Class 9

Punjab State Board PSEB 9th Class Science Book Solutions Chapter 2 ਕੀ ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ਸ਼ੁੱਧ ਹਨ? Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 9 Science Chapter 2 ਕੀ ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ਸ਼ੁੱਧ ਹਨ?

PSEB 9th Class Science Guide ਕੀ ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ਸ਼ੁੱਧ ਹਨ? Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਖੇੜਨ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਗੇ ?
(ੳ) ਸੋਡੀਅਮ ਕਲੋਰਾਈਡ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ।
(ਅ) ਅਮੋਨੀਅਮ ਕਲੋਰਾਈਡ ਨੂੰ ਸੋਡੀਅਮ ਕਲੋਰਾਈਡ ਅਤੇ ਅਮੋਨੀਅਮ ਕਲੋਰਾਈਡ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ।
(ੲ) ਧਾਤ ਦੇ ਛੋਟੇ ਟੁਕੜੇ ਨੂੰ ਕਾਰ ਦੇ ਇੰਜਣ ਆਇਲ ਵਿੱਚੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ।
(ਸ) ਦਹੀਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮੱਖਣ ਕੱਢਣ ਲਈ ।
(ਹ) ਪਾਣੀ ਵਿੱਚੋਂ ਤੇਲ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ।
(ਕ) ਚਾਹ ਵਿੱਚੋਂ ਚਾਹ-ਪੱਤੀ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ।
(ਖ) ਰੇਤ ਵਿੱਚੋਂ ਲੋਹੇ ਦੀਆਂ ਪਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ।
(ਗ) ਤੂੜੀ ਵਿੱਚੋਂ ਕਣਕ ਦੇ ਦਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ।
(ਘ) ਪਾਣੀ ਵਿੱਚੋਂ ਤਰਦੇ ਹੋਏ ਬਾਰੀਕ-ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ।
(ਝ) ਫੁੱਲਾਂ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਦੇ ਨਿਚੋੜ ਵਿੱਚੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਰਣਕਾਂ (pigments) ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਕਸ਼ੀਦਣ ਵਿਧੀ/ਵਾਸ਼ਪਨ ਨਾਲ ।
(ਅ) ਜੌਹਰ ਉਡਾਉਣਾ ਵਿਧੀ ।
(ੲ) ਫਿਲਟਰੀਕਰਨ ਜਾਂ ਛਾਣਨ ਵਿਧੀ ।
(ਸ) ਅਪਕੇਂਦਰਨ ਵਿਧੀ ।
(ਹ) ਨਿਖੇੜਕ ਵਿਧੀ (ਨਿਖੇੜਕ ਕੀਪ ਵਿਧੀ) ।
(ਕ) ਛਾਣਨ ਵਿਧੀ । (ਚੁੰਬਕੀ ਨਿਖੇੜਕ ਵਿਧੀ ।
(ਗ) ਫਟਕਣ ਵਿਧੀ ।
(ਘ) ਫਿਲਟਰੀਕਰਨ ਜਾਂ ਅਪਕੇਂਦਰਨ ਵਿਧੀ ।
(ਝ) ਕਰੋਮੈਟੋਗਰਾਫੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਚਾਹ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਪੜਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋਗੇ । ਘੋਲ, ਘੋਲਕ, ਘੁਲਿਤ, ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ, ਅਘੁਲਣਸ਼ੀਲ, ਫਿਲਟਰੇਟ ਅਤੇ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਘੋਲ ਦੀ ਚੋਣ – ਚਾਹ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪਾਣੀ ਆਧਾਰਭੂਤ ਘੋਲਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਘੁਲਿਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਰੂਪੀ ਘੋਲਕ ਵਿੱਚ ਸਰਲਤਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

ਉਬਾਲਣਾ – ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਉਬਲਣ ਦਰਜੇ ਤਕ ਗਰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਚੀਨੀ ਅਤੇ ਅਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਚਾਹ ਪੱਤੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਘੁਲਿਤ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਓ ।

ਛਾਣਨਾ – ਅਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਚਾਹ ਪੱਤੀ ਨੂੰ ਛਲਣੀ ਨਾਲ ਛਾਣੋ । ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਚੀਨੀ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਚਾਹ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚਾਹ ਪੱਤੀ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਕੇ ਫਿਲਟਰੇਟ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚਾਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੀਮਾ ਨੇ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀਆਂ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਾਪਮਾਨ ‘ਤੇ ਪਰਖਿਆ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਅੰਕੜੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੂੰ 100 ਗ੍ਰਾਮ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲਿਤ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਮਾਤਰਾ, ਜਿਹੜੀ ਸੰਤ੍ਰਿਪਤ ਘੋਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ, ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਸਾਰਣੀ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ-

(ਉ) 50 ਗ੍ਰਾਮ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ 313 K ਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਦੇ ਸੰਤ੍ਰਿਪਤ ਘੋਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਗਰਾਮ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ ?
(ਅ) ਸੀਮਾ 353K ਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਕਲੋਰਾਈਡ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਤ੍ਰਿਪਤ ਘੋਲ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਘੋਲ ਨੂੰ ਕਮਰੇ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ‘ਤੇ ਠੰਡਾ ਹੋਣ ਲਈ ਛੱਡਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਕੀ ਪ੍ਰੇਖਣ ਕਰੇਗੀ ? ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰੋ ।
(ੲ) 293K ਤੇ ਹਰੇਕ ਨਮਕ ਦੀ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਗਣਨਾ ਕਰੋ । ਇਸ ਤਾਪਮਾਨ ‘ਤੇ ਕਿਹੜਾ ਨਮਕ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਹੋਵੇਗਾ ?
(ਸ) ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨਾਲ ਨਮਕ ਦੀ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲਤਾ ‘ ਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 100g ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ 313K ਤੇ ਸੰਤ੍ਰਿਪਤ ਘੋਲ ਦੇ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦਾ KNO₃ = 62g
50g ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ 313K ਤੇ ਸੰਤ੍ਰਿਪਤ ਘੋਲ ਦੇ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦਾ KNO₃ = \(\frac{62}{100}\) × 50 = 31g

(ਅ) 353 K ਤੇ KCl ਦੇ ਸੰਤ੍ਰਿਪਤ ਘੋਲ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਰੱਗਿਆ ਠੰਢਾ ਕਰਨ ਲਈ ਛੱਡ ਦੇਵੇਗੀ ਤਾਂ ਤਾਪਮਾਨ ਘੱਟ ਹੋਣ ਤੇ ਕ੍ਰਿਸਟਲੀਕਰਨ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ KCl ਦੇ ਕ੍ਰਿਸਟਲ ਬਣ ਜਾਣਗੇ ।

(ੲ) KNO₃ ਦੀ 100g ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲਤਾ = \(\frac{32}{100}\) × 100 = 32g
NaCI ਦੀ 100g ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲਤਾ = \(\frac{36}{100}\) × 100 = 36g
KCl ਦੀ 100g ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲਤਾ = \(\frac{35}{100}\) × 100 = 35g
NH₄Cl ਦੀ 100g ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲਤਾ = \(\frac{37}{100}\) × 100 = 37g
293K ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲਤਾ ਅਮੋਨੀਅਮ ਕਲੋਰਾਈਡ ਦੀ ਹੈ ।

(ਸ) ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨਾਲ ਲੂਣਾਂ ਦੀ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲਤਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਤਾਪਮਾਨ ਵੱਧਦਾ ਹੈ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੂਣਾਂ ਦੀ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲਤਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਸਹਿਤ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ :
(ੳ) ਸੰਤ੍ਰਿਪਤ ਘੋਲ
(ਅ) ਸ਼ੁੱਧ ਪਦਾਰਥ
(ੲ) ਕੋਲਾਇਡ
(ਸ) ਨਿਲੰਬਨ ।
ਉੱਤਰ-
(ੳ) ਸੰਤ੍ਰਿਪਤ ਘੋਲ – ਕਿਸੇ ਨਿਸਚਿਤ ਤਾਪਮਾਨ ‘ਤੇ ਜਦੋਂ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਘੁਲਿਤ ਪਦਾਰਥ ਨਹੀਂ ਘੁਲਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਤ੍ਰਿਪਤ ਘੋਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

(ਅ) ਸ਼ੁੱਧ ਪਦਾਰਥ – ਸ਼ੁੱਧ ਪਦਾਰਥ ਉਹ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਇਕੋ ਕਿਸਮ ਦੇ ਅਣੂ ਹਨ । ਸੁੱਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਭੌਤਿਕ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਿਕ ਗੁਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ | ਸਾਰੇ ਯੌਗਿਕ ਸ਼ੁੱਧ ਪਦਾਰਥ ਹਨ । ਉਦਾਹਰਨ-ਸਾਧਾਰਨ ਨਮਕ, ਚੀਨੀ, ਸੋਨਾ, ਤਾਂਬਾ, ਪਾਰਾ ਆਦਿ ।

(ੲ) ਕੋਲਾਇਡ – ਇਹ ਇਕ ਬਿਖਮਅੰਗੀ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਣਾਂ ਦਾ ਆਕਾਰ 1pm ਤੋਂ 100nm ਦੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਕਣ ਇੰਨੇ ਵੱਡੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਕਿਰਣਾਂ ਨੂੰ ਫੈਲਾਅ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਕਣ ਤਲ ‘ਤੇ ਨਹੀਂ ਬੈਠਦੇ ਪਰ ਅਪਕੇਂਦਰੀਕਰਨ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਵੱਖ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਉਦਾਹਰਨ-ਕੋਹਰਾ, ਬੱਦਲ, ਧੂੰਆਂ, ਦੁੱਧ, ਸਪੰਜ, ਜੈਲੀ, ਪਨੀਰ, ਮੱਖਣ ਆਦਿ ।

(ਸ) ਨਿਲੰਬਨ – ਇਹ ਬਿਖਮਅੰਗੀ ਘੋਲ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਠੋਸ, ਵ ਵਿੱਚ ਪਰਿਖੇਪਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਘੁਲਿਤ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਕਣ ਘੁਲਦੇ ਨਹੀਂ ਹਨ ਬਲਕਿ ਮਾਧਿਅਮ ਦੀ ਸਮਸਟੀ ਵਿੱਚ ਨਿਲੰਬਿਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਛਾਣਨ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿਸ਼ਰਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ; ਉਦਾਹਰਨ-ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਚਾਕ ਪਾਉਡਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਸਮਅੰਗੀ ਅਤੇ ਬਿਖਮਅੰਗੀ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕਰੋ : ਸੋਡਾ ਪਾਣੀ, ਲੱਕੜੀ, ਬਰਫ਼, ਹਵਾ, ਮਿੱਟੀ, ਸਿਰਕਾ, ਫਿਲਟਰ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਚਾਹ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੋਡਾ ਪਾਣੀ = ਸਮਅੰਗੀ
ਲੱਕੜੀ = ਬਿਖਮਅੰਗੀ
ਬਰਫ਼ = ਸਮਅੰਗੀ
ਹਵਾ = ਸਮਅੰਗੀ
ਮਿੱਟੀ = ਬਿਖਮਅੰਗੀ
ਸਿਰਕਾ = ਸਮਅੰਗੀ
ਫਿਲਟਰ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਚਾਹ = ਸਮਅੰਗੀ ।

ਸ਼ਨ 6.
ਤੁਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰੋਗੇ ਕਿ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਰੰਗਹੀਣ ਵ ਸ਼ੁੱਧ ਪਾਣੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਰੰਗਹੀਣ ਦ੍ਰਵ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਕਣ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸ਼ੁੱਧ ਹੋਣ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਸਵਾਦ ਤੇ ਗੰਧ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ । ਇਸ 100°C ਜਾਂ 373 K ਤੇ ਉਬਲ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਸ਼ੁੱਧ ਪਦਾਰਥ ਹਨ ?
(ੳ) ਬਰਫ਼,
(ਅ) ਦੁੱਧ,
(ੲ) ਲੋਹਾ,
(ਸ) ਹਾਈਡਰੋਕਲੋਰਿਕ ਐਸਿਡ,
(ਹ) ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਆਂਕਸਾਈਡ,
(ਕ) ਪਾਰਾ
(ਖ) ਇੱਟ,
(ਗ) ਲੱਕੜੀ,
(ਘ) ਹਵਾ ।
ਉੱਤਰ-
ਲੋਹਾ, ਹਾਈਡਰੋਕਲੋਰਿਕ ਐਸਿਡ, ਪਾਰਾ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਆਕਸਾਈਡ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਮਿਸ਼ਰਣਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਘੋਲ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਕਰੋ-
(ੳ) ਮਿੱਟੀ
(ਅ) ਸਮੁੰਦਰੀ ਪਾਣੀ
(ੲ) ਹਵਾ
(ਸ) ਕੋਲਾ
(ਹ) ਸੋਡਾ ਪਾਣੀ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਮੁੰਦਰੀ ਪਾਣੀ, ਹਵਾ, ਸੋਡਾ ਪਾਣੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜਾ ਟਿੰਡਲ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਦਰਸਾਏਗਾ ?
(ਉ) ਨਮਕ ਦਾ ਘੋਲ
(ਅ) ਦੁੱਧ
(ੲ) ਕਾਪਰ ਸਲਫੇਟ ਦਾ ਘੋਲ
(ਸ) ਸਟਾਰਚ ਦਾ ਘੋਲ ।
ਉੱਤਰ-
ਦੁੱਧ, ਸਟਾਰਚ ਦਾ ਘੋਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਨੂੰ ਤੱਤ, ਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕਰੋ
(ੳ) ਸੋਡੀਅਮ,
(ਅ) ਮਿੱਟੀ,
(ੲ) ਚੀਨੀ ਦਾ ਘੋਲ,
(ਸ) ਚਾਂਦੀ,
(ਹ) ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਕਾਰਬੋਨੇਟ,
(ਕ) ਟਿਨ,
(ਖ) ਸਿਲੀਕਾਂਨ,
(ਗ) ਕੋਲਾ,
(ਘ) ਹਵਾ,
(੩) ਸਾਬਣ,
(ਚ) ਮੀਥੇਨ,
(ਛ) ਕਾਰਬਨ-ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ,
(ਜ) ਖੂਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਤੱਤ – ਸੋਡੀਅਮ, ਚਾਂਦੀ, ਟਿਨ, ਸਿਲੀਕਾਨ ।
ਯੌਗਿਕ – ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਕਾਰਬੋਨੇਟ, ਮੀਥੇਨ, ਕਾਰਬਨ-ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ।
ਮਿਸ਼ਰਨ-ਮਿੱਟੀ, ਚੀਨੀ ਦਾ ਘੋਲ, ਕੋਲਾ, ਸਾਬਣ, ਹਵਾ, ਖੂਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਪਰਿਵਰਤਨ ਰਸਾਇਣਿਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ਹਨ ?
(ੳ) ਪੌਦਿਆਂ ਦਾ ਵਧਨਾ
(ਅ) ਲੋਹੇ ਨੂੰ ਜੰਗ ਲੱਗਣਾ
(ੲ) ਲੋਹ ਚੂਰਣ ਅਤੇ ਰੇਤ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਣਾ
(ਸ) ਭੋਜਣ ਪਕਾਉਣਾ
(ਹ) ਭੋਜਨ ਦਾ ਪਾਚਨ
(ਕ) ਪਾਣੀ ਦਾ ਬਰਫ਼ ਬਣਨਾ
(ਖ) ਮੋਮਬੱਤੀ ਦਾ ਜਲਣਾ ।
ਉੱਤਰ-
ਲੋਹੇ ਨੂੰ ਜੰਗ ਲੱਗਣਾ, ਭੋਜਨ ਪਕਾਉਣਾ, ਭੋਜਨ ਦਾ ਪਾਚਨ, ਮੋਮਬੱਤੀ ਦਾ ਜਲਣਾ ।

Science Guide for Class 9 PSEB ਕੀ ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ਸ਼ੁੱਧ ਹਨ? InText Questions and Answers

ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸ਼ੁੱਧ ਪਦਾਰਥ ਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਸਮਝਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਸ਼ੁੱਧ ਪਦਾਰਥ – ਉਹ ਪਦਾਰਥ ਸ਼ੁੱਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਾਰੇ ਕਣ ਸਮਾਨ ਰਸਾਇਣਿਕ ਗੁਣਾਂ ਵਾਲੇ ਹੋਣ । ਸ਼ੁੱਧ ਪਦਾਰਥ ਵਿੱਚ ਸਦਾ ਹੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਕਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ , ਜਿਵੇਂ- ਸੋਨਾ, ਤਾਂਬਾ, ਸੋਡੀਅਮ ਕਲੋਰਾਈਡ, ਚੀਨੀ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਮਅੰਗੀ ਅਤੇ ਬਿਖਮਅੰਗੀ ਮਿਸ਼ਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਮਅੰਗੀ ਅਤੇ ਬਿਖਮਅੰਗੀ ਮਿਸ਼ਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ – ਸਮਅੰਗੀ ਮਿਸ਼ਰਣ ਦਾ ਰੂਪ, ਗੁਣ ਅਤੇ ਸੰਰਚਨਾ ਹਰ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਸਮਰੂਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਬਿਖਮਅੰਗੀ ਮਿਸ਼ਰਣ ਦੇ ਘਟਕਾਂ ਦੇ ਭੌਤਿਕ ਗੁਣ ਇੱਕ-ਦੂਸਰੇ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਜਲ ਵਿੱਚ ਨਮਕ ਅਤੇ ਜਲ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਸਮਅੰਗੀ ਮਿਸ਼ਰਣ ਦੇ ਉਦਾਹਰਨ ਹਨ । ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਤੇਲ, ਨਮਕ ਵਿੱਚ ਗੰਧਕ, ਨਮਕ ਵਿੱਚ ਲੋਹੇ ਦੀ ਛਿੱਲਣ, ਰੇਤ ਵਿੱਚ ਨਮਕ, ਨਮਕ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਆਦਿ ਬਿਖਮਅੰਗੀ ਮਿਸ਼ਰਣ ਦੇ ਉਦਾਹਰਨ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਦਾਹਰਨ ਸਹਿਤ ਸਮਅੰਗੀ ਅਤੇ ਬਿਖਮਅੰਗੀ ਮਿਸ਼ਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-

ਸਮਅੰਗੀ ਮਿਸ਼ਰਣ (Homogeneous Mixture)	ਬਿਖਮਅੰਗੀ ਮਿਸ਼ਰਣ (Heterogeneous Mixture)
(1) ਇਸ ਦੇ ਘਟਕ ਵਿੱਚ ਸਮਾਨ ਵੰਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।	(1) ਇਸਦੇ ਘਟਕ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੰਡੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ।
(2) ਇਸ ਵਿੱਚ ਅੰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਗੁਣ ਅਤੇ ਸੰਰਚਨਾ ਹਰ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਸਮਰੁਪ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਉਦਾਹਰਨ-ਪਿੱਤਲ, ਕਾਂਸਾ, ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ, ਐਲਕੋਹਲ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ, ਹਵਾ ਆਦਿ ।	(2) ਇਸ ਵਿੱਚ ਅੰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਗੁਣ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਭਿੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਉਦਾਹਰਨ-ਰੇਤ ਕਣ ਅਤੇ ਲੋਹ ਚੂਰਣ, ਰੇਤ+ਅਮੋਨੀਅਮ ਕਲੋਰਾਈਡ, ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਚਾਕ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਘੋਲ, ਨਿਲੰਬਨ ਅਤੇ ਕੋਲਾਇਡ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਭਿੰਨ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਇੱਕ ਸੰਤ੍ਰਿਪਤ ਘੋਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ 36 ਗ੍ਰਾਮ ਸੋਡੀਅਮ ਕਲੋਰਾਈਡ ਨੂੰ 100 ਗ੍ਰਾਮ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ 293k ਤੇ ਘੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸੰਘਣਤਾ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਘੁਲਿਤ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਪੁੰਜ (ਸੋਡੀਅਮ ਕਲੋਰਾਈਡ = 36g
ਘੋਲਕ ਦਾ ਪੁੰਜ (ਪਾਣੀ) = 100g
ਘੋਲ ਦਾ ਪੁੰਜ = ਘੁਲਿਤ ਦਾ ਪੁੰਜ + ਘੋਲਕ ਦਾ ਪੁੰਜ
= 36g + 100g = 136g

= \(\frac{36}{136}\) × 100 = 26.47%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪੈਟਰੋਲ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਤੇਲ ਜੋ ਕਿ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਹਨ, ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਨਿਖੋੜੇਗੇ ? ਪੈਟਰੋਲ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਤੇਲ ਦੇ ਉੱਬਾਲ ਦਰਜਿਆਂ ਵਿੱਚ 25° ਸੈ. ਤੋਂ ਵੱਧ ਅੰਤਰ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੈਟਰੋਲ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਤੇਲ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਸਾਧਾਰਣ ਕਸ਼ੀਦਣ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਰਾਂਗੇ ਕਿਉਂਕਿ ਦੋਵੇਂ ਵ ਬਗੈਰ ਅਪਘਟਨ ਦੇ ਉੱਬਲ ਜਾਣਗੇ । ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਉੱਬਾਲ ਦਰਜੇ ਵਿੱਚ 25°C ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਾ ਫਰਕ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਨਿਖੇੜਨ ਦੀਆਂ ਆਮ ਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦਿਓ-
(i) ਦਹੀਂ ਤੋਂ ਮੱਖਣ ।
(ii) ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਨਮਕ ।
(iii) ਨਮਕ ਤੋਂ ਕਪੂਰ ।
ਉੱਤਰ-
(i) ਅਪਕੇਂਦਰਨ ।
(ii) ਕ੍ਰਿਸਟਲੀਕਰਨ ।
(iii) ਜੌਹਰ ਉਡਾਉਣਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕ੍ਰਿਸਟਲੀਕਰਣ ਵਿਧੀ ਦੇ ਨਾਲ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣਾਂ ਦਾ ਨਿਖੇੜਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕ੍ਰਿਸਟਲੀਕਰਨ ਵਿਧੀ ਦੁਆਰਾ ਠੋਸ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਰਲੀਆਂ ਅਸ਼ੁੱਧੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਸਮੁੰਦਰੀ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲੇ ਨਮਕ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਸ਼ੁੱਧ ਨਮੂਨੇ ਤੋਂ ਫਿਟਕਰੀ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ । ਕ੍ਰਿਸਟਲੀਕਰਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਨੂੰ ਭੌਤਿਕ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਿਕ ਪਰਿਵਰਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਗੀਕ੍ਰਿਤ ਕਰੋ-
ਰੁੱਖਾਂ ਦਾ ਕੱਟਣਾ, ਮੱਖਣ ਦਾ ਇੱਕ ਬਰਤਨ ਵਿੱਚ ਪਿਘਲਣਾ, ਅਲਮਾਰੀ ਨੂੰ ਜੰਗ ਲੱਗਣਾ, ਪਾਣੀ ਦਾ ਉੱਬਲ ਕੇ ਵਾਸ਼ਪ ਬਣਨਾ, ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਵਿੱਚ ਵਿਘਟਨ ਹੋਣਾ, ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸਧਾਰਨ ਨਮਕ ਦਾ ਘੁਲਣਾ, ਫਲਾਂ ਤੋਂ ਸਲਾਦ ਬਨਾਉਣਾ, ਲੱਕੜੀ ਅਤੇ ਕਾਗਜ਼ ਦਾ ਜਲਣਾ ।
ਉੱਤਰ-

1. ਰੁੱਖਾਂ ਦਾ ਕੱਟਣਾ-ਭੌਤਿਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ।
2. ਮੱਖਣ ਦਾ ਇੱਕ ਬਰਤਨ ਵਿੱਚ ਪਿਘਲਣਾ-ਭੌਤਿਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ।
3. ਅਲਮਾਰੀ ਨੂੰ ਜੰਗ ਲੱਗਣਾ-ਰਸਾਇਣਿਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ।
4. ਪਾਣੀ ਦਾ ਉੱਬਲ ਕੇ ਵਾਸ਼ਪ ਬਣਨਾ-ਭੌਤਿਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ।
5. ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣਾ ਇਸਦਾ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਵਿੱਚ ਵਿਘਟਨ ਹੋਣਾ-ਰਸਾਇਣਿਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ।
6. ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸਾਧਾਰਨ ਨਮਕ ਦਾ ਘੁਲਣਾ-ਭੌਤਿਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ।
7. ਫਲਾਂ ਤੋਂ ਸਲਾਦ ਬਨਾਉਣਾ-ਭੌਤਿਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ।
8. ਲੱਕੜੀ ਅਤੇ ਕਾਗਜ਼ ਦਾ ਜਲਣਾ-ਰਸਾਇਣਿਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਪਦਾਰਥ ਜਾਂ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸ਼ੁੱਧ ਪਦਾਰਥ – ਹਾਈਡੋਜਨ, ਤਾਂਬਾ, ਸੋਨਾ, ਨਮਕ, ਚੀਨੀ, ਪਾਣੀ, ਲੋਹਾ, ਚਾਂਦੀ ਆਦਿ ।
ਮਿਸ਼ਰਨ – ਸੋਡਾ ਵਾਟਰ, ਨਮਕ ਦਾ ਘੋਲ, ਸ਼ਰਬਤ, ਧੂੰਆਂ, ਆਈਸਕ੍ਰੀਮ, ਗੰਧਕ-ਲੋਹ ਚੂਰਣ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ, ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਤੇਲ ਦਾ ਘੋਲ ।

Punjab State Board PSEB 9th Class Science Book Solutions Chapter 1 ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਦਾਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 9 Science Chapter 1 ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਦਾਰ

PSEB 9th Class Science Guide ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਦਾਰ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਾਪਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੈਲਸੀਅਸ ਇਕਾਈ ਵਿੱਚ ਬਦਲੋ :
(ਉ) 293 K
(ਅ) 470 K.
ਉੱਤਰ-
(ੳ) 293 K = 293 – 273
= 20°C.

(ਅ) 470 K
= 470 – 273°C
= 197°C.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਾਪਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕੈਲਵਿਨ ਇਕਾਈ ਵਿੱਚ ਬਦਲੋ :
(ਉ) 25°C
(ਅ) 373°C
ਉੱਤਰ-
(ੳ) ਤਾਪਮਾਨ = 25°C .
= 25 + 273 = 298 K.

(ਅ) ਤਾਪਮਾਨ
= 373° C
= 373 + 273 = 646 K.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰੇਖਣਾਂ ਲਈ ਕਾਰਨ ਲਿਖੋ :
(ਉ) ਨੇਫਥਲੀਨ ਨੂੰ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਕੁਝ ਵੀ ਠੋਸ ਪਦਾਰਥ ਛੱਡੇ ਬਿਨਾਂ ਅਦਿੱਖ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਅ) ਸਾਨੂੰ ਇਤਰ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਬੈਠੇ ਹੋਏ ਹੀ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
(ੳ) ਕਈ ਪਦਾਰਥ ਵ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਹੋਏ ਬਿਨਾਂ ਠੋਸ ਅਵਸਥਾ ਤੋਂ ਸਿੱਧੇ ਗੈਸ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨੂੰ ਜੌਹਰ ਉਡਾਉਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਨੇਫਥਾਲੀਨ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕਾਰਨ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਠੋਸ ਪਦਾਰਥ ਛੱਡੇ ਅਦਿੱਖ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਅ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਕਣ ਲਗਾਤਰ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਤਰ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਹਵਾ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਵਿੱਚ ਪਸਰਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਕਈ ਮੀਟਰ ਦੂਰ ਤਕ ਸੁੰਘਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਣਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵੱਧਦੇ ਹੋਏ ਆਕਰਸ਼ਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤਰਤੀਬ ਵਿੱਚ ਕਰੋ :
(ਉ) ਪਾਣੀ
(ਅ) ਚੀਨੀ
(ੲ) ਆਕਸੀਜਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਕਸੀਜਨ < ਪਾਣੀ < ਚੀਨੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਾਪਮਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਭੌਤਿਕ ਅਵਸਥਾ ਕੀ ਹੈ :
(ੳ) 25°C
(ਅ) 0°C
(ੲ) 100°C.
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਵ ਅਵਸਥਾ
(ਅ) ਠੋਸ ਅਵਸਥਾ
(ੲ) ਗੈਸੀ ਅਵਸਥਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪੁਸ਼ਟੀ ਲਈ ਕਾਰਣ ਦਿਓ :-
(ਉ) ਪਾਣੀ ਕਮਰੇ ਦੇ ਤਾਪਮਾਣ ‘ ਤੇ ਦੂਵ ਹੈ ।
(ਅ) ਲੋਹੇ ਦੀ ਅਲਮਾਰੀ ਕਮਰੇ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ‘ਤੇ ਠੋਸ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
(ੳ)

1. ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਜਿਸ ਵੀ ਬਰਤਨ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇ ਉਸ ਦਾ ਹੀ ਆਕਾਰ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ । ਕਮਰੇ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਪਾਣੀ ਦੇ ਉਬਾਲ ਦਰਜੇ ਤੋਂ ਘੱਟ ਅਤੇ ਜਮਾਵ ਦਰਜੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ ।
2. ਪਾਣੀ ਵੱਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

(ਅ)

1. ਲੋਹੇ ਦੀ ਅਲਮਾਰੀ ਦਾ ਨਿਸਚਿਤ, ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੀਮਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਥਿਰ ਆਇਤਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
2. ਨਾਂ ਮਾਤਰ ਦਬੀਣਯੋਗਤਾ ਹੈ । ਕਮਰੇ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਲੋਹੇ ਦੇ ਉਬਾਲ ਦਰਜੇ ਤੋਂ ਘੱਟ ਅਤੇ ਪਿਘਲਣ ਦਰਜੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ | ਕਮਰੇ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਉਸਦੀ ਅਵਸਥਾ ਪਰਿਵਰਤਨ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਉਸ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਠੋਸ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
273k ਤੇ ਬਰਫ਼ ਨੂੰ ਠੰਡਾ ਕਰਨ ਤੇ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਇਸੇ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਠੰਡਾ ਕਰਨ ਤੇ ਠੰਡਕ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧੇਰੇ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
273K ਤੇ ਬਰਫ਼ ਇਸੇ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਸੰਗਲਨ ਦੀ ਗੁਪਤ ਤਾਪ ਊਰਜਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਉਬਲਦੇ ਹੋਏ ਪਾਣੀ ਜਾਂ ਭਾਫ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਜਲਨ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਕਿਸ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਭਾਫ਼-ਜਦੋਂ ਪਾਣੀ 373K ਤੇ ਉਬਲਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ 373K ਤੇ ਵਾਸ਼ਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ 536 ਕੈਲੋਰੀ/ ਗ੍ਰਾਮ ਤਾਪ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਉਬਲਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਗੁਪਤ ਤਾਪ ਉਰਜਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਚਿੱਤਰ ਦੇ ਲਈ ਉ, ਅ, ੲ, ਸ, ਹ ਅਤੇ ਕ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨੂੰ ਨਾਂ ਦਿਓ :-

ਉੱਤਰ-
(ੳ) ਸੰਗਲਨ (Fusion)
(ਅ) ਵਾਸ਼ਪਣ (Oapourization)
(ੲ) ਸੰਘਣਨ (Condensation)
(ਸ) ਜੰਮਣਾ (Solidification)
(ਹ) ਜੌਹਰ ਉਡਾਉਣਾ (Sublimation ।

Science Guide for Class 9 PSEB ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਦਾਰ InText Questions and Answers

ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜੇ ਪਦਾਰਥ ਹਨ :
ਕੁਰਸੀ, ਹਵਾ, ਸੁਨੇਹ, ਗੰਧ, ਘਿਰਣਾ, ਬਦਾਮ, ਵਿਚਾਰ, ਠੰਡ, ਠੰਡਾ ਪਿਆਓ, ਇਤਰ ਦੀ ਗੰਧ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੁਰਸੀ, ਹਵਾ, ਬਦਾਮ ਅਤੇ ਠੰਡਾ ਪਿਆਓ ਪਦਾਰਥ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਪੰਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਸਥਾਨ ਘੇਰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰੇਖਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਦੱਸੋ :
ਗਰਮਾ-ਗਰਮ ਭੋਜਨ ਦੀ ਮਹਿਕ ਕਈ ਮੀਟਰ ਦੂਰ ਤੋਂ ਹੀ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਠੰਡੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਮਹਿਕ ਲੈਣ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਗਰਮਾ-ਗਰਮ ਜਾਂ ਠੰਡਾ ਖਾਣਾ ਕਣਾਂ ਤੋਂ ਬਣਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਕਣ ਸਦਾ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸਰਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਤਾਪਮਾਨ ਵੱਧਣ ਨਾਲ ਕਣਾਂ ਦੀ ਗਤੀ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਵਿਸਰਣ ਦੀ ਦਰ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਗਰਮਾ-ਗਰਮ ਖਾਣੇ ਦੀ ਮਹਿਕ ਕਈ ਮੀਟਰ ਦੂਰ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਵਿਸਰਣ ਰਾਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਭੋਜਨ ਠੰਡਾ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਇਸਦੇ ਕਣਾਂ ਦਾ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਵਿਸਰਣ, ਲਗਪਗ ਨਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਠੰਡੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਮਹਿਕ ਨਹੀਂ ਆ ਪਾਉਂਦੀ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਭੋਜਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਵਿਮਿੰਗ ਪੂਲ ਵਿੱਚ ਗੋਤਾਖੋਰ ਪਾਣੀ ਕੱਟ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਇਸ ਨਾਲ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਕਿਹੜਾ ਗੁਣ ਖਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਵਿਮਿੰਗ ਪੂਲ ਵਿੱਚ ਗੋਤਾਖੋਰ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਕੱਟ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪਾਣੀ ਦੇ ਕਣਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਾਅਣੂਕ ਬਲ ਕਾਰਜ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਾਲ ਰੱਖਦਾ ਹੈ । ਜਲ ਦੇ ਕਣਾਂ ਵਿੱਚ ਦੂਰੀ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਨਪੀੜਨ ਦਾ ਗੁਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਸਵੀਮਿੰਗ ਪੂਲ ਵਿੱਚ ਗੋਤਾਖੋਰ ਜਦੋਂ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਧੱਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਦੇ ਅਣੂਆਂ ਵਿੱਚ ਆਕਰਸ਼ਣ ਬਲ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਹ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਕੱਟ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਕਣਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਾਰੇ ਪਦਾਰਥ ਕਣਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲਣ ‘ਤੇ ਬਣਦੇ ਹਨ । ਸਾਰੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਕਣ ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇੰਨੇ ਛੋਟੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਆਕਾਰ ਦੀ ਅਸੀਂ ਕਲਪਨਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ । ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅੱਗੇ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ-

1. ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਕਣਾਂ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
2. ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਕਣ ਲਗਾਤਾਰ ਗਤੀ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਗਤਿਜ ਊਰਜਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
3. ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਕਣ ਇੱਕ-ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਆਕਰਸ਼ਣ ਬਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
4. ਤਾਪਮਾਨ ਵਧਾਉਣ ਤੇ ਕਣਾਂ ਦੀ ਗਤਿਜ ਊਰਜਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਿਸੇ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਇਕਾਈ ਆਇਤਨ ਦੇ ਪੁੰਜ ਨੂੰ ਘਣਤਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । (ਘਣਤਾ = ਪੁੰਜ/ਆਇਤਨ ) ਵੱਧਦੀ ਹੋਈ ਘਣਤਾ ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਓ :
ਹਵਾ, ਚਿਮਨੀ ਦਾ ਧੂੰਆਂ, ਸ਼ਹਿਦ, ਪਾਣੀ, ਚਾਕ, ਤੂੰ ਅਤੇ ਲੋਹਾ ।
ਉੱਤਰ-
ਚਿਮਨੀ ਦਾ ਧੂੰਆਂ, ਹਵਾ, ਨੂੰ, ਪਾਣੀ, ਸ਼ਹਿਦ, ਚਾਕ, ਲੋਹਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
(ੳ) ਪਦਾਰਥ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਸਾਰਣੀਬੱਧ ਕਰੋ ।
(ਅ) ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ‘ਤੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰੋਨਿੱਗਰਤਾ, ਦਬੀਣਯੋਗਤਾ, ਤਰਲਤਾ, ਬਰਤਨ ਵਿੱਚ ਗੈਸ ਦਾ ਭਰਨਾ, ਆਕਾਰ, ਗਤਿਜ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਘਣਤਾ ।
ਉੱਤਰ-
(ੳ) ਪਦਾਰਥ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਠੋਸ, ਵ ਅਤੇ ਗੈਸ ਹਨ ।
ਠੋਸ, ਦ੍ਰਵ ਅਤੇ ਗੈਸ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ-

(ਅ)
1. ਨਿੱਗਰਤਾ – ਨਿੱਗਰਤਾ ਠੋਸ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਗੁਣ ਹੈ । ਨਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਨਪੀੜਨ ਯੋਗਤਾ ਕਾਰਨ, ਇਹ ਬਾਹਰੀ ਬਲ ਲਗਾਉਣ ‘ਤੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਕਾਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦੇ । ਠੋਸ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਆਕਰਸ਼ਣ ਬਲ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਵ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਦਬਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗੈਸ ਨੂੰ ਸਰਲਤਾ ਨਾਲ ਦਬਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

2. ਦਬੀਣਯੋਗਤਾ – ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਦਬੀਣਯੋਗਤਾ ਗੁਣ, ਉਹਨਾਂ ‘ਤੇ ਦਬਾਅ ਦੇ ਅਸਰ ਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ । ਜੇ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਬਾਹਰੀ ਦਬਾਅ ਨਾਲ ਦਬਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਦੁਬੀਣਯੋਗਤਾ ਨਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੋਵੇਗੀ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜੇ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਬਾਹਰੀ ਦਬਾਅ ਨਾਲ ਦਬਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਦਬੀਯੋਗਤਾ ਵਧੇਰੇ ਹੋਵੇਗੀ । ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਦਬੀਯੋਗਤਾ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਆਇਤਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਸਥਿਰ ਆਇਤਨ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਦਬੀਣਯੋਗਤਾ ਨਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਅਤੇ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਆਇਤਨ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਦਬੀਣਯੋਗਤਾ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਠੋਸ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰੀ ਬਲ ਦੁਆਰਾ ਦਬਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਆਇਤਨ ਵੀ ਨਿਸਚਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਦਬੀਣਯੋਗਤਾ ਨਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਵਾਂ ਦੀ ਦਬੀਣਯੋਗਤਾ ਠੋਸਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗੈਸਾਂ ਦੀ ਦਬੀਣਯੋਗਤਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਗੈਸਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਆਇਤਨ ਵਾਲੇ ਸਿਲੰਡਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਪੀੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

3. ਤਰਲਤਾ – ਤਰਲਤਾ, ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਗੁਣ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਿਸਚਿਤ ਆਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਨਿਸਚਿਤ ਆਇਤਨ ਜ਼ਰੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਤਰਲਤਾ ਵੱਗਣ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਵ ਦਾ ਆਕਾਰ ਬਦਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਠੋਸ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਵੱਗਦੇ ਪਰ ਗੈਸਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਗਦੀਆਂ ਹਨ ।

4. ਬਰਤਨ ਵਿੱਚ ਗੈਸ ਦਾ ਭਰਨਾ – ਗੈਸਾਂ ਦੇ ਕਣਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਾਣੁਕ ਬਲ ਨਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਦਬੀਣਯੋਗਤਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਗੈਸ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਆਇਤਨ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਘੱਟ ਆਇਤਨ ਵਾਲੇ ਬਰਤਨ ਵਿੱਚ ਨਪੀੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰਲਤਾ ਪੂਰਵਕ ਇੱਕ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ ਤਕ ਭੇਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

5. ਆਕਾਰ – ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਕਣਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਲ ਕਾਰਜ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਬਲੇ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਰ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਆਕਰਸ਼ਣ ਬਲ ਦਾ ਮੁੱਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਠੋਸ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਕਣਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਾਅਲੁਕ ਬਲ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਨਿਸਚਿਤ ਆਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਵਾਂ ਅਤੇ ਗੈਸਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।

6. ਗਤਿਜ ਉਰਜਾ – ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਕਣ ਸਦਾ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨੂੰ ਗਤਿਜ ਉਰਜਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਵਧਣ ਨਾਲ ਕਣਾਂ ਦੀ ਗਤੀ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਰਥਾਤ ਤਾਪਮਾਨ ਵਧਣ ਨਾਲ ਕਣਾਂ ਦੀ ਗਤਿਜ ਉਰਜਾ ਵੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਠੋਸ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਗਤਿਜ ਊਰਜਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ । ਵ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਗਤਿਜ ਊਰਜਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਗੈਸਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਤਿਜ ਊਰਜਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

7. ਘਣਤਾ – ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦੀ ਘਣਤਾ ਪ੍ਰਤੀ ਇਕਾਈ ਆਇਤਨ ਦੇ ਪੁੰਜ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਠੋਸ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਘਣਤਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ; ਞ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਅਤੇ ਗੈਸਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਕਾਰਣ ਦੱਸੋ-
(ੳ) ਗੈਸ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਬਰਤਨ ਨੂੰ ਭਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ ।
(ਅ) ਗੈਸ ਬਰਤਨ ਦੀਆਂ ਦੀਵਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
(ੲ) ਲੱਕੜ ਦੀ ਮੇਜ਼ ਠੋਸ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
(ਸ) ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਹੱਥ ਚਲਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਪਰ ਇੱਕ ਠੋਸ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਕਰਾਟੇ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ ।
ਉੱਤਰ-
(ੳ) ਗੈਸ ਦੇ ਕਣਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਹੁਤ ਢਿੱਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲੀ ਸਥਾਨ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆਕਰਸ਼ਣ ਬਲ ਨਾਂ-ਮਾਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਤੀਬਰ ਗਤੀ ਨਾਲ ਸਾਰੀਆਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਧਰ-ਉੱਧਰ ਗਤੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਨਿਸਚਿਤ ਆਇਤਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਇਸ ਲਈ ਗੈਸ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਬਰਤਨ ਨੂੰ ਭਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

(ਅ) ਗੈਸ ਦੇ ਕਣਾਂ ਦੀ ਗਤੀ ਅਨਿਯਮਿਤ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਤੀਬਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਅਨਿਯਮਿਤ ਗਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਕਣ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਬਰਤਨ ਦੀਆਂ ਦੀਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਬਰਤਨ ਦੀ ਦੀਵਾਰ ਤੇ ਗੈਸ ਕਣਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਤੀ ਇਕਾਈ ਖੇਤਰ ‘ਤੇ ਲੱਗੇ ਬਲ ਦੇ ਕਾਰਨ ਦੀਵਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਦਬਾਅ ਬਣਦਾ ਹੈ ।

(ੲ) ਲੱਕੜ ਦੀ ਮੇਜ਼ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਜਿਹੜੇ ਕਣਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣੀ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਲ ਕਾਰਜ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਹੋਰ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਨਿਸਚਿਤ ਆਕਾਰ, ਦਬੀਣਯੋਗਤਾ ਦੀ ਕਮੀ, ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੀਮਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਥਿਰ ਆਇਤਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਠੋਸ ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਬਾਹਰੀ ਬਲ ਲੱਗਣ ਤੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਕਾਰ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ।

(ਸ) ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਕਣਾਂ ਵਿੱਚ ਆਕਰਸ਼ਣ ਬਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਮੁੱਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਦਾਰਥਾਂ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਹਵਾ ਦੇ ਕਣਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬਲ ਨਾਂ-ਮਾਤਰ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦੇ ਕਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਰਥਾਤ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਹੱਥ ਸੌਖਿਆਂ ਚਲਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਪਰ ਠੋਸ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਵਿੱਚ ਆਕਰਸ਼ਣ ਬਲ ਦਾ ਮੁੱਲ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਕਣ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਚਲਾ ਸਕਦੇ । ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਕਰਾਟੇ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਤੋੜ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਠੋਸ ਪਦਾਰਥ ਨਾਲੋਂ ਵਾਂ ਦੀ ਘਣਤਾ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਬਰਫ਼ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਉੱਤੇ ਤੈਰਦੇ ਵੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ | ਪਤਾ ਕਰੋ ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਗਰਮ ਹੋ ਕੇ ਫੈਲਦੀਆਂ ਹਨ । ਤਾਪਮਾਨ ਵਧਾਉਣ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਘਣਤਾ ਘੱਟਦੀ ਹੈ ਪਰ ਪਾਣੀ 0°C ਤੋਂ 4°C ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸੁੰਗੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਹੋਰ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫੈਲਦਾ ਹੈ | ਪਾਣੀ ਦੀ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਘਣਤਾ 4°C ਤੇ 1g/cm³ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਬਰਫ਼ ਦੀ ਘਣਤਾ ਪਾਣੀ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਪਾਣੀ ਦੇ ਤਲ `ਤੇ ਤੈਰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 0.91 g ਪਾਣੀ 0°C ਤੇ 1 cm³ ਆਇਤਨ ਘੇਰਦਾ ਹੈ ਅਰਥਾਤ ਬਰਫ਼ ਦੀ ਘਣਤਾ 0.91g/cm³ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਾਪਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੈਲਸੀਅਸ ਵਿੱਚ ਬਦਲੋ :
(ਉ) 300 K
(ਅ) 573 K.
ਉੱਤਰ-
(ੳ) 300 K = 300 – 273
= 27°C

(ਅ) 573 K = 573 – 273
= 300°C

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਭੌਤਿਕ ਅਵਸਥਾ ਕੀ ਹੋਵੇਗੀ ?
(ਉ) 250°C
(ਅ) 100°C.
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਵਾਸ਼ਪ । ਸਾਰਾ ਪਾਣੀ ਭਾਫ਼ ਬਣ ਕੇ ਉੱਡ ਜਾਵੇਗਾ ।
(ਅ) ਪਾਣੀ ਉਬਲਣ ਲੱਗੇਗਾ । ਇਹ ਪਾਣੀ ਦਾ ਉਬਾਲ ਦਰਜਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਤਾਪਮਾਨ ਸਥਿਰ ਕਿਉਂ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸਥਿਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਕਣਾਂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਆਕਰਸ਼ਣ ਬਲ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਤਾਪ ਊਰਜਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਦਿਖਾਏ ਬਿਨਾਂ ਹੀ ਪਦਾਰਥ ਤਾਪ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਸੋਖ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਵਾਯੂਮੰਡਲੀ ਗੈਸਾਂ ਨੂੰ ਦ੍ਰਵ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਕੋਈ ਵਿਧੀ ਸੁਝਾਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਵਾਯੂਮੰਡਲੀ ਗੈਸਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਬੰਦ ਬਰਤਨ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਦਬਾਅ ਵਧਾ ਕੇ ਅਤੇ ਤਾਪਮਾਨ ਘੱਟ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਤ੍ਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਗਰਮ ਖੁਸ਼ਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਕੂਲਰ ਵਧੇਰੇ ਠੰਡ ਕਿਉਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗਰਮ ਖੁਸ਼ਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਵੱਧ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਵਧੇਰੇ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਗਤਿਜ ਊਰਜਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ । ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਵਾਤਾਵਰਨ ਕਾਰਨ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਜਲ ਵਾਸ਼ਪ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਜਲ ਕਣਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘੱਟ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਨ ਦੀ ਦਰ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਨ ਤੋਂ ਠੰਡਕ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ ਠੰਡਾ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬਣੇ ਘੜੇ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਛੇਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਘੜੇ ਵਿੱਚ ਭਰਿਆ ਪਾਣੀ ਰਿਸ ਕੇ ਬਾਹਰ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਗਰਮ ਹਵਾ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਵਾਸ਼ਪੀਕ੍ਰਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਾਸ਼ਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀ ਤਾਪ ਉਰਜਾ ਘੜੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਘੜੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਪਾਣੀ ਠੰਡਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਐਸੀਟੋਨ/ਪੈਟਰੋਲ ਜਾਂ ਸੈਂਟ ਪਾਉਣ ‘ ਤੇ ਸਾਡੀ ਹਥੇਲੀ ਠੰਡੀ ਕਿਉਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਐਸੀਟੋਨ/ਪੈਟਰੋਲ ਜਾਂ ਸੈਂਟ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਵਾਸ਼ਪੀੜਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਜਦੋਂ ਇਹਨਾਂ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਹਥੇਲੀ ‘ਤੇ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਕਣ ਹਥੇਲੀ ਅਤੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਵਾਤਵਰਨ ਤੋਂ ਉਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਾਸ਼ਪੀਕ੍ਰਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਹਾਨੀ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਹਥੇਲੀ ਠੰਡੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਕੱਪ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪਲੇਟ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਗਰਮ ਦੁੱਧ ਜਾਂ ਚਾਹ ਜਲਦੀ ਕਿਉਂ ਪੀ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੱਪ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਪਲੇਟ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਪਲੇਟ ਦੀ ਸਤਾ ਵੱਧ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਵਿੱਚ ਭਰੇ ਦੁੱਧ ਜਾਂ ਚਾਹ ਦਾ ਵਾਸ਼ਪਣ ਵੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਪਲੇਟ ਦੀ ਸਤਾ ਤੋਂ ਵਾਸ਼ਪਣ ਵੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਪਲੇਟ ਦੀ ਸਤਹਿ ਤੋਂ ਵਾਸ਼ਪਣ ਵੱਧ ਹੋਣ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਚਾਹ ਜਲਦੀ ਠੰਡੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਅਸੀਂ ਕੱਪ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪਲੇਟ ਨਾਲ ਇਸ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਲੈਂਦੇ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਸੂਤੀ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਸਰੀਰਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਕਾਰਨ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਸੀਨਾ ਵਧੇਰੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਠੰਡਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਪਸੀਨੇ ਦੇ ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪਸੀਨੇ ਦੇ ਕਣ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਜਾਂ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੀ ਊਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਵਾਸ਼ਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਨ ਦੀ ਗੁਪਤ ਤਾਪ ਉਰਜਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਤਾਪ ਊਰਜਾ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਸੋਖਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਠੰਡਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕਿਉਂਕਿ ਸੂਤੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਸੋਖਣ ਵੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਸਾਡਾ ਪਸੀਨਾ ਇਸ ਦੁਆਰਾ ਸੌਖ ਕੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਸੌਖਿਆਂ ਵਾਸ਼ਪੀਕ੍ਰਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

Punjab State Board Syllabus PSEB 9th Class Environmental Education Book Solutions Guide Pdf in English Medium & Punjabi Medium & Hindi Medium are part of PSEB Solutions for Class 9.

PSEB 9th Class Environmental Education Guide | Environmental Education Guide for Class 9 PSEB in English Medium

PSEB 9th Class Environmental Education Book Solutions in Punjabi Medium

• Chapter 1 ਵਾਤਾਵਰਣ (Environment)
• Chapter 2 ਵਸੋਂ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ (Population and Environment)
• Chapter 3 ਮਨੁੱਖੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਉੱਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ (Impact of Human Activities on Environment)
• Chapter 4 ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਕਾਸ (Economic and Social Development)
• Chapter 5 ਉਦਾਰੀਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ (Impact of Liberalization and Globalization)
• Chapter 6 ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿਚ ਸਮਾਜ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ (Role of Society in Development and Environment)
• Chapter 7 ਵਾਤਾਵਰਣਿਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ (Environmental Pollution)
• Chapter 8 ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਅਤੇ ਰੋਗ (Pollution and Diseases)
• Chapter 9 ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਆਪੀ ਮੁੱਦੇ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦਾ ਸੁਧਾਰ (Global Issues and Improvement of Environment)
• Chapter 10 ਆਫ਼ਤਾਂ (Disaster)
• Chapter 11 ਊਰਜਾ ਦੀ ਖ਼ਪਤ (Energy Consumption)
• Chapter 12 ਉਰਜਾ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸ੍ਰੋਤ (Conventional Sources of Energy)
• Chapter 13 ਊਰਜਾ ਦੇ ਗੈਰ ਰਵਾਇਤੀ ਸੋਤ (Non-Conventional Sources of Energy)
• Chapter 14 ਊਰਜਾ ਦਾ ਸੁਰੱਖਿਅਣ (Conservation of Energy)
• Chapter 15 ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੰਮ ਕਾਜੀ ਵਾਤਾਵਰਣ (Safe Work Environment)
• Chapter 16 ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਾਨੂੰਨ, ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮੁੱਢਲੀ ਸਹਾਇਤਾ (Safety Laws, Accidents and First Aid)
• Chapter 17 ਨਸ਼ਾ-ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ (Drugs-Ill Effects-I)

Punjab State Board PSEB 9th Class Agriculture Book Solutions Chapter 11 ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਖੇਤੀ ਵਿਸ਼ੇ Textbook Exercise Questions, and Answers.

PSEB Solutions for Class 9 Agriculture Chapter 11 ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਖੇਤੀ ਵਿਸ਼ੇ

Agriculture Guide for Class 9 PSEB ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਖੇਤੀ ਵਿਸ਼ੇ Textbook Questions and Answers

ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉੱਤਰ
(ੳ) ਇੱਕ-ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਜੀ. ਐੱਮ. ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਜਨੈਟੀਕਲੀ ਮੋਡੀਫਾਈਡ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬੀ. ਟੀ. ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਬੈਸੀਲਸ ਬੁਰੈਜੀਇਨਸੈਂਸ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬੀ. ਟੀ. ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਕੀਨਟਾਸ਼ਕ ਪਦਾਰਥ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਰਵੇਦਾਰ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਖਾ ਕੇ ਸੁੰਡੀ ਮਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
PPV ਅਤੇ F R ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੌਦ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਅਧਿਕਾਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ (Protection of Plant Variety and Farmers Rights).

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪੌਦ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਅਧਿਕਾਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ ਕਿਹੜੇ ਸਾਲ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਾਲ 2001 ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਖੇਤ ਨੂੰ ਪੱਧਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਨਵੀਨਤਮ ਮਸ਼ੀਨ ਦਾ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਲੇਜ਼ਰ ਕਰਾਹਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਝੋਨੇ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਯੰਤਰ ਦਾ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਟੈਂਸ਼ੀਓਮੀਟਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਪਿਛਲੀ ਇਕ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾ ਵੱਧ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
0.5 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼੍ਰੀਨ ਹਾਊਸ ਗੈਸਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਾਰਬਨ-ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ, ਨਾਈਟਰਸ ਆਕਸਾਈਡ, ਕਲੋਰੋਫਲੋਰੋ ਕਾਰਬਨ, ਮੀਥੇਨ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸੀ. ਐੱਫ. ਸੀ. ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਲੋਰੋ-ਫਲੋਰੋ ਕਾਰਬਨ (Chlorofluorocarbon) ।

(ਅ) ਇੱਕ-ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਜੀ. ਐੱਮ. ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਜੀ. ਐੱਮ. ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਅਜਿਹੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਫ਼ਸਲ ਜਾਂ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਦਾ ਜੀਨ ਪਾ ਕੇ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ । ਜੀ. ਐੱਮ. ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਹੈ ਜਨੈਟੀਕਲੀ ਮੋਡੀਫਾਈਡ ਫ਼ਸਲਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬੀ. ਜੀ.-1 ਅਤੇ ਬੀ. ਜੀ.-2 ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀ ਫ਼ਰਕ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੀ.ਜੀ.-1 ਅਤੇ ਬੀ.ਜੀ.-2 ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਬਾਲਗਾਰਡ-1 ਅਤੇ ਬਾਲਗਾਰਡ2 ਕਿਸਮਾਂ, ਇਹ ਨਰਮੇ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ | ਬੀ. ਜੀ.-1 ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਬੀ. ਟੀ. ਜੀਨ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬੀ.ਜੀ.-2 ਵਿੱਚ ਦੋ ਬੀ.ਟੀ. ਜੀਨ ਪਾਏ ਗਏ ਹਨ । ਬੀ.ਜੀ.-1 ਸਿਰਫ਼ ਅਮਰੀਕਨ ਸੁੰਡੀ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬੀ.ਜੀ.-2 ਅਮਰੀਕਨ ਸੁੰਡੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਸੁੰਡੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬੀ. ਟੀ. ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਟੀਡੇ ਦੀਆਂ ਸੁੰਡੀਆਂ ਕਿਉਂ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੀ. ਟੀ. ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਰਵੇਦਾਰ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸੁੰਡੀਆਂ ਲਈ ਜ਼ਹਿਰ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਖਾ ਕੇ ਸੁੰਡੀਆਂ 3-4 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਬੀ. ਟੀ. ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀਂਡੇ ਦੀਆਂ ਸੁੰਡੀਆਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬਰੀਕੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਕੀ ਲਾਭ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਰੀਕੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਮਿਆਂ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਸਤਾਂ; ਜਿਵੇਂ-ਖਾਦਾਂ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ, ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਆਦਿ ਦੀ ਵੀ ਸੁਚੱਜੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ । ਖੇਤ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਨਾ ਸਮਝ ਕੇ ਉਪਰੋਕਤ ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਕੁਝ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ ਵੱਧ ਅਤੇ ਕੁਝ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ ਘੱਟ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕੋ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸਪਰੇਅ, ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਾ ਵਿਗਾੜ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਝਾੜ ਵੀ ਵੱਧਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ, ਖਾਦਾਂ ਤੇ ਬੇਲੋੜਾ ਖਰਚਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀ ਢੰਗ ਤਰੀਕੇ ਅਪਨਾਉਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਲੇਜ਼ਰ ਕਰਾਹੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਖੇਤ ਨੂੰ ਪੱਧਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਾਫ਼ੀ ਬੱਚਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਟੈਂਸ਼ੀਓਮੀਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਵੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਮੌਸਮੀ ਬਦਲਾਅ ਦਾ ਕਣਕ ਦੀ ਖੇਤੀ ਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੌਸਮੀ ਬਦਲਾਅ ਦੇ ਕਾਰਨ ਫ਼ਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਕਣਕ ਦੇ ਝਾੜ ਤੇ ਬਹੁਤ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਗਰੀਨ ਹਾਊਸ ਅੰਦਰ ਤਾਪਮਾਨ ਕਿਉਂ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਜਾਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਬਣੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰ ਪੌਦੇ ਉਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਰੇ ਘਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਜਾਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਵਿਚੋਂ ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਅੰਦਰ ਤਾਂ ਲੰਘ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਅੰਦਰੋਂ ਇਨਫਰਾ ਰੈੱਡ ਕਿਰਨਾਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲ ਸਕਦੀਆਂ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਜਾਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਘਰ ਅੰਦਰ ਗਰਮੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਗਰੀਨ ਹਾਊਸ ਗੈਸਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤਰ ਦਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਬੀ. ਟੀ. ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨਰਮਾ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੀ. ਟੀ. ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਾਲ 2006 ਤੋਂ ਬੀਜਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ | ਇਸ ਫ਼ਸਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨਰਮੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਗਭਗ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਈ ਸੀ । ਅਮਰੀਕਨ ਸੁੰਡੀ ਦੇ ਹਮਲੇ ਕਾਰਨ ਨਰਮੇ ਦਾ ਝਾੜ ਸਿਰਫ਼ 2-3 ਕੁਇੰਟਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਬੀ. ਟੀ. ਨਰਮਾ ਬੀਜਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਝਾੜ 5 ਕੁਇੰਟਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਗਿਆ ਹੈ । ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਗਈ ਹੈ । ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਸਾਨ ਦਾ ਵਾਧੂ ਖ਼ਰਚਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸੂਖ਼ਮ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀਆਂ ਉੱਚ-ਤਕਨੀਕਾਂ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੂਖ਼ਮ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਉੱਚ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ : ਜਿਵੇਂਸੈਂਸਰਜ, ਜੀ.ਪੀ. ਐੱਸ. ਪੁਲਾੜ ਤਕਨੀਕ ਆਦਿ ।

(ਬ) ਪੰਜ-ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ –

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀ ਜੀ. ਐੱਮ. ਫ਼ਸਲ ਬੀਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਕੀ ਲਾਭ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜੀ. ਐੱਮ. ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਰਮੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਬੀਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਬੀ.ਟੀ. ਨਰਮਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹੁਣ ਕਈ ਹੋਰ ਜੀ. ਐੱਮ. ਫ਼ਸਲਾਂ ਜਿਵੇਂ-ਬੈਂਗਣ, ਮੱਕੀ, ਸੋਇਆਬੀਨ ਅਤੇ ਝੋਨਾ ਆਦਿ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ । ਬੀ. ਟੀ. ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਸੀਲਸ ਰੈਂਜੀਇਨਸੈਂਸ ਨਾਂ ਦੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦਾ ਜੀਨ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਕਾਰਨ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਰਵੇਦਾਰ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸੁੰਡੀਆਂ ਲਈ ਜ਼ਹਿਰ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁੰਡੀਆਂ ਇਸ ਨੂੰ ਖਾ ਕੇ 3-4 ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਮਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਬੀ. ਟੀ. ਕਿਸਮਾਂ ਅਮਰੀਕਨ ਸੁੰਡੀ, ਚਿਤਕਬਰੀ ਸੁੰਡੀ, ਗੁਲਾਬੀ ਸੁੰਡੀ ਅਤੇ ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਸੁੰਡੀ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ | ਪਰ ਹੋਰ ਸੁੰਡੀਆਂ ਦਾ ਨਹੀਂ । ਇਸ ਲਈ ਬਾਲਗਾਰਡ1 ਕਿਸਮ ਜਿਸ ਵਿਚ ਇੱਕ ਬੀ.ਟੀ. ਜੀਨ ਸੀ, ਦੀ ਥਾਂ ਤੇ ਬਾਲਗਾਰਡ-2 ਕਿਸਮ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਬੀ.ਟੀ. ਜੀਨ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ।

ਇਹ ਕਿਸਮ ਅਮਰੀਕਨ ਸੁੰਡੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੁੰਡੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਬੀ.ਟੀ. ਨਰਮੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 2006 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਰਮੇ ਦਾ ਝਾੜ 23 ਕੁਇੰਟਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 5 ਕੁਇੰਟਲ ਨੂੰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ । ਬੀ.ਟੀ.. ਕਿਸਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਘੱਟ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਾਤਵਾਰਨ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ ਰਹਿੰਦਾ ਤੇ ਕਿਸਾਨ ਦਾ ਵਾਧੂ ਪੈਸਾ ਵੀ ਖ਼ਰਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਜੀ. ਐੱਮ. ਫਸਲਾਂ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸੰਭਾਵੀ ਖ਼ਤਰੇ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੀ. ਐੱਮ. ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਖੋਜ ਹੋਈ ਹੈ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਵੀ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ । ਇਹ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਾਤਾਵਰਨ ਭਲਾਈ, ਸਮਾਜਿਕ, ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਤੇ ਕਈ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵੀ ਇਸ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ । ਉਹਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੀ. ਐੱਮ. ਫ਼ਸਲਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ, ਵਾਤਾਵਰਨ, ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹਨ ਤੇ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਪਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਉਗਾਉਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ । ਪਰ ਅਜੇ ਤੱਕ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾੜੇ ਅਸਰਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਠੋਸ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੌਦ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਅਧਿਕਾਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ ਦੇ ਕੀ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੌਦ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਅਧਿਕਾਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ ਦੇ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ

1. ਪਲਾਂਟ ਬਰੀਡਰ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਨਵੀਂ ਪੌਦ ਕਿਸਮ ਉੱਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨਾ ।
2. ਕਿਸਾਨ ਦਾ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਸੰਭਾਲੀ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰੀ ਪੌਦ ਕਿਸਮ ਤੇ ਉਸਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨਾ ।
3. ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਵਧੀਆ ਬੀਜ ਅਤੇ ਪੌਦ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕਰਵਾਉਣਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸ੍ਰੀਨ ਹਾਊਸ ਗੈਸਾਂ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਉੱਪਰ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗਰੀਨ ਹਾਊਸ ਗੈਸਾਂ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਤੇ ਬਹੁਤ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਗਰੀਨ ਹਾਊਸ ਗੈਸਾਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਕਾਰਨ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤਹਿ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵੱਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ, ਪਿਛਲੇ ਸੌ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ 0.5°C ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਲ 2050 ਤੱਕ ਇਸ ਵਿੱਚ 3.2°C ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਕਾਰਨ ਅੱਗੇ ਲਿਖੇ ਮਾੜੇ ਅਸਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ-ਹੜ੍ਹ, ਸੋਕਾ ਪੈਣਾ, ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਪਿਘਲਣਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਮੁੰਦਰੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵੱਧਣਾ, ਮੌਨਸੂਨ ਵਰਖਾ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰ-ਚੜਾਅ ਤੇ ਅਨਿਸਚਿਤਤਾ ਵੱਧਣਾ, ਸਮੁੰਦਰੀ, ਤੂਫ਼ਾਨ ਅਤੇ ਚੱਕਰਵਾਤਾਂ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਣਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮੌਸਮੀ ਬਦਲਾਅ ਦੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉੱਪਰ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈ ਸਕਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੌਸਮੀ ਬਦਲਾਅ ਕਾਰਨ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾੜੇ ਅਸਰ ਪੈ ਸਕਦੇ ਹਨ | ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਕਾਰਨ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤਹਿ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਸਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ –

1. ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਵਾਧੇ ਕਾਰਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਕਾਲ, ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਕਾਸ਼ਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਕ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
2. ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਵਧਣ ਕਾਰਨ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਹਾਨੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਝਾੜ ਘੱਟ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
3. ਕਣਕ ਦੇ ਝਾੜ ਤੇ ਫ਼ਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਦਾ ਵਾਧਾ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
4. ਮੌਨਸੂਨ ਦੀ ਅਨਿਸਚਿਤਤਾ ਕਾਰਨ ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਅਤੇ ਬਰਾਨੀ ਖੇਤੀ ਤੇ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
5. ਰਾਤ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਕਾਰਨ ਖੇਤੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਘੱਟ ਸਕਦੀ ਹੈ । ‘
6. ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਵਾਧੇ ਕਾਰਨ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਤੇ ਚੰਗਾ ਅਸਰ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

PSEB 9th Class Agriculture Guide ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਖੇਤੀ ਵਿਸ਼ੇ Important Questions and Answers

ਕੁਝ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਬਹੁ-ਭਾਂਤੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਗਰੀਨ ਹਾਊਸ ਗੈਸਾਂ ਹਨ :
(ੳ) ਕਾਰਬਨ-ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ
(ਅ) ਤੇ ਨਾਈਟਰਸ ਆਕਸਾਈਡ
(ਈ) ਮੀਥੇਨ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੌਦ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਅਧਿਕਾਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ ਕਿਹੜੇ ਸਾਲ ਪਾਸ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) 1985
(ਆ) 2001
(ਈ) 2015
(ਸ) 1980.
ਉੱਤਰ-
(ਆ) 2001,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਝੋਨੇ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਯੰਤਰ :
(ਉ) ਟੈਂਸ਼ੀਓਮੀਟਰ
(ਅ) ਕਰਾਹਾ
(ਏ) ਬੀ.ਟੀ.
(ਸ) ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਟੈਂਸ਼ੀਓਮੀਟਰ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਗੀਨ ਹਾਊਸ ਗੈਸਾਂ ਕਾਰਨ ਪਿਛਲੇ ਸੌ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤਹਿ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿਚ ਕਿੰਨਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ?
(ਉ) 0.5°C
(ਅ) 5°C
(ਏ) 2°C
(ਸ) 10°C.
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 0.5°C।

ਠੀਕ/ਗ਼ਲਤ ਦੱਸੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਧੰਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਗਲਤ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬੀ. ਟੀ. ਤੋਂ ਭਾਵ ਬੈਸੀਲਸ ਥਰੈਂਜੀਇਨਸੈਂਸ ਨਾਂ ਦੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਤੋਂ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬੀ. ਟੀ. ਨਰਮੇ ਦੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਝਾੜ ਚਾਰ ਕੁਇੰਟਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਗ਼ਲਤ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬੀ. ਟੀ. ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੇ ਵੀ ਰੋਕ ਲੱਗੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਫਲਦਾਰ ਬੂਟੇ, ਦਰੱਖ਼ਤ ਅਤੇ ਵੇਲਦਾਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਰਜਿਸਟਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਮਿਆਦ ਪਹਿਲਾਂ 9 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵਧਾ ਕੇ 10 ਸਾਲ ਤੱਕ ਕਰਵਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਗ਼ਲਤ ।

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਫ਼ਸਲ ਜਾਂ ਜੀਵ ਜੰਤ ਦਾ ……………. ਕਿਸੇ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਜੀਨ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬੀ. ਟੀ. ਨਰਮੇ ਵਿਚ ਇਕ ਰਵੇਦਾਰ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਖਾ ਕੇ ………….. ਮਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੁੰਡੀਆਂ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਜੀਨ ਪਾ ਕੇ ਸੁਧਰੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਜੀ. ਐੱਮ. (ਜਨੈਟੀਕਲੀ ਮੋਡੀਫਾਈਡ ਫ਼ਸਲਾਂ) ਜਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਟਰਾਂਸਜੀਨਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪੌਦ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ …………….. ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪੌਦ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਅਧਿਕਾਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ ਪਾਸ ਕੀਤਾ |
ਉੱਤਰ-
2001,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਬੈਂਗਣ, ਸੋਇਆਬੀਨ, ਮੱਕੀ, ਝੋਨਾ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਵੀ …………….. ਫ਼ਸਲਾਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਜੀ. ਐੱਮ.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪਿਛਲੇ 100 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ………… ਵਧਿਆ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
0.5°C ।

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਜੀ. ਐੱਮ. ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਟਰਾਂਸਜੀਨਕ ਫ਼ਸਲਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਫ਼ਸਲ ਜਾਂ ਜੀਵ ਦੇ ਜੀਨ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੈਨੇਟਿਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਤਕਨੀਕ ਦੁਆਰਾ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬੀ. ਟੀ. ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਬੈਸੀਲਸ ਰੈਜੀਇਨਸੈਂਸ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬੀ. ਟੀ. ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਮਿਲਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਬੀ. ਟੀ. ਨਰਮੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕਿਹੜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੈਂਗਣ, ਮੱਕੀ, ਸੋਇਆਬੀਨ, ਝੋਨਾ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਕਿਹੜੀ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਤੇ ਕਿਹੜੀ ਕਿਸਮ ਨੂੰ ਰਜਿਸਟਰ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾ ਸਕਦੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਟਰਮੀਨੇਟਰ ਤਕਨੀਕ ਵਾਲੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਫ਼ਸਲੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਰਜਿਸਟਰੇਸ਼ਨ ਕਿੰਨੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਕਰਵਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
6 ਸਾਲ ਲਈ ਜਿਸ ਨੂੰ 15 ਸਾਲ ਤੱਕ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਕਿਸਮ ਨੂੰ ਰਜਿਸਟਰ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵੈਬਸਾਈਟ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
www.plantauthority.gov.in

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਸੂਖ਼ਮ ਖੇਤੀ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਕਿਹੜੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਕਿਸਾਨ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਵਿਕਸਿਤ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੇ ਯੰਤਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਖਾਦ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਸੈਂਸਰ ਯੰਤਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਵਿਕਸਿਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਕਿਸ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਮਿਣਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੀ. ਪੀ. ਐੱਸ. ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਝੋਨੇ ਦੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਪਾਣੀ ਖੜਾ ਰਹਿਣ ਨਾਲ ਕਿਹੜੀ ਗੈਸ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੀਥੇਨ ਗੈਸ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਦੀ ਖਾਦ ਦੀ ਵੱਧ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਕਿਹੜੀ ਗਰੀਨ ਹਾਊਸ ਗੈਸ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਾਈਟਰਸ ਆਕਸਾਈਡ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਰਾਤ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਕਾਰਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਝਾੜ ਤੇ ਕੀ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਝਾੜ ਘੱਟ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਇੱਕੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਧਰਤੀ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਕਿੰਨਾ ਵਧਣ ਦੇ ਆਸਾਰ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
1.8 ਤੋਂ 4.0 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਬਾਲਗਾਰਡ-2 ਦੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਐੱਮ. ਆਰ. ਸੀ. 7017, ਐੱਮ. ਆਰ. ਸੀ.-7031, ਆਰ. ਸੀ. ਐੱਚ. – 650, ਐੱਨ. ਸੀ. ਐੱਸ. 855 ਆਦਿ ਬਾਲਗਾਰਡ-2 ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
PPV ਅਤੇ FR ਐਕਟ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਹੜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਰਜਿਸਟਰਡ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਐਕਟ ਅਨੁਸਾਰ ਜਵਾਰ, ਮੱਕੀ, ਬਾਜਰਾ, ਕਣਕ, ਝੋਨਾ, ਗੰਨਾ, ਨਰਮਾ, ਮਟਰ, ਅਰਹਰ, ਮਸਰ, ਹਲਦੀ, ਛੋਲੇ ਆਦਿ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਰਜਿਸਟਰਡ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
PPV ਅਤੇ FR ਐਕਟ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਹੜੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਰਜਿਸਟਰੇਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ?
ਉੱਤਰ-
ਅਜਿਹੀ ਕੋਈ ਵੀ ਕਿਸਮ ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਜਾਂ ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਹੋਵੇ ਟਰਮੀਨੇਟਰ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਰਜਿਸਟਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਟਰਮੀਨੇਟਰ ਤਕਨੀਕ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਰਜਿਸਟਰਡ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ?
ਉੱਤਰ-
ਟਰਮੀਨੇਟਰ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਵਿੱਚ ਉਗਣ ਸ਼ਕਤੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
PPV ਅਤੇ FR ਐਕਟ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਜਿਵੇਂ ਰਜਿਸਟਰਡ ਕਿਸਮ ਦਾ ਗ਼ਲਤ ਨਾਂ, ਦੇਸ਼ ਦਾ ਗ਼ਲਤ ਨਾਮ ਜਾਂ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਰਤਾ ਦਾ ਗ਼ਲਤ ਨਾਂ ਅਤੇ ਪਤਾ ਦੇਣ ਤੇ ਐਕਟ ਦਾ ਉਲੰਘਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਵਜੋਂ ਕੈਦ ਜਾਂ ਜੁਰਮਾਨਾ ਜਾਂ ਦੋਵੇਂ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸੂਖ਼ਮ ਖੇਤੀ ਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੁਨੇਹਾ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੂਖ਼ਮ ਖੇਤੀ ਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੁਨੇਹਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਕੀ ਘਾਟ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਜਾਣੇ ਬਿਨਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਵੱਧ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇਹਨਾਂ ਕਮੀਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਪਿਛਲੇ ਸੌ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਕਿਨ੍ਹਾਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਹਾਂ, ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਜਿਹਾ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਕਾਰਨ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਧਰਤੀ ਦੀ ਸੜਾ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਪਿਛਲੇ ਸੌ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ 0.5 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡੁ ਵਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਗਰੀਨ ਊਸ ਗੈਸਾਂ ਅਤੇ ਗਰੀਨ ਹਾਊਸ ਸਿਧਾਂਤ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ । ਧਰਤੀ ਲਈ ਇਸਦਾ ਸੰ, ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਗਰੀਨ ਹਾਊਸ ਗੈਸਾਂ ਹਨ-ਕਾਰਬਨ-ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ, ਨਾਈਟਰਸ ਆਕਸਾਈਡ, ਕਲੋਰੋਫਲੋਰੋ ਕਾਰਬਨ, ਮੀਥੇਨ ਆਦਿ । ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਜਾਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਬਣੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰ ਪੌਦੇ ਉਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਰੇ ਘਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਜਾਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਵਿਚੋਂ ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਅੰਦਰ ਤਾਂ ਲੰਘ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਅੰਦਰੋਂ ਇਨਫਰਾ ਰੈੱਡ ਕਿਰਨਾਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲ ਸਕਦੀਆਂ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਜਾਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਘਰ ਅੰਦਰ ਗਰਮੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਗਰੀਨ ਹਾਊਸ ਗੈਸਾਂ ਨੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਪਾਸਿਓਂ ਘੇਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਗਰਮੀ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਤੇ ਆਉਣ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਦਿੰਦੀਆਂ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤਹਿ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਜਿਸ ਨੂੰ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ | ਧਰਤੀ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਵਧਣ ਨਾਲ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ , ਜਿਵੇਂ-ਹੜ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਧਣਾ, ਸੋਕਾ ਪੈਣਾ, ਮਾਨਸੂਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਆਉਣਾ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-

1. ਗਰੀਨ ਹਾਊਸ ਗੈਸਾਂ ਵਿਚ ਵਾਧਾ
2. ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਕਟਾਈ
3. ਉਦਯੋਗੀਕਰਨ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ
4. ਪਥਰਾਟ ਬਾਲਣਾਂ, ਕੋਲਾ, ਪੈਟਰੋਲ ਆਦਿ ਦੀ ਅੰਧਾਧੁੰਦ ਵਰਤੋਂ
5. ਮਨੁੱਖੀ ਆਬਾਦੀ ਵਿਚ ਵਾਧਾ
6. ਰਸਾਇਣਿਕ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ।

ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਖੇਤੀ ਵਿਸ਼ੇ PSEB 9th Class Agriculture Notes

ਪਾਠ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ

1. ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਧੰਦਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
2. ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਫ਼ਸਲ ਜਾਂ ਜੀਵ ਜੰਤੂ ਦਾ ਜੀਨ ਕਿਸੇ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
3. ਜੀਨ ਪਾ ਕੇ ਸੁਧਰੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਜੀ. ਐੱਮ. (ਜਨੈਟੀਕਲੀ ਮੋਡੀਫਾਈਡ ਫ਼ਸਲਾਂ) , ਜਾਂ ਟਰਾਂਸਜੀਨਕ ਫ਼ਸਲਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
4. ਬੀ. ਟੀ. ਤੋਂ ਭਾਵ ਬੈਸੀਲਸ ਰੈਂਜੀਇਨਸੈਂਸ ਨਾਂ ਦੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਤੋਂ ਹੈ ।
5. ਬੀ. ਟੀ. ਨਰਮੇ ਵਿਚ ਇਕ ਰਵੇਦਾਰ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਖਾ ਕੇ ਸੁੰਡੀਆਂ ਮਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
6. ਬੀ. ਟੀ. ਨਰਮੇ ਦੀ ਬਾਲਗਾਰਡ-1 ਕਿਸਮ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਬੀ. ਟੀ. ਜੀਨ । ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਬਾਲਗਾਰਡ-2 ਵਿੱਚ ਦੋ ਬੀ. ਟੀ. ਜੀਨ ਪਾਏ ਗਏ ਹਨ ।
7. ਬੀ. ਟੀ. ਨਰਮੇ ਦੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਝਾੜ ਪੰਜ ਕੁਇੰਟਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ।
8. ਬੀ. ਟੀ. ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੇ ਵੀ ਰੋਕ ਲੱਗੀ ਹੈ ।
9. ਬੈਂਗਣ, ਸੋਇਆਬੀਨ, ਮੱਕੀ, ਝੋਨਾ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਵੀ ਜੀ. ਐੱਮ. ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ ।
10. ਕਈ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਜੀ. ਐੱਮ. ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ, ਵਾਤਾਵਰਨ, ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਮੰਨਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ! ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।
11. ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪੌਦ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ 2001 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪੌਦ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਅਧਿਕਾਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ
    ਪਾਸ ਕੀਤਾ ।
12. ਫ਼ਸਲੀ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਰਜਿਸਟਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਮਿਆਦ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ 6 ਸਾਲ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅਰਜੀ ਦੇ ਕੇ ਮਿਆਦ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ 15 ਸਾਲ ਤੱਕ ਵਧਾਇਆ ਜਾ । ਸਕਦਾ ਹੈ ।
13. ਫਲਦਾਰ ਬੂਟੇ, ਦਰੱਖ਼ਤ ਅਤੇ ਵੇਲਦਾਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਰਜਿਸਟਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਮਿਆਦ 1 ਪਹਿਲਾਂ 9 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵਧਾ ਕੇ 18 ਸਾਲ ਤੱਕ ਕਰਵਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
14. ਰਜਿਸਟਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੈਬਸਾਈਟ www.plantauthority.gov.in ਤੋਂ ! ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
15. ਵਿਕਸਿਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸੂਖ਼ਮ ਖੇਤੀ ਲਈ ਸੈਂਸਰਜ, ਜੀ. ਪੀ. ਐੱਸ., ਪੁਲਾੜ ਤਕਨੀਕ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
16. ਵਿਕਸਿਤ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਸੈਂਸਰ ਯੰਤਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਖਾਦ ਦੀ । ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
17. ਲੇਜ਼ਰ ਕਰਾਹਾ ਅਤੇ ਟੈਂਸ਼ੀਓਮੀਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
18. ਕਈ ਵਿਕਸਿਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜੀ. ਪੀ. ਐੱਸ. ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਮਿਣਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
19. ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਾਰਨ ਪਿਛਲੇ ਸੌ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਹੋਈ । ਹੈ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤਹਿ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ 0.5°C ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ।
20. ਗਰੀਨ ਹਾਊਸ ਗੈਸਾਂ ਹਨ-ਕਾਰਬਨ-ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ, ਨਾਈਟਰਸ ਆਕਸਾਈਡ, ਨੂੰ ਕਲੋਰੋਫਲੋਰੋ ਕਾਰਬਨ, ਮੀਥੇਨ ਆਦਿ ।

Punjab State Board PSEB 9th Class Agriculture Book Solutions Chapter 10 ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ Textbook Exercise Questions, and Answers.

PSEB Solutions for Class 9 Agriculture Chapter 10 ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ

Agriculture Guide for Class 9 PSEB ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ Textbook Questions and Answers

ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉੱਤਰ
(ਉ) ਇੱਕ-ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਦੋ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ, ਸਿਲਵਰ ਕਾਰਪ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਸਲਾਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੱਛੀਆਂ ਪਾਲਣ ਵਾਲਾ ਛੱਪੜ ਕਿੰਨਾ ਡੂੰਘਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ 6-7 ਫੁੱਟ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੀ. ਐੱਚ. ਅੰਕ ਕਿੰਨੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਦੀ ਪੀ. ਐੱਚ. ਅੰਕ 7-9 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਵੇਂ ਛੱਪੜ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀ-ਕਿਹੜੀ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਵੇਂ ਛੱਪੜ ਲਈ ਯੂਰੀਆ ਖਾਦ ਅਤੇ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਕਿੰਨੇ ਬੱਚ ਤਲਾਬ ਵਿੱਚ ਛੱਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੱਚ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 4000 ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਮੱਛੀਆਂ ਦਾ ਬੱਚ ਕਿੱਥੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੱਛੀਆਂ ਦਾ ਬੱਚ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਵੈਟਨਰੀ ਅਤੇ ਐਨੀਮਲ ਸਾਇੰਸਜ਼ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਮੱਛੀ ਕਾਲਜ ਜਾਂ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮੱਛੀ ਬੱਚ ਫਾਰਮਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਦੋ ਭਾਰਤੀ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਤਲਾ, ਰੋਹੁ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਛੱਪੜ ਵਾਲੀ ਜਮਾਂ ਕੀਤੀ ਮਿੱਟੀ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਚੀਕਣੀ ਜਾਂ ਚੀਕਣੀ ਮੈਰਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਵਪਾਰਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਲਈ ਛੱਪੜ ਦਾ ਕੀ ਆਕਾਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਰਕਬਾ 1 ਤੋਂ 5 ਏਕੜ ਅਤੇ ਡੂੰਘਾਈ 6-7 ਫੁੱਟ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਮੱਛੀ ਦਾ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਿੰਗਾੜਾ, ਮੱਲ੍ਹੀ ।

(ਅ) ਇੱਕ-ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਲਈ ਪਾਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਭਾਰਤੀ ਮੱਛੀਆਂ-ਕਤਲਾ, ਰੋਹੁ ਅਤੇ ਮਰੀਮਲ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੱਛੀਆਂ-ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ, ਸਿਲਵਰ ਕਾਰਪ, ਗਰਾਸ ਕਾਰਪ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੱਛੀਆਂ ਪਾਲਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਛੱਪੜ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਪਾਰਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਮੱਛੀਆਂ ਪਾਲਣ ਲਈ ਛੱਪੜ ਦਾ ਰਕਬਾ 1 ਤੋਂ 5 ਏਕੜ ਅਤੇ ਡੂੰਘਾਈ 6-7 ਫੁੱਟ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਛੱਪੜ ਦਾ ਤਲ ਪੱਧਰਾ ਅਤੇ ਕੰਢੇ ਢਲਾਣਦਾਰ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ | ਪਾਣੀ ਪਾਉਣ ਅਤੇ ਕੱਢਣ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਪਾਈਪਾਂ ਤੇ ਵਾਲਵ ਲੱਗੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਪੁਟਾਈ ਫ਼ਰਵਰੀ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਿ ਮਾਰਚ-ਅਪਰੈਲ ਵਿਚ ਮੱਛੀਆਂ ਦਾ ਬੱਚ (ਪੁੰਗ) ਛੱਪੜ ਵਿੱਚ ਛੱਡਿਆ ਜਾ ਸਕੇ । ਇਕ ਏਕੜ ਦੇ ਛੱਪੜ ਨਾਲ ਬੱਚ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇਕ ਕਨਾਲ (500 ਵਰਗ ਮੀਟਰ) ਦਾ ਨਰਸਰੀ ਛੱਪੜ ਜ਼ਰੂਰ ਬਣਵਾਓ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕੇ । ਘੱਟ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਵੀ ਛੋਟੇ ਟੋਏ ਜਾਂ ਤਲਾਬ ਆਦਿ ਬਣਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਮੱਛੀਆਂ ਪਾਲੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮੱਛੀਆਂ ਪਾਲਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਮਿਆਰ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲੀ ਹੋਈ ਆਕਸੀਜਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਤੇਜ਼ਾਬੀਪਨ ਜਾਂ ਖਾਰਾਪਨ ਜੋ ਕਿ ਪੀ. ਐੱਚ. ਅੰਕ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ । ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਜਿਉਂਦੇ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਵਾਧੇ-ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਬਹੁਤ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ | ਪੀ. ਐੱਚ. ਅੰਕ 7-9 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । 7 ਤੋਂ ਘੱਟ ਪੀ. ਐੱਚ. ਅੰਕ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਬਰੀਕ ਪੀਸਿਆ ਹੋਇਆ ਚੁਨਾ (80-100 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੋਲ ਕੇ ਠੰਡਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਛੱਪੜ ਵਿੱਚ ਛਿੜਕ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਧੰਦੇ ਲਈ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਬੱਚ ਵਿੱਚ ਕੀ ਅਨੁਪਾਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਬੱਚ ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ –

1. ਕਤਲਾ 20%, ਰੋਹੂ 30%, ਮਰੀਮਲ 10%, ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ 20%, ਗਰਾਸ ਕਾਰਪ 10%, ਸਿਲਵਰ ਕਾਰਪ 10%।
2. ਕਤਲਾ 25%, ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ 20%, ਮਰੀਮਲ 20%, ਰੋਹੂ 35%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮੱਛੀ ਤਲਾਬ ਵਿਚ ਨਦੀਨ ਖ਼ਾਤਮੇ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੁਰਾਣੇ ਛੱਪੜਾਂ ਵਿਚ ਨਦੀਨ ਨਾ ਉੱਗ ਸਕਣ ਇਸ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ 5-6 ਫੁੱਟ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਲਿਖੇ ਢੰਗ ਹਨ

• ਭੌਤਿਕ ਤਰੀਕੇ-ਛੱਪੜ ਦਾ ਪਾਣੀ ਕੱਢ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਖ਼ਾਲੀ ਕਰ ਕੇ ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰ ਨਾਲ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
• ਜੀਵਕ ਤਰੀਕੇ-ਗਰਾਸ ਕਾਰਪ ਮੱਛੀਆਂ ਕਈ ਨਦੀਨਾਂ ਜਿਵੇਂ (ਸਪਾਈਰੋਡੈਲਾ, ਹਾਈਡਰਿੱਲਾਂ ਵੁਲਫੀਆਂ, ਵੈਲੀਸਨੇਰੀਆ, ਲੈਮਨਾ ਨੂੰ ਖਾ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਸਿਲਵਰ ਕਾਰਪ ਮੱਛੀਆਂ, ਕਾਹੀ, ਪੁਸ਼ਪ ਪੁੰਜ (ਐਲਗਲ ਬਲੂਮਜ਼ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਛੱਪੜ ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੇਲੇ ਕਿਹੜੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਰਤਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਹਿਰੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੇਲੇ ਖਾਲ ਦੇ ਮੂੰਹ ਤੇ ਲੋਹੇ ਦੀ ਬਰੀਕ ਜਾਲੀ ਲਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਅਜਿਹਾ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਅਤੇ ਨਦੀਨ ਮੱਛੀਆਂ ਨੂੰ ਛੱਪੜ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਛੱਪੜ ਵਿੱਚ ਮੱਛੀ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਮੱਛੀਆਂ (ਮੱਲ੍ਹੀ, ਸਿੰਗਾੜਾ) ਨਦੀਨ ਮੱਛੀਆਂ (ਸ਼ੀਸ਼ਾ, ਪੁੱਠੀ ਕੰਘੀ) . ਡੱਡੂ, ਸੱਪ ਆਦਿ ਮੱਛੀ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਮੱਛੀਆਂ ਨੂੰ ਖੁਰਾਕ ਕਿਵੇਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੱਛੀਆਂ ਨੂੰ 25% ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਵਾਲੀ ਸਹਾਇਕ ਖ਼ੁਰਾਕ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਬਰੀਕ ਪੀਸੀ ਹੋਈ ਖ਼ੁਰਾਕ ਨੂੰ 3-4 ਘੰਟੇ ਤਕ ਭਿਉਂ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਫਿਰ ਇਸ ਖ਼ੁਰਾਕ ਦੇ ਪੇੜੇ ਬਣਾ ਕੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ 2-3 ਫੁੱਟ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖੀਆਂ ਟਰੇਆਂ ਜਾਂ ਟੋਕਰੀਆਂ ਜਾਂ ਮੋਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਥੈਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਮੱਛੀਆਂ ਨੂੰ ਖਾਣ ਲਈ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਮੱਛੀਆਂ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਉਪਾਅ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੱਛੀਆਂ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਬੱਚ ਨੂੰ ਲਾਲ ਦਵਾਈ ਦੇ ਘੋਲ (100 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਲਿਟਰ) ਵਿੱਚ ਡੋਬਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਛੱਪੜ ਵਿੱਚ ਛੱਡੋ ।ਲਗਪਗ ਹਰ 15 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰਾਲ ਮਗਰੋਂ ਮੱਛੀਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਬਿਮਾਰ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ ਜਾਂ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਬਾਰੇ ਸਿਖਲਾਈ ਕਿੱਥੋਂ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਬਾਰੇ ਸਿਖਲਾਈ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਅਫਸਰ, ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ ਜਾਂ ਫਿਰ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਵੈਟਨਰੀ ਅਤੇ ਐਨੀਮਨ ਸਾਇੰਸਜ਼ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

(ਇ) ਪੰਜ-ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ –

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਲਈ ਛੱਪੜ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਜਗ੍ਹਾ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਅਤੇ ਪੁਟਾਈ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਛੱਪੜ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਜਗਾ ਦੀ ਚੋਣ-ਚੀਕਣੀ ਜਾਂ ਚੀਕਣੀ ਮੈਰਾ ਮਿੱਟੀ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਛੱਪੜ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵੱਧੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ | ਪਾਣੀ ਖੜਾਉਣ ਲਈ ਰੇਤਲੀਆਂ ਹਲਕੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਕੱਦੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ | ਪਾਣੀ ਦਾ ਸਾਧਨ ਜਾਂ ਸੋਮਾ ਵੀ ਨੇੜੇ ਹੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਿ ਛੱਪੜ ਨੂੰ ਸੌਖ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਸੋਕੇ ਜਾਂ ਜੀਰਨ ਕਾਰਨ ਛੱਪੜ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ ।

ਇਸ ਲਈ ਨਹਿਰੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਖਾਲ ਦੇ ਮੁੰਹ ਤੇ ਲੋਹੇ ਦੀ ਬਰੀਕ ਜਾਲੀ ਦਾ ਫੱਟਾ ਲਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਿ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਅਤੇ ਨਦੀਨ ਆਦਿ ਮੱਛੀਆਂ ਨਹਿਰੀ ਪਾਣੀ ਦੁਆਰਾ ਛੱਪੜ ਵਿਚ ਨਾ ਰਲ ਜਾਣ । ਛੱਪੜ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਅਤੇ ਪੁਟਾਈ-ਵਪਾਰਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਮੱਛੀਆਂ ਪਾਲਣ ਲਈ ਛੱਪੜ ਦਾ ਰਕਬਾ 1 ਤੋਂ 5 ਏਕੜ ਅਤੇ ਡੂੰਘਾਈ 6-7 ਫੁੱਟ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਛੱਪੜ ਦਾ ਤਲ ਪੱਧਰਾ ਅਤੇ ਕੰਢੇ ਢਲਾਣਦਾਰ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ |
ਪਾਣੀ ਪਾਉਣ ਅਤੇ ਕੱਢਣ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਪਾਈਪਾਂ ਤੇ ਵਾਲਵ ਲੱਗੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ | ਪੁਟਾਈ ਫ਼ਰਵਰੀ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਿ ਮਾਰਚ-ਅਪਰੈਲ ਵਿੱਚ ਮੱਛੀਆਂ ਦਾ ਬੱਚ ਪੁੰਗ) ਛੱਪੜ ਵਿੱਚ ਛੱਡਿਆ ਜਾ ਸਕੇ । ਇਕ ਏਕੜ ਦੇ ਛੱਪੜ ਨਾਲ ਬੱਚ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇਕ ਕਨਾਲ (500 ਵਰਗ ਮੀਟਰ) ਦਾ ਨਰਸਰੀ ਛੱਪੜ ਜ਼ਰੂਰ ਬਣਵਾਓ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੁਰਾਣੇ ਛੱਪੜਾਂ ਨੂੰ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਯੋਗ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਉਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੁਰਾਣੇ ਛੱਪੜਾਂ ਵਿੱਚ ਨਦੀਨ ਨਾ ਉੱਗ ਸਕਣ, ਇਸ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ 5-6 ਫੁੱਟ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਢੰਗ ਹਨ

• ਭੌਤਿਕ ਤਰੀਕੇ-ਛੱਪੜ ਦਾ ਪਾਣੀ ਕੱਢ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਖ਼ਾਲੀ ਕਰ ਕੇ ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰ ਨਾਲ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
• ਜੀਵਕ ਤਰੀਕੇ-ਗਰਾਸ ਕਾਰਪ ਮੱਛੀਆਂ ਕਈ ਨਦੀਨਾਂ ਜਿਵੇਂ (ਸਪਾਈਰੋਡੈਲਾ, ਹਾਈਡਰਿੱਲਾਂ ਵਲਫੀਆਂ, ਵੈਲੀਸਨੇਰੀਆ, ਲੈਮਨਾ ਨੂੰ ਖਾ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਸਿਲਵਰ ਕਾਰਪ ਮੱਛੀਆਂ, ਕਾਹੀ ਪੁਸ਼ਪ ਪੁੰਜ (ਐਲਗਲ ਬਲੂਮਜ਼) ਨੂੰ ਕੰਟੋਰਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹਨ । ਪੁਰਾਣੇ ਛੱਪੜਾਂ ਵਿਚੋਂ ਮੱਛੀ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਖਾਤਮਾ-ਪੁਰਾਣੇ ਛੱਪੜਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਈਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਮੱਛੀਆਂ ਭੌਲਾ, ਸਿੰਗਾੜਾ, ਮੱਲੀ ਅਤੇ ਨਦੀਨ ਮੱਛੀਆਂ (ਸ਼ੀਸ਼ਾ, ਪੁੱਠੀ ਕੰਘੀ, ਡੱਡੂ ਅਤੇ ਸੱਪਾਂ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਜਾਲ ਲਾ ਕੇ ਛੱਪੜ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਸੱਪਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਮਾਰ ਦਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੁਰਾਣੇ ਛੱਪੜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਦੀਨਾਂ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਕਿਵੇਂ ਕਰੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤਰ ਦਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਸਮੇਂ ਛੱਪੜਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਵੇਂ ਪੁੱਟੇ ਛੱਪੜ ਵਿੱਚ ਮੱਛੀ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਖ਼ੁਰਾਕ (ਪਲੈਂਕਟਨ) ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਪੈਦਾਵਾਰ ਹੁੰਦੀ ਰਹੇ, ਇਸ ਲਈ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਛੱਪੜ ਵਿਚ ਬੱਚ ਛੱਡਣ ਤੋਂ 15 ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਖਾਦ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਪੁਰਾਣੇ ਛੱਪੜ ਵਿੱਚ ਖਾਦ ਪਾਉਣ ਦੀ ਦਰ ਉਸ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕੁਆਲਿਟੀ ਅਤੇ ਪਲੈਂਕਟਨ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਰਕਬੇ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਵੱਧ-ਘੱਟ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦ ਦੀ ਦੂਜੀ ਕਿਸ਼ਤ ਇਕ ਮਹੀਨੇ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ੀ ਖਾਦ ਦੀ ਦੂਜੀ ਕਿਸ਼ਤ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਦੇ 15 ਦਿਨ ਮਗਰੋਂ ਪਾਓ । ਪਲੈਂਕਟਨ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਪੈਦਾਵਾਰ ਲਈ ਰੂੜੀ, ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੀ ਖਾਦ, ਬਾਇਓਗੈਸ ਸਰੀ, ਯੂਰੀਆ, ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਆਦਿ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਧੰਦੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਵੈਟਰਨਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਕੀ ਭੂਮਿਕਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਧੰਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਭਾਗ ਵਲੋਂ ਹਰੇਕ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਟਰੇਨਿੰਗ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਇਹ ਵਿਭਾਗ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਧੰਦੇ ਲਈ ਛੱਪੜ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਛੱਪੜ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਜਾਂ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਸਹਾਇਤਾ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ! ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਵੈਟਰਨਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

PSEB 9th Class Agriculture Guide ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ Important Questions and Answers

ਕੁਝ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ,

ਵਸਤੂਨਿਸ਼ਠ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ।
ਬਹੁ-ਭਾਂਤੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮੱਛੀ ਕਦੋਂ ਵੇਚਣ ਯੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) 500 ਗ੍ਰਾਮ ਦੀ
(ਅ) 50 ਗ੍ਰਾਮ ਦੀ
(ਈ) 10 ਗ੍ਰਾਮ ਦੀ
(ਸ) 20 ਗ੍ਰਾਮ ਦੀ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 500 ਗ੍ਰਾਮ ਦੀ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਨਦੀਨ ਮੱਛੀ ਹੈ :
(ਉ) ਕਤਲਾ
(ਅ) ਮਰੀਮਲ
(ਈ) ਪੁੱਠੀ ਕੰਘੀ .
(ਸ) ਰੋਹੂ ।
ਉੱਤਰ-
(ਈ) ਪੁੱਠੀ ਕੰਘੀ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਕਿੰਨੇ ਬੱਚ ਤਲਾਬ ਵਿਚ ਛੱਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ :
(ਉ) 4000
(ਅ) 15000
(ਈ) 1000
(ਸ) 500.
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 4000,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਮੱਛੀ ਹੈ :
(ਉ) ਸਿੰਗਾੜਾ
(ਅ) ਰੌਲਾ
(ਈ) ਮੱਲ੍ਹੀ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ॥
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੀ. ਐੱਚ. ਅੰਕ ਕਿੰਨਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) 7-9
(ਅ) 2-3
(ਈ) 13-14
(ਸ) 11-12.
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 7-9।

ਠੀਕ/ਗਲਤ ਦੱਸੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮੱਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਕਤਲਾ, ਰੋਹੂ ਅਤੇ ਮਰੀਮਲ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਛੱਪੜ 1 ਤੋਂ 5 ਏਕੜ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਅਤੇ 6-7 ਫੁੱਟ ਡੂੰਘਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪਾਣੀ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ 2-3 ਫੁੱਟ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਗ਼ਲਤ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੱਛੀਆਂ ਨੂੰ 10% ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਵਾਲੀ ਸਹਾਇਕ ਖ਼ੁਰਾਕ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਗ਼ਲਤ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਦਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਧੰਦੇ ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਨਹੀਂ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ।
ਉੱਤਰ-
ਗ਼ਲਤ ।

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਛੱਪੜ ਵਿੱਚ 1-2 ਇੰਚ ਆਕਾਰ ਦਾ ਬੱਚ …………….. ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਪਾਓ ।
ਉੱਤਰ-
4000,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
…………….. ਗ੍ਰਾਮ ਦੀ ਮੱਛੀ ਨੂੰ ਵੇਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
500,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮੱਛੀਆਂ ਪਾਲੀਆਂ ਜਾਣ ਤਾਂ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ……………………… ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
…………….. ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਚੀਕਣੀ ਜਾਂ ਚੀਕਣੀ ਮੈਰਾ ਮਿੱਟੀ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਛੱਪੜ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੀ. ਐੱਚ. ਅੰਕ …………….. ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਚੂਨੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
7–9.

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮੱਛੀ ਕਦੋਂ ਵੇਚਣ ਯੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
500 ਗਾਮ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇੱਕ ਨਦੀਨ ਮੱਛੀ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੁੱਠੀ ਕੰਘੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮੱਛੀਆਂ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਲੈਂਕਟਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੱਛੀਆਂ ਪਾਲਣ ਵਾਲਾ ਛੱਪੜ ਕਿੰਨਾ ਡੂੰਘਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
6-7 ਫੁੱਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਡੌਲਾ ……… ਕਿਸਮ ਦੀ ਮੱਛੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਾਸਾਹਾਰੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਛੱਪੜ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਮਿੱਟੀ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਚੁਣਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਲਈ ਚੀਕਣੀ ਜਾਂ ਚੀਕਣੀ ਮੈਰਾ ਮਿੱਟੀ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਚੁਣੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਚੀਕਣੀ ਜਾਂ ਚੀਕਣੀ ਮੈਰਾਂ ਮਿੱਟੀ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਹੀ ਕਿਉਂ ਛੱਪੜ ਲਈ ਚੁਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਪਾਣੀ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਛੱਪੜ ਦੀ ਪੁਟਾਈ ਕਿਹੜੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਛੱਪੜ ਦੀ ਪੁਟਾਈ ਫ਼ਰਵਰੀ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹੜੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਖਾ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਗਰਾਸ ਕਾਰਪ ਅਤੇ ਸਿਲਵਰਕ ਕਾਰਪ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਨਦੀਨ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸ਼ੀਸ਼ਾ, ਪੁੱਠੀ ਕੰਘੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਿੰਗਾੜਾ, ਮੱਲ੍ਹੀ, ਡੌਲਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਜੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੀ. ਐੱਚ. ਅੰਕ 7 ਤੋਂ ਘੱਟ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਰੀਕ ਪੀਸਿਆ ਹੋਇਆ ਚੁਨਾ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੋਲ ਕੇ ਠੰਡਾ ਕਰਕੇ ਛੱਪੜ ਵਿਚ 80-100 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਛਿੜਕ ਦਿਓ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮੱਛੀਆਂ ਫੜਨੀਆਂ ਤੇ ਬੱਚ ਛੱਡਣ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਜਦੋਂ ਮੱਛੀਆਂ 500 ਗ੍ਰਾਮ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀਆਂ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਉਹ ਵੇਚਣ ਯੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ | ਮੱਛੀਆਂ ਜਿਹੜੀ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਕੱਢੀਆਂ ਜਾਣ, ਓਨਾ ਹੀ ਉਸ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਦਾ ਬੱਚ ਨਰਸਰੀ ਛੱਪੜ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਛੱਪੜ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੱਛੀਆਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਪਾਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੱਛੀਆਂ ਛੇ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਪਾਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਤਿੰਨ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੱਛੀਆਂ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਲਈ ਛੱਪੜ ਦੇ ਡਿਜਾਈਨ ਅਤੇ ਪੁਟਾਈ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤਰ ਦਿਓ ।

ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ PSEB 9th Class Agriculture Notes

ਪਾਠ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ

1. ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮੱਛੀਆਂ ਪਾਲੀਆਂ ਜਾਣ ਤਾਂ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
2. ਮੱਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਕਤਲਾ, ਰੋਹੂ ਅਤੇ ਮਰੀਮਲ ।
3. ਮੱਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ, ਸਿਲਵਰ ਕਾਰਪ ਅਤੇ ਗਰਾਸ ਕਾਰਪ ।
4. ਛੱਪੜ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਚੀਕਣੀ ਜਾਂ ਚੀਕਣੀ ਮੈਰਾ ਮਿੱਟੀ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
5. ਛੱਪੜ 1 ਤੋਂ 5 ਏਕੜ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਅਤੇ 6-7 ਫੁੱਟ ਡੂੰਘਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
6. ਪਾਣੀ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ 5-6 ਫੁੱਟ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
7. ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੀ. ਐੱਚ. ਅੰਕ 7-9 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ 7 ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਚੂਨੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
8. ਛੱਪੜ ਵਿੱਚ 1-2 ਇੰਚ ਆਕਾਰ ਦਾ ਬੱਚ 4000 ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਛੱਪੜ ਵਿੱਚ ਪਾਓ |
9. `ਬੱਚ ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ
   • ਕਤਲਾ 20%, ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ 20%, ਮਰੀਮਲ 10%, ਰੋਹੁ 30%, ਗਰਾਸ ਕਾਰਪ 10%, ਸਿਲਵਰ ਕਾਰਪ 10%
   • ਕਤਲਾ 25%, ਮਰੀਮਲ 20%, ਰੋਹੂ 35%, ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ 20%.
10. ਮੱਛੀਆਂ ਨੂੰ 25% ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਵਾਲੀ ਸਹਾਇਕ ਖ਼ੁਰਾਕ ਦਿਓ ।
11. 500 ਗ੍ਰਾਮ ਦੀ ਮੱਛੀ ਨੂੰ ਵੇਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
12. ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਦਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਧੰਦੇ ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 9th Class Agriculture Book Solutions Chapter 9 ਸੂਰ, ਭੇਡਾਂ/ਬੱਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਪਾਲਣਾ Textbook Exercise Questions, and Answers.

PSEB Solutions for Class 9 Agriculture Chapter 9 ਸੂਰ, ਭੇਡਾਂ/ਬੱਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਪਾਲਣਾ

Agriculture Guide for Class 9 PSEB ਸੂਰ, ਭੇਡਾਂ/ਬੱਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਪਾਲਣਾ Textbook Questions and Answers

ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉੱਤਰ
(ੳ) ਇੱਕ-ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੂਰਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਨਸਲਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਫ਼ੈਦ ਯਾਰਕਸ਼ਾਇਰ, ਲੈਂਡਰੋਸ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸੁਰੀ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਬੱਚੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇੱਕ ਵਾਰ 10-12 ਬੱਚੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਲ ਵਿਚ ਦੋ ਵਾਰ ਸੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 20-24 ਬੱਚੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੁਰੀ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ ਸੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੋ ਵਾਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸੂਰਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
20-22% ਪ੍ਰੋਟੀਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
12 ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਵਜ਼ਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
2 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਬੱਕਰੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਦੇਸੀ ਨਸਲ-ਬੀਟਲ, ਜਮਨਾ ॥ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਸਲ-ਨਨ, ਅਲਪਾਈਨ ਅਤੇ ਬੋਅਰ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਭੇਡ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੈਰੀਨੋ, ਕੌਰੀਡੇਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਬੀਟਲ ਬੱਕਰੀ ਕਿਹੜੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਅਤੇ ਤਰਨਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਜਮਨਾਪਰੀ ਕਿਹੜੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਮਾਸ ਵਾਲੇ ਛੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਖੱਸੀ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
2 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ।

(ਅ) ਇੱਕ-ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੁਰਾਂ ਦੀਆਂ ਦੇਸੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਕ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੂਰਾਂ ਦੀਆਂ ਦੇਸੀ ਨਸਲਾਂ ਦਾ ਸਰੀਰਕ ਵਾਧਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਸੀ ਨਸਲਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਸਲਾਂ ਦਾ ਸਰੀਰਕ ਵਾਧਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਸਲ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵੀ ਵਧ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸੁਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹੜੀ-ਕਿਹੜੀ ਸਸਤੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਪਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਬਜ਼ੀ ਮੰਡੀ ਦੀ ਬਚੀ-ਖੁਚੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਅਤੇ ਪੱਤੇ, ਹੋਸਟਲਾਂ, ਹੋਟਲਾਂ ਅਤੇ ਕਨਟੀਨਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ/ਜੂਠ, ਗੰਨੇ ਦੇ ਰਸ ਦੀ ਮੈਲ ਅਤੇ ਲੱਸੀ ਆਦਿ ਸਸਤੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੂਰਾਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਬਣਤਰ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੁਰਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿਚ 20-22% ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰੇਸ਼ੇ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 5% ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ । ਵਧ ਰਹੇ ਸੂਰਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 16-18% ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ 2-3 ਕਿਲੋਮ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਵੀ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵਧੀਆ ਬੱਕਰੀ ਦੇ ਗੁਣ ਦੱਸੋ !
ਉੱਤਰ-
ਵਧੀਆ ਬੱਕਰੀ ਦੀ ਚੋਣ ਉਸ ਦੇ 120 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਸੂਏ ਦੇ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਵਧੀਆ ਬੱਕਰੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 2 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤਕ ਸੁ ਪੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਬੱਕਰੀ ਦੀ ਵੇਲ ਲੰਬੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਵਧੀਆ ਚਮਕੀਲੇ ਵਾਲਾਂ ਵਾਲੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੀਆਂ ਉੱਨ ਅਤੇ ਮਾਸ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੀਆਂ ਮਾਸ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਸੋਵੀਅਤ ਚਿੰਚਲਾ, ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਵਾਈਟ, ਅ ਜਿਐਂਟ, ਵਾਈਟ ਜਿਐਂਟ । ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੀਆਂ ਉੱਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਰੂਸੀ ਅੰਗੋਰਾ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅੰਗੋਰਾ, ਜਰਮਨ ਅੰਗੋਰਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਾਣੇ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਜਾਨਵਰ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਨੇਪੀਅਰ ਬਾਜਰਾ, ਪਾਲਕ, ਰਵਾਂਹ, ਲੁਸਣ, ਗਿੰਨੀ ਘਾਹ, ਬਰਸੀਮ, ਹਰੇ ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਸੁਆਦ ਲਗਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦਾ ਖੁੱਡਾ ਜਾਂ ਡੱਬਾ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੁੱਡੇ ਜਾਂ ਡੱਬੇ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਆਕਾਰ ਦੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਮਲ ਮੂਤਰ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਅਤੇ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦਾ ਢੁੱਕਵਾਂ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਹਰ ਸਾਲ ਕਿੰਨੇ ਸੂਏ ਅਤੇ ਹਰ ਸੂਏ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਾਦਾ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਹਰ ਸਾਲ 6-7 ਸੂਏ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ | ਹਰ ਸੂਏ ਵਿਚ ਇਹ 57 ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਸਲਾਂ ਦੀ ਉੱਨ ਪੈਦਾਵਾਰ ਬਾਰੇ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-

ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੀ ਕਿਸਮ	ਉੱਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ
ਰੂਸੀ ਅੰਗੋਰਾ	215 ਗਰਾਮ
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅੰਗੋਰਾ	230 ਗਰਾਮ
ਜਰਮਨ ਅੰਗੋਰਾ	590 ਗਰਾਮ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ਾਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਦੱਥੋਂ ਹਟੀ ਮਾਦਾ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿੱਚ 12-15% ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਦੇ ਰਹੇ ਜਾਨਵਰ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ 16-20% ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਤੱਤ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

(ੲ) ਪੰਜ-ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੂਰ ਪਾਲਣ ਧੰਦੇ ਨੂੰ ਲਾਹੇਵੰਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹੜੇ ਨੁਕਤੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੂਰ ਪਾਲਣ ਧੰਦੇ ਨੂੰ ਲਾਹੇਵੰਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਨੁਕਤੇ ਹਨ-

1. ਨਸਲ ਦੀ ਸਹੀ ਚੋਣ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
2. ਸੂਰ ਤੇ ਸੂਰੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵਧੀਆ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
3. ਸੁਰ ਤੇ ਸੁਰੀ ਨੂੰ ਰੱਖਣ ਤੇ ਦੇਖਭਾਲ ਦਾ ਸਹੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
4. ਸੂਰਾਂ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
5. ਸੂਰੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵਧੀਆ ਹੋਵੇ, ਚਮੜੀ ਕਸਵੀਂ ਅਤੇ ਨਰਮ, ਵਾਲ ਵੀ ਨਰਮ, ਅੱਖਾਂ ਚਮਕਦਾਰ, ਲੱਤਾਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 12 ਬਣ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
6. ਸੂਰੀ ਨੂੰ 8-9 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਉਸਦਾ ਭਾਰ 90 ਕਿਲੋਗਰਾਮ ਹੋਵੇ, ਆਸ ਕਰਵਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
7. ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਮਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ 3-4 ਹਫਤੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਖੱਸੀ ਕਰਵਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸੂਰਾਂ ਦੇ ਵਾੜੇ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੂਰਾਂ ਦੇ ਵਾੜੇ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਉੱਚੇ, ਸਸਤੇ ਅਤੇ ਆਰਾਮਦੇਹ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਇੱਕ ਵਧ ਰਹੇ ਸੂਰ ਨੂੰ 8 ਵਰਗ ਫੁੱਟ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਹਟੀ ਇੱਕ ਸੂਰੀ ਨੂੰ 10-12 ਵਰਗ ਫੁੱਟ ਥਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । 20 ਬੱਚੇ ਰੱਖਣ ਲਈ 160 ਵਰਗ ਫੁੱਟ ਥਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਸੂਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਰੱਖਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ 10 ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ । ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਲੀ ਸੂਰੀ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਕੰਧ ਤੋਂ ਹਟਵੀਂ ਗਾਰਡ ਰੇਲਿੰਗ ਲਗਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੂਰੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਬੱਚੇ ਆ ਕੇ ਮਰ ਨਾ ਜਾਣ ! ਰੇਲਿੰਗ ਦੀ ਫਰਸ਼ ਤੋਂ ਉਚਾਈ 1012 ਇੰਚ ਅਤੇ ਇੰਨਾ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਕੰਧ ਤੋਂ ਦੂਰ ਵੀ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਭੇਡਾਂ-ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੇ ਵਾੜੇ ਬਾਰੇ ਨੋਟ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਭੇਡਾਂ-ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੇ ਵਾੜੇ ਜਾਂ ਸੈਂਡ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਤੇ ਹਵਾਦਾਰ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਸਿਲਾਬ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ । ਵਾੜੇ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਪ੍ਰਬ-ਪੱਛਮ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਇੱਕ ਬੱਕਰੀ ਜਾਂ ਭੇਡ ਨੂੰ ਲਗਪਗ 10 ਵਰਗ ਫੁੱਟ ਥਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਲੇਲੇ ਅਤੇ ਛਲਾਰੂ ਨੂੰ 4 ਵਰਗ ਫੁੱਟ ਥਾਂ ਦੀ ਹੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਵਾੜੇ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ 5-6 ਫੁੱਟ ਉੱਚੀ ਕੰਧ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਕੰਡਿਆਲੀ ਵਾੜ ਲੱਗੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਕੁੱਤੇ ਆਦਿ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ । ਵਾੜੇ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਪੱਤਝੜੀ ਰੁੱਖ; ਜਿਵੇਂ- ਤੂਤ, ਪਾਪੂਲਰ, ਧਰੇਕ ਆਦਿ ਲਗਾ ਲੈਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਦੀ ਬਣਤਰ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਨੂੰ ਦਾਲਾਂ, ਫਲੀਦਾਰ ਹਰਾ ਅਤੇ ਸੁੱਕਾ ਚਾਰਾ, ਅਨਾਜ, ਬੰਦਗੋਭੀ, ਗਾਜਰ ਅਤੇ ਰਸੋਈ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਆਦਿ ਨਾਲ ਪਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ |ਰਾਸ਼ਨ ਨੂੰ ਦਲ ਕੇ ਜਾਂ ਗੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਰਾਕ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਗੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਖ਼ੁਰਾਕ ਦੇਣ ਨਾਲ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦਾ ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਨ ਦੀ ਬੱਚਤ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਹਟੀ ਮਾਦਾ ਨੂੰ ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿਚ 12-15% ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦੁੱਧ ਦੇ ਰਹੀ ਮਾਦਾ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 16-20% ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਨੂੰ ਕਣਕ/ਮੱਕੀ ਬਾਜਰਾ, ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਪਾਲਸ਼, ਮੀਟ ਮੀਲ, ਧਾਤਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ, ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਖਲ ਅਤੇ ਨਮਕ ਆਦਿ ਵਾਲੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਬਣਾ ਕੇ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਰਵਾਂਹ, ਗਿੰਨੀ ਘਾਹ, ਨੇਪੀਅਰ ਬਾਜਰਾ, ਬਰਸੀਮ, ਲੂਸਣ, ਪਾਲਕ, ਹਰੇ ਪੱਤੇ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸੁਆਦ ਨਾਲ ਖਾਂਦੇ ਹਨ । ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਭਾਗ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਪਾਣੀ ਵੀ ਪੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੇ ਪਿੰਜਰਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਖੁੱਡੇ ਜਾਂ ਡੱਬੇ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਆਕਾਰ ਦੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮਲ ਮੂਤਰ ਦੇ ਨਿਕਾਲ ਅਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਬੱਚੇ ਦੁੱਧ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਜਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪਿੰਜਰੇ ਦਾ ਆਕਾਰ 5 ਫੁੱਟ ਲੰਬਾਈ ਅਤੇ 4 ਫੁੱਟ ਚੌੜਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ 20 ਬੱਚੇ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਨਰ ਅਤੇ ਮਾਦਾ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜਿਸ ਪਿੰਜਰੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਦਾ ਆਕਾਰ 2 ਫੁੱਟ ਲੰਬਾ, 1-2 ਫੁੱਟ ਚੌੜਾ ਅਤੇ 1 ਫੁੱਟ ਉੱਚਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

PSEB 9th Class Agriculture Guide ਸੂਰ, ਭੇਡਾਂ/ਬੱਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਪਾਲਣਾ Important Questions and Answers

ਕੁਝ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ,
ਵਸਤੁਨਿਸ਼ਠ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਬਹੁ-ਭਾਂਤੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਫ਼ੈਦ ਯਾਰਕਸ਼ਾਇਰ ਕਿਸ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ?
(ਉ) ਮੁਰਗੀ ਦੀ
(ਅ) ਸੂਰ ਦੀ
(ਇ) ਗਾਂ ਦੀ
(ਸ). ਭੇਡ ਦੀ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਸੂਰ ਦੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬੱਕਰੀ ਦੀ ਨਸਲ ਨਹੀਂ ਹੈ :
(ਉ) ਸਾਨਨ
(ਅ) ਬੋਅਰ
(ਈ) ਬੀਟਲ
(ਸ) ਮੈਰੀਨੋ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਮੈਰੀਨੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮਾਸ ਵਾਲੇ ਛੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਖੱਸੀ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) 2 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ
(ਅ) 10 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ
(ਈ) 15 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ
(ਸ) 20 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 2 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸੁਰੀ ਇਕ ਵਾਰੀ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) 25-30
(ਅ) 10-12
(ਈ) 20-25
(ਸ) 30-40.
ਉੱਤਰ-
(ਅ) 10-12,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੀ ਮਾਦਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕਿਸ ਉਮਰ ਵਿਚ ਗੱਭਣ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) 3-4 ਮਹੀਨੇ
(ਅ) 6-9 ਮਹੀਨੇ
(ਇ) 15-20 ਮਹੀਨੇ
(ਸ) 12-13 ਮਹੀਨੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) 6-9 ਮਹੀਨੇ

ਠੀਕ/ਗਲਤ ਦੱਸੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੂਰ ਆਪਣੇ ਵੰਸ਼ ਦਾ ਵਾਧਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਘੱਟ ਖੁਰਾਕ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਤੰਦਰੁਸਤ ਸੂਰੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 3-4 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੇਹੇ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਗਲਤ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੂਰਾਂ ਦੇ 160 ਵਰਗ ਫੁੱਟ ਥਾਂ ਵਿਚ 10 ਬੱਚੇ ਰੱਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਗਲਤ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬੱਕਰੀ ਦੀਆਂ ਦੇਸੀ ਨਸਲਾਂ ਹਨ-ਬੀਟਲ, ਜਮਨਾਪਰੀ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਭੇਡਾਂ ਦੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਹਨ-ਮੈਰੀਨੋ, ਕੌਰੀਡੇਲ ! ‘
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ ॥

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੂਰੀ ਸਾਲ ਵਿਚ ਦੋ ਵਾਰ ਸੂਅ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਵਿਚ ………………………. ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
10-12,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬੱਕਰੀ ਅਤੇ ਭੇਡ ਦਾ ਗਰਭਕਾਲ ਦਾ ਸਮਾਂ …………….. ਦਿਨ ਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
145-153,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੀ ਮਾਦਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ …………….. ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਗੱਭਣ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
6-9,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਾਲਾਨਾ ਉੱਨ ਦੀ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਪੈਦਾਵਾਰ ਰੂਸੀ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਅੰਗੋਰਾ ਤੋਂ 215, 230 ਅਤੇ …………….. ਗ੍ਰਾਮ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
590,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੀ ਉਮਰ ਔਸਤਨ …………….. ਸਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
5.

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਨਸਲ ਸਫ਼ੈਦ ਯਾਰਕਸ਼ਾਇਰ ਦਾ ਕੱਦ ਅਤੇ ਰੰਗ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੱਦ ਦਰਮਿਆਨਾ, ਰੰਗ ਸਫ਼ੈਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਨਸਲ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਰਮਨ-ਪਿਆਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਫ਼ੈਦ ਯਾਰਕਸ਼ਾਇਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਲੈੱਡਰੇਸ ਸੂਰ ਦਾ ਮੂਲ ਘਰ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਡੈਨਮਾਰਕ ਦੇਸ਼ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਤੰਦਰੁਸਤ ਸੂਰੀ ਕਿੰਨੇ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੇਹੇ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
5-6 ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਵੱਧ ਰਹੇ ਸੂਰਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿਚ ਕਿੰਨਾ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
16-18%.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਵੱਧ ਰਹੇ ਸੂਰ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਜਗਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
8 ਵਰਗ ਫੁੱਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਦੁੱਧੋਂ ਹਟੀ ਸੂਰੀ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਜਗਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
10-12 ਵਰਗ ਫੁੱਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਸੂਰੀ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਗਾਰਡ ਰੇਲਿੰਗ ਫਰਸ਼ ਤੋਂ ਕਿੰਨੀ ਉੱਚੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
10-12 ਇੰਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਗ਼ਰੀਬ ਦੀ ਗਾਂ ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੱਕਰੀ ਨੂੰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਬੱਕਰੀ ਦੀਆਂ ਦੇਸੀ ਨਸਲਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਬੀਟਲ, ਜਮਨਾਪਰੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਬੱਕਰੀ ਦੀ ਚੋਣ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨ ਦੇ ਸੂਏ ਦਾ ਦੁੱਧ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
120 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਭੇਡ/ਬੱਕਰੀ ਦਾ ਗਰਭਕਾਲ ਦਾ ਸਮਾਂ ਕਿੰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
145-153 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਵਾੜੇ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੂਰਬ-ਪੱਛਮ ਵਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਬੱਕਰੀ ਜਾਂ ਭੇਡ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਜਗਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
10 ਵਰਗ ਫੁੱਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਲੇਲੇ ਜਾਂ ਛਲਾਰੂ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਜਗ੍ਹਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
4 ਵਰਗ ਫੁੱਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਭੇਡ/ਬੱਕਰੀ ਨੂੰ ਦੋ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਸੂਏ ਦੇਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
3 ਸੂਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਮਾਦਾ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਸੂਏ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
6-7 ਸੂਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੀ ਔਸਤ ਉਮਰ ਕਿੰਨੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
5 ਸਾਲ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੀ ਉੱਨ ਵਾਲੀ ਕਿਸਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਰੂ ਅੰਗੋਰਾ, ਜਰਮਨ ਅੰਗੋਰਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੀਆਂ ਮਾਸ ਵਾਲੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੋਵੀਅਤ ਚਿੰਚਲਾ, ਗੇਅ ਜਿਐਂਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 21.
ਉੱਥੋਂ ਹਟੀ ਮਾਦਾ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
12-15% ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 22.
ਦੁੱਧ ਦੇ ਰਹੇ ਮਾਦਾ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
16-20%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 23.
6 ਹਫ਼ਤੇ ਦਾ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕਿੰਨਾ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕ ਖਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
100 ਗ੍ਰਾਮ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਅਤੇ 50 ਗ੍ਰਾਮ ਖ਼ੁਰਾਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 24.
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਉੱਨ ਕਿੰਨੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
4 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 25.
ਇੱਕ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਤੋਂ ਸਾਲ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀ ਉੱਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
500-700 ਗ੍ਰਾਮ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੂਰ ਦੀ ਕਿਸਮ ਸਫ਼ੈਦ ਯਾਰਕਸ਼ਾਇਰ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ !
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਸਫ਼ੈਦ ਰੰਗ ਦੀ ਦਰਮਿਆਨੇ ਕੱਦ ਵਾਲੀ ਨਸਲ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵੇਲ ਲੰਬੀ ਅਤੇ ਕੰਨ ਖੜ੍ਹਵੇਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸੌਖਿਆਂ ਪਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸੂਰ ਦੀ ਨਸਲ ਲੈਂਡਰੇਸ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਸਲ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਕੰਨ ਲਟਕਵੇਂ, ਵੇਲ ਲੰਬੀ ਅਤੇ ਰੰਗ ਚਿੱਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਮੂਲ ਡੈਨਮਾਰਕ ਦੇਸ਼ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਮੀਟ ਵਿੱਚ ਚਰਬੀ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੁਰੀ ਦੇ ਆਸ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੂਰੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 5-6 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੇਹੇ ਵਿਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਪਰ 90 ਕਿਲੋ ਭਾਰ ਦੀ, 8-9 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਸੂਰੀ ਨੂੰ ਹੀ ਆਸ ਵਿਚ ਲਿਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸੁਰੀ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੂਰੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਚੰਗੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ | ਚਮੜੀ ਕੱਸੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਨਰਮ, ਵਾਲ ਨਰਮ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਲੱਤਾਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਥਣ 12 ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸੂਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਜਗਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵੱਧ ਰਹੇ ਸੂਰ ਨੂੰ 8 ਵਰਗ ਫੁੱਟ ਜਗ੍ਹਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਹਟੀ ਸੂਰੀ ਨੂੰ 10-12 ਵਰਗ ਫੁੱਟ ਜਗਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਲੀ ਸੁਰੀ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਗਾਰਡ ਰੇਲਿੰਗ ਕਿਉਂ ਲਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਲਈ ਲਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਬੱਚੇ ਸੂਰੀ ਹੇਠ ਆ ਕੇ ਮਰ ਨਾ ਜਾਣ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਬੱਕਰੀ ਦੀ ਨਸਲ ਬੀਟਲ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਕਾਲੇ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਚਿੱਟੇ ਡੱਬ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦੇ ਕੰਨ ਲੰਬੇ, ਲਟਕਵੇਂ, ਟੇਢੇ ਅਤੇ ਚਿਹਰਾ ਉੱਭਰਵਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਲੇਵੇ ਦਾ ਆਕਾਰ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾ ਸੁਆ ਡੇਢ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਨਸਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ, ਤਰਨਤਾਰਨ ਅਤੇ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਜਮਨਾਪਰੀ ਨਸਲ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਨਸਲ ਦੀ ਬੱਕਰੀ ਦਾ ਰੰਗ ਚਿੱਟਾ, ਹਲਕਾ ਭੂਰਾ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਅਤੇ ਸਿਰ ਤੇ ਡੱਬ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦੇ ਕੰਨ ਲਟਕਵੇਂ, ਮੁੰਦਰੇ ਅਤੇ ਨੱਕ ਉੱਭਰਵਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਸ ਦਾ ਕੱਦ ਲੰਬਾ ਅਤੇ ਲੱਤਾਂ ਵੀ ਲੰਬੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹ ਨਸਲ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਸੁਨੱਖੀ ਲਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੀ ਉੱਨ ਉਤਾਰਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਤੋਂ 4 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਉਨ ਉਤਾਰੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਕਟਾਈ ਵੇਲੇ ਉਨ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ 2 ਇੰਚ ਲੰਬੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਪੂਰੀ ਉੱਨ ਤਾਂ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦਾ ਹੋਣ ਤੇ ਹੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ । ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਤੋਂ ਲਗਪਗ 500-700 ਗਰਾਮ ਉੱਨ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਮਿਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਭੇਡਾਂ/ਬੱਕਰੀਆਂ, ਖ਼ਰਗੋਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪਾਲਣ ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਲੈਣ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਹਨਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਪਾਲਣ ਲਈ, ਸਿਖਲਾਈ ਲੈਣ ਲਈ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਵਿਭਾਗ, ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ ਜਾਂ ਗਡਵਾਸੂ ਲੁਧਿਆਣਾ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਬੱਕਰੀ ਦੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤਰ ਦਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸੂਰਾਂ ਦੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤਰ ਦਿਓ ।

ਸੂਰ, ਭੇਡਾਂ/ਬੱਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਪਾਲਣਾ PSEB 9th Class Agriculture Notes

ਪਾਠ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ

1. ਸੂਰ ਆਪਣੇ ਵੰਸ਼ ਦਾ ਵਾਧਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਘੱਟ ਖ਼ੁਰਾਕ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ।
2. ਸੁਰਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਸਲਾਂ ਹਨ-ਸਫ਼ੈਦ ਯਾਰਕਸ਼ਾਇਰ, ਲੈਂਡਰੇਸ ।
3. ਤੰਦਰੁਸਤ ਸੂਰੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 5-6 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੇਹੇ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ।
4. ਸੂਰੀ ਸਾਲ ਵਿਚ ਦੋ ਵਾਰ ਸੁਅ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਵਿਚ 10-12 ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
5. ਸੂਰਾਂ ਦੇ 160 ਵਰਗ ਫੁੱਟ ਥਾਂ ਵਿਚ 20 ਬੱਚੇ ਰੱਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।
6. ਬੱਕਰੀ ਦਾ ਦੁੱਧ ਬਿਮਾਰਾਂ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਗੁਣਕਾਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
7. ਬੱਕਰੀ ਦੀਆਂ ਦੇਸੀ ਨਸਲਾਂ ਹਨ-ਬੀਟਲ, ਜਮਨਾਪਰੀ ।
8. ਬੱਕਰੀ ਦੀਆਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਸਲਾਂ ਹਨ-ਸਾਨਨ ਅਲਪਾਈਨ ਅਤੇ ਬੋਅਰ ।
9. ਭੇਡਾਂ ਦੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਹਨ-ਮੈਰੀਨੋ, ਕੌਰੀਡੇਲ ।
10. ਵਧੀਆ ਬੱਕਰੀ ਦੀ ਚੋਣ ਉਸਦੇ 120 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਸੁਏ ਦੇ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
11. ਬੱਕਰੀ ਅਤੇ ਭੇਡ ਦਾ ਗਰਭਕਾਲ ਦਾ ਸਮਾਂ 145-153 ਦਿਨ ਦਾ ਹੈ ।
12. ਬੱਕਰੀ ਜਾਂ ਭੇਡ ਨੂੰ ਲਗਪਗ 10 ਫੁੱਟ ਜਗਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਕਿ ਲੇਲੇ ਜਾਂ ਛਲਾਰੂ ਨੂੰ ਲਗਪਗ 4 ਫੁੱਟ ਜਗ੍ਹਾ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
13. ਜਿਹੜੇ ਛੇਲੇ ਮਾਸ ਲਈ ਰੱਖੇ ਹੋਣ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 2 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਖੱਸੀ ਕਰਵਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
14. ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੀ ਮਾਦਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 6-9 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਗੱਭਣ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
15. ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੀ ਉਮਰ ਔਸਤਨ 5 ਸਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
16. ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੀਆਂ ਉੱਨ ਲਈ ਪਾਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਹਨ-ਜਰਮਨ ਅੰਗੋਰਾ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅੰਗੋਰਾ, ਰੂਸੀ ਅੰਗੋਰਾ ।
17. ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਦੀਆਂ ਮਾਸ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਗ੍ਰੇਅ ਜਿਐਂਟ, ਸੋਵੀਅਤ ਚਿੰਚਲਾ, ਵਾਈਟ ਜਿਐਂਟ, ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਵਾਈਟ ।
18. ਸਾਲਾਨਾ ਉੱਨ ਦੀ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਪੈਦਾਵਾਰ ਰੂਸੀ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਅੰਗੋਰਾ ਤੋਂ ਵੀ 215, 230 ਅਤੇ 590 ਗ੍ਰਾਮ ਹੈ ।
19. 4 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਉੱਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
20. ਭੇਡਾਂ, ਬੱਕਰੀਆਂ ਜਾਂ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਪਾਲਣ ਦਾ ਧੰਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਖਲਾਈ ਲੈ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 9th Class Agriculture Book Solutions Chapter 8 ਮੁਰਗੀ ਪਾਲਣ Textbook Exercise Questions, and Answers.

PSEB Solutions for Class 9 Agriculture Chapter 8 ਮੁਰਗੀ ਪਾਲਣ

Agriculture Guide for Class 9 PSEB ਮੁਰਗੀ ਪਾਲਣ Textbook Questions and Answers

ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉੱਤਰ
ਅਭਿਆਸ (ਉ) ਇੱਕ-ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮੁਰਗੀ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਅੰਡੇ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੁਰਗੀ 160 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਅੰਡੇ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੀਟ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਈ. ਬੀ. ਐੱਲ.-80 ਬਰਾਇਲਰ ਅਤੇ ਵਾਈਟ ਪਲਾਈਮੋਥ ਰਾਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮੁਰਗੀ ਦੇ ਇੱਕ ਅੰਡੇ ਦਾ ਔਸਤਨ ਭਾਰ ਕਿੰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਕ ਅੰਡੇ ਦਾ ਔਸਤਨ ਭਾਰ 55 ਗਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਦੇ ਅੰਡੇ ਕਿਹੜੀ ਮੁਰਗੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਾਈਟ ਲੈਗ ਹਾਰਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਰੈਂਡ ਆਈਲੈਂਡ ਰੈੱਡ ਮੁਰਗੀ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ 180 ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਵਿੱਠਾਂ ਤੋਂ ਕਿਹੜੀ ਗੈਸ ਬਣਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਅਮੋਨੀਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਚੂਚਿਆਂ ਨੂੰ ਗਰਮੀ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਯੰਤਰ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਰੂਡਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੇ ਬੈਂਡ ਦੀ ਛੱਤ ਕਿੰਨੀ ਉੱਚੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
10 ਫੁੱਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਦੋ ਮੁਰਗੀਆਂ ਲਈ ਪਿੰਜਰੇ ਦਾ ਕੀ ਆਕਾਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
15 ਇੰਚ ਲੰਬਾ ਅਤੇ 12 ਇੰਚ ਚੌੜਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੁਰਗੀਆਂ ਖ਼ੁਰਾਕ ਵੱਧ ਖਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਘੱਟ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੁਰਗੀਆਂ ਖ਼ੁਰਾਕ ਵੱਧ ਖਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

(ਅ) ਇੱਕ-ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੋਲਟਰੀ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
‘ਪੋਲਟਰੀ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਲਣਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੋ ਸਕਣ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੁਰਗੀਆਂ, ਬੱਤਖਾਂ, ਬਟੇਰ, ਟਰਕੀ, ਕਬੂਤਰ, ਸ਼ੁਤਰਮੁਰਗ, ਹੰਸ, ਗਿੰਨੀ ਫਾਊਲ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਦੇਸੀ ਨਸਲ ਦੀਆਂ ਮੁਰਗੀਆਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-

1. ਸਤਲੁਜ ਲੇਅਰ-ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਪੰਜਾਬ ਲੇਅਰ-1 ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਲੇਅਰ-2 । ਇਹ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 255-265 ਤੱਕ ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਆਂਡੇ ਦਾ ਔਸਤਨ ਭਾਰ 55 ਗ੍ਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
2. ਆਈ. ਐੱਲ.-80 ਬਰਾਇਲਰ-ਇਸ ਤੋਂ ਮੀਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਔਸਤ ਭਾਰ 1350-1450 ਗਾਮ ਲਗਪਗ 6 ਹਫਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਵਾਈਟ ਲੈਗ ਹਾਰਨ ਅਤੇ ਰੈੱਡ ਆਈਲੈਂਡ ਰੈੱਡ ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-

ਵਾਈਟ ਲੈਗ ਹਾਰਨ	ਰੈਂਡ ਆਈਲੈਂਡ ਰੈੱਡ ਮੁਰਗੀਆਂ
1. ਇਸ ਦੇ ਅੰਡੇ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ |	1. ਇਸ ਦੇ ਅੰਡੇ ਖਾਕੀ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
2. ਸਾਲ ਵਿਚ 220-250 ਦੇ ਲਗਪਗ ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।	2. ਸਾਲ ਵਿਚ 180 ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।
3. ਥੋੜੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਖਾਂਦੀ ਹੈ ।	3. ਵੱਧ ਖ਼ੁਰਾਕ ਖਾਂਦੀ ਹੈ ।
4. ਇਸ ਦਾ ਮੀਟ ਸੁਆਦਲਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਇਹ ਅੰਡੇ ਵਾਲੀ ਨਸਲ ਹੈ ।	4. ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮੀਟ ਵਾਸਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਕਿਹੜੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਲਗਪਗ 40 ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ 6 ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਸਕਦੇ ਹਾਂ  ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਚਰਬੀ, ਧਾਤਾਂ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੇ ਬੈਂਡ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੀ ਬੈੱਡ ਉੱਚੀ ਜਗਾ ਤੇ ਬਣਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੜਕ ਰਾਹੀਂ ਜੁੜੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਿ ਖ਼ੁਰਾਕ, ਅੰਡੇ ਤੇ ਸੁੱਕ ਆਦਿ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਦੀ ਢੋਆ ਢੁਆਈ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਹੋ ਸਕੇ । ਬਾਰਸ਼ ਜਾਂ ਹੜ੍ਹ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸੈਂਡ ਦੇ ਨੇੜੇ ਖੜ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੰਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਸੀਨੇ ਲਈ ਮੁਸਾਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਖੰਭ ਵੱਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਗਰਮੀ ਨੂੰ ਸਹਿਣਾ ਔਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਸ਼ੈੱਡ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਘਾਹ ਵਗੈਰਾ, ਸ਼ਹਿਤੂਤ ਦੇ ਦਰੱਖ਼ਤ ਆਦਿ ਲਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਛੱਤਾਂ ਉੱਪਰ ਫੁਹਾਰੇ ਲਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਨਾਲ 5-6°C ਤਾਪਮਾਨ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ | ਪਾਸੇ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਇਕ-ਡੇਢ ਫੁੱਟ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉੱਚੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਤੇ ਬਾਕੀ ਜਗਾ ਤੇ ਜਾਲੀਆਂ ਲਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ । ਛੱਤ ਉੱਤੇ ਸਰਕੰਡੇ ਦੀ ਤਹਿ ਵਿਛਾ ਦਿਓ ਅਤੇ ਵੱਧ ਗਰਮੀ ਵਿੱਚ ਮੁਰਗੀਆਂ ਉੱਪਰ ਫੁਹਾਰੇ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਛਿੜਕਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਠੀਕ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ | ਪਾਣੀ ਦੇ ਬਰਤਨ ਦੁੱਗਣੇ ਕਰ ਦੇਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤੇ ਪਾਣੀ ਛੇਤੀ ਬਦਲਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੇ ਲਿਟਰ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਲਿਟਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੁੱਕਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਗਿੱਲੇ ਲਿਟਰ ਨਾਲ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਲੱਗ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਨਾਲ ਬੈੱਡ ਵਿਚ ਅਮੋਨੀਆ ਗੈਸ ਬਣਦੀ ਹੈ ਜੋ ਪੰਛੀਆਂ ਤੇ ਕਾਮਿਆਂ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਮੀਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁਰਗੀ ਦੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਪਾਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੀਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਈ. ਬੀ. ਐੱਲ.-80 ਬਰਾਇਲਰ, ਰੈੱਡ ਆਈਲੈਂਡ ਰੈੱਡ ਅਤੇ ਵਾਈਟ ਪਲਾਈਮੋਥ ਰਾਕ ਨਸਲਾਂ ਪਾਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਆਈ. ਬੀ. ਐੱਲ. 80 ਨਸਲ ਦੀਆਂ ਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਮੀਟ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਨਸਲ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਔਸਤ ਭਾਰ 13501450 ਗਾਮ ਲਗਪਗ 6 ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਮੱਕੀ, ਚੌਲਾਂ ਦਾ ਟੋਟਾ, ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਖਲ, ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਪਾਲਸ਼, ਕਣਕ, ਮੱਛੀ ਦਾ ਚੂਰਾ, ਸੋਇਆਬੀਨ ਦੀ ਖ਼ਲ, ਪੱਥਰ ਅਤੇ ਸਾਧਾਰਨ ਲੂਣ ਆਦਿ ਤੋਂ ਮੁਰਗੀ ਆਪਣੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਪੂਰੇ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਮੁਰਗੀ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿਚ ਐਂਟੀਬਾਇਟਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਜ਼ਰੂਰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ।

(ਈ) ਪੰਜ-ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮੁਰਗੀ ਦੀਆਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਸਲਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-

1. ਵਾਈਟ ਲੈਗ ਹਾਰਨ-ਇਸ ਦੇ ਅੰਡੇ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਸਾਲ ਵਿਚ 220-250 ਦੇ ਲਗਪਗ ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਮੀਟ ਸੁਆਦਲਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਇਹ ਛੋਟੇ ਆਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਘੱਟ ਖ਼ੁਰਾਕ ਖਾਂਦੀ ਹੈ ।
2. ਰੈਂਡ ਆਈਲੈਂਡ ਰੈੱਡ-ਇਸ ਦੇ ਅੰਡੇ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ 180 ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਵੱਧ ਖ਼ੁਰਾਕ ਖਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮੀਟ ਲਈ ਵਰਤਿਆ। ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
3. ਵਾਈਟ ਪਲਾਈਮੋਥ ਰਾਕ-ਇਹ ਸਾਲ ਵਿਚ 140 ਦੇ ਕਰੀਬ ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਅੰਡੇ ਦਾ ਰੰਗ ਖਾਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਭਾਰ 60 ਗਰਾਮ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮੀਟ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਚੂਚੇ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਇੱਕ ਕਿਲੋ ਤੋਂ ਵਧ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦੇ ਮੁਰਗਿਆਂ ਦਾ ਭਾਰ 4 ਕਿਲੋ ਅਤੇ ਮੁਰਗੀਆਂ ਦਾ ਭਾਰ 3 ਕਿਲੋ ਤਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੁਰਗੀਆਂ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੁਰਗੀਆਂ ਲਈ ਲਗਪਗ 40 ਤੋਂ ਵੱਧ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਕਿਸੇ ਵੀ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਤੇ ਪੈਦਾਵਾਰ ਤੇ ਬੁਰਾ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ 6 ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ-ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟਸ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਚਰਬੀ, ਧਾਤਾਂ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਗਰਮੀਆਂ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਵਿਚਲੇ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ-ਪੰਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਸੀਨੇ ਦੇ ਮੁਸਾਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਖੰਭ ਵੱਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਸਰਦੀ ਤਾਂ ਸਹਿ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਗਰਮੀ ਸਹਿਣ ਕਰਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਔਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਸ਼ੈੱਡ ਦੇ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਗਰਮੀ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਆਲੇਦੁਆਲੇ ਘਾਹ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਤੂਤ ਵਗੈਰਾ ਦੇ ਦਰੱਖ਼ਤ ਵੀ ਲਗਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਛੱਤਾਂ ਉੱਤੇ ਫੁਹਾਰੇ ਲਾ ਕੇ ਗਰਮ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ 5-6°C ਤਕ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ | ਪਾਸੇ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਇੱਕ-ਡੇਢ ਫੁੱਟ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉੱਚੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਜਗਾ ਤੇ ਜਾਲੀ ਲਗਾ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਛੱਤ ਉੱਤੇ ਸਰਕੰਡੇ ਆਦਿ ਦੀ ਮੋਟੀ ਤਹਿ ਵਿਛਾ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਵੱਧ ਗਰਮੀ ਵਿੱਚ ਮੁਰਗੀਆਂ ਉੱਤੇ ਸਪਰੇ ਪੰਪ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਛਿੜਕਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਠੀਕ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਛੇਤੀ ਬਦਲਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਧਾਤਾਂ ਅਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 20-30% ਵਧਾ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਸਰਦੀਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ-ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰੀ ਤਾਪਮਾਨ °C ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਮੁਰਗੀਆਂ ਤੇ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਮੁਰਗੀਖਾਨੇ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਠੀਕ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿਚ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਮੁਰਗੀ 3 ਤੋਂ 5 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦਾਣਾ ਵੱਧ ਖਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਠੰਡ ਤੋਂ ਬਚਾਓ ਲਈ ਬਾਰੀਆਂ ਉੱਤੇ ਪਰਦੇ ਲਗਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ | ਸੁੱਕ ਨੂੰ ਹਫਤੇ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਦੋ ਵਾਰੀ ਹਿਲਾਓ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੁਰਗੀ ਪਾਲਣ ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਅਦਾਰਿਆਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੁਰਗੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਧੰਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਖਲਾਈ ਲੈ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਡਾਇਰੈਂਕਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਪਾਲਣ ਵਿਭਾਗ, ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਵੈਟਨਰੀ ਅਤੇ ਐਨੀਮਲ ਸਾਇੰਸਜ਼ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਜਾਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਚੂਚਿਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਤੇ ਨੋਟ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਚੂਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਭਰੋਸੇ ਵਾਲੀ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈਚਰੀ ਤੋਂ ਖਰੀਦਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਰੂਡਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਬਰੂਡਰ ਚੂਚਿਆਂ ਨੂੰ ਗਰਮੀ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਯੰਤਰ ਹੈ । ਚੂਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ 6-8 ਹਫ਼ਤੇ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ 24 ਘੰਟੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਖ਼ੁਰਾਕ ਜੋ ਕਿ ਸੰਤੁਲਿਤ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਦੇਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ !

PSEB 9th Class Agriculture Guide ਮੁਰਗੀ ਪਾਲਣ Important Questions and Answers

ਕੁਝ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਬਹੁ-ਭਾਂਤੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮੁਰਗੀ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਅੰਡੇ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) 50 ਦਿਨ
(ਅ) 160 ਦਿਨ
(ਇ) 500 ਦਿਨ
(ਸ) 250 ਦਿਨ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) 160 ਦਿਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਚੂਚਿਆਂ ਨੂੰ ਗਰਮੀ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਯੰਤਰ ਹੈ :
(ਉ) ਮਾਈਕਰੋਵੇਵ ਓਵਨ
(ਅ) ਬਰੂਡਰ
(ਇ) ਅੰਗੀਠੀ
ਸਤਵਾ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਬਰੂਡਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਵਿੱਠਾਂ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀ ਗੈਸ ਬਣਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਆਕਸੀਜਨ
(ਅ) ਹਾਈਡਰੋਜਨ
(ਈ) ਅਮੋਨੀਆ
(ਸ) ਹੀਲੀਅਮ ॥
ਉੱਤਰ-
(ਈ) ਅਮੋਨੀਆ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਰੈਂਡ ਆਈਲੈਂਡ ਰੈੱਡ ………… ….. ਰੰਗ ਦੇ ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ :
(ੳ) ਖਾਕੀ
(ਇ) ਕਾਲੇ
(ਸ) ਸੰਤਰੀ ।
ਉੱਤਰ-
(ੳ) ਖਾਕੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਤਲੁਜ ਲੇਅਰ ਦੇ ਅੰਡੇ ਦਾ ਔਸਤ ਭਾਰ ਹੈ :
(ਉ) 10 ਗ੍ਰਾਮ
(ਆ) 20 ਗ੍ਰਾਮ
(ਈ) 100 ਗ੍ਰਾਮ
(ਸ) 55 ਗ੍ਰਾਮ |
ਉੱਤਰ-
(ਸ) 55 ਗ੍ਰਾਮ |

ਠੀਕ/ਗਲਤ ਦੱਸੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੋਲਟਰੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੰਛੀ ਪਾਲਣੇ ਜੋ ਆਰਥਿਕ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋਣ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਤਲੁਜ ਲੇਅਰ ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਨਸਲ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿਚ 255-265 ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਅੰਡੇ ਦਾ ਔਸਤਨ ਭਾਰ 55 ਗ੍ਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਵਾਈਟ ਲੈਗਹਾਰਨ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਸਲ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 100-200 ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਗਲਤ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਰੈਂਡ ਆਈਲੈਂਡ ਰੈੱਡ ਖਾਕੀ ਰੰਗ ਦੀ ਲਗਪਗ ਸਾਲਾਨਾ 180 ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਆਈ. ਬੀ. ਐੱਲ. 80 ਬਰਾਇਲਰ ਇੱਕ ਮੀਟ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੀ ਨਸਲ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ ।

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਚੂਚਿਆਂ ਨੂੰ ਗਰਮੀ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਯੰਤਰ …………… ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਬਰੂਡਰ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇੱਕ ਮੁਰਗੀ ਨੂੰ …………….. ਵਰਗ ਫੁੱਟ ਜਗ੍ਹਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
2,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪਸੀਨੇ ਦੇ …………….. ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੁਸਾਮ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵਾਈਟ ਪਲਾਈਮੋਥ ਰਾਕ ਸਾਲਾਨਾ …………….. ਦੇ ਕਰੀਬ ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਚੂਚੇ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਇੱਕ ਕਿਲੋ ਭਾਰੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
140,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮੁਰਗੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ …………….. ਤੋਂ ਵੱਧ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
40.

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਤਲੁਜ ਲੇਅਰ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਅੰਡੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
255-265 ਅੰਡੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਆਈ. ਬੀ. ਐੱਲ. 80 ਬਰਾਇਨ, ਦਾ 6 ਹਫਤੇ ਦਾ ਔਸਤਨ ਭਾਰ ਕਿੰਨਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
1350-1450 ਗ੍ਰਾਮ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮੁਰਗੀ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਅੰਡੇ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
160 ਦਿਨਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਤਲੁਜ ਲੇਅਰ ਦੇ ਅੰਡੇ ਦਾ ਭਾਰ ਕਿੰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
55 ਗ੍ਰਾਮ ਲਗਪਗ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਤਲੁਜ ਲੇਅਰ ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਲੇਅਰ-1 ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਲੇਅਰ-2.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪਾਈਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਨਸਲਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਵਾਈਟ ਲੈਗ ਹਾਰਨ, ਰੈੱਡ ਆਈਲੈਂਡ ਰੈੱਡ ਅਤੇ ਵਾਈਟ ਪਲਾਈਮੋਥ ਰਾਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਵਾਈਟ ਲੈਗ ਹਾਰਨ ਕਿੰਨੇ ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਕ ਸਾਲ ਵਿਚ 220-250 ਦੇ ਕਰੀਬ ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਰੈਂਡ ਆਈਲੈਂਡ ਰੈੱਡ ਦੇ ਅੰਡਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਦੇ ਅੰਡੇ ਖਾਕੀ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਵਾਈਟ ਪਲਾਈਮੋਥ ਰਾਕ ਨਸਲ ਕਿੰਨੇ ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਸਾਲ ਵਿਚ 140 ਦੇ ਲਗਪਗ ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੇ ਵੱਧਣ-ਫੁੱਲਣ ਲਈ ਲਗਪਗ ਕਿੰਨੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੁਰਗੀਆਂ ਨੂੰ ਲਗਪਗ 40 ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 6 ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਚਰਬੀ, ਧਾਤਾਂ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੀ ਗਰਮੀਆਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਧਾਤਾਂ ਅਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਕਿੰਨੀ ਵਧਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
20-30% ਤਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਗਿਲੇ ਲਿਟਰ ਨਾਲ ਕਿਹੜੀ ਗੈਸ ਬਣਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਅਮੋਨੀਆ ਗੈਸ ਬਣਦੀ ਹੈ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰ ਸਕੇ ਇਸ ਲਈ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਪੰਛੀ ਪਾਲਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੁਰਗੀਆਂ, ਟਰਕੀ, ਬੱਤਖਾਂ, ਹੰਸ, ਬਟੇਰ, ਗਿੰਨੀ ਫਾਉਲ, ਕਬੂਤਰ ਆਦਿ ਅਜਿਹੇ ਪੰਛੀ ਹਨ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੰਛੀਆਂ ਲਈ ਗਰਮੀ ਸਹਿਣਾ ਕਿਉਂ ਔਖਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੰਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਸੀਨੇ ਦੇ ਮੁਸਾਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਖੰਭ ਵੱਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਗਰਮੀ ਸਹਿਣਾ ਔਖਾ ਹੈ ।

ਮੁਰਗੀ ਪਾਲਣ PSEB 9th Class Agriculture Notes

ਪਾਠ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ

1. ਪੋਲਟਰੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੰਛੀ ਪਾਲਣੇ ਜੋ : ਆਰਥਿਕ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋਣ !
2. ਸਤਲੁਜ ਲੇਅਰ ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਨਸਲ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿਚ 255-265 ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਅੰਡੇ ਦਾ ਔਸਤਨ ਭਾਰ 55 ਗ੍ਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਮੁਰਗੀ 160 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਅੰਡੇ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੀ ਹੈ |
3. ਆਈ. ਬੀ. ਐੱਲ. 80 ਬਰਾਇਲਰ ਇੱਕ ਮੀਟ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮੁਰਗੀਆਂ ਦੀ ਨਸਲ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ 6 ਹਫ਼ਤੇ ਦਾ ਔਸਤਨ ਭਾਰ 1350-1450 ਗ੍ਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
4. ਵਾਈਟ ਲੈਗਹਾਰਨ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਸਲ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 220-250 ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।
5. ਰੈਂਡ ਆਈਲੈਂਡ ਰੈੱਡ ਖਾਕੀ ਰੰਗ ਦੀ ਲਗਪਗ ਸਾਲਾਨਾ 180 ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।
6. ਵਾਈਟ ਪਲਾਈਥ ਰਾਕ ਸਾਲਾਨਾ 140 ਦੇ ਕਰੀਬ ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਚੁਚੇ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਇੱਕ ਕਿਲੋ ਭਾਰੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
7. ਮੁਰਗੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿੱਚ 40 ਤੋਂ ਵੱਧ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 6 ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਚਰਬੀ, ਧਾਤਾਂ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ !
8. ਚੂਚਿਆਂ ਨੂੰ ਗਰਮੀ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਯੰਤਰ ਬਰੂਡਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
9. 9. ਇੱਕ ਮੁਰਗੀ ਨੂੰ 2 ਵਰਗ ਫੁੱਟ ਜਗਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
10. 10. ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪਸੀਨੇ ਦੇ ਮੁਸਾਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 9th Class Agriculture Book Solutions Chapter 5 ਬੀਜ, ਖਾਦ ਅਤੇ ਕੀੜੇਮਾਰ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕੁਆਲਟੀ ਕੰਟਰੋਲ Textbook Exercise Questions, and Answers.

PSEB Solutions for Class 9 Agriculture Chapter 5 ਬੀਜ, ਖਾਦ ਅਤੇ ਕੀੜੇਮਾਰ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕੁਆਲਟੀ ਕੰਟਰੋਲ

Agriculture Guide for Class 9 PSEB ਬੀਜ, ਖਾਦ ਅਤੇ ਕੀੜੇਮਾਰ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕੁਆਲਟੀ ਕੰਟਰੋਲ Textbook Questions and Answers

ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉੱਤਰ ।
(ੳ) ਇੱਕ-ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਬੀਜਾਂ ਦੇ ਕੁਆਲਟੀ ਕੰਟਰੋਲ ਲਈ ਲਾਗੂ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੀਡ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ 1983.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਕੁਆਲਟੀ ਕੰਟਰੋਲ ਲਈ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਖਾਦ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ 1985.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਪਰਖ ਲਈ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾਵਾਂ ਕਿੱਥੇ-ਕਿੱਥੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਲੁਧਿਆਣਾ ਅਤੇ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕੀੜੇਮਾਰ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਕੁਆਲਟੀ ਕੰਟਰੋਲ ਲਈ ਲਾਗੂ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਨਸੈਕਟੀਸਾਈਡ ਐਕਟ-1968.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਐਕਟ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰਾ ਕੌਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੇਂਦਰੀ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ (ਸੈਂਟਰਲ ਇਨਸੈਕਟੀਸਾਈਡ ਬੋਰਡ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਕੀੜੇਮਾਰ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਲਈ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾਂ ਕਿੱਥੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਲੁਧਿਆਣਾ, ਬਠਿੰਡਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਕੀੜੇਮਾਰ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਨਿਰਯਾਤ ਦੀ ਆਗਿਆ ਕੌਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੈਂਟਰਲ ਰਜਿਸਟਰੇਸ਼ਨ ਕਮੇਟੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਐਕਟ ਅਧੀਨ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਕਿਸ ਨੂੰ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਕਾਸ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਐਕਟ ਅਧੀਨ ਇਨਸੈਕਟੀਸਾਈਡ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਘਟੀਆ ਖਾਦ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਰੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਟੀ. ਐੱਲ. ਕਿਸ ਵਸਤੂ ਦਾ ਲੇਬਲ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਬੀਜ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸਯੋਗ ਕੁਆਲਿਟੀ ।

(ਅ) ਇੱਕ-ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖਾਦਾਂ ਦਾ ਕੁਆਲਟੀ ਕੰਟਰੋਲ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਖਾਦ ਦੀ ਬੜੀ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ ਇਹ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਧਣ-ਫੁਲਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਤੱਤ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ | ਜੇ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਕੁਆਲਟੀ ਘਟੀਆ ਹੋਵੇਗੀ ਬੀਜ, ਖਾਦ ਅਤੇ ਕੀੜੇਮਾਰ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕੁਆਲਟੀ ਕੰਟਰੋਲ ਤਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚੇਗਾ । ਸਾਰੀ ਕੀਤੀ ਮਿਹਨਤ ਤੇ ਪਾਣੀ ਫਿਰ ਜਾਵੇਗਾ । ਇਸ ਲਈ ਖਾਦਾਂ ਦਾ ਕੁਆਲਟੀ ਕੰਟਰੋਲ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਕੁਆਲਟੀ ਕੰਟਰੋਲ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੇਕਰ ਬੀਜ ਉੱਚ ਕੁਆਲਟੀ ਦੇ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ ਤਾਂ ਫ਼ਸਲ ਮਾੜੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇਗੀ, ਝਾੜ ਘੱਟ ਜਾਵੇਗਾ ਤੇ ਸਾਰੀ ਕੀਤੀ ਮਿਹਨਤ ਬੇਕਾਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ |ਇਸ ਲਈ ਬੀਜ ਮਿਆਰੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਸਤਾਂ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਅਧੀਨ ਕਿਹੜੀਆਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਸਤੂਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਸਤਾਂ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਅਧੀਨ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਚ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਤਿੰਨ ਵਸਤਾਂ ਬੀਜ, ਖਾਦ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4,
ਬੀਜ, ਖਾਦਾਂ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਕੁਆਲਟੀ ਕੰਟਰੋਲ ਲਈ ਕਿਹੜੇਕਿਹੜੇ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੀਜਾਂ ਲਈ ਸੀਡ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ 1983, ਖਾਦਾਂ ਲਈ ਫਰਟੀਲਾਈਜ਼ਰ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ 1985, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਲਈ ਇਨਸੈਕਟੀਸਾਈਡ ਐਕਟ 1968 ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਬੀਜਾਂ ਦੇ ਕੁਆਲਟੀ ਕੰਟਰੋਲ ਲਈ ਬੀਜ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਦੇ ਕੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੀਜ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਡੀਲਰ ਪਾਸੋਂ ਬੀਜ ਦੇ ਸਟਾਕ ਬਾਰੇ, ਵਿਕਰੀ ਬਾਰੇ, ਖ਼ਰੀਦ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਸਟੋਰ ਵਿਚ ਪਏ ਬੀਜ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਵੀ ਸੂਚਨਾ ਮੰਗ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਬੀਜ ਵਾਲੇ ਸਟੋਰ ਜਾਂ ਦੁਕਾਨ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ੀ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਪਲੱਬਧ ਬੀਜਾਂ ਦੇ ਸੈਂਪਲ ਭਰ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਬੀਜ ਪਰਖ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਤੋਂ ਕਰਵਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਨੁਕਸ ਹੋਣ ਤੇ ਵਿਕਰੀ ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਬੀਜਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਾਗਜ਼ਾਤ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੈੱਕ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦੋਸ਼ੀ ਦਾ ਲਾਈਸੈਂਸ ਰੱਦ ਕਰਨ ਲਈ ਲਾਈਸੈਂਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਲਿਖ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਬੀਜ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ ਅਧੀਨ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਕੀ ਹੱਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੀਜ ਕੰਟਰੋਲ ਕਾਨੂੰਨ ਅਧੀਨ ਬੀਜ ਖ਼ਰੀਦਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ, ਤਾਂ ਕਿ ਬੀਜਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਨੁਕਸ ਹੋਣ ਤੇ ਉਸ ਵਲੋਂ ਬੀਜ ਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਖ਼ਰਚੇ ਦਾ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲ ਸਕੇ । ਜੇਕਰ ਕਿਸਾਨ ਇਹ ਸਮਝਦਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਇਸ ਲਈ ਫੇਲ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਬੀਜ ਡੀਲਰ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਮਾੜਾ ਬੀਜ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਬੀਜ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਕੋਲ ਆਪਣੀ ਲਿਖਤੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਖ਼ਰਾਬ ਬੀਜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਸਬੂਤ ਵਜੋਂ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਾਉਣ ਸਮੇਂ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲਿਖੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ

1. ਬੀਜ ਖ਼ਰੀਦਦੇ ਸਮੇਂ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਪੱਕਾ ਬਿੱਲ ਜਾਂ ਰਸੀਦ ।
2. ਬੀਜ ਦੇ ਥੈਲੇ ਨੂੰ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਲੇਬਲ ।
3. ਬੀਜ ਵਾਲਾ ਖ਼ਾਲੀ ਪੈਕਟ ਜਾਂ ਥੈਲਾ ਜਾਂ ਡੱਬਾ ।
4. ਖ਼ਰੀਦੇ ਹੋਏ ਬੀਜ ਵਿਚੋਂ ਬਚਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਬੀਜ ਦਾ ਨਮੂਨਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਕੁਆਲਟੀ ਕੰਟਰੋਲ ਸੰਬੰਧੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਹੈ ? ਇਸ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ-
ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਕੁਆਲਟੀ ਕੰਟਰੋਲ ਸੰਬੰਧੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਨਾਂ ਫਰਟੀਲਾਈਜ਼ਰ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ 1985 ਹੈ । ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਵਿਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮਹਿਕਮੇ ਦੇ ਰਾਜ ਪੱਧਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ (ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਪੰਜਾਬ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ) ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਹੇਠ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਚੀਫ਼ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਅਫ਼ਸਰ (A.O.) ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਧੀਨ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਅਫ਼ਸਰ (A.D.O.) ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਕੀੜੇਮਾਰ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਕੁਆਲਿਟੀ ਕੰਟਰੋਲ ਲਈ ਕੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਇਨਸੈਕਟੀਸਾਈਡ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇਨਸੈਕਟੀਸਾਈਡ ਵੇਚਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ, ਗੁਦਾਮਾਂ, ਸੇਲ ਸੈਂਟਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੰਬੰਧਿਤ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ ਨਿਰੀਖਣ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਤੋਂ ਸੈਂਪਲ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਲੁਧਿਆਣਾ, ਬਠਿੰਡਾ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾਵਾਂ ਵਿਚ ਭੇਜਦਾ ਹੈ । ਸਟਾਕ ਚੈੱਕ ਕਰਕੇ ਪਤਾ ਲਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀੜੇਮਾਰ ਦਵਾਈਆਂ ਮਿੱਥੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਹੱਦ ਤਾਂ ਪਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਗਈਆਂ |

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਟਾਕ ਵਿਚ ਪਈਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਕਾਨੂੰਨੀ ਉਲੰਘਣਾ ਨਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੋਵੇ । ਐਕਟ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਲਾਈਸੈਂਸ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਰਵਾਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਬੀਜ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਧਾਰਾ-7 ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਧਾਰਾ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਸਿਰਫ਼ ਨੋਟੀਫਾਈਡ ਸੂਚਿਤ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਹੀ ਵਿਕਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

(ੲ) ਪੰਜ-ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਬੀਜ, ਖਾਦਾਂ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਕੁਆਲਟੀ ਕੰਟਰੋਲ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਵਧੀਆ ਉਪਜ ਲਈ ਬੀਜ, ਖਾਦ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਮੁੱਖ ਤਿੰਨ ਵਸਤੁਆਂ ਹਨ । ਖੇਤੀ ਵਿਚ ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਵਸਤੁਆਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਆਲਟੀ ਦਾ ਸਹੀ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਬੀਜ ਉੱਚ ਮਿਆਰੇ ਅਤੇ ਚੈੱਕ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦੋਸ਼ੀ ਦਾ ਲਾਈਸੈਂਸ ਰੱਦ ਕਰਨ ਲਈ ਲਾਈਸੈਂਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਲਿਖ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਹੱਕ-ਸੀਡ ਕੰਟਰੋਲ ਕਾਨੂੰਨ ਅਧੀਨ ਬੀਜ ਖ਼ਰੀਦਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ, ਤਾਂ ਕਿ ਬੀਜਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਨੁਕਸ ਹੋਣ ਤੇ ਉਸ ਵਲੋਂ ਬੀਜ ਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਖ਼ਰਚੇ ਦਾ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਉਸਨੂੰ ਮਿਲ ਸਕੇ । ਜੇਕਰ ਕਿਸਾਨ ਸਮਝਦਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਮਾੜਾ ਬੀਜ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਬੀਜ ਡੀਲਰ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਉਹ ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਬੀਜ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਕੋਲ ਆਪਣੀ ਲਿਖਤੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਣ ਸਮੇਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ-

1. ਬੀਜ ਖ਼ਰੀਦਦੇ ਸਮੇਂ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਪੱਕਾ ਬਿਲ ਜਾਂ ਰਸੀਦ ।
2. ਬੀਜ ਦੇ ਥੈਲੇ ਨੂੰ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਲੇਬਲ ।
3. ਬੀਜ ਵਾਲਾ ਖਾਲੀ ਪੈਕਟ ਜਾਂ ਥੈਲਾ ਜਾਂ ਡੱਬਾ ।
4. ਖ਼ਰੀਦੇ ਹੋਏ ਬੀਜ ਵਿਚੋਂ ਬਚਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਬੀਜ ਦਾ ਨਮੂਨਾ |

ਬੀਜ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਇਹ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪੂਰੀ ਜਾਂਚ-ਪੜਤਾਲ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਇਸ ਨਤੀਜੇ ਤੇ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ ਕਿ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਫੇਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕਾਰਨ, ਬੀਜ ਦੀ ਖ਼ਰਾਬੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਬੀਜ ਦੇ ਡੀਲਰ/ਵਿਕਰੇਤਾ ਵਿਰੁੱਧ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਰਵਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਬੀਜ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਉਸ ਨੂੰ ਦੰਡ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬੀਜ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ ਅਧੀਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕੀ-ਕੀ ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤਰ ਦਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਸਤੂਆਂ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੁਆਲਟੀ ਕੰਟਰੋਲ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਓ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤਰ ਦਿਓ ।

PSEB 9th Class Agriculture Guide ਬੀਜ, ਖਾਦ ਅਤੇ ਕੀੜੇਮਾਰ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕੁਆਲਟੀ ਕੰਟਰੋਲ Important Questions and Answers

ਕੁਝ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਵਸਤੁਨਿਸ਼ਠ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਬਹੁ-ਭਾਂਤੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ?
(ਉ) ਲੁਧਿਆਣਾ
(ਅ) ਕਪੂਰਥਲਾ
(ਇ) ਜਲੰਧਰ
(ਸ) ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਲੁਧਿਆਣਾ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੀੜੇ-ਮਾਰ ਦਵਾਈਆਂ ਲਈ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ?
(ੳ) ਲੁਧਿਆਣਾ
(ਅ) ਬਠਿੰਡਾ
(ਈ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬੀਜ ਕੰਟਰੋਲ ਹੁਕਮ ਕਦੋਂ ਬਣਿਆ ?
(ਉ) 1980
(ਅ) 1983
( 1950
(ਸ) 1995.
ਉੱਤਰ-
(ਅ) 1983,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਲਈ ਇਨਸੈਕਟੀਸਾਈਡ ਐਕਟ ਕਦੋਂ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ?
(ਉ) 1950
(ਅ) 1968
(ਇ) 1990 .
(ਸ) 2000.
ਉੱਤਰ-
(ਅ) 1968,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਖਾਦ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ ਕਦੋਂ ਬਣਿਆ ?
(ਉ) 1985
(ਅ) 1968
(ਇ) 1995
(ਸ) 1989.
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 1985 ।

ਠੀਕ/ਗ਼ਲਤ ਦੱਸੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਉਪਜ ਲਈ ਬੀਜ, ਖਾਦ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਮੁੱਖ ਤਿੰਨ ਵਸਤੂਆਂ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇਨਸੈਕਟੀਸਾਈਡ ਐਕਟ, 1968 ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ।
ਉੱਤਰ-
ਗ਼ਲਤ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਸਤਾਂ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਅਧੀਨ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਵਸਤੂਆਂ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਏ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ ਹਨ ਬੀਜ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ, ਖਾਦ (ਫਰਟੀਲਾਈਜ਼ਰ) ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ, ਇਨਸੈਕਟੀਸਾਈਡ ਐਕਟ ॥
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਬੀਜ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਧਾਰਾ-7 ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਿਰਫ਼ ਨੋਟੀਫਾਈਡ ਸੂਚਿਤ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਹੀ ਵਿਕਰੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਗ਼ਲਤ ॥

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖਾਦ ਪਰਖ ਲੈਬਾਰਟਰੀ, …………….. ਅਤੇ …………. ਵਿਖੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਲੁਧਿਆਣਾ, ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖਾਦ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ ………….., ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਕੁਆਲਿਟੀ ਅਤੇ ਵਜ਼ਨ ਨੂੰ ਠੀਕ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਮਿਲਾਵਟ, ਘਟੀਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਖਾਦਾਂ ਵੇਚਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਸਹਾਇਕ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
1985,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਦਵਾਈਆਂ ਚੈੱਕ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਲੁਧਿਆਣਾ, ਬਠਿੰਡਾ ਅਤੇ ……………………. ਵਿਖੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕੇਂਦਰੀ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਬੋਰਡ …………….. ਨੂੰ ਇਹ ਐਕਟ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਸਲਾਹ ਮਸ਼ਵਰਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਰਕਾਰ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸੈਂਟਰਲ ਰਜਿਸਟਰੇਸ਼ਨ ਕਮੇਟੀ ਖੇਤੀ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਰਜਿਸਟਰੇਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ …………….. ਅਤੇ ਆਯਾਤ-ਨਿਰਯਾਤ ਲਈ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਬਣਾਉਣ ।

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਬੀਜ ਕੰਟਰੋਲ ਹੁਕਮ ਕਦੋਂ ਬਣਿਆ ?
ਉੱਤਰ-
1983.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖਾਦ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ ਕਦੋਂ ਬਣਿਆ ?
ਉੱਤਰ-
1985.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਬੀਜ, ਖਾਦ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਦੁਆਰਾ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬੀਜਾਂ ਦੇ ਬੰਦ ਪੈਕਟਾਂ, ਡੱਬਿਆਂ ਜਾਂ ਥੈਲਿਆਂ ਉੱਪਰ ਕਿਹੜਾ ਕੁਆਲਟੀ ਦਾ ਲੇਬਲ ਲੱਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਟੀ. ਐੱਲ. ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਿਹੜੇ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਹੀ ਪ੍ਰਮਾਣੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇਗਾ ਜੋ ਕਿ ਘੋਸ਼ਣਾ-ਪੱਤਰ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਨਸੈਕਟੀਸਾਈਡ ਦਵਾਈਆਂ ਵੇਚਣ ਸੰਬੰਧੀ ਲਾਈਸੈਂਸ ਦੇਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਕਿਸ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਅਧਿਕਾਰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਇਨਸੈਕਟੀਸਾਈਡ ਐਕਟ ਕਦੋਂ ਪਾਸ ਹੋਇਆ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਐਕਟ ਭਾਰਤੀ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਦੁਆਰਾ 1968 ਵਿਚ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਲਾਗੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੀੜੇਮਾਰ ਦਵਾਈਆਂ ਖ਼ਰੀਦਣ ਸਮੇਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕੀੜੇਮਾਰ ਦਵਾਈਆਂ ਵੇਚਣ ਵਾਲਿਆਂ ਪਾਸੋਂ ਖ਼ਰੀਦ ਦੀ ਰਸੀਦ ਜ਼ਰੂਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਡੱਬਿਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ੀਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਸੀਲਬੰਦ ਹੋਣਾ ਬੜਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਖ਼ਰੀਦ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹ ਵੀ ਦੇਖਣਾ ਬੜਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਦਵਾਈ ਆਊਟਡੇਟਿਡ ਨਾ ਹੋਈ ਹੋਵੇ । ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸ਼ੱਕ ਪੈਣ ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਕਾਸ ਅਫ਼ਸਰ ਜਾਂ ਚੀਫ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਫ਼ਸਰ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਤੁਰੰਤ ਸੂਚਿਤ ਕਰੋ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖਾਦ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ-1985 ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ? ਇਹ ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਕੁਆਲਟੀ ਕੰਟਰੋਲ ਵਿਚ ਕਿਵੇਂ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖਾਦ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ- 1985 ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਕੁਆਲਟੀ ਮਿਲਾਵਟ, ਪੂਰੇ ਵਜ਼ਨ, ਘਟੀਆ ਅਤੇ ਅਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਖਾਦਾਂ ਵੇਚਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉਲੰਘਣਾ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ! ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਗਾ ਖਾਦਾਂ ਵੇਚਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਡੀਲਰਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਚੀਫ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਅਫ਼ਸਰ ਪਾਸੋਂ ਖਾਦਾਂ ਵੇਚਣ ਦਾ ਲਾਈਸੈਂਸ ਲੈਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਲਾਈਸੈਂਸ ਤਾਂ ਹੀ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੇ ਕਿਸੇ ਖਾਦ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਉਸ ਡੀਲਰ ਨੂੰ ਖਾਦ ਵੇਚਣ ਲਈ ਅਥਾਰਟੀ ਲੈਟਰ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ । ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਕੁਆਲਟੀ ਚੈੱਕ ਕਰਨ ਲਈ ਖਾਦ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਧਰ ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਮਿੱਥੇ ਮਿਆਰ ਤੋਂ ਘਟੀਆ ਖਾਦ ਨਹੀਂ ਵੇਚ ਸਕਦਾ । ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਪਲਾਈ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ/ਵੇਚਣ ਵਾਲੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਕੁਆਲਟੀ ਤੇ ਨਿਗਰਾਨੀ ਰੱਖਣ ਲਈ ਖਾਦ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ-1985 ਆਪਣੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਯੋਗ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਸੈਂਪਲ ਭਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਸੈਂਪਲਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੀਆਂ ਖਾਦ ਪਰਖ ਲੈਬਾਰਟਰੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਅਤੇ ਫਰੀਦਕੋਟ ਵਿਖੇ ਪਰਖ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।ਜਿਹੜੇ ਸੈਂਪਲ ਮਿਆਰ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਅਦਾਲਤ ਵਲੋਂ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਬੀਜ, ਖਾਦ ਅਤੇ ਕੀੜੇਮਾਰ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕੁਆਲਟੀ ਕੰਟਰੋਲ PSEB 9th Class Agriculture Notes

ਪਾਠ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ-

1. ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਉਪਜ ਲਈ ਬੀਜ, ਖਾਦ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ! ਮੁੱਖ ਤਿੰਨ ਵਸਤੂਆਂ ਹਨ ।
2. ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਸਤਾਂ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਅਧੀਨ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਵਸਤੂਆਂ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਏ ਹਨ ।
3. ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ ਹਨ ਬੀਜ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ, ਖਾਦ (ਫਰਟੀਲਾਈਜ਼ਰ) ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ, ਇਨਸੈਕਟੀਸਾਈਡ ਐਕਟ ।
4. ਸੀਡ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਲਾਇਸੈਂਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨਿਯੁਕਤ । ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਹ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ ।
5. ਜੇ ਬੀਜ ਡੀਲਰ ਵਲੋਂ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਮਾੜਾ ਬੀਜ ਦੇਣ ਨਾਲ ਫ਼ਸਲ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਗਈ। ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਬੀਜ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਨੂੰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
6. ਬੀਜ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਨੂੰ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਫੇਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕਾਰਨ, ਬੀਜ ਦੀ ਖ਼ਰਾਬੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬੀਜ ਡੀਲਰ ਵਿਰੁੱਧ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਰਵਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
7. ਬੀਜ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਧਾਰਾ 7 ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਿਰਫ਼ ਨੋਟੀਫਾਈਡ ਸੂਚਿਤ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਹੀ ਵਿਕਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
8. ਖਾਦ ਪਰਖ ਲੈਬਾਰਟਰੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਅਤੇ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਵਿਖੇ ਹਨ ।
9. ਖਾਦ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ 1985, ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਕੁਆਲਿਟੀ ,ਅਤੇ ਵਜ਼ਨ ਨੂੰ ਠੀਕ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਮਿਲਾਵਟ, ਘਟੀਆ ਅਤੇ ਅਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਖਾਦਾਂ । ਵੇਚਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਸਹਾਇਕ ਹੈ ।
10. ਇਨਸੈਕਟੀਸਾਈਡ ਐਕਟ 1968, ਵਿਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ।
11. ਕੇਂਦਰੀ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਬੋਰਡ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਇਹ ਐਕਟ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਸਲਾਹ ਮਸ਼ਵਰਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
12. ਸੈਂਟਰਲ ਰਜਿਸਟਰੇਸ਼ਨ ਕਮੇਟੀ ਖੇਤੀ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਰਜਿਸਟਰੇਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਇਹਨਾਂ । ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਆਯਾਤ-ਨਿਰਯਾਤ ਲਈ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
13. ਦਵਾਈਆਂ ਚੈੱਕ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੋਯਗਸ਼ਾਲਾ ਲੁਧਿਆਣਾ, ਬਠਿੰਡਾ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਹਨ |

Punjab State Board PSEB 9th Class Agriculture Book Solutions Chapter 7 ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ Textbook Exercise Questions, and Answers.

PSEB Solutions for Class 9 Agriculture Chapter 7 ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ

Agriculture Guide for Class 9 PSEB ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ Textbook Questions and Answers

ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉੱਤਰ
ਅਭਿਆਸ (ੳ) ਇੱਕ-ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਗਾਂ ਦੇ ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਕਿੰਨਾ ਖੋਆ ਤਿਆਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਕ ਕਿਲੋ ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਲਗਪਗ 200 ਗ੍ਰਾਮ ਖੋਆ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੱਝ ਦੇ ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਿੰਨਾ ਖੋਆ ਤਿਆਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਕ ਕਿਲੋ ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਲਗਪਗ 250 ਗ੍ਰਾਮ ਖੋਆ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਗਾਂ ਦੇ ਇਕ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੁੱਧ ਵਿਚੋਂ ਕਿੰਨਾ ਪਨੀਰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
180 ਗਰਾਮ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੱਝ ਦੇ ਇਕ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੁੱਧ ਵਿਚੋਂ ਕਿੰਨਾ ਪਨੀਰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
250 ਗ੍ਰਾਮ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਜਾਗ ਲਗਾ ਕੇ ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਬਣਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਦਹੀਂ, ਲੱਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਗਾਂ ਦੇ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਫੈਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 4% ਫੈਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਗਾਂ ਦੇ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਐੱਸ. ਐੱਨ. ਐੱਫ. (SNF) ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
8.5% ਐੱਸ. ਐੱਨ. ਐੱਫ. ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਮੱਝ ਦੇ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਫੈਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
6% ਫੈਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਮੱਝ ਦੇ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਐੱਸ. ਐੱਨ. ਐੱਫ. (SN) ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
9% ਐੱਸ. ਐੱਨ. ਐੱਫ. ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਟੋਨਡ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਫੈਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਟੋਨਡ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ 3% ਫੈਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

(ਅ) ਇੱਕ-ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮਨੁੱਖੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿਚ ਦੁੱਧ ਦੀ ਕੀ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਸੌਖ ਨਾਲ ਹਜ਼ਮ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਦੁੱਧ ਇੱਕ ਸੰਤੁਲਿਤ ਖ਼ੁਰਾਕ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਿੱਸਾ ਹੈ|ਮਨੁੱਖ ਦੁੱਧ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੁੱਧ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਫੈਟ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਧਾਤਾਂ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਆਦਿ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਹੱਡੀਆਂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਲਈ ਧਾਤਾਂ; ਜਿਵੇਂ-ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਆਦਿ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਫੈਟ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਆਦਿ ਲਗਪਗ ਸਾਰੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਵਪਾਰਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਪਦਾਰਥ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੋਆ, ਪਨੀਰ, ਦਹੀਂ ਆਦਿ ਅਤੇ ਖੋਏ ਦੀ ਅਤੇ ਪਨੀਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਠਿਆਈਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਖੋਏ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਡਿਗਰੀ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨ ਤੱਕ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੋਏ ਨੂੰ ਆਮ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ 13 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਅਤੇ ਕੋਲਡ ਸਟੋਰ ਵਿੱਚ ਢਾਈ ਮਹੀਨੇ ਤੱਕ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਘਿਓ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮੇਂ ਲਈ ਕਿਵੇਂ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਓ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਟੀਨ ਦੇ ਸੀਲ ਬੰਦ ਡੱਬੇ ਅੰਦਰ ਘਿਓ ਨੂੰ 21°C ਤੇ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਲਈ ਸੰਭਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪਨੀਰ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਡਿਗਰੀ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨ ਤੱਕ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਨੀਰ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੋ ਹਫ਼ਤੇ ਲਈ ਫਰਿਜ਼ ਵਿਚ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਨੀਰ ਦੇ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪਨੀਰ ਨੂੰ 2-4 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ 5-6 ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਦੁੱਧ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਟਰੇਨਿੰਗ ਕਿੱਥੋਂ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲੁਧਿਆਣਾ, ਗਡਵਾਸੂ ਲੁਧਿਆਣਾ ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਡੇਅਰੀ ਖੋਜ ਇੰਸਟੀਚਿਉਟ ਕਰਨਾਲ ਤੋਂ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਡਬਲ ਟੋਨਡ ਅਤੇ ਸਟੈਂਡਰਡ ਦੁੱਧ ਦੇ ਮਿਆਰ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ

ਦੁੱਧ ਦੀ ਕਿਸਮ	ਐੱਸ. ਐੱਨ. ਐੱਫ. ਦੀ % ਮਾਤਰਾ	ਫੈਟ ਦੀ % ਮਾਤਰਾ
1. ਡਬਲ ਟੋਨਡ ਦੁੱਧ	9%	1.5%
2. ਸਟੈਂਡਰਡ ਦੁੱਧ	8.5%	4.5%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਖੋਏ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਖੋਏ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਮੋਮੀ ਕਾਗਜ਼ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟ ਕੇ ਠੰਡੀ ਥਾਂ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਖੋਏ ਨੂੰ ਆਮ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ 13 ਦਿਨ ਅਤੇ ਕੋਲਡ ਸਟੋਰ ਵਿਚ ਢਾਈ ਮਹੀਨੇ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਖੋਏ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮਠਿਆਈਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਖੋਏ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮਠਾਈਆਂ ਹਨ-ਬਰ ਪੇੜੇ, ਗੁਲਾਬ ਜਾਮਣ, ਕਲਾਕੰਦ, ਬਰਫ਼ੀ ਆਦਿ ।

(ਇ) ਪੰਜ-ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਦੁੱਧ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ਬਣਾ ਕੇ ਵੇਚਣ ਦੇ ਕੀ ਫਾਇਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੱਚਾ ਦੁੱਧ ਛੇਤੀ ਹੀ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਦੁੱਧ ਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸਾਂਭ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕੇ । ਦੁੱਧ ਨਾਲੋਂ ਦੁੱਧ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਮਹਿੰਗੇ ਭਾਅ ਵਿਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਕ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲਾਭ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਦੁੱਧ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ਦੁੱਧ ਨਾਲੋਂ ਵਜ਼ਨ ਤੇ ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਦਾ ਖ਼ਰਚਾ ਵੀ ਘੱਟਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸੌਖਾ ਵੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਮੰਡੀਕਰਨ ਵਿਚ ਵਿਚੋਲੀਏ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਇਸ ਲਈ ਆਮਦਨ ਵੀ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਘਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਵਿਚ ਹੀ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪਨੀਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਉਬਲਦੇ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਘੋਲ, ਸਿਟਰਿਕ ਤੇਜ਼ਾਬ (ਨਿੰਬੂ ਦਾ ਸੱਤ) ਜਾਂ ਲੈਕਟਿਕ ਤੇਜ਼ਾਬ ਪਾ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਫਟਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਫਟੇ ਦੁੱਧ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਮਲਮਲ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਪਿੱਛ ਨੂੰ ਅਲੱਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਫਿਰ ਠੰਡਾ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪੈਕ ਕਰ ਕੇ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਵਰਤ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਦੋ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਫਰਿੱਜ਼ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਖੋਆ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਕੜਾਹੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਗਰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਸੰਘਣਾ ਹੋਣ ਤੱਕ ਇਸ ਨੂੰ ਖੁਰਚਣੇ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਹਿਲਾਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕੜਾਹੀ ਨੂੰ ਖੁਰਚਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੜਾਹੀ ਨੂੰ ਅੱਗ ਤੋਂ ਉਤਾਰ ਕੇ ਸੰਘਣੇ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਠੰਡਾ ਕਰਕੇ ਖੋਏ ਦਾ ਪੇੜਾ ਬਣਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਗਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੁੱਧ ਵਿਚੋਂ 200 ਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਮੱਝ ਦੇ ਇੰਨੇ ਹੀ ਦੁੱਧ ਵਿਚੋਂ 250 ਗ੍ਰਾਮ ਖੋਇਆ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦੇ ਦੁੱਧ ਦੇ ਕੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮਿਆਰ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੁੱਧ ਦੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਮੰਡੀਕਰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮਿਆਰਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਮਿਆਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ –

1. ਪਦਾਰਥ ਬਣਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਸਫਾਈ ਦਾ ਪੂਰਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
2. ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਲਈ ਪੈਕ ਕਰਕੇ ਇਸ ਉੱਪਰ ਲੇਬਲ ਲਗਾ ਕੇ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਿਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
3. ਪਦਾਰਥਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਜਾਂ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਵਿਚ ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
4. ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਆਰੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਦੁੱਧ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ਬਣਾ ਕੇ ਵੇਚਣ ਵੇਲੇ ਮੰਡੀਕਰਨ ਦੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਨੁਕਤਿਆਂ ਵੱਲ ਉਚੇਚਾ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-

• ਸ਼ਹਿਰੀ ਮੰਡੀ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਉਤਪਾਦਕਾਂ ਵਿਚਲੀ ਦੂਰੀ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਦੁੱਧ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਅਤੇ ਜੀਵਾਣੂ ਰਹਿਤ ਡੱਬਾਬੰਦੀ ਦੀਆਂ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਪਨਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।
• ਉਤਪਾਦਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਆਮ ਵੇਚੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਬਣਾਉਣੇ ਹੈ|
• ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਕਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾਵਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਉਤਪਾਦ ਵੇਚਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
• ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਕਾਂ ਨੂੰ ਵਪਾਰਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਪਦਾਰਥ ਬਣਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
• ਕਾਨੂੰਨੀ ਮਿਆਰਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

PSEB 9th Class Agriculture Guide ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ Important Questions and Answers

ਕੁਝ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਵਸਤੂਨਿਸ਼ਠ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ।
ਬਹੁ-ਭਾਂਤੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਗਾਂ ਦੇ ਇਕ ਕਿਲੋ ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਕਿੰਨਾ ਖੋਆ ਤਿਆਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) 200 ਗ੍ਰਾਮ
(ਅ) 500 ਗ੍ਰਾਮ
(ਈ) 700 ਗ੍ਰਾਮ
(ਸ) 300 ਗ੍ਰਾਮ ॥
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 200 ਗ੍ਰਾਮ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਗਾਂ ਦੇ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਟ ਫੈਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) 4%
(ਅ) 50%
(ਈ) 2%
(ਸ) 70%.
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 4%,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਟੋਨਡ ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀ ਫੈਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) %
(ਅ) 3%
(ਇ) 10%
(ਸਿ) 25%
ਉੱਤਰ-
(ਅ) 3%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੱਝ ਦੇ ਇੱਕ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਕਿੰਨਾ ਪਨੀਰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ :
(ਉ) 100 ਗ੍ਰਾਮ
(ਅ) 50 ਗ੍ਰਾਮ
(ਇ) 520 ਗ੍ਰਾਮ
(ਸ) 250 ਗ੍ਰਾਮ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) 250 ਗ੍ਰਾਮ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਡਬਲ ਟੋਨਡ ਦੁੱਧ ਵਿਚ SNF ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਮਾਤਰਾ ਹੈ :
(ਉ) 3%
(ਅ) 1%
(ਇ) 9
(ਸ) 2%
ਉੱਤਰ-
(ਇ) 9

ਠੀਕ/ਗਲਤ ਦੱਸੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਬਣਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਦਾਰਥ ਹਨ-ਖੋਆ, ਪਨੀਰ, ਘਿਓ, ਦਹੀਂ ਆਦਿ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਗਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚੋਂ 200 ਗ੍ਰਾਮ ਖੋਆ ਅਤੇ 80 ਗ੍ਰਾਮ ਪਨੀਰ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਗ਼ਲਤ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਕਈ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤ; ਜਿਵੇਂ-ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਹੱਡੀਆਂ ਲਈ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ, ਹੋਰ ਧਾਤਾਂ ਆਦਿ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਦੁੱਧ ਇੱਕ ਵੱਡਮੁਲੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਵਸਤੁ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਗ਼ਲਤ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮੱਝ ਦੇ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਫੈਟ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 6% ਅਤੇ ਐੱਸ. ਐੱਨ. ਐੱਫ. ਦੀ ਮਾਤਰਾ 9% ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ ॥

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਦੁੱਧ ਦੇ …………….. ਵਿੱਚ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾਵਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੰਡੀਕਰਨ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਦੁੱਧ ਦੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਹਨ-ਟੋਨਡ ਦੁੱਧ, ਡਬਲ ਟੋਨਡ ਦੁੱਧ, ……….. ਦੁੱਧ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਟੈਂਡਰਡ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਦੁੱਧ ਦੇ …………….. ਤੋਂ ਦੁੱਧ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਪਦਾਰਥਾਂ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕੱਚਾ ਦੁੱਧ ਜਲਦੀ …………….. ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਖ਼ਰਾਬ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮੱਝ ਦੇ ਇਕ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੁੱਧ ਵਿਚੋਂ 250 ਗ੍ਰਾਮ ਖੋਆ ਅਤੇ ……………………………. ਗ੍ਰਾਮ ਪਨੀਰ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
250.

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਦੁੱਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਸੌਖੀ ਕਿਉਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿਉਂਕਿ ਦੁੱਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖੋਏ ਨੂੰ ਆਮ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
13 ਦਿਨਾਂ ਤਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਪਨੀਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਗਰਮ ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਕੀ ਮਿਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਿੰਬੂ ਦਾ ਸਤ (ਸਿਟਰਿਕ ਐਸਿਡ) ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਘਿਓ ਜਲਦੀ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਣ ਦੇ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਲੋੜੀਂਦੀ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ, ਹਵਾ ਅਤੇ ਰੋਸ਼ਨੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪਨੀਰ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਠਿਆਈਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਰਸਗੁੱਲਾ, ਛੈਣਾ ਮੁਰਗੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਨੈਸ਼ਨਲ ਡੇਅਰੀ ਖੋਜ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਰਨਾਲ ਵਿਖੇ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਟੋਨਡ ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀ ਫੈਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
3.0%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਟੋਨਡ ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਐੱਸ. ਐੱਨ. ਐੱਫ. ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
8.5%.

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਦੁੱਧ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਗ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ, ਬੱਚਿਆਂ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ, ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਰੋਗੀਆਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਗ ਹੈ ?

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਦੁੱਧ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ਬਣਾ ਕੇ ਵੇਚਣ ਦਾ ਇੱਕ ਲਾਭ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਦੁੱਧ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ਬਣਾ ਕੇ ਵੇਚਣ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਦੁੱਧ ਦਾ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੁੱਧ ਦੀ ਕੁੱਲ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦਾ ਲਗਪਗ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਆਮ ਪ੍ਰਚਲਤ ਦੁੱਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਖਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਪਦਾਰਥ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੋਏ ਦੀ ਮਠਿਆਈ, ਪਨੀਰ ਦੀ ਮਠਿਆਈ, ਖੀਰ, ਰਬੜੀ, ਆਈਸਕ੍ਰੀਮ, ਟੋਨਡ ਦੁੱਧ, ਸਪਰੇਟਾ ਦੁੱਧ, ਦਹੀਂ, ਸੰਘਣਾ ਦੁੱਧ, ਦੁੱਧ ਦਾ ਪਾਊਡਰ, ਮੱਖਣ, ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਦੁੱਧ ਦਾ ਪਾਊਡਰ ਆਦਿ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਘਿਓ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਦੁੱਧ ਵਿਚੋਂ ਮੱਖਣ ਜਾਂ ਕਰੀਮ ਕੱਢ ਕੇ ਗਰਮ ਕਰਕੇ ਘਿਓ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਘਿਓ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਰੋਸ਼ਨੀ ਅਤੇ ਹਵਾ ਨਾਲ ਓ ਜਲਦੀ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਸੀਲ ਬੰਦ ਡੱਬੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਘਿਓ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਹੋਣ ਤੇ ਵੀ ਇਹ ਜਲਦੀ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ PSEB 9th Class Agriculture Notes

ਪਾਠ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ-

1. ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਦੁੱਧ ਦਾ ਵਰਦਾਨ ਮਿਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਦੁੱਧ ਇੱਕ ਵੱਡਮੁਲੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਵਸਤੂ ਹੈ ।
2. ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਕਈ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ; ਜਿਵੇਂ-ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਹੱਡੀਆਂ ਲਈ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ, ਹੋਰ ਧਾਤਾਂ ਆਦਿ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
3. ਦੁੱਧ ਦੇ ਮੰਡੀਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾਵਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ ।
4. ਗਾਂ ਦੇ ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਫੈਟ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 4% ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਐੱਸ. ਐੱਨ. ਐੱਫ. Solid not fat (SNF) ਦੀ ਮਾਤਰਾ 8.5% ਹੋਣੀ । ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
5. ਮੱਝ ਦੇ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਫੈਟ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 6% ਅਤੇ ਐੱਸ. ਐੱਨ. ਐੱਫ. ਦੀ ਮਾਤਰਾ 9% ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
6. ਦੁੱਧ ਦੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਹਨ-ਟੋਨਡ ਦੁੱਧ, ਡਬਲ ਟੋਨਡ ਦੁੱਧ, ਸਟੈਂਡਰਡ ਦੁੱਧ ।
7. ਕੱਚਾ ਦੁੱਧ ਜਲਦੀ ਖ਼ਰਾਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਦੁੱਧ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ਬਣਾ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੰਭਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
8. ਦੁੱਧ ਦੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੋਂ ਦੁੱਧ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ । ਸਕਦੀ ਹੈ ।
9. ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਬਣਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਦਾਰਥ ਹਨ-ਖੋਆ, ਪਨੀਰ, ਘਿਓ, ਦਹੀਂ ਆਦਿ ।
10. ਗਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚੋਂ 200 ਗ੍ਰਾਮ ਖੋਆ ਅਤੇ 180 ਗ੍ਰਾਮ ਪਨੀਰ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
11. ਮੱਝ ਦੇ ਇਕ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੁੱਧ ਵਿਚੋਂ 250 ਗ੍ਰਾਮ ਖੋਆ ਅਤੇ 250 ਗ੍ਰਾਮ ਪਨੀਰ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
12. ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲੁਧਿਆਣਾ, ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਵੈਟਨਰੀ ਅਤੇ ਐਨੀਮਲ ਸਾਇੰਸਜ਼ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਡੇਅਰੀ ਖੋਜ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ, ਕਰਨਾਲ ਤੋਂ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 9th Class Agriculture Book Solutions Chapter 6 ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ Textbook Exercise Questions, and Answers.

PSEB Solutions for Class 9 Agriculture Chapter 6 ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ

Agriculture Guide for Class 9 PSEB ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ Textbook Questions and Answers

ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉੱਤਰ ।
(ੳ) ਇੱਕ-ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਗਾਂਵਾਂ ਅਤੇ ਮੱਝਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ 17 ਲੱਖ ਗਾਂਵਾਂ ਅਤੇ 50 ਲੱਖ ਮੱਝਾਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਿਹਤਮੰਦ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕਿੰਨੇ ਦੁੱਧ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਰਹਿਣ ਵਾਸਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 250 ਗਰਾਮ ਦੁੱਧ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਉੱਤਮ ਗਾਂ ਦੀ ਨਸਲ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਭਾਰਤੀ ਨਸਲ ਦੀ ਗਾਂ ਹੈ ਸਾਹੀਵਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਲਾਲ ਸਿੰਧੀ ਗਾਂ ਇੱਕ ਸੂਏ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾ ਦੁੱਧ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਇਕ ਸੂਏ ਵਿਚ 1800 ਕਿਲੋ ਦੁੱਧ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸੂਣ ਵਾਲੀ ਲਵੇਰੀ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਹਟਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਣ ਵਾਲੀ ਲਵੇਰੀ ਨੂੰ ਸੁਣ ਦੀ ਮਿਤੀ ਤੋਂ ਲਗਪਗ 60 ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਦੱਗੋਂ ਹਟਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
400 ਕਿਲੋ ਭਾਰੀ ਗਾਂ ਜਾਂ ਮੱਝ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕਿੰਨੇ ਚਾਰੇ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
400 ਕਿਲੋ ਭਾਰ ਵਾਲੀ ਗਾਂ ਲਈ 35 ਕਿਲੋ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਵਹਿੜ ਦਾ 300 ਕਿ. ਗ੍ਰਾ. ਭਾਰ ਕਿੰਨੇ ਚਿਰ ਵਿੱਚ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਹਿੜ ਦਾ 300 ਕਿ. ਗ੍ਰਾ. ਭਾਰ 18 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਮੁੱਰਾ ਨਸਲ ਦੀ ਮੱਝ ਦਾ ਇੱਕ ਸੂਏ ਦਾ ਦੁੱਧ ਕਿੰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਔਸਤਨ 1700-1800 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਕਿੱਥੇ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਡੇਅਰੀ ਵਿਕਾਸ ਵਿਭਾਗ, ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ ਜਾਂ ਗਡਵਾਸੂ ਲੁਧਿਆਣਾ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੱਝਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੁੱਰਾ ਅਤੇ ਨੀਲੀ ਰਾਵੀ ।

(ਅ) ਇੱਕ-ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਾਹੀਵਾਲ ਗਾਂ ਦੀ ਨਸਲ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਪੂਰਵਕ ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-

ਗੁਣ	ਸਾਹੀਵਾਲ
ਮੂਲ ਘਰ	ਇਸ ਦਾ ਘਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮਿੰਟਗੁਮਰੀ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਹੈ ।
ਰੰਗ ਤੇ ਕੱਦ	ਰੰਗ ਭੂਰਾ ਲਾਲ, ਚਮੜੀ ਢਿੱਲੀ, ਸਰੀਰ ਦਰਮਿਆਨੇ ਤੋਂ ਭਾਰਾ, ਲੱਤਾਂ ਛੋਟੀਆਂ, ਝਾਲਰ ਵੱਡੀ, ਸਿੰਗ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਭਾਰੇ, ਲੇਵਾ ਵੱਡਾ !
ਬਲਦ	ਬਦ ਬਹੁਤ ਸੁਸਤ ਤੇ ਮੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਇਕ ਸੂਏ ਦਾ ਔਸਤਨ ਦੁੱਧ	1800 ਕਿਲੋ
ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਫੈਟ	5%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੋਲਸਟੀਨ-ਫਰੀਜੀਅਨ ਗਾਂ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-

ਗੁਣ	ਹੋਲਸਟੀਨ-ਫਰੀਜੀਅਨ
ਮੂਲ ਘਰ	ਹਾਲੈਂਡ, ਹੁਣ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ।
ਰੰਗ	ਕਾਲਾ-ਚਿੱਟਾ ਜਾਂ ਲਾਲ
ਸਰੀਰ	ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਨਸਲ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵੇਲ ਲੰਮੀ ਅਤੇ ਲੇਵਾ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ, ਹੈ|
ਇਕ ਸੂਏ ਦਾ ਔਸਤਨ ਦੁੱਧ	5500-6500 ਕਿਲੋ
ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਥੰਧਿਆਈ(ਫੈਟ)	3.5-4.0%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਵਧੀਆ ਗਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਧੀਆ ਗਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ

1. ਇਕ ਸਾਧਾਰਨ ਦੋਗਲੀ ਵਹਿੜ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾ ਸੁਆ 24-30 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
2. ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੁਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ਭਾਰ 400 ਕਿਲੋ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
3. ਗਾਂ ਸੂਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 60-70 ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਦੁਬਾਰਾ ਗੱਭਣ ਹੋ ਜਾਵੇ ।
4. 3000 ਕਿਲੋ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੁੱਧ ਦੇਵੇ ਅਤੇ ਸੋਕੇ ਦਾ ਸਮਾਂ 60 ਦਿਨ ਹੋਵੇ ।
5. ਗਾਂ ਦੇ ਦੋ ਸੂਇਆਂ ਵਿਚ ਵਿੱਥ 12-14 ਮਹੀਨੇ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
6. ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਥੰਧਿਆਈ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 4.0%-4.5% ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸੂਣ ਉਪਰੰਤ ਗਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੂਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਬਾਲਟੀ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ 50 ਗਰਾਮ ਨਮਕ ਪਾ ਕੇ ਪਿਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਤਕ 2 ਕਿਲੋਗਰਾਮ ਦਲੀ ਕਣਕ ਅਤੇ ਇਕ ਕਿਲੋਗਰਾਮ ਗੁੜ ਦਾ ਦਲੀਆ ਰਿੰਨ ਕੇ ਦੋ ਵਾਰੀ ਦਿਓ | ਸੁਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਘੰਟੇ ਵਿਚ ਚੋ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਵੱਧ ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗਾਂਵਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ 2-3 ਦਿਨ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਚੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਗਾਂਵਾਂ ਦੇ ਸ਼ੈੱਡ ਦਾ ਫਰਸ਼ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਸ਼ੂ ਦੇ ਖਲੋਣ ਲਈ 180-210 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ (6-7 ਫੁੱਟ) ਲੰਬੀ ਜਗਾ ਅਤੇ ਚੌੜਾਈ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ 120 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ (4 ਫੁੱਟ) ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਮਲਮੂਤਰ ਦੇ ਸਹੀ ਨਿਕਾਸ ਲਈ ਖੁਰਲੀ ਤੋਂ ਨਾਲੀ ਤਕ ਢਲਾਣ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਨਾਲੀ ਲਗਪਗ 1 ਫੁੱਟ ਚੌੜੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਪੰਜ-ਛੇ ਫੁੱਟ ਦੂਰੀ ਤੇ ਇੱਕ ਇੰਚ ਢਲਾਣ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਫਰਸ਼ ਇੱਟਾਂ ਤੇ ਸੀਮਿੰਟ ਦਾ ਪੱਕਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਫ਼ਰਸ਼ ਤਿਲਕਣਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਉੱਤੇ ਡੂੰਘੀਆਂ ਝਰੀਆਂ ਕੱਢ ਦੇਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ | ਅਣਛੱਤੀ ਜਗਾ ਤੇ ਵੀ ਇੱਟਾਂ ਵਾਲੀ ਫਰਸ਼ ਲਗਾ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਵੰਡ ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵੰਡ ਇਕ ਮਿਸ਼ਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਅਨਾਜ, ਤੇਲ ਵਾਲੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਖਲ਼ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਖੇਤੀ ਉਦਯੋਗਿਕ ਬਾਈਪੋਡਕਟਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨਾਲ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦੀ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਵੰਡ ਆਮ ਕਰਕੇ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਕ ਕਿਸਮ ਵਿਚ ਘੱਟ ਪਚਣਯੋਗ ਕੱਚੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ (13-15%) ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਫਲੀਦਾਰ ਚਾਰਿਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਰਸੀਮ, ਲੂਸਣ ਅਤੇ ਰਵਾਂਹ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਦੂਸਰੀ ਕਿਸਮ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਚਣਯੋਗ ਕੱਚੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ (16-18%) ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਗੈਰ ਫਲੀਦਾਰ ਚਾਰਿਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ-ਹਰੀ ਮੱਕੀ, ਬਾਜਰਾ, ਚਰੀ ਆਦਿ ਨਾਲ ਰਲਾ ਕੇ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਗੋਹੇ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਿਵੇਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੋਹਾ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕੱਢ ਕੇ ਸੈਂਡ ਤੋਂ ਦੂਰ ਟੋਏ ਵਿਚ ਸੁੱਟ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਟੋਏ ਦਾ ਅਕਾਰ 20 x 10 x4 ਫੁੱਟ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਪਾਸਿਓਂ ਭਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਰੀ ਹੋਈ ਥਾਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਢੱਕ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੋਹੇ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਤੱਤ ਨਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ । ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਲੀ ਹੋਈ ਰੂੜੀ ਹੀ ਟੋਏ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਹਾੜੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਬੀਜਣ ਸਮੇਂ ਗਰਮੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦੇ ਤੱਤ ਉਡਦੇ ਨਹੀਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਦੁੱਧ ਵਾਲੇ ਬਰਤਨਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਰਤਨਾਂ ਨੂੰ 2-3 ਵਾਰ ਸਾਫ਼ ਠੰਡੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਬਰਤਨ ਦੀ ਧਾਤ ਅਨੁਸਾਰ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਵਾਲੇ ਸੋਡੇ, ਸੋਡੀਅਮ ਹੈਕਸਾਮੈਟਾਫਾਸਫੇਟ,ਟਰਾਈ ਸੋਡੀਅਮ ਫਾਸਫੇਟ ਅਤੇ ਸੋਡੀਅਮ ਮੈਟਾਸਿਲੀਕੇਟ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਸੋਡੇ ਨੂੰ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੋਲ ਕੇ ਬਰਤਨ ਸਾਫ਼ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਬਰਤਨ ਨੂੰ 2-3 ਵਾਰ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋ ਕੇ ਸੋਡੇ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿਓ ਤੇ ਫਿਰ ਠੰਡੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋਵੋ । ਬਰਤਨਾਂ ਨੂੰ ਗਰਮ ਪਾਣੀ, ਭਾਫ਼ ਜਾਂ ਰਸਾਇਣ, ਜਿਵੇਂ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਸੋਡੀਅਮ ਹਾਈਪੋਕਲੋਰਾਈਡ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਕਿਰਮ ਰਹਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਰਸਾਇਣਾਂ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕਰਕੇ ਬਰਤਨ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਕੱਟੜੂ-ਵੱਛੜੂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਬਾਰੇ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਨਵਜੰਮੇ ਨਾੜੂਏ ਨੂੰ 10 ਸੈਂ.ਮੀ. ਛੱਡ ਕੇ ਕਿਰਮ ਰਹਿਤ ਕੈਂਚੀ ਨਾਲ ਕੱਟ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਛੜੂ ਨੂੰ ਸੁੱਕੇ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਹਰ ਰੋਜ਼ ਨਾੜੂਏ ਨੂੰ ਕਿਰਮ ਰਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਟਿੰਕਚਰ ਆਇਓਡੀਨ ਜਾਂ ਡੀਟੋਲ 2-3 ਵਾਰ ਲਾਓ ਜਦ ਤਕ ਉਹ ਸੁੱਕ ਕੇ ਡਿੱਗ ਨਾ ਪਵੇ । ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਤੋਂ ਦੋ ਘੰਟੇ ਵਿਚ ਬਹੁਲਾ ਦੁੱਧ ਜ਼ਰੂਰ ਪਿਲਾਓ । ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਜੇ ਵੱਛੜੂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਚੁੰਘਣ ਲਈ ਥਣ ਪਾ ਦਿਓ । ਜੇ ਮਾਂ ਦੀ ਸੂਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵੱਛੜੂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਗਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਲਿਟਰ ਦੁੱਧ ਵਿਚ 5 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਅਰਿੰਡੀ ਦਾ ਤੇਲ, ਪੰਜ ਮਿਲੀਲਿਟਰ ਮੱਛੀ ਦਾ ਤੇਲ ਅਤੇ ਇਕ ਅੰਡਾ ਘੋਲ ਕੇ 4 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਵੱਛਤੂਆਂ ਨੂੰ ਛੋਟੀ ਉਮਰੇ ਹੀ ਦਾਣਾ ਅਤੇ ਨਰਮ ਚਾਰਾ ਖਾਣ ਦੀ ਆਦਤ ਪਾ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਹੀਂ ਖੁਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ | 15 ਦਿਨ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਵੱਛਤੂਆਂ ਨੂੰ ਵੰਡ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਓ । ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਖਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਣ ਤੇ ਵੰਡ ਨਹੀਂ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਚੁਆਈ ਵੇਲੇ ਕਿਹੜੇ ਨੁਕਤੇ ਅਪਣਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਦੁੱਧ ਦੀ ਚੁਆਈ ਅਲੱਗ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਕਰਨੀ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।
2. ਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੀ ਥਾਂ ਅਤੇ ਸਾਫ ਬਰਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਚੁਆਈ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
3. ਦੁੱਧ ਦੀ ਚੁਆਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਥਣਾਂ ਨੂੰ ਡੀਟੋਲ ਜਾਂ ਲਾਲ ਦਵਾਈ ਵਿੱਚ ਭਿੱਜੇ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਸਾਫ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
4. ਚੁਆਈ ਪੂਰੀ ਮੁੱਠੀ ਨਾਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਗੂਠਾ ਭੰਨ ਕੇ ਚੁਆਈ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ।

(ਈ) ਪੰਜ-ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਦੁਧਾਰੂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ? .
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਲਵਾਯੂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਦਾ ਖ਼ਾਸ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਰਿਹਾਇਸ਼ ਅਜਿਹੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਚਾਰਾ ਖਾਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਚੁਆਈ ਸਮੇਂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਰਹਿਣ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਰਾ ਸਮਾਂ ਬੰਨ੍ਹਣ ਅਤੇ ਸਾਰਾ ਸਮਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਰੱਖਣ ਦੇ ਔਗੁਣਾ ਤੋਂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਸ਼ੈਡ ਦਾ ਰੁਖ ਪੁਰਬ-ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖੁਰਲੀ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਰੱਖਣੀ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ-
1. ਥਾਂ ਦੀ ਲੋੜ-ਵੱਡੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਲਈ 12-14 ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਥਾਂ ਕਾਫੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚੋਂ 4. 25 ਮੀਟਰ ਥਾਂ ਛੱਤਿਆ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 8.6 ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਥਾਂ ਖੁੱਲਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

2. ਫਰਸ਼-ਪਸ਼ ਦੇ ਖੜੇ ਹੋਣ ਲਈ 180-210 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਥਾਂ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਅਤੇ ਚੌੜਾਈ 120 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਕਾਫ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਫ਼ਰਸ਼ ਇੱਟਾਂ ਅਤੇ ਸੀਮੇਂਟ ਦਾ ਨਾ ਫਿਸਲਣ ਯੋਗ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਫਰਸ਼ ਵਿਚ ਇਸ ਲਈ ਡੂੰਘੀਆਂ ਝਰੀਆਂ ਕੱਢ ਦੇਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ । ਮਲਮੂਤਰ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਲਈ ਖੁਰਲੀ ਤੋਂ ਨਾਲੀ ਤਕ ਢਲਾਣ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

3. ਮਲ ਮੂਤਰ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਦੀ ਨਾਲੀ-ਇਹ ਨਾਲੀ ਜ਼ਰੂਰ ਬਣਾਈ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

4. ਕੰਧਾਂ-ਸ਼ੈੱਡ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਚਾਰ-ਦੀਵਾਰੀ ਕਰ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

5. ਛੱਤ-ਰਿਹਾਇਸ਼ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੇ ਇੱਟਾਂ-ਬਾਲਿਆਂ ਦੀ ਛੱਤ ਸਸਤੀ ਅਤੇ ਅਰਾਮਦੇਹ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਛੱਤ 3.6 ਮੀਟਰ ਉੱਚੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲਿੱਪ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਛੱਤ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਥੱਲੇ ਮੋਮੀ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਵਿਛਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਬਰਸਾਤ ਸਮੇਂ ਛੱਤ ਨਾ ਚੋਵੇ । ਸਿਉਂਕ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਬਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦੇ ਘੋਲ ਵਿਚ ਡੁੱਬੋ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਪਰੇ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ |

6. ਪਾਣੀ ਦੀ ਖੁਰਲੀ-ਇਹ ਵੱਡੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਲਈ ਲਗਪਗ 75 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਉੱਚੀ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਲਈ 45 ਸੈਂ.ਮੀ. ਉੱਚੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਚੌੜਾਈ ਲਗਪਗ 1-1.25 ਮੀਟਰ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲੰਬਾਈ ਚਾਰੇ ਵਾਲੀ ਖੁਰਲੀ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਦਾ ਦਸਵਾਂ ਹਿੱਸਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

7. ਚਾਰੇ ਦਾ ਆਚਾਰ ਵਾਲਾ ਟੋਆ-ਇਸ ਨੂੰ ਚਾਰਾ ਕੁਤਰਨ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਬਣਾਉ ।

8. ਗੋਹੇ ਦੀ ਸੰਭਾਲ-ਗੋਹੇ ਦੀ ਸੰਭਾਲ 6 x 3 x 1 ਘਣ ਮੀਟਰ ਦੇ ਟੋਏ ਵਿਚ ਕਰੋ ਅਤੇ ਭਰ ਜਾਣ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਢੱਕ ਦਿਓ | ਗਲਣ ਤੇ ਇਹ ਰੂੜੀ ਦਾ ਕੰਮ ਦੇਵੇਗਾ |

9. ਸ਼ੈਡ ਨੂੰ ਕਿਰਮ ਰਹਿਤ ਕਰਨਾ-ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ੈਡ ਨੂੰ ਕਿਰਮ ਰਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ 4% ਫਿਨੋਲ ਦੇ ਘੋਲ ਨਾਲ ਧੋਵੋ ਜਾਂ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ । 6 ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਕੰਧਾਂ, ਫਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਮਾਨ ਨੂੰ ਜਿੱਥੇ ਫਿਨੋਲ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋ ਦਿਓ ।

10. ਗਰਮੀਆਂ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿਚ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ-ਸ਼ੈਡ ਦੁਆਲੇ ਛਾਂ ਵਾਸਤੇ ਰੁੱਖ ਲਾਓ ਤੇ 3-4 ਵਾਰ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਨਹਿਲਾਓ । ਪੱਖੇ ਅਤੇ ਕੂਲਰ ਵੀ ਲਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਸਰਦੀਆਂ ਵਿਚ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਛੱਤ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਵੱਧ ਠੰਢ ਵੇਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਾਕਤ ਵਾਲਾ ਰਾਸ਼ਨ ਦਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਦੁਧਾਰੂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਖੁਰਾਕ ਖੁਆਉਣ ਲਈ ਕਿਹੜੀਆਂ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣ ਯੋਗ ਗੱਲਾਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਜਾਨਵਰ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਖੁਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
2. ਜਾਨਵਰ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਹੀ ਖੁਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਵੰਡ ਜਾਂ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਂ ਫਿਰ ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਸਮੇਂ ਖੁਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਦੋਹਾਂ ਚੁਆਈਆਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੱਧਾ-ਅੱਧਾ ਕਰਕੇ ਵੀ ਵੰਡ ਖੁਆਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
3. ਵੱਧ ਖੁਆਉਣ ਨਾਲ ਜਾਨਵਰ ਖਾਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ।
4. ਵੰਡ ਵਿਚ ਅਚਾਨਕ ਤਬਦੀਲੀ ਨਾ ਲਿਆਓ ।
5. ਦਾਣਿਆਂ ਦਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਲੀਆ ਬਣਾ ਕੇ ਖੁਆਓ ।
6. ਨੇਪੀਅਰ ਬਾਜਰਾ, ਬਾਜਰਾ, ਮੱਕੀ ਆਦਿ ਨੂੰ ਕੁਤਰ ਕੇ ਖੁਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
7. 5-6 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਦੀ ਥਾਂ ਇਕ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਸੁੱਕਾ ਚਾਰਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਚੰਗੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਚਾਰੇ ਵੰਡ ਦੀ ਬੱਚਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
8. ਪਰ ਕੁੱਝ ਪਚਣਯੋਗ ਤੱਤ ਗੈਰ-ਫਲੀਦਾਰ ਚਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਦੋਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਵੰਡ ਦੀ ਬੱਚਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਲੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਨੂੰ ਜਾਨਵਰ ਊਰਜਾ ਲਈ ਵਰਤ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ।
9. ਜਿਹੜੇ ਚਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਨਮੀ ਵੱਧ ਹੋਵੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਧੁੱਪੇ ਸੁਕਾ ਕੇ ਜਾਂ ਇਸ ਵਿਚ ਤੂੜੀ ਵਗੈਰਾ ਮਿਲਾ ਕੇ ਖੁਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
10. ਅਫ਼ਾਰੇ ਅਤੇ ਬਦਹਜ਼ਮੀ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਫਲੀਦਾਰ ਚਾਰੇ ਖੁਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਤੂੜੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਚਾਰੇ ਰਲਾ ਲੈਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
11. ਆਮ ਕਰਕੇ ਪੱਠਿਆਂ ਦਾ ਆਚਾਰ ਚੁਆਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੁਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਦੁੱਧ ਵਿਚੋਂ ਗੰਧ ਆਉਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
12. ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਸੁੱਕੀ ਹਵਾ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਬੜੇ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਰੱਖੋ ।
13. ਉੱਲੀ ਲੱਗੀ ਜਾਂ ਖ਼ਰਾਬ ਖ਼ੁਰਾਕ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਨਾ ਖੁਆਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਚੁਆਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁੱਧ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਤੇ ਨੋਟ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
1. ਚੋਏ ਦੁੱਧ ਦੀ ਸੰਭਾਲ-ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਤੋਂ ਇਕ ਦਮ ਬਾਅਦ ਸ਼ੈਡ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਲਉ ਕਿਉਂਕਿ ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਸੈਂਡ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਬਦਬੂ ਰਲ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਦੁੱਧ ਪੁਣ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਤੂੜੀ ਜਾਂ ਚਾਰੇ ਦੇ ਤਿਣਕੇ, ਵਾਲ, ਧੂੜਾ, ਪਤੰਗੇ ਆਦਿ ਕੱਢੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਦੁੱਧ ਲੋਹੇ ਜਾਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀ ਪੋਣੀ ਜਾਂ ਮਲਮਲ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਪੁਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਹਰ ਵਾਰੀ ਪੁਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੋਣੀ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹਰ ਵਾਰੀ ਕਿਰਮ ਰਹਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਘੱਟ ਪੈਦਾ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਦੇਰ ਤਕ ਸਾਂਭ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

2. ਦੁੱਧ ਠੰਢਾ ਕਰਨਾ-ਦੁੱਧ ਠੰਢਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਘੱਟ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਦੁੱਧ ਨੂੰ 5°C ਤੱਕ ਠੰਢਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਦੁੱਧ ਠੀਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਠੰਡਾ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਦੁੱਧ ਫੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਠੰਢਾ ਕਰਨ ਦੇ ਕਈ ਤਰੀਕੇ ਹਨ । ਡਰੰਮ ਵਿਚ ਦੁੱਧ ਦੀਆਂ ਕੈਨਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਟੱਬ ਵਿਚ ਠੰਢੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਡੁਬੋ ਕੇ ਰੱਖੋ ਤਾਂ ਜੋ ਟੱਬ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੜਾ ਕੈਨਾਂ ਵਿਚ ਦੁੱਧ ਦੀ ਸੜਾ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਹੋਵੇ । ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚ 2-3 ਘੰਟੇ ਵਿਚ ਇਕੱਤਰ ਕੇਂਦਰ ਜਾਂ ਵੇਚਣ ਦੀ ਥਾਂ ਤੇ ਡਰੰਮ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਕਰੋ | ਸਾਰੇ ਕੈਨ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਰੇ ਹੋਏ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਕਿ ਉਸ ਵਿਚ ਦੁੱਧ ਹਿੱਲੇ ਨਾ । ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਈਕਲ, ਸਕੂਟਰ, ਬੈਲ ਗੱਡੀ, ਟੈਂਪੂ ਆਦਿ ਦੁਆਰਾ ਦੁੱਧ ਚੋ ਕੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਿੰਗ ਦਾਗਣ ਤੇ ਨੋਟ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਿੰਗ ਦਾਗਣ ਨਾਲ ਪਸ਼ੂ ਸੋਹਣੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ-ਦੂਸਰੇ ਨਾਲ ਭਿੜਦੇ ਨਹੀਂ । ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਘੱਟ ਥਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰੱਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਸਿੰਗ ਦਾਗਣ ਲਈ ਲਾਲ ਸੂਹੀ ਗਰਮ ਲੋਹੇ ਦੀ ਰਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕੱਟੀਆਂ ਦੇ ਸਿੰਗ 7-10 ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਅਤੇ ਵੱਛੀਆਂ ਦੇ ਸਿੰਗ 15-20 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦਾਗੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਲਵੇਰੇ ਦੀ ਖ਼ਰੀਦ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇੱਕ ਕਹਾਵਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ ਕਿ “ਲਵੇਰੀ ਲਓ ਚੋਅ ਕੇ ਹਾਲੀ ਲਓ ਜੋਅ ਕੇ’ ! ਇਸ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਹੈ ਕਿ ਲਵੇਰਾ ਖ਼ਰੀਦਣ ਲੱਗੇ ਉਸ ਨੂੰ ਚੋ ਕੇ ਖਰੀਦਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਲਗਾਤਾਰ ਤਿੰਨ ਡੰਗ ਚੋ ਕੇ ਖਰੀਦਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਜਾਨਵਰ ਅੱਗੋਂ-ਪਿੱਛੋਂ ਅਤੇ ਉੱਪਰੋਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਤਿਕੋਣਾ ਲੱਗੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਚਮੜੀ ਪਤਲੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਚੋਆਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੇਵਾ ਨਿੰਬੂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੁੱਚੜ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਦੇਖ ਲਵੋ ਕਿ ਲੇਵੇ ਵਿਚ ਕੋਈ ਗਿਲਟੀ ਨਾ ਹੋਵੇ । ਲਵੇਰਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੂਜੇ ਜੇ ਸੂਏ ਹੀ ਖਰੀਦਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜੇ ਮਗਰ ਵੱਛੀ/ਕੱਟੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।

PSEB 9th Class Agriculture Guide ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ Important Questions and Answers

ਕੁਝ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਬਹੁ-ਭਾਂਤੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਧੀਆ ਮੱਝ ਦੇ ਦੋ ਸੂਇਆਂ ਵਿਚ ਅੰਤਰ :
(ਉ) 15 – 16 ਮਹੀਨੇ
(ਅ) 24 – 25 ਮਹੀਨੇ
(ਇ) 4 – 5 ਮਹੀਨੇ
(ਸ) 6 – 7 ਮਹੀਨੇ !
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 15 – 16 ਮਹੀਨੇ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਜਰਸੀ ਨਸਲ ਦਾ ਮੂਲ ਘਰ ਹੈ :
(ਉ) ਪੰਜਾਬ ,
(ਅ) ਹਰਿਆਣਾ |
(ਇ) ਇੰਗਲੈਂਡ
(ਸ) ਸਿੰਧ ।
ਉੱਤਰ-
(ਇ) ਇੰਗਲੈਂਡ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਗਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੂਏ ਦੀ ਉਮਰ ਦੱਸੋ :
(ਉ) 30 ਮਹੀਨੇ
(ਅ) 10 ਮਹੀਨੇ
(ਇ) 50 ਮਹੀਨੇ
(ਸ) 100 ਮਹੀਨੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 30 ਮਹੀਨੇ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
400 ਕਿਲੋ ਤਾਰ ਦੀ ਗਾਂ ਲਈ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਹੈ :
(ਉ) 50 ਕਿਲੋ
(ਅ) 400 ਕਿਲੋ
(ਈ) 35 ਕਿਲੋ
(ਸ) 100 ਕਿਲੋ ।
ਉੱਤਰ-
(ਈ) 35 ਕਿਲੋ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਿਹਤਮੰਦ ਰਹਿਣ ਲਈ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕਿੰਨੇ ਦੁੱਧ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ :
(ਉ) 250 ਗ੍ਰਾਮ
(ਅ) 500 ਗ੍ਰਾਮ
(ਇ) 100 ਗ੍ਰਾਮ
(ਸ) 700 ਗ੍ਰਾਮ ॥
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 250 ਗ੍ਰਾਮ ।

ਠੀਕ/ਗਲਤ ਦੱਸੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ 70% ਵਸੋਂ ਪੇਂਡੂ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਥਾਰਪਾਰਕਰ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੋ ਮੰਤਵੀ ਨਸਲਾਂ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਦੇਸੀ ਗਾਂਵਾਂ ਸੂਏ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ 1000 ਤੋਂ 1700 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੁੱਧ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਗਲਤ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 17 ਲੱਖ ਗਾਂਵਾਂ ਅਤੇ 10 ਲੱਖ ਮੱਝਾਂ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਗ਼ਲਤ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੋਲਸਟੀਅਨ-ਫਰੀਜੀਅਨ ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਸਲ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ ।

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵੱਛਤੂਆਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਪਿਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ …………… ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ।
ਉੱਤਰ-
ਚੁੰਘਾਉਣਾ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਦੁੱਧ ਦੀ ਚੁਆਈ ……………….. ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਮੁੱਠੀ ਨਾਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
6-8,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਦੁੱਧ ਨੂੰ 5°C ਤਕ ਠੰਡਾ ਕਰਕੇ ਰੱਖਣ ਤੇ ………………. ਨਹੀਂ ਵਧਦੇ ਫੁੱਲਦੇ ।
ਉੱਤਰ-
ਬੈਕਟੀਰੀਆ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੱਝਾਂ ਦਾ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਔਸਤਨ ਇਕ ਸੂਏ ਦਾ ਦੁੱਧ ……….. ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
500,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਦੁੱਧ ਵਾਲੇ ……………. ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਭਾਂਡਿਆਂ ਨੂੰ

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਧੀਆ ਮੱਝ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੂਣ ਦੀ ਉਮਰ ਕਿੰਨੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
36-40 ਮਹੀਨੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਧੀਆ ਮੱਝ ਦੇ ਦੋ ਸੂਇਆਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
15-16 ਮਹੀਨੇ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹਰਿਆਣਾ ਨਸਲ ਦੀ ਗਾਂ ਇਕ ਸੂਏ ਵਿਚ ਕਿੰਨਾ ਦੁੱਧ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
1000 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੁੱਧ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਥਾਰਪਾਰਕਰ ਗਾਂ ਇਕ ਸੂਏ ਵਿਚ ਕਿੰਨਾ ਦੁੱਧ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
1400 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੁੱਧ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਗਾਂ ਨੂੰ ਸੂਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿੰਨੀ ਦੇਰ ਵਿਚ ਚੋ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
2 ਘੰਟੇ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪੰਜ ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਦੁਧਾਰੂ ਜਾਨਵਰ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਵੰਡ ਫਾਲਤੂ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
0.5 ਤੋਂ 1.0 ਕਿਲੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਪਾਣੀ ਵਾਲੀ ਖੁਰਲੀ ਦੀ ਉੱਚਾਈ ਛੋਟੇ ਜਾਨਵਰ ਲਈ ਲਗਪਗ ਕਿੰਨੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
1 ਫੁੱਟ ਉੱਚੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਨੀਲੀ ਰਾਵੀ ਦਾ ਮੁਲ ਘਰ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਿੰਟਗੁਮਰੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਲਵੇਰਿਆਂ ਦਾ 305 ਦਿਨ ਦੇ ਸੂਏ ਦਾ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਦੁੱਧ ਕਿੰਨਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੱਝ ਦਾ 2500 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਗਾਂ ਦਾ 4000 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਮੱਝ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੁਏ ਦੀ ਉਮਰ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
36 ਮਹੀਨੇ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਗਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੂਏ ਦੀ ਉਮਰ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
30 ਮਹੀਨੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਗਾਈਆਂ ਦਾ ਦੋਗਲਾ ਨਸਲੀਕਰਨ ਕਿਹੜੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਸਲ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜਰਸੀ ਨਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਨਸਲਕਸ਼ੀ ਦਾ ਨਫ਼ਾ ਜਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਕਿੰਨੇ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
5-7 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਲਵੇਰਾ ਖਰੀਦਣ ਸਮੇਂ ਲਗਾਤਾਰ ਕਿੰਨੇ ਡੰਗ ਚੋਅ ਕੇ ਖਰੀਦਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਤਿੰਨ ਡੰਗ ਚੋਅ ਕੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਦੋ ਮੰਤਵੀ ਨਸਲ ਦੀ ਗਾਂ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਹਰਿਆਣਾ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਸਾਹੀਵਾਲ ਦੇ ਸਿੰਗ ਅਤੇ ਲੇਵੇ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਿੰਗ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਲੇਵਾ ਵੱਡਾ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਹਰਿਆਣਾ ਨਸਲ ਦੇ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਫੈਟ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ |
ਉੱਤਰ-
ਔਸਤਨ ਦੁੱਧ 1000 ਕਿਲੋ (ਇੱਕ ਸੁਏ ਦਾ), ਫੈਟ 4% .

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਸਾਹੀਵਾਲ ਦੀ ਦੁੱਧ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਤੇ ਫੈਟ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਔਸਤਨ ਧ 1800 ਕਿਲੋ (ਇੱਕ ਸੁਏ ਤੋਂ, ਫੈਟ 5%).

