Prasanna

Punjab State Board PSEB 8th Class Maths Book Solutions Chapter 2 ਇੱਕ ਚਲ ਵਾਲੇ ਰੇਖੀ ਸਮੀਕਰਨ Ex 2.2 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Maths Chapter 2 ਇੱਕ ਚਲ ਵਾਲੇ ਰੇਖੀ ਸਮੀਕਰਨ Exercise 2.2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਸੰਖਿਆ ਵਿਚੋਂ \(\frac{1}{2}\) ਘਟਾਉਣ ਅਤੇ ਨਤੀਜ਼ੇ ਨੂੰ \(\frac{1}{2}\) ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨ ‘ਤੇ \(\frac{1}{8}\) ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਸੰਖਿਆ ਕੀ ਹੈ ?
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ ਸੰਖਿਆ = x
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ,
\(\frac{1}{2}\)(x – \(\frac{1}{2}\)) = \(\frac{1}{8}\)
⇒ \(\frac{1}{2}\)x – \(\frac{1}{4}\) = \(\frac{1}{8}\)
⇒ \(\frac{1}{2}\)x = \(\frac{1}{8}\) + \(\frac{1}{4}\)
[\(\frac{1}{4}\) ਨੂੰ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਸਥਾਨ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨ ‘ਤੇ]
⇒ \(\frac{1}{2}\)x = \(\frac{1+2}{8}\)
⇒ \(\frac{1}{2}\)x = \(\frac{3}{7}\)
⇒ x = \(\frac{3×2}{8}\) = \(\frac{3}{4}\)
ਇਸ ਲਈ, ਸੰਖਿਆ \(\frac{3}{4}\) ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇਕ ਆਇਤਾਕਾਰ ਸਵੀਮਿੰਗ ਪੂਲ (Swimming pool) ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਉਸਦੀ ਚੌੜਾਈ ਦੇ ਦੁਗਣੇ ਤੋਂ 2 ਮੀਟਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਇਸਦਾ ਪਰਿਮਾਪ 154 ਮੀਟਰ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਲੰਬਾਈ ਅਤੇ ਚੌੜਾਈ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਮੰਨ ਲਉ ਸਵੀਮਿੰਗ ਪੂਲ ਦੀ ਚੌੜਾਈ = x ਮੀਟਰ
∴ ਸਵੀਮਿੰਗ ਪੂਲ ਦੀ ਲੰਬਾਈ = (2x + 2) ਮੀਟਰ
ਸਵੀਮਿੰਗ ਪੂਲ ਦਾ ਪਰਿਮਾਪ = 2 × (ਲੰਬਾਈ + ਚੌੜਾਈ)
= 2 × (2x + 2 + x)
= 2 × (3x + 2) = (6x + 4) ਮੀਟਰ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ,
6x + 4 = 154
6x = 154 – 4 = 150
x = \(\frac{150}{6}\) = 25
ਇਸ ਲਈ ਸਵੀਮਿੰਗ ਪੁਲ ਦੀ ਚੌੜਾਈ = 25 ਮੀਟਰ
ਸਵੀਮਿੰਗ ਪੂਲ ਦੀ ਲੰਬਾਈ = (2x + 2) = 2 × 25 + 2
= 50 + 2 = 52 ਮੀਟਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਇਕ ਸਮਦੋਭੁਜੀ ਤਿਕੋਣ ਦਾ ਅਧਾਰ , \(\frac{4}{3}\) cm ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪਰਿਮਾਪ 4\(\frac{2}{15}\) cm ਹੈ । ਇਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਬਰਾਬਰ ਭੁਜਾਵਾਂ ਦਾ ਮਾਪ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ ਕਿ ਸਮਦੋਭੁਜੀ ਤਿਕੋਣ ਦੀ ਹਰੇਕ ਬਰਾਬਰ ਭੁਜਾ ਦਾ ਮਾਪ x cm ਹੈ ।
ਸਮਦੋਭੁਜੀ ਤਿਕੋਣ ਦਾ ਪਰਿਮਾਪ = 4\(\frac{2}{15}\) cm
∴ x + x + \(\frac{4}{3}\) = \(\frac{62}{15}\)
⇒ 2x + \(\frac{4}{3}\) = \(\frac{62}{15}\)
⇒ 2x = \(\frac{62}{15}\) – \(\frac{4}{3}\)
(\(\frac{4}{3}\) ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਸਥਾਨ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨ ‘ਤੇ)
⇒ 2x = \(\frac{62-20}{15}\) = \(\frac{42}{15}\)
⇒ x = \(\frac{42}{2×15}\) = \(\frac{7}{5}\) = 1\(\frac{2}{5}\)
ਇਸ ਲਈ ਸਮਦੋਭੁਜੀ ਤਿਕੋਣ ਦੀ ਹਰੇਕ ਬਰਾਬਰ ਭੁਜਾ ਦਾ ਮਾਪ 1\(\frac{2}{5}\) cm ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਦੋ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਜੋੜਫਲ 95 ਹੈ । ਜੇਕਰ ਇਕ ਸੰਖਿਆ ਦੂਸਰੀ ਨਾਲੋਂ 15 ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦੋਨੋਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ ਇਕ ਸੰਖਿਆ = x
∴ ਦੂਸਰੀ ਸੰਖਿਆ = 95 – x
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ,
x + 15 = 95 – x
⇒ x + x = 95 – 15
⇒ 2x = 80
⇒ x = \(\frac{80}{2}\) = 40
∴ ਇਕ ਸੰਖਿਆ = x = 40
ਦੁਸਰੀ ਸੰਖਿਆ = 95 – x = 95 – 40 = 55.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਦੋ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਅਨੁਪਾਤ 5 : 3 ਹੈ । ਜੇਕਰ | ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ 18 ਹੈ, ਤਾਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
ਕਿਉਂਕਿ ਦੋ ਸੰਖਿਆਵਾਂ 5 : 3 ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ ਵਿਚ ਹਨ ।
∴ ਮੰਨ ਲਉ ਪਹਿਲੀ ਸੰਖਿਆ = 5x
ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਸੰਖਿਆ = 3x
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ,
5x – 3x = 18
2x = 18
x = \(\frac{18}{2}\) = 9
∴ ਪਹਿਲੀ ਸੰਖਿਆ = 51 = 5 × 9 = 45.
ਦੂਸਰੀ ਸੰਖਿਆ = 3x = 3 × 9 = 27.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਤਿੰਨ ਲਗਾਤਾਰ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਜੋੜਫਲ 51 ਹੈ । ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ ਪਹਿਲੀ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆ = x
ਲਗਾਤਾਰ ਦੂਸਰੀ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆ = x + 1
ਲਗਾਤਾਰ ਤੀਸਰੀ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆ = x + 2
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ,
x + x + 1 + x + 2 = 51
⇒ 3x + 3 = 51
⇒ 3x = 51 – 3
⇒ 3x = 48
⇒ x = \(\frac{48}{3}\) = 16
∴ ਪਹਿਲੀ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆ ; x = 16
ਦੂਸਰੀ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆ ; x + 1 = 16 + 1 = 17
ਤੀਸਰੀ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆ ; x + 2 = 16 + 2 = 18.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
8 ਦੇ ਤਿੰਨ ਲਗਾਤਾਰ ਗੁਣ ਦਾ ਜੋੜਫਲ 888 ਹੈ । ਗੁਣਹਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ 8 ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਗੁਣਜ 8x ਹੈ ।
ਦੂਸਰਾ ਲਗਾਤਾਰ ਗੁਣਜੇ = 8x + 8
ਤੀਸਰਾ ਲਗਾਤਾਰ ਗੁਣਜ = (8x + 8) + 8
= 8x + 16.
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ,
8x + 8x + 8 + 8x + 16 = 888
⇒ 24x + 24 = 888
⇒ 24x = 888 – 24
⇒ 24x = 864
⇒ x = \(\frac{864}{24}\) = 36
∴ 8 ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਗੁਣਜ = 8x
= 8 × 36 = 288
8 ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਗੁਣਜ = 8x + 8
= 8 × 36 + 8
= 288 + 8 = 296
8 ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਗੁਣਜ = 8x + 16
= 8 × 36 + 16
= 288 + 16 = 304
ਪੜਤਾਲ ਦੇ ਲਈ = 288 + 2 + 304 = 888

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਤਿੰਨ ਲਗਾਤਾਰ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵੱਧਦੇ ਕੁਮ ਲੈ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 2, 3 ਅਤੇ 4 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨ ਫਲ 74 ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਤਿੰਨੋਂ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ ਤਿੰਨ ਲਗਾਤਾਰ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਜੇ ਕੁਮ ਵਿਚ x, x + 1 ਅਤੇ x + 2 ਹਨ ।
∴ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ,
2x + 3 (x + 1) + 4 (x + 2) = 74
⇒ 2x + 3x + 3 + 4x + 8 = 74
⇒ 9x + 11 = 74
⇒ 9x = 74 – 11
⇒ 9x = 63
⇒ x = \(\frac{63}{9}\) = 7
∴ ਪਹਿਲੀ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆ = x = 7
ਦੂਸਰੀ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆ = x + 1 = 7 + 1 = 8.
ਤੀਸਰੀ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆ = x + 2 = 7 + 2 = 9

