Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 10 ਪ੍ਰਯੋਗਿਕ ਰੇਖਾ ਗਣਿਤ Ex 10.5 Textbook Exercise Questions and Answers.
PSEB Solutions for Class 7 Maths Chapter 10 ਪ੍ਰਯੋਗਿਕ ਰੇਖਾ ਗਣਿਤ Exercise 10.5
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਇਕ ਸਮਕੋਣ △ABC ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰੋ ਜਿਸ ਵਿਚ ∠C = 90°, AB = 5 cm ਅਤੇ BC= 3 cm ਹੋਵੇ ।
ਹੱਲ :
ਦਿੱਤਾ ਹੈ : △ABC ਦੀਆਂ ਦੋ ਭੁਜਾਵਾਂ ਹਨ
AB = 5 cm,
BC = 3 cm
ਅਤੇ ∠C = 90°
ਰਚਨਾ ਦੇ ਪਗ :
ਪਗ 1. ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਤਿਭੁਜ ABC ਦੀ ਰਫ ਆਕ੍ਰਿਤੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਕਿ ਦੋ ਭੁਜਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਮਕੋਣ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
ਪਗ 2. 3 cm ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਦਾ ਇੱਕ ਰੇਖਾਖੰਡ BC ਖਿੱਚੋ ।
ਪਗ 3. C ਉੱਤੇ CX ⊥ BC ਖਿੱਚੋ । (A ਇਸ ਲੰਬ ਉੱਪਰ ਕਿਤੇ ਸਥਿਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।)
ਪਗ 4. B ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਮੰਨ ਕੇ, 5 cm ਦੇ ਅਰਧ ਵਿਆਸ ਵਾਲੀ ਚਾਪ ਲਗਾਓ । (A ਇਸ ਚਾਪ ਉੱਪਰ ਸਥਿਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ B ਤੋਂ 5 cm ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਹੈ ।
ਪਗ 5. A ਨੂੰ ਲੰਬ ਰੇਖਾ CX ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ C ਵਾਲੇ ਚਾਪ ਉੱਪਰ ਸਥਿਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
∴ A ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਮਿਲਾਣ ਬੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ।
ਹੁਣ △ABC ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇਕ ਸਮਕੋਣ ਸਮਦੋਭੁਜੀ △DEF ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰੋ ਜਿਸ ਵਿਚ ∠E = 90° ਅਤੇ EF = 6 cm ਹੈ ।
ਹੱਲ :
ਦਿੱਤਾ ਹੈ : ਇੱਕ ਸਮਦੋਭੁਜੀ ਤਿਭੁਜ △DEF ਜਿੱਥੇ ∠E = 90° ਅਤੇ EF = 6 ਸਮ ਹੋਵੇ ।
ਰਚਨਾ ਦੇ ਪਗ :
ਪਗ 1. ਦਿੱਤੇ ਮਾਪਾਂ ਦੀ ਰਫ ਆਕ੍ਰਿਤੀ ਬਣਾਉ ॥
ਪਗ 2. EF = 6 ਸਮ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਦਾ ਰੇਖਾਖੰਡ ਖਿੱਚੋ ।
ਪਗ 3. ਪਰਕਾਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ E ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਲੈ ਕੇ, EF ਨਾਲ 90° ਦਾ ਕੋਣ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਕਿਰਨ EX ਖਿੱਚੋ ।
ਪਗ 4. E ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਮੰਨ ਕੇ ਅਤੇ 6 ਸਮ ਅਰਧ ਵਿਆਸ (= DE) EX ਨੂੰ D ਤੇ ਕੱਟਣ ਵਾਲੀ ਚਾਪ EX ਉੱਤੇ ਲਗਾਓ ।
ਪਗ 5. D ਅਤੇ F ਨੂੰ ਮਿਲਾਓ । ਇਸ ਲਈ △DEF ਇੱਕ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸਮਦੋਭੁਜੀ ਤਿਭੁਜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
∠Q = 90° PQ = 3.6 cm ਅਤੇ PR = 8.5 cm ਮਾਪ ਲੈ ਕੇ △PQR ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ :
ਦਿੱਤਾ ਹੈ : PQR ਇੱਕ ਸਮਕੋਣੀ ਤਿਭੁਜ ਹੈ, ਜੋ Q ਤੇ ਸਮਕੋਣ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ
∠Q = 90°
PQ = 3.6 ਸਮ
PR = 8.5 ਸਮ
ਰਚਨਾ ਦੇ ਪਗ : :
ਪਗ 1. ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ △PQR ਦੀ ਰਫ ਆਕ੍ਰਿਤੀ ਬਣਾਵਾਂਗੇ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਭੁਜਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਮਕੋਣ ਨੂੰ ਅੰਕਿਤ ਕਰਾਂਗੇ ।
ਪਗ 2. 3.6 ਸਮ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਦਾ ਰੇਖਾਖੰਡ PQ ਖਿੱਚੋ ।
ਪਗ 3. Q ਤੇ, QX ⊥ PQ ਖਿੱਚੋ ।
(R ਲੰਬ ਉੱਪਰ ਕਿਤੇ ਸਥਿਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ॥)
ਪਗ 4. P ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਮੰਨ ਕੇ, 8.5 ਸਮ ਦੇ ਅਰਧ ਵਿਆਸ ਵਾਲੀ ਚਾਪ ਲਗਾਉ ॥
(R ਇਸ ਚਾਪ ਉੱਪਰ ਸਥਿਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ P ਤੋਂ 8.5 ਸਮ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਹੈ ॥)
ਪਗ 5. R ਨੂੰ ਲੰਬ ਰੇਖਾ QX ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ P ਵਾਲੇ ਚਾਪ ਉੱਪਰ ਸਥਿਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ | R ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਕਾਟ ਬਿੰਦੁ ਹੋਵੇਗਾ ।
ਹੁਣ △PQR ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
(i) ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਹੜਾ ਪਾਇਥਾਗੋਰਸ ਤਿਗੁੱਟ ਹੈ ?
(a) 1, 2, 3
(b) 2, 3, 4
(c) 4, 5, 6
(d) 12, 13, 5
ਉੱਤਰ:
(d) 12, 13, 5
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਤ੍ਰਿਭੁਜ ਦੀ ਰਚਨਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਦੋਂ :
(a) ਤਿੰਨੇ ਭੁਜਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹੋਣ।
(b) ਦੋ ਭੁਜਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਕੋਣ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ
(c) ਤਿੰਨੇ ਕੋਣ ਦਿੱਤੇ ਹੋਣ
(d) ਦੋ ਕੋਣ ਅਤੇ ਵਿਚਕਾਰਲੀ ਭੁਜਾ ਦਿੱਤੀ ਹੋਵੇ ।
ਉੱਤਰ :
(c) ਤਿੰਨੇ ਕੋਣ ਦਿੱਤੇ ਹੋਣ