PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.4

Punjab State Board PSEB 9th Class Maths Book Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.4 Textbook Exercise Questions and Answers

PSEB Solutions for Class 9 Maths Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.4

प्रश्न 1.
उत्तरोत्तर आवर्धन करके संख्या रेखा पर 3.765 को देखिए।
हल :
(i) PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.4 1

हल : हम उत्तरोत्तर आवर्धन प्रक्रम का प्रयोग करते हैं :
3.765,3 और 4 के बीच स्थित है अर्थात् अंतराल [3, 4].
अंतराल [3, 4] को 10 बराबर भागों में बाँटिए और आवर्धन शीशे से [3.7, 3.8] को देखिए। [आकृति (i) में देखें]।
अब [3.7, 3.8] को 10 बराबर भागों में बाँटो।
[3.76, 3.77] को आवर्धन शीशे में से देखिए 3.765
अंतराल [3.76, 3.77] के बीच स्थित है। [आकृति (ii) देखिए]

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.4

प्रश्न 2.
4 दशमलव स्थानों तक संख्या रेखा पर 426 को देखिए।
हल :
हम उत्तरोत्तर आवर्धन प्रक्रम का प्रयोग करते हैं
4.2626….., 4 और 5 अर्थात् अंतराल [4, 5] के बीच स्थित है।
[4, 5] को 10 बराबर भागों में बाँटिए और [4.2, 4.3] को आवर्धन शीशे से देखिए। [आकृति (i) देखिए]
अब [4.2, 4.3] को 10 बराबर भागों में बाँटिए और [4.26, 4.27] को आवर्धन शीशे से देखिए। [आकृति (ii) देखिए]
पुनः [4.26, 4.27] को 10 बराबर भागों में बाँटिए आवर्धन शीशे से [4.262, 4.263] को देखिए (आकृति (iii) देखिए]
अंत में [4.262, 4.263] को 10 बराबर भागो में बाँटिए और आवर्धन शीशे से [4.262, 4.263] को देखिए।
हम देखते हैं कि 4.2626 अंतराल [4.262, 4.263] के बीच में स्थित है। [आकृति (iii) देखिए।

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.4 2

PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 3 ਸਾਡੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਕਿੱਤਾਕਾਰ

Punjab State Board PSEB 3rd Class EVS Book Solutions Chapter 3 ਸਾਡੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਕਿੱਤਾਕਾਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 3 EVS Chapter 3 ਸਾਡੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਕਿੱਤਾਕਾਰ

EVS Guide for Class 3 PSEB ਸਾਡੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਕਿੱਤਾਕਾਰ Textbook Questions and Answers

ਪੇਜ 14
ਕਿਰਿਆ 1.

ਹੇਠਾਂ ਕੁੱਝ ਚਿੱਤਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ । ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਇਹਨਾਂ ਬਾਰੇ ਦੋ-ਦੋ ਵਾਕ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ –
ਮੋਚੀ : ਜੁੱਤੀਆਂ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਜੁੱਤੀਆਂ ਪਾਲਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 3 ਸਾਡੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਕਿੱਤਾਕਾਰ 1

ਦੁਕਾਨ :
ਇਹ ਇਕ ਕਿਰਿਆਨੇ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਹੈ । ਦੁਕਾਨ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਹਨ ।
PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 3 ਸਾਡੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਕਿੱਤਾਕਾਰ 2

ਸੱਥ : ਸੱਥ ਪਿੰਡ ਦੀ ਉਹ ਸਾਂਝੀ ਜਗ੍ਹਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕੁੱਝ ਬਜ਼ੁਰਗ ਵਿਅਕਤੀ ਬੈਠ ਕੇ ਗੱਲਾਂ-ਬਾਤਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਤਾਸ਼ ਖੇਡ ਕੇ ਆਪਣਾ ਵਿਹਲਾ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 3 ਸਾਡੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਕਿੱਤਾਕਾਰ 3

ਪੇਜ 15

ਕਿਰਿਆ 2.
ਤੁਹਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਕੌਣ ਕੀ-ਕੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 3 ਸਾਡੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਕਿੱਤਾਕਾਰ 4
ਉੱਤਰ –

ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਮੈਂਬਰ ਕੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ
ਪਿਤਾ ਜੀ ਡਾਕਟਰ
ਮਾਤਾ ਜੀ ਅਧਿਆਪਕਾ
. ਦਾਦਾ/ਦਾਦੀ ਕਿਸਾਨ/ਨਰਸ
ਭਰਾ ਪੁਲਿਸਮੈਨ

ਪੇਜ 16

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੀ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਪੜ੍ਹਨ ਨਾ ਭੇਜਣਾ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਹੀਂ, ਇਹ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੀ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਪੜ੍ਹਨ ਨਾ ਭੇਜਣਾ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਹੀਂ, ਇਹ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਚੌਕੀਦਾਰ ਕੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਉਹ ਰਾਤ ਸਮੇਂ ਰਖਵਾਲੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਟਰੈਫ਼ਿਕ ਪੁਲਿਸ ਵਾਲਾ ਕੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਉਹ ਟਰੈਫ਼ਿਕ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਪੇਜ 7

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਗਾਇਕ ਦਾ ਕੀ ਕੰਮ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗਾਇਕ ਗਾ ਕੇ ਸਾਡਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

(ਉ) ਮਠਿਆਈ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ 1. ਦੋਧੀ
(ਅ) ਦੁੱਧ ਵੇਚਣ ਵਾਲਾ 2. ਨਰਸ
(ਬ) ਘਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ 3. ਕਿਸਾਨ
(ਸ) ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਫਸਲਾਂ ਉਗਾਉਣ ਵਾਲਾ 4. ਹਲਵਾਈ
(ਹ) ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ | 5. ਮਿਸਤਰੀ

ਉੱਤਰ-

(ਉ) ਮਠਿਆਈ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ 4. ਹਲਵਾਈ
(ਅ) ਦੁੱਧ ਵੇਚਣ ਵਾਲਾ 1. ਦੋਧੀ
(ਬ) ਘਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ 5. ਮਿਸਤਰੀ
(ਸ) ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਫਸਲਾਂ ਉਗਾਉਣ ਵਾਲਾ 3. ਕਿਸਾਨ
(ਹ) ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ | 2. ਨਰਸ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.

ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਅੱਗੇ (✓) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :

(ਉ) ਜੁੱਤੀਆਂ ਕੌਣ ਗੰਢਦਾ/ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਮੋਚੀ
ਮਿਸਤਰੀ
ਦਰਜ਼ੀ
ਉੱਤਰ-
ਮੋਚੀ ।

(ਅ) ਕੱਪੜੇ ਸਿਉਂਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਮੋਚੀ
ਦਰਜ਼ੀ
ਮਿਸਤਰੀ
ਉੱਤਰ-
ਦਰਜ਼ੀ ।

(ੲ) ਜਹਾਜ਼ ਉਡਾਉਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਡਰਾਈਵਰ
ਦੁਕਾਨਦਾਰ
ਪਾਇਲਟ
ਉੱਤਰ-
ਪਾਇਲਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ : (ਡਾਕਟਰ, ਚੌਕੀਦਾਰ, ਅਧਿਆਪਕਾ)

(ੳ) ਰਖਵਾਲੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਚੌਕੀ

(ਅ) ………….. ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਅਧਿਆਪਕਾ

(ਇ) ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਡਾਕਟਰ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿੱਤਾਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਚਾਰਟ ’ਤੇ ਚਿਪਕਾਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪ ਕਰੋ ।

EVS Guide for Class 3 PSEB ਸਾਡੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਕਿੱਤਾਕਾਰ Important Questions and Answers

(i) ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਚੋਣ :

1. ਬਜ਼ੁਰਗ ਕਿੱਥੇ ਬੈਠ ਕੇ ਗੱਲਾਂ ਬਾਤਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਘਰ ਵਿੱਚ
(ਅ) ਸੱਥ ਵਿੱਚ
(ੲ) ਕੋਠੇ ਤੇ
(ਸ) ਦੁਕਾਨ ਵਿਚ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਸੱਥ ਵਿੱਚ

2. ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਨਰਸ ਦਾ ਕੰਮ …………………………..
(ਉ) ਅਖਬਾਰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਹੈ ।
(ਅ) ਪਰਚੀਆਂ ਕੱਟਣਾ ਹੈ ।
(ੲ) ਬਿੱਲ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ ।
(ਸ) ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨਾ ਹੈ ।

(ii) ਇੱਕ ਵਾਕ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਘਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਰਾਜ ਮਿਸਤਰੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਿਆਹ ਸਮਾਗਮ ਕਿੱਥੇ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਿਆਹ ਸਮਾਗਮ ਪੈਲਸਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਲਗ ਪਏ ਹਨ ।

(iii) ਗਲਤ/ਸਹੀ :

1. ਮਿਸਤਰੀ ਘਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ
ਉੱਤਰ-

2. ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਕਿੱਤਾਕਾਰਾ ਪੈਸੇ ਕਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-

(iv) ਦਿਮਾਗੀ ਕਸਰਤ :

PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 3 ਸਾਡੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਕਿੱਤਾਕਾਰ 5
ਉੱਤਰ-
PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 3 ਸਾਡੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਕਿੱਤਾਕਾਰ 6

(v) ਵੱਡੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-
ਪੈਲੇਸ ਦੇ ਗੇਟ ਕੋਲ ਬੱਚੇ ਕੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੈਲੇਸ ਦੇ ਗੇਟ ਕੋਲ ਕੁੱਝ ਬੱਚੇ ਗੁਬਾਰੇ ਵੇਚ ਰਹੇ ਸਨ। ਕੁੱਝ ਬੱਚੇ ਪੈਸੇ ਮੰਗਣ ਲਗ ਪਏ ਸਨ |

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3

Punjab State Board PSEB 9th Class Maths Book Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3 Textbook Exercise Questions and Answers

PSEB Solutions for Class 9 Maths Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3

प्रश्न 1.
निम्नलिखित भिन्नों को दशमलव रूप में लिखिए और बताइए कि प्रत्येक का दशमलव प्रसार किस प्रकार का है :
(i) \(\frac{36}{100}\)
(ii) \(\frac{1}{11}\)
(iii) 4 \(\frac{1}{8}\)
(iv) \(\frac{3}{13}\)
(v) \(\frac{2}{11}\)
(vi) \(\frac{329}{400}\)
हल:
(i) \(\frac{36}{100}\) = 0.36 सांत दशमलव

(ii) \(\frac{1}{11}\)

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3 1

शेष : 1, 1, 1, 1……………..
भाजक : 11
हम लिखते हैं \(\frac{1}{11}\) = 0.09090909……..
= \(0 . \overline{09}\) अनवसानी पुनरावर्ती

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3

(iii) 4 \(\frac{1}{8}\) = \(\frac{33}{8}\)

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3 2

शेष : 1, 2, 4, 0
भाजक : 8
हम लिखते हैं 4 \(\frac{1}{8}\) = \(\frac{33}{8}\) = 4.125 सांत दशमलव

(iv) \(\frac{3}{13}\)

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3 3

शेष : 4, 1, 9, 12, 3, 4, 1, 9, 12, 3….
भाजक : 13
हम लिखते हैं :
\(\frac{3}{13}\) = 0.230769230769 = \(0 . \overline{230769}\) अनवसानी पुनरावर्ती

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3

(v) \(\frac{2}{11}\)

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3 4

शेष : 9, 2, 9, 2 ………..
भाजक : 0.1818 …………..
हम लिखते हैं :
\(\frac{2}{11}\) = 0.1818 … 11
= \(0 . \overline{18}\) अनवसानी पुनरावर्ती

(vi) \(\frac{329}{400}\)
= \(\frac{329}{100 \times 4}\)
= \(\frac{82.25}{100}\)
= 0.8225 सांत

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3 5

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3

प्रश्न 2.
आप जानते हैं कि \(\frac{1}{7}\) = 0.142857 है। वास्तव में, लंबा भाग दिए बिना क्या आप यह बता सकते हैं कि \(\frac{2}{7}, \frac{3}{7}, \frac{4}{7}, \frac{5}{7}, \frac{6}{7}\) के दशमलव प्रसार क्या हैं ? यदि हाँ, तो कैसे ?
हल :
हाँ, उपरोक्त सभी का प्रसार आवर्ती दशमलव है जो कि 1, 4, 2, 8, 5, 7. का प्रस्तार है।
उदाहरण के लिए, यहाँ \(\frac{1}{7}\) है।

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3 6

\(\frac{1}{7}\) = 0.142857

\(\frac{2}{7}\) को ज्ञात करने के लिए, पता लगाइए कब शेष 2 आता है, और उससे संबंधित भागफल (यहाँ पर 2 है) तब वहाँ से आरंभ होने वाला नया भागफल लिखिए। (उपरोक्त आकृति में पुनरावृत्ति अंकों 1, 4, 2, 8, 5, 7 के ऊपर दंड लगाया गया है।
अतः \(\frac{2}{7}\) = 0.285714.

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3

प्रश्न 3.
निम्नलिखित को \(\frac{p}{q}\) के रूप में व्यक्त कीजिए, जहाँ p और q पूर्णांक हैं तथा q # 0 है :
(i) \(0 . \overline{6}\)
(ii) \(0.4 \overline{7}\)
(iii) \(0 . \overline{001}\)
हल :
(i) क्योंकि हम यह नहीं जानते कि \(0 . \overline{6}\) क्या है, अतः आइए इसे हम ‘x’मान लें।
x = 0.6666…………(1)
दोनों ओर 10 से गुणा करने पर, हमें प्राप्त होता है :
10x = 10 × .6666 ………………..
⇒ 10x = 6.6666 ……………(2)
(1) को (2) में से घटाने पर, हमें प्राप्त होता है :
10x – x = (6.6666………) – (.6666………)
⇒ 9x = 6
⇒ x = \(\frac{6}{9}\)
⇒ x = \(\frac{2}{3}\) ………….. (1)

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3

(ii) मान लीजिए x = 0.47
x = 0.4777 ……………(1)
दोनों ओर 10 से गुणा करने पर, हमें प्राप्त होता है :
10x = 4.7777………….(2)
(1) को (2) में से घटाने पर, हमें प्राप्त होता है :
10x – x = (4.7777……..) – (0.4777………..)
⇒ 9x = 4.3
⇒ x = \(\frac{4.3}{9}\)
x = \(\frac{43}{90}\)

(iii) मान लीजिए x = \(0 . \overline{001}\)
x = 0.001001001 ………….. (1)
दोनों ओर 1000 से गुणा करने पर, हमें प्राप्त होता है :
1000x = 1.001001 ……………(2)
(1) को (2) में से घटाने पर, हमें प्राप्त होता है :
1000x – x = (1.001001………) – (0.001001……..)
⇒ 999x = 1
⇒ x = \(\frac{1}{999}\)

प्रश्न 4.
0.99999 ……………….. को \(\frac{p}{q}\) के रूप में व्यक्त कीजिए। क्या आप अपने उत्तर से आश्चर्यचकित हैं ? अपने अध्यापक और कक्षा के सहयोगियों के साथ उत्तर की सार्थकता पर चर्चा कीजिए।
हल :
मान लीजिए x = 0.99999 …………………..(1)
दोनों ओर 10 से गुणा करने पर, हमें प्राप्त होता है
10x = 9.9999 ………………. (2)
(1) को (2) घटाने पर हमें प्राप्त होता है :
10x – x = (9.9999………) – (0.9999…….)
⇒ 9x = 9
⇒ x = \(\frac{9}{9}\)
⇒ x = 1
हाँ, अपने उत्तर से हम आश्चर्यचकित हैं।
परंतु उत्तर सार्थक होता है जब हम देखते हैं कि 0.9999………… सदा चलता रहता है।
इस प्रकार 1 और 0.9999……… के बीच में कोई रिक्तता नहीं है। अतः वे समान हैं।

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3

प्रश्न 5.
\(\frac{1}{17}\) के दशमलव प्रसार में अंकों के पुनरावृत्ति खंड में अंकों की अधिकतम संख्या क्या हो सकती है ? अपने उत्तर की जाँच करने के लिए विभाजन-क्रिया कीजिए।
हल :

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3 7

चरण B का शेष चरण A के शेष के समान हैं।
∴ \(\frac{1}{17}\) = 0.0588235294117647……………
= 0.588235294117647 अनवसानी आवर्ती दशमलव

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3

प्रश्न 6.
\(\frac{p}{q}\) (q ≠ 0), के रूप की परिमेय संख्याओं के अनेक उदाहरण लीजिए, जहाँ p और q पूर्णांक हैं, जिनका 1 के अतिरिक्त अन्य कोई उभयनिष्ठ गुणनखंड नहीं है और जिसका सांत दशमलव निरूपण (प्रसार) है। क्या आप यह अनुमान लगा सकते हैं कि q को कौन-सा गुण अवश्य संतुष्ट करना चाहिए ?
हल :
परिमेय संख्या \(\frac{p}{q}\) (q ≠ 0) को सांत दशमलव रूप में निरूपित करने के लिए यह आवश्यक है कि हर q ऐसा लिया जाए कि 4 के अभाज्य गुणनखंड में केवल 2 के घात, या 5 के घात या दोनों हों।
उदाहरण के लिए

(i) \(\frac{7}{16}\) (q ≠ 0) एक सांत दशमलव है,
क्योंकि 16 = 24

(ii) \(\frac{11}{25}\) एक सांत दशमलव है, क्योंकि
25 = 52

प्रश्न 7.
ऐसी तीन संख्याएँ लिखिए जिनके दशमलव प्रसार अनवसानी अनावर्ती हों।
हल :
जैसा कि हम जानते हैं कि अपरिमेय संख्याओं का दशमलव प्रसार अनवसानी अनावर्ती होता है। इसलिए,
√3 = 1.73205080756…………
\(\frac{1}{\sqrt{5}}\) = 0.44721359549
√10 = 3.16227766016
विद्यार्थियों के स्वयं के उत्तर भी हो सकते हैं। उदाहरण

के लिए :
0.01001000100001………………..
0.202002000200002……………
0.003000300003………………

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3

प्रश्न 8.
परिमेय संख्याओं \(\frac{5}{7}\) और \(\frac{9}{11}\) के बीच की तीन अलग-अलग अपरिमेय संख्याएँ ज्ञात कीजिए।
हल:
\(\frac{5}{7}\) का दशमलव निरूपण इस प्रकार है :

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3 8

चरण B का शेष, चरण A के शेष के समान है।
∴ \(\frac{5}{7}=0 . \overline{714285}\)
अब \(\frac{9}{11}\) का दशमलव निरूपण इस प्रकार है :

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3 9

चरण D का शेष, चरण C के शेष के समान है।
∴ \(\frac{9}{11}\) = 0.81

अब हम परिमेय संख्याओं , और – के बीच अपरिमित अनेक अपरिमेय संख्याएँ ज्ञात कर सकते हैं।
इनमें से कोई तीन हैं :
0.75075007500075000075…., 0.767076700767000…और 0.80800800080000……

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.3

प्रश्न 9.
बताइए कि निम्नलिखित संख्याओं में कौनकौन संख्याएँ परिमेय और कौन-कौन संख्याएँ अपरिमेय
(i) \(\sqrt{23}\)
(ii) \(\sqrt{225}\)
(iii) 0.3796
(iv) 7.478478….
(v) 1.101001000100001……
हल :
(i) \(\sqrt{23}\) अपरिमेय संख्या है। क्योंकि 23 एक अभाज्य संख्या है और अभाज्य संख्या एक पूर्ण वर्ग संख्या नहीं है।
(ii) \(\sqrt{225}\) एक परिमेय संख्या है क्योंकि \(\sqrt{225}=\sqrt{15 \times 15}\) = 15.
(iii) 0.3796 एक परिमेय संख्या है क्योंकि यह सांत दशमलव है।
(iv) 7.478478…………. एक परिमेय संख्या है क्योंकि दशमलव प्रसार अनवसानी आवर्ती हैं।
(v) 1.101001000100001………… एक अपरिमेय संख्या है, क्योंकि दशमलव प्रसार अनवसानी अनावर्ती है।

PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 2 ਦਾਦਾ ਜੀ ਜਦੋਂ ਜਵਾਨ ਸਨ

Punjab State Board PSEB 3rd Class EVS Book Solutions Chapter 2 ਦਾਦਾ ਜੀ ਜਦੋਂ ਜਵਾਨ ਸਨ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 3 EVS Chapter 2 ਦਾਦਾ ਜੀ ਜਦੋਂ ਜਵਾਨ ਸਨ

EVS Guide for Class 3 PSEB ਦਾਦਾ ਜੀ ਜਦੋਂ ਜਵਾਨ ਸਨ Textbook Questions and Answers

ਪੇਜ 8

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਲਈ ਕੀ ਕਰਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਭੋਜਨ ਖੁਆਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਅਖ਼ਬਾਰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਕੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਦਾਦਾ ਜੀ ਮੈਨੂੰ ਸਕੂਲ ਛੱਡ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ | ਦਾਦੀ ਜੀ ਮੇਰੇ ਲਈ ਮੇਰਾ ਮਨਪਸੰਦ ਭੋਜਨ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਉਂ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਸੁਣਨ ਸ਼ਕਤੀ, ਬੋਲਣ ਸ਼ਕਤੀ, ਯਾਦ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਆਦਿ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ।

ਪੇਜ 9
ਕਿਰਿਆ 1.

ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਪੱਟੀ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿਓ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬੱਚੇ ਉਸ ਕੋਲ ਜਾਣ ਅਤੇ ਉਹ ਛੂਹ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇ ।ਉਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਲਵੇਗਾ ਕੁੱਝ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਹਾਸਾ ਨਿਕਲ ਜਾਵੇਗਾ ਜਾਂ ਉਹ ਕੁੱਝ ਬੋਲ ਪੈਣਗੇ, ਉਹ ਜਲਦੀ ਪਛਾਣੇ ਜਾਣਗੇ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪ ਕਰੋ ।

ਪੇਜ 10

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਛੂਹ ਕੇ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਲਿੱਪੀ ਨੂੰ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਰੇਲ-ਲਿੱਪੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਬਰੇਲ-ਲਿੱਪੀ ਕਿਸ ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ?
ਉੱਤਰ-
ਲੂਈ ਬਰੇਲ ।

ਕਿਰਿਆ 2.
ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸੁਨੇਹੇ ਹੋਰਨਾਂ ਤੱਕ ਬੋਲੇ ਬਗੈਰ, ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਚਿੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਹਿਚਾਣੋ ਅਤੇ ਲਿਖੋ ।
(ਅਸੀਂ ਜਿੱਤ ਗਏ, ਰੁਕ ਜਾਉ, ਚੁੱਪ ਹੋ ਜਾਉ)
PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 2 ਦਾਦਾ ਜੀ ਜਦੋਂ ਜਵਾਨ ਸਨ 1
ਉੱਤਰ-
1. ਰੁਕ ਜਾਓ
2. ਚੁੱਪ ਹੋ ਚਾਓ
3. ਅਸੀਂ ਜਿੱਤ ਗਏ ।

ਪੇਜ 11-12

ਕਿਰਿਆ 3.

ਬੱਚਿਓ, ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕੰਮ ਕਹਿਣੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਸਮਝਾਉਗੇ ? ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸਹਿਪਾਠੀਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡੋ ।

1. ਮੈਂ ਪਾਣੀ ਪੀਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ।
2. ਮੈਂ ਕੁੱਝ ਖਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ।
3. ਦੂਰ ਚਲੇ ਜਾਓ ।
4. ਖੜੇ ਹੋ ਜਾਓ ।
5. ਇੱਧਰ ਆਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ : (ਦੇਖਭਾਲ, ਛੂਹ, ਪੜ੍ਹਨਾ, ਕਹਾਣੀਆਂ)

(ਉ) ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣ ਤੇ ……………………………… ਔਖਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ |
ਉੱਤਰ-
ਪੜ੍ਹਨਾ

(ਅ) ਦਾਦਾ-ਦਾਦੀ ਸਾਨੂੰ ………………………… ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਹਾਣੀਆਂ

(ੲ) ਅਭਿਆਸ ਨਾਲ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ………… ਕੇ ਪਹਿਚਾਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
ਉੱਤਰ-
ਛੂਹ

(ਸ) ਸਾਨੂੰ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ …………… ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਦੇਖਭਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.

ਸਹੀ (✓) ਜਾਂ ਗਲਤ (✗) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :

(ਉ) ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਜ਼ਰੁਗਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-

(ਆ) ਜੋ ਬੱਚੇ ਬੋਲ ਜਾਂ ਸੁਣ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ।
ਉੱਤਰ-

(ਇ) ਸਾਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਖੇਡਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-

(ਸ) ਨਾ ਬੋਲ ਸਕਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-

ਪੇਜ 12

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

1. ਲੂਈ ਬਰੇਲ (ੳ) ਸੰਕੇਤ ਭਾਸ਼ਾ
2. ਕਮਜ਼ੋਰ ਸਰੀਰ (ਅ) ਬਰੇਲ ਲਿੱਪੀ
3. ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ਨਾਲ , ਗੱਲਬਾਤ (ਇ) ਬੁਢਾਪਾ

ਉੱਤਰ-

1. ਲੂਈ ਬਰੇਲ (ਅ) ਬਰੇਲ ਲਿੱਪੀ
2. ਕਮਜ਼ੋਰ ਸਰੀਰ (ਇ) ਬੁਢਾਪਾ
3. ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ਨਾਲ , ਗੱਲਬਾਤ (ੳ) ਸੰਕੇਤ ਭਾਸ਼ਾ

EVS Guide for Class 3 PSEB ਦਾਦਾ ਜੀ ਜਦੋਂ ਜਵਾਨ ਸਨ Important Questions and Answers

(i) ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਚੋਣ :

1. ਰਾਜੂ ਆਪਣੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਨੂੰ ਕੀ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਅਖ਼ਬਾਰ
(ਅ) ਕਹਾਣੀ
(ਇ) ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ
(ਸ) ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਅਖ਼ਬਾਰ ,

2. ਬਰੇਲ ਲਿੱਪੀ ਦੇ ਅੱਖਰਾਂ ਨੂੰ …………………………. .
(ਉ) ਦੇਖ ਕੇ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ਅ) ਚਿੰਨ੍ਹ ਪਹਿਚਾਣ ਕੇ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ੲ) ਛੂਹ ਕੇ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ਸ) ਦੂਰੋਂ ਹੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਛੂਹ ਕੇ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

(ii) ਇੱਕ ਵਾਕ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਕਿਹੜੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਸਰੀਰ ਵੱਧ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੁਢਾਪਾ ਆਉਣ ਤੇ ਸਰੀਰ ਵੱਧ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

(iii) ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :

1. ਜਗਜੀਤ ……………………… ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ

2. ਲੁਈਸ ਬੇਲ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਬੜਾ ………………………………………… ਸੀ ।
ਉੱਤਰ-
ਸ਼ੌਕ ।

(iv) ਵੱਡੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਰਾਜੂ ਦੇ ਤਾਇਆ ਜੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਜਗਜੀਤ ਨੂੰ ਸੁਣਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਸੀ ਇਸਦਾ ਕੀ ਕਾਰਨ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ-
ਉਹ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਸੁਨਣਾ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।

PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 1 ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇ

Punjab State Board PSEB 3rd Class EVS Book Solutions Chapter 1 ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 3 EVS Chapter 1 ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇ

EVS Guide for Class 3 PSEB ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇ Textbook Questions and Answers

ਪੇਜ 3

ਕਿਰਿਆ 1.
ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕੌਣ-ਕੌਣ ਹੈ ? ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ਅਤੇ ਦੱਸੋ ਕਿ ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਕੀ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ?
PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 1 ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇ 1

ਉੱਤਰ-

ਨਾਸ ਤਰਾਵੇ ਨਾਲ ਰਿਸਵਾ
1. ਰਵੀ ਪਿਤਾ ਜੀ
2. ਮੋਨਿਕਾ ਮਾਤਾ ਜੀ
3. ਸਰੂਚੀ ਮੈਂ ਆਪ
4. ਅਤੁੱਲ ਕਰੋ

ਨੋਟ- ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਖੁਦ ਲਿਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਕਿਰਿਆ 2.
ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮੈਂਬਰ ਨੂੰ ਪੁੱਛੋ ਕਿ, ਕੀ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਪ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੀ ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਘਰ ਰਹਿ ਕੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਖਿਡਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਉਹ ਸਕੂਲ ਜਾਇਆ ਕਰੇ ।

ਪੇਜ 5

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਤੁਹਾਡਾ ਚਿਹਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕਿਸ ਮੈਂਬਰ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ-ਜੁਲਦਾ ਹੈ ? .
ਉੱਤਰ-
ਮੇਰਾ ਚਿਹਰਾ ਮੇਰੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ-ਜੁਲਦਾ ਹੈ ।

ਪੇਜ 6

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ : (ਵਧ, ਟਿਕਾਣੇ, ਕੀਟਾਣੂ, ਨਾਨਾ-ਨਾਨੀ, ਛੋਟਾ )

(ਉ) ਗੰਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ……………… ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੀਟਾਣੂ

(ਅ) ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਜੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ …………………………… ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਵਧ

(ੲ) ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਬਾਰਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ …………………….. ’ਤੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਟਿਕਾਣੇ

(ਸ) ਕਿਰਨ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ …………… ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਛੋਟਾ

(ਹ) ਤੁਹਾਡੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਤੁਹਾਡੇ . ਦੀ ਬੇਟੀ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਨਾਨਾ-ਨਾਨੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਮਝੋ ਅਤੇ ਮਿਲਾਓ :

1. ਮਾਤਾ (ੳ) ਫੁੱਫੜ
2. ਮਾਮਾ*  (ਅ) ਮਾਸੜ*
3. ਭੂਆ (ਈ) ਪਿਤਾ
4. ਤਾਇਆ (ਸ) ਮਾਮੀ
5. ਮਾਸੀ (ਹ) ਤਾਈ,

ਉੱਤਰ-

1. ਮਾਤਾ (ਈ) ਪਿਤਾ
2. ਮਾਮਾ*  (ਸ) ਮਾਮੀ
3. ਭੂਆ (ੳ) ਫੁੱਫੜ
4. ਤਾਇਆ (ਹ) ਤਾਈ,
5. ਮਾਸੀ (ਅ) ਮਾਸੜ*

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਅੱਗੇ (✓) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :

(ਉ) ਤੁਹਾਡੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਤੁਹਾਡੇ ਕੀ ਲਗਦੇ ਹਨ ?
ਚਾਚਾ ਜੀ
ਪੜਦਾਦਾ ਜੀ
ਨਾਨਾ ਜੀ
ਉੱਤਰ-
ਪੜਦਾਦਾ ਜੀ ।

(ਅ) ਤੁਹਾਡੀ ਦਾਦੀ ਤੁਹਾਡੀ ਮਾਤਾ ਦੀ ਕੀ ਲਗਦੀ ਹੈ ?
ਭੂਆ ,
ਮਾਸੀ .
ਸੱਸ ,
ਉੱਤਰ-
ਸੱਸ ।

(ਇ) ਤੁਹਾਡੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਭੈਣ ਤੁਹਾਡੀ ਕੀ ਲਗਦੀ ਹੈ ?
ਮਾਸੀ,
ਭੂਆ
ਭੈਣ
ਉੱਤਰ-
ਭੂਆ ।

(ਸ) ਤੁਹਾਡੀ ਮਾਤਾ ਦੀ ਭੈਣ ਤੁਹਾਡੀ ਕੀ ਲਗਦੀ ਹੈ ?
ਭੂਆ .
ਮਾਸੀ
ਚਾਚੀ
ਉੱਤਰ-
ਮਾਸੀ ।

EVS Guide for Class 3 PSEB ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇ Important Questions and Answers

(i) ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਚੋਣ :

1. ਦੀਪੂ ਦਾ ਕਿਸ ਬਿਨਾਂ ਦਿਲ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਮੰਮੀ ,
(ਅ) ਮਾਮੀ
(ਇ) ਭੂਆ
(ਸ) ਦੋਸਤ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਮੰਮੀ

2. ਦਾਦੀ ਜੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੇ ਬਾਦ ………………………………… .
(ਉ) ਸਾਬਣ ਨਾਲ ਹੱਥ ਧੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
(ਅ) ਹੱਥ ਧੋਣ ਦੀ ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ।
(ਇ) ਨਹਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
(ਸ) ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਸਾਬਣ ਨਾਲ ਹੱਥ ਧੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।

(ii) ਇੱਕ ਵਾਕ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੁਲਦੀਪ ਦਾ ਘਰ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਦੀਪੂ ਰੋਟੀ ਖਾ ਕੇ ਕਿੱਥੇ ਚਲਾ ਗਿਆ ? ,
ਉੱਤਰ-
ਖੇਡਣ ।

(iii) ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :

1. ਕਿਰਨ ਦੀ ਮਾਤਾ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ……………………………………. ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਅਧਿਆਪਕ

2. ਪਿਤਾ ਦਾ ਛੋਟਾ ਭਰਾ, ਤੁਹਾਡਾ ……………………………………. ਲਗਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਚਾਚਾ |

(iv) ਗਲਤ ਸਹੀ :

1. ਸ਼ਰਨ ਦੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਗਾਣਾ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ।
ਉੱਤਰ-

2. ਪੰਮੀ ਆਪਣੇ ਨਾਨਕੇ ਘਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-

(v) ਦਿਮਾਗੀ ਕਸਰਤ :

PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 1 ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇ 2
ਉੱਤਰ-
PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 1 ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇ 3

(vi) ਵੱਡੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-
ਰਾਣੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਬਾਰੇ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਰਾਣੀ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਦੋ ਭਰਾ ਹਨ । ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਮਾਤਾ ਘਰ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.2

Punjab State Board PSEB 9th Class Maths Book Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.2 Textbook Exercise Questions and Answers

PSEB Solutions for Class 9 Maths Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.2

प्रश्न 1.
नीचे दिए गए कथन सत्य हैं या असत्य हैं ? कारण के साथ अपने उत्तर दीजिए।
(i) प्रत्येक अपरिमेय संख्या एक वास्तविक संख्या होती है।
(ii) संख्या रेखा का प्रत्येक बिंद के रूप का होता है, जहाँ √m एक प्राकृत संख्या है।
(iii) प्रत्येक वास्तविक संख्या एक अपरिमेय संख्या होती है।
हल :
(i) सत्य
कारण : प्रत्येक वास्तविक संख्याओं का संग्रह परिमेय और अपरिमेय संख्याओं से बना होता है।
दूसरे शब्दों में अपरिमेय संख्याएं वास्तविक संख्याओं का भाग है।
इसी कारण कथन कि ‘प्रत्येक अपरिमेय संख्या एक वास्तविक संख्या है’ सत्य है।

(ii) असत्य
कारण : ……………. – 5, – 4, – 3, – 2, – 1 वास्तविक संख्याएं संख्या रेखा पर हैं परंतु किसी प्राकृत संख्या का वर्गमूल नहीं है।

(iii) असत्य
कारण : सभी परिमेय संख्याएँ जो कि वास्तविक संख्याएँ हैं, परंतु अपरिमेय संख्याएं नहीं हैं।

प्रश्न 2.
क्या सभी धनात्मक पूर्णांकों के वर्गमूल अपरिमेय होते हैं ? यदि नहीं, तो एक ऐसी संख्या के वर्गमूल का उदाहरण दीजिए जो एक परिमेय संख्या है।
हल :
नहीं, सभी धनात्मक पूर्णांकों का वर्गमूल अपरिमेय नहीं होता।

उदाहरण के लिए :
4, 9, 16, 25 ….. इत्यादि धनात्मक पूर्णांक हैं और इनके वर्गमूल हैं :
√4 = 2 परिमेय संख्या
√9 = 3 परिमेय संख्या
√16 = 4 परिमेय संख्या
√25 = 5 परिमेय संख्या

प्रश्न 3.
दिखाइए कि संख्या रेखा पर √5 को किस प्रकार निरूपित किया जा सकता है।
हल :
√5 के लिए :
∵ 5 = 22 + 12
∴ हम 5 की रचना एक समकोण त्रिभुज को कर्ण की लंबाई के रूप में कर सकते हैं जिसकी भुजाएँ 2 और 1 एकक हो।
मान लीजिए OX एक संख्या रेखा है जिस पर O शून्य (0) को और A, 2 एकक लंबाई को निरूपित करता है। एक रेखा AB ⊥ OA खींचिए और इस पर बिंदु B अंकित कीजिए ताकि AB = 1 एकक।
तब OB2 = OA2 + AB2
= 22 + 12
= 4 + 1 = 5
OB = √5

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.2 1

एक परकार की सहायता से 0 को केंद्र और OB को त्रिज्या मानकर हम संख्या रेखा पर एक बिंदु P अंकित करते हैं जो कि संख्या रेखा पर √5 के संगत है।
अतः P अपरिमेय संख्या √5 का निर्धारण करता है।

प्रश्न 4.
कक्षा के लिए क्रिया कलाप (वर्गमूल सर्पिल की रचना):
कागज़ की एक बड़ी शीट लीजिए और नीचे दी गई विधि से ‘वर्गमूल सर्पिल’ की रचना कीजिए।
एक बिंदु से प्रारंभ कीजिए और एकक लंबाई का रेखाखंड OP खींचिए।
एकक लंबाई वाले OP1 पर लंब रेखाखंड P1P2 खींचिए (देखिए आकृति)।
अब रेखाखंड P2P3 ⊥ OP2 खींचिए।
अब OP2 पर लंब रेखाखंड P3P4 खींचिए।
इस प्रक्रिया को जारी रखते हुए OPn – 1 पर एकक लंबाई वाला लंब रेखाखंड खींचकर आप रेखाखंड Pn – 1 Pn प्राप्त कर सकते हैं।
इस प्रकार आप बिंदु O, P1, P2, P3 …… Pn …….. प्राप्त कर लेंगे।
बिंदुओं O, P1, P2, P3 ……. Pn, को मिलाकर √2, √3, √4 को दर्शाने वाला एक सुंदर सर्पिल प्राप्त होता है।

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.2 2

PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 19 डिजीटल उपकरण

Punjab State Board PSEB 3rd Class EVS Book Solutions Chapter 19 डिजीटल उपकरण Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 3 EVS Chapter 19 डिजीटल उपकरण

EVS Guide for Class 3 PSEB डिजीटल उपकरण Textbook Questions and Answers

पृष्ठ 125

प्रश्न 1.
रिक्त स्थान भरें : (कम्प्यूटर, डिजीटल, फ्रिज, आसान, मनोरंजन)

(क) रेडियो हमारा ……………… करता है।
उत्तर-
मनोरंजन

(ख) ……………. खाने वाली वस्तुओं को ठंडा रखता है।
उत्तर-
फ्रिज

(ग) ……………… कैमरे में रोल भी नहीं डालना पड़ता।
उत्तर-
डिजीटल

(घ) ………….. स्मार्ट मशीन है जो हमारे काम को ……………….. करती है।
उत्तर-
कम्प्यूटर, आसान।

प्रश्न 2.
उत्तर दो :

(क) कम्प्यूटर के उपयोग के तीन क्षेत्र लिखो।
उत्तर-

  1. गेम खेलना
  2. गाने सुनना
  3. पढ़ाई करना।

(ख) गर्म प्रैस के नज़दीक क्यों नहीं जाना चाहिए ?
उत्तर-
इससे हाथ या कोई अन्य अंग जल जाने का डर रहता है।

PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 18 मिट्टी के खिलौने

Punjab State Board PSEB 3rd Class EVS Book Solutions Chapter 18 मिट्टी के खिलौने Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 3 EVS Chapter 18 मिट्टी के खिलौने

EVS Guide for Class 3 PSEB मिट्टी के खिलौने Textbook Questions and Answers

पृष्ठ 117

प्रश्न 1.
सही (✓) उत्तर पर निशान लगाओ :

(क) बहुत ज्यादा टी०वी० देखने से ………………………. खराब हो जाती है
कान
नाक
आँखें
दिमाग
उत्तर-
आँखें।

(ख) पुराने समय में अनाज स्टोर करने के लिए प्रयोग किए जाते थे
ड्रम
संदूक
पतीले
भड़ोली
उत्तर-
भड़ोली।

(ग) खिलौने बनाने के लिए किस किस्म की मिट्टी चुनी जाती है ?
लाल
काली
चीकनी
पीली
उत्तर-
चीकनी।

(घ) दिवाली की रात किस-किस चीज के बनाए दीये जलाते हैं ?
स्टील
काँच
पीतल
मिट्टी
उत्तर-
मिट्टी।

क्रिया 1.

विद्यार्थियों को मिट्टी के खिलौने घर से बनाने के लिए कहा जाए।
उत्तर-
स्वयं करें। |

पृष्ठ 119

क्रिया 2.

मिट्टी के बर्तन बनाने वाले कारीगर को कुम्हार कहते हैं। अपने मातापिता या परिवार के किसी सदस्य के साथ कुम्हार के घर जाओ और देखें कि वह कैसे बर्तन बनाता तथा पकाता है।
उत्तर-
स्वयं करें। |

पृष्ठ 120

प्रश्न 2.
मिट्टी के बर्तन बनाने वाले कारीगर को क्या कहते हैं ?
उत्तर-
कुम्हार।

प्रश्न 3.
किस खोज से आदि मानव कच्चा मांस भून कर खाने लगा ?
उत्तर-
आग की खोज से।

प्रश्न 4.
पुराने समय में अनाज को भण्डार करने के लिए प्रयोग किए जाने वाले बर्तन का नाम बताओ।
उत्तर-
भड़ोली।

प्रश्न 5.
कुम्हार द्वारा प्रयोग किए जाने वाले पहिए को क्या कहते हैं ?
उत्तर-
चक।

प्रश्न 6.
रिक्त स्थान भरो : (मिट्टी, अजायब घर, पहिये, कच्ची मिट्टी)

(क) दीवाली वाली रात हम मुण्डेर पर ……………………………. के बने दीये जलाते हैं।
उत्तर-
मिट्टी

(ख) …………….. और ……………. की खोज से आदिमानव का जीवन सुखद हो गया।
उत्तर-
पहिये, आग

(ग) पुरानी दुर्लभ वस्तुओं को ………………………… में संभाल कर रखा जाता है।
उत्तर-
अजायब घर

(घ) कुम्हार कच्ची मिट्टी के बर्तन ………………………………. में पकाता है।
उत्तर-
आग।

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.1

Punjab State Board PSEB 9th Class Maths Book Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.1 Textbook Exercise Questions and Answers

PSEB Solutions for Class 9 Maths Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.1

प्रश्न 1.
क्या शून्य एक परिमेय संख्या है ? क्या इसे आप के रूप में लिख सकते हैं, जहाँ p और q पूर्णांक हैं और q # 0 है ?
हल :
हाँ, शून्य एक परिमेय संख्या है और इसे \(\frac{p}{q}\) रूप में इस प्रकार से लिख सकते हैं,
0 = \(\frac{0}{1}\)
जहाँ p = 0 और q = 1
ध्यान दीजिए कि q कोई भी संख्या हो सकती है जो आप चाहते हैं।
[∵ 0 = \(\frac{0}{2}=\frac{0}{3}\) इत्यादि]

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.1

प्रश्न 2.
3 और 4 के बीच में छः परिमेय संख्याएँ ज्ञात कीजिए।
हल :
मान लीजिए a = 3, और b = 4
3 और 4 के बीच की परिमेय संख्या है।
\(\frac{a+b}{2}\) अर्थात् \(\frac{3+4}{2}=\frac{7}{2}\)
अब 3 और \(\frac{7}{2}\) के बीच परिमेय संख्या

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.1 1

\(\frac{7}{2}\) और 4 के बीच परिमेय संख्या = \(\frac{\frac{7}{2}+4}{2}=\frac{\frac{7+8}{2}}{2}=\frac{15}{4}\)

\(\frac{13}{4}\) और \(\frac{7}{2}\) के बीच परिमेय संख्या
= \(\frac{\frac{13}{4}+\frac{7}{2}}{2}\)
= \(\frac{\frac{13+14}{4}}{2}=\frac{27}{8}\)

\(\frac{7}{2}\) और \(\frac{15}{4}\) के बीच परिमेय संख्या = \(\frac{\frac{7}{2}+\frac{15}{4}}{2}=\frac{\frac{14+15}{4}}{2}=\frac{29}{8}\)

\(\frac{29}{8}\) और \(\frac{15}{4}\) के बीच परिमेय संख्या = \(\frac{\frac{29}{8}+\frac{15}{4}}{2}\)
= \(\frac{\frac{29+30}{8}}{2}\)
= \(\frac{59}{16}\)

अतः छः परिमेय संख्याएँ हैं : \(\frac{13}{4}, \frac{27}{8}, \frac{7}{2}, \frac{29}{8}, \frac{59}{16}, \frac{15}{4}\)

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.1

वैकल्पिक विधि :
एक अन्य विकल्प है कि एक ही चरण में सभी छः परिमेय संख्याओं को ज्ञात कर लें। क्योंकि हम छ: संख्याएँ ज्ञात करना चाहते हैं इसलिए हम 6 + 1 अर्थात् 7 को हर लेकर 3 और 4 को परिमेय संख्याओं के रूप में लिखते हैं :
अर्थात् 3 = \(\frac{21}{6+1}=\frac{21}{7}\), 4 = \(\frac{28}{6+1}=\frac{28}{7}\), तब
3 और 4 के बीच छ: परिमेय संख्याएँ हैं :
\(\frac{22}{7}, \frac{23}{7}, \frac{24}{7}, \frac{25}{7}, \frac{26}{7}, \frac{27}{7}\)

प्रश्न 3.
\(\frac{3}{5}\) और \(\frac{4}{5}\) के बीच पाँच परिमेय संख्याएँ ज्ञात कीजिए।
हल :
मान लीजिए a = \(\frac{3}{5}\) और b = \(\frac{4}{5}\)
a और b के बीच की परिमेय संख्या है \(\frac{a+b}{2}\)
अर्थात् = \(\frac{\frac{3}{5}+\frac{4}{5}}{2}=\frac{\frac{3+4}{5}}{2}=\frac{7}{10}\)

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.1 2

= \(\frac{\frac{7}{10}+\frac{15}{20}}{2}=\frac{\frac{14+15}{20}}{2}=\frac{29}{40}\)

इस प्रकार \(\frac{3}{5}\) और \(\frac{4}{5}\) के बीच संख्याएँ हैं :
\(\frac{13}{20}, \frac{27}{40}, \frac{7}{10}, \frac{29}{40}, \frac{15}{20}\)

वैकल्पिक विधि :
हम एक ही चरण में सभी पाँच परिमेय संख्याएँ ज्ञात करना चाहते हैं। क्योंकि हम पाँच संख्याएं चाहते हैं इसलिए हम लिखते हैं :
\(\frac{3}{5}=\frac{18}{30}\) और \(\frac{4}{5}=\frac{24}{30}\)
अब हैं \(\frac{3}{5}\) और \(\frac{4}{5}\) की पाँच परिमेय संख्याएँ हैं :
\(\frac{19}{30}, \frac{20}{30}, \frac{21}{30}, \frac{22}{30}, \frac{23}{30}\)

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.1

प्रश्न 4.
नीचे दिए गए कथन सत्य हैं या असत्य ? कारण के साथ अपने उत्तर दीजिए।
(i) प्रत्येक प्राकृत संख्या एक पूर्ण संख्या होती है।
(ii) प्रत्येक पूर्णांक एक पूर्ण संख्या होती है।
(iii) प्रत्येक परिमेय संख्या एक पूर्ण संख्या होती
हल :
(i) सत्य है।
कारण : क्योंकि पूर्ण संख्याओं के संग्रह में सभी प्राकृत संख्याएँ होती हैं।

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.1 3

अतः प्रत्येक पूर्ण संख्या प्राकृत संख्या नहीं होती परंतु प्रत्येक प्राकृत संख्या एक पूर्ण संख्या होती है।

(ii) असत्य है
कारण : ऋणात्मक संख्याएँ – 3, – 2, – 1 पूर्ण संख्याएं नहीं हैं।

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.1 4

(iii) असत्य है।
परिमेय संख्याएँ हैं :

PSEB 9th Class Maths Solutions Chapter 1 संख्या पद्धति Ex 1.1 5

कारण :
पूर्ण संख्याएँ परिमेय संख्याओं का भाग है।
अतः प्रत्येक परिमेय संख्या पूर्ण संख्या नहीं है।
उदाहरण के लिए \(\frac{3}{4}\) एक परिमेय संख्या है, परंतु पूर्ण संख्या नहीं है।

PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 17 फूलों वाली फ्रॉक

Punjab State Board PSEB 3rd Class EVS Book Solutions Chapter 17 फूलों वाली फ्रॉक Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 3 EVS Chapter 17 फूलों वाली फ्रॉक

EVS Guide for Class 3 PSEB फूलों वाली फ्रॉक Textbook Questions and Answers

पृष्ठ 111

क्रिया-तस्वीरें पहचानो और लिखो कि बच्चों ने इस कपड़े को कैसे-कैसे पहना है ?
PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 17 फूलों वाली फ्रॉक 1
उत्तर-
1. पगड़ी
2. चादर
3. दुपट्टा।

क्रिया-चित्र को देख कर पहचानो और खाली स्थान में सही उत्तर लिखो।
PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 17 फूलों वाली फ्रॉक 2
उत्तर-
1. लूंगी
2. धोती।

पृष्ठ 111

क्रिया 1.

कागज़ पर अलग-अलग रंग की बूंदें लगाकर उनको तह लगाया जाए तो तह खोलने पर कई तरह के रंग-बिरंगे नमूने प्राप्त होते हैं। आप स्वयं इस तरह के डिजाइन तैयार करें।
उत्तर-
स्वयं करें।

पृष्ठ 112-113

क्रिया 2.

दिए हुए चित्र में पहले दोनों तारों में अपना पसंदीदा रंग भरो, फिर तीसरे तारे में दोनों किस्म का रंग मिलाकर नया रंग तैयार करके भरो।
PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 17 फूलों वाली फ्रॉक 3
उत्तर-
स्वयं करें।

प्रश्न 1.
सही उत्तर पर (✓) सही का निशान लगाओ:

(क) पगड़ी शरीर के कौन-से हिस्से पर पहनी जाती है ?
सिर
हाथ
गर्दन
कंधा
उत्तर-
सिर।

(ख) फ्रॉक कौन पहनता है ?
मर्द
औरत
लड़का
लड़की
उत्तर-
लड़की।

(ग) भाई के राखी कौन बांधता है ?
माता (मम्मी)
बुआ
बहन
चाची
उत्तर-
बहन।

(घ) प्यार से दी गई भेंट को क्या कहते हैं ?
तोहफा
इनाम
चीज़
उधार
उत्तर-
उपहार।

पृष्ठ 115

क्रिया 3.

आप भी ऐसा कर सकते हैं।
PSEB 3rd Class EVS Solutions Chapter 17 फूलों वाली फ्रॉक 4

चित्र-कटे हुए आलू पर टमाटर का नमूना

  1. अपने मनपसंद रंग लो और अलग-अलग रंगों को मिलाकर नए रंग तैयार करें।
  2. आलू को चित्र में दर्शाए अनुसार काट लो।आप अपनी पसंद का डिजाइन भी बना सकते
  3. साफ़ कपड़े पर आलू के ठप्पे और रंग की मदद से चित्र बनाएं।
  4. ऐसे ही भिंडी, शिमला मिर्च और प्याज़ की मदद ली जा सकती है। .

उत्तर-
स्वयं करें।

पृष्ठ 116

प्रश्न 2.
मिलान करें:

(क) (ख)
1. राखी (क) लाल
2. पगड़ी (ख) औरत
3. साड़ी (ग) कपड़ा रंगना
4. ललारी (घ) मिठाई
5. लड्डू (ङ) कलाई
6. रंग (च) सिर।

उत्तर-

(क) (ख)
1. राखी (ङ) कलाई
2. पगड़ी (च) सिर।
3. साड़ी (ख) औरत
4. ललारी (ग) कपड़ा रंगना
5. लड्डू (घ) मिठाई
6. रंग (क) लाल

प्रश्न 3.
रिक्त स्थान भरो : (नीम, भद्दे, रंगरेज, राखी, नमूने)

(क) बहन अपने भाई को ………………………… बांधती है।
उत्तर-
राखी

(ख) ……………………………… कपड़ा रंगता (रंगाई) है।
उत्तर-
ललारी

(ग) कपड़े को सुंदर बनाने के लिए उसके ऊपर …………………………. बनाए जाते हैं।
उत्तर-
नमूने

(घ) रंग निकल जाने के बाद कपड़े ………………………………….. दिखाई देते हैं।
उत्तर-
भद्दे

(ङ) ………………………….. के पत्ते सुखा के ट्रंको में रखे जाते हैं।
उत्तर-
नीम।

प्रश्न 4.
कपड़े रंगने के बाद कैसे दिखाई देते |
उत्तर-
कपड़े रंगने के बाद सुन्दर दिखाई देते |

प्रश्न 5.
रंग निकल जाने के बाद ये कैसे | दिखाई देते हैं ?
उत्तर-
रंग निकल जाने के बाद कपड़े भद्दे दिखाई देते हैं।

प्रश्न 6.
ठप्पा किसे चीज़ का बना होता
उत्तर-
ठप्पा लकड़ी का बना होता है।