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਰਾਹੁਲ ਅਤੇ ਹਾਰੂਨ ਦੀ ਵਰਤਮਾਨ ਉਮਰ ਵਿਚ ਅਨੁਪਾਤ 5 : 7 ਹੈ । 4 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਦਾ ਜੋੜ 56 ਸਾਲ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ । ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਕੀ ਹੈ ?
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ ਰਾਹੁਲ ਦੀ ਵਰਤਮਾਨ ਉਮਰ = 5x ਸਾਲ
ਅਤੇ ਹਾਰੁਨ ਦੀ ਵਰਤਮਾਨ ਉਮਰ = 7x ਸਾਲ
ਚਾਰ ਸਾਲ ਬਾਅਦ,
ਰਾਹੁਲ ਦੀ ਉਮਰ = (5x + 4)
ਹਾਰੁਨ ਦੀ ਉਮਰ = (7x + 4)
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ,
(5x + 4) + (7x + 4) = 56
⇒ 5x + 4 + x + 4 = 56
⇒ 12x + 8 = 56
⇒ 12x = 56 – 8
⇒ 12x = 48
⇒ x = \(\frac{48}{12}\) = 4.
∴ ਰਾਹੁਲ ਦੀ ਵਰਤਮਾਨ ਉਮਰ = 5x = 5 × 4 = 20 ਸਾਲ
ਹਾਰੁਨ ਦੀ ਵਰਤਮਾਨ ਉਮਰ = 7x = 7 × 4 = 28 ਸਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਕਿਸੇ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਮੁੰਡੇ ਅਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਵਿਚ ਅਨੁਪਾਤ 7 : 5 ਹੈ । ਜੇਕਰ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਕੁੜੀਆਂ ( ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਨਾਲੋਂ 8 ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਕੁੱਲ ਕਿੰਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਨ ?
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 7x
ਅਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 5x
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ,
7x = 5x + 8
⇒ 7x – 5x = 8
⇒ 2x = 8
⇒ x = \(\frac{8}{2}\) = 4.
∴ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 7x = 7 × 4 = 28
ਅਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 5x = 5 × 4 = 20.
∴ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਕੁੱਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀ = 28 + 20 = 48.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਭਾਈਚੁੰਗ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ, ਉਸਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਨਾਲੋਂ 26 ਸਾਲ ਛੋਟੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ 29 ਸਾਲ ਵੱਡੇ ਹਨ । ਜਦਕਿ ਉਹਨਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਦੀ ਉਮਰਾਂ ਦਾ ਜੋੜ 135 ਸਾਲ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ ਭਾਈਚੁੰਗ ਦੀ ਉਮਰ = x ਸਾਲ
∴ ਭਾਈਚੁੰਗ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਉਮਰ = (x + 29) ਸਾਲ
ਕਿਉਂਕਿ ਤਿੰਨਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਦਾ ਜੋੜ 135 ਸਾਲ ਹੈ |
∴ ਭਾਈਚੁੰਗ ਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦੀ ਉਮਰ
= 135 – (x + x + 29)
= 135 – (2x + 29)
= 135 – 2x – 29
= 106 – 2x …(1)
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ,
ਭਾਈਚੁੰਗ ਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦੀ ਉਮਰ
= (x + 29) + 26
= x + 55 …(2)
∴ (1) ਅਤੇ (2) ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ :
106 – 2x = x + 55
106 – 55 = x + 2x
51 = 3x
x = \(\frac{51}{3}\) = 17 ਸਾਲ
∴ ਭਾਈਚੁੰਗ ਦੀ ਉਮਰ = 17 ਸਾਲ
ਭਾਈਚੁੰਗ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਉਮਰ = x + 29
= 17 + 29
= 46 ਸਾਲ
ਭਾਈਚੁੰਗ ਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦੀ ਉਮਰ = x + 55
= 17 + 55
= 72 ਸਾਲ ਲੈ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
15 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਰਵੀ ਦੀ ਉਮਰ ਉਸਦੀ ਵਰਤਮਾਨ ਉਮਰ ਤੋਂ ਚਾਰ ਗੁਣਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ । ਰਵੀ ਦੀ ਵਰਤਮਾਨ ਉਮਰ ਕੀ ਹੈ ?
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ ਰਵੀ ਦੀ ਵਰਤਮਾਨ ਉਮਰ = x ਸਾਲ
15 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਰਵੀ ਦੀ ਉਮਰ = (x + 15) ਸਾਲ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ,
x + 15 = 4x
⇒ 4x – 1 = 15
⇒ 3x = 15
x = \(\frac{15}{3}\) = 5
∴ ਰਵੀ ਦੀ ਵਰਤਮਾਨ ਉਮਰ = 5 ਸਾਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਇਕ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ \(\frac{5}{2}\) ਗੁਣਾ ਕਰਕੇ \(\frac{2}{3}\) ਜੋੜਨ ਤੇ \(-\frac{7}{12}\) ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਸੰਖਿਆ ਕੀ ਹੈ ?
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ = x
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ,
\(\frac{5}{2}\)x + \(\frac{2}{3}\) = \(\frac{-7}{12}\)
⇒ \(\frac{5}{2}\)x = \(-\frac{7}{12}\) – \(\frac{2}{3}\)
(\(\frac{2}{3}\) ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਪੱਖ ਅੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਤੇ)
⇒ \(\frac{5}{2}\)x = \(\frac{-7-8}{12}\)
⇒ \(\frac{5}{2}\)x = \(\frac{-15}{12}\)
⇒ 12 × 5x = 2 × -15 (ਤਿਰਛੀ ਗੁਣਾ ਕਰਨ ਤੇ)
⇒ x = \(\frac{2×-15}{125}\) = \(-\frac{1}{2}\)
ਇਸ ਲਈ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ \(-\frac{1}{2}\) ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਲਕਸ਼ਮੀ ਇਕ ਬੈਂਕ ਵਿਚ ਖਜ਼ਾਨਚੀ ਹੈ । ਉਸ ਕੋਲ ਨਗਦੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ₹100, ₹ 50 ਅਤੇ ₹ 10 ਵਾਲੇ ਨੋਟ ਹਨ । ਉਹਨਾਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 2 : 3 : 5 ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕੁੱਲ ਮੁੱਲ ₹ 4,00,000 ਹੈ । ਉਸਦੇ ਕੋਲ ਹਰੇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਿੰਨੇ-ਕਿੰਨੇ ਨੋਟ ਹਨ ?
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ ₹ 100 ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 2x
₹ 50 ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 3x
ਅਤੇ ₹ 10 ਵਾਲੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 5
∴ ਉਸਦੇ ਕੋਲ ਕੁੱਲ ਧਨ ਰਾਸ਼ੀ = 2x × 100 + 3x + 50 + 5x × 10
= 200x + 150x + 50x
= 400x
∴ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ,
400x = 400000
x = \(\frac{400000}{400}\) = 1000.
∴ 100 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 2x
= 2 × 1000 = 2000
50 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 31
= 3 × 1000 = 3000
10 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 5
= 5 × 1000 = 5000.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਮੇਰੇ ਕੋਲ ₹ 300 ਮੁੱਲ ਦੇ ₹1, ₹ 2 ਅਤੇ ₹ 5 ਵਾਲੇ ਸਿੱਕੇ ਹਨ । ₹ 2 ਵਾਲੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ₹ 5 ਵਾਲੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਦਾ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਸੰਖਿਆ 160 ਹੈ । ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਹਰੇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਿੰਨੇ-ਕਿੰਨੇ ਸਿੱਕੇ ਹਨ ?
ਹੱਲ:
ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਕੁੱਲ ਧਨ = ₹ 300
ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ = 160
ਮੰਨ ਲਉ ₹ 5 ਵਾਲੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = x
∴ ₹ 2 ਵਾਲੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 3x
∴ ₹ 1 ਵਾਲੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 160 – (x + 3x)
= 160 – 4x.
∴ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਕੁੱਲ ਧਨ = 5 × x + 2 × 31 + 1 × 160 – 4x)
= 5x + 6x + 160 – 4x
= 164 + 7x
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ,
160 + 7x = 300
7x = 300 – 160
7x = 140
x = \(\frac{140}{7}\) = 20
∴ ₹ 5 ਵਾਲੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = x = 20
₹ 2 ਵਾਲੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 3x = 3 × 20
= 60
₹ 1 ਵਾਲੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 160 – 4x
= 160 – 4 × 20
= 160 – 80 = 80

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਇਕ ਲੇਖ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੇ ਇਹ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ₹ 100 ਅਤੇ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਹਰੇਕ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ₹ 25 ਇਨਾਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ । ਜੇਕਰ ਇਨਾਮਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡੀ ਰਾਸ਼ੀ ₹ 3,000 ਹੈ ਤਾਂ ਕੁੱਲ 63 ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
ਕੁੱਲ ਇਨਾਮ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ = ₹ 3000
ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਇਨਾਮ = ₹ 100
ਹਰੇਕ ਭਾਗ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਇਨਾਮ = ₹ 25
ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਸੰਖਿਆ = 63
ਮੰਨ ਲਉ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ= x
∴ ਨਾ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = (63 – x)
∴ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੰਡੀ ਗਈ ਰਾਸ਼ੀ = ₹ 100 × x
= ₹ 100x
ਨਾ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੰਡੀ ਗਈ ਰਾਸ਼ੀ
= ₹ 25 × (63 – x)
∴ ਕੁੱਲ ਇਨਾਮ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ = ₹ 100 x + 25 x
₹ (63 – x)
∴ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਹੈ :
100x + 25 (63 – x) = 3000
⇒ 100x + 1575 – 251 = 3000
⇒ 75x = 3000 – 1575
⇒ 75x = 1425
⇒ x = \(\frac{1425}{75}\) = 19.
∴ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = x = 19.

Punjab State Board PSEB 8th Class Maths Book Solutions Chapter 2 ਇੱਕ ਚਲ ਵਾਲੇ ਰੇਖੀ ਸਮੀਕਰਨ Ex 2.1 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Maths Chapter 2 ਇੱਕ ਚਲ ਵਾਲੇ ਰੇਖੀ ਸਮੀਕਰਨ Exercise 2.1

ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
x – 2 = 7.
ਉੱਤਰ:
x – 2 = 7
⇒ x = 7 + 2 (ਸਥਾਨ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨ ‘ਤੇ)
⇒ x = 9.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
y + 3 = 10
ਹੱਲ:
y + 3 = 10
⇒ y = 10 – 3 (ਸਥਾਨ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨ ‘ਤੇ)
⇒ y = 7

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
6 = z + 2.
ਹੱਲ:
6 = z + 2
⇒ 6 – 2 = z (ਸਥਾਨ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨ ‘ਤੇ)
⇒ 4 = z.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
\(\frac{3}{7}\) + x = \(\frac{17}{7}\).
ਹੱਲ:
\(\frac{3}{7}\) + x = \(\frac{17}{7}\) (ਸਥਾਨ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨ ‘ਤੇ) ਜੋ
⇒ x = \(\frac{17}{7}\) – \(\frac{3}{7}\) = \(\frac{17-3}{7}\) = \(\frac{14}{7}\) = 2.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
6x = 12.
ਹੱਲ:
6x = 12
⇒ x = \(\frac{12}{6}\) = 2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
\(\frac{t}{5}\) = 10.
ਹੱਲ:
\(\frac{t}{5}\) = 10 (ਤਿਰਛੀ ਗੁਣਾ ਦੁਆਰਾ)
⇒ t = 10 × 5 = 50.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
\(\frac{2x}{3}\) = 18.
ਹੱਲ:
\(\frac{2x}{3}\) = 18
⇒ 2x = 18 × 3 (ਤਿਰਛੀ ਗੁਣਾ ਦੁਆਰਾ)
⇒ x = \(\frac{18×3}{2}\) = 9 × 3 = 27.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
1.6 = \(\frac{y}{1.5}\)
ਹੱਲ:
1.6 = \(\frac{y}{1.5}\)
⇒ 1.6 × 1.5 = y (ਤਿਰਛੀ ਗੁਣਾ ਦੁਆਰਾ)
⇒ 2.40 = y
⇒ y = 2.4

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
7x – 9 = 16.
ਹੱਲ:
7x – 9 = 16
⇒ 7x = 16 + 9 (ਸਥਾਨ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨ ‘ਤੇ)
⇒ 7x = 25
⇒ x = \(\frac{25}{7}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
14y – 8 = 13.
ਹੱਲ:
14y – 8 = 13
⇒ 14y = 13 + 8 (ਸਥਾਨ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨ ‘ਤੇ)
⇒ 14y = 21
⇒ y = \(\frac{21}{14}\) = \(\frac{3}{2}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
17 + 6p = 9.
ਹੱਲ:
17 + 6p = 9
⇒ 6p = 9 – 17 (ਸਥਾਨ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨ ‘ਤੇ)
⇒ 6p = – 8
⇒ p = \(\frac{-8}{6}\) = \(\frac{-4}{3}\).

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
\(\frac{x}{3}\) + 1 = \(\frac{7}{15}\)
ਹੱਲ:
\(\frac{x}{3}\) + 1 = \(\frac{7}{15}\)
⇒ \(\frac{x}{3}\) = \(\frac{7}{15}\) – 1 (ਸਥਾਨ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨ ‘ਤੇ)
⇒ \(\frac{x}{3}\) = \(\frac{7-15}{15}\)
⇒ \(\frac{x}{3}\) = \(\frac{-8}{15}\) (ਤਿਰਛੀ ਗੁਣਾ ਦੁਆਰਾ)
⇒ x = \(\frac{-8×3}{15}\) = \(\frac{-8}{5}\).

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 19 ਤਿੰਨ ਸਵਾਲ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 19 ਤਿੰਨ ਸਵਾਲ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 6 PSEB ਤਿੰਨ ਸਵਾਲ Textbook Questions and Answers

ਤਿੰਨ ਸਵਾਲ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ਉ) ਰਾਜੇ ਨੇ ਤਿੰਨ ਸਵਾਲ ਕਿਉਂ ਪੁੱਛੇ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਰਾਜੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ – ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਹੋਰ ਠੀਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਤਿੰਨ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛੇ।

(ਅ) ਤਿੰਨ ਸਵਾਲ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਰਾਜ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਵਾਲ ਇਹ ਸਨ

• ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਚੰਗਾ ਸਮਾਂ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
• ਵਰਤਾਉ ਲਈ ਚੰਗੇ ਆਦਮੀ ਕਿਹੜੇ ਹਨ?
• ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕੰਮ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?

(ੲ) ਜਦੋਂ ਰਾਜੇ ਦੀ ਤਿੰਨ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਤਸੱਲੀ ਨਾ ਹੋਈ ਤਾਂ ਰਾਜੇ ਨੇ ਕੀ ਕੀਤਾ?
ਉੱਤਰ :
ਰਾਜੇ ਨੇ ਬੁਧੀਮਾਨਾਂ ਪਾਸੋਂ ਆਪਣੇ ਤਿੰਨ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਪੁੱਛੇ, ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਤਸੱਲੀ ਨਾ ਹੋਈ। ਹਰ ਇਕ ਨੇ ਆਪਣੀ – ਆਪਣੀ ਸਮਝ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ ! ਅਖੀਰ ਰਾਜਾ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਕੁਟੀਆ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਇਕ ਤਪੀਸ਼ਰ ਕੋਲ ਆਪਣੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਲੈਣ ਲਈ ਗਿਆ।

(ਸ) ਰਾਜੇ ਨੇ ਤਪੀਸ਼ਰ ਪਾਸ ਜਾ ਕੇ ਕੀਤਾ?
ਉੱਤਰ :
ਰਾਜੇ ਨੇ ਤਪੀਸ਼ਰ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਪ੍ਰਣਾਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਨੇ ਤਪੀਸ਼ਰ ਦੀ ਕਿਆਰੀ ਕਹੀ ਨਾਲ ਪੁੱਟੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਨੇ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਨੌਜਵਾਨ ਦੀ ਮੱਲ੍ਹਮ ਪੱਟੀ ਕੀਤੀ।

(ਹ) ਤਪੀਸ਼ਰ ਨੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪੁੱਛਾਂ ਦਾ ਉੱਤਰ ਕਿਵੇਂ ਦਿੱਤਾ?
ਉੱਤਰ :
ਤਪੀਸ਼ਰ ਨੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, ਕਿ –

• ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਹੈ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਜੋ ਨੇਕੀ ਹੋ ਸਕੇ, ਉਹ ਕਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਮਾਂ ਇਕ ਵਾਰੀ ਬੀਤਿਆ ਮੁੜ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ।
• ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਨਾਲ ਚੰਗਾ ਵਿਹਾਰ ਕਰਨਾ ਠੀਕ ਹੈ।
• ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕੰਮ ਕਿਸੇ ਦਾ ਭਲਾ ਕਰਨਾ ਹੈ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਇਸੇ ਲਈ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਦਾ ਕੁੱਝ ਸੁਆਰ ਕਰੇ। ਕਿਸੇ ਦਾ ਭਲਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਵੀ ਭਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

2. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ :

ਨੌਂਡੀ ਪਿਟਾਉਣੀ, ਮਾਲਾ-ਮਾਲ ਕਰਨਾ, ਬਣ-ਬਣ ਦੀ ਲੱਕੜੀ, ਤਪੀਸ਼ਰ, ਚਰਨ-ਸੇਵਕ
ਉੱਤਰ :

• ਡੰਡੀ ਪਿਟਵਾਉਣੀ ਖੜਕਾ ਕਰ ਕੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚਨਾ ਸੁਣਾਉਣੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਰਾਜ ਵੇਲੇ ਚੌਕੀਦਾਰ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਡੱਡੀ ਪਿੱਟ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਹੁਕਮ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਸਨ।
• ਮਾਲਾ ਮਾਲ ਕਰਨਾ (ਅਮੀਰ ਬਣਾ ਦੇਣਾ) – ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਪਸਰੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨੇ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਮਾਲਾ ਮਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
• ਬਣ ਬਣ ਦੀ ਲੱਕੜੀ ਵੱਖਰੇ – ਵੱਖਰੇ ਥਾਂਵਾਂ ਤੋਂ ਆਏ ਲੋਕ) – ਇਸ ਮੁਹੱਲੇ ਵਿਚ ਬਣ ਬਣ ਦੀ ਲੱਕੜੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਦਿਲੀ ਸਾਂਝ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ।
• ਤਪੀਸ਼ਰ (ਕਠਿਨ ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ) – ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਇਕ ਤਪੀਸ਼ਰ ਸਮਾਧੀ ਲਾ ਕੇ ਬੈਠਾ ਸੀ !
• ਚਰਨ – ਸੇਵਕ (ਅਧੀਨਗੀ ਨਾਲ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ) – ਗੁਰੂ ਜੀ ਆਪਣੇ ਚਰਨ – ਸੇਵਕਾਂ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਸਨ।

3. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ:

• ਇਤਰਾਜ਼ : ਸ਼ੰਕਾ, ਵਿਰੋਧ
• ਮਸ਼ਵਰਾ : ਰਾਏ, ਸਲਾਹ
• ਤਪੀਸ਼ਰ : ਤਪ ਕਰਨ ਵਾਲਾ
• ਕੁਟੀਆ : ਸਾਧੂਆਂ ਦੀ ਝੁੱਗੀ ਜਾਂ ਝੌਪੜੀ
• ਬਿਰਧ : ਵਡੇਰੀ ਉਮਰ ਦਾ ਆਦਮੀ, ਬਜ਼ੁਰਗ
• ਨਿਢਾਲ : ਨਿਸਤਾ
• ਵਰਤਾਅ : ਵਿਹਾਰ, ਵਤੀਰਾ

ਵਿਆਕਰਨ :

ਜਿਹੜਾ ਸ਼ਬਦ ਵਾਕ ਵਿੱਚ ਨਾਂਵ, ਪੜਨਾਂਵ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਵਾਕ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਬੰਧਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਦਾ, ਨੇ, ਲਈ, ਤੋਂ, ਨੂੰ, ਵਿੱਚ ਆਦਿ।

ਹੈ! ਅਜੇ ਸੰਭਾਲ਼ ਇਸ ‘ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਕਰ ਸਫ਼ਲ ਉਡੰਦਾ ਜਾਂਵਦਾ ਇਹ ਠਹਿਰਨ ਜਾਚ ਨਾ ਜਾਣਦਾ, ਲੰਘ ਗਿਆ ਨਾ ਮੁੜ ਕੇ ਆਂਵਦਾ।

PSEB 6th Class Punjabi Guide ਤਿੰਨ ਸਵਾਲ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
“ਤਿੰਨ ਸਵਾਲ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ ਲਿਖੋ
ਜਾਂ
‘ਤਿੰਨ ਸਵਾਲ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ !
ਉੱਤਰ :
ਇਕ ਰਾਜਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਕਰਨ ਦਾ ਫਿਕਰ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਇਕ ਦਿਨ ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ, “ਜੇ ਮੈਨੂੰ ਮੇਰੇ ਤਿੰਨਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਮਿਲ ਜਾਵੇਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਰਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿਚ ਕੋਈ ਗਲਤੀ ਨਾ ਕਰਾਂ। ਉਹ ਸਵਾਲ ਇਹ ਸਨ !

• ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਚੰਗਾ ਸਮਾਂ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
• ਵਰਤਾਉ ਲਈ ਚੰਗੇ ਆਦਮੀ ਕਿਹੜੇ ਹਨ?
• ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕੰਮ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?

ਰਾਜੇ ਨੇ ਢੰਡੋਰਾ ਫੇਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਠੀਕ ਉੱਤਰ ਦੇਵੇਗਾ ਉਸ ਨੂੰ ਧਨ ਪਦਾਰਥ ਨਾਲ ਮਾਲਾ – ਮਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਮਝ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਠੀਕ ਅਤੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਕੋਈ ਵੀ ਨਾ ਦੇ ਸਕਿਆ ਲਾਗਲੇ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਇਕ ਤਪੀਸ਼ਰ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਇਕ ਦਿਨ ਰਾਜਾ ਉਸ ਕੋਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾ ਕੇ ਉਪਰੋਕਤ ਤਿੰਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ ਤੇ ਤਪੀਸ਼ਰ ਆਪਣੀ ਕਿਆਰੀ ਨੂੰ ਕਹੀ ਨਾਲ ਪੁੱਟ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਚੁੱਪ – ਚਾਪ ਕੰਮ ਵਿਚ ਲੱਗਾ ਰਿਹਾ।

ਫੇਰ ਰਾਜਾ ਉਸ ਤੋਂ ਕਹੀ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਾਮ ਤਕ ਖੇਤ ਨੂੰ ਪੁੱਟਦਾ ਰਿਹਾ ਸ਼ਾਮ ਵੇਲੇ ਕੁਟੀਆ ਵਿਚ ਇਕ ਆਦਮੀ ਆਇਆ ਜਿਸ ਦੀ ਵੱਖੀ ਵਿਚੋਂ ਖੂਨ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਰਾਜੇ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਖ਼ਮ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਕੇ ਪੱਟੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਰਾਜਾ ਉਸ ਆਦਮੀ ਸਮੇਤ ਕੁੱਟੀਆ ਵਿਚ ਸੌਂ ਗਿਆ ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਉਸ ਆਦਮੀ ਨੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਮਾਰਨ ਦੀ ਨੀਅਤ ਨਾਲ ਆਇਆ ਸੀ ਕਿ ਅੱਗੋਂ ਰਾਜੇ ਦੇ ਆਦਮੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਕੇ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਰਿਆ ! ਉਸ ਨੇ ਰਾਜੇ ਤੋਂ ਖ਼ਿਮਾ ਮੰਗ ਕੇ ਸੁਲਾਹ ਕਰ ਲਈ।

ਫਿਰ ਰਾਜੇ ਨੇ ਤਪੀਸ਼ਰ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਸਵਾਲਾਂ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ ਤਪੀਸ਼ਰ ਨੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਚੇਤੇ ਰੱਖੋ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੇ ਚੰਗਾ ਸਮਾਂ ਵਰਤਮਾਨ ਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਜੋ ਨੇਕੀ ਹੋ ਸਕੇ, ਕਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵੇਲਾ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਹੈ, ਇਹੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵੇਲਾ ਹੈ। ਵਰਤਾਉ ਲਈ ਉਹ ਚੰਗਾ ਆਦਮੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਹੋਵੇ, ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਵਾਹ ਪੈਣਾ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ? ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕੰਮ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਆਦਮੀ ਦਾ ਭਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਕਿਉਂ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਆਉਣ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਇਹ ਇੱਕੋ ਹੀ ਹੈ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਮਾਲਾ – ਮਾਲ – ਅਮੀਰ, ਖੁਸ਼ਹਾਲ। ਕੌਂਸਲ – ਸਭਾ ਡੱਡੀ ਢੰਡੋਰਾ ! ਤਪੀ – ਤੱਪ ਕਰਨ ਵਾਲਾ। ਭਵਿੱਖ – ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਸਮਾਂ। ਸ਼ਾਹੀ – ਸਰਕਾਰੀ ! ਰਾਜਨ – ਰਾਜਾ।

1. ਪਾਠ – ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਰਾਜੇ ਪਾਸੋਂ ਗੱਭਰੂ ਨੇ ਮੁਆਫ਼ੀ ਕਿਉਂ ਮੰਗੀ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਰਾਜੇ ਨੇ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਉਸ ਨੌਜਵਾਨ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਜ਼ਬਤ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। ਇਸ ਉੱਤੇ ਉਸ ਗੱਭਰੂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕ੍ਰੋਧ ਆਇਆ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਕਤਲ ਕਰਨ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਰਾਜਾ ਇਕੱਲਾ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਨਿਕਲ ਤੁਰਿਆ। ਰਾਜੇ ਦੇ ਆਦਮੀਆਂ ਨੇ ਗੱਭਰੂ ਪਛਾਣ ਲਿਆ ਤੇ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਨੌਜਵਾਨ ਤਪੀਸ਼ਰ ਦੀ ਕੁਟੀਆ ਵਿਚ ਆ ਪਹੁੰਚਿਆ।

ਰਾਜੇ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਖੂਨ ਵਹਿਣਾ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ ! ਰਾਜੇ ਦੇ ਨੇਕੀ ਭਰਪੂਰ ਸਲੂਕ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਗੱਭਰੂ ਨੇ ਰਾਜੇ ਪਾਸੋਂ ਮੁਆਫ਼ੀ ਮੰਗੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋ ਇਤਰਾਜ਼, ਵਰਤਾਓ, ਬਿਰਧ, ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ, ਇਰਾਦਾ, ਵਰਤਮਾਨ, ਮੰਤਵ !
ਉੱਤਰ :

• ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ ਕਰੋ, ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਇਤਰਾਜ਼ ਨਹੀਂ।
• ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਨਾਲ ਚੰਗਾ ਵਰਤਾਓ ਕਰੋ।
• ਮੇਰੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਬੜੇ ਬਿਰਧ ਹਨ।
• ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਮਾਂ ਨੇ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦਿੱਤਾ।
• ਮੇਰਾ ਇਰਾਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਾਂ।
• ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰੋ।
• ਤੁਹਾਡਾ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਆਉਣ ਦਾ ਕੀ ਮੰਤਵ ਹੈ?

2. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੰਬੰਧਕ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਜਿਹੜਾ ਸ਼ਬਦ ਵਾਕ ਵਿਚ ਨਾਂਵ, ਪੜਨਾਂਵ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਵਾਕ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਬੰਧਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ : ਜਿਵੇਂ – ਦਾ, ਦੇ, ਦੀ, ਕੋਲ, ਤੋਂ, ਨੂੰ, ਉੱਤੇ, ਵਿਚ, ਨਾਲ, ਵਲ ਆਦਿ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇਸ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਦਸ ਸੰਬੰਧਕ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
ਦੇ, ਵਿਚ, ਲਈ, ਨਾਲ, ਤੋਂ, ਬਿਨਾਂ, ਨੂੰ, ਨੇ, ‘ਤੇ, ਤਕ

3. ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ?

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ –
ਤਪੀਸ਼ਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਰਾਜਨ ! ਵੇਖ ਜੇ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਉੱਤੇ ਦਇਆ ਕਰ ਕੇ ਕਿਆਰੀ ਨਾ ਪੁੱਟਦਾ ਅਤੇ ਛੇਤੀ ਵਾਪਸ ਮੁੜ ਜਾਂਦਾ, ਤਾਂ ਇਹ ਆਦਮੀ ਤੇਰੇ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਕੇ ਤੈਨੂੰ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਸੋ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਸਮਾਂ ਉਹ ਸੀ, ਜਦ ਤੂੰ ਕਿਆਰੀ ਪੁੱਟਦਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਵਰਤਾਅ ਲਈ ਤੇਰੇ ਲਈ ਚੰਗਾ ਪੁਰਸ਼ ਸਾਂ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਨੇਕੀ ਕਰਨਾ ਤੇ ਮੇਰੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ ਤੇਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕੰਮ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਜਦ ਇਹ ਗੱਭਰੂ ਦੌੜਦਾ ਆਇਆ, ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਸਮਾਂ ਉਹ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਤੂੰ ਉਸ ਦੀ ਪੱਟੀ ਕੀਤੀ।

ਜੇ ਤੂੰ ਇਉਂ ਨਾ ਕਰਦਾ, ਤਾਂ ਇਹ ਆਦਮੀ ਮਰ ਜਾਂਦਾ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਵਰਤਾਅ ਲਈ ਓਹੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਆਦਮੀ ਸੀ ਅਤੇ ਜੋ ਭਲਾ ਤੂੰ ਉਸ ਨਾਲ ਕੀਤਾ, ਉਹ ਹੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕੰਮ ਸੀ ” ਕੁੱਝ ਕੁ ਰੁਕ ਕੇ ਤਪੀਸ਼ਰ ਫਿਰ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ, “ਯਾਦ ਰੱਖੋ, ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੇ ਚੰਗਾ ਸਮਾਂ ਵਰਤਮਾਨ ਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਜੋ ਨੇਕੀ ਹੋ ਸਕੇ, ਕਰ ਲਓ। ਇਹ ਵੇਲਾ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਇਹੋ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵੇਲਾ ਹੈ।

ਵਰਤਾਅ ਲਈ ਉਹੋ ਹੀ ਚੰਗਾ ਆਦਮੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਉਸ ਘੜੀ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਹੋਵੇ, ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਵਾਹ ਹੀ ਨਾ ਪਏ ਤੇ ਬੰਦਾ ਇਸ ਜਹਾਨ ਤੋਂ ਕੂਚ ਕਰ ਜਾਵੇ ’’ ‘‘ਤੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ, ਉੱਚਾ ਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕੰਮ ਇਹੋ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਕਿਸੇ ਆਦਮੀ ਦਾ ਭਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦਾ ਮੰਤਵ ਇਹ ਇੱਕੋ ਹੀ ਹੈ।’ ਤਪੀਸ਼ਰ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਜਵਾਬਾਂ ਨਾਲ ਰਾਜੇ ਦੀ ਤਸੱਲੀ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ ਤਪੀਸ਼ਰ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਖ਼ੁਸ਼ੀ – ਖੁਸ਼ੀ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਗਿਆ।

1. ਰਾਜੇ ਨੇ ਤਪੀਸ਼ਰ ਉੱਤੇ ਦਇਆ ਕਰ ਕੇ, ਕਿਹੜਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ?
(ਉ) ਕਿਆਰੀ ਪੁੱਟਣ ਦਾ
(ਅ) ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦਾ
(ਈ) ਛੇਤੀ ਮੁੜਨ
(ਸ) ਦਾਸ ਕੋਲ ਬੈਠਣ ਦਾ !
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਕਿਆਰੀ ਪੁੱਟਣ ਦਾ

2. ਕਿਸ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਕਤਲ ਕਰ ਦੇਣਾ ਸੀ?
(ੳ) ਤਪੀਸ਼ਰ ਨੇ।
(ਅ) ਗੱਭਰੂ ਆਦਮੀ ਨੇ
(ਈ) ਸਿਪਾਹੀ ਨੇ
(ਸ) ਨੌਕਰ ਨੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਗੱਭਰੂ ਆਦਮੀ ਨੇ

3. ਤਪੀਸ਼ਰ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਕਿਸ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ?
(ਉ) ਜਦੋਂ ਰਾਜਾ ਕਿਆਰੀ ਪੁੱਟਦਾ ਸੀ।
(ਅ) ਜਦੋਂ ਰਾਜਾ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਸੀ।
(ਈ) ਜਦੋਂ ਰਾਜਾ ਵਿਹਲਾ ਬੈਠਾ ਸੀ।
(ਸ) ਜਦੋਂ ਰਾਜੇ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਜਦੋਂ ਰਾਜਾ ਕਿਆਰੀ ਪੁੱਟਦਾ ਸੀ।

4. ਉਸ ਵੇਲੇ ਰਾਜੇ ਲਈ ਕਿਹੜਾ ਪੁਰਸ਼ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਸੀ?
(ੳ) ਸਿਪਾਹੀ
(ਅ) ਆਦਮੀ
(ਇ) ਤਸ਼ਰ
(ਸ) ਨੌਕਰ !
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਿਪਾਹੀ

5. ਉਸ ਸਮੇਂ ਤਪੀਰ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਕੰਮ ਸੀ?
(ਉ) ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ
(ਅ) ਮਾੜਾ
(ਈ) ਗੈਰਜ਼ਰੂਰੀ
(ਸ) ਚੰਗਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ

6. ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਕਿਹੜਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਗੱਭਰੂ ਦੌੜਦਾ ਆਇਆ ਸੀ?
(ਉ) ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ
(ਅ) ਉਸਦੀ ਪੱਟੀ ਕਰਨਾ
(ਇ) ਉਸ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਨਾ ਦੇਣਾ
(ਸ) ਉਸ ਤੋਂ ਬਦਲਾ ਨਾ ਲੈਣਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਉਸਦੀ ਪੱਟੀ ਕਰਨਾ

7. ਜੇਕਰ ਰਾਜਾ ਵੀ ਗੱਭਰੂ ਦੀ ਪੱਟੀ ਨਾ ਕਰਦਾ, ਤਾਂ ਕੀ ਹੁੰਦਾ?
(ੳ) ਉਹ ਤੜਫਦਾ ਰਹਿੰਦਾ
(ਅ) ਉਹ ਮਰ ਜਾਂਦਾ
(ਇ) ਉਹ ਹੋਰ ਥਾਂ ਜਾਂਦਾ
(ਸ) ਉਹ ਡਿੱਗ ਪੈਂਦਾ
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਉਹ ਮਰ ਜਾਂਦਾ

8. ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਮਾਂ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਵਰਤਮਾਨ
(ਅ) ਭੂਤ
(ਇ) ਭਵਿੱਖ
(ਸ) ਜਦੋਂ ਵਿਹਲ ਹੋਵੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਵਰਤਮਾਨ

9. ਵਰਤਾਓ ਲਈ ਕਿਹੜਾ ਬੰਦਾ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
(ਉ) ਜਿਹੜਾ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਹੋਵੇ
(ਅ) ਕੋਈ ਵੀ
(ਈ) ਦੁਸ਼ਟ
(ਸ) ਮਿੱਤਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਜਿਹੜਾ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਹੋਵੇ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ :
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਸੁਣੋ
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਪੜਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(iii) ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ !
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ !
ਉੱਤਰ :
(i) ਰਾਜਨ, ਤਪੀਸ਼ਰ, ਦਇਆ, ਕਿਆਰੀ, ਆਦਮੀ }
(ii) ਤੂੰ, ਮੇਰੇ, ਤੇਰੇ, ਤੈਨੂੰ, ਮੈਂ !
(iii) ਜ਼ਰੂਰੀ, ਚੰਗਾ, ਅਹਿਮ, ਉੱਚਾ, ਇੱਕੋ।
(iv) ਪੁੱਟਦਾ, ਪੱਟੀ ਕੀਤੀ, ਕੀਤਾ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ, ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ –

(i) “ਆਦਮੀਂ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਤੀਵੀਂ
(ਅ) ਇਸਤਰੀ
(ਈ) ਔਰਤ
(ਸ) ਰੰਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਤੀਵੀਂ

(ii) ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਤੇ ਸਵਾਲ
(ਅ) ਜਵਾਬ
(ਈ) ਸਹੀ
(ਸ) ਤਸੱਲੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਸਹੀ

(iii) ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਸੰਸਾਰ
(ਅ) ਲੋਕ
(ਈ) ਬੰਦੇ
(ਸ) ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸੰਸਾਰ

4. ਉਪਰਕੋਤ ਪਰ ਵਚ ਕਈ

ਪ੍ਰਬਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(i) ਡੰਡੀ
(ii) ਕਾਮਾ
(ii) ਦੋਹਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ
(iv) ਬਿੰਦੀ ਕਾਮਾ
ਉੱਤਰ :
(i) ਡੰਡੀ (।)
(ii) ਕਾਮਾ (,)
(iii) ਦੋਹਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ (” “)
(iv) ਬਿੰਦੀ ਕਾਮਾ (:)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

ਉੱਤਰ :

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 18 ਸੜਕੀ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 18 ਸੜਕੀ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 6 PSEB ਸੜਕੀ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ Textbook Questions and Answers

ਸੜਕੀ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ਓ) ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਆਵਾਜਾਈ ਕਿਉਂ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਪਿੰਡਾਂ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਾਲੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਦਾ ਜਾਲ ਵਿਛਣ ਕਾਰਨ ਤੇ ਹਰ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ, ਮੋਟਰਾਂ, ਕਾਰਾ ਤੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਭਿੰਨ – ਭਿੰਨ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਆਵਾਜਾਈ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ।

(ਅ) ਸੜਕੀ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਹੋਣ ਕੇ ਕਿਹੜੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਤੇਜ਼ ਸਪੀਡ, ਕਾਹਲੀ, ਬੇਸਬਰੀ, ਸ਼ਰਾਬ ਪੀ ਕੇ ਗੱਡੀ ਚਲਾਉਣਾ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਨਾ ਚੱਲਣਾ ਜਾਂ ਰੁਕਣਾ, ਮੁੜਨ ਲਈ ਇਸ਼ਾਰਾ ਨਾ ਦੇਣਾ, ਡਿੱਪਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਨਾ, ਹਾਰਨ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਾ ਕਰਨਾ, ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਨਾਲ – ਨਾਲ ਜੋੜੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਚੱਲਣਾ ਤੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਖ਼ਰਾਬੀ ਸੜਕੀ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹਨ।

(ੲ) ਸੜਕੀ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਿਆਨਕ ਨਤੀਜੇ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਸੜਕੀ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਮਰਦ, ਇਸਤਰੀਆਂ ਤੇ ਬੱਚੇ ਅਣਆਈ ਮੌਤੇ ਮਰਦੇ ਹਨ ਕਈ ਬਚ ਤਾਂ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਅੰਗਹੀਣ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਨਾਲ ਹੀ ਗੱਡੀਆਂ ਮੋਟਰਾਂ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭੱਜ – ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

(ਸ) ਸੜਕੀ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਕੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਰਤਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਚਲਣ ਸਮੇਂ ਜੇਕਰ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਰਤੀ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਚਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੱਜੇ ਤੇ ਫੇਰ ਖੱਬੇ ਵੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਟਰੈਫ਼ਿਕ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਚੌਕ ਵਿਚ ਲੱਗੀਆਂ ਬੱਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਲਾਲ ਬੱਤੀ ਉੱਤੇ ਰੁਕਣਾ, ਪੀਲੀ ਉੱਤੇ ਉਡੀਕਣਾ ਤੇ ਹਰੀ ਉੱਤੇ ਚਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸੜਕਾਂ ਚੰਗੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਰੱਖਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਸੰਕੇਤਕ ਬੋਰਡ ਲਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।

2. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋ :

ਆਵਾਜਾਈ, ਭਿਆਨਕ, ਲਾਪਰਵਾਹੀ, ਸਾਵਧਾਨੀ, ਸਹੂਲਤ, ਕੋਸ਼ਸ਼
ਉੱਤਰ :

• ਆਵਾਜਾਈ (ਆਉਣਾ – ਜਾਣਾ – ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਭਿੰਨ – ਭਿੰਨ ਗੱਡੀਆਂ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਲੱਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ !
• ਭਿਆਨਕ ਖ਼ਤਰਨਾਕ – ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਬੜਾ ਭਿਆਨਕ ਸੀ।
• ਲਾਪਰਵਾਹੀ (ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨੂੰ ਨਾ ਸਮਝਣਾ) – ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਹੀ ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੈ।
• ਸਾਵਧਾਨੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ – ਕਾਰ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਚਲਾਓ।
• ਸਹੂਲਤ (ਸੁਖ – ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਲੋਕਲ ਬੱਸਾਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਨਹੀਂ।
• ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਯਤਨ) – ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਰਹੋ, ਸਫਲਤਾ ਜ਼ਰੂਰ ਮਿਲੇਗੀ।
• ਢੋ – ਢੁਆਈ ਢੋਣ ਦਾ ਕੰਮ – ਟਰੱਕ ਸਮਾਨ ਦੀ ਢੋ – ਢੁਆਈ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।
• ਸਾਧਨ (ਸਹਾਰਾ) – ਅੱਜ – ਕਲ੍ਹ ਆਵਾਜਾਈ ਲਈ ਲੋਕ ਆਮ ਕਰਕੇ ਮਸ਼ੀਨੀ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।
• ਠਰੂੰਮਾ (ਸਬਰ) – ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਚਲਦੇ ਲੋਕ ਠਰੂੰਮੇ ਤੋਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੇ।
• ਚੌਰਾਹਾ (ਜਿੱਥੋਂ ਚਹੁੰ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ ਰਸਤੇ ਨਿਕਲਣ) – ਇਸ ਚੌਰਾਹੇ ਵਿਚ ਆਵਾਜਾਈ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਬੱਤੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।
• ਬੇਸਬਰੀ (ਕਾਹਲੀ – ਬੇਸਬਰੀ ਦੀ ਥਾਂ ਠਰੰਮੇ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲਵੋ।
• ਭੋਲਾਪਨ (ਮਾਸੂਮੀਅਤ) – ਬੱਚੇ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਉੱਤੋਂ ਭੋਲਾਪਨ ਝਲਕ ਰਿਹਾ ਸੀ।

3. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਤਾਂਤਾ : ਲਾਮ-ਡੋਰੀ, ਭੀੜ
• ਠਰੂੰਮਾ : ਹਲੀਮੀ, ਸਹਿਜ
• ਬੇਚੈਨ : ਘਬਰਾਇਆ ਹੋਇਆ, ਫ਼ਿਕਰਮੰਦ, ਚਿੰਤਾਵਾਨ
• ਸਮਾਚਾਰ : ਖ਼ਬਰ, ਖ਼ਬਰਸਾਰ, ਹਾਲ-ਚਾਲ
• ਹਾਦਸਾ : ਦੁਰਘਟਨਾ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਘਟਨਾ
• ਘਰਾਲਾਂ : ਪਾਣੀ ਵਗਣ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਹੋਈ ਥਾਂ
• ਉਪਾਅ : ਇਲਾਜ
• ਹਿਦਾਇਤ : ਨਸੀਹਤ, ਰਹਿਨੁਮਾਈ ਵਜੋਂ ਹੁਕਮ
• ਸਹਿਯੋਗ : ਮਿਲਵਰਤਣ

ਵਿਆਕਰਨ :
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਂਵ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣ ਕੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਰਕੇ ਲਿਖੋ :

• ਗੱਡੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ।
• ਤੇਜ਼ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਮਸ਼ੀਨੀ ਸਾਧਨ।
• ਬੇਵਕਤ ਦੀ ਮੌਤ ਮਰਦੇ ਹਨ।
• ਸਵਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਬੱਸ। ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ।
• ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਭੋਲੇਪਣ ਵਿੱਚ ਸੜਕ ਤੇ ਖੇਡਦੇ ਹਨ।
• ਸੜਕਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ।
• ਚੰਗੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨਸ਼

ਅਧਿਆਪਕ ਲਈ :
ਸੜਕੀ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਸਮਝਾਓ।

ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸੜਕੀ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਕਰਨ ਲਈ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸਭਾ ਜਾਂ ਸੜਕਸੁਰੱਖਿਆ ਸਪਤਾਹ ਦੌਰਾਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ।

PSEB 6th Class Punjabi Guide ਸੜਕੀ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
“ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਆਵਾਜਾਈ ਦਿਨ – ਬ – ਦਿਨ ਵਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਬੰਦਿਆਂ ਤੇ ਮਾਲ ਦੀ ਢੋਆ – ਢੁਆਈ ਕਰਦੇ ਟਰੱਕਾਂ, ਬੱਸਾਂ, ਕਾਰਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਤਾਂਤਾ ਲੱਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਆਵਾਜਾਈ ਵਧਣ ਲੱਗ ਪਈ ਹੈ। , ਸੜਕਾਂ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿਛਣ ਨਾਲ ਪਿੰਡ ਤੇ ਦੂਰ – ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਏ ਹਨ ; ਬੱਸਾਂ – ਗੱਡੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਹੁਲਤਾਂ ਕਾਰਨ ਵੀ ਅਨੇਕ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕੰਮਾਂ – ਕਾਰਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਆਉਣਾ – ਜਾਣਾ ਵਧੇਰੇ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।

ਪੈਦਲ ਚਲਣਾ ਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਕਰਨਾ ਘਟ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਤੇਜ਼ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਮਸ਼ੀਨੀ ਸਾਧਨ ਵਧ ਗਏ ਹਨ ! ਕੰਮਾਂ – ਕਾਰਾਂ ਦੇ ਵਧਣ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਕਾਹਲ ਵਧ ਗਈ ਹੈ ਤੇ ਠਰੰਮਾ ਘਟ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕਿਧਰੇ ਰੇਲਵੇ ਫਾਟਕ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਰਵੱਈਏ ਤੇ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਸਬਰੀ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ‘ ਇਸ ਬੇਸਬਰੀ ਦੇ ਭਿਆਨਕ ਨਤੀਜੇ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ ਤੇ ਭਿਆਨਕ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ! ਮਰਦ, ਇਸਤਰੀਆਂ ਤੇ ਬੁੱਤ ਬੇਵਕਤ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਜਾ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕਈ ਅੰਗਹੀਣ ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਇਆ ਦੀਆਂ ਮੋਟਰਾਂ – ਗੱਡੀਆਂ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਲਈ ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ।

ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਇਕ ਕਾਰਨ ਹਰ ਇਕ ਦਾ ਤੇਜ਼ ਸਪੀਡ ਨਾਲ ਚਲਣਾ ਹੈ। ਜੇ ਉਹ ਆਪ ਤੇਜ਼ ਨਾ ਚਲਾਉਣ, ਤਾਂ ਡਰਾਈਵਰ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਚੱਲਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਬੱਸਾਂ ਆਪਸ ਵਿਚ ਬਰਾਬਰ ਭੱਜਾ ਕੇ ਇਕ – ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਲੰਘਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤੇਜ਼ ਭੱਜਦੀ ਗੱਡੀ ਔਖੀ ਰੁਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਮੁੜਨ ਵੇਲੇ ਉਲਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਡਰਾਈਵਰਾਂ ਦੀ ਲਾਪਰਵਾਹੀ, ਸ਼ਰਾਬ ਪੀ ਕੇ ਗੱਡੀ ਚਲਾਉਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਗੱਲੀ ਲੱਗਣ ਜਾਂ ਤੁਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੱਡੀ ਦੀਆਂ ਬੇਕਾਂ ਜਾਂ ਰੌਸ਼ਨੀ ਆਦਿ ਵੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੈੱਕ ਨਾ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜੇਕਰ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਚਲਦੇ ਲੋਕ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਵਰਤਣਗੇ, ਤਾਂ ਵੀ ਹਾਦਸੇ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿਣਗੇ।

ਪੈਦਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਨਾ ਚੱਲਣਾ, ਸਾਈਕਲਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਦੋ – ਦੋ, ਤਿੰਨ – ਤਿੰਨ ਦੀਆਂ ਜੋੜੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਚੱਲਣਾ, ਨ ਸਮੇਂ ਇਸ਼ਾਰਾ ਨਾ ਕਰਨਾ, ਮੋਟਰਾਂ ਗੱਡੀਆਂ ਦੇ ਹਾਰਨ ਤੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਾ ਕਰਦਾ ਤਾਦਸਿਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਬੱਚੇ ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਖੇਡਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਕੋਈ ਆਪਣਾ ਸਕੂਟਰ ਸੜ ਜਾਂ ਰਾਹ ਵਿਚ ਹੀ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕੋਈ ਸੜਕ ਦੇ ਕੰਢੇ ਉੱਪਰ ਪਸ਼ੂ ਚਾਰਦਾ ਹੈ, , ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਵਧ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਕਈ ਵਾਰੀ ਭੈੜੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਭੈੜਾ ਮੌਸਮ ਵੀ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ ਵਰਖਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰੀ ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਸੇਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਸੜਕ ਹੇਠਾਂ ਦੱਬ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਤੋਜ਼ ਮੀਂਹ ਕਾਰਨ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਦਰਾੜਾਂ ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਮਿੱਟੀ ਡਿਗ ਕੇ ਰਸਤਾ ਰੋਕ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਕਿਆ ਲਈ ਗੱਡੀਆਂ – ਮੋਟਰਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਲਈ ਸੰਕੇਤ ਬੋਰਡ ਲਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਭਾਰੀ ਧੁੰਦ ਵਿਚ ਵੀ ਗੱਡੀਆਂ ਦੀਆਂ ਟੱਕਰਾਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੇ ਉਪਾਅ ਵੀ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਕੋਲ ਹੀ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਨਜਿੱਠਿਆ ਜਾਂ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਚਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਸੱਜੇ ਤੇ ਫੇਰ ਖੱਬੇ ਦੇਖ ਕੇ ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕਾਹਲੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਦੂਜਿਆਂ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਲੰਘਣ ਸਮੇਂ ਸੱਜੇ ਪਾਓਂ ਲੰਘਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਟਰੈਫ਼ਿਕ ਸਿਪਾਹੀ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਨੂੰ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਰੌਸ਼ਨੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਹਰੀ ਬੱਤੀ ਉੱਤੇ ਚੱਲਣਾ, ਪੀਲੀ ਉੱਤੇ ਉਡੀਕਣਾ ਤੇ ਲਾਲ ਉੱਤੇ ਰੁਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਰਗੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਚੌਰਾਹਿਆਂ ਉੱਤੇ ਲਾਊਡ ਸਪੀਕਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸੜਕਾਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਰੱਖੇ ਤੇ ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ਦੇ ਬੋਰਡ ਲਾਵੇ : ਜੇਕਰ ਸੜਕਾਂ ਸਾਫ਼ ਰੱਖੀਆਂ ਜਾਣ ਤੇ ਆਵਾਜਾਈ ਸਮੇਂ ਆਪਣਾ ਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਟਲ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਮਾਲ – ਸਮਾਨ। ਤਾਂਤਾ ਲੱਗਿਆ ਹੋਣਾ – ਇਕ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਦੂਜੇ ਦੇ ਆਉਣ ਦਾ ਲਗਾਤਾਰ ਸਿਲਸਿਲਾ, ਲਾਮ – ਡੋਰੀ ਰੁਮਾ – ਸਬਰ ਬੇਸਬਰੀ – ਕਾਹਲੀ ਸਮੱਸਿਆ – ਮਸਲਾ ਸਾਵਧਾਨੀ – ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ ਨਜਿੱਠਿਆ ਜਾਣਾ – ਹੱਲ ਕਰਨਾ। ਨਿਯਮ ਅਸਲ। ਟਰੈਫਿਕ – ਆਵਾਜਾਈ। ਸਪੀਡ – ਚਾਲ। ਅਕਸਰ – ਆਮ ਕਰਕੇ। ਹਾਦਸ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਘਰਾਲਾ – ਪਾਣੀ ਵਗਣ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਤੇ ਡੂੰਘੀ ਹੋਈ ਥਾਂ ! ਮੌਤ ਨੂੰ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਮਾਰਨਾ – ਆ। ਮੌਤ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦੇਣਾ ਖੜ ਕੇ – ਖੜਾ ਕੇ ਪੰਧ – ਰੜਾ ਸੁਖੀ – ਸਾਂਦੀ – ਰਾਜ਼ੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ। ਸਹਿਯੋਗ – ਮਿਲਵਰਤਣ ਉਪਾਅ – ਲਾਜ।

1. ਪਾਠ – ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚਲੀਆਂ ਖਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਵਿਚ ਢੁੱਕਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਭਰੋ
(ਉ) ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਦਿਨ – ਬ – ਦਿਨ ……………………………… ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ।
(ਅ) ……………………………… ਚਲਣਾ ਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਕਰਨਾ ਘੱਟ ਗਿਆ ਹੈ।
(ਈ) ਜੇ ਵਿਹਲ ਨਹੀਂ ਪਈ, ਤਾਂ ……………………………… ਜ਼ਰੂਰ ਘੱਟ ਗਿਆ ਹੈ।
(ਸ) ਇਸ ……………………………… ਦੇ ਬੜੇ ਭਿਆਨਕ ਨਤੀਜੇ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ।
(ਹ) ਨਿੱਤ ਨਵੇਂ ਸੂਰਜ ਦਿਲ – ਕੰਬਾਊ ……………………………… ਦੇ ਸਮਾਚਾਰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।
(ਕ) ……………………………… ਦਾ ਇਕ ਕਾਰਨ ਹਰ ਇਕ ਦਾ ਤੇਜ਼ ਚੱਲਣਾ ਹੈ।
(ਖ) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਕ ਹੱਥ ਨਾਲ ……………………………… ਨਹੀਂ ਵੱਜਦੀ !
(ਗ) ਆਪਣੇ ……………………………… ਹੱਥ ਚੱਲੋ।
(ਘ) ਇਹ ਜੀਵਨ ਦਾ ਪੰਧ ……………………………… ਮੁੱਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਆਵਾਜਾਈ,
(ਅ) ਪੈਦਲ,
(ਈ) ਠਰੰਮਾ,
(ਸ) ਬੇਸਬਰੀ,
(ਹ) ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ,
(ਕ) ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ,
(ਖ) ਤਾੜੀ,
(ਗ) ਖੱਬੇ,
(ਘ) ਸੁਖੀ – ਸਾਂਦੀ।

2. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਾਂਵ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣ ਕੇ ਵੱਖ – ਵੱਖ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਗੱਡੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ।
(ਅ) ਤੇਜ਼ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਮਸ਼ੀਨੀ ਸਾਧਨ।
(ਈ) ਬੇਵਕਤ ਦੀ ਮੌਤ ਮਰਦੇ ਹਨ !
(ਸ) ਸਵਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਬੱਸ।
(ਹ) ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ !
(ਕ) ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਭੋਲੇਪਣ ਵਿਚ ਸੜਕ ‘ਤੇ ਖੇਡਦੇ ਹਨ।
(ਖ) ਸੜਕਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ।
(ਗ) ਚੰਗੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
(ਘ) ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਾਦਸੇ ਡਰਾਈਵਰਾਂ ਦੀ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਨਾਲ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
ਨਾਂਵ – ਗੱਡੀਆਂ, ਸਹੁਲਤਾਂ, ਸਾਧਨ, ਮੌਤ, ਸਵਾਰੀਆਂ, ਬੱਸ, ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ, ਖ਼ਤਰੇ, ਬੱਚੇ, ਭੋਲੇਪਣ, ਸੜਕ, ਸੜਕਾਂ, ਹਾਲਤ, ਆਦਤਾਂ, ਮਨੁੱਖ, ਹਾਦਸੇ, ਡਰਾਈਵਰਾਂ, ਲਾਪਰਵਾਹੀ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਤੇਜ਼, ਮਸ਼ੀਨੀ, ਬੇਵਕਤ, ਭਰੀ, ਛੋਟੇ, ਚੰਗੀ, ਚੰਗੀਆਂ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇਸ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਅਗੇਤਰ ਲੱਗੇ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ, ਅਨੇਕ, ਬੇਚੈਨ, ਬੇਸਬਰੀ, ਬੇਵਕਤ, ਲਾਪਰਵਾਹੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਇਸ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਪਿਛੇਤਰ ਲੱਗੇ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
ਅੰਗਹੀਣ, ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ, ਭੋਲੇਪਣ, ਘਬਰਾਹਟ, ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ।

3. ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ
ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਬੱਸਾਂ, ਕਾਰਾਂ, ਸਾਈਕਲਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਕੀੜੀਆਂ ਵਾਂਗ ਘੁੰਮਦੇ ਵੇਖ ਕੇ ਇੰਝ ਜਾਪਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਲੋਕੀ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਹੀ ਆ ਗਏ ਹੋਣ। ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਦਿਨ ਬਦਿਨ ਆਵਾਜਾਈ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਪੈਦਲ ਚੱਲਣਾ ਵੀ ਔਖਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਲ ਤੇ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਢੋ – ਢੁਆਈ ਕਰਦੇ ਟਰੱਕਾਂ, ਬੱਸਾਂ, ਕਾਰਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਤਾਂਤਾ ਲੱਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਵੀ ਆਵਾਜਾਈ ਵਧਣ ਲੱਗ ਪਈ ਹੈ।

ਸੜਕਾਂ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿਛਣ ਕਾਰਨ ਪਿੰਡ ਤੇ ਦੂਰ – ਦੁਰਾਡੇ ਪਛੜੇ ਇਲਾਕੇ ਵੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਏ ਹਨ। ਬੱਸਾਂ ਗੱਡੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਹੁਲਤਾਂ ਕਾਰਨ ਅਨੇਕ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕੰਮਾਂ – ਕਾਰਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਆਉਣ – ਜਾਣ ਵਧੇਰੇ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੋਈ ਸ਼ਹਿਰ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਪਨ ਲਈ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਰੋਗੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਜਾਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੈਦਲ ਚੱਲਣਾ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਕਰਨਾ ਘਟ ਗਿਆ ਹੈ।

ਉਸ ਦੀ ਥਾਂ ਤੇਜ਼ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਮਸ਼ੀਨੀ ਸਾਧਨ ਵਧ ਗਏ ਹਨ। ਨਿੱਤ ਨਵੇਂ ਦਿਨ ਤੇਜ਼ ਤੇ ਤੇਜ਼ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਾਰਾਂ, ਮੋਟਰਾਂ, ਗੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਵਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ –

1. ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਬੱਸਾਂ, ਕਾਰਾਂ ਤੇ ਸਾਈਕਲ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘੁੰਮਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ?
(ਉ) ਕੀੜੀਆਂ ਵਾਂਗ
(ਆ) ਕੁੱਤਿਆਂ ਵਾਂਗ
(ਇ) ਕਾਵਾਂ ਵਾਂਗ
(ਸ) ਤੋੜਿਆਂ ਵਾਂਗ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਕੀੜੀਆਂ ਵਾਂਗ

2. ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਦਿਨੋ – ਦਿਨ ਕੀ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ?
(ਉ) ਆਵਾਜਾਈ
(ਅ) ਲੜਾਈ – ਝਗੜੇ
(ਈ) ਕੂੜਾ – ਕਰਕਟ
(ਸ) ਢਾਬੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਆਵਾਜਾਈ

3. ਅੱਜ – ਕਲ੍ਹ ਕਿੱਥੇ ਪੈਦਲ ਚੱਲਣਾ ਵੀ ਔਖਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ?
(ੳ) ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ
(ਅ) ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ
(ਈ) ਬਾਗਾਂ ਵਿੱਚ
(ਸ) ਪਾਰਕਾਂ ਵਿੱਚ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ

4. ਪਿੰਡ ਤੇ ਦੂਰ – ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਕਿਸ ਕਰਕੇ ਜੁੜ ਗਏ ਹਨ?
(ਉ) ਸੜਕਾਂ ਦਾ ਜਾਲ ਵਿਛਣ ਕਰਕੇ
(ਅ) ਲੋੜਾਂ ਵਧਣ ਕਰਕੇ
(ਈ) ਸਹੂਲਤਾਂ ਵਧਣ ਕਰਕੇ
(ਸ) ਮੇਲ – ਮਿਲਾਪ ਵਧਣ ਕਰਕੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸੜਕਾਂ ਦਾ ਜਾਲ ਵਿਛਣ ਕਰਕੇ

5. ਕਿਸ ਸਹੂਲਤ ਕਰਕੇ ਕੰਮਾਂ – ਕਾਰਾਂ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਆਉਣਾ – ਜਾਣਾ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ?
(ਉ) ਬੱਸਾਂ – ਗੱਡੀਆਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ
(ਅ) ਨਕਦ ਭੁਗਤਾਨ ਦੀ ਸਹੂਲਤ
(ਇ) ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ ਦੀ ਸਹੂਲਤ
(ਸ) ਹਵਾਈ ਆਵਾਜਾਈ ਦੀ ਸਹੂਲਤ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਬੱਸਾਂ – ਗੱਡੀਆਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ

6. ਕੋਈ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਕਿਸ ਕੰਮ ਲਈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
(ੳ) ਰੋਗੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਨੂੰ ਮਿਲਣ
(ਆ) ਰੋਗੀ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਦੇਣ
(ਈ) ਰੋਗੀ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇਣ
(ਸ) ਰੋਗੀ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਰੋਗੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਨੂੰ ਮਿਲਣ

7. ਅੱਜ – ਕਲ੍ਹ ਕਿਹੜੀ ਸਵਾਰੀ ਘਟ ਗਈ ਹੈ?
(ਉ) ਬੱਸ ਦੀ
(ਅ) ਟਰੱਕ ਦੀ
(ਇ) ਕਾਰ ਦੀ
(ਸ) ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ।

8. ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਨਵੀਂ ਕਾਢ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ?
(ਉ) ਤੇਜ਼ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ
(ਆ) ਦੁਰਘਟਨਾ ਘਟਾਉਣ ਵਾਲੀ
(ਇ) ਆਪੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ
(ਸ) ਉੱਡਣ ਵਾਲੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਤੇਜ਼ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ

9. ਅੱਜ – ਕਲ੍ਹ ਕੰਮਾਂ – ਕਾਰਾਂ ਦੇ ਵਧਣ ਨਾਲ ਕੀ ਘੱਟ ਰਿਹਾ ਹੈ?
(ੳ) ਠਰੰਮਾ
(ਅ) ਲਾਲਚੇ
(ਈ) ਲਾਲਸਾ
(ਸ) ਇੱਛਾਵਾਂ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਠਰੰਮਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(iii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਸੜਕਾਂ, ਬੱਸਾਂ, ਕਾਰਾਂ, ਸਾਈਕਲਾਂ, ਪਸ਼ੂਆਂ।
(ii) ਕੈਦੀ, ਕਿਸੇ !
(iii)ਵੱਡੇ, ਦੂਰ – ਦੁਰਾਡੇ, ਪਛੜੇ, ਰੋਗੀ, ਨਵੇਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਜੇ ਰਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ

(i) ਬਾਸ਼ਦ ਦਾ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ਓ) ਟੈਟਨ
(ਅ) ਰੋਗਣ
(ਈ) ਹੋਣੀ
(ਸ) ਰੋਗਨੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਰੋਗਣ

(ii) ਟਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਸੀਨੀ
(ਅ) ਸਾਧਨ
(ਈ) ਝੋਆ – ਢੁਆਈ
(ਸ) ਪੈਦਲ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸੀਨੀ

(ii) “ਔਖਾ’ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉਂ) ਮੋਖਾ
(ਅ) ਮੁਸ਼ਕਿਲ
(ਏ) ਅਸਾਨ
(ਸ) ਗੁੰਝਲਦਾਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਮੁਸ਼ਕਿਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(1) ਡੰਡੀ
(ii) ਕਾ
(iii) ਜੋੜਨੀ
ਉੱਤਰ :
(i) ਡੰਡੀ ( );
(ii) ਕਾਮਾ (,);
(iii) ਜੋੜਨੀ (-)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :


ਉੱਤਰ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜੋ ਤੇ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁ – ਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ ਆਪਣੇ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਚੱਲੋ ਸੜਕ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਵੇਖ ਕੇ ਫਿਰ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵੇਖ ਕੇ ਪਾਰ ਕਰੋ ! ਕਾਹਲ ਨਾ ਕਰੋ ਘਬਰਾਹਟ ਵਿੱਚ ਭੱਜੋ ਨਾ ਸੜਕ ਖ਼ਾਲੀ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਰੁਕ ਜਾਓ। ਜੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਕਰੋ। ਚੌਕਾਂ ਅਤੇ ਭੀੜ ਵਾਲੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ ‘ਤੇ ਟੈਫ਼ਿਕ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਮੰਨੋ। ਜੇ ਰੌਸ਼ਨੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਸਮਝੋ ਕਿ ਹਰੀ ਬੱਤੀ ਚੱਲਣ ਲਈ ਹੈ, ਪੀਲੀ ਉਡੀਕਣ ਲਈ ਅਤੇ ਲਾਲ ਰੁਕਣ ਲਈ : ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਰਗੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਸੜਕ ‘ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਚੁਰਾਹਿਆਂ ‘ਤੇ ਲਾਊਡਸਪੀਕਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ : ‘ਮੋੜ ’ਤੇ ਹੌਲੀ ਚਲਾਓ ਮੁੜਨ ਵੇਲੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਦਿਓ ਆਦਿ।

1. ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਕਿਹੜੇ ਹੱਥ ਚੱਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
(ਉ) ਸੱਜੇ ਹੱਥ
(ਆ) ਖੱਬੇ ਹੱਥ
(ਇ) ਜਿਧਰ ਦਿਲ ਕਰੇ
(ਸ) ਕਦੀ ਇਧਰ ਕਦੀ ਉਧਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਆ) ਖੱਬੇ ਹੱਥ

2. ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਧਰ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
(ਉ) ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ
(ਅ) ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ
(ਈ) ਉੱਪਰ ਵਲ
(ਸ) ਸਾਹਮਣੇ ਵਲ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ

3. ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆਂ ਕੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ?
(ੳ) ਸੁਸਤੀ
(ਅ) ਢਿੱਲ
(ਇ) ਕਾਹਲੀ
(ਸ) ਗੱਲਾਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਕਾਹਲੀ

4. ਅੱਗੇ ਲੰਘਣ ਲਈ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
(ਉ) ਸੱਜੇ
(ਅ) ਖੱਬੇ
(ਇ) ਪਿੱਛਿਓ
(ਸ) ਨੇੜਿਓ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸੱਜੇ

5. ਚੌਕ ਤੇ ਭੀੜ ਵਾਲੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਨੂੰ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
(ਉ) ਅਗਲੇ ਦੇ
(ਅ) ਪਿਛਲੇ ਦੇ
(ਈ) ਸਾਥੀ ਦੇ
(ਸ) ਸਿਪਾਹੀ ਦੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਿਪਾਹੀ ਦੇ।

6. ਕਿਹੜੀ ਬੱਤੀ ਆਵਾਜਾਈ ਨੂੰ ਚੱਲਣ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ?
(ਉ) ਹਰੀ
(ਅ) ਪੀਲੀ
(ਈ) ਲਾਲ
(ਸ) ਨੀਲੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਹਰੀ

7. ਕਿਹੜੀ ਬੱਤੀ ਆਵਾਜਾਈ ਨੂੰ ਰੁਕਣ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ?
(ਉ) ਪੀਲੀ
(ਅ) ਹਰੀ
(ਈ) ਲਾਲ
(ਸ) ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਲਾਲ

8. ਕਿਹੜੀ ਬੱਤੀ ਆਵਾਜਾਈ ਨੂੰ ਉਡੀਕ ਕਰਨ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ?
(ਉ) ਹਰੀ
(ਅ) ਨੀਲੀ
(ਇ) ਪੀਲੀ
(ਸ) ਲਾਲ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਪੀਲੀ

9. ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਰਗੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੌਣ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਚੱਲਣ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ?
(ਉ) ਪੁਲਿਸ
(ਅ) ਸਕੂਲ
(ਇ) ਕਾਲਜ
(ਸ) ਮੰਤਰੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਪੁਲਿਸ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ !
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਹੱਥ, ਸੜਕ, ਕਾਹਲ਼, ਸਿਪਾਹੀ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ।
(ii) ਦੂਜਿਆਂ, ਉਹਨਾਂ।
(iii) ਖੱਬੇ, ਸੱਜੇ