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਲਾਲ ਸਿੰਧੀ ਦਾ ਮੂਲ ਘਰ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸਿੰਧ ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
ਕੱਛ (ਗੁਜਰਾਤ) ਕਿਹੜੀ ਗਾਂ ਦਾ ਮੂਲ ਘਰ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਥਾਰਪਾਰਕਾਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 21.
ਹੋਲਸਟੀਅਨ-ਫਰੀਜੀਅਨ ਦਾ ਔਸਤਨ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਫੈਟ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
5500-6500 ਕਿਲੋ ਦੁੱਧ, ਫੈਟ 3.5-4%.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 22.
ਜਰਸੀ ਦਾ ਮੂਲ ਘਰ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਜਰਸੀ ਟਾਪੂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 23.
ਜਰਸੀ ਦਾ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਫੈਟ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
3000-5000 ਕਿਲੋ, ਫੈਟ 5%.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 24.
ਡੇਅਰੀ ਜਾਨਵਰ 80% ਊਰਜਾ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿੱਥੋਂ ਪੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਿਸ਼ਾਸ਼ਤਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 25.
ਕੱਟੀਆਂ ਦੇ ਸਿੰਗ ਕਿੰਨੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਦਾਗਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
7-10 ਦਿਨ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 26.
ਵੱਛੀਆਂ ਦੇ ਸਿੰਗ ਕਿੰਨੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਦਾਗਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
15-20 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 27.
ਵੱਛੇ-ਵੱਛੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹੜੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਟੀਕੇ ਲਗਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੁੰਹ ਖੁਰ, ਗਲਘੋਟੂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 28.
ਦੁੱਧ ਦੀ ਚੁਆਈ ਕਿੰਨੀ ਦੇਰ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇੱਕ ਪਸ਼ੂ ਨੂੰ 6-8 ਮਿੰਟ ਲਗਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 29.
ਗਾਂਵਾਂ ਦੇ ਸ਼ੈਡ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੂਰਬ-ਪੱਛਮ ਵਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 30.
ਵੱਡੇ ਜਾਨਵਰ ਲਈ ਕਿੰਨੀ ਥਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
12-14 ਵਰਗ ਫੁੱਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 31.
150 ਕੁਇੰਟਲ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਦਾ ਆਚਾਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਟੋਏ ਦਾ ਆਕਾਰ ਦੱਸੋ ?
ਉੱਤਰ-
20x12x5 ਫੁੱਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 32.
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮੱਝਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸੂਏ ਦਾ ਔਸਤਨ ਦੁੱਧ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
500 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 33.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮੱਝਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸੂਏ ਦਾ ਔਸਤਨ ਦੁੱਧ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
1500 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 34.
ਮੁੱਰਾ ਦਾ ਇੱਕ ਸੂਏ ਦਾ ਔਸਤਨ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਫੈਟ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
1700-1800 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ, 7% ਫੈਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 35.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਪੇਂਡੂ ਵਸੋਂ ਕਿੰਨੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਲਗਪਗ 70% ਵਸੋਂ ਪੇਂਡੂ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 36.
ਲਵੇਰਿਆਂ ਤੋਂ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਪਗ ਕਿੰਨਾ ਦੁੱਧ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਲਗਪਗ 94 ਲੱਖ ਟਨ ਦੁੱਧ ਸਾਲਾਨਾ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 37.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਪਤੀ ਜੀਅ ਔਸਤਨ ਕਿੰਨਾ ਦੁੱਧ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਔਸਤ 937 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਜੀਅ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 38.
ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਪਤੀ ਜੀਅ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਔਸਤਨ ਕਿੰਨਾ ਦੁੱਧ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਇਹ ਔਸਤ 291 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਜੀਅ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਹੈ ।

ਪਸ਼ਨ 39.
ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੁੱਧ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਨੰਬਰ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੁੱਧ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾ ਨੰਬਰ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 40.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਦੋਗਲੇ ਨਸਲੀਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਕੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਹੋਲਸਟੀਅਨ-ਫਰੀਜੀਅਨ ਅਤੇ ਜਰਸੀ ਨਸਲ ਦੀਆਂ ਗਾਈਆਂ ਅਤੇ ਇਸ ਨਸਲ ਦੇ ਸਾਨਾਂ ਦੇ ਟੀਕੇ ਮੰਗਵਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਉਲੀਕਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 41.
ਦੇਸੀ ਗਾਂ ਇਕ ਸੂਏ ਵਿਚ ਲਗਪਗ ਕਿੰਨਾ ਦੁੱਧ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੇਸੀ ਗਾਂ ਇਕ ਸੂਏ ਵਿਚ ਲਗਪਗ 1000 ਤੋਂ 1800 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੁੱਧ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 42.
ਹਰਿਆਣਾ ਨਸਲ ਦੀ ਸਾਹੀਵਾਲ ਅਤੇ ਲਾਲ ਸਿੰਧੀ ਗਾਂਵਾਂ ਦੇ ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਥੰਧਿਆਈ ਕਿੰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਹਰਿਆਣਾ 4%, ਸਾਹੀਵਾਲ 5% ਅਤੇ ਲਾਲ ਸਿੰਧੀ 5%.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 43.
ਹੋਲਸਟੀਅਨ-ਫਰੀਜੀਅਨ ਨਸਲ ਦੀ ਗਾਂ ਇਕ ਸੂਏ ਵਿਚ ਕਿੰਨਾ ਦੁੱਧ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਥਿੰਧਿਆਈ ਕਿੰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ 5500-6500 ਕਿਲੋ ਦੁੱਧ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਥੰਧਿਆਈ 3.5-4.0% ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਜਰਸੀ ਨਸਲ ਦੀ ਗਾਂ ਇਕ ਸੂਏ ਵਿਚ ਕਿੰਨਾ ਦੁੱਧ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀ ਥੰਧਿਆਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਇਕ ਸੂਏ ਵਿਚ ਔਸਤਨ 3000-5000 ਕਿਲੋ ਦੁੱਧ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਥੰਧਿਆਈ 5% ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 45.
ਬਰਸੀਮ ਤੋਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਮੋਕ ਨਾ ਲੱਗੇ ਇਸ ਲਈ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਰਸੀਮ ਵਿਚ ਤੁੜੀ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 46.
ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਬਹੁਲੀ ਕਿਸ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਪਿਲਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੱਚੇ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਭਾਰ ਦੇ 10ਵੇਂ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿਚ 3-4 ਦਿਨ ਅਤੇ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚ 3 ਵਾਰ ਪਿਲਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 47.
ਵੱਛੜੂ ਨੂੰ ਵੰਡ ਕਦੋਂ ਤੋਂ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵੱਛੜੂ ਨੂੰ ਵੰਡ 15 ਦਿਨ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 48.
ਕੱਟੀਆਂ ਅਤੇ ਵੱਛੀਆਂ ਦੇ ਸਿੰਗ ਕਿਸ ਉਮਰ ਵਿਚ ਦਾਗਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੱਟੀਆਂ ਦੇ ਸਿੰਗ 7-10 ਦਿਨ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਅਤੇ ਵੱਛੀਆਂ ਦੇ ਸਿੰਗ 15-20 ਦਿਨ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਲਾਲ ਸੂਹੇ ਗਰਮ ਲੋਹੇ ਦੀ ਦਾਗਣੀ ਨਾਲ ਦਾਗਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 49.
18 ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਵਹਿੜੇ ਦਾ ਭਾਰ ਕਿੰਨਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਹਿੜੇ ਦਾ ਭਾਰ 300 ਕਿ: ਗ੍ਰਾਮ ਹੋ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 50.
ਜੇ ਚੁਆਈ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਥਣਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਘੋਲ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
50% ਬੀਟਾਡੇਨ ਅਤੇ 50% ਗਲਿਸਰੀਨ ਦੇ ਘੋਲ ਨਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 51.
ਪਾਣੀ ਦੀ ਖੁਰਲੀ ਕਿੰਨੀ ਉੱਚੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਲਈ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਉਚਾਈ 2 ਫੁੱਟ ਅਤੇ 1 ਫੁੱਟ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 52.
ਗੋਹੇ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਟੋਏ ਦਾ ਆਕਾਰ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਦਾ ਆਕਾਰ 20 x 10 x 4 ਫੁੱਟ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 53.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮੱਝ ਦੇ ਇਕ ਸੂਏ ਦਾ ਔਸਤਨ ਦੁੱਧ ਕਿੰਨਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਹ ਔਸਤ 1500 ਕਿ; ਗ੍ਰਾਮ ਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ 500 ਕਿ: ਗ੍ਰਾਮ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 54.
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮੱਝਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮੱਝਾਂ ਦੀਆਂ ,15 ਨਸਲਾਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 55.
ਦੁੱਧ ਲਈ ਕਿਸ ਧਾਤ ਦੇ ਬਣੇ ਬਰਤਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੁੱਧ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਬਰਤਨ ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ ਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 56.
ਬਰਤਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਰਮ ਰਹਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਰਸਾਇਣ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੋਡੀਅਮ ਅਤੇ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਹਾਈਪੋਕਲੋਰਾਈਡ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 57.
ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਦੋ ਮੰਤਵੀ ਗਾਂ ਦੀ ਨਸਲ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗਾਂ ਦੀ ਹਰਿਆਣਾ ਨਸਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 58.
ਨਿਸ਼ਾਸਤੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸੋਮੇ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਿਸ਼ਾਸਤੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸੋਮੇ ਪੌਦਿਆਂ ਵਿਚਲੀ ਸੈਲੂਲੋਜ਼ ਅਤੇ ਸਟਾਰਚ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 59.
ਅਫ਼ਾਰੇ ਅਤੇ ਬਦਹਜ਼ਮੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਲੀਦਾਰ ਚਾਰੇ ਖੁਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਤੁੜੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਚਾਰੇ ਮਿਲਾ ਲੈਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਦੁੱਧ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੁੱਧ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਲਵੇਰਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧਾ ਕੇ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਲਵੇਰਿਆਂ ਦੀ ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਸਮਰੱਥਾ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਦੋਗਲੀ ਨਸਲੀਕਰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵਧੀਆ ਕਿਸਮ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਾਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਲਾਹੇਵੰਦ ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮ ਦੇ ਧੰਦੇ ਲਈ ਆਰਥਿਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਦੁਧਾਰੂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ ਮਿਆਰ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-

ਆਰਥਿਕ ਪਹਿਲ ਤੋਂ ਮਿਆਰ	ਮੌਤ ਦੀ	ਗਾਂ
305 ਦਿਨ ਦੇ ਸੂਏ ਦਾ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਦੁੱਧ (ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ)	2500	4000
ਭਰ ਜੋਬਨ ਵਿਚ ਇਕ ਦਿਨ ਦਾ ਦੁੱਧ (ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ)	12-13	16-17
ਪਹਿਲੇ ਸੂਏ ਦੀ ਉਮਰ ਸਾਲ	3 (36 ਮਹੀਨੇ)	2½ (30 ਮਹੀਨੇ)
ਦੋ ਸੂਇਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਾਂ (ਮਹੀਨੇ)	15-16	13-14
ਦੁੱਥੋਂ ਭੱਜਣ ਦਾ ਸਮਾਂ (ਮਹੀਨੇ) (ਸੁਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ)	2	2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਗਾਈਆਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਨਸਲ ਸੁਧਾਰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਗਾਈਆਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਨਸਲ ਸੁਧਾਰ ਹੋਲਸਟੀਅਨ-ਫਰੀਜੀਅਨ ਨਸਲ ਦੇ ਸਾਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਦੇਸੀ ਅਤੇ ਦੋਗਲੀਆਂ ਗਾਈਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਨੀਮ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ, ਗਾਈਆਂ ਦਾ ਨਸਲੀਕਰਨ ਜਰਸੀ ਨਸਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹੋਲਸਟੀਅਨ-ਫਰੀਜੀਅਨ ਨਸਲ ਦਾ ਦੁੱਧ ਵੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜਰਸੀ ਦੇ ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਚਰਬੀ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਮਾਤਰਾ ਵੱਧ ਹੈ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਆਸ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਹਟੀ ਗਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਿਵੇਂ ਕਰੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਸ ਵਾਲੀ ਲਵੇਰੀ ਨੂੰ ਸੁਣ ਦੀ ਤਰੀਕ ਤੋਂ 60 ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਦੁੱਧੋਂ ਹਟਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ 5-7 ਦਿਨ ਲਈ ਵੰਡ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਓ ਅਤੇ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਵੀ ਘਟਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ | ਥਣਾਂ ਦੀ ਸੋਜ/ਛਿਛੜਾ ਰੋਗ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਕਿਰਮ ਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈ ਲਗਾ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਸੂਏ ਇਹਨਾਂ ਵਹਿੜਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਕਿਲੋ ਵੰਡ ਵਾਧੂ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਰੀਰਕ ਵਾਧਾ ਵੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । | ਸੂਣ ਤੋਂ ਦੋ ਹਫ਼ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਗਾਂ ਨੂੰ ਬਾਕੀ ਵਗ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਕਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖੋ ਜਿੱਥੇ ਅਰਾਮ ਲਈ ਸੱਕ ਪਾਈ ਹੋਵੇ । ਆਸ ਵਾਲੀ ਲਵੇਰੀ ਦੀ ਢੋਢੁਆਈ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ । ਭੀੜ-ਭੜੱਕੇ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰੋ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂ ਨਾ ਫਿਸਲੇ ਇਸ ਦਾ ਗਿਆਨ ਰੱਖੋ । ਇਸ ਸਮੇਂ ਲੇਵਾ ਕਾਫੀ ਵੱਡਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ ਕਿ ਲੇਵੇ ਤੇ ਕੋਈ ਸੱਟ ਜਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮ ਨਾ ਲੱਗੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮੱਝਾਂ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਬਾਰੇ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੱਝਾਂ ਦੀ ਸਾਂਭ ਸੰਭਾਲ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਗਾਂਵਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਮੱਝਾਂ ਵਿਚ ਦੋ ਸੂਇਆਂ ਦੀ ਵਿੱਥ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕੱਟੜਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਚੰਗੇਰੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ | ਮਾੜੀਆਂ ਮੱਝਾਂ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਘੱਟ ਭਾਰ ਵਾਲੀਆਂ ਝੋਟੀਆਂ ਨੂੰ ਆਸ ਨਹੀਂ ਕਰਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ । ਮੱਝ ਦੇ ਸੁਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਧੀਆ ਖ਼ੁਰਾਕ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਗਰਭ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ 3 ਮਹੀਨੇ ਲਵੇਰੀ ਦੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਖ-ਭਾਲ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਨਵੇਂ ਜੰਮੇ ਕੱਟੜੂਆਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਵੱਲ ਖ਼ਾਸ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਕੱਟੜੂਆਂ ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਗਰੁੱਪਾਂ ਵਿਚ ਵਧੀਆ ਸੁੱਕ ਵਿਛਾਏ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿਚ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਨੇਮਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਮਲੱਪ ਰਹਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਦਵਾਈ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਟੀਕੇ ਲਗਵਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਗਾਂਵਾਂ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਸਲ ਜਰਸੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ –

	ਜਰਸੀ
ਮੁਲ ਘਰ	ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਜਰਸੀ ਟਾਪੂ
ਰੰਗ	ਭੂਸਲਾ ਜਾਂ ਭੂਰੇ ਲਾਲ ਡੱਬ
ਕੱਦ	ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਕੱਦ ਵਾਲੀ ਨਸਲ ਹੈ ।
ਦੁੱਧ ਦੀ ਮਾਤਰਾ	3000-5000 ਕਿਲੋ
ਫੈਟ	5%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਵਧ ਰਹੀ ਦੁੱਧ ਦੀ ਮੰਗ ਕਿਵੇਂ ਪੂਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੁੱਧ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਮੰਗ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਦੋ ਕੰਮ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ !

1. ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗਾਂਵਾਂ-ਮੱਝਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
2. ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗਾਂਵਾਂ-ਮੱਝਾਂ ਦੀ ਨਸਲ ਵਿਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਕੇ ਵੀ ਦੁੱਧ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਲਵੇਰਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਵੱਧ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਢੰਗ ਲਈ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਸਲ ਦੀਆਂ ਵਧੀਆ ਗਉਆਂ ਮੰਗਵਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਸਹਾਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਘੱਟ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਜਲਦੀ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਮੌਜੂਦਾ ਲਵੇਰਿਆਂ ਦੇ ਦੁੱਧ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਹੀ ਇਸ ਦਾ ਸਹੀ ਢੰਗ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਲਵੇਰਿਆਂ ਦੀ ਨਸਲ ਸੁਧਾਰਨ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਸੰਭਾਲ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਨਸਲ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਵਧੀਆ ਕਿਸਮ ਦੇ ਹੋਲਸਟੀਅਨ-ਫਰੀਜੀਅਨ ਤੇ ਜਰਸੀ ਨਸਲ ਦੇ ਸਾਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਪਰ ਮੱਝਾਂ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆਂ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਦੋਗਲੀ ਨਸਲਕਸ਼ੀ ਲਈ ਕੋਈ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਜੋ ਨਸਲਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਕੇ ਹੀ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਲਈ ਖੁਰਾਕ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਵੱਧ ਦੁੱਧ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਲਈ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਤੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਠੀਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਜਾਨਵਰਾਂ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ 4 ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ –

• ਉਰਜਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ
• ਪ੍ਰੋਟੀਨ
• ਖਣਿਜ ਪਦਾਰਥ
• ਵਿਟਾਮਿਨ |

ਸਾਰੇ ਜਾਨਵਰ ਆਪਣੀ ਉਰਜਾ ਦੀ ਲੋੜ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਨਿਸ਼ਾਸਤਾ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਅਤੇ ਚਿਕਨਾਈ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਡੇਅਰੀ ਜਾਨਵਰ 80% ਊਰਜਾ ਲੋੜ ਸ਼ਾਸਤੇ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਕਰਦੇ ਹਨ । 400 ਕਿਲੋ ਭਾਰ ਦੀ ਗਾਂ ਜਾਂ ਮੱਝ ਦੇ ਸਰੀਰ ਸੰਚਾਲਨ ਦੀ ਲੋੜ 35 ਕਿਲੋ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਬਰਸੀਮ, ਲੂਸਣ, ਮੱਕੀ, ਜਵਾਰ ਜਾਂ ਬਾਜਰਾ) ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਭਾਰੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਲਈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ 500 ਕਿਲੋ ਭਾਰ ਵਾਲੀ ਗਾਂ ਲਈ 45 ਕਿਲੋ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ 10% ਤਕ ਤੂੜੀ ਮਿਲਾਉਣੀ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਹਰੇ ਬਰਸੀਮ ਜਾਂ ਲੂਸਣ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁੱਕਾ ਮਾਦਾ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਦੁੱਧ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਲਈ ਜਾਂ ਵਧ ਰਹੇ ਵੱਛੇ ਤੇ ਵੱਛੀਆਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਅਤੇ ਸੰਤੁਲਿਤ ਵੰਡ ਮਿਸ਼ਰਨ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਜੋ ਮੱਝਾਂ 5 ਕਿਲੋ ਅਤੇ ਗਾਂਵਾਂ 7 ਕਿਲੋ ਦੁੱਧ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 40-60 ਕਿਲੋ ਫਲੀਦਾਰ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਕਾਫ਼ੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਬਰਸੀਮ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਕਟਾਈਆਂ ਵਿਚ ਤੁੜੀ ਮਿਲਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਮੋਕ ਨਾ ਲੱਗੇ । ਵਧੇਰੇ ਦੁੱਧ ਵਾਲੀਆਂ ਗਾਂਵਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਨਹੀਂ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਹ ਵੰਡ ਨਹੀਂ ਖਾ ਸਕਣਗੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵੱਛਤੂਆਂ ਦੇ ਦੁੱਧ ਛੁਡਾਉਣ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ –
ਦੁੱਧ ਛੁਡਾਉਣਾ-ਵੱਛਤੂਆਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਪਿਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਵੱਛੜੂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਤੋਂ ਹੀ ਮਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰ ਦਿਓ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੁੱਧ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦਾ ਸਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਵੀ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਛੜੂ ਨੂੰ ਲੋੜ ਮੁਤਾਬਕ ਦੁੱਧ ਵੀ ਪਿਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦੁੱਧ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਾਜ਼ਾ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਤਾਪਮਾਨ (30°-40°C) ਤੇ ਪਿਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਥਣ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਛੂਤ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀਆਂ । ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਜੇ ਬੱਚਾ ਮਰ ਵੀ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਵੀ ਲਵੇਰੇ ਦੁੱਧ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਦਿੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਵੱਛੇ-ਵੱਛੀਆਂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਅਤੇ ਵਹਿੜਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਵੱਛੇ-ਵੱਛੀਆਂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ-ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੱਧ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਠੀਕ-ਠਾਕ ਪਹਿਚਾਣ ਲਈ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਛੋਟੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਵਿਚ ਨੰਬਰ ਲਗਾ ਕੇ ਜਾਂ ਗਲ ਵਿਚ ਰੱਸੀ ਜਾਂ ਸੰਗਲੀ ਵਿਚ ਨੰਬਰ ਲਟਕਾ ਕੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਵਹਿੜਾਂ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿਚ ਪਹਿਚਾਣ ਲਈ ਕੰਨਾਂ ਵਿਚ ਨੰਬਰ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁਰਕੀਆਂ ਪਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਗਰਮ ਲੋਹੇ ਨਾਲ ਪੱਟ ਤੇ ਨੰਬਰ ਲਗਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਵਹਿੜਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ-ਜੇ ਵਹਿੜਾਂ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਰਾਸ਼ਨ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਹਰ ਰੋਜ਼ 500-700 ਗਾਮ ਸਰੀਰਕ ਵਾਧਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਆਮ ਕਰਕੇ ਵਹਿੜ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਭਾਰ 15 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ 200-250 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ 18 ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਭਾਰ 300 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਕ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਵਹਿੜਾਂ ਨੂੰ ਹੇਹੇ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਲਈ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਵੇਖੋ । ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ-ਸੂਏ ਤੋਂ 5 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਲਵੇਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਮ ਵੰਡ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਦੁੱਧ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਅਤੇ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਕੁਆਲਿਟੀ ਅਨੁਸਾਰ ਵੰਡ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਧਾ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਲਵੇਰਿਆਂ ਦਾ (ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਸੂਏ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਆਮ ਕਰਕੇ ਭਾਰ ਘੱਟਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਫ਼ਿਕਰ ਯੋਗ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮੱਝਾਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਨਸਲਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
1. ਮੁੱਰਾ ਨਸਲ-ਇਸ ਦਾ ਮੂਲ ਘਰ ਰੋਹਤਕ (ਹਰਿਆਣਾ) ਵਿਚ ਹੈ । ਮੁੱਰਾ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਮੁੜਿਆ ਹੋਇਆ | ਇਸ ਨਸਲ ਦਾ ਨਾਂ ਇਸ ਦੇ ਮੁੜੇ ਹੋਏ ਸਿੰਗਾਂ ਕਰਕੇ ਪਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਨਸਲ ਦਾ ਰੰਗ ਕਾਲਾ ਸ਼ਾਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਪੂਛ ਦੀ ਚੁੰਬ ਚਿੱਟੀ, ਸਿੰਗ ਛੋਟੇ ਕੁੰਢੇ, ਧੌਣ ਤੇ ਸਿਰ ਪਤਲਾ, ਭਾਰਾ ਲੇਵਾ ਅਤੇ ਥਣ ਲੰਮੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਮੱਝਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਭਾਰ 430 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਝੋਟਿਆਂ ਦਾ 575 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਨਸਲ ਔਸਤਨ ਇਕ ਸੂਏ ਵਿਚ 1700-1800 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੁੱਧ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਥੰਧਿਆਈ 7% ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

2. ਨੀਲੀ ਰਾਵੀ-ਇਸ ਦਾ ਮਲ ਘਰ ਮਿੰਟਗੁਮਰੀ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿਚ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਰੰਗ ਕਾਲਾ, ਮੱਥਾ ਚਿੱਟਾ (ਫੁੱਲ), ਗੋਡਿਆਂ ਤੱਕ ਲੱਤਾਂ ਚਿੱਟੀਆਂ ਅਤੇ ਪੂਛ ਦੀ ਚੁੰਬ ਚਿੱਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਨਾਂ ਪੰਜ ਕਲਿਆਣੀ ਵੀ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਕੱਦ ਦਰਮਿਆਨਾ, ਸਿੰਗ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਕੁੰਢੇ, ਅੱਖਾਂ ਬਿੱਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਮੱਝਾਂ ਦਾ ਭਾਰ 450 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਝੋਟਿਆਂ ਦਾ 600 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਕ ਸੂਏ ਵਿਚ ਔਸਤਨ ਦੁੱਧ 1600-1800 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਦੁੱਧ ਵਾਲੇ ਭਾਂਡੇ ਅਤੇ ਬਰਤਨਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
1. ਦੁੱਧ ਵਾਲੇ ਭਾਂਡੇ-ਦੁੱਧ ਵਾਲੇ ਭਾਂਡੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਧਾਤਾਂ ਤੋਂ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਪਰ ਲੋਹੇ ਜਾਂ ਤਾਂਬੇ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਧਾਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕੁੱਝ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਘੁਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਅਣਚਾਹੀ ਰਸਾਇਣਿਕ ਕਿਰਿਆ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਮਿਲ ਕੇ ਘਟੀਆ ਸਵਾਦ ਅਤੇ ਬਦਬੂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕੀਤੇ ਤਾਂਬੇ, ਗੈਲਵੇਨਾਈਜ਼ਡ ਲੋਹੇ ਅਤੇ ਕਰੋਮ ਨਿੱਕਲ ਦੇ ਬਰਤਨ ਦੁੱਧ ਦੇ ਭਾਂਡਿਆਂ ਵਜੋਂ ਬਹੁਤ ਤਸੱਲੀ ਬਖ਼ਸ਼ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਬਹੁਤ ਮਹਿੰਗੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ । ਜਦ ਕਿ ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ ਦੇ ਬਰਤਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ, ਸਸਤੇ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਦੁੱਧ ‘ਤੇ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੇ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਕਿਰਮ ਰਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

2. ਬਰਤਨਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ-ਵਧੀਆ ਦੁੱਧ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਰਤਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ ਅਤੇ ਕਿਰਮ ਰਹਿਤ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਦੁੱਧ ਵਾਲੇ ਬਰਤਨਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਧੋ ਕੇ ਸਾਫ਼ ਕਰਕੇ ਸੁਕਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । | ਬਰਤਨਾਂ ਨੂੰ ਓਨੀ ਦੇਰ ਧੋਂਦੇ ਰਹੋ, ਜਦੋਂ ਤਕ ਧੋਣ ਵਾਲਾ ਪਾਣੀ ਸਾਫ਼ ਆਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ । ਧੋਣ ਲਈ ਸੋਡੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਘੋਲ ਵਿਚ ਸੋਡਾ ਇੰਨਾ ਕੁ ਹੀ ਪਾਓ ਕਿ ਉਹ ਹੱਥਾਂ ‘ਤੇ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾ ਪਾਵੇ | ਬਰਤਨ ਦੀ ਧਾਤ ਅਨੁਸਾਰ ਸਫ਼ਾਈ ਲਈ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਵਾਲਾ ਸੋਡਾ, ਸੋਡੀਅਮ ਹੈਕਸਾਟਾਫਾਸਫੇਟ, ਟਰਾਈ ਸੋਡੀਅਮ ਫਾਸਫੇਟ, ਸੋਡੀਅਮ ਮੈਟਾਸਿਲੀਕੇਟ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਸੋਡੇ ਨੂੰ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ (45°C) ਵਿਚ ਘੋਲ ਕੇ ਬਰਤਨ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਬੁਰਸ਼ ਜਾਂ ਹੱਥ ਨਾਲ ਅੰਦਰੋਂ-ਬਾਹਰੋਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਗੜ ਕੇ ਸਾਫ਼ ਕਰੋ । ਮਗਰੋਂ ਬਰਤਨ ਨੂੰ 2-3 ਵਾਰ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋ ਕੇ ਸੋਡਾ ਕੱਢ ਦਿਓ ਅਤੇ ਆਖਿਰ ਵਿਚ ਠੰਡੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋ ਦਿਓ | ਸਾਫ਼ ਕੀਤੇ ਬਰਤਨਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਠੇ ਕਰ ਕੇ ਸੁਕਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਕਿਰਮ ਰਹਿਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਫੈਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀਟਾਣੂਆਂ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕਿਰਮ ਰਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਬਲਦਾ ਪਾਣੀ, ਭਾਫ਼ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਿਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ | ਬਰਤਨਾਂ ਨੂੰ 2-3 ਮਿੰਟ ਭਾਫ਼ ਦੀ ਫੁਹਾਰ ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਕਿਰਮ ਰਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਦੁੱਧ ਦੇ ਬਰਤਨਾਂ ਵਿਚ ਉਬਲਦਾ ਪਾਣੀ ਪਾ ਕੇ ਅੱਧੇ ਘੰਟੇ ਲਈ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਓ ਅਤੇ ਬਰਤਨ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਲਗਪਗ 85°C ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ | ਸੋਡੀਅਮ ਅਤੇ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਹਾਈਪੋਕਲੋਰਾਈਡ ਵਰਗੇ ਰਸਾਇਣ ਪਦਾਰਥ ਵੀ ਬਰਤਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਰਮ ਰਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ 200 ਗ੍ਰਾਮ ਮਾਤਰਾ 1000 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੋਲ ਕੇ ਬਰਤਨ ਵਿਚ 2 ਮਿੰਟ ਲਈ ਪਾਉਣਾ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ, ਜੇ ਕੁਆਰਟਰੀਨੈਰੀ ਅਮੋਨੀਅਮ ਵਰਤਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ 50 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ 1000 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੋਲ ਕੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਰਸਾਇਣਾਂ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਰਤਨ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਦੁੱਧ ਜਾਂ ਇਸ ਦੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਰਾਬ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਦੇਸੀ ਗਾਂਵਾਂ ਦੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ-ਪੂਰਵਕ ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-

ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ PSEB 9th Class Agriculture Notes

ਪਾਠ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ

1. ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ 70% ਵਸੋਂ ਪੇਂਡੂ ਹੈ ।
2. ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 17 ਲੱਖ ਗਾਂਵਾਂ ਅਤੇ 50 ਲੱਖ ਮੱਝਾਂ ਹਨ ।
3. ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਜੀਅ ਔਸਤਨ 937 ਗ੍ਰਾਮ ਦੁੱਧ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ! ਜਦਕਿ ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਇਹ 291 ਗ੍ਰਾਮ ਹੈ ।
4. ਹੋਲਸਟੀਅਨ-ਫਰੀਜੀਅਨ ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਸਲ ਹੈ ।
5. ਦੇਸੀ ਗਾਂਵਾਂ ਸੂਏ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ 1000 ਤੋਂ 1800 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੁੱਧ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
6. ਗਾਂਵਾਂ ਦੀਆਂ ਦੇਸੀ ਨਸਲਾਂ ਹਨ-ਹਰਿਆਣਾ, ਸਾਹੀਵਾਲ, ਲਾਲ ਸਿੰਧੀ ਤੇ ਥਾਰਪਾਰਕਰ ।
7. ਥਾਰਪਾਰਕਰ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੋ ਮੰਤਵੀ ਨਸਲਾਂ ਹਨ ।
8. ਗਾਂਵਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਸਲਾਂ ਹਨ-ਹੋਲਸਟੀਅਨ-ਫਰੀਜੀਅਨ, ਜਰਸੀ ਹਨ । ਕੁਮਵਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸੂਏ ਤੋਂ ਔਸਤਨ 5500-6500, 3000-5000 ਕਿਲੋ ਦੁੱਧ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
9. ਲਗਪਗ 35 ਕਿਲੋ ਹਰਾ ਚਾਰਾ 400 ਕਿਲੋ ਭਾਰ ਦੀ ਗਾਂ ਜਾਂ ਮੱਝ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸੰਚਾਲਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
10. ਜਾਨਵਰਾਂ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਮੋਟੇ ਤੌਰ ਤੇ 4 ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਊਰਜਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਖਣਿਜ ਪਦਾਰਥ ਅਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ |
11. ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਪੂਰੇ ਮਿਲਣ ਇਸ ਲਈ ਵੰਡ, ਜੋ ਕਿ ਅਨਾਜ, ਤੇਲ ਵਾਲੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਖਲ ਆਦਿ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੈ, ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
12. ਜੇ ਚੁਆਈ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਥਣਾਂ ਨੂੰ 50% ਬੀਟਾਡੇਨ + 50% ਗਲੀਸਰੀਨ ਦੇ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋ ਦਿਓ ।
13. ਦੁੱਧੋਂ ਹਟੀ ਆਸ ਵਾਲੀ ਗਾਂ ਨੂੰ ਇੱਧਰ-ਉੱਧਰ ਨਹੀਂ ਲਿਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਅਤੇ ਤਿਲਕਣ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
14. ਗਾਂ ਨੂੰ ਸੂਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2 ਘੰਟੇ ਵਿਚ ਚੋ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
15. ਨਵ ਜੰਮੇ ਵੱਛੜੂ ਦੇ ਨਾਡੂ ਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ 2-3 ਵਾਰ ਟਿੱਚਰ ਆਇਓਡੀਨ ਜਾਂ ਡੀਟੋਲ ! ਲਾ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
16. ਵੱਛੜਆਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਪਿਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੁੰਘਾਉਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ।
17. ਕੱਟੀਆਂ ਅਤੇ ਵੱਛੀਆਂ ਦੇ ਕੁਮਵਾਰ 7-10 ਦਿਨ ਅਤੇ 15-20 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸਿੰਗ ਦਾਗ ਦੇਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
18. ਵਹਿੜਾਂ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਰਾਸ਼ਨ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਭਾਰ 18 ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ 300 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ । ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
19. ਦੁੱਧ ਦੀ ਚੁਆਈ 6-8 ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਮੁੱਠੀ ਨਾਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
20. ਵੱਡੇ ਪਸ਼ੂ ਨੂੰ ਲਗਪਗ 12-14 ਵਰਗ ਫੁੱਟ ਥਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
21. ਫਾਲਤੂ ਫਲੀਦਾਰ ਚਾਰੇ ਨੂੰ ਸੁਕਾ ਕੇ ਹੋਅ ਅਤੇ ਗੈਰ ਫਲੀਦਾਰ ਦਾ ਆਚਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਸੰਭਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
22. ਮੱਝਾਂ ਦਾ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਔਸਤਨ ਇਕ ਸੂਏ ਦਾ ਦੁੱਧ 500 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਹੈ । ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਹ 1500 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਹੈ ।
23. ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮੱਝਾਂ ਦੀਆਂ 15 ਨਸਲਾਂ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਆਮ ਦੋ ਹੀ ਨਸਲਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ਮੁੱਰਾ ਅਤੇ ਨੀਲੀ ਰਾਵੀ ।
24. ਵਧੀਆ ਮੱਝ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਸੂਏ 2000 ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਸੂਏ 2500 ਕਿਲੋਗਰਾਮ ਦੁੱਧ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
25. ਦੁੱਧ ਨੂੰ 5°C ਤਕ ਠੰਡਾ ਕਰਕੇ ਰੱਖੋ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨਹੀਂ ਵਧਦੇ-ਫੁੱਲਦੇ ।
26. ਦੁੱਧ ਵਾਲੇ ਭਾਂਡਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।