This PSEB 6th Class Social Science Notes Chapter 9 Early Man: The Stone Age will help you in revision during exams.
Early Man: The Stone Age PSEB 6th Class SST Notes
→ Early Man: Early man was a nomad who wandered around mainly in search of food and shelter.
→ Paleolithic Period: Paleolithic period is also known as the Old Stone Age.
→ It was the period when early man used crude stone implements and led a nomad’s life.
→ Mesolithic Period: Mesolithic period is also called the Middle Stone Age.
→ Early men learned several new things during this period and improved upon the older ones.
→ Neolithic Period: Neolithic period is called the New Stone Age.
→ It was the period when early man learned the use of polished stone tools and domesticated animals.
→ Discoveries that helped early man to lead a settled life: The beginning of agriculture, the taming of animals, the discovery of metals, and the discovery of the wheel were the discoveries that helped early man to lead a settled life.
→ Food-gatherer: Food-gatherer is a person who wanders from place to place in search of food.
→ Man in Early Stone Age was a food-gatherer. He lived by hunting animals and collecting wild plants or their fruits.
→ Food-producer: Food-producer is a person who produces plants and crops to meet his food requirements.
→ Man in the Neolithic period stopped being a nomad and began to settle down in one place as an agriculturist.
→ He now began to domesticate animals and cultivate plants.
→ Bhimbaithaka: Bhimbaithaka is situated near Bhopal in Madhya Pradesh. Here, the rock drawings of early man have been discovered.
आदि-मानव – पाषाण युग PSEB 6th Class SST Notes
→ पृथ्वी पर मानव जीवन का आरंभ – पृथ्वी पर मानव जीवन लगभग 40 लाख वर्ष पूर्व आरंभ हुआ।
→ प्रारम्भिक मानव का रहन-सहन – आरम्भ में मानव का रहन-सहन पशुओं जैसा था।
→ शिकारी-संग्राहक – पुरा-पाषाण युग के आदि-मानव को शिकारी संग्राहक के नाम से जाना जाता है।
→ पाषाण युग – पाषाण युग उस काल को कहा जाता है जब मानव पत्थर के औज़ारों तथा हथियारों का प्रयोग करता था।
→ पाषाण युग का विभाजन – पाषाण युग को पुरा-पाषाण युग, मध्य-पाषाण युग तथा नव-पाषाण युग, तीन भागों में बांटा जाता है।
→ आग की खोज – आग की खोज शायद दो पत्थरों को आपस में रगड़ने से हुई थी।
→ प्रारम्भिक पहिया – प्रारम्भ में मानव लकड़ी के गोल गट्ठों का पहिए के रूप में उपयोग करता था।
→ स्थायी मानव जीवन का आरम्भ – कृषि की खोज के पश्चात् स्थायी मानव जीवन का आरम्भ हुआ।
→ पाषाण-चित्र – आदि मानव गुफ़ाओं तथा विश्राम-स्थलों की दीवारों पर चित्र बनाया करता था।
→ इन्हें पाषाण-चित्र कहते हैं। ऐसे चित्र भोपाल के निकट भीमबैठका में मिले हैं।
→ आदि-मानव के आभूषण – आदि-मानव पत्थरों, पकी मिट्टी तथा हाथी दांत इत्यादि से बने मनकों का आभूषणों के रूप में प्रयोग करता था।
ਆਦਿ ਮਨੁੱਖ : ਪੱਥਰ ਯੁੱਗ PSEB 6th Class SST Notes
→ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਰੰਭ-ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਲਗਪਗ 40 ਲੱਖ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਆਰੰਭ ਹੋਇਆ ।
→ ਆਰੰਭ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਆਰੰਭ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਰਗਾ ਸੀ ।
→ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸੰਤ੍ਰਿਕ-ਪੁਰਾਤਨ ਪੱਥਰ ਯੁੱਗ ਦੇ ਆਦਿ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
→ ਪੱਥਰ ਯੁੱਗ-ਪੱਥਰ ਯੁੱਗ ਉਸ ਕਾਲ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਪੱਥਰ ਦੇ ਔਜ਼ਾਰਾਂ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਸੀ ।
→ ਪੱਥਰ ਯੁੱਗ ਦੀ ਵੰਡ-ਪੱਥਰ ਯੁੱਗ ਨੂੰ ਪੁਰਾਤਨ ਪੱਥਰ ਯੁੱਗ, ਮੱਧ ਪੱਥਰ ਯੁੱਗ ਅਤੇ ਨਵਾਂ ਪੱਥਰ ਯੁੱਗ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
→ ਅੱਗ ਦੀ ਖੋਜ-ਅੱਗ ਦੀ ਖੋਜ ਸ਼ਾਇਦ ਦੋ ਪੱਥਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਰਗੜਨ ਨਾਲ ਹੋਈ ਸੀ ।
→ ਆਰੰਭਿਕ ਪਹੀਆ-ਆਰੰਭ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਗੋਲ ਗੱਠਿਆਂ ਦੀ ਪਹੀਏ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਸੀ ।
→ ਸਥਾਈ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਰੰਭ-ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਥਾਈ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਰੰਭ ਹੋਇਆ ।
→ ਪਾਸ਼ਾਣ ਚਿੱਤਰ-ਆਦਿ ਮਨੁੱਖ ਗੁਫ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਰਾਮਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਦੀਵਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ ।
→ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਸ਼ਾਣ ਚਿੱਤਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਅਜਿਹੇ ਚਿੱਤਰ ਭੂਪਾਲ ਦੇ ਨੇੜੇ ਭੀਮ ਬੈਠਕਾ ਵਿਖੇ ਮਿਲੇ ਹਨ ।
→ ਆਦਿ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਗਹਿਣੇਆਦਿ ਮਨੁੱਖ ਪੱਥਰਾਂ, ਪੱਕੀ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਹਾਥੀ ਦੰਦ ਆਦਿ ਦੇ ਬਣੇ ਮਣਕਿਆਂ ਦੀ ਗਹਿਣਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਸੀ।