This PSEB 10th Class Social Science Notes History Chapter 6 Banda Bahadur and the Sikh Misals will help you in revision during exams.
Banda Bahadur and the Sikh Misals PSEB 10th Class SST Notes
Meeting of Banda Bahadur with Guru Gobind Singh Ji in 1708:
- A bairagi named Madho Dass came in contact with Guru Gobind Singh Ji at Nander in Maharashtra.
- He was so much impressed by the personality of Guru Sahib that he immediately became his follower.
- Guru Sahib sent him to Punjab to lead the Sikhs in their struggle against the Mughals.
- He became popular as Banda Bahadur in Punjab.
Banda Bahadur in the Punjab:
- Banda Bahadur reached Punjab on the instructions of Guru Gobind Singh Ji.
- He organized the Sikhs in Punjab and started his military expeditions.
Success of Banda Bahadur:
- Banda Bahadur punished the executioners of Guru Teg Bahadur Ji and two Sahibzadas of Guru Gobind Singh Ji.
- He also killed the Faujdar of Sirhind, Wazir Khan.
- He defeated the hill chief Raja Bhim Chand who had strongly opposed Guru Gobind Singh Ji.
Important Victories:
The important victories of Banda Bahadur were of Sadhora, Sirhind, Jalalabad, and Lohgarh.
Battle of Gurdas Nangal:
- In 1715, the Mughal army besieged Banda Bahadur and Sikh soldiers in the mansion (Haveli) of Bhai Duni Chand at Gurdas Nangal.
- The siege continued for eight months during which the food supplies of the Sikhs were exhausted.
- Under such circumstances, Banda Bahadur and his Sikh soldiers were arrested by the Mughals.
The Martyrdom of Banda Bahadur:
- Banda Bahadur and his Sikh soldiers were first taken to Lahore.
- From Lahore, they were taken to Delhi in 1716.
- In June 1716, Banda Bahadur and the Sikhs were mercilessly executed at Delhi.
Misls:
- A long dark period in Sikh history followed the martyrdom of Banda Bahadur.
- But after some years, the Sikhs again became active in their struggle against the Mughal governors of Punjab.
- Some of the important Sikh chiefs were able to establish their small kingdoms called the Misls.
- There were 12 such Sikh Misls. The chief of a Misl was called Misldar.
Rise of Maharaja Ranjit Singh:
- Maharaja Ranjit Singh belonged to Shukarchakia Misl.
- The Sukarchakia Misl was founded by Sardar Charat Singh, the grandfather of Maharaja Ranjit Singh.
- On the death of his father Mahan Singh in 1792, Maharaja Ranjit Singh ascended the throne.
- He was able to establish a vast empire in Punjab within a few years.
बन्दा बहादुर तथा सिक्ख मिसलें PSEB 10th Class SST Notes
→ बंदा सिंह बहादुर गुरु गोबिन्द सिंह जी के सम्पर्क में-1708 ई० में माधोदास नामक एक रागी नंदेड नामक स्थान पर गुरु गोबिन्द सिंह जी के सम्पर्क में आया।
→ गुरु जी के आकर्षक व्यक्तित्व ने उसे इतना प्रभावित किया कि वह शीघ्र ही उनका शिष्य बन गया। गुरु जी ने उसे सिक्खों का नेतृत्व करने के लिए पंजाब की ओर भेज दिया।
→ बंदा सिंह बहादुर पंजाब में-गुरु जी का आदेश पाकर बंदा सिंह बहादुर पंजाब पहुंचा। पंजाब में वह बंदा सिंह बहादुर के नाम से विख्यात हुआ।
→ वहां उसने सिक्खों को संगठित किया और अपना सैनिक अभियान आरम्भ कर दिया।
→ बंदा सिंह बहादुर की सफलताएं-बंदा सिंह बहादुर ने गुरु गोबिन्द सिंह जी के साहिबजादों को शहीद करने वाले जल्लादों को दण्डित किया।
→ उन्होंने सरहिन्द के फ़ौजदार वज़ीर खां का भी वध कर दिया। इसके अतिरिक्त उन्होंने गुरु गोबिन्द सिंह जी के विरोधी पहाड़ी राजा भीमचन्द को भी परास्त किया।
→ महत्त्वपूर्ण विजयें-बंदा सिंह बहादुर की महत्त्वपूर्ण विजयें थीं-सढौरा, सरहिन्द, जलालाबाद तथा लोहगढ़ की विजय।
→ गुरदास नंगल का युद्ध-1715 ई० में मुग़ल सेना ने गुरदास नंगल के स्थान पर सिक्खों को भाई दुनी चन्द की हवेली में घेर लिया। आठ मास के लम्बे युद्ध के कारण सिक्खों की खाद्य सामग्री समाप्त हो गई।
→ विवश होकर उन्हें पराजय स्वीकार करनी पड़ी। बंदा सिंह बहादुर तथा उसके सभी साथी बन्दी बना लिए गए।
→ बंदा सिंह बहादुर की शहीदी-बंदा सिंह बहादुर तथा उसके बन्दी साथियों को लाहौर लाया गया। यहां से 1716 ई० को उन्हें दिल्ली ले जाया गया। जून, 1716 ई० में बंदा सिंह बहादुर तथा उसके साथियों का निर्ममता से वध कर दिया गया।
→ मिसलें-बंदा सिंह बहादुर की शहीदी के पश्चात् सिक्खों को एक लम्बे अन्धकार युग से गुज़रना पड़ा, परन्तु इसी संकट काल में उनके 12 जत्थों का उत्थान हुआ। इन जत्थों में समानता होने के कारण इन्हें मिसलों का नाम दिया गया।
→ रणजीत सिंह का उत्थान-रणजीत सिंह का सम्बन्ध शुकरचकिया मिसल से था। इस मिसल की स्थापना उसके दादा चढ़त सिंह ने की थी।
→ 1792 ई० में अपने पिता महा सिंह की मृत्यु के पश्चात् रणजीत सिंह गद्दी पर बैठा। उसने थोड़े समय में ही पंजाब में एक विशाल साम्राज्य की स्थापना कर ली।
ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ PSEB 10th Class SST Notes
→ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਗੁਰੁ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ-1708 ਈ: ਵਿਚ ਮਾਧੋਦਾਸ ਨਾਂ ਦਾ ਇਕ ਵੈਰਾਗੀ ਨੰਦੇੜ ਨਾਂ ਦੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਇਆ ।
→ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਆਕਰਸ਼ਕ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚੇਲਾ ਬਣ ਗਿਆ । ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਵਲ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ।
→ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ-ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਲੈ ਕੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਪੰਜਾਬ ਪਹੁੰਚਿਆ । ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਉਹ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ ਉੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸੈਨਿਕ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ।
→ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੀਆਂ ਸਫਲਤਾਵਾਂ-ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜੱਲਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ।
→ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਰਹਿੰਦ ਦੇ ਫ਼ੌਜਦਾਰ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਂ ਦਾ ਵੀ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਾ ਭੀਮ ਚੰਦ ਨੂੰ ਵੀ ਹਰਾਇਆ ।
→ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਿੱਤਾਂ-ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਿੱਤਾਂ ਸਨਸਢੋਰਾ, ਸਰਹਿੰਦ, ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਅਤੇ ਲੋਹਗੜ੍ਹ ਦੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ ।
→ ਗੁਰਦਾਸ ਨੰਗਲ ਦਾ ਯੁੱਧ-1715 ਈ: ਵਿਚ ਮੁਗ਼ਲ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਗੁਰਦਾਸ ਨੰਗਲ ਦੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਈ ਦੁਨੀ ਚੰਦ ਦੀ ਹਵੇਲੀ ਵਿਚ ਘੇਰ ਲਿਆ ।
→ ਅੱਠ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਲੰਮੇ ਯੁੱਧ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਸਮੱਗਰੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ । ਬੇਵੱਸ ਹੋ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਾਰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨੀ ਪਈ । ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਾਥੀ ਕੈਦ ਕਰ ਲਏ ਗਏ ।
→ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ-ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕੈਦੀ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ । ਇੱਥੋਂ 1716 ਈ: ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ । 1716 ਈ: ਵਿਚ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ।
→ ਮਿਸਲਾਂ-ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਲੰਮੇ ਹਨੇਰ ਯੁਗ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਣਾ ਪਿਆ । ਪਰੰਤੂ ਇਸੇ ਸੰਕਟ ਕਾਲ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 12 ਜੱਥਿਆਂ ਦਾ ਉੱਥਾਨ ਹੋਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਜੱਥਿਆਂ ਵਿਚ ਬਰਾਬਰੀ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਸਲਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ।
→ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਉੱਥਾਨ-ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸ਼ੁਕਰਚੱਕੀਆ ਮਿਸਲ ਨਾਲ ਸੀ । ਇਸ ਮਿਸਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 6 ਤੇ 4 ਉਸ ਦੇ ਦਾਦਾ ਚੜ੍ਹਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ ।
→ 1792 ਈ: ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਬਾਅਦ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗੱਦੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠਿਆ । ਉਸ ਨੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰ ਲਈ ।