Prasanna

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ Ex 4.5 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ Exercise 4.5

प्रश्न 1.
निम्नलिखित भिन्नों के समूह में से कौन | समान हर तथा कौन से असमान हर भिन्नों के समूह हैं :
(क) \(\frac{3}{7}\), \(\frac{5}{7}\), \(\frac{1}{7}\), …………
(ख) \(\frac{6}{9}\), \(\frac{4}{9}\), \(\frac{1}{9}\), …………
(ग) \(\frac{9}{12}\), \(\frac{7}{11}\), \(\frac{7}{12}\), …………
(घ) \(\frac{7}{10}\), \(\frac{6}{10}\), \(\frac{8}{10}\), …………
(ङ) \(\frac{5}{3}\), \(\frac{5}{7}\), \(\frac{5}{9}\), …………
हल:
(क) समान हर,
(ख) समान हर,
(ग) असमान हर,
(घ) समान हर,
(ङ) असमान हर।

प्रश्न 2.
निम्नलिखित में से प्रत्येक समूह के लिए दो समहर भिन्न लिखिए :
(क) \(\frac{1}{5}\), \(\frac{4}{5}\), \(\frac{3}{4}\), -, –
(ख) \(\frac{3}{9}\), \(\frac{4}{9}\), \(\frac{7}{9}\), -, –
(ग) \(\frac{2}{7}\), \(\frac{3}{7}\), \(\frac{9}{7}\), -, –
हल:
(क) \(\frac{2}{5}\), \(\frac{6}{5}\)
(ख) \(\frac{2}{9}\), \(\frac{5}{9}\)
(ग) \(\frac{4}{7}\), \(\frac{5}{7}\)

प्रश्न 3.
वह इकाई भिन्न लिखिए, जिसका हर निम्नलिखित अनुसार हो :
(क) 7
(ख) 5
(ग) 8
(घ) 3
(ङ) 15.
हल:
(क) \(\frac{1}{7}\)
(ख) \(\frac{1}{5}\)
(ग) \(\frac{1}{8}\)
(घ) \(\frac{1}{3}\)
(ङ) \(\frac{1}{15}\)

प्रश्न 4.
निम्नलिखित भिन्नों में से कौन-सी उचित भिन्न तथा कौन सी अनुचित भिन्न है :
(क) \(\frac{7}{12}\)
(ख) \(\frac{8}{3}\)
(ग) \(\frac{12}{18}\)
(घ) \(\frac{3}{5}\)
(ङ) \(\frac{7}{9}\)
हल:
(क) उचित भिन्न,
(ख) अनुचित भिन्न,
(ग) उचित भिन्न,
(घ) उचित भिन्न,
(ङ) उचित भिन्न।

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ Ex 4.4 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ Exercise 4.4

1. ज्ञात करो कि निम्नलिखित भिन्ने न्यूनतम रूप में हैं या नहीं :

प्रश्न (क).
\(\frac{12}{14}\)
हल:
भिन्न \(\frac{12}{14}\) न्यूनतम रूप में है या नहीं, ये ज्ञात करने के लिए हम भिन्न के अंश 12 तथा हर 14 का म.स.व. ज्ञात करेंगे।
12 तथा 14 का म.स.व. = 2
यह भिन्न न्यूनतम रूप में नहीं है, क्योंकि अंश तथा हर का म.स.व. 1 नहीं है।

प्रश्न (ख).
\(\frac{21}{35}\)
हल:
भिन्न \(\frac{21}{35}\) न्यूनतम रूप में है या नहीं, ये ज्ञात करने के लिए हम भिन्न के अंश 21 तथा हर 35 का म.स.व ज्ञात करेंगे।
21 तथा 35 का म.स.व. = 7

यह भिन्न न्यूनतम रूप में नहीं है क्योंकि अंश तथा हर का म.स.व. 1 नहीं है।

प्रश्न (ग).
\(\frac{13}{17}\)
हल:
भिन्न \(\frac{13}{17}\) न्यूनतम रूप में है या नहीं, ये ज्ञात करने के लिए हम भिन्न के अंश 13 तथा हर 17 का म.स.व. ज्ञात करेंगे।
13 तथा 17 का म.स.व. = 1
इसलिए भिन्न \(\frac{13}{17}\) न्यूनतम रूप में है।

प्रश्न (घ).
\(\frac{25}{50}\)
हल:
भिन्न \(\frac{25}{50}\) न्यूनतम रूप में है या नहीं, ये ज्ञात करने के लिए हम भिन्न के अंश 25 तथा हर 50 का म.स.व. ज्ञात करेंगे।
25 तथा 50 का म.स.व. = 25

यह भिन्न न्यूनतम रूप में नहीं है क्योंकि अंश तथा हर का म.स.व. 1 नहीं है।

प्रश्न (ङ).
\(\frac{14}{21}\)
हल:
भिन्न \(\frac{14}{21}\) न्यूनतम रूप में है या नहीं, ये ज्ञात करने के लिए हम भिन्न के अंश 14 तथा हर 21 का म.स.व. ज्ञात करेंगे।
14 तथा 21 का म.स.व. = 7

यह भिन्न न्यूनतम रूप में नहीं है क्योंकि अंश तथा हर का म.स.व. 1 नहीं है।

प्रश्न (च).
\(\frac{8}{13}\)
हल:
भिन्न \(\frac{8}{13}\) न्यूनतम रूप में है या नहीं, ये ज्ञात करने के लिए हम भिन्न के अंश 8 तथा हर 13 का म.स.व. ज्ञात करेंगे।

8 तथा 13 का म.स.व. = 1
इसलिए, भिन्न \(\frac{8}{13}\) न्यूनतम रूप में है।

प्रश्न (छ).
\(\frac{7}{15}\)
हल:
भिन्न \(\frac{7}{15}\) न्यूनतम रूप में है या नहीं, ये ज्ञात करने के लिए हम भिन्न के अंश 7 तथा हर 15 का म.स.व. ज्ञात करेंगे।
7 तथा 15 का म.स.व. = 1

इसलिए \(\frac{7}{15}\) भिन्न न्यूनतम रूप में है।

प्रश्न (ज).
\(\frac{14}{27}\)
हल:
भिन्न \(\frac{14}{27}\) न्यूनतम रूप में है या नहीं, ये ज्ञात करने के लिए हम भिन्न के अंश 14 तथा हर 27 का म.स.व. ज्ञात करेंगे।
14 तथा 27 का म.स.व. = 1

इसलिए भिन्न \(\frac{14}{27}\) न्यूनतम रूप में है।

प्रश्न (झ).
\(\frac{25}{35}\)
हल:
भिन्न \(\frac{25}{35}\) न्यूनतम रूप में है या नहीं, ये ज्ञात करने के लिए हम भिन्न के अंश 25 तथा हर 35 का म.स.व. ज्ञात करेंगे।
25 तथा 35 का म.स.व. = 5

यह भिन्न न्यूनतम रूप में नहीं है क्योंकि अंश तथा हर का म.स.व. 1 नहीं है।

प्रश्न (ञ).
\(\frac{18}{23}\)
हल:
भिन्न \(\frac{18}{23}\) न्यूनतम रूप में है या नहीं, ये ज्ञात करने के लिए हम भिन्न के अंश 18 तथा हर 23 का म.स.व. ज्ञात करेंगे।
18 तथा 23 का म.स.व. = 1

इसलिए भिन्न \(\frac{18}{23}\) न्यूनतम रूप में है।

2. नीचे दी गई भिन्नों को न्यूनतम रूप में लिखें :

प्रश्न (क).
\(\frac{4}{8}\)
हल:
4 और 8 का म.स.व. = 4
भिन्न \(\frac{4}{8}\) को न्यूनतम रूप में लिखने के लिए अंश 4 और हर 8 को 4 से भाग करेंगे।

इसलिए भिन्न \(\frac{4}{8}\) का न्यूनतम रूप है।

प्रश्न (ख).
\(\frac{12}{18}\)
हल:
12 तथा 18 का म.स.व. = 6
भिन्न \(\frac{12}{18}\) को न्यूनतम रूप में लिखने के | लिए अंश 12 तथा हर 18 को 6 से भाग करेंगे।

इसलिए भिन्न \(\frac{12}{18}\) का न्यूनतम रूप \(\frac{2}{3}\) है।

प्रश्न (ग).
\(\frac{15}{20}\)
हल:
15 तथा 20 का म.स.व. = 5
भिन्न \(\frac{15}{20}\) को न्यूनतम रूप में लिखने के लिए अंश 15 तथा हर 20 को 5 से भाग करेंगे।

इसलिए भिन्न \(\frac{15}{20}\) का रूप \(\frac{3}{4}\) है ।

प्रश्न (घ).
\(\frac{35}{45}\)
हल:
35 तथा 45 का म.स.व. = 5
भिन्न \(\frac{35}{45}\) को न्यूनतम रूप में लिखने के लिए अंश 35 तथा हर 45 को 5 से भाग करेंगे।

इसलिए भिन्न \(\frac{35}{45}\) का न्यूनतम रूप \(\frac{7}{9}\) है।

प्रश्न (ङ).
\(\frac{24}{36}\)
हल:
24 तथा 36 का म.स.व. = 12
भिन्न \(\frac{24}{36}\) न्यूनतम रूप में लिखने के लिए हम अंश 24 तथा हर 36 को 12 से भाग करेंगे।

इसलिए भिन्न \(\frac{24}{36}\) का न्यूनतम रूप \(\frac{2}{3}\) है।

प्रश्न (च).
\(\frac{8}{12}\)
हल:
8 तथा 12 का म.स.व. = 4
भिन्न \(\frac{8}{12}\) को न्यूनतम रूप में लिखने के लिए अंश 8 तथा हर 12 को 4 से भाग करेंगे।

इसलिए भिन्न \(\frac{8}{12}\) का न्यूनतम रूप \(\frac{2}{3}\) है।

प्रश्न (छ).
\(\frac{18}{21}\)
हल:
18 तथा 21 का म.स.व. = 3
भिन्न \(\frac{18}{21}\) को न्यूनतम रूप में लिखने के लिए अंश 18 तथा हर 21 को 3 से भाग करेंगे।

इसलिए भिन्न \(\frac{18}{21}\) का न्यूनतम रूप \(\frac{6}{7}\) है।

प्रश्न (ज).
\(\frac{25}{45}\)
हल:
25 तथा 45 का म.स.व. = 5
भिन्न \(\frac{25}{45}\) को न्यूनतम रूप में लिखने के लिए अंश 25 तथा हर 45 को 5 से भाग करेंगे।

इसलिए भिन्न \(\frac{25}{45}\) का न्यूनतम रूप \(\frac{5}{9}\) है।

प्रश्न (झ).
\(\frac{6}{12}\)
हल:
6 तथा 12 का म.स.व. = 6
न्यूनतम \(\frac{6}{12}\) रूप में लिखने के लिए अंश 6 तथा हर 12 को 6 से भाग करेंगे।

इसलिए भिन्न \(\frac{6}{12}\) का न्यूनतम रूप \(\frac{1}{2}\) है।

प्रश्न (ञ).
\(\frac{9}{27}\)
हल:
9 तथा 27 का म.स.व. = 9
भिन्न \(\frac{9}{27}\) को न्यूनतम रूप में लिखने के लिए अंश 9 तथा हर 27 को 9 से भाग करेंगे।

इसलिए भिन्न \(\frac{9}{27}\) का न्यूनतम रूप \(\frac{1}{3}\) है ।

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ Ex 4.3 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ Exercise 4.3

1. ज्ञात कीजिए कि निम्नलिखित भिन्न समान है या नहीं ?

प्रश्न (क).
\(\frac{3}{7}\) तथा \(\frac{6}{14}\)
हल:
पहली भिन्न का अंश × दूसरी भिन्न का हर
= 3 × 14 = 42
पहली भिन्न का हर × दूसरी भिन्न का अंश
= 7 × 6 = 42
दोनों गुणनफल बराबर है; इसलिए ये भिन्न समान हैं।

प्रश्न (ख).
\(\frac{11}{14}\) तथा \(\frac{77}{98}\)
हल:
पहली भिन्न का अंश × दूसरी भिन्न का हर
= 11 × 98 = 1078
पहली भिन्न का हर × दूसरी भिन्न का अंश
= 14 × 77 = 1078.
दोनों गुणनफल बराबर हैं, इसलिए ये भिन्न समान हैं।

प्रश्न (ग).
\(\frac{6}{9}\) तथा \(\frac{24}{36}\)
हल:
पहली भिन्न का अंश × दूसरी भिन्न का हर
= 6 × 36 = 216
पहली भिन्न का हर × दूसरी भिन्न का अंश
= 9 × 24 = 216.
दोनों गुणनफल बराबर हैं, इसलिए ये भिन्न समान हैं।

प्रश्न (घ).
\(\frac{5}{8}\) तथा \(\frac{10}{24}\)
हल:
पहली भिन्न का अंश × दूसरी भिन्न का हर
= 5 × 24 = 120
पहली भिन्न का हर × दूसरी भिन्न का अंश
= 8 × 10 = 80.
क्योंकि गुणनफल बराबर नहीं हैं, इसलिए ये भिन्न समान नहीं हैं।

प्रश्न (ङ).
\(\frac{7}{12}\) तथा \(\frac{14}{21}\)
हल:
पहली भिन्न का अंश × दूसरी भिन्न का हर
= 7 × 21 = 147
पहली भिन्न का हर x दूसरी भिन्न का अंश
= 12 × 14 = 168.
क्योंकि गुणनफल बराबर नहीं हैं, इसलिए ये भिन्न समान नहीं हैं।

प्रश्न (च).
\(\frac{8}{9}\) तथा \(\frac{40}{54}\)
हल:
पहली भिन्न का अंश x दूसरी भिन्न का हर
= 8 × 54 = 432
पहली भिन्न का हर x दूसरी भिन्न का अंश
= 9 × 40 = 360.
क्योंकि गुणनफल बराबर नहीं हैं, इसलिए ये भिन्न समान नहीं हैं।

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 3 महत्तम समावर्तक और लघुत्तम समावर्तक MCQ Questions and Answers.

PSEB 5th Class Maths Chapter 3 महत्तम समावर्तक और लघुत्तम समावर्तक MCQ Questions

बहुविकल सही उत्तर के सामने ठीक (✓) का निशान लगाएं।

प्रश्न 1.
सबसे छोटी सम अभाज्य संख्या कौन-सी
(क) 1
(ख) 1
(ग) 2
(घ) 4.
हल:
(ग) 2

प्रश्न 2.
कौन-सी संख्या न तो भाज्य है और न ही अभाज्य ?
(क) 1
(ख) 2
(ग) 3
(घ) 4
हल:
(क) 1

प्रश्न 3.
70 से 80 तक कौन-सी अभाज्य संख्या है?
(क) 71, 72, 73
(ख) 71, 75, 79
(ग) 71, 80
(घ) 71, 73, 79.
हल:
(घ) 71, 73, 79

प्रश्न 4.
75 और 90 का म.स.व. क्या है ?
(क) 5
(ख) 10
(ग) 15
(घ) 20.
हल:
(ग) 15

प्रश्न 5.
12, 18 और 24 का ल.स.ब. क्या है ?
(क) 72
(ख) 36
(ग) 48
(घ) 24
हल:
(क) 72

प्रश्न 6.
निम्नलिखित संख्याओं में से कौन-सी संख्या ल.स.व. नहीं हो सकती अगर म.स.व. 8 है।
(क) 48
(ख) 60
(ग) 24
(घ) 56
हल:
(ख) 60

प्रश्न 7.
बड़े से बड़ा कौन-सा मापक है जो 24 मीटर और 30 मीटर की लंबाई को पूरी तरह माप सके ?
(क) 4 मीटर
(ख) 5 मीटर
(ग) 6 मीटर
(घ) 7 मीटर।
हल:
(ग) 6 मीटर

प्रश्न 8.
कौन-सी छोटी से छोटी संख्या है जो 8 और 12 से पूरी-पूरी भाग हो जायेगी।
(क) 36
(ख) 48
(ग) 72
(घ) 24
हल:
(घ) 24

प्रश्न 9.
26 और 39 का ल.स.व. पता करें।
(क) 13
(ख) 78
(ग) 39
(घ) 26.
हल:
(ख) 78

प्रश्न 10.

(क) 5
(ख) 65
(ग) 12
(घ) 13.
हल:
(घ) 13

प्रश्न 11.
निम्नलिखित में से कौन-सी भाज्य संख्या
(क) 43
(ख) 23
(ग) 21
(घ) 37.
हल:
(ग) 21

प्रश्न 12.
निम्नलिखित संख्याओं में से कौन-सी संख्या 19 का गुणज है ?
(क) 171
(ख) 172
(ग) 173
(घ) 174.
हल:
(क) 171

प्रश्न 13.
15, 45 और 105 का म.स.व. पता करें।
(क) 15
(ख) 5
(ग) 30
(घ) 45.
हल:
(क).15

प्रश्न 14.
दो अभाज्य संख्याओं का म.स.व. क्या होगा?
(क) 1
(ख) 2
(ग) 3
(घ) 4.
हल:
(क) 1

प्रश्न 15.
स्कूल में तीन घंटियाँ क्रमश : 10 मिनट, 15 मिनट और 20 मिनट के बाद बजती हैं।अगर तीन घंटियाँ सुबह 9.00 बजे इकट्ठी बजती हों, तो फिर से कम-से-कम कितने बजे इकट्ठी बजेंगी?
(क) 11:00 बजे
(ख) 08:00 बजे
(ग) 10:00 बजे
(घ) 12:00 बजे
हल:
इस पैटर्न को अच्छे से समझ कर प्रश्न नं0 16 से प्रश्न नं० 20 तक के उत्तर दो —

(ग) 10:00 बजे

प्रश्न 16.
उपरोक्त पैटर्न को समझते हुए पहली 6 विषम संख्याओं का जोड़ पता करो।
(क) 30
(ख) 12
(ग) 25
(घ) 36.
हल:
(घ) 36

प्रश्न 17.
उपरोक्त पैटर्न को समझते हुए पहली 100 विषम संख्याओं का जोड़ पता करो।
(क) 20
(ख) 50
(ग) 100
(घ) 40.
हल:
(ग) 100

प्रश्न 18.
उपरोक्त पैटर्न को समझते हुए पहले 8 सम संख्याओं का जोड पता करो।
(क) 16
(ख) 24
(ग) 72
(घ) 64.
हल:
(ग) 72

प्रश्न 19.
उपरोक्त पैटर्न को समझते हुए पहली 9 सम संख्याओं का जोड़ पता करें।
(क) 19
(ख) 18
(ग) 45
(घ) 90.
हल:
(घ) 90

प्रश्न 20.
एक सड़क के साथ-साथ 24 मीटर की समान दूरी पर खंभे लगे हैं। इस सड़क के साथ-साथ पत्थरों के ढेर 30 मीटर की| समान दूरी पर पड़े हैं। अगर पहले पत्थरों की ढेरी खंभे के नीचे वाले भाग के साथ पड़ी हो, तो फिर से कम-से-कम कितनी दूरी पर दूसरी ढेरी और खंभा इकट्ठे होंगे।
(क) 100 मीटर
(ख) 110 मीटर
(ग) 150 मीटर
(घ) 120 मीटर।
हल:
(घ) 120 मीटर

प्रश्न 21.
सबसे बड़ा कौन-सा मापक टेप है, जो 24 मीटर और 30 मीटर की लम्बाइयों को पूरी तरह से माप सकता है ?
(क) 4 मीटर
(ख) 5 मीटर
(ग) 6 मीटर
(घ) 7 मीटर।
हल:
(ग) 6 मीटर।

प्रश्न 22.
निम्नलिखित चित्र कौन-सी संख्या के गुणनखंड को दर्शा रहा है ?

(क) 2
(ख) 3
(ग) 5
(घ) 6.
हल:
(घ) 6

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 3 महत्तम समावर्तक और लघुत्तम समावर्तक Ex 3.3 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 3 महत्तम समावर्तक और लघुत्तम समावर्तक Exercise 3.3

1. निम्नलिखित संख्याओं का ल.स.व. पता करें :

प्रश्न (क).
5, 10
हल:
5 के गुणज = 5, 10, 15, 20, 25, 30, 35, 40, 45, 50, ….. ,
10 के गुणज = 10, 20, 30, 40, 50, ……………….
5 और 10 के सार्व गुणज = 10, 20, 30, 40, 50, ……………… ,
इनमें से सबसे छोटा गुणज 10 है।
∴ 5 और 10 का ल.स.व. 10 है।

प्रश्न (ख).
6, 18
हल:
6 के गुणज = 6, 12, 18, 24, 30, 36, 42, 48, 54, ….. ,
18 के गुणज = 18, 36, 54, ……
6 और 18 के सार्व गुणज = 18, 36, 54, ……..
इनमें से सबसे छोटा गुणज 18 है।
∴ 6 और 18 का ल.स.व. 18 है।

प्रश्न (ग).
25, 50
हल:
25 के गुणज = 25, 50, 75, 100, 125, 150, ………., ……. ,
50 के गुणज = 50, 100, 150, 200, ……….
25 और 50 के सार्व गुणज = 50, 100, 150, ……
इनमें से सबसे छोटा गुणज 50 है।
∴ 25 और 50 का ल.स.व. 50 है।

प्रश्न (घ).
9, 24
हल:
9 के गुणज = 9, 18, 27, 36, 45, 54, 63, 72, 81, 90, 99, 108, ………….
24 के गुणज = 24, 48, 72, 96, …….., ……….., ………….
9 और 24 के सार्व गुणज = 72, ………..
9 और 24 का ल.स.व. 72 है।

2. निम्नलिखित संख्याओं का ल.स.व. पता करें:

प्रश्न (क).
4, 8 और 12
हल:
4 के गुणज = 4, 8, 12, 16, 20, 24, 28, 32, 36, 40, 44, 48, ……..
8 के गुणज = 8, 16, 24, 32, 40, 48, …………
12 के गुणज = 12, 24, 36, 48, 60, …………..
4, 8 और 12 के सार्व गुणज = 24, 48, …………..
इनमें से सबसे छोटा सार्व गुणज 24 है।
4, 8, 12 का ल.स.व. 24 है।

प्रश्न (ख).
6, 12 और 24
हल:
6 के गुणज = 6, 12, 18, 24, 30, 36, 42, 48, 54, 60, 66,72, ……………..
12 के गुणज = 12, 24, 36, 48, 60, 72…………..
24 के गुणज = 24, 48, 72, 96, ……………
6, 12 और 24 के सार्व गुणज = 24, 48, 72………………..
इनमें से सबसे छोटा सार्व गुणज 24 है।
6, 12, 24 का ल.स.व. 24 है।

प्रश्न (ग).
15, 18 और 27
हल:
15, 18, 27 का ल.स.व.

15, 18 और 27 का ल.स.व. = 3 × 3 × 5 × 2 × 3 = 270

प्रश्न (घ).
24, 36 और 40
हल:
24, 36, 40 का ल.स.व.

24, 36 और 40 का ल.स.व. = 2 × 2 × 2 × 3 × 3 × 5 = 360

3. निम्नलिखित संख्याओं का ल.स.व. अभाज्य गुणनखंड विधि द्वारा पता करें :

प्रश्न (क).
32, 40
हल:

32 = 2 × 2 × 2 × 2 × 2
40 = 2 × 2 × 2 × 5
सार्व गुणनखंड = 2 × 2 × 2
शेष गुणनखंड = 2 × 2 × 5
∴ ल.स.व. = 2 × 2 × 2 × 2 × 2 × 5
= 160

प्रश्न (ख).
24, 36
हल:
24 = 2 × 2 × 2 × 3
36 = 2 × 2 × 3 × 3
सार्व गुणनखंड = 2 × 2 × 3
शेष गुणनखंड = 2 × 3
∴ ल.स.व. = 2 × 2 × 2 × 3 × 3 = 72

प्रश्न (ग).
15, 30 और 45
हल:
15 = 3 × 5
30 = 2 × 3 × 5
45 = 3 × 3 × 5
सार्व गुणनखंड = 3 × 5
शेष गुणनखंड = 2 × 3
ल.स.व. = 3 × 5 × 2 × 3 = 90

प्रश्न (घ).
40, 44 और 48
हल:
40 = 2 × 2 × 2 × 5
44 = 2 × 2 × 11
48 = 2 × 2 × 2 × 2 × 3
सार्व गुणनखंड = 2 × 2
शेष गुणनखंड = 2 × 2 × 3 × 5 × 11
ल.स.व. = 2 × 2 × 2 × 2 × 5 × 3 × 11
= 2640

प्रश्न 4.
निम्नलिखित संख्याओं का ल.स.व. भाग विधि द्वारा पता करें:
(क) 15, 20
(ख) 12, 38
(ग) 30, 45 और 50
(घ) 40, 68 और 60
हल:
(क)

15 और 20 का ल.स.व. = 2 × 2 × 5 × 3 = 60
(ख)

12 और 20 का ल.स.व. = 2 × 2 × 3 × 19 = 228
(ग)

30, 45 और 50 का ल.स.व. = 2 × 3 × 3 × 5 × 5 = 450
(घ)

40, 68 और 60 का ल.स.व. = 2 × 2 × 2 × 3 × 5 × 17 = 2040

प्रश्न 5.
वह छोटी से छोटी संख्या कौन-सी है जो कि 12, 15 और 20 से पूरी तरह भाग हो जाती है ?
हल:
12, 15 और 20 का ल.स.व.
= 2 × 2 × 3 × 5 = 60
∴ अभीष्ट छोटी से छोटी संख्या = 60

प्रश्न 6.
एक बच्चा हर बार तीन फुट लम्बी छलांग लगाता है, और दूसरा बच्चा हर बार चार फुट लंबी छलांग लगाता है। अगर दोनों बच्चे एक ही दिशा में एक ही स्थान से इकट्ठे छलांग लगाते हैं, तो वह कितने फुट बाद फिर से मिलेंगे।
हल:
हमने 3 और 4 का ल.स.व. ज्ञात करना है। 3 और 4 का ल.स.व. = 3 × 4 = 12
वह 12 फुट के पश्चात् पुनः एक स्थान पर मिलेंगे।

प्रश्न 7.
कक्षा में कम-से-कम कितने बच्चे खड़े करें कि उनमें से चार-चार और पाँच-पाँच बच्चों की टोलियाँ बनाई जा सकें और कोई भी बच्चा टोली से बाहर न रहे।
हल:
हमने 4 और 5 का ल.स.व. ज्ञात करना है।
4 और 5 का ल.स.व. = 4 × 5 = 20
बच्चों की संख्या = 20

प्रश्न 8.
स्कूल में तीन घंटियाँ क्रमश : 10 मिनट, 20 मिनट और 30 मिनट बाद बजती हैं। अगर तीनों घंटियाँ सुबह 8.00 बजे इकट्ठी बजती हैं, तो फिर दोबारा कितने बजे इकट्ठी बजेंगी ?
हल:
हमने 10, 20 और 30 का ल.स.व. ज्ञात करना है।
10, 20 और 30 का ल.स.व.
= 2 × 5 × 2 × 3 = 60
घंटियाँ 60 मिनट के पश्चात् इकट्ठी बजेंगी अर्थात् वह पुनः 9:00 बजे सुबह एक साथ बजेंगी।

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 3 महत्तम समावर्तक और लघुत्तम समावर्तक Ex 3.2 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 3 महत्तम समावर्तक और लघुत्तम समावर्तक Exercise 3.2

प्रश्न 1.
निम्नलिखित संख्याओं के समूहों में अभाज्य संख्या ढूंढो और लिखो :

हल:
(क) 5, 7, 3
(ख) 2, 11, 13
(ग) 5
(घ) 41, 23, 17, imgg19
(ङ) 29, 37, 47.

प्रश्न 2.
निम्नलिखित संख्याओं के समूह में से भाज्य संख्याएँ चुनो और लिखो :

हल:
(क) 14, 9, 6
(ख) 21, 12, 18
(ग) 32, 15
(घ) 10, 25, 9
(ङ) 24, 49, 50.

3. निम्नलिखित संख्याओं का म.स.व. गुणनखंड विधि द्वारा पता करें :

प्रश्न (क).
18, 27
हल:

18 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 3 × 3
27 के अभाज्य गुणनखंड = 3 × 3 × 3
सार्व अभाज्य गुणनखंड 3 और 3 हैं।
∴ 18 और 27 का म.स.व. = 3 × 3 = 9

प्रश्न (ख).
21, 63
हल:

21 के अभाज्य गुणनखंड = 3 × 7
163 के अभाज्य गुणनखंड = 3 × 3 × 7
सार्व अभाज्य गुणनखंड 3 और 7 हैं।
∴ 21 और 63 का म.स.व. = 3 × 7 = 21

प्रश्न (ग).
80, 100
हल:

80 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 2 × 2 × 2 × 5
100 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 2 × 5 × 5
सार्व अभाज्य गुणनखंड 2, 2 और 5 हैं।
∴ 80 और 100 का म.स.व. = 2 × 2 × 5 = 20

प्रश्न (घ).
42, 98.
हल:

42 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 3 × 7
98 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 7 × 7
सार्व अभाज्य गुणनखंड 2 और 7 हैं।
∴ 42 और 98 का म.स.व. = 2 × 7 = 14

4. निम्नलिखित संख्याओं का म.स.व. गुणनखंड विधि द्वारा पता करें :

प्रश्न (क).
30, 50, 70
हल:

30 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 3 × 5
50 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 5 × 5
70 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 5 × 7
सार्व अभाज्य गुणनखंड 2 और 5 हैं।
∴ 30, 50 और 70 का म.स.व. = 2 × 5 = 10

प्रश्न (ख).
24, 32, 40
हल:

24 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 2 × 2 × 3
32 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 2 × 2 × 2 × 2
140 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 2 × 2 × 5
सार्व अभाज्य गुणनखंड 2, 2 और 2 हैं।
∴ 24, 32 और 40 का म.स.व. = 2 × 2 × 2 = 8

प्रश्न (ग).
36, 60, 72
हल:

36 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 2 × 3 × 3
60 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 2 × 3 × 5
72 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 2 × 2 × 3 × 3
सार्व अभाज्य गुणनखंड 2, 2 और 3 हैं।
∴ 36, 60 और 72 का म.स.व. = 2 × 2 × 3
= 12

प्रश्न (घ).
25, 30, 35

125 के अभाज्य गुणनखंड = 5 × 5
30 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 3 × 5
35 के अभाज्य गुणनखंड = 5 × 7
सार्व अभाज्य गुणनखंड 5 है। ।
∴ 25, 30, 35 का म.स.व. = 5

5. निम्नलिखित संख्याओं का म.स.व. अभाज्य गुणनखंड विधि द्वारा पता करें :

प्रश्न (क).
42, 84
हल:

42 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 3 × 7
84 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 2 × 3 × 7
सार्व गुणनखंड 2, 3 और 7 हैं।
∴ 42, 84 का म.स.व. = 2 × 3 × 7 = 42

प्रश्न (ख).
45, 90
हल:

45 के अभाज्य गुणनखंड = 3 × 3 × 5
90 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 3 × 3 × 5
सार्व गुणनखंड 3, 3 और 5 हैं।
∴ 45, 90 का म.स.व. = 3 × 3 × 5 = 45

प्रश्न (ग).
16, 64, 80
हल:

16 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 2 × 2 × 2
64 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 2 × 2 × 2 × 2 × 2
80 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 2 × 2 × 2 × 5
सार्व गुणनखंड 2, 2, 2 और 2 हैं।
∴ 16, 64, 80 का म.स.व. = 2 × 2 × 2 × 2
= 161

प्रश्न (घ)
45, 90, 105.
हल:

45 के अभाज्य गुणनखंड = 3 × 3 × 5
90 के अभाज्य गुणनखंड = 2 × 3 × 3 × 5
105 के अभाज्य गुणनखंड = 3 × 5 × 7
सार्व गुणनखंड 3 और 5 हैं।
∴ 45, 90 और 105 का म.स.व. = 3 × 5 = 15

प्रश्न 6.
निम्नलिखित संख्याओं का म.स.व. भाग विधि द्वारा पता करें:
(क) 48,60
(ख) 120, 140
(ग) 12, 18, 64
(घ) 60, 96, 128
हल:
(क)

48 और 60 का म.स.व. 12 है।
(ख)

120 और 140 का म.स.व 20 है।
(ग) पहले हम 12 तथा 18 का म.स.व. ज्ञात करते हैं।

12 और 18 का म.स.व. 6 है।
अब 6 और तीसरी संख्या 64 का म.स.व. ज्ञात करते हैं।

∴ 12, 18 और 64 का म.स.व. 2 है।
(घ) पहले हम 60 तथा 96 का म.स.व. ज्ञात करते हैं।

60 और 96 का म.स.व. 12 है।
अब 12 और तीसरी संख्या 128 का म.स.व. पता करते हैं।

∴ 60, 96, 128 का म.स.व. 4 है।

प्रश्न 7.
वह बड़ी से बड़ी संख्या ज्ञात करें जो 60, 75 और 90 को पूरी तरह भाग करे।
हल:
वह बड़ी से बड़ी संख्या जो 60, 75 और | 90 को पूरा-पूरा भाग करती हो, 60, 75 और 90 का म.स.व. होगी।
पहले हम 60 तथा 75 का म.स.व ज्ञात करेंगे।

60 और 75 का म.स.व. 15 है।
अब 15 और तीसरी संख्या 90 का म.स.व. ज्ञात करते हैं।

∴ बड़ी से बड़ी संख्या जो 60, 75 और 90 को पूर्णत् : भाग करती है = 15

प्रश्न 8.
तीन ड्रमों में 36 लीटर, 45 लीटर तथा 72 लीटर दूध है। उस बड़े से बड़े बर्तन का माप बताओ जो तीनों ड्रमों के दूध को पूरी तरह माप सके ?
हल:
यहां हमने ऐसे मापक बर्तन का माप ज्ञात करना है, जो सभी ड्रमों के दूध को पूर्णतः माप सके।
∴ हम म.स.व. ज्ञात करेंगे।

∴ 9 लीटर का मापक बर्तन तीन ड्रमों के दूध | को पूरी तरह माप सकेगा।

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 3 महत्तम समावर्तक और लघुत्तम समावर्तक Ex 3.1 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 3 महत्तम समावर्तक और लघुत्तम समावर्तक Exercise 3.1

प्रश्न 1.
निम्नलिखित संख्याओं के पहले पाँच गुणज लिखें :
(क) 5
(ख) 9
(ग) 10
(घ) 12
(ङ) 16
(च) 17
हल:
1.
(क) 5 के पहले पाँच गुणज = 5, 10, 15, 20, 25
(ख) 9 के पहले पाँच गुणज = 9, 18, 27, 36, 45
(ग) 10 के पहले पाँच गुणज = 10, 20, 30, 40, 50
(घ) 12 के पहले पाँच गुणज = 12, 24, 36, 48, 60
(ङ) 16 के पहले पाँच गुणज = 16, 32, 48, 64, 80
(च) 17 के पहले पाँच गुणज = 17, 34, 51, 68, 85

प्रश्न 2.
निम्नलिखित संख्याओं में से गुणनखंड ढूँढे :

हल:
(क) 1, 5
(ख) 1, 2, 4, 8
(ग) 1, 2, 7, 14
(घ) 1, 2, 3, 4, 6, 12
(ङ) 1, 5, 25
(च) 1, 2, 3, 4, 6, 9, 12, 18, 36

प्रश्न 3.
निम्नलिखित संख्याओं के गुणनखंड लिखें:
(क) 18
(ख) 24
(ग) 35
(घ) 36
(ङ) 45
(च) 21
हल:
(क) 18 के गुणनखंड = 1, 2, 3, 6, 9, 18
(ख) 24 के गुणनखंड = 1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 24
(ग) 35 के गुणनखंड = 1, 5, 7, 35
(घ) 36 के गुणनखंड = 1, 2, 3, 4, 6, 9, 12,18, 36
(ङ) 45 के गुणनखंड = 1, 3, 5, 9, 15, 45
(च) 21 के गुणनखंड = 1, 3, 7, 21.

प्रश्न 4.
निम्नलिखित संख्याओं के समूहों में से सम संख्या ढूंढें :

हल:
(क) 12, 34, 16, 28
(ख) 48, 72, 90
(ग) 450, 568, 664, 98
(घ) 456, 968, 604, 888
(ङ) 136, 446, 1278
(च) 168, 5864.

प्रश्न 5.
निम्नलिखित संख्याओं के समूहों में से विषम संख्या ढूंढें :

हल:
(क) 11, 23, 19, 35
(ख) 45, 69, 97
(ग) 451, 215, 789, 983
(घ) 237, 739
(ङ) 631, 135, 249, 1279, 2851
(च) 49, 765, 1729, 9261, 6859.

प्रश्न 6.
रिक्त स्थान भरें :
(क) 4 × 9 = 36 में 36 के गुणनखंड …………… और …………… हैं।
(ख) 8 × 7 = 56 में 56 के गुणनखंड …………… और …………… हैं।
(ग) 3 × 5 × 6 = 90 में, और ……………., 90 के गुणनखंड हैं।
(घ) 8 × 10 = 80 में 8 और 10 का गुणज …………… है।
(ङ) 2 × 3 × 5 = 30 में ……… ……………. और …………. का गुणज 30 है।
हल:
(क) 4, 9
(ख) 8, 7
(ग) 3, 5, 6
(घ) 80
(ङ) 2, 3, 5.

प्रश्न 7.
ठीक और गलत लिखें:
(क) 24, 24 का गुणनखंड है। __________
(ख)संख्या 2 प्रत्येक संख्या का गुणनखंड है।
(ग) 24 सम संख्या है। ____________
(घ) 134 विषम संख्या है। __________
(ङ) प्रत्येक संख्या के गुणज अनन्त होते हैं। _____________
(च) 36, 5 और 7 का गुणज है। ____________
(छ) दो सम संख्याओं का जोड़ हमेशा विषम संख्या होती है। __________
(ज) सबसे छोटी सम संख्या 0 है। __________
(झ) 152 विषम संख्या है। __________
(ञ) एक अंक वाली सम संख्याएं पांच है।
हल:
(क) ठीक
(ख) ग़लत
(ग) ठीक
(घ) ग़लत
(ङ) ठीक
(च) ग़लत
(छ) ग़लत
(ज) ग़लत
(झ) ग़लत
(ञ) ग़लत।

प्रश्न 8.
गुणनखंड पैटर्न समझो और करो :

हल:

प्रश्न 9.
पैटर्न समझो और करो :

हल:

प्रश्न 10.
समझो और करो :

हल:

Punjab State Board PSEB 5th Class Welcome Life Book Solutions Chapter 7 ਸਹਿਯੋਗ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Welcome Life Chapter 7 ਸਹਿਯੋਗ

Welcome Life Guide for Class 5 PSEB ਸਹਿਯੋਗ Textbook Questions and Answers

(ਉ) ਮਦਦ ਕਰੋ, ਚੰਗੇ ਬਣੋ:

ਕਹਾਣੀ : ਇੱਕ ਪਿਤਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ ਵੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਚੰਗਾ ਕਿਹੜਾ ਹੈ? ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਇਸ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਤੁਸੀਂ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਕਰਨੇ ਹਨ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਵੇਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਕੰਮ ਕੀਤੇ ਸਨ ਉਹਨਾਂ ਕੰਮਾਂ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡੀ ਚੰਗਿਆਈਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ ਦੋਵੇਂ ਪੁੱਤਰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਤੋਂ ਆਗਿਆ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਤੁਰ ਪਏ

ਵੱਡੇ ਬੱਚੇ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ, “ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਪੈਸਾ ਕਮਾਵਾਂਗਾ ਮੇਰਾ ਕਮਾਇਆ ਪੈਸਾ ਵੇਖ ਕੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਣਗੇ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਉਹ ਮੇਰੇ ਭਰਾ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਹੋਣ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦੇਣਗੇ?

ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਹੱਟੀ ਪਾ ਲਈ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰੋਂ ਸਸਤਾ ਮਾਲ ਲਿਆ ਕੇ ਮਹਿੰਗੇ ਭਾਅ ਵੇਚਦਾ ਰਿਹਾ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਚੰਗਾ ਪੈਸਾ ਕਮਾਲਿਆ ਛੋਟਾ ਬੇਟਾ ਖ਼ਾਲੀ ਹੱਥ ਜੰਗਲ ਨੂੰ ਤੁਰ ਪਿਆ ਉਹ ਸ਼ਾਮ ਤੱਕ ਤੁਰਦਾ ਗਿਆ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬੁੱਢਾ ਤੇ ਬੁੱਢੀ ਮਿਲੇ ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਰੋ ਰਹੇ ਸਨ

“ਬਾਬਾ ਜੀ, ਤੁਸੀਂ ਕਿਉਂ ਰੋ ਰਹੇ ਹੋ??? ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਬੁੱਢੇ ਤੇ ਬੁੱਢੀ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ।

“ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਸੱਪ ਦੇ ਡੱਸਣ ਕਰਕੇ ਸਾਡੇ ਨੌਜਵਾਨ ਬੇਟੇ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਸਾਡਾ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਸਹਾਰਾ ਚਲਾ ਗਿਆ ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਭੁੱਖੇ ਮਰ ਜਾਵਾਂਗੇ? ਬੁੱਢਾਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ।

“ਬਾਬਾ ਜੀ, ਤੁਸੀਂ ਰੋਵੇ ਨਾ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪੁੱਤਰ ਹੀ ਸਮਝੋ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੀ ਮਦਦ ਕਰਾਂਗਾ ਉਹ ਮੁੰਡਾ ਬੁੱਢਾ-ਬੁੱਢੀ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਲੈ ਗਿਆ ਪੂਰਾ ਸਾਲ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ-ਬਾੜੀ ਵੇਖਦਾ ਰਿਹਾ ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ ਪੱਕ ਗਈ ਤਾਂ ਦਾਣੇ ਕੱਢ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਯਾਦ ਆਇਆ ਕਿ ਮੈਂ ਤਾਂ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਸੀ ਉਹ ਬੁੱਢਾ ਤੇ ਬੁੱਢੀ ਨੂੰ ਅਗਲੀ ਫ਼ਸਲ ਬੀਜਣ ਤੱਕ ਮੁੜ ਆਉਣ ਦਾ ਕਹਿ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਵੱਲ ਚੱਲ ਪਿਆ

ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਦੋਵਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕਰ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਕੰਮਾਂ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ, “ਮੈਂ ਇੱਕ ਦੁਕਾਨ ਲਈ ਸੀ ਤੇ ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਪੈਸਾ ਕਮਾ ਲਿਆਹੈ? ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਪਿਤਾ ਜੀ, ਮੈਂ ਕੋਈ ਵੀ ਪੈਸਾ ਨਹੀਂ ਕਮਾਇਆ ਮੈਨੂੰ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੁੱਢਾ ਤੇ ਬੁੱਢੀ ਰੋਂਦੇ ਹੋਏ ਮਿਲੇ ਸਨ ਮੈਨੂੰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਹੀ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਰੂਪ ਜਾਪੇ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਦੁਆਵਾਂ, ਅਸੀਸਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਕਮਾਲਈਆਂ ਹਨ?

ਪਿਤਾ ਜੀ ਛੋਟੇ ਬੇਟੇ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਏ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਬੇਟਾ ਜੀ, ਪੈਸੇ ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਜੱਗ ਹੀ ਕਮਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ਕਮਾਈ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੀ ਚੰਗਿਆਈ ਹੈ ਛੋਟੇ ਨੇ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਕਰ ਕੇ ਜੋ ਜਸ ਖੱਟਿਆ ਹੈ ਇਹ ਸਭ ਕਮਾਈਆਂ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਹੈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਛੋਟੇ ਕੋਲ ਵੱਡੇ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਚੰਗਿਆਈ ਹੈ।ਫਿਰ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਵੱਡੇ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਪਰ ਹੱਥ ਰੱਖਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, “ਪੁੱਤਰ ਜੀ, ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾਵਾਂਗ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਕਰਨੇ ਹਨ ਤੇ ਉਸ ਵਾਂਗ ਹੀ ਚੰਗਾ ਬਣ ਕੇ ਦਿਖਾਉਣਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨੋਤਰੀ:
1. ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂਦਾਕਿਸ ਗੱਲ ਦਾ ਇਮਤਿਹਾਨ ਲੈਣਾ ਚਾਹਿਆ?
ਉੱਤਰ :
ਚੰਗਿਆਈ ਦਾ।

2. ਵੱਡੇ ਬੇਟੇ ਨੇ ਕੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ?
ਉੱਤਰ :
ਉਸ ਨੇ ਹੱਟੀ ਪਾ ਲਈ ਤੇ ਬਹੁਤ ਪੈਸਾ ਕਮਾਇਆ।

3. ਛੋਟੇ ਬੇਟੇ ਨੇ ਕੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ?
ਉੱਤਰ :
ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਬੁੱਢਾ-ਬੁੱਢੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਕੀਤੀ।

4. ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਕਿਸ ਬੇਟੇ ਦਾ ਕੰਮ ਪਸੰਦ ਆਇਆ ਤੇ ਕਿਉਂ?
ਉੱਤਰ :
ਛੋਟੇ ਬੇਟੇ ਦਾ ਕੰਮ ਪਸੰਦ ਆਇਆ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੇ ਇਕ ਬੁੱਢੇ-ਬੁੱਢੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰ ਕੇ ਦੁਆਵਾਂ ਤੇ ਅਸੀਸਾਂ ਕਮਾਈਆਂ ਸਨ।

5. ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋਵੇਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਸਮਝਾਇਆ?
ਉੱਤਰ :
ਚੰਗਿਆਈ ਦਾ।

(ਨੋਟ ਅਧਿਆਪਕ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਕਰਵਾਵੇਗਾ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵੀ ਕਰਵਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਕਿਰਿਆਵਾਂ – (ਉ) ਵੱਡੇ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਾਪੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਉੱਪਰ ਜਿਲਦਾਂ ਚੜ੍ਹਵਾਉਣੀਆਂ
(ਅ) ਵੱਡੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਵਾਉਣਾ

(ਅ) ਮੈਂ ਕਿਵੇਂ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ?
(ਅਧਿਆਪਕ ‘ਮਦਦ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਸਾਥੀ ਨਾਲ ਵਾਪਰੀ ਕੋਈ ਵੀ ਘਟਨਾ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਘਟਨਾ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮੌਖ਼ਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੁਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਮੈਨੂੰ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦਿਆਂ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਹੀ ਹੋਏ ਸਨ ਹੁਣ ਸਰਦੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਅਲਵਿਦਾ ਆਖ ਰਹੀ ਸੀ ਇੱਕ ਦਿਨ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੀਂਹ ਪਿਆ ਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਠੰਢ ਹੋ ਗਈ ਅਸੀਂ ਬਿਨਾਂ ਕੋਟੀਆਂ ਵਾਲੇ ਬੱਚੇ ਖੜੇ ਕਰ ਲਏ ਜਿਹੜੇ ਬੱਚੇ ਕੋਟੀਆਂ ਨਹੀਂ ਪਾ ਕੇ ਆਏ ਸਨ, ਉਹ ਕੋਟੀਆਂ ਪਾ ਕੇ ਆਉਣ ਲਈ ਘਰ ਭੇਜ ਦਿੱਤੇ ਦੋ ਕੁੜੀਆਂ ਅਜੇ ਵੀ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਸਨ

“ਬੇਟਾ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਘਰ ਜਾਕੇ ਕੋਟੀਆਂ ਪਾਕੇ ਆਓ ” ਮੈਂ ਕਿਹਾ

“ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਹੈ ਨਹੀਂ ਸਰ ਜੀ?
“ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ, ਜੇਵਰਦੀਵਾਲੀ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਪਾਆਓ ” ਮੈਂ ਫਿਰ ਕਿਹਾ
“ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਬੋਲੀ

“ਬੇਟਾ, ਤੁਸੀਂ ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ? ਉਹ ਕੁੜੀਆਂ ਵੱਡੇ ਸ਼ਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਬੁੱਕਲਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਰ ਲੈਂਦੀਆਂ ਸਨ ਕਿ ਹੇਠਾਂ ਇਹ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਕੋਟੀ ਪਾਈ ਹੋਈ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਉਹਨਾਂ ਬੱਚੀਆਂ ਨੇ ਨੀਵੀਂ ਪਾ ਲਈ

ਮੈਂ ਫਿਰ ਪੁੱਛਿਆ, “ਬੇਟਾ! ਤੁਸੀਂ ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਇੰਝ ਹੀ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ? ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਉਂ ਨਾ ਦੱਸਿਆ?? ਮੇਰਾ ਮਨ ਬੜਾ ਦੁਖੀ ਹੋਇਆ

ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਸੋਹਣੀਆਂ ਦੋ ਕੋਟੀਆਂ ਲਿਆ ਕੇ ਦੇ ਦਿੱਤੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਦਫ਼ਤਰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਕਿਹਾ, “ਲਓ ਪੁੱਤਰ, ਹੁਣ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਸੋਹਣੀਆਂ ਕੋਟੀਆਂ ਲਿਆ ਕੇ ਦਿੱਤੀਆਂ ਨੇ। ਇਸ ਦੇ ਬਦਲੇ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਲਈ, ਆਪਣੇ ਲਈ ਤੇ ਆਪਣੇ ਘਰਦਿਆਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਸੋਹਣੇ ਨੰਬਰ ਲੈਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ?

ਪ੍ਰਸ਼ਨੋਤਰੀ :
1. ਕਦੀ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ ਜੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।

2. ਬੱਚਿਓ ਤੁਹਾਡੇ ਦੁਆਰਾ ਕਿਸੇ ਦੀ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕੋਈ ਇੱਕ ਮਦਦ ਦੱਸੋ
ਉੱਤਰ :
ਮੈਂ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰਵਾਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਫੋਨ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਮਾਤਾ ਜੀ ਠੀਕ-ਠਾਕ ਨੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨੇੜੇ ਦੀ ਗਲੀ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਵੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

3. ਤੁਸੀਂ ਸਹਿਯੋਗ ਕਿਵੇਂ ਕਰਦੇ ਹੋ?
ਉੱਤਰ :
ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡ ਵਿਚ, ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਡਿੱਗ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ, ਕਿਸੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰਵਾ ਕੇ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਜੋ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਉਹ ਲਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕਿਹਾ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ ਘਰ ਵਿਚ ਜੋ ਕੁਝ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ।

ਕਵਿਤਾ

ਮੰਮੀ ਰੋਟੀ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ,
ਭਾਂਡੇ ਮੈਂ ਫੜਾਉਂਦਾ ਹਾਂ।

ਡੈਡੀ ਕੰਮ ਤੋਂ ਆਉਂਦੇ ਨੇ,
ਪਾਣੀ ਮੈਂ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹਾਂ,
ਪਾਪਾਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਨੇ,
ਫਿਰ ਕੰਧੇੜੇ ਚੜ੍ਹਦਾ ਹਾਂ,
ਮੈਂ ਇੰਝ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

ਦਾਦਾਜੀਨੇ ਕਿਤੇ ਜਾਣਾ ਹੋਵੇ,
ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਲਗਾਣਾ ਹੋਵੇ,
ਨਵਾਂ ਸੂਟ ਕੋਈ ਪਾਣਾ ਹੋਵੇ,
ਮੈਂ ਲਿਆਕੇ ਕੋਲੇ ਧਰਦਾ ਹਾਂ,
ਮੈਂ ਇੰਝ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਕੁਝ ਸਿਖਾਉਣਾ ਹੋਵੇ,
ਸਾਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨੇ ਪਾਉਣਾ ਹੋਵੇ,
ਕੰਮ ਚੈੱਕ ਕਰਵਾਉਣਾ ਹੋਵੇ,
ਜਾਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਕੁਝ ਸੁਣਾਉਣਾ ਹੋਵੇ,
ਮੈਂਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹਾਂ,
ਮੈਂ ਇੰਝ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

ਘਰਦਾ ਹੋਵੇ, ਬੇਗਾਨਾ ਹੋਵੇ,
ਚਾਚਾ, ਤਾਇਆ, ਮਾਮਾ ਹੋਵੇ,
ਮੈਂ ਗੱਲ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮੋੜਾਂਨਾ,
ਕਿਸੇ ਦਾ ਵੀ ਦਿਲ ਤੋੜਾਂਨਾ,
ਜੋ ਰਾਹ ਦੱਸਿਆਏ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ,
ਮੈਂ ਪੱੜੀ-ਪੱੜੀ ਚੜ੍ਹਦਾ ਹਾਂ,
ਮੈਂ ਇੰਝ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨੋਤਰੀ

1. ਬੱਚਾ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਮੰਮੀ ਨੂੰ ਭਾਂਡੇ ‘ਫੜਾ ਕੇ, ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾ ਕੇ।

2. ਬੱਚਾ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਕਲਾਸ ਨੂੰ ਪਾਠ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।

3. ਉਹ ਦਾਦਾਜੀਦੀ ਕਿਵੇਂ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਦਾਦਾ ਜੀ ਦੇ ਸਿਰ ਵਿਚ ਤੇਲ ਮਾਲਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਫੜਾਉਂਦਾ ਹੈ।

4. ਉਹ ਸਿਰਫ ਘਰ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਹੀ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਸਭ ਦਾ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਉਹ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਹੀ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਦਾ ਹੈ ਬੇਸ਼ਕ ਉਹ ਬੇਗਾਨੇ ਹੋਣ ਜਾਂ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ।

ਨੋਟ: ਅਧਿਆਪਕ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕਹੇਗਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਸਭ ਦਾ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਦੱਸਣਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸ-ਕਿਸਦਾ ਕਿਵੇਂ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ ਹੈ।

(ਈ) ਤੁਸੀਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹੋ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮੰਮੀ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਿਵੇਂ ਕਰਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਦੋਂ ਮੰਮੀ ਰੋਟੀ ਪਕਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਭਾਂਡੇ ਫੜਾਉਂਦਾ ਹਾਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਤੁਸੀਂ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ :
ਮੈਂ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੁਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਤੁਸੀਂ ਦਾਦਾ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਿਵੇਂ ਕਰਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ :
ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਲਗਾ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਫੜਾ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ।

PSEB 5th Class Welcome Life Guide ਸਹਿਯੋਗ Important Questions and Answers

ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

1. ਸਹਿਯੋਗ ਪਾਠ ਵਿਚ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਕੀ ਸੋਚਿਆ ?
(ੳ) ਪੈਸੇ ਕਮਾਉਣ ਬਾਰੇ
(ਅ) ਬਾਹਰਲੇ ਮੁਲਕ ਜਾਣ ਬਾਰੇ
(ਈ) ਵਿਹਲੇ ਰਹਿਣ ਬਾਰੇ
(ਸ) ਕੋਈ ਨਹੀਂ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪੈਸੇ ਕਮਾਉਣ ਬਾਰੇ।

2. ਬੁੱਢਾ ਤੇ ਬੁੱਢੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਰ ਗਿਆ ਸੀ ?
(ਉ) ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਕੇ
(ਅ) ਸੱਪ ਦੇ ਡੱਸਣ ਨਾਲ
(ਈ) ਦੁਰਘਟਨਾ ਵਿਚ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਗਲਤ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਸੱਪ ਦੇ ਡੱਸਣ ਨਾਲ

3. ਦੋ ਕੁੜੀਆਂ ਕਿਉਂ ਖੜੀਆਂ ਰਹਿ ਗਈਆਂ ?
(ਉ) ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਕੋਟੀਆਂ ਨਹੀਂ ਸਨ
(ਅ) ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦੂਰ ਸਨ
(ਈ) ਉਹ ਘਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਡਰਦੀਆਂ ਸਨ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਗ਼ਲਤ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਕੋਟੀਆਂ ਨਹੀਂ ਸਨ।

4. ਜਿਹੜੇ ਬੱਚੇ ਕੋਟੀਆਂ ਪਾ ਕੇ ਨਹੀਂ ਆਏ ਸਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ……..!
(ਉ) ਘਰ ਭੇਜਿਆ।
(ਆ) ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ
(ੲ) ਜਮਾਤ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਘਰ ਭੇਜਿਆ।

ਖਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :

1. ਪਹਿਲੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸੋਚਿਆ।
2. ਉਹ ਮੁੰਡਾ ਬੁੱਢਾ-ਬੁੱਢੀ ਨੂੰ …………………………. ਲੈ ਗਿਆ।
3. ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਸੋਹਣੀਆਂ ਦੋ …………………………. ਲਿਆ ਕੇ ਦੇ ਦਿੱਤੀਆਂ।
ਉੱਤਰ :
1. ਪੈਸੇ ਕਮਾਉਣ
2. ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ
3. ਕੋਟੀਆਂ

ਸਹੀ/ਗਲਤ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :

1. ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਕੋਈ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।
2. ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਬੁੱਢਾ-ਬੁੱਢੀ ਦੀ ਫਸਲ-ਬਾੜੀ ਕੀਤੀ।
3. ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੂਜੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਖੁਸ਼ ਹੋਏ।
4. ਵੱਡੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
1. ਗਲਤ
2. ਠੀਕ
3. ਠੀਕ
4. ਠੀਕ

ਮਾਈਂਡ ਮੈਪਿੰਗ :

ਉੱਤਰ :

ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

1. ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ – (ਉ) ਬੁੱਢਾ-ਬੁੱਢੀ ਦੀ ਸੇਵਾ
2. ਛੋਟਾ ਪੁੱਤਰ – (ਅ) ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਘਰ ਜਾਣਾ
3. ਮੀਂਹ ਪੈਣਾ – (ਇ) ਕੋਟੀ ਨਾ ਹੋਣਾ
4. ਦੋ ਕੁੜੀਆਂ – (ਸ) ਪੈਸਾ ਕਮਾਉਣਾ।
ਉੱਤਰ :
1. (ਸ)
2. (ਉ)
3. (ਅ)
4. (ਇ)

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪਿਤਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋਵਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਸਮਾਂ ਦਿੱਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦਿੱਤਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਕੀ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਉਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਪੈਸੇ ਕਮਾਉਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਪੈਸੇ ਕਮਾਉਣ ਲਈ ਕੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਉਸਨੇ ਹੱਟੀ ਖੋਲ੍ਹ ਲਈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਬੁੱਢਾ-ਬੁੱਢੀ ਕਿਉਂ ਰੋ ਰਹੇ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਸੱਪ ਦੇ ਡੱਸਣ ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਚੰਗਿਆਈ ਬਾਰੇ ਕੀ ਕਿਹਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੈਸੇ ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਜੱਗ ਕਮਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ਕਮਾਈ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੀ ਚੰਗਿਆਈ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਨਿਮਨ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਮਦਦ ਬਾਰੇ ਕੁੱਝ ਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :

• ਪਹਿਲੀ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
• ਦੂਜੀ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਬਜ਼ੁਰਗ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦਾ ਸਮਾਨ ਦੇ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

Punjab State Board PSEB 5th Class Welcome Life Book Solutions Chapter 6 ਸਭ ਦਾ ਬਰਾਬਰ ਸਤਿਕਾਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Welcome Life Chapter 6 ਸਭ ਦਾ ਬਰਾਬਰ ਸਤਿਕਾਰ

Welcome Life Guide for Class 5 PSEB ਸਭ ਦਾ ਬਰਾਬਰ ਸਤਿਕਾਰ Textbook Questions and Answers

(ਉ) ਸਮਾਜਕ ਮੇਲ-ਜੋਲ
ਲੋਕ-ਕਿੱਤਾਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ

ਅਭਿਆਸ : 1
ਸਹੀ ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ

ਉੱਤਰ :

ਅਭਿਆਸ: 2
ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਦੱਸੇਗਾ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧੰਦਿਆਂ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਹੈ ਇਹ ਸਾਰੇ ਧੰਦੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਾਜਕ ਲੋੜ ਵਿੱਚੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਨ ਕੋਈ ਵੀ ਧੰਦਾ ਚੰਗਾ-ਮਾੜਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਸਾਰੇ ਧੰਦਿਆਂ ਦਾ ਆਪਸ ‘ਚ ਗੂੜ੍ਹਾ ਸੰਬੰਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਲੋਕ-ਕਿੱਤਾਕਾਰ ਲੋਕ-ਕਲਾਕਾਰ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਹਰ ਲੋਕ-ਕਿੱਤੇ ਦੀ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਮੂਲ ਸਮੱਗਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਨਵੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਵੇਂ ਧੰਦੇ ਆਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਆਰਹੇ ਹਨ

ਅਭਿਆਸ: 3
ਹਰੇਕ ਲੋਕ-ਧੰਦੇ ਦੀ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਮੂਲ ਸਮੱਗਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਕੋਲੋਂ ਮੂਲ ਸਮੱਗਰੀ ਸੰਬੰਧੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛੇਗਾ ਤੇ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰਨ ਨੂੰ ਕਹੇਗਾ

ਲੋਕ-ਧੰਦਾ – ਸਮੱਗਰੀ
ਤਰਖਾਣਾ ਕੰਮ – ਲੱਕੜੀ
ਲੁਹਾਰਾ ਕੰਮ – ……………………….
ਸੁਨਿਆਰ – ……………………….
ਜੁੱਤੀਆਂ – ……………………….
ਬਣਾਉਣਾ – ……………………….
ਉੱਤਰ :
ਲੋਕ-ਧੰਦਾ – ਸਮੱਗਰੀ
ਤਰਖਾਣਾ ਕੰਮ – ਲੱਕੜੀ
ਲੁਹਾਰਾ ਕੰਮ – ਲੋਹਾ
ਸੁਨਿਆਰ – ਸੋਨਾ
ਜੁੱਤੀਆਂ ਬਣਾਉਣਾ – ਚਮੜਾ

(ਅ) ਅਸੀਂ ਸਭ ਬਰਾਬਰ ਹਾਂ !
ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਜੰਗਲ ਤੋਂ ਸਮਾਜ ਤੱਕ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪਸੂ ਤੋਂ ਸਮਾਜਕ ਪਸੂ ਬਣਨ ਲਈ ਕਰੋੜਾਂ ਸਾਲ ਲੱਗ ਗਏ ਆਰੰਭ ‘ਚ ਚੁਫ਼ੇਰੇ ਜੰਗਲ ਹੀ ਜੰਗਲ ਸਨ ਮਨੁੱਖ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਚ ਵੱਸਦੇ ਸਨ ਉਹ ਗੁਫ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਦਰੱਖਤਾਂ ਉੱਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਪੱਕਾ ਟਿਕਾਣਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ ਰੁੱਤਾਂ ਬਦਲਦੀਆਂ ਤਾਂ ਉਹ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਵੀ ਬਦਲ ਲੈਂਦੇ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਪਹਿਨਣ ਲਈ ਕੱਪੜਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ ਉਹ ਪੱਥਰ ਦੇ ਔਜ਼ਾਰਾਂ ਨਾਲ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮਾਸ ਖਾਲੈਂਦੇ ਤੇ ਖੱਲ ਨੂੰ ਸੁਕਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਦੇਹ ਉੱਤੇ ਲੈ ਲੈਂਦੇ

ਜਦੋਂ ਕਦੇ ਅਸਮਾਨੀ ਬਿਜਲੀ ਨਾਲ ਜੰਗਲ ‘ਚ ਅੱਗ ਲੱਗਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਬਹੁਤ ਡਰ ਜਾਂਦੇ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਅੱਗ ਬਹੁਤ ਡਰਾਉਣੀ ਅਤੇ ਬੇਕਾਬੂ ਜਿਹੀ ਚੀਜ਼ ਸੀ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪੱਥਰ ਦੇ ਅੱਜ਼ਾਰ ਬਣਾਉਂਦਿਆਂ, ਪੱਥਰਾਂ ਦੀ ਰਗੜ ਨਾਲ ਅਚਾਨਕ ਅੱਗ ਦੀ ਚਿੰਗਾਰੀ ਨਿਕਲੀ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਇਹ ਸੋਚ ਉੱਭਰੀ ਕਿ ਇਸ ਚਿੰਗਾਰੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਨ-ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾਏ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੱਗ ਦੀ ਖੋਜ ਹੋਈ ਇਸ ਖੋਜ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜਿਉਣ ਦੇ ਢੰਗ ਨੂੰ ਬਦਲ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਉਹ ਮਾਸ ਨੂੰ ਅੱਗ ‘ਤੇ ਪਕਾ ਕੇ ਖਾਣ ਲੱਗਾ ਉਹ ਅੱਗ ਨਾਲ਼ ਲੋੜ ਜੋਗਾ ਜੰਗਲ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ ਤੇ ਉਸ ਸਾਫ਼ ਥਾਂ ਤੇ ਖੇਤੀਕਰਨਲੱਗਪਿਆ

ਅੱਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਪਹੀਏ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰ ਲਈ ਪਹੀਏ ਦੀ ਖੋਜ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ। ਮਨੁੱਖ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਦਾ ਗਿਆ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਸੰਕੇਤਾਂ ਜਾਂ ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿੰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਫਿਰ ਉਹ ਹਰੇਕ ਸ਼ੈਅ ਨੂੰ ਨਾਂ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਇਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਸਭ ਨਾਲੋਂ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ।

ਪਹਿਲਾਂ-ਪਹਿਲ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਤਕੜਾ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਫਿਰ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਸੋਹਣਾ ਦਿਖਣ ਦੀ ਖ਼ਾਹਸ਼ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਉਹ ਕੁਦਰਤੀ ਸ਼ੈਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਬਣਾਉਣ ਲੱਗਾ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਉਹ ਘੋਗੇ-ਸਿੱਪੀਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੱਡੀਆਂ ਤੱਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਲਈ ਵਰਤਦਾ ਰਿਹਾ ਸੋਹਣਾ ਦਿਖਣ ਦੀ ਇਹ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਉਸ ਨੂੰ ਸਦੀਆਂ ਬਾਅਦ ਸੋਨੇ-ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਤੱਕ ਲੈ ਗਈ

ਜੰਗਲ ਤੋਂ ਸਮਾਜ ਤੱਕ ਆਉਂਦਿਆਂ, ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਬੜਾ ਕੁਝ ਸਿਰਜਿਆ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਸਨੇ ਕੱਪੜਾ ਬੁਣਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਲੋਹੇ ਦੇ ਔਜ਼ਾਰ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰ ਬਣਨ ਲੱਗੇ ਲੱਕੜੀ ਨੂੰ ਤਰਾਸ਼ ਕੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਣ ਲੱਗੀਆਂ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਅਨਾਜ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਬਣਾਏ ਜਾਣ ਲੱਗੇ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਨੰਗੇ ਪੈਰਾਂ ਨਾਲ ਸਫ਼ਰ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਫਿਰ ਇਸ ਨੇ ਮੋਏ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਚੰਮ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ

ਵਕਤ ਦੇ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਭਟਕਣ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋਣ ਲੱਗਾ ਉਹ ਇੱਕ ਥਾਂ ਟਿਕ ਕੇ ਜਿਉਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇਣ ਲੱਗਾ ਗੁਫ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਦਰਖ਼ਤਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਉਹਨੇ ਘਾਹ-ਫੂਸ ਦੇ ਚਾਰੇ ਤੇ ਝੌਪੜੀਆਂ ਬਣਾਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਕੱਚੀਆਂ ਤੇ ਫਿਰ ਇਹਨਾਂ ਇੱਟਾਂ ਨੂੰ ਪਕਾ ਕੇ ਪੱਕੇ ਮਕਾਨ ਬਣਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਕਰੋੜਾਂ ਵਰਿਆਂ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੱਜ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਰੱਕੀ ਦੀਆਂ ਸਿਖ਼ਰਾਂ ਨੂੰ ਛੋਹ ਰਿਹਾ ਹੈ ।

ਸਿੱਟਾ : ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸੀ ਇਸ ਸਿੱਟੇ । ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਹਾਂ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਜਾਤੀ ਨੇ ਕਰੋੜਾਂ ਵਰਿਆਂ ਦੇ ਮਿਹਨਤ ਭਰੇ ਸਫ਼ਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅੱਜ ਵਾਲਾ ਮੁਕਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਇਹ ਗੱਲ ਯਾਦ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖਤਾਂ ਨੂੰ ਅੱਜ ਵਾਲੇ ਮੁਕਾਮ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਆਪਣਾ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆਹੈ ਸੋ, ਸਭ ਮਨੁੱਖ ਬਰਾਬਰ ਹਨ

ਅਭਿਆਸ : 1

ਪ੍ਰਸ਼ਨੋਤਰੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1. ਆਰੰਭ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ………………………….. ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ (ਗੁਫ਼ਾ, ਝੋਪੜੀ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2. ਆਰੰਭ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ………………………….. ਪਹਿਨਦਾ ਸੀ ਕੱਪੜੇ, ਖੱਲ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3. ਖ਼ਾਲੀ ਸਥਾਨ ਭਰੋ ………………………….. ਦੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਨੁੱਖ ਮਾਸ ਨੂੰ ਪਕਾ ਕੇ ਖਾਣ ਲੱਗਾ (ਅੱਗ, ਪਾਣੀ)
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4, ਮਨੁੱਖ ਘੋਗੇ ਸਿੱਪੀਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੱਡੀਆਂ ਤੱਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਲਈ ਵਰਤਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਠੀਕ ਜਾਂ ਗਲਤ)
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5. ਖ਼ਾਲੀ ਸਥਾਨ ਭਰੋ : ਮਨੁੱਖ ਲੋੜ ਜੋਗਾ ………………………….. ਸਾਫ਼ ਕਰਕੇ ਉਸ ਸਾਫ਼ ਥਾਂ ………………………….. ਕਰਨ ਲੱਗਾ। (ਖੇਤੀ, ਜੰਗਲ)
ਉੱਤਰ :
1. ਗੁਫ਼ਾ
2. ਖੱਲ
3. ਅੱਗ
4. ਠੀਕ
5. ਜੰਗਲ, ਖੇਤੀ।

ਅਭਿਆਸ : 2
ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੜਾਵਾਂ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਟਿਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨਗੇ
ਉੱਤਰ :
1. ਅੱਗ ਦੀ ਖੋਜ-ਮਾਸ ਨੂੰ ਪਕਾ ਕੇ ਖਾਣ ਲੱਗੇ।
2. ਪਹੀਏ ਦੀ ਖੋਜ-ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ
3. ਸੋਹਣਾ ਦਿਖਣਾ-ਸੋਨੇ-ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਕੱਪੜਾ ਬੁਣਨਾ, ਲੋਹੇ ਦੇ ਔਜ਼ਾਰ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰ, ਲੱਕੜੀ ਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ, ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਭਾਂਡੇ, ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਚੰਮ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਆਦਿ ਦੀ ਆਪਣੇ ਫ਼ਾਇਦੇ ਲਈ ਖੋਜ ਕੀਤੀ, ਗੁਫ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਝੌਪੜੀਆਂ ਤੇ ਫਿਰ ਘਰ ਪਾ ਲਏ।

PSEB 5th Class Welcome Life Guide ਸਭ ਦਾ ਬਰਾਬਰ ਸਤਿਕਾਰ Important Questions and Answers

ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

1. ਸੋਨੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
(ਉ) ਲੁਹਾਰ
(ਅ) ਸੁਨਿਆਰ
(ੲ) ਘੁਮਿਆਰ
(ਸ) ਕੋਈ ਨਹੀਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਸੁਨਿਆਰ।

2. ਲੋਹੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
(ਉ) ਲੁਹਾਰ
(ਅ) ਭਠਿਆਰਨ
(ੲ) ਘੁਮਿਆਰ
(ਸ) ਕੋਈ ਨਹੀਂ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਲੁਹਾਰ।

3. ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
(ਉ) ਤਰਖਾਣ
(ਅ) ਸੁਨਿਆਰ
(ਇ) ਘੁਮਿਆਰ
(ਸ) ਕੋਈ ਨਹੀਂ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਤਰਖਾਣ।

4. ਭਠਿਆਰਨ ਲਈ ਮੂਲ ਸਮੱਗਰੀ ਹੈ।
(ੳ) ਲੱਕੜੀ
(ਅ) ਦਾਣੇ
(ੲ) ਸੋਨਾ
(ਸ) ਲੋਹਾ
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਦਾਣੇ।

5. ਪਹਿਲਾਂ ਮਨੁੱਖ ਕਿੱਥੇ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ?
(ੳ) ਗੁਫ਼ਾ ਵਿੱਚ
(ਅ) ਝੌਪੜੀ ਵਿਚ
(ਏ) ਮਹਿਲਾਂ ਵਿਚ
(ਸ) ਪੱਕੇ ਘਰ ਵਿਚ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਗੁਫ਼ਾ ਵਿੱਚ।

6. ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿੱਤਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਕਿਹੜਾ ਕਥਨ ਸਹੀ ਹੈ?
(ੳ) ਕੋਈ ਵੀ ਕਿੱਤਾ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
(ਅ) ਵੱਧ ਕਮਾਈ ਵਾਲੇ ਕਿੱਤੇ ਹੀ ਉੱਤਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
(ਇ) ਸਾਨੂੰ ਸਾਰੇ ਕਿੱਤਿਆਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ਕਥਨ ਸਹੀ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਸਾਨੂੰ ਸਾਰੇ ਕਿੱਤਿਆਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਖਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :

1. ਮਨੁੱਖ ਅੱਗ ਦੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ………………………. ਪਕਾ ਕੇ ਖਾਣ ਲਗ ਪਿਆ।
2. ਸੁਨਿਆਰ ………………………. ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
3. ………………………. ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
1. ਮਾਸ
2. ਸੋਨੇ
3. ਕਿਸਾਨ।

ਸਹੀ/ਗ਼ਲਤ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :

1. ਘੁਮਿਆਰ ਜੁੱਤੀਆਂ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
2. ਪਹੀਏ ਦੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
3. ਨੰਗੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਚੰਮ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਪਾ ਲਈਆਂ।
ਉੱਤਰ :
1. ਗਲਤ
2. ਗਲਤ
3. ਠੀਕ

ਮਾਈਂਡ ਮੈਪਿੰਗ :

ਉੱਤਰ :

ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

1. ਅੱਗ ਦੀ ਖੋਜ, – (ਉ) ਸੋਨੇ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਗਹਿਣੇ
2. ਸੋਹਣੀ ਦਿੱਖ – (ਅ) ਮਾਸ ਪਕਾ ਕੇ ਖਾਣਾ
3. ਪਹੀਏ ਦੀ ਖੋਜ – (ਇ) ਘੁਮਿਆਰ
4. ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ – (ਸ) ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ
ਉੱਤਰ :
1. (ਅ)
2. (ਉ)
3. (ਸ)
4. (ਇ)

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੁਝ ਕਿੱਤਾਕਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸੁਨਿਆਰ, ਕਿਸਾਨ, ਭਠਿਆਰਨ, ਲੁਹਾਰ, ਤਰਖਾਣ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਲੁਹਾਰ ਦਾ ਕੀ ਕੰਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਉਹ ਲੋਹੇ ਦਾ ਸਮਾਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੁਨਿਆਰ ਕੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਉਹ ਸੋਨੇ-ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਕਿੱਥੇ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਗੁਫ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅਤੇ ਦਰਖ਼ਤਾਂ ‘ਤੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਿੰਨੇ ਵਰਿਆਂ ਦੇ ਸਫਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਨੁੱਖ ਅੱਜ ਦੇ ਮੁਕਾਮ ‘ਤੇ ਪੁੱਜਿਆ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਕਰੋੜਾਂ ਵਰਿਆਂ ਦਾ ਸਫਰ ਕਰ ਕੇ ਮਨੁੱਖ ਅੱਜ ਦੇ ਮੁਕਾਮ ‘ਤੇ ਪੁੱਜਿਆ ਹੈ।

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ Ex 4.2 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ Exercise 4.2

प्रश्न 1.
मिलान कीजिए :


हल:
(क) \(\frac{1}{2}\) आधा हिस्सा
(ख) \(\frac{1}{4}\) एक चौथाई हिस्सा
(ग) \(\frac{1}{6}\) छठा हिस्सा
(घ) \(\frac{1}{8}\) आठवां हिस्सा
(ङ) \(\frac{1}{3}\) एक तिहाई हिस्सा
(च) \(\frac{2}{3}\) दो तिहाई हिस्सा

प्रश्न 2.
मिलान कीजिए :
(क) \(\frac{1}{10}\) — (i) एक चौथाई भाग
(ख) \(\frac{1}{2}\) — (ii) आधा भाग
(ग) \(\frac{1}{4}\) — (iii) एक तिहाई भाग
(घ) \(\frac{1}{8}\) — (iv) छठा भाग
(ङ) \(\frac{1}{6}\) — (v) दसवाँ भाग
(च) \(\frac{1}{3}\) — (vi) आठवाँ भाग
हल:
(क) \(\frac{1}{10}\) — (v) दसवाँ भाग
(ख) \(\frac{1}{2}\) — (ii) आधा भाग
(ग) \(\frac{1}{4}\) — (i) एक चौथाई भाग
(घ) \(\frac{1}{8}\) — (vi) आठवाँ भाग
(ङ) \(\frac{1}{6}\) — (iv) छठा भाग
(च) \(\frac{1}{3}\) — (iii) एक तिहाई भाग

प्रश्न 3.
रिक्त स्थान भरिए :
(क) 9 अमरूदों का \(\frac{1}{3}\) भाग = ________________ अमरूद
(ख) 12 टॉफियों का \(\frac{1}{6}\) भाग = ________________ टॉफियाँ
(ग) 18 कुल्फियों का \(\frac{1}{6}\) भाग = ________________ कुल्फियाँ
(घ) 16 पेंसिलों का \(\frac{1}{4}\) भाग = ________________ पेंसिलें
(ङ) 20 रूपए का \(\frac{1}{10}\) भाग = ________________ रूपए
(च) 100 पेंसिलों का \(\frac{1}{10}\) भाग = ________________ पेंसिलें
(छ) 100 सेंटीमीटर का \(\frac{1}{10}\) भाग = ________________ सेंटीमीटर
(ज) 32 लड्डुओं का \(\frac{1}{8}\) भाग = ________________ लड्डू
हल:
(क) 9 × \(\frac{1}{3}\) = 3,
(ख) 12 × \(\frac{1}{6}\) = 2,
(ग) 18 × \(\frac{1}{6}\) = 3,
(घ) 16 × \(\frac{1}{4}\) = 4,
(ङ) 20 × \(\frac{1}{10}\) = 2,
(च) 100 × \(\frac{1}{10}\) = 10,
(छ) 100 × \(\frac{1}{10}\) = 10,
(ज) 32 × \(\frac{1}{8}\) = 4

प्रश्न 4.
नेहा के मामा जी एक बड़ी चॉकलेट लेकर आए जो निम्न अंकित चित्र के समान थी :

(क) नेहा ने अपनी चॉकलेट का आधा हिस्सा अपनी बहन निधि को देने के बारे में सोचा, अब बताओ कि नेहा ने अपनी चॉकलेट के कितने टुकड़े निधि को दिए ?
(ख) नेहा ने इस चॉकलेट का आठवाँ हिस्सा अपनी दादी को देने के बारे में सोचा, अब बताओ कि वह अपनी चॉकलेट के कितने टुकड़े दादी जी को देगी ?
(ग) नेहा ने चॉकलेट का एक चौथाई हिस्सा अपनी मम्मी को देने के बारे में सोचा, अब बताओ कि वह अपनी मामी को कितने टुकड़े देगी ?
(घ) उपरोक्त के अनुसार सभी को देने के बाद बाकी चॉकलेट नेहा ने खा ली। उसको चॉकलेट के कितने टुकड़े मिले होंगे ?
हल:
(क) निधि को दिए = \(\frac{1}{2}\) × 16 = 8 टुकड़े।
(ख) दादी जी को दिए = \(\frac{1}{8}\) × 16 = 2 टुकड़े।
(ग) मम्मी को दिए = \(\frac{1}{4}\) × 16 = 4 टुकड़े
(घ) नेहा को मिले = 16 – (8 + 2 + 4) = 16 – 14 = 2 टुकड़े

प्रश्न 5.
अर्जुन पाँचवीं कक्षा में पढ़ता है। वह अपना दिन निम्नलिखित अनुसार व्यतीत करता है:
• पूरे दिन का एक चौथाई समय स्कूल में
• पूरे दिन का एक तिहाई समय नींद लेने में
• पूरे दिन का 12 वाँ हिस्सा टी०वी० देखने में
• पूरे दिन का 12वाँ हिस्सा खेलने में
• पूरे दिन का 8वाँ हिस्सा पढ़ने में लगाता है।
• दादी-दादी के साथ दिन का 8वाँ हिस्सा व्यतीत करता है।
बताइए :
(क) अर्जुन प्रतिदिन स्कूल में कितना समय व्यतीत करता है ?
(ख) अर्जन प्रतिदिन कितने घंटे सोता है ?
(ग) अर्जुन कितना समय टी०वी० देखता है ?
(घ) अर्जुन कुल मिलाकर कितना समय खेलने में लगाता है ?
(ङ) अर्जुन कितने घंटे घर पर पढ़ता है ?
(च) दादा-दादी के साथ कितना समय व्यतीत करता है ?
नोट : अध्यापक विद्यार्थियों को बताएगा कि एक दिन में 24 घंटे होते हैं।
हल:
(क) स्कूल में व्यतीत समय = \(\frac{1}{4}\) × 24 घंटे = 6 घंटे
(ख) अर्जुन जितना समय सोता है = \(\frac{1}{3}\) × 24 घंटे = 8 घंटे
(ग) अर्जुन जितना समय टी०वी० देखता है = \(\frac{1}{12}\) × 24 घंटे = 2 घंटे
(घ) अर्जुन जितना समय खेलता है = \(\frac{12}{1}\) × 24 घंटे = 2 घंटे
(ङ) अर्जुन जितना समय घर पर पढ़ता है = \(\frac{1}{8}\) × 24 घंटे = 3 घंटे
(च) अर्जुन जितना समय दादी-दादी के साथ व्यतीत करता है = \(\frac{1}{8}\) × 24 घंटे = 3 घंटे।