This PSEB 7th Class Science Notes Chapter 8 ਪੌਣ, ਤੂਫ਼ਾਨ ਅਤੇ ਚੱਕਰਵਾਤ will help you in revision during exams.
PSEB 7th Class Science Notes Chapter 8 ਪੌਣ, ਤੂਫ਼ਾਨ ਅਤੇ ਚੱਕਰਵਾਤ
→ ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਹਵਾ ਦਬਾਓ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
→ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਹਵਾ ਨੂੰ ਪੌਣਹਨੇਰੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
→ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਹਵਾ ਚੱਲਣ ਨਾਲ ਦਬਾਓ ਘੱਟਦਾ ਹੈ ।
→ ਗਰਮ ਹੋਣ ਤੇ ਹਵਾ ਫੈਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਠੰਢੀ ਹੋਣ ਤੇ ਸੁੰਗੜਦੀ ਹੈ ।
→ ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਗਰਮ ਹਵਾ ਹਲਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
→ ਹਵਾ ਵੱਧ ਦਬਾਉ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਘੱਟ ਦਬਾਓ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵੱਲ ਚੱਲਦੀ ਹੈ ।
→ ਹਵਾ ਦੀ ਗਤੀ ਅਨੀਮੋਮੀਟਰ ਯੰਤਰ ਨਾਲ ਮਾਪੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
→ ਹਵਾ ਦੀ ਗਤੀ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਪੌਣ-ਕੁੱਕੜਵਿੰਡ ਵੇਨ (Wind Vane) ਨਾਲ ਮਾਪੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
→ ਪੌਣ ਧਾਰਾਵਾਂ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਦੇ ਅਸਮਾਨ ਰੂਪ ਦੇ ਗਰਮ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
→ ਮਾਨਸੂਨੀ ਪੌਣਾਂ ਜਲ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਵਰਖਾ ਲਿਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
→ ਚੱਕਰਵਾਤ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
→ ਉੜੀਸਾ ਦੇ ਤਟ ਨੂੰ 18 ਅਕਤੂਬਰ, 1999 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚੱਕਰਵਾਤ ਨੇ ਪਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ।
→ ਚੱਕਰਵਾਤ ਦਾ ਪੌਣ ਵੇਗ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
→ ਚੱਕਰਵਾਤ, ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਘੁੰਮਣਘੇਰੀ ਵਾਲੀ ਹਵਾ ਵਾਲਾ ਤੁਫ਼ਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਦਬਾਉ ਵਾਲੇ ਕੇਂਦਰ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ ।
→ ਕੀਪ ਆਕਾਰ ਦੇ ਬੱਦਲ ਨਾਲ ਘੁੰਮਦੀਆਂ ਤੇਜ਼ ਹਵਾਵਾਂ ਵਾਲੇ ਭਿਆਨਕ ਤੂਫ਼ਾਨ ਨੂੰ ਝੱਖੜ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
→ ਅਸਮਾਨੀ ਬਿਜਲੀ (Lightning) ਸਮੇਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਉੱਚੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਗਰਜਨ (Thunder) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
→ ਤੇਜ਼ ਹਨੇਰੀ ਨਾਲ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ਨੂੰ ਤੁਫ਼ਾਨ (Storm) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
→ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਹਰੀਕੇਨ ਅਤੇ ਜਾਪਾਨ ਦਾ ਟਾਈਫੁਨ ਚੱਕਰਵਾਤ ਹੀ ਹੈ ।
→ ਟੱਰਨੇਡੋ ਗੂੜੇ ਰੰਗ ਦੇ ਕੀਪ ਵਰਗੇ ਬੱਦਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਤਲ ਅਤੇ ਆਕਾਸ਼ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਸਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
→ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪਾਕ੍ਰਿਤਿਕ ਆਫ਼ਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚੱਕਰਵਾਤ, ਟੱਰਨੇਡੋ, ਆਦਿ ਸੰਪੱਤੀ, ਤਾਰਾਂ, ਸੰਚਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।
→ ਆਫ਼ਤਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨੀਤੀਆਂ ਅਪਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
→ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਰਾਡਾਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਚੱਕਰਵਾਤ ਚੇਤਾਵਨੀ 48 ਘੰਟੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
→ ਖ਼ੁਦ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਸਹਾਇਤਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੱਕਰਵਾਤ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆਪਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਲੈਣੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਉਪਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਰੱਖਣਾ ਲਾਹੇਵੰਦ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।
ਕੁੱਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
- ਪੌਣ-ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਹਵਾ ਪੌਣ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
- ਮਾਨਸੂਣ ਪੌਣ-ਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪੌਣ ਜੋ ਜਲਵਾਸ਼ਪਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਮਾਨਸੂਨ ਪੌਣ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
- ਟੱਰਨੇਡੋ-ਗੂੜ੍ਹੇ ਰੰਗ ਦੇ ਕੀਪ ਦੇ ਬੱਦਲ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੰਪਦਾਰ ਸੰਰਚਨਾ ਆਕਾਸ਼ ਤੋਂ ਧਰਤੀ ਤਲ ਦੇ ਵਲ ਆਉਂਦੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ, ਟੱਰਨੇਡੋ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
- ਚੱਕਰਵਾਤ-ਉੱਚ ਵੇਗ ਨਾਲ ਹਵਾ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕ ਪਰਤਾਂ ਦਾ ਕੁੰਡਲੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਣਾ ਚੱਕਰਵਾਤ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ।