭੋਜਨ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਵਿੱਚ ਲੂਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਦੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਅਚਾਰ, ਚਟਨੀ, ਸਾਸ, ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਬੋਤਲਬੰਦ ਅਤੇ ਡੱਬਾਬੰਦ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
ਲੂਣ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਨਮੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ,
2. ਖਾਧ-ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ,
3. ਕਲੋਰਾਈਡ ਆਇਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨਾ,
4. ਐਨਜਾਇਮ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 21.
ਸ਼ੂਗਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਸ ਖਾਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੈਮ, ਜੈਲ, ਮੁਰੱਬਾ, ਕੈਂਡੀ, ਸਕੁਐਸ਼, ਸ਼ਰਬਤ, ਚਟਨੀ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 22.
ਤੇਲ ਅਚਾਰ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਤੇਲ ਭੋਜਨ ਦਾ ਆਕਸੀਜਨ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਤੋੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੰਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 23.
ਉੱਲੀ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਭੋਜਨ ਕਿਵੇਂ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੁੱਕੀ ਜਗ੍ਹਾ ਵਿੱਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 24.
ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਮੈਟਾਬਿਸਲਫਾਈਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਹੜੇ ਖਾਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਹਲਕੇ ਰੰਗ ਦੇ ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੰਤਰਾ, ਨਿੰਬੂ, ਲੀਚੀ, ਅਨਾਨਾਸ, ਅੰਬ ਆਦਿ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 25.
ਸੋਡੀਅਮ ਬੈਂਜੋਏਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਹੜੇ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗਹਿਰੇ ਕੁਦਰਤੀ ਰੰਗ ਵਾਲੇ ਖਾਧ-ਪਦਾਰਥਾਂ ਜਿਵੇਂ ਫਾਲਸਾ, ਅਨਾਰ, ਜਾਮੁਨ, ਜੈਮ, ਜੈਲੀ ਆਦਿ ਲਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 26.
ਕਿਹੜੇ ਭੋਜਨ ਕਿਰਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਤਾਜ਼ੇ ਫਲ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਅਨਾਜ, ਆਟਾ, ਮਸਾਲੇ, ਮੀਟ ਅਤੇ ਮੱਛੀ ਆਦਿ ਨੂੰ ਰੇਡੀਓਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਕਿਰਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 27.
ਖਮੀਰ ਕਿਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖਮੀਰ ਸ਼ਕਰਯੁਕਤ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਭੋਜਨ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਦੇ ਉਪਾਅ ਕਿਹੜੇ ਸਿਧਾਤਾਂ ‘ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
(1) ਸੂਖਮ-ਜੀਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਭੋਜਨ ਖੈ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਅਤੇ ਇਸ ਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਕਰਨਾ, ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸੁਖਮ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਜਾਂ ਹਟਾਉਣ ਦੇ ਉਪਾਅ ਕਰਨੇ ਪੈਣਗੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜੇ ਸੂਖਮ-ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਰੋਕਣਾ ਪਏਗਾ । ਇਹ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨੂੰ ਦੂਰ ਰੱਖ ਕੇ ਜਾਂ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨੂੰ ਫਿਲਟਰ ਰਾਹੀਂ ਹਟਾ ਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਨਮੀ ਨੂੰ ਸੁਕਾਉਣ, ਹਵਾ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਿਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

(2) ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਸਵੈ-ਖੈ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਜਾਂ ਦੇਰੀ ਕਰਨਾ, ਗਰਮੀ ਦੁਆਰਾ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਜਾਂ ਅਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਕਰਕੇ ਸਵੈ-ਖੈ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਿਹੜੇ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਭੋਜਨ ਦੂਸ਼ਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਸੂਖਮਜੀਵ-ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਅਤੇ ਉੱਲੀ,
2. ਐਨਜਾਇਮ,
3. ਭੋਜਨ ਦੇ ਅੰਸ਼ ।

1. ਬੈਕਟੀਰੀਆ – ਇਹ ਮੀਟ, ਅੰਡੇ, ਮੱਛੀ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
2. ਉੱਲੀ – ਇਹ ਗਰਮ ਅਤੇ ਨਮੀ ਵਾਲੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਮੁਰੱਬਾ ਆਦਿ ਉੱਤੇ ਭੂਰੇ ਵਾਲਾਂ ਵਾਲੇ ਤਹਿ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
3. ਖਮੀਰ – ਇਹ ਮਿੱਠੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
4. ਐਨਜਾਇਮ – ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਇਹ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸੜਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ।
5. ਭੋਜਨ ਦੇ ਅੰਸ਼ – ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਰਸਾਇਣਿਕ ਰਚਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੜਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਬਣਦੀ ਹੈ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਜਾਂ
ਖਾਧ-ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਦੇ ਲਾਭ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਖਾਧ-ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਦੇ ਮੁੱਖ ਲਾਭ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ-

1. ਖਾਧ-ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
2. ਖੁਰਾਕੀ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
3. ਬਿਪਤਾ, ਕਾਲ ਆਦਿ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
4. ਯੁੱਧ, ਪਰਬਤਰੋਹੀ, ਸਮੁੰਦਰੀ ਯਾਤਰਾ ਅਤੇ ਧਰੁਵੀ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਭੋਜਨ ਹੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
5. ਬੇਮੌਸਮੀ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਫਲ ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ।
6. ਜੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਲੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖ ਕੇ ਸੜਨ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਭੇਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
7. ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਖਾਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਸੁਆਦ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ।
8. ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਲਿਆਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦਾ ਕੀ ਮਤਲਬ ਹੈ ? ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਇਸਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥ, ਜਿਵੇਂ ਤਾਜ਼ੇ ਫਲ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਮੀਟ, ਮੱਛੀ, ਅੰਡੇ ਆਦਿ ਨੂੰ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ । ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਮੌਸਮੀ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਖਾਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਏਸੇ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਸੜਨ ਤੋਂ ਬਚ ਜਾਣ । ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ-

1. ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ।
2. ਖੁਰਾਕੀ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਖਰਾਬ ਨਾ ਹੋਣ ਅਤੇ ਆਵਾਜਾਈ ਵਿੱਚ ਅਸੁਵਿਧਾ ਨਾ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇ ।
3. ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੁਆਰਾ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਭੰਡਾਰਨ ਲਈ ।
4. ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਮੌਸਮੀ ਅਤੇ ਅਸਾਨ ਉਪਲੱਬਧਤਾ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਖਾਣ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ।
5. ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਕਿਰਤ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ।
6. ਰੰਗ, ਰੂਪ, ਭੋਜਨ ਦੇ ਸੁਆਦ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਲਿਆਉਣਾ ।
7. ਆਧੁਨਿਕ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਵਧਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਖੁਰਾਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।

ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ-
1. ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨੂੰ ਦੂਰ ਰੱਖਣਾ – ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ, ਜੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਹਵਾ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਬੈਕਟੀਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਚੌੜੀਆਂ ਮੂੰਹ ਦੀਆਂ ਬੋਤਲਾਂ ਜਾਂ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਬਰਤਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਗਰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥ ਵਿੱਚੋਂ ਮੌਜੂਦ ਜਾਂ ਦਾਖਲ ਹਵਾ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹੁਣ ਬਰਤਨ ਨੂੰ ਏਅਰਟਾਈਟ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਢੱਕਣ ਨਾਲ ਤੁਰੰਤ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੇਚੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਭੋਜਨ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਜਿਵੇਂ ਆਚਾਰ, ਮੁਰੱਬਾ, ਸ਼ਰਬਤ, ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਮੀਟ, ਮੱਛੀ ਆਦਿ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਧੀ ਦੁਆਰਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

2. ਦਬਾਅ ਨਾਲ ਫਿਲਟਰ ਕਰਕੇ – ਇਸ ਵਿਧੀ ਦੁਆਰਾ ਤਰਲ ਭੋਜਨ ਵਸਤੂਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਫਲਾਂ ਦਾ ਰਸ, ਬੀਅਰ, ਵਾਈਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਜਾਂ ਵੱਧ ਦਬਾਅ ਤੇ ਜੀਵਾਣੂ ਫਿਲਟਰ ਵਿੱਚੋਂ ਫਿਲਟਰ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

3. ਖਮੀਰੀਕਰਨ ਦੁਆਰਾ – ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥ ਵਿੱਚ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਾਰਬਨਿਕ ਐਸਿਡ ਦੁਆਰਾ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਲਕੋਹਲ, ਐਸੀਟਿਕ ਐਸਿਡ ਅਤੇ ਲੈਕਟਿਕ ਐਸਿਡ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਖਮੀਰੀਕਰਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ । ਵਾਈਨ, ਬੀਅਰ, ਫਰੂਟ ਸਿਰਕਾ ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਇਸ ਵਿਧੀ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਰੱਖਣ ਨਾਲ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਣਚਾਹੇ ਖਮੀਰੀਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

4. ਹੀਟ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਵਿਧੀ ਦੁਆਰਾ – ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਅਤੇ ਐਨਜਾਇਮ ਇਸ ਵਿਧੀ ਦੁਆਰਾ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
ਪਾਸਚੁਰਾਈਜੇਸ਼ਨ – ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਗਰਮ ਅਤੇ ਠੰਡਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਇਸ ਬਦਲਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਇਹ ਜਲਦੀ ਹੀ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਫਿਰ ਕੁੱਝ ਬਾਕੀ ਵੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਵਿਧੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਦੁੱਧ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਖੁਰਾਕੀ ਵਸਤੂਆਂ ਦਾ ਪਾਸਚੁਰਾਈਜੇਸ਼ਨ ਉਦੇਸ਼ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ-

• ਦੁੱਧ ਦੇ ਪਾਸਚੁਰਾਈਜੇਸ਼ਨ ਕਾਰਨ ਬਿਮਾਰੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
• ਲੈਕਟਿਕ ਐਸਿਡ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਕਾਰਨ ਦੁੱਧ ਖੱਟਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਐਸਿਡ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੁੱਧ ਦੇ ਪਾਸਚੁਰਾਈਜੇਸ਼ਨ ਕਾਰਨ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੁੱਧ ਖੱਟਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।
• ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਦੁਆਰਾ ਬੀਅਰ ਅਤੇ ਵਾਈਨ ਵਿੱਚ ਜੀਸਟ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੁਆਰਾ ਸਵਾਦ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਨ ਵਾਲੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਅਤੇ ਬਦਬੂ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪਾਸਚੁਰਾਈਜੇਸ਼ਨ ਦੇ ਤਿੰਨ ਤਰੀਕੇ ਹਨ-

• ਹੋਲਡਿੰਗ ਵਿਧੀ – ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਖਾਣ ਦੀ ਵਸਤੂ ਨੂੰ 62-63°C ਜਾਂ 145° F ਤੇ 30 ਮਿੰਟਾਂ ਲਈ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਠੰਡਾ ਹੋਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਫਲੈਸ਼ ਵਿਧੀ-ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥ 71°C ਜਾਂ 161°F ਤੇ 15 ਸਕਿੰਟਾਂ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਠੰਡਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਉੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਦੀ ਵਿਧੀ-ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ 90°C ਜਾਂ 194° Fਤੋਂ ਉਪਰ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਲਈ ਰੱਖ ਕੇ ਤੁਰੰਤ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਠੰਡਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਵਿਧੀ ਵਧੇਰੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ ਅਤੇ ਘੱਟ ਸਮਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ।

5. ਠੰਡੀ ਜਗਾ ਤੇ ਰੱਖਣਾ – ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ 30°C ਜਾਂ 40°Cਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਢੁੱਕਵਾਂ ਹੈ, ਜੇ ਤਾਪਮਾਨ 30°Cਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ, ਤਾਂ ਸੂਖਮ ਜੀਵ ਵਿਕਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਣਗੇ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਤਾਪਮਾਨ ‘ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਘਰ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਜਿਵੇਂ ਦੁੱਧ, ਦਹੀਂ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਫਲ ਆਦਿ ਨੂੰ ਫ਼ਰਿੱਜ਼ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਆਈਸ-ਬਾਕਸ ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਫ਼ਰਿੱਜ਼ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਜ਼ੀਰੋ ਡਿਗਰੀ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਕੋਲਡ ਸਟੋਰਾਂ (ਕੋਲਡ ਸਟੋਰੇਜ) ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

6. ਸੁਕਾਉਣ ਨਾਲ – ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਨਮੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।ਉਹ ਨਮੀ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਪਾਲਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ । ਜੇਕਰ ਖਾਧ-ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੋਂ ਨਮੀ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਮੇਥੀ, ਪੁਦੀਨਾ, ਧਨੀਆ, ਮਟਰ, ਗੋਭੀ, ਸ਼ਲਗਮ, ਪਿਆਜ਼, ਭਿੰਡੀ, ਲਾਲ ਮਿਰਚ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾ ਕੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਖਾਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਗਰਮ ਹਵਾ ਵਾਲੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਕਾਏ ਖਾਧ ਪਦਾਰਥ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਏ ਖਾਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

7.ਜੀਵਾਣੂਨਾਸ਼ਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ – ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਕੁਦਰਤੀ ਪਦਾਰਥਾਂ ਅਤੇ ਘੱਟ ਗਾੜੇਪਣ ਵਾਲੇ ਖਾਧ-ਪਦਾਰਥਾਂ ‘ਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਨਮੀ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋਣ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਖੰਡ, ਨਮਕ, ਸਿਰਕਾ, ਸਰੋਂ ਦਾ ਤੇਲ, ਰਾਈ ਆਦਿ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਰੋਕ ਕੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ । ਉਸੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਅਚਾਰ ਤੇਲ ਦੁਆਰਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ, ਖੰਡ ਦੇ ਨਾਲ ਮੁਰੱਬਾ, ਨਮਕ ਨਾਲ ਚਟਨੀ, ਧੂੰਏ ਨਾਲ ਮੱਛੀ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

8. ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ – ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਰਸਾਇਣਿਕ ਪਦਾਰਥ ਜਿਵੇਂ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਮੈਟਾਬਿਸਲਫਾਈਟ, ਸੋਡੀਅਮ ਬੈਂਜੋਏਟ, ਸੋਡੀਅਮ ਮੈਟਾਬਿਸਲਫਾਈਟਸ, ਟੈਟਰੀ, ਬੋਰਿਕ ਐਸਿਡ, ਸਲਫਰ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਆਦਿ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੇ ਵਾਧੇ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਸਾਇਣ ਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਮਾਤਰਾ ਖਾਧ-ਪਦਾਰਥਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੁਰੱਬੇ, ਚਟਨੀ, ਸ਼ਰਬਤ ਆਦਿ ਨੂੰ ਬੋਤਲਾਂ ਜਾਂ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੀਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

9. ਉਬਾਲਣਾ – ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਤੱਤ ਜਿਵੇਂ ਬੈਕਟੀਰੀਆ, ਉੱਲੀ ਅਤੇ ਖਮੀਰ ਆਦਿ ਦਾ ਵਧੇ ਹੋਏ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਕੁੱਝ ਭੋਜਨ ਜਿਵੇਂ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਉਬਾਲ ਕੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

10. ਕਿਰਨਾਂ ਦੁਆਰਾ – ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਦੀ ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਰੇਡਿਓ-ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਕਿਰਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਸੂਖਮ ਜੀਵ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਰਨਾਂ ਦੀ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੀ ਮਾਤਰਾ ਨਾਲ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਭੋਜਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਕਿੰਨੇ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਅਜੇ ਹੋਰ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ।

11. ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ – ਭੋਜਨ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਵਿੱਚ ਐਂਟੀਬਾਓਟਿਕਸ ਦੀ ਸੀਮਤ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅਜਿਹੇ ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਦੇ ਉਪਾਵਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਖਾਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ-

• ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਸਫ਼ਾਈ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਚਮੜੀ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਘਰੇਲੂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਜਿੰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕੇ ਭੋਜਨ ਨਹੀਂ ਪਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਪਕਾਏ ਹੋਏ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਢੱਕ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਜਾਲੀਦਾਰ ਅਲਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਅਨਾਜ, ਦਾਲਾਂ ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਢੱਕ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਚੁਹੇ, ਗਿਹਰੀਆਂ ਆਦਿ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਨਾਲ ਭੋਜਨ ਦੁਸ਼ਿਤ ਨਾ ਹੋਵੇ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Hindi Book Solutions Chapter 19 होंगे कामयाब Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Hindi Chapter 19 होंगे कामयाब (2nd Language)

Hindi Guide for Class 8 PSEB होंगे कामयाब Textbook Questions and Answers

होंगे कामयाब अभ्यास

1. नीचे गुरुमुखी और देवनागरी लिपि में दिये गये शब्दों को पढ़ें और हिंदी शब्दों को लिखने का अभ्यास करें :

उत्तर :
विद्यार्थी अपने अध्यापक/अध्यापिका की सहायता से स्वयं करें।

2. नीचे एक ही अर्थ के लिए पंजाबी और हिंदी भाषा में शब्द दिये गये हैं। इन्हें ध्यान से पढ़ें और हिंदी शब्दों को लिखें :

उत्तर :
विद्यार्थी स्वयं अध्ययन करें।

3. इन काव्य-पंक्तियों में खाली स्थानों में उपयुक्त शब्द भरें :

(क) हम होंगे कामयाब …………………………… दिन
हो हो मन में है ……………………………
पूरा है ……………………………
…………………………… कामयाब एक दिन

(ख) नहीं …………………………… किसी का आज
…………………………… किसी का आज
नहीं डर किसी का आज के दिन।
उत्तर :
(क) हम होंगे कामयाब एक दिन।
हो हो मन में है विश्वास पूरा है विश्वास
हम होंगे कामयाब एक दिन।

(ख) ‘नहीं डर किसी का आज
नहीं भय किसी का आज
नहीं डर किसी का आज के दिन।

4. कवि को तीन बातों का पूरा विश्वास है। कविता में से इन तीनों को चुन कर लिखें :

(क) किसी का डर नहीं होगा
(ख) ……………………………
(ग) ……………………………
उत्तर :
(क) हम एक न एक दिन कामयाब अवश्य होंगे।
(ख) एक न एक दिन चारों ओर शांति स्थापित होगी।
(ग) हमें किसी का भय नहीं होगा।

5. ‘होंगे कामयाब’ कविता का भावार्थ लिखें।
उत्तर :
यह कविता हमें संगठित होकर चलने की प्रेरणा देती है। यदि हम सब मिलजुल कर चलेंगे तो एक दिन अवश्य ही सफल हो जाएँगे। सारे संसार में शान्ति स्थापित होगी। हमें किसी से डरना नहीं चाहिए। आत्मविश्वास से सफलता मिलती है।

6. नीचे लिखी पंक्तियों का सरलार्थ करें :

हम चलेंगे साथ-साथ
डाल हाथों में हाथ
हम चलेंगे साथ-साथ एक दिन।
उत्तर :
हम सब भारतीय हैं। हम सब मिलजुल कर एक साथ चलेंगे। हमारे अन्दर कोई भेदभाव नहीं होगा।

रचनात्मक अभिव्यक्ति

(क) मौखिक अभिव्यक्ति – कक्षा के विद्यार्थी छोटे-छोटे समूह में मिल कर इस कविता को गायें।
उत्तर :
छात्र अध्यापक की सहायता से करें।

(ख) लिखित अभिव्यक्ति- जीवन में कामयाब होने के लिए किन गुणों की आवश्यकता होती है? चार-पाँच वाक्यों में लिखें।
उत्तर :

• साहस होना चाहिए।
• आत्मविश्वास होना चाहिए।
• दृढ़ निश्चय होना चाहिए।
• कठोर मेहनत करनी चाहिए।
• निरंतर प्रयास करना चाहिए।
• सकारात्मक सोच रखनी चाहिए।

परीक्षोपयोगी अन्य प्रश्नोतर

प्रश्न 1.
इस कविता से हमें क्या प्रेरणा मिलती है ?
उत्तर :
इस कविता से हमें संगठित होकर चलने की प्रेरणा मिलती है। यदि हम मिलजुल कर चलेंगे तो एक दिन अवश्य ही कामयाब हो जाएँगे। हमें पूर्ण विश्वास रखना चाहिए कि संसार में शान्ति स्थापित होगी। हमें किसी से भयभीत नहीं होना चाहिए बल्कि उसका साहस से सामना करना चाहिए।

प्रश्न 2.
कवि के अनुसार हमें मन में क्या रखना चाहिए?
उत्तर :
हमें मन में विश्वास रखना चाहिए।

बहुविकल्पीय प्रश्न

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर सही विकल्प चुनकर लिखें :

प्रश्न 1.
मन में क्या होने से हम कामयाब होंगे ?
(क) भय
(ख) साहस
(ग) प्रेरणा
(घ) विश्वास।
उत्तर :
(घ) विश्वास।

प्रश्न 2.
कवि के अनुसार शक्ति किस में होती है ?
(क) बल में
(ख) परिश्रम में
(ग) साहस में
(घ) सहयोग में।
उत्तर :
(घ) सहयोग में।

प्रश्न 3.
हमें किसी से क्या नहीं होना चाहिए ?
(क) भयभीत
(ख) नाराज़
(ग) ईर्ष्या
(घ) कंप्यूटर।
उत्तर :
(क) भयभीत

प्रश्न 4.
कवि को संसार में किसकी स्थापना की आशा है ?
(क) हिंसा
(ख) शांति
(ग) युद्ध
(घ) अविश्वास।
उत्तर :
(ख) शांति

प्रश्न 5.
सब काम किस से पूरे होते हैं ?
(क) शीघ्रता से करने से
(ख) धीरे – धीरे करने से
(ग) दूसरों के बताने से
(घ) आत्मविश्वास से।
उत्तर :
(घ) आत्मविश्वास से।

होंगे कामयाब Summary in Hindi

होंगे कामयाब कविता का सार

‘होंगे कामयाब’ एक प्रेरणादायक कविता है। कवि ने इसमें मनुष्य को अपने भीतर आत्म – विश्वास पैदा करने को कहा है। हम मिल – जुल कर लगातार अपने काम में लगे रहें। हो सकता है कि हमें विफलता का भी सामना हो जाए, परन्तु यदि हम संगठित रूप में दिल लगाकर अपने काम में लगे रहें तो एक – न – एक दिन अवश्य सफल हो जाएँगे। हमें यह पूरा विश्वास रखना चाहिए कि मिलकर चलने से शान्ति स्थापित हो जाएगी। हम किसी से डरेंगे नहीं। आज हमें किसी का भय नहीं है। हम साथ – साथ मिलकर चलेंगे। ये बातें अपने मन में बिठा लेनी चाहिए।

होंगे कामयाब सप्रसंग व्याख्या

1. हम होंगे कामयाब
हम होंगे कामयाब
हम होंगे कामयाब एक दिन
हो हो मन में है विश्वास, पूरा है विश्वास,
हम होंगे कामयाब एक दिन।

कठिन शब्दों के अर्थ –

• कामयाब = सफल।
• मन = दिल।
• विश्वास = भरोसा।।

प्रसंग – यह पद्यांश गिरिजा कुमार माथुर द्वारा रचित ‘होंगे कामयाब’ नामक कविता से लिया गया है। इसमें कवि ने आत्मविश्वास द्वारा सफलता प्राप्त करने की प्रेरणा दी

व्याख्या – कवि कहता है कि हम सफल होंगे, एक दिन हम अवश्य सफल होंगे। ऐसा हमें अपने मन में पूरा विश्वास है। हमें आशा ही नहीं, बल्कि पूर्ण विश्वास है कि हम एक दिन अवश्य सफल होंगे।

भावार्थ – सफलता पाने के लिए हमें अपने मन में दृढ़ विश्वास रखना चाहिए।

2. होगी शान्ति चारों ओर – एक दिन……।
हो हो मन में है विश्वास, पूरा है विश्वास,
होगी शान्ति चारों ओर एक दिन।

कठिन शब्दों को अर्थ –

• शान्ति = अमन।
• चारों ओर = सब तरफ।

प्रसंग – प्रस्तुत पंक्तियाँ गिरिजा कुमार माथुर द्वारा लिखित ‘होंगे कामयाब’ नामक कविता में से ली गई हैं। प्रस्तुत पंक्तियों में कवि ने आत्मविश्वास को सफलता का मूल मंत्र माना है।

व्याख्या – कवि कहता है कि एक दिन चारों तरफ शान्ति होगी। हमें मन में यह भरोसा है। हमें पूरा भरोसा है कि एक दिन चारों तरफ शान्ति अवश्य होगी।

भावार्थ – कवि को विश्वास है कि एक दिन संसार में अमन चैन ज़रूर होगा।

3. हम चलेंगे साथ – साथ डाल हाथों में हाथ,
हम चलेंगे साथ – साथ एक दिन।
हो हो मन में है विश्वास, पूरा है विश्वास,
हम चलेंगे साथ – साथ एक दिन।

कठिन शब्दों के अर्थ –

• साथ – साथ = इकट्ठे।
• हाथों में हाथ = हाथ पकड़ कर, सहयोग करते हुए।

प्रसंग – प्रस्तुत पंक्तियाँ गिरिजा कुमार माथुर द्वारा लिखित ‘होंगे कामयाब’ नामक कविता में से ली गई हैं। प्रस्तुत पंक्तियों में कवि आत्मविश्वास को सफलता की कुंजी मानता है।

व्याख्या – कवि कहता है कि हम सब आपस में सहयोग करते हुए मिल – जुल कर चलेंगे। हम साथ – साथ अर्थात् एक जुट होकर चलेंगे। यह मन में भरोसा है। हमें पूरा विश्वास है कि एक दिन हम साथ – साथ चलेंगे।

भावार्थ – कवि का मानना है कि संगठन में ही शक्ति होती है इसलिए हमें मिलजुल कर रहना चाहिए।

4. नहीं डर किसी का आज, नहीं डर किसी का आज,
नहीं डर किसी का आज के दिन।
हो हो मन में है विश्वास, पूरा है विश्वास।
नहीं डर किसी का आज के दिन

कठिन शब्दों के अर्थ –

• भय = डर।
• विश्वास = यकीन, भरोसा।

प्रसंग – प्रस्तुत पंक्तियाँ गिरिजा कुमार माथुर द्वारा लिखित ‘होंगे कामयाब’ नामक कविता में से ली गई हैं। प्रस्तुत पंक्तियों में कवि आत्मविश्वास से सफल होने की प्रेरणा देता है।

व्याख्या – कवि कहता है कि आज हमें किसी का डर नहीं है। आज हम निडर हो गये हैं। आज के दिन हमें किसी का डर नहीं। हमें पूरा विश्वास है कि हम इसी प्रकार मिल – जुल कर निडर होकर रहेंगे।

भावार्थ – कवि को विश्वास है कि एक दिन संसार में भाईचारे एवं बन्धुत्व की भावना का प्रसार होगा तथा सब लोग निडर होकर जीवन व्यतीत करेंगे।

Punjab State Board PSEB 8th Class Home Science Book Solutions Chapter 4 ਭਾਰਤੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਮੇਜ਼ ਲਗਾਉਣਾ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Home Science Chapter 4 ਭਾਰਤੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਮੇਜ਼ ਲਗਾਉਣਾ

Home Science Guide for Class 8 PSEB ਭਾਰਤੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਮੇਜ਼ ਲਗਾਉਣਾ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ
ਵਸਤੂਨਿਸ਼ਠ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਤਰੀਕੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਦੇ ਦੋ ਤਰੀਕੇ ਹਨ : ਪੁਰਾਤਨ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਤਰੀਕੇ ਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਸਮਝਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਧੁਨਿਕ ਤਰੀਕੇ ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਹੀ ਖਾਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਤਰੀਕੇ ਵਿਚ ਇਸਤਰੀਆਂ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਹਿਮਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਬੈਠ ਕੇ ਖਾਣਾ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀਆਂ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਤਰੀਕੇ ਵਿਚ ਇਸਤਰੀਆਂ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨਾਲ ਬੈਠ ਕੇ ਖਾਣਾ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀਆਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਬਣ ਕੇ ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਪਰੋਸਣ ਵਿਚ ਮਾਨ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪਲੇਟਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਲਈ ਕੇਲੇ ਦੇ ਪੱਤੇ ਕਿੱਥੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਲੇਟਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਲਈ ਕੇਲੇ ਦੇ ਪੱਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਤੁਹਾਡੇ ਖ਼ਿਆਲ ਅਨੁਸਾਰ ਭੋਜਨ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇਕੱਠੇ ਬੈਠ ਕੇ ਤੇ ਕਿਉਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਾਡੇ ਵਿਚਾਰ ਨਾਲ ਭੋਜਨ ਇਕੱਠੇ ਬੈਠ ਕੇ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਕੱਠੇ ਬੈਠ ਕੇ ਭੋਜਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਜੋ ਵੀ ਭੋਜਨ ਬਣਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਸਾਰੇ ਮਿਲਜੁਲ ਕੇ ਖਾਣਾ ਖਾਣਗੇ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ । ਨਾਲ ਹੀ ਸੁਆਣੀ ਨੂੰ ਖਾਣਾ ਪਰੋਸਣ ਵਿਚ ਆਸਾਨੀ ਵੀ ਰਹੇਗੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਸਮੇਂ ਤੁਸੀਂ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰੋਗੇ ? ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਸਮੇਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ-

• ਮੂੰਹ ਵਿਚੋਂ ਚੁੱਪ-ਚੱਪ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਆਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਉਦੋਂ ਤਕ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਦੁਬਾਰਾ ਨਹੀਂ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਜਦੋਂ ਤਕ ਸਾਰੇ ਇਕ-ਇਕ ਵਾਰ ਨਾ ਲੈਣ ।
• ਜੇ ਖਾਣਾ ਹੱਥ ਨਾਲ ਖਾਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਪੂਰਾ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਲਿਬੇੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
• ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਖਿੜੇ ਮਨ ਰਹਿਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਤਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਘੱਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।ਉੱਨਾ ਹੀ ਭੋਜਨ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿੰਨਾ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਚ ਸਕੇ ।
• ਹੱਥ ਸਾਫ਼ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ | ਕੱਪੜੇ ਸਾਫ਼, ਹਲਕੇ ਤੇ ਢਿੱਲੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਠੀਕ ਹੈ ।
• ਗਰਮ ਭੋਜਨ ਨਾਲ ਠੰਢਾ ਤੇ ਠੰਢੇ ਭੋਜਨ ਨਾਲ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਪੀਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
• ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਨਾ ਤਾਂ ਖੰਘਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਨਿੱਛ ਮਾਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਚਮਚ, ਕਾਂਟੇ ਜਾਂ ਹੋਰ ਬਰਤਨ ਜੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੇ ਵਰਤਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋ ਕੇ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਖਾਣਾ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਣ ਤੋਂ ਇਕ ਘੰਟਾ ਪਹਿਲਾਂ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਕਦਮ ਭੋਜਨ ਕਰਕੇ ਸੌਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਤੁਸੀਂ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਅਤੇ ਪਰੋਸਣ ਲਈ ਕਿਹੜਾ ਤਰੀਕਾ ਪਸੰਦ ਕਰੋਗੇ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਅਸੀਂ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਅਤੇ ਪਰੋਸਣ ਲਈ ਆਧੁਨਿਕ ਢੰਗ ਪਸੰਦ ਕਰਾਂਗੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਆਧੁਨਿਕ ਢੰਗ ਵਿਚ ਸਭ ਲੋਕ ਇਕੱਠਾ ਖਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਕੁਰਸੀਆਂ ਤੋਂ ਇਕੱਠੇ ਹੀ ਉੱਠਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਵਿਚ ਮੇਜ਼ ਦੇ ਉੱਪਰ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਰੱਖ ਲਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਹਰ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਚੀਜ਼ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੋਈ ਵੀ ਪਦਾਰਥ ਵਿਅਰਥ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਨਿਬੰਧਾਤਮਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਉੱਤਰੀ ਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਖਾਣਾ ਪਰੋਸਣ ਦੇ ਢੰਗ ਬਿਆਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਥਾਲੀ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਆਕਾਰ ਦੀਆਂ ਕਟੋਰੀਆਂ (ਕੌਲੀਆਂ) ਵਿਚ ਸਜੇ ਵਿਅੰਜਨ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਦਾਲ ਸਬਜ਼ੀ ਤੇ ਰਾਇਤਾ ਇਕ ਹੀ ਆਕਾਰ ਦੀਆਂ ਕੌਲੀਆਂ ਵਿਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ । ਛੋਟੀ ਕੌਲੀ ਵਿਚ ਚਟਨੀ ਤੇ ਅਚਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ । ਪਾਪੜ ਅਤੇ ਰੋਟੀ, ਪਰੌਂਠਾ ਜਾਂ ਪੂਰੀ ਵੀ ਥਾਲੀ ਵਿਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ । ਥਾਲੀ ਵਿਚ ਚਮਚ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਗਲਾਸ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਅਤੇ ਚੌਂਕੀ ਤੇ ਬਾਲੀ ਦੇ ਕੋਲ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਚੌਲ ਜੇ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕੁੱਝ ਰੋਟੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪੁੱਛ ਕੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਦਹੀਂ ਦੀ ਨਮਕੀਨ ਲੱਸੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਖਾਣਾ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਘਰ ਇਸਤਰੀ ਹੀ ਖੁਆਉਂਦੀ ਹੈ । ਪਹਿਲਾਂ ਥਾਲੀ ਤੇ ਕੌਲੀ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹਾ-ਥੋੜ੍ਹਾ ਖਾਣਾ ਲਗਾ ਕੇ ਚੌਂਕੀ ਤੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਭੋਜਨ ਕਰਤਾ ਖਾਣਾ ਖਾਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁਆਣੀ ਵਿਚ ਵਿਚ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਥੋੜ੍ਹਾ-ਥੋੜ੍ਹਾ ਪਰੋਸਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।

ਭੋਜਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੂਠੇ ਬਰਤਨ ਉਠਾ ਕੇ ਚੌਂਕੀ, ਪਟਰਾ ਅਤੇ ਕਮਰੇ ਤੇ ਥਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਪਲੇਟਾਂ ਜਾਂ ਥਾਲੀ ਦੀ ਥਾਂ ਕੇਲੇ ਦੇ ਪੱਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਪੱਤੇ ਦੀ ਨੋਕ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਪੱਤੇ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਪਾਣੀ ਲਈ ਗਲਾਸ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜੇ ਮਠਿਆਈ ਪਰੋਸਣੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਪੱਤੇ ਦੇ ਕੋਨੇ ਤੇ ਪਰੋਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕਈ ਲੋਕ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਤੇ ਕਈ ਲੋਕ ਖਾਣੇ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਮਠਿਆਈ ਪਰੋਸਦੇ ਹਨ, ਆਚਾਰ ਪੱਤੇ ਦੀ ਨੋਕ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਰੱਖਦੇ ਹਨ । ਚੌਲ, ਜੋ ਦੱਖਣੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਭੋਜਨ ਹੈ ਪੱਤੇ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਚੌਲਾਂ ਨਾਲ ਘੀ ਤੇ ਸਾਂਬਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਦੂਸਰੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਚੌਲਾਂ ਨਾਲ ਰਸਮ ਅਤੇ ਜੇ ਤੀਸਰੀ ਵਾਰ ਦੇਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਚਾਰ, ਚੌਲ, ਦਹੀਂ ਜਾਂ ਲੱਸੀ ਤੇ ਲੂਣ ਦੀ ਚੁਟਕੀ ਪਰੋਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਭੋਜਨ ਖਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੱਥ ਧੋ ਕੇ ਪਾਨ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤਨ ਤਰੀਕੇ ਵਿਚ ਕੀ ਅੰਤਰ ਹੈ ? ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤਨ ਢੰਗ ਵਿਚ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਅੰਤਰ ਹੈ-

ਆਧੁਨਿਕ ਢੰਗ	ਪੁਰਾਣੇ ਢੰਗ
(1) ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਮੇਜ਼ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਕੁਰਸੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।	(1) ਪੁਰਾਣੇ ਢੰਗ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਭੂਮੀ ਉੱਤੇ ਆਸਣ ਜਾਂ ਬੋਰੀ ਵਿਛਾ ਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(2) ਮੇਜ਼ ਤੇ ਸਾਰੇ ਖਾਧ-ਪਦਾਰਥ ਡੱਗਿਆਂ, ਪਲੇਟਾਂ ਆਦਿ ਵਿਚ ਮੇਜ਼ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਜਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।	(2) ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿਚ ਹਰ ਇਕ ਮੈਂਬਰ ਦੇ ਲਈ ਵੱਖਰੀ ਥਾਲੀ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਪਰੋਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(3) ਭੋਜਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਕੁਰਸੀਆਂ ਤੇ ਬੈਠਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ-ਆਪਣੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੀ ਪਲੇਟ ਵਿਚ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ।	(3) ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿਚ ਸੁਆਣੀ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਭੋਜਨ ਪਰੋਸਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।
(4) ਲੋੜ ਪੈਣ ਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਜਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਾਰੀ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਭੋਜਨ ਡੱਗਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ।	(4) ਮੁੱਢਲੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸੁਆਣੀ ਥੋੜ੍ਹਾ-ਥੋੜ੍ਹਾ ਭੋਜਨ ਥਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਪਰੋਸਦੀ ਹੈ ਅਤੇ  ਲੋੜ ਪੈਣ ਤੇ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਮੈਂਬਰ ਕੋਲੋਂ ਪੁੱਛ ਕੇ ਦੁਬਾਰਾ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਖਾਣਾ ਪਰੋਸਣ ਸਮੇਂ ਕਿਨ੍ਹਾਂ-ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖਾਣਾ ਪਰੋਸਣ ਸਮੇਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ-

1. ਸੁਆਣੀ ਜਾਂ ਖਾਣਾ ਪਰੋਸਣ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਸਰੀਰ ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਕੱਪੜੇ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਸਫੈਦ ਜਾਂ ਹਲਕੇ ਰੰਗ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।
2. ਜੇ ਸੁਆਣੀ ਖਾਣਾ ਪਰੋਸੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਨ੍ਹ ਲੈਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਛੂਹਣਾ ਨਾ ਪਵੇ । ਪੱਲਾ ਜਾਂ ਦੁਪੱਟਾ ਉੱਚਿਤ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਲਟਕੇ ਨਾ ।
3. ਭੋਜਨ ਸੰਨਚਿਤ ਹੋ ਕੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
4. ਬਰਤਨ ਸਾਫ਼, ਬੇਦਾਗ ਅਤੇ ਚਮਕਦੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
5. ਕੌਲੀਆਂ ਅਤੇ ਪਲੇਟਾਂ ਖਾਣੇ ਦੇ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀਆਂ-ਪੂਰੀਆਂ ਨਹੀਂ ਭਰਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ । ਥੋੜੀਆਂ ਖ਼ਾਲੀ ਹੀ ਰਹਿਣ ਦੇਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ।
6. ਭੋਜਨ ਪਰੋਸਦੇ ਸਮੇਂ ਮੇਜ਼ ਜਾਂ ਫਰਸ਼ ਤੇ ਨਾ ਡਿੱਗੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਬਰਤਨਾਂ ਦੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਤੇ ਡਿੱਗੇ, ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
7. ਖਾਣਾ ਖੁਆਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਹਰ ਇਕ ਮੈਂਬਰ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । (8) ਭੋਜਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਰੁਚੀ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
8. ਹਰ ਇਕ ਆਦਮੀ ਲਈ 20 ਤੋਂ 24″ ਤਕ ਲੰਮੀ ਅਤੇ 15 ਤੋਂ 16 ਤਕ ਚੌੜੀ ਥਾਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਖਾਣਾ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਖਾਧਾ ਜਾ ਸਕੇ ।
9. ਖਾਣੇ ਦੀ ਮੇਜ਼ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਕੱਪੜਾ ਵਿਛਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਖਾਣਾ ਖਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਪਲੇਟਾਂ, ਛੁਰੀਆਂ, ਕਾਂਟਿਆਂ ਆਦਿ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਘੱਟ ਹੋਵੇ ।
10. ਫੁੱਲਦਾਨ, ਫੁੱਲ ਟਰੇਅ ਆਦਿ ਨੂੰ ਮੇਜ਼ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਘੱਟ ਉੱਚੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਵਿਅਕਤੀ ਬਿਨਾਂ ਰੁਕਾਵਟ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਵੇਖ ਸਕਣ ।
11. ਖਾਣਾ ਪਰੋਸਦੇ ਸਮੇਂ ਬਾਲੀ, ਕੌਲੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਬਰਤਨ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
12. ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੱਥ ਧੋਣ, ਹੱਥ ਪੂੰਝਣ ਆਦਿ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਤਿਆਰ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
13. ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਰੋਸਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭੋਜਨ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਖਾਣ ।
    ਨੋਟ – ਪੇਪਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਕਿੰਨੇ ਨੰਬਰ ਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਉੱਤਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

PSEB 8th Class Home Science Guide ਭਾਰਤੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਮੇਜ਼ ਲਗਾਉਣਾ Important Questions and Answers

ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਭਾਰਤੀ ਤਰੀਕੇ ਵਿਚ ਘਰ ਦੀ ਇਸਤਰੀ ਪਤੀ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਪਾਸੇ ਬੈਠਦੀ ਹੈ ?
(ੳ) ਖੱਬੇ
(ਅ) ਸੱਜੇ
(ੲ) ਬੈਠਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ
(ਸ) ਨੇੜੇ ਖੜੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
(ੳ) ਖੱਬੇ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪਲੇਟਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਕੇਲੇ ਦੇ ਪੱਤੇ ਕਿੱਥੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ
(ਅ) ਪੂਰਵੀ ਭਾਰਤ
(ੲ) ਅਮਰੀਕਾ .
(ਸ) ਰੂਸ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਪਰੋਸਣ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀ ਪਰੋਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਸੁਪ
(ਅ) ਖੀਰ
(ੲ) ਪਾਣੀ
(ਸ) ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਸੁਪ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੱਖਣ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ……………………
(ੳ) ਖਾਣ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ
(ਅ) ਵਿਟਾਮਿਨ ‘ਏ’ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
(ੲ) ਸੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਵਿਟਾਮਿਨ ‘ਏ’ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ

ਸਹੀ/ਗਲਤ ਦੱਸੋ

1. ਭਾਰਤੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਸਵੀਟ ਡਿਸ਼ ਪਰੋਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
2. ਮਠਿਆਈ ਕੇਲੇ ਦੇ ਪੱਤੇ ਦੇ ਕੋਨੇ ‘ਤੇ ਪਰੋਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
3. ਭੋਜਨ ਸੰਨਚਿਤ ਹੋ ਕੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
4. ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਖੂਬ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
1. √
2. √
3. √
4. ×

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ

1. ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ………………… ਦੇ ਪੱਤੇ ਬਰਤਨਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
2. ਪੁਰਾਣੇ ਢੰਗ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਖਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੱਥ ਧੋ ਕੇ ………………………… ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
3. ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਣ ਤੋਂ …………………….. ਪਹਿਲਾਂ ਖਾਣਾ ਖਾਓ ।
4. …………………… ਦੇ ਗਿਲਾਸ ਨਹੀਂ ਵਰਤਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ।
ਉੱਤਰ-
1. ਕੇਲੇ,
2. ਪਾਨ,
3. ਇਕ ਘੰਟੇ,
4. ਕਾਂਸੇ ।

ਇਕ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਭੋਜਨ ਪਰੋਸਦੇ ਸਮੇਂ ਕਿਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਫ਼ਾਈ ਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਪਰੋਸਣ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀ ਪਰੋਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੂਪ ਜਾਂ ਫਰੂਟ ਜੂਸ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਭਾਰਤੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਕੀ ਪਰੋਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਿੱਠੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਵੀਟ ਡਿਸ਼) ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਅਕਸਰ ਮਹਿਮਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਬੈਠ ਕੇ ਭੋਜਨ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀਆਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੁਰਾਣੇ ਢੰਗ ਵਿੱਚ ।

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਦੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਤਰੀਕੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਦੇ ਪੁਰਾਤਨ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਦੋ ਤਰੀਕੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੱਖਣ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੱਖਣ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਵਿਟਾਮਿਨ ‘ਏ’ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਖਾਣਾ ਪਰੋਸਣ ਦੇ ਦੋ ਤਿੰਨ ਢੰਗਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਜਾਂ
ਭੋਜਨ ਪਰੋਸਣ ਦੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਹਨ ? ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਜਾਂ
ਖਾਣਾ ਪਰੋਸਣ ਦੇ ਦੋ ਢੰਗਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-

1. ਭਾਰਤੀ ਸ਼ੈਲੀ
2. ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸ਼ੈਲੀ
3. ਬੁਢੇ ਭੋਜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਜੇ ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਇਕ ਹੀ ਧਾਤੂ ਦੇ ਭਾਂਡਿਆਂ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਕਿਉਂ ਪਰੋਸਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਕਰੂਪਤਾ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਆਕਰਸ਼ਣ ਵਧਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਬੂਟੇ ਵਿਧੀ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਕਿੱਥੇ ਵਰਤੋਂ ਵਿਚ ਲਿਆਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਿਆਹ, ਪਾਰਟੀਆਂ, ਸਮੂਹਿਕ ਭੋਜ ਆਦਿ ਮੌਕਿਆਂ ‘ਤੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸੇਕਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਦੁਆਰਾ ਭੋਜਨ ਪਕਾਉਣ ਦੇ ਕੀ ਲਾਭ ਅਤੇ ਹਾਨੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਲਾਭ – ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥ ਸੁਆਦੀ ਅਤੇ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤਾਂ ਵਾਲਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।
ਹਾਨੀਆਂ – ਇਹ ਮਹਿੰਗੀ ਵਿਧੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਾਵਧਾਨੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਚੌਲ ਪਕਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਚੌਲਾਂ ਵਿਚ ਕਿੰਨਾ ਪਾਣੀ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜਿੰਨਾ ਪਾਣੀ ਚੌਲ ਸੋਖ ਲੈਣ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮੇਜ਼ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਤਰੀਕੇ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਸਮਝਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਮੇਜ਼ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਕੁਰਸੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ | ਮੇਜ਼ ਤੇ ਸਾਰੇ ਖਾਧ ਪਦਾਰਥ ਡੱਗਿਆਂ, ਪਲੇਟਾਂ ਆਦਿ ਵਿਚ ਮੇਜ਼ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਜਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਭੋਜਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਕੁਰਸੀਆਂ ਤੇ ਬੈਠਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਪਣੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੀ ਪਲੇਟ ਵਿਚ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖਾਣਾ ਪਰੋਸਣ ਸਮੇਂ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣ ਯੋਗ ਚਾਰ ਗੱਲਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-

1. ਬਰਤਨ ਸਾਫ਼, ਬੇਦਾਗ ਅਤੇ ਚਮਕਦੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
2. ਸੁਆਣੀ ਨੂੰ ਖਾਣਾ ਪਰੋਸਦੇ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਵਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਨ੍ਹ ਲੈਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
3. ਫੁੱਲਦਾਨ, ਫੁੱਲ ਟਰੇਅ ਆਦਿ ਨੂੰ ਮੇਜ਼ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਤੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਘੱਟ ਉੱਚੇ ਹੋਣ ।
4. ਖਾਣਾ ਪਰੋਸਦੇ ਸਮੇਂ ਬਾਲੀ, ਕੌਲੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਬਰਤਨ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਖਾਣਾ ਪਰੋਸਣ ਦੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੇ ਢੰਗ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਪਲੇਟਾਂ ਜਾਂ ਥਾਲੀ ਦੀ ਥਾਂ ਕੇਲੇ ਦੇ ਪੱਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਪੱਤੇ ਦੀ ਨੋਕ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਪੱਤੇ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਪਾਣੀ ਲਈ ਗਲਾਸ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜੇ ਮਠਿਆਈ ਪਰੋਸਣੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਪੱਤੇ ਦੇ ਕੋਨੇ ਤੇ ਪਰੋਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਕਈ ਲੋਕ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਤੇ ਕਈ ਲੋਕ ਖਾਣੇ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਮਠਿਆਈ ਪਰੋਸਦੇ ਹਨ, ਆਚਾਰ ਪੱਤੇ ਦੀ ਨੋਕ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਰੱਖਦੇ ਹਨ । ਚੌਲ, ਜੋ ਦੱਖਣੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਭੋਜਨ ਹੈ ਪੱਤੇ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਚੌਲਾਂ ਨਾਲ ਘੀ ਤੇ ਸਾਂਬਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਦੂਸਰੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਚੌਲਾਂ ਨਾਲ ਰਸਮ ਅਤੇ ਜੇ ਤੀਸਰੀ ਵਾਰ ਦੇਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਚਾਰ, ਚੌਲ, ਦਹੀਂ ਜਾਂ ਲੱਸੀ ਤੇ ਲੂਣ ਦੀ ਚੁਟਕੀ ਪਰੋਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਭੋਜਨ ਖਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੱਥ ਧੋ ਕੇ ਪਾਨ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੇਜ਼ ਤੇ ਖਾਣਾ ਪਰੋਸਣ ਦੇ ਲਈ ਕੀ-ਕੀ ਸਾਮਾਨ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੇਜ਼ ਤੇ ਖਾਣਾ ਪਰੋਸਣ ਲਈ ਡੱਗੇ, ਕੜਛੀਆਂ, ਚਮਚ, ਛੁਰੀਆਂ, ਕਾਂਟੇ, ਨੇਪਕਿਨ, ਪਾਣੀ ਦਾ ਜੱਗ, ਗਿਲਾਸ, ਪਲੇਟਾਂ, ਕਟੋਰੀਆਂ, ਨਮਕਦਾਨੀ ਆਦਿ ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਭੋਜਨ ਪਰੋਸਣ ਦੀਆਂ ਦੇਸੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ-
ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਪਰੋਸਣ ਦੇ ਲਈ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦੋ ਵਿਧੀਆਂ ਹਨ-

1. ਦੇਸੀ ਵਿਧੀ
2. ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵਿਧੀ । ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਮਿਲਿਆ-ਜੁਲਿਆ ਰੂਪ ਵੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ ।

1. ਦੇਸੀ ਵਿਧੀ – ਦੇਸੀ ਵਿਧੀ ਅਰਥਾਤ ਭਾਰਤੀ ਵਿਧੀ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਆਸਣ ਜਾਂ ਚੌਕੀ ਵਿਛਾ ਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹਰ ਇਕ ਮੈਂਬਰ ਲਈ ਵੱਖਰੀ ਥਾਲੀ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਪਰੋਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਥਾਲੀ ਵਿਚ ਪਕਾਇਆ ਹੋਇਆ ਭੋਜਨ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਰਸਦਾਰ ਸਬਜ਼ੀ ਤੇ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਕੌਲੀ ਵਿਚ ਅਤੇ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਾਲੀ ਵਿਚ ਹੀ ਰੱਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿਚ ਘਰ ਦੀ ਇਸਤਰੀ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਭੋਜਨ ਪਰੋਸਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਸੁਆਣੀ ਥੋੜ੍ਹਾ-ਥੋੜ੍ਹਾ ਭੋਜਨ ਥਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਪਰੋਸਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ ਤੇ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਮੈਂਬਰ ਤੋਂ ਪੁੱਛ ਕੇ ਦੁਬਾਰਾ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਗੱਲ ਸੁਆਣੀ ਦੇ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਹੀ ਉਹ ਥਾਲੀ ਵਿਚ ਇੰਨਾ ਭੋਜਨ ਨਾ ਪਰੋਸੇ ਕਿ ਖਾਧਾ ਹੀ ਨਾ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਵਿਅਰਥ ਜਾਵੇ ਸਗੋਂ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਪੁੱਛ ਕੇ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਦੇਸੀ ਵਿਧੀ ਵਿਚ ਬਦਲਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੁੱਝ ਪਰਿਵਰਤਨ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ , ਜਿਵੇਂ ਹੁਣ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵਿਧੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਡੱਗੇ ਵਿਚ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਰੱਖ ਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਆਸਣ ਵਿਛਾ ਕੇ ਇਕੱਠੇ ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

2. ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵਿਧੀ – ਇਹ ਵਿਧੀ ਭਾਰਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਹੁਣ ਇਸ ਦਾ ਕਾਫ਼ੀ ਰਿਵਾਜ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿਚ ਇਕ ਵੱਡੀ ਮੇਜ਼ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਕੁਰਸੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਮੇਜ਼ ‘ਤੇ ਸਾਰੇ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਡੱਗਿਆਂ, ਪਲੇਟਾਂ ਆਦਿ ਵਿਚ ਮੇਜ਼ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਜਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਭੋਜਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਕੁਰਸੀਆਂ ਤੇ ਬੈਠਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਪਣੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੀ ਪਲੇਟ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥ ਲੈਂਦੇ ਹਨ । ਲੋੜ ਪੈਣ ‘ਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਜਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਾਰੀ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਭੋਜਨ ਡੱਗਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਲੈ ਲੈਂਦੇ ਹਨ |ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿਚ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਪਰੋਸਣ ਦੇ ਲਈ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਆਦਮੀ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ । ਇਸ ਲਈ ਸਾਰੇ ਵਿਅਕਤੀ ਇਕੱਠੇ ਭੋਜਨ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿਚ ਕੁੱਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ-

• ਹਰ ਇਕ ਡੱਗੇ ਨਾਲ ਇਕ ਸਰਵਿਸ ਚਮਚ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਹਰ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਲਈ ਨੈਪਕਿਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੱਪੜੇ ਖ਼ਰਾਬ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ।
• ਇਕ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇਕ ਵੱਡੀ ਪਲੇਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
• ਛੁਰੀ, ਕਾਂਟੇ ਦੀ ਉੱਚਿਤ ਵਿਵਸਥਾ ਹੋਵੇ ! ਛੁਰੀ ਪਲੇਟ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਧਾਰ ਪਲੇਟ ਵੱਲ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ | ਕਾਂਟੇ ਪਲੇਟ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਧੇ ਰੱਖਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
• ਮੇਜ਼ ‘ਤੇ ਇਕ ਸੁੰਦਰ ਫੁੱਲਦਾਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਭੋਜਨ ਲੈਣ ਵਿਚ ਉਸ ਨਾਲ ਰੁਕਾਵਟ ਪੈਦਾ ਨਾ ਹੋਵੇ।

ਅੱਜ-ਕਲ ਦੇਸੀ-ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਦੋਹਾਂ ਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਮਿਲਿਆ ਜੁਲਿਆ ਰੂਪ ਕਈ ਥਾਂਵਾਂ ‘ਤੇ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ । ਜੋ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਭੋਜਨ ਪਰੋਸਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਇਕ ਮਨੋਹਾਰੀ, ਸਾਫ਼ ਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਜਿਸ ਵਿਚ ਆਕਰਸ਼ਣ ਝਲਕਦਾ ਹੋਵੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖਾਣੇ ਦੀ ਮੇਜ਼ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕਰਨਾ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ? ਇਹ ਵਿਵਸਥਾ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੇਜ਼ ਤੇ ਖਾਣਾ ਪਰੋਸਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੇਜ਼ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਮੇਜ਼ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਆਸਾਨ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਮੇਜ਼ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਨਾਲ ਹਿਣੀ ਦਾ ਵਿਅਕਤਿਤਵ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਮੇਜ਼ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਵਿਚ ਕੋਈ ਜਟਿਲ ਨਿਯਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਭੋਜਨ ਪਰੋਸੇ ਜਾਣ ਦੀ ਵਿਧੀ, ਮੀਨੂੰ ਦੀ ਚੋਣ, ਮੇਜ਼ ਦਾ ਆਕਾਰ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਤੇ ਮੇਜ਼ ਵਿਵਸਥਾ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਭੋਜਨ ਪਰੋਸਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਸੀਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।

ਮੇਜ਼ਪੋਸ਼-ਮੇਜ਼ ਤੇ ਮੇਜ਼ਪੋਸ਼, ਮੈਟਸ, ਨੈਪਕਿਨ ਆਦਿ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਸਨਮਾਇਕਾ ਦੇ ਮੇਜ਼ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਮੇਜ਼ਪੋਸ਼ ਅਤੇ ਮੈਟਸ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਸਗੋਂ ਕਾਗਜ਼ ਦੇ ਨੈਪਕਿਨ ਦੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਨਾਲ ਹੀ ਕੰਮ ਚੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ-

• ਮੇਜ਼ਪੋਸ਼ ਮੇਜ਼ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ 30-40 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਲਟਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ |
• ਮੇਜ਼ ਚੌੜੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮੈਟਸ ਨੂੰ ਮੇਜ਼ ਦੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ 3-4 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਦੂਰੀ ਤੇ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਜੇ ਮੇਜ਼ ਘੱਟ ਚੌੜੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮੈਟਸ ਨੂੰ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਮੇਜ਼ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਰੁਚੀ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਬੈਠ ਕੇ ਭੋਜਨ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਨੀਵੀਂ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਖੜੇ ਹੋ ਕੇ ਖਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉੱਚੇ ਆਕਾਰ ਦੀ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
• ਨੈਪਕਿਨ ਦੇ ਰੰਗ ਧਿਆਨਪੁਰਵਕ ਚੁਣਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਨੈਪਕਿਨ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਤਹਿ ਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ ਚੌਰਸ, ਆਇਤਾਕਾਰ ਆਦਿ। ਨੈਪਕਿਨ ਨੂੰ ਮੈਟਸ ਤੇ ਪਲੇਟ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਜਾਂ ਪਲੇਟ ਦੇ ਉੱਪਰ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਚੀਨੀ ਅਤੇ ਕੱਚ ਦੇ ਬਰਤਨ ਆਦਿ ਰੱਖਣ ਲਈ ਠੀਕ ਥਾਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ | ਪਾਣੀ ਦੇ ਗਿਲਾਸ ਨੂੰ ਛੁਰੀ ਦੇ ਇਕ ਦਮ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਸਬਜ਼ੀ ਦੀਆਂ ਪਲੇਟਾਂ ਚਮਚ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਰੱਖਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ । ਡੱਗੇ ਮੇਜ਼ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਹੀ ਰੱਖਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ |
• ਚਮਚ, ਛੁਰੀ ਕਾਂਟੇ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ | ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਦੀ ਛੁਰੀ ਨੂੰ ਪਲੇਟ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਅਤੇ ਚਮਚਿਆਂ ਨੂੰ ਛੁਰੀ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ | ਕਾਂਟੇ ਨੂੰ ਪਲੇਟ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵੱਲ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਜੇਕਰ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਉਪਲੱਬਧ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਸਰਲ ਹੱਲ ਬੁਣੇ ਸਰਵਿਸ ਹੈ । ਵੱਡੀ ਮੇਜ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਛੋਟੀ ਮੇਜ਼ ਲਗਾ ਕੇ ਡੇਜ਼ਰਟ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮੇਜ਼ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਤਰੀਕੇ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਸਮਝਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੇਖੋ ਉਪਰੋਕਤ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵਿਧੀ) ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Hindi Book Solutions Chapter 18 अंतरिक्ष परी : कल्पना चावला Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Hindi Chapter 18 अंतरिक्ष परी : कल्पना चावला (2nd Language)

Hindi Guide for Class 8 PSEB अंतरिक्ष परी : कल्पना चावला Textbook Questions and Answers

अंतरिक्ष परी : कल्पना चावला अभ्यास

1. नीचे गुरुमुखी और देवनागरी लिपि में दिये गये शब्दों को पढ़ें और हिंदी शब्दों को लिखने का अभ्यास करें :

उत्तर :
छात्र अध्यापक की सहायता से स्वयं करें।

2. नीचे एक ही अर्थ के लिए पंजाबी और हिंदी भाषा में शब्द दिये गये हैं। इन्हें ध्यान से पढ़ें और हिंदी शब्दों को लिखें :

उत्तर :
विद्यार्थी अपने अध्यापक/अध्यापिका की सहायता से स्वयं करें।

3. शब्दार्थ :

• स्नातक = विश्वविद्यालय की उपाधि
• स्नातकोत्तर = स्नातक की डिग्री के ऊपर की उपाधि
• प्रवृत्ति = मन का झुकाव
• बरबस = जबरदस्ती
• इंजीनियरिंग = इंजीनियर की पढ़ाई
• अंतरिक्ष = आकाश
• उपाध्यक्ष = संस्था, समिति में अध्यक्ष का सहायक
• अदम्य = प्रबल, प्रचंड, जो दबाया न जा सके

उत्तर :
विद्यार्थी स्वयं करें।

4. इन प्रश्नों के उत्तर एक या दो वाक्यों में लिखें:

(क) सपने कैसे पूरे होते हैं?
उत्तर :
सपने कठिन परिश्रम, दृढ़ निश्चय, आत्मविश्वास एवं एकाग्रता से पूरे होते हैं।

(ख) बचपन से ही कल्पना चावला का क्या सपना था?
उत्तर :
बचपन से ही कल्पना चावला का सपना आसमान की सैर करने का था।

(ग) कल्पना चावला का जन्म कब और कहाँ हुआ?
उत्तर :
कल्पना चावला का जन्म 1 जुलाई, सन् 1961 ई० को हरियाणा राज्य के करनाल नगर में हुआ था।

(घ) कल्पना का विवाह कब और किससे हुआ?
उत्तर :
कल्पना का विवाह सन् 1983 ई० में जीन पियरे हैरिसन से हुआ।

(ङ) कल्पना की प्रारंभिक शिक्षा कहाँ पूरी हुई?
उत्तर :
कल्पना की प्रारम्भिक शिक्षा करनाल के टैगोर बाल निकेतन स्कूल में पूरी हुई।

5. इन प्रश्नों के उत्तर चार या पाँच वाक्यों में लिखें :

(क) कल्पना चावला का सपना कब और कैसे पूरा हुआ?
उत्तर :
कल्पना चावला का सपना 19 नवम्बर, सन् 1997 ई० को पूरा हुआ जब उसने एस० टी० एस० 87 अन्तरिक्ष यान द्वारा दोपहर 2.37 बजे अपनी पहली उड़ान भरी। यह मिशन अन्तरिक्ष में 17 दिन 16 घंटे 32 मिनट रहकर धरती पर लौट आया।

(ख) कल्पना की दूसरी अंतरिक्ष यात्रा उसकी जीवन की अंतिम यात्रा बनी? स्पष्ट करें।
उत्तर :
कल्पना चावला ने दूसरी अन्तरिक्ष उड़ान 16 जनवरी, सन् 2003 को अन्तरिक्षयान कोलंबिया से शुरू की। इस मिशन में अन्तरिक्ष में 80 परीक्षण एवं प्रयोग किए। यह विमान 16 दिनों बाद अन्तरिक्ष से 1 फरवरी, सन् 2003 को लौट रहा था। यह लौटते समय पृथ्वी से 63 कि० मी० की ऊँचाई पर एक बड़े धमाके के साथ टूटकर बिखर गया। इसमें कल्पना सहित सभी छ: यात्री अन्तरिक्ष में विलीन हो गए। इस तरह कल्पना की दूसरी उड़ान उनकी जीवन की अन्तिम यात्रा बनी।

(ग) कल्पना चावला के जीवन से आप क्या प्रेरणा लेते हैं?
उत्तर :
कल्पना चावला के जीवन से हमें यह प्रेरणा मिलती है कि सपने केवल सोचने से सच नहीं होते बल्कि उन्हें पूरा करने के लिए कठिन परिश्रम, दृढ़ निश्चय, आत्मविश्वास एवं एकाग्रता से आगे बढ़ना चाहिए। उन्हें पूरा करने में कठोर मेहनत करनी चाहिए।

6. निम्नलिखित साल कल्पना चावला के जीवन में क्यों महत्वपूर्ण थे?

साल – महत्वपूर्ण क्यों?

1. 1978 _________________
2. 1982 _________________
3. 1984 _________________
4. 1988 _________________
5. 1994 _________________
6. 1997 _________________

उत्तर :
साल – महत्त्वपूर्ण क्यों

1. 1978 – इस वर्ष कल्पना ने प्री इंजीनियरिंग की परीक्षा पास की।
2. 1982 – पंजाब इंजीनियरिंग कॉलेज चण्डीगढ से ऐरोनॉटिकल इंजीनियरिंग में स्नातक की डिग्री ली।
3. 1984 – टैक्सास विश्वविद्यालय से ऐरोस्पेस इंजीनियरिंग में स्नातकोत्तर डिग्री प्राप्त की।
4. 1988 – कोलोरोडो विश्वविद्यालयं से ऐरोस्पेस इंजीनियरिंग में पीएच० डी० की डिग्री ग्रहण की।
5. 1994 – नासा के अन्तरिक्ष यात्री के रूप में चुना गया।
6. 1997 – अन्तरिक्ष यान एस० टी० एस० 87 द्वारा अन्तरिक्ष की प्रथम उड़ान भरी।

7. निम्नलिखित शब्दों के वाक्य इस तरह बनायें ताकि अर्थ स्पष्ट हो जायें :

शब्द – वाक्य

1. अनुसरण = …………………………..
2. एकाग्रता = …………………………..
3. आकर्षित = …………………………..
4. आकांक्षा = …………………………..
5. नियंत्रित = …………………………..
6. नियुक्ति = …………………………..
7. परीक्षण = …………………………..
8. परिसर = …………………………..

उत्तर :
शब्द – वाक्य

1. अनुसरण हमें अपने सपनों को साकार करने के लिए कल्पना का अनुसरण करना चाहिए।
2. एकाग्रता मनुष्य को पूरी एकाग्रता से परिश्रम करना चाहिए।
3. आकर्षित – संसार कल्पना चावला की उड़ान की तरफ आकर्षित था।
4. आकांक्षा जीवन में आकांक्षा रखना बहुत ज़रूरी है।
5. नियंत्रित हमें अपने मन को नियंत्रित रखना चाहिए।
6. नियुक्ति रवि की अध्यक्ष पद पर नियुक्ति हुई।
7. परीक्षण भारतीय सेना ने दूरमारक यंत्रों का सफल परीक्षण किया।
8. परिसर विश्वविद्यालय का परिसर बहुत सुन्दर है।

8. इन मुहावरे/लोकोक्तियों के अर्थ लिखकर उन्हें वाक्यों में प्रयोग करें :

1. जहाँ चाह वहाँ राह _________________
2. दु:ख के सागर में डूब जाना _________________
3. दिलों पर राज करना _________________
4. खुशी का ठिकाना न रहना _________________
5. दिल दहला देना _________________

उत्तर :

1. जहाँ चाह वहाँ राह–इच्छा से ही रास्ता निकलता है-कल्पना ने बचपन में अन्तरिक्ष में उड़ने का सपना देखा और पूरा कर लिया। इसे कहते हैं जहाँ चाह वहाँ राह।
2. दुःख के सागर में डूब जाना-बहुत दुखी होना-कल्पना चावला की मृत्यु से संसार दुःख के सागर में डूब गया।
3. दिलों पर राज करना-सबको अच्छा लगने वाला-कल्पना चावला सबके दिलों पर राज करती है।
4. खुशी का ठिकाना न रहना-बहुत खुश होना-निधि राज्य में प्रथम आई तो उसकी खुशी का ठिकाना न रहा।
5. दिल दहला देना-भयभीत करना- जापान की सुनामी ने सब का दिल दहला दिया था।

9. इन वाक्यों में क्रिया अकर्मक है अथवा सकर्मक :

(क) स्कूल में वह सभी अध्यापकों की चहेती थी।
उत्तर :
सकर्मक।

(ख) आसमान में विमानों को उड़ता देखकर वह उनकी ओर आकर्षित हो जाती थी।
उत्तर :
अकर्मक।

(ग) वह स्नातकोत्तर की डिग्री लेने के लिए अमेरिका पहुँच गयी।
उत्तर :
सकर्मक।

(घ) कल्पना ने 19 नवम्बर 1997 को अंतरिक्ष में अपनी पहली उड़ान भरी।
उत्तर :
सकर्मक।

(ङ) प्रत्येक मनुष्य सपने देखता है।
उत्तर :
अकर्मक।

(च) बड़े होने पर कल्पना ने अपने सपने को साकार कर दिखाया।
उत्तर :
सकर्मक।

(छ) नासा ने उसे एक बार फिर अंतरिक्ष यात्रा के लिए चुना।
उत्तर :
सकर्मक।

10. निम्नलिखित पंजाबी वाक्यों का हिंदी में अनुवाद करें :

(क) ਇਹ ਉਸਦਾ ਮਨਪਸੰਦ ਵਿਸ਼ਾ ਸੀ।
उत्तर :
यह उसका मनपसद विषय था।

(ख) ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਸੀ।
उत्तर :
वह अपने परिवार में सब से छोटी थी।

(ग) ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ਨੂੰ ਸੰਗੀਤ ਬੇਹਦ ਪਸੰਦ ਸੀ।
उत्तर :
कल्पना चावला को संगीत बहुत पसन्द था।

(ਬ) ਉਹ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਉਡਾਉਣ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਮਾਹਿਰ ਸੀ।
उत्तर :
वह जहाजों को उड़ाने में पहले से ही माहिर थी।

(ङ) ਅੱਜ ਵੀ ਉਹ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਦੀ ਹੈ।
उत्तर :
आज भी वह सभी के दिलों पर राज करती है।

रचनात्मक अभिव्यक्ति :

(क) मौखिक अभिव्यक्ति – ‘जहाँ चाह वहाँ राह’ विषय पर अपने विचार कक्षा में प्रस्तुत करें।
उत्तर :
विद्यार्थी अपने अध्यापक/अध्यापिका की सहायता से कक्षा में करें।

(ख) लिखित अभिव्यक्ति
(i) आपका क्या सपना है ? लिखें
(ii) कल्पना चावला के बाद सुनीता विलियम्स ने भी अंतरिक्ष की यात्रा की है। उनके बारे में अध्यापक/अभिभावक से जानकारी लेकर पाँच वाक्य लिखें।
(iii) भारत में सबसे पहले कौन-सा वैज्ञानिक अंतरिक्ष पर गया? पता करें और लिखें।
उत्तर :
विद्यार्थी अपने अध्यापक/अध्यापिका की सहायता से स्वयं करें।

परीक्षोपयोगी अन्य प्रश्नोत्तर

प्रश्न 1.
सपने किनके सच होते हैं ?
उत्तर :
सपने उनके सच होते हैं जो दृढ़ निश्चय, आत्मविश्वास एवं एकाग्रता से कठिन परिश्रम करते हैं, जो बाधाओं से घबराते नहीं बल्कि उनका साहसपूर्वक सामना करते हैं।

प्रश्न 2.
सपनों के बारे में कल्पना चावला के क्या विचार थे ?
उत्तर :
कल्पना चावला का विचार था कि सपनों से सफलता की ओर जाने की राह मौजूद होती है। व्यक्ति में उसे खोजने की दृष्टि, उस पर चलने का साहस तथा उसका अनुसरण करने की इच्छा शक्ति होनी चाहिए।

प्रश्न 3.
कल्पना चावला के चरित्र की विशेषताएँ लिखिए।
उत्तर :
कल्पना चावला के चरित्र की निम्नलिखित विशेषताएँ हैं

1. जिज्ञासु – कल्पना चावला बचपन से ही जिज्ञासु प्रवृत्ति की थी। वह आसमान में विमानों को उड़ता देखकर अचानक ही उनकी ओर आकर्षित हो जाती थी। वह भी सपनों के पंख लगा गगन की सैर करना चाहती थी।
2. साहसी – कल्पना चावला बहुत साहसी थी। वह अपना प्रत्येक कार्य साहसपूर्वक ढंग से करती थी। कठिनाइयों से घबराती नहीं थी। इसी कारण उसने अन्तरिक्ष की सैर की।
3. परिश्रमी – कल्पना चावला कठोर परिश्रमी थी। वह बचपन से काम को पूरी एकाग्रता से करती थी।

प्रश्न 4.
कल्पना चावला ने इंजीनियर बनने का इरादा कब कर लिया था ?
उत्तर :
आठवीं कक्षा में।

प्रश्न 5.
कल्पना चावला की अन्तरिक्ष यात्रा का वर्णन कीजिए।
उत्तर :
कल्पना चावला ने अन्तरिक्ष यान एस० टी० एस० 87 द्वारा 19 नवम्बर, सन् 1997 ई० को पहली उड़ान भरी। यह मिशन अन्तरिक्ष में 17 दिन 16 घंटे 32 मिनट तक रहा और फिर धरती पर लौट आया। 16 जनवरी, सन् 2003 को अन्तरिक्ष यान कोलंबिया द्वारा शुरू की। किन्तु दुर्भाग्यवश 16 दिनों के अन्तरिक्ष अभियान से लौटते हुए विमान दुर्घटनाग्रस्त हो गया।

प्रश्न 6.
कल्पना चावला संगीतप्रिय महिला थी। कैसे ?
उत्तर :
कल्पना चावला को संगीत से बहुत लगाव था। वह भरतनाट्यम् भी जानती थी। वह अपनी दूसरी अन्तरिक्ष यात्रा पर अपने साथ हरीप्रसाद चौरसिया का बासुरी वादन, रविशंकर के सितार, नुसरत फतेह अली खाँ के सूफ़ी कलाम आदि की एलबम सी०डी० ले गई थीं। इससे पता चलता है कि कल्पना चावला संगीतप्रिय महिला थी।

बहुविकल्पीय प्रश्न

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर सही विकल्प चुनकर लिखें :

प्रश्न 1.
कल्पना चावला का जन्म कब हुआ था ?
(क) 1 – 7 – 1961
(ख) 1 – 7 – 1962
(ग) 1 – 7 – 1963
(घ) 1 – 7 – 1964
उत्तर :
(क) 1 – 7 – 1961

प्रश्न 2.
कल्पना चावला का जन्म कहाँ हुआ था ?
(क) अंबाला
(ख) करनाल
(ग) पानीपत
(घ) रोहतक।
उत्तर :
(ख) करनाल

प्रश्न 3.
पंजाब इंजीनियरिंग कॉलेज से कल्पना चावला ने किस विषय में डिग्री प्राप्त की ?
(क) ऐरोनाटिकल
(ख) कैमीकल
(ग) मकैनिकल
(घ) कंप्यूटर।
उत्तर :
(क) ऐरोनाटिकल

प्रश्न 4.
कल्पना चावला ने ऐरोस्पेस इंजीनियरिंग में पी एच० डी० डिग्री किस विश्वविद्यालय से प्राप्त की ?
(क) कोलोराडो
(ख) टैक्सास
(ग) फ्लोरिडा
(घ) मैक्सिको।
उत्तर :
(क) कोलोराडो

प्रश्न 5.
कल्पना चावला को नासा ने अंतरिक्ष यात्री के रूप में कब चुना ?
(क) 1992
(ख) 1993
(ग) 1994
(घ) 1995
उत्तर :
(ग) 1994

प्रश्न 6.
कल्पना चावला ने अंतरिक्ष में पहली उड़ान कब भरी थी ?
(क) 19 – 11 – 1997
(ख) 19 – 10 – 1997
(ग) 19 – 9 – 1997
(घ) 19 – 8 – 1997
उत्तर :
(क) 19 – 11 – 1997

प्रश्न 7.
कल्पना चावला ने अंतरिक्ष में दूसरी उड़ान कब भरी?
(क) 16 – 1 – 2003
(ख) 16 – 2 – 2003
(ग) 16 – 3 – 2003
(घ) 16 – 4 – 2003
उत्तर :
(क) 16 – 1 – 2003

प्रश्न 8.
कल्पना चावला का अंतरिक्ष विमान में धमाके के बाद कब निधन हुआ?
(क) 1 – 2 – 2003
(ख) 1 – 3 – 2003
(ग) 1 – 4 – 2003
(घ) 1 – 5 – 2003
उत्तर :
(क) 1 – 2 – 2003

अंतरिक्ष परी : कल्पना चावला Summary in Hindi

अंतरिक्ष परी : कल्पना चावला पाठ का सार

‘अन्तरिक्ष परी : कल्पना चावला’ शीर्षक पाठ डॉ. सुनील बहल द्वारा रचित है। इसमें लेखक ने अन्तरिक्ष परी कल्पना चावला के बारे में बताया है। प्रत्येक मनुष्य सपने देखता है किन्तु सपने पूरे करने के लिए अनथक परिश्रम, दृढ़ निश्चय, आत्मविश्वास एवं एकाग्रता की अत्यंत आवश्यकता पड़ती है। इन्हीं गुणों से कल्पना चावला ने अपने सपनों को पूरा किया। उनका मानना था कि सपनों में सफलता की ओर जाने की राह होती है।

इनका जन्म 1 जुलाई, सन् 1961 ई० में हरियाणा राज्य के करनाल के एक मध्यमवर्गीय परिवार में हुआ था। इनकी माँ का नाम श्रीमती संज्योति तथा पिता का नाम श्री बनारसी लाल चावला है। कल्पना चावला अपने परिवार में चार भाई-बहनों में सबसे छोटी थी। घर में उसे प्यार से मोंटू कह कर बुलाते थे। उनकी प्रारम्भिक शिक्षा टैगोर बाल निकेतन स्कूल में हुई। वह बचपन से ही जिज्ञासु प्रवृत्ति की थी। उनका बचपन से आसमान में उड़ने का सपना था।

उन्होंने आठवीं कक्षा में ही अपने माता-पिता से इंजीनियर बनने की इच्छा जाहिर की। सन् 1978 ई० में कल्पना ने प्री इंजीनियरिंग पास की। सन् 1982 ई० में पंजाब इंजीनियरिंग कॉलेज चण्डीगढ़ से ऐरोनॉटिकल इंजीनियरिंग में स्नातक की डिग्री प्राप्त की। इसके बाद उन्होंने अमेरिका जाकर स्नातकोत्तर की डिग्री टैक्सास विश्वविद्यालय से प्राप्त की। वहीं जीन पियरे हैरिसन उसके मित्र बन गए जो फ्लाइंग क्लब का छात्र थे।

कल्पना भी उसके साथ फ्लाइंग क्लब में जाने लगी। सन् 1983 ई० में कल्पना तथा हैरिसन का विवाह हो गया। सन् 1988 ई० में कल्पना ने कोलोराडो विश्वविद्यालय से ऐरोस्पेस इंजीनियरिंग में पीएच०डी० की डिग्री प्राप्त की। सन् 1993 ई० में अमेरिका में कैलिफोर्निया की कम्पनी मेथडस इन्कॉर्पोरेशन में उपाध्यक्ष पर कार्य किया। सन् 1994 में नासा में उन्हें अन्तरिक्ष यात्री के रूप में चुना गया। इससे कल्पना को बहुत खुशी हुई।

इससे उनका आत्मविश्वास और अधिक बढ़ गया। 16 मार्च, सन् 1995 ई० को कल्पना चावला ने एक वर्ष तक प्रशिक्षण शुरू किया। इसके बाद उनकी नियुक्ति अंतरिक्ष यात्री के प्रतिनिधि के रूप में हुई। 19 नवम्बर, सन् 1997 ई० को भारतीय समयानुसार दोपहर 2:37 बजे कल्पना ने अपने दल के साथ एस० टी० एस० 87 अन्तरिक्ष यान द्वारा अपनी पहली उड़ान भरी। यह मिशन 17 दिन, 16 घंटे, 32 मिनट अन्तरिक्ष में रहकर पृथ्वी पर लौट आया।

इसमें अन्तरिक्ष में 161 भारहीनता से भौतिक क्रियाओं को प्रभावित करने वाले परीक्षणों पर जोर दिया गया। कल्पना ने दूसरी उडान 16 जनवरी, सन 2003 को अन्तरिक्ष यान कोलम्बिया से शुरू की। इस मिशन में अन्तरिक्ष में 80 परीक्षण एवं प्रयोग किए गए। यह अन्तरिक्ष यान 16 दिनों के बाद लौट रहा था कि अचानक 1 फरवरी, सन् 2003 को पृथ्वी से 63 किलोमीटर की ऊँचाई पर बड़े धमाके के साथ टूटकर बिखर गया जिसमें कल्पना सहित छ: अन्य अन्तरिक्ष यात्री अन्तरिक्ष में विलीन हो गए। इस घटना ने सारे विश्व को झकझोर कर रख दिया।

सारा संसार दुःख के सागर में डूब गया। कल्पना के परिवार के सदस्य भी उनके स्वागत के लिए अमेरिका पहुँच चुके थे। वे उनके इंतज़ार में थे किन्तु कल्पना सभी को रोता छोड़कर कल्पनाओं में खो गई। वास्तव में कल्पना युवाओं की प्रेरणा स्रोत रहेगी।

अंतरिक्ष परी : कल्पना चावला शब्दार्थ :

• अंतरिक्ष = आसमान।
• लक्ष्य = उद्देश्य।
• अनथक = बिना थके।
• दृढ़ = मज़बूत।
• एकाग्रता = एक मन से।
• चाह = इच्छा।
• राह = रास्ता।
• साकार = आकार रूप में।
• दृष्टि = नज़र।
• जिज्ञासु = जानने की प्रवृत्ति।
• बखूबी = पूरी तरह।
• फ्लाइंग जहाज़ उड़ना।
• निरन्तर लगातार।
• अदम्य = प्रबल।
• विश्व = संसार।
• नमन = नमस्कार। अभिवादन।

अंतरिक्ष परी : कल्पना चावला सप्रसंग व्याख्या

1. प्रत्येक मनुष्य सपने देखता है। सपने ही किसी लक्ष्य की नींव होते हैं। किन्तु यह भी सच है कि सपने केवल सोचने से ही सच नहीं हो जाते। उनको पूरा करने के लिए अनथक परिश्रम, दृढ़ निश्चय, आत्मविश्वास व एकाग्रता की अत्यन्त आवश्यकता होती है। कहा भी गया है- जहां चाह वहां राह। अत: जो अपने सपनों को साकार करने के लिए जी-तोड़ मेहनत करता है, उसको सफलता निश्चित रूप से मिलती ही है। वह कितना सौभाग्यशाली होता है जो अपने सपनों को साकार होते देखता है।

प्रसंग-यह गद्यांश डॉ० सुनील बहल द्वारा लिखित ‘अन्तरिक्ष परी : कल्पना चावला’ शीर्षक पाठ से लिया गया है। मनुष्य के सपने मेहनत से ही पूरे होते हैं-इसी का वर्णन किया है।

व्याख्या-लेखक कहता है कि इस संसार में प्रत्येक मनुष्य सपने देखता है। सपने ही किसी उद्देश्य की नींव या आधारशिला होते हैं। किन्तु यह बात बिल्कुल सच है कि सपने केवल सोचने से ही सच नहीं होते बल्कि उन्हें पूरा करने के लिए कठोर परिश्रम, दृढ़ निश्चय, आत्मविश्वास, एकाग्रता की बहुत आवश्यकता होती है। कहा भी गया है कि जहाँ इच्छा होती है वहाँ रास्ता अपने आप ही बन जाता है। यदि मनुष्य इच्छा रखे तो आगे बढ़ने का रास्ता तो बन ही जाता है। इसलिए जो व्यक्ति सपनों को पूरा करने के लिए कठोर परिश्रम करता है। उसे सफलता अवश्य ही मिलती है। वह व्यक्ति बहुत सौभाग्यशाली होता है जो अपने सपने को पूरा करते हुए देखता है।

भावार्थ-सपनों को साकार करने के लिए कठोर परिश्रम करने की प्रेरणा दी है।

2. बच्चो ! ऐसे ही बचपन में उड़ते हुए विमानों को देखकर आसमान की सैर करने का सपना कल्पना चावला ने देखा और बड़े होने पर उस सपने को साकार कर दिखाया। कल्पना चावला का भी मानना था कि सपनों से सफलता की ओर जाने की राह मौजूद होती है। व्यक्ति में उसे खोजने की दृष्टि, उस पर चलने का साहस और उसका अनुसरण करने की इच्छा शक्ति होनी चाहिए।

प्रसंग-ये पंक्तियाँ डॉ. सुनील बहल द्वारा रचित ‘अन्तरिक्ष-परी : कल्पना चावला’ शीर्षक पाठ से ली गई हैं। इनमें लेखक ने सपनों को साकार करने के लिए साहस एवं इच्छा शक्ति रखने की प्रेरणा दी है।

व्याख्या- लेखक बच्चों को सम्बोधित करते हुए कहता है कि हे बच्चो ! इसी तरह से कल्पना चावला ने अपने बचपन में उड़ते हुए विमानों को देखकर आसमान की सैर करने का सपना देखा था। उन्होंने बड़े होकर उन सपनों को पूरा करके भी दिखाया। कल्पना चावला का मानना था कि सपनों से सफलता की ओर जाने का रास्ता मौजूद होता है। बस व्यक्ति में उसे खोजने की दृष्टि, उस पर चलने का साहस और उसका अनुसरण करने की इच्छा शक्ति होनी चाहिए। कहने का भाव है कि यदि यह सब व्यक्ति में है तो वह अपने सपने पूरे कर सकता है। भावार्थ-लेखक ने सपनों को पूरा करने के लिए साहस एवं इच्छा शक्ति से परिश्रम करने की प्रेरणा दी है।

3. यह बात पूर्णतः सत्य है कि सच्ची लगन, जी-तोड़ मेहनत व सतत अभ्यास कभी निष्फल नहीं जाता। वह देर-सवेर ज़रूर फलीभूत होता है। एक दिन दिसम्बर 1994 में नासा (नेशनल एयरोनॉटिकल एण्ड स्पेस एडमिनिस्ट्रेशन) के एक अधिकारी ने टेलीफ़ोन पर कल्पना को बताया कि उन्होंने उसे अन्तरिक्ष यात्री के रूप में चुना है। उन्होंने उसे अन्तरिक्ष यात्रियों के लिए आयोजित की जाने वाली कार्यशाला में भाग लेने का निमंत्रण भी दिया। यह सब सुनकर कल्पना की खुशी का ठिकाना न रहा। आज उसके कानों में वह बात सुनी जिसका उसे वर्षों से इन्तज़ार था। यह एक ऐसा अवसर था जिसके लिए दुनिया के बड़े-बड़े वैज्ञानिक तरसते हैं।

प्रसंग-यह गद्यांश ‘डॉ० सुनील बहल’ द्वारा लिखित ‘अन्तरिक्ष-परी : कल्पना चावला’ शीर्षक से लिया गया है। इसमें लेखक ने सच्ची लगन, कठोर परिश्रम एवं अभ्यास करने
की प्रेरणा दी है।

व्याख्या-लेखक कहता है कि यह बात बिल्कुल सच है कि सच्ची लगन, कठोर परिश्रम एवं निरन्तर अभ्यास कभी भी बेकार नहीं जाती। वह देर-सवेर अवश्य परा होता है। एक दिन दिसम्बर 1994 ई० में नासा अर्थात नेशनल एयरोनॉटिकल एण्ड स्पेस एडमिनिस्ट्रेशन के एक अधिकारी ने टेलीफ़ोन पर कल्पना को बताया कि उन्होंने उसे अन्तरिक्ष यात्री के रूप में चुना है। उन्होंने उसे अन्तरिक्ष यात्रियों के लिए आयोजित की जाने वाली कार्यशाला में भाग लेने का निमन्त्रण दिया। यह सब सुनकर कल्पना बहुत खुश हुई।

आज उसके कानों ने वह बात सुनी जिसका उसे अनेक वर्षों से इन्तजार था। उनके लिए वह एक ऐसा अवसर था जिसके लिए दुनिया के बड़े-बड़े वैज्ञानिक तरसते हैं।

भावार्थ-कल्पना के सपनों को साकार करते हुए दिखाया है।

4. अन्तरिक्ष यात्री के रूप में चुने जाने के बाद उसका आत्मविश्वास और भी बढ़ गया। वह जहाजों को उड़ाने में तो पहले ही कुशल थी किन्तु अन्तरिक्ष में उड़ने के अवसर को लेकर वह बहुत ही उत्साहित थी। 16 मार्च, सन् 1995 को कल्पना ने एक साल का प्रशिक्षण शुरू किया। प्रशिक्षण के बाद कल्पना की अन्तरिक्ष यात्री के प्रतिनिधि के रूप में तकनीकी क्षेत्रों में नियुक्ति की गयी। यहाँ पर रोबोटिक उपकरणों का विकास और अन्तरिक्ष यान को नियन्त्रित करने वाले साफ्ट वेयर की शटल एवियोनिक्स प्रयोगशाला में परीक्षण करना इसके मुख्य काम थे।

प्रसंग-यह गद्यांश हिन्दी की पाठ्य-पुस्तक में संकलित ‘अन्तरिक्ष-परी : कल्पना चावला’ शीर्षक से लिया गया है। यह ‘डॉ० सुनील बहल’ द्वारा रचित है। इसमें कल्पना को अन्तरिक्ष यात्री के रूप में चुने जाने को दर्शाया है।

व्याख्या-लेखक कहता है कि जब कल्पना चावला को अन्तरिक्ष यात्री के रूप में चुन लिया गया तो उसके बाद उसका आत्मविश्वास और ज्यादा बढ़ गया। वह जहाजों को उड़ाने में तो पहले ही कुशल थी किन्तु अन्तरिक्ष में उड़ने के अवसर को लेकर वह बहुत ही उत्साहित हुई थी। 16 मार्च, सन् 1995 ई० को कल्पना ने एक वर्ष का प्रशिक्षण शुरू किया। प्रशिक्षण के बाद कल्पना की अन्तरिक्ष यात्री के प्रतिनिधि के रूप में तकनीकी क्षेत्रों में नियुक्ति की गई। यहाँ पर रोबोटिक उपकरणों का विकास तथा अन्तरिक्ष यान को नियन्त्रित करने वाले साफ़्टवेयर की शटल एवियोनिक्स प्रयोगशाला में परीक्षण करने इनके मुख्य कार्य थे।

भावार्थ-कल्पना चावला के आत्मविश्वास एवं कठिन परिश्रम के बारे में बताया है।

5. सारे विश्व के लिए यह एक दिल दहला देने वाली घटना थी। जहाँ सभी अन्तरिक्ष यात्रियों के लौटने का इन्तज़ार कर रहे थे वहीं एक दम से सभी दुःख के सागर में डूब गये। अमेरिका के मानव अन्तरिक्ष उड़ान के इतिहास में यह पहला अवसर था जब कोई अन्तरिक्ष यान अपने मिशन को सफलतापूर्वक सम्पन्न करने के बाद पृथ्वी पर लौटते समय दुर्घटनाग्रस्त हो गया था। कल्पना के परिवार के सदस्य उसके स्वागत के लिए तो पहले से ही अमेरिका पहुँच गये थे। वे उसकी वापसी की प्रतीक्षा में थे किन्त कमबख्त वक्त ने ऐसा होने न दिया। भारत की होनहार कल्पना सभी को उस दिन बिलखता छोड़कर कहीं कल्पनाओं में खो गयी किन्तु आज भी वह सभी के दिलों पर राज करती है। युवाओं के लिए तो यह निस्संदेह प्रेरणा स्त्रोत रही है और रहेगी। पूरा विश्व उसे नमन करता है।

प्रसंग-ये पंक्तियाँ डॉ. सुनील बहल द्वारा रचित ‘अन्तरिक्ष-परी-कल्पना चावला’ शीर्षक से ली गई हैं। इसमें सारे विश्व को दहला देने वाली घटना कल्पना चावला की मृत्यु का वर्णन है।

व्याख्या- लेखक कहता है कि कल्पना चावला अपने यात्रियों सहित अन्तरिक्ष में गुम हो गई। यह घटना सारे संसार के लिए दिल को दहला देने वाली घटना थी। जहाँ सभी अन्तरिक्ष यात्रियों के लौटने की प्रतीक्षा कर रहे थे। उसी समय सभी लोग दुःख के सागर में डूब गए। अमेरिका के मानव अन्तरिक्ष उड़ान के इतिहास में यह पहला अवसर था जब कोई अन्तरिक्ष वायुयान अपने मिशन को सफलतापूर्वक पूरा करने के बाद पृथ्वी पर लौटते समय दुर्घटनाग्रस्त हो गया था। कल्पना के परिवार के सदस्य उसके स्वागत के लिए तो पहले से ही अमेरिका पहुँच गए थे।

वे सभी उसकी वापसी आने की प्रतीक्षा कर रहे थे किन्तु दुष्ट समय ने ऐसा नहीं होने दिया। भारत की मेधावी कल्पना सारे संसार को उस दिन रोता हुआ छोड़कर कल्पनाओं में खो गई। किन्तु आज भी वह सभी के दिलों पर राज करती है। युवाओं के लिए तो वह वास्तव में एक प्रेरणा स्रोत रही है और भविष्य में भी रहेगी। सारा संसार उसे नमन करता है।

भावार्थ-कल्पना चावला की मृत्यु से विश्व में फैले मातम करुण का चित्रण है।

Punjab State Board PSEB 8th Class Home Science Book Solutions Chapter 8 ਗਰਮ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖ-ਭਾਲ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Home Science Chapter 8 ਗਰਮ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖ-ਭਾਲ

Home Science Guide for Class 8 PSEB ਗਰਮ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖ-ਭਾਲ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ
ਵਸਤੂਨਿਸ਼ਠ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਨਾ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਟਣ ਜਾਂ ਉਧੜਨ ਦਾ ਡਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਧੁਆਈ ਉਪਰੰਤ ਉੱਨ ਕਈ ਵਾਰ ਜੁੜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕਿਉਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਧੋਣ ਸਮੇਂ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਜਾਂ ਸਾਬਣ ਦੇ ਘੋਲ ਵਿਚ ਹਿਲਾਇਆ ਡੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉੱਨ ਦੇ ਤੰਤੂਆਂ ਦੇ ਰੇਸ਼ੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਇਕ-ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਉੱਪਰ ਚੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਉੱਨ ਜੁੜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਿਨਾਂ ਕੱਪੜਿਆਂ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੂਤੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਲਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਾਂਭਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੋਂ ਮਾਇਆ ਲਾਉਣੀ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਈ ਕੀੜੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੋਂ ਮਾਇਆ ਖਾਣ ਲਈ ਕੱਪੜੇ ਵਿੱਚ ਛੇਦ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਟਿੱਡੀਆਂ ਆਦਿ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ । ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਗਰਮ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਗਰਮ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਾਲਾ ਕੀੜਾ ਨਾ ਖਾ ਜਾਵੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਤੁਸੀਂ ਰੇਸ਼ਮੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸੰਭਾਲੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਰੇਸ਼ਮੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ

• ਰੋਜ਼ ਪਹਿਨਣ ਵਾਲੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਹੈਂਗਰ ਤੇ ਲਟਕਾ ਕੇ ਅਲਮਾਰੀ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਸੂਰਜ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲ ਰੰਗ ਫਿੱਕੇ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
• ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਮੈਲੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤਕ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ । ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਕੇ ਸੰਭਾਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਰੇਸ਼ਮੀ ਕੱਪੜੇ ਨਾ ਪਾਉਣੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪੁਰਾਣੀ ਚਾਦਰ, ਸੂਤੀ ਧੋਤੀ, ਤੌਲੀਏ ਜਾਂ ਗੁੱਡੀ ਕਾਗਜ਼ ਵਿਚ ਲਪੇਟ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਇਆ ਲਾ ਕੇ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਲਟਕਾਉਣਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ?
ਜਾਂ
ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਲਟਕਾ ਕੇ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ?
ਉੱਤਰ-
ਉੱਨ ਬਹੁਤ ਪਾਣੀ ਚੂਸਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਜੇਕਰ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਲਟਕਾ ਕੇ ਸੁਕਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਹੇਠਾਂ ਲਟਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਕਾਰ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਭਿਗੋਣਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ?
ਉੱਤਰ-
ਉੱਨ ਦਾ ਤੰਤੂ ਬਹੁਤ ਨਰਮ ਅਤੇ ਮੁਲਾਇਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਉੱਪਰ ਛੋਟੀਆਂਛੋਟੀਆਂ ਤਹਿਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਪਾਣੀ, ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਖਾਰ ਨਾਲ ਨਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਕ-ਦੂਸਰੇ ਵਿਚ ਫਸ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਤਕ ਨਹੀਂ ਭਿਗੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਗਰਮ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਧੋਣ ਸਮੇਂ ਗਰਮ ਅਤੇ ਠੰਢੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਤੰਤੂ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੁੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਨਿਬੰਧਾਤਮਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਗਰਮ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਸਮੇਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਵਰਤੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਗਰਮ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਸਮੇਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਵਰਤਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ

• ਉਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਧੋਣ ਸਮੇਂ ਰਗੜਨਾ ਅਤੇ ਕੁੱਟਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ।
• ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਧੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਭਿਉਂ ਕੇ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
• ਉਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਕਦੀ ਵੀ ਉਬਾਲਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ।
• ਊਨੀ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਲਈ ਪਾਣੀ ਕੋਸਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਾਪ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਉਨੀ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਲਈ ਮਿੱਠੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਹੀ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਖ਼ਾਰ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਉੱਨ ਸਖ਼ਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਸੁੱਕਣ ਤੇ ਪੀਲੀ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
• ਉਨੀ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਲਈ ਸਾਬਣ ਖ਼ਾਰ ਰਹਿਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਤੇਜ਼ ਖ਼ਾਰ ਦਾ ਉੱਨ ਤੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ।
• ਰੰਗਦਾਰ ਉੱਨ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਲਈ ਰੀਠਿਆਂ ਦੇ ਘੋਲ ਜਾਂ ਡਿਟਰਜੈਂਟ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਸਫ਼ੈਦ ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਧੋਣ ਲਈ ਘਰੇਲੂ ਬਲੀਚਿੰਗ ਘੋਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ । ਜੇ ਕਿਸੇ ਬਲੀਚਿੰਗ ਦੀ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਹਲਕੇ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਪਰਆਕਸਾਈਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
• ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਤਦ ਤਕ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਹੰਗਾਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਦ ਤਕ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਸਾਬਣ ਜਾਂ ਝੱਗ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾ ਨਿਕਲ ਜਾਵੇ ।
• ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿਚੋਂ ਆਖ਼ਰੀ ਵਾਰ ਹੰਗਾਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਨੀਲ ਪਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਊਨੀ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਨਿਚੋੜਨ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਮੋਟੇ ਬੁਰ ਵਾਲੇ ਤੌਲੀਏ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਚਾਰੇ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਦਬਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਪਾਣੀ ਸੋਖ ਲੈਣ ਕਾਰਨ ਗਿੱਲੇ ਉਨੀ ਕੱਪੜੇ ਭਾਰੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
• ਊਨੀ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਉਲਟਾ ਕਰਕੇ ਮੇਜ਼ ਜਾਂ ਚਾਰਪਾਈ ਤੇ ਛਾਂ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੇ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਸੁਕਾਉਣ ਤੇ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਉਲਟਾ ਕਰਕੇ ਗਿੱਲਾ ਕੱਪੜਾ ਰੱਖ ਕੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੈਲਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਧੋ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਗਰਮ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਗਰਮ ਕੱਪੜਾ ਜੇਕਰ ਕਿਤੋਂ ਪਾਟਾ ਜਾਂ ਉਧੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਠੀਕ ਕਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਧੋਣ ਸਮੇਂ ਛੇਕ ਵੱਡਾ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ।
2. ਗਰਮ ਕੱਪੜੇ ਦੀ ਬੁਣਾਈ ਬੜੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਵਿਚ ਮਿੱਟੀ ਫਸ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਧੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਝਾੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
3. ਧੁਆਈ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਫਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਗਰਮ ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੇ ਸੋਧਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਕੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
4. ਗਰਮ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤੇ ਰੇਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਨੁਕੂਲ ਸੋਧਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਚੁਣਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
5. ਗਰਮ ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੋਂ ਦਾਗ਼ ਧੱਬੇ ਛੁਡਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਭਿੰਨ ਰਸਾਇਣਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਕਾਰਕਾਂ ਆਦਿ ਦੀ ਕੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
6. ਗਰਮ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਧੁਆਈ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਧੋਤਾ ਜਾਵੇ ਇਸ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਕੱਪੜੇ ਦੀ ਰਚਨਾ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਵਿਧੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

7. ਸਭ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕੋ ਵਾਰੀ ਮਿਲਾ ਕੇ ਨਹੀਂ ਧੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ 1 ਕੱਪੜੇ ਦੀ ਕਿਸਮ, ਰਚਨਾ, ਰੰਗ ਆਦਿ ਅਨੁਸਾਰ ਛਾਂਟ ਕੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

8. ਘੱਟ ਗੰਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੰਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।

9. ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਧੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਕਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਜੇ ਕਿਸੇ ਥਾਂ ਤੋਂ ਸਿਲਾਈ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਈ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਛੇਕ ਆਦਿ ਹੋ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

10. ਕੱਪੜੇ ਤੇ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਦਾਗ਼ ਜਾਂ ਧੱਬਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?

11. ਧੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਜੇਬਾਂ ਵੇਖ ਲੈਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕੱਢ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

12. ਧੁਆਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਧੁਆਈ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸਮਾਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਸਮੇਂ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ !

13. ਧੁਆਈ ਵਿਚ ਪ੍ਰਯੋਗ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਤਿਕਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

14. ਧੋਤੇ ਹੋਏ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਕਾਉਣ ਲਈ ਉੱਚਿਤ ਵਿਧੀ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

15. ਧੁਆਈ ਲਈ ਨਰਮ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

16. ਧੋ ਕੇ ਸੁਕਾਏ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਛੇਤੀ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਇਕ ਗਰਮ ਸਵੈਟਰ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਧੋਵੋਗੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰੋਗੇ ?
ਜਾਂ
ਤੁਸੀਂ ਘਰ ਵਿਚ ਊਨੀ ਕੱਪੜੇ ਕਿਵੇਂ ਧੋਵੋਗੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਗਰਮ ਸਵੈਟਰ ਵਿਚ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬਟਨ ਲੱਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਜੇਕਰ ਕੁੱਝ ਅਜਿਹੇ ਫੈਂਸੀ ਬਟਨ ਹੋਣ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧੋਣ ਨਾਲ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਤਾਰ ਲੈਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਜੇਕਰ ਸਵੈਟਰ ਕਿਤੋਂ ਫਟਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸੀਅ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਹੁਣ ਸਵੈਟਰ ਦਾ ਖ਼ਾਕਾ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਲਕਸ ਦਾ ਚੂਰਾ ਜਾਂ ਰੀਠੇ ਦਾ ਘੋਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਹਲਕੇ ਦਬਾਓ ਦੀ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਧੋ ਲੈਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਸੇ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਤਦ ਤਕ ਧੋਂਦੇ ਹਨ ਜਦ ਤਕ ਸਾਰਾ ਸਾਬਣ ਨਾ ਨਿਕਲ ਜਾਵੇ ।

ਉਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਤਕ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁੰਗੜਨ ਦਾ ਡਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਕ ਬੁਰ ਵਾਲੇ ਟਰਕਿਸ਼ ਤੌਲੀਏ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹਲਕੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਦਬਾ ਕੇ ਪਾਣੀ ਕੱਢ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ।ਫਿਰ ਖ਼ਾਕੇ ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਕਿਸੇ ਸਮਤਲ ਥਾਂ ਤੇ ਛਾਂ ਵਿਚ ਸੁਕਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ !

ਖ਼ਾਕਾ ਬਣਾਉਣਾ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰਨਾ-ਸੁੱਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਉਲਟਾ ਕਰਕੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਗਿੱਲਾ ਕੱਪੜਾ ਰੱਖ ਕੇ ਸ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਸੂਤੀ ਅਤੇ ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਸਮੇਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਤੁਸੀਂ ਸੂਤੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸੰਭਾਲੋਗੇ ?
ਜਾਂ
ਤੁਸੀਂ ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸੰਭਾਲੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੂਤੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਗੱਲਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ

• ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਧੋ ਕੇ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਕਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ !
• ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਇਆ (ਕਲਫ ਲਾ ਕੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਿਨ ਤਕ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
• ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੱਪੜੇ ਦੀ ਨਮੀ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਕਰਕੇ ਹੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਨਮੀ ਵਾਲੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿਚ ਉੱਲੀ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੱਪੜੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਦਾਗ਼ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਬਰਸਾਤ ਵਿਚ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਅਲਮਾਰੀ ਜਾਂ ਸੰਦੂਕ ਵਿਚ ਕੱਪੜੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਰੱਖਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਧੁੱਪ ਨਿਕਲਣ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧੁੱਪ ਲਗਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
• ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਨਮੀ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੇ ਭੁੱਲ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।

ਉਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ-

1. ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੁਰਸ਼ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਝਾੜ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
2. ਜਿਹੜੇ ਕੱਪੜੇ ਗੰਦੇ ਹੋਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧੋ ਕੇ ਜਾਂ ਸੁੱਕੀ ਧੁਆਈ (ਡਰਾਈਕਲੀਨਿੰਗ) ਕਰਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
3. ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਬਕਸੇ ਜਾਂ ਅਲਮਾਰੀ ਆਦਿ ਵਿਚ ਧੁੱਪ ਜਾਂ ਹਵਾ ਲਵਾਉਂਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
4. ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਨਮੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਜਾਂ ਨਮੀ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੇ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
5. ਜਦੋਂ ਬਕਸੇ ਵਿਚ ਕੱਪੜੇ ਬੰਦ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਨੈਪਥਲੀਨ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ, ਕਪੂਰ ਜਾਂ ਨਿੰਮ ਦੇ ਸੁੱਕੇ ਪੱਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
6. ਹਰ ਇਕ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੇ ਕਾਗਜ਼ ਵਿਚ ਲਪੇਟ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਛਪਾਈ ਦੀ ਸਿਆਹੀ ਕਾਰਨ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀੜਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ।

Home Science Guide for Class 8 PSEB ਗਰਮ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖ-ਭਾਲ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉੱਨ ਦੇ ਤੰਤੂ ਦੇ ਗੁਣ ਹਨ –
(ਉ) ਕੋਮਲ
(ਅ) ਮੁਲਾਇਮ
(ਇ) ਪ੍ਰਾਣੀਜਨ
(ਸ) ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਸਾਰੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉੱਨ ਦੇ ਰੇਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹਨ –
(ਉ) ਨਮੀ
(ਅ ਤਾਪ
(ਇ) ਖ਼ਾਰ ।
(ਸ) ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਸਾਰੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਰੇਸ਼ਮੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਕਾਗਜ਼ ਵਿਚ ਲਪੇਟ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਗੁੱਡੀ ਕਾਗਜ਼
(ਅ) ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਕਾਗਜ਼
(ਇ) ਦੋਵੇਂ ਠੀਕ
(ਸ) ਦੋਵੇਂ ਗਲਤ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਗੁੱਡੀ ਕਾਗਜ਼

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਠੀਕ ਤੱਥ ਹੈ –
(ੳ) ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਅਤੇ ਮੁਲਾਇਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
(ਅ) ਰੇਆਨ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
(ਇ) ਸੂਤੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੇ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।

ਸਹੀ/ਗਲਤ ਦੱਸੋ

1. ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਲਟਕਾ ਕੇ ਨਹੀਂ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
ਉੱਤਰ-
✓

2. ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਇਆ ਲਾ ਕੇ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
ਉੱਤਰ-
✓

3. ਰੇਆਨ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਲਈ ਡਰਾਈਕਲੀਨਿੰਗ ਦੀ ਧੁਆਈ ਚੰਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✓

4. ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰੈਸ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✗

5. ਰੇਸ਼ਮੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✗

6. ਉਨੀ ਕੱਪੜੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮ ਪਾਣੀ, ਖਾਰ, ਰਗੜਨ ਅਤੇ ਮਰੋੜਨ ਨਾਲ ਖਰਾਬ | ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
✓

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ

1. ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ……………. ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
ਉੱਤਰ-
ਧੁੱਪ,

2. ਉਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਰੱਖਦੇ ਸਮੇਂ …….. ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਪਾ ਦਿਉ ।
ਉੱਤਰ-
ਨੇਪਥਾਲੀਨ,

3. ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਭਿਗੋ ਕੇ ਰੱਖਣ ਤੇ ………. ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਮਜ਼ੋਰ,

4. ਨਮੀਯੁਕਤ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਨ ਤੇ ………….. ਲਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ :
ਉੱਤਰ-
ਉੱਲੀ ।

ਇਕ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਧੋਣ ਲਈ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਪਾਣੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਰਮ ਪਾਣੀ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਦੇ ਸਮੇਂ ਨਿੰਮ ਦੇ ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਿਹੜੇ ਪੱਤ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਯੂਕਲਿਪਟਸ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਰੇਸ਼ਮੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹੋ ਜਿਹੇ ਕਾਗਜ਼ ਵਿਚ ਲਪੇਟ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੁੱਡੀ ਕਾਗ਼ਜ਼ ।

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੂਤੀ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਧੋਣ ਲਈ ਕੁੱਝ ਦੇਰ ਤਕ ਸਾਬਣ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਭਿਉਂ ਕੇ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਕੀ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੇ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਮੈਲ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੁਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗੰਦਗੀ, ਧੱਬੇ ਆਦਿ ਗਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਰੇਆਨ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਧੁਆਈ ਕਠਿਨ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿਉਂਕਿ ਰੇਆਨ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਨਾਲ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਰੇਆਨ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਲਈ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਧੁਆਈ ਚੰਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਡਰਾਈਕਲੀਨਿੰਗ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਰੇਆਨ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੇ ਤੇਜ਼ਾਬ ’ਤੇ ਖ਼ਾਰ ਦਾ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਤੇਜ਼ਾਬ ਅਤੇ ਖ਼ਾਰ ਦੋਹਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਰੇਆਨ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਹਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5. ਰੇਆਨ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਧੋਣ ਸਮੇਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਫੁਲਾਉਣਾ, ਤਾਪ, ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਰਸਾਇਣਾਂ ਅਤੇ ਅਲਕੋਹਲ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਰੇਆਨ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਧੁਆਈ ਲਈ ਕਿਹੜੀ ਵਿਧੀ ਠੀਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੁਣ ਅਤੇ ਨਪੀੜਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਰੇਆਨ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿੱਥੇ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਛਾਂ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੇ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਲਟਕਾਏ ਚੌਰਸ ਥਾਂ ‘ਤੇ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਰੇਆਨ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਘੱਟ ਗਰਮ ਸ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਉਲਟੇ ਪਾਸੇ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਕੱਪੜੇ ਵਿਚ ਹਲਕੀ ਨਮੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਉੱਨ ਦਾ ਤੰਤੂ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਾਫ਼ੀ ਕੋਮਲ, ਮੁਲਾਇਮ ਅਤੇ ਪਾਣੀਜਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਉੱਨ ਦਾ ਤੰਤੂ ਆਪਸ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਜੁੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਮੀ, ਖ਼ਾਰ, ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਗਰਮੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਉੱਨ ਦੇ ਤੰਤੂਆਂ ਦੀ ਸਤਹਿ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੁਰਦਰੀ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਉੱਨ ਦੇ ਰੇਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਸਤਹਿ ਖੁਰਦਰੀ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿਉਂਕਿ ਉੱਨ ਦੀ ਸਤਹਿ ਤੇ ਪਰਸਪਰ ਵਿਆਪੀ ਸ਼ਲਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਉੱਨ ਦੇ ਰੇਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਸਤਹਿ ਖੁਰਦਰੀ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਲਿਸਲਿਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਰੇਸ਼ੇ ਜਦੋਂ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਫੁੱਲ ਕੇ ਨਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਉੱਨ ਦੇ ਰੇਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਕੀ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਮੀ, ਤਾਪ ਅਤੇ ਖ਼ਾਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਤਾਪ ਦੇ ਅਨਿਸਚਿਤ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨਾਲ ਰੇਸ਼ਿਆਂ ‘ਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਰੇਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਜਮਾਅ ਅਤੇ ਸੁੰਗੜਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਉੱਨ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਸਾਬਣ ਨਾਲ ਧੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੋਮਲ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਸ਼ੁੱਧ ਖ਼ਾਰ ਰਹਿਤ ਸਾਬਣ ਨਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਜ਼ਿਆਦਾ ਖ਼ਾਰ ਮਿਲੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਉੱਨ ‘ ਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਉੱਨ ਸਖ਼ਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁੱਕਣ ‘ਤੇ ਪੀਲੀ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਉਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਧੁਆਈ ਲਈ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਿੱਠੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਧੁਆਈ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ ਘੋਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਪਰਮੈਂਗਨੇਟ, ਸੋਡੀਅਮ ਪਰਆਕਸਾਈਡ ਅਤੇ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਪਰਆਕਸਾਈਡ ਦੇ ਹਲਕੇ ਘੋਲ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਫੁਲਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿਉਂਕਿ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਡੁੱਬਣ ਨਾਲ ਰੇਸ਼ੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 21.
ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਧੋਣ ਸਮੇਂ ਰਗੜਨਾ-ਕੁੱਟਣਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ?
ਉੱਤਰ-
ਰਗੜਨ ਨਾਲ ਰੇਸ਼ੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਫਸਣ ਨਾਲ ਜੰਮ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 22.
ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿਚੋਂ ਆਖ਼ਰੀ ਵਾਰੀ ਹੰਗਾਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਨੀਲ ਕਿਉਂ ਪਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਿ ਊਨੀ ਕੱਪੜੇ ਵਿਚ ਸਫ਼ੈਦੀ ਤੇ ਚਮਕ ਬਣੀ ਰਹੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 23.
ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿਉਂਕਿ ਤੇਜ਼ ਧੁੱਪ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਅਤੇ ਤਾਪ ਨਾਲ ਉੱਨ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵਿਗੜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 24.
ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਧੁਆਈ ਲਈ ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਧੁਆਈ ਲਈ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
ਧੋਣ ਸਮੇਂ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਭਿਉਂਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਖ਼ਰੀ ਵਾਰ ਹੰਗਾਲਣ ਤਕ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 25.
ਧੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਧੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਖ਼ਾਕੇ ਤੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਰੱਖ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਆਕਾਰ ਠੀਕ ਕਰਕੇ ਛਾਂ ਵਿਚ ਉਲਟਾ ਕਰਕੇ, ਸਮਤਲ ਸਥਾਨ ਤੇ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਹਵਾ ਲੱਗ ਸਕੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 26.
ਊਨੀ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਧੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੈਂਗਰ ‘ਤੇ ਲਟਕਾ ਕੇ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸੁਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਉੱਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਣੀ ਚੂਸਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਜੇਕਰ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਹੈਂਗਰ ਤੇ ਲਟਕਾ ਕੇ ਸੁਕਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਹੇਠਾਂ ਲਟਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਆਕਾਰ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 27.
ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਉੱਤੇ ਕੀੜਿਆਂ ਦਾ ਅਸਰ ਨਾ ਹੋਵੇ ਇਸ ਲਈ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਬਕਸੇ ਜਾਂ ਅਲਮਾਰੀ ਵਿਚ ਕੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨੈਪਥਲੀਨ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ, ਪੈਰਾਡਾਈਕਲੋਰੋ ਬੈਂਜੀਨ ਦਾ ਚੂਰਾ, ਤੰਮਾਕੂ ਦੀ ਪੱਤੀ, ਪੀਸਿਆ ਹੋਇਆ ਲੌਂਗ, ਚੰਦਨ ਦਾ ਬੁਰਾਦਾ, ਫਟਕੜੀ ਦਾ ਚੂਰਾ ਜਾਂ ਨਿੰਮ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 28.
ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਰਗੜਨਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ?
ਉੱਤਰ-
ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਅਤੇ ਮੁਲਾਇਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਗਿੱਲੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਰਗੜਨਾ ਜਾਂ ਮਰੋੜਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਧੁਆਈ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਕਿਨ੍ਹਾਂ-ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਰੇਆਨ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਧੁਆਈ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

• ਰੇਆਨ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਭਿਉਂਣਾ, ਉਬਾਲਣਾ ਜਾਂ ਬਲੀਚ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
• ਸਾਬਣ ਨਰਮ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦਾ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਕੋਸਾ ਪਾਣੀ ਹੀ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮ ਨਹੀਂ ।
• ਸਾਬਣ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਝੱਗ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਬਣ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘੁਲ ਜਾਵੇ ।
• ਗਿੱਲੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਰੇਆਨ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ 50% ਤਕ ਗੁਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਬਣ ਦੀ ਝੱਗ ਕੱਢਣ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਨਿਚੋੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਸਾਬਣ ਦੀ ਝੱਗ ਨਿਚੋੜਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਦੋ ਵਾਰੀ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚੋਂ ਹੰਗਾਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਵੀ ਕੋਮਲਤਾ ਨਾਲ ਨਿਚੋੜ ਦੇ ਕੱਢਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਮਰੋੜ ਕੇ ਨਹੀਂ ਨਿਚੋੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ।
• ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਭਾਰੇ ਤੌਲੀਏ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ, ਲਪੇਟ ਦੇ ਹਲਕੇ-ਹਲਕੇ ਦਬਾ ਕੇ ਨਮੀ ਨੂੰ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
• ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਲਟਕਾ ਕੇ ਨਹੀਂ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ |
• ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਹਲਕੀ ਨਮੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਉਲਟੇ ਪਾਸੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਅਲਮਾਰੀ ਵਿਚ ਰੱਖਣ ਅਰਥਾਤ ਤਹਿ ਕਰਕੇ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਵੇਖ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਨਮੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਦੂਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਧੁਆਈ ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਅੰਤ ਤਕ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਬਣਾਓ।
ਉੱਤਰ-

• ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਛਾਂਟਣਾ ।
• ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਝਾੜਨਾ ਜਾਂ ਧੂੜ-ਰਹਿਤ ਕਰਨਾ ।
• ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿਚ ਜੇ ਕੋਈ ਸੁਰਾਖ ਆਦਿ ਹੋਣ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਨਾ ।
• ਕੱਪੜੇ ਦਾ ਖਾਕਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ।
• ਦਾਗ-ਧੱਬੇ ਛੁਡਾਉਣਾ ।
• ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ।
• ਧੁਆਈ ਕਰਨਾ ।
• ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਕਾਉਣਾ ।
• ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰਨਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿਚ ਰੰਗ ਤੇ ਚਮਕ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿਚ ਰੰਗ ਅਤੇ ਚਮਕ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ –

1. ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਧੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
2. ਊਨੀ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
3. ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਾਰੀ ਘੋਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ।
4. ਜੇਕਰ ਰੰਗ ਕੱਚਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਧੁਆਈ ਵਿਚ ਨਿਕਲਦਾ ਵਿਖਾਈ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਧੁਆਈ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਥੋੜੀ ਜਿਹੀ ਨਿਬੂ ਦੀ ਖਟਾਈ ਜਾਂ ਸਿਰਕਾ ਮਿਲਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
5. ਕੱਚੇ ਰੰਗ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਰੀਠੇ ਦੇ ਘੋਲ ਵਿਚ ਧੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਧੁਆਈ ਦੇ ਲਈ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਸਾਬਣ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਧੁਆਈ ਲਈ ਨਰਮ ਸਾਬਣ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸੋਡਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਨਾ ਹੋਵੇ । ਸਾਬਣ ਤਰਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਾਂ ਚਿਪਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੋਵੇ ਜੋ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਘੋਲ ਬਣਾ ਲਵੇ । ਖਾਰ ਵਾਲੇ ਸਾਬਣ ਨਾਲ ਉੱਨ ਦੇ ਤੰਤੁ ਸਖ਼ਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਫੈਦ ਉੱਨ ਵਿਚ ਪੀਲਾਪਨ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਰੰਗਦਾਰ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੇ ਲਈ ਰੀਠੇ ਦੇ ਘੋਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਕੱਪੜੇ ਦਾ ਰੰਗ ਨਹੀਂ ਉੱਤਰਦਾ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉੱਨ ਕਿਉਂ ਜੁੜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਉੱਨ ਦਾ ਰੇਸ਼ਾ ਬਹੁਤ ਨਰਮ ਅਤੇ ਮੁਲਾਇਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਉੱਪਰ ਛੋਟੀਆਂਛੋਟੀਆਂ ਤਹਿਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਪਾਣੀ, ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਖਾਰ ਨਾਲ ਨਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਕ-ਦੂਸਰੇ ਨਾਲ ਉਲਝ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੱਪੜਾ ਜੁੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਉੱਨ ਦੀ ਧੁਆਈ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁੰਗੜਨ ਤੇ ਜੁੜਨ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਚਾਰ ਗੱਲਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-

1. ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਰਗੜਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ।
2. ਪਾਣੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
3. ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਧੁਆਈ ਵਿਚ ਖਾਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ।
4. ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਗਿੱਲੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਲਟਕਾ ਕੇ ਨਹੀਂ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੈਲੇ ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸਾਫ਼ ਕਰੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਊਨੀ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਰੀਠੇ ਦਾ ਘੋਲ ਜਾਂ ਇਜ਼ੀ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਭਿਉਂ ਦਿਓ | ਉਸ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਰਗੜੋ । ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੈਲੇ ਭਾਗ ਨੂੰ ਹੱਥ ਦੀ ਤਲੀ ਤੇ ਰਗੜ ਕੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੋਰ ਸਾਬਣ ਲਾ ਕੇ ਦੂਸਰੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਰਗੜੋ । ਜੇਕਰ ਮੈਲ ਸਾਫ਼ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਭਾਗ ਤੇ ਬੁਰਸ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ | ਜਦੋਂ ਕੱਪੜਾ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਤਲ ਛਾਂ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਸੁਕਾਓ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੂਤੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਧੁਆਈ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਵੇਖ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੱਪੜਾ ਕਿਧਰੋਂ ਫਟਿਆ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਫਟਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਉਂਣ ਮਾਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
2. ਜੇਕਰ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਾਗ ਲੱਗਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਧੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਤਾਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਰੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਕਾਰ ਤੇ ਕਿਸਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿਚ ਵਿਭਾਜਿਤ ਕਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
3. ਰੰਗੀਨ ਅਤੇ ਸਫ਼ੈਦ ਸੂਤੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
4. ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਭਿਉਂ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕੱਪੜੇ ਦਾ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਮੈਲ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੁਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ! ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੇ ਹੋਰ ਗੰਦਗੀ ਦੇ ਧੱਬੇ ਆਦਿ ਗਲ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
5. ਧੋਣ ਦੇ ਲਈ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਚੰਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਦਾ ਸਾਬਣ, ਰਗੜਨ ਦਾ ਤਖਤਾ ਜਾਂ ਬੁਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਟਾਰਚ (ਕਲ ਆਦਿ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤਿਆਰ ਰੱਖਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ।
6. ਕੱਪੜੇ ਦੀ ਕਿਸਮ ਅਨੁਸਾਰ ਧੁਆਈ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੱਪੜੇ ਜਿਵੇਂ ਚਾਦਰ, ਪੈਂਟ, ਸਲਵਾਰ ਆਦਿ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਭਿਉਂ ਕੇ ਸਾਬਣ ਦੀ ਟਿੱਕੀ ਮਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਰਸੋਈ ਘਰ ਦੇ ਝਾੜਨ ਆਦਿ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਸਾਬਣ ਪਾ ਕੇ ਭਿਉਂ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਫਿਰ ਹੱਥ ਨਾਲ ਰਗੜ ਕੇ ਮਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਕਾਲਰ, ਕਫ ਤੇ ਕੋਰ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਦੇ ਮੈਲ ਨੂੰ ਮੁਲਾਇਮ ਬੁਰਛ ਨਾਲ ਰਗੜ ਕੇ ਧੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
7. ਰੰਗਦਾਰ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਠੰਢੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਭਿਉਂਣਾ ਤੇ ਧੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਕੱਪੜੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੰਦੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਭਿਉਂਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
8. ਮੁਲਾਇਮ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਰਗੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਰਗੜ ਕੇ ਨਿਚੋੜ ਕੇ ਧੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
9. ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਬਣ ਕੱਢਣ ਦੇ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਵਿਚੋਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਕੱਢਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਬਣ ਦਾ ਪੂਰਾ ਝੱਗ ਨਿਕਲ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਕੱਪੜਾ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਨਿਚੋੜ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
10. ਸਫ਼ੈਦ ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੇ ਕਲਫ ਲਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਕਲਫ ਤੇ ਘੋਲ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਨੀਲ ਪਾ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਚਮਕ ਆ ਜਾਵੇ, ਫਿਰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਚੋੜ ਕੇ ਸੁਕਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ |
11. ਪਾਣੀ ਨਿਚੋੜ ਕੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਜੇ ਕੋਈ ਰੰਗਦਾਰ ਕੱਪੜਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਛਾਂ ਵਿਚ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
12. ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਲਟਾ ਕਰਕੇ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
13. ਸੁੱਕੇ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਨਮ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਦਾਗ-ਧੱਬੇ ਛੁਡਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਕਿਨ੍ਹਾਂ-ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦਾਗ-ਧੱਬੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਛੁਡਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਜਾਣਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਦਾਗ ਧੱਬੇ ਛੁਡਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਕੁੱਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲਾਂ ਜਾਣ ਲੈਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ –
ਧੱਬਾ ਛੇਤੀ ਛੁਡਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਧੋਬੀ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਤਦ ਤਕ ਦਾਗ-ਧੱਬੇ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੱਕੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

• ਦਾਗ-ਧੱਬੇ ਛੁਡਾਉਣ ਵਿਚ ਰਸਾਇਣਿਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਘੱਟ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
• ਘੋਲ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਤੇ ਉਨੀ ਦੇਰ ਤਕ ਹੀ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਤਕ ਧੱਬਾ ਫਿੱਕਾ ਨਾ ਪੈ ਜਾਵੇ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਤਕ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਕੱਪੜੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
• ਚਿਕਨਾਈ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਥਾਂ ਦੇ ਥੱਲੇ ਕਿਸੇ ਸੋਖਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਮੋਟੀ ਤਹਿ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ | ਧੱਬੇ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਰਗੜਨ ਲਈ ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਨਰਮ ਪੁਰਾਣੇ ਰੁਮਾਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
• ਧੱਬੇ ਉਤਾਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਹਵਾ ਵਿਚ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਧੱਬਾ ਉਤਾਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਰਸਾਇਣ ਦੀ ਵਾਸ਼ਪ ਦੇ ਬੁਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ।
• ਦਾਗ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ, ਜਦ ਤਕ ਇਸ ਦਾ ਗਿਆਨ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਦ ਤਕ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਕਿਉਂਕਿ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਧੱਬੇ ਹੋਰ ਪੱਕੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
• ਰੰਗੀਨ ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੋਂ ਇਹ ਧੱਬੇ ਛੁਡਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਕੋਨੇ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਡੁਬੋ ਕੇ ਵੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੰਗ ਕੱਚਾ ਹੈ ਜਾਂ ਪੱਕਾ ।
• ਧੱਬਾ ਛੁਡਾਉਣ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਸਤੂਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧੱਬਿਆਂ ਨੂੰ ਛੁਡਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੋਂ ਧੱਬੇ ਛੁਡਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਨਾ ਤਾਂ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਲੋਰੀਨ ਵਾਲੇ ਰਸਾਇਣਿਕ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ।
• ਅਲਕੋਹਲ, ਸਪਿਰਟ, ਬੈਨਜੀਨ, ਪੈਟਰੋਲ ਆਦਿ ਨਾਲ ਦਾਗ਼ ਛੁਡਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਅੱਗ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਰੇਸ਼ਮੀ ਅਤੇ ਸੂਤੀ ਵਸਤਰਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਿਵੇਂ ਕਰੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੇਖੋ ਉਪਰੋਕਤ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਰੇਸ਼ਮੀ ਅਤੇ ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸੰਭਾਲੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੇਖੋ ਉਪਰਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਰੇਸ਼ਮੀ ਅਤੇ ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸੰਭਾਲੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੇਖੋ ਉਪਰਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ।

ਗਰਮ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖ-ਭਾਲ PSEB 8th Class Home Science Notes

ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ

• ਉੱਨ ਦਾ ਧਾਗਾ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਵਾਲਾਂ ਅਤੇ ਪਸ਼ਮ ਤੋਂ ਬਣਦਾ ਹੈ ।
• ਉੱਨ ਦੇ ਗਿੱਲੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਹੈਂਗਰ ਤੇ ਟੰਗ ਕੇ ਨਹੀਂ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
• ਉੱਨ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਭਿਉਂਣ ਨਾਲ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਹੀ ਸਾਬਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਬਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਦਬਾ ਕੇ ਧੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਐੱਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਊਨੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਹੈਂਗਰ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਲਟਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਕੱਪੜਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁੱਕ ਜਾਵੇ ।
  ਊਨੀ ਕੱਪੜਾ ਤਹਿ ਲੱਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ।
• ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਗਰਮ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਗਰਮ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਾਲਾ ਕੀੜਾ ਨਾ ਖਾ ਜਾਵੇ ।
• ਗੰਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਜੋ ਧੋਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹੋਣ, ਧੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਝਾਈ-ਕਲੀਨ ਕਰਵਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਜਦੋਂ ਊਨੀ ਕੱਪੜੇ ਬਕਸੇ ਵਿਚ ਬੰਦ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਨਿੰਮ, ਸਫੈਦੇ ਦੇ ਪੱਤੇ ਜਾਂ ਨੈਪਥਲੀਨ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਪਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ।
• ਸੂਤੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਧੋਣਾ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਆਸਾਨ ਹੈ ।
• ਉੱਲੀ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਦਾਗ਼ ਵੀ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਉਤਰਦੇ ਹਨ । |
• ਰੇਸ਼ਮੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਰੰਗ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ । ਤੇਜ਼ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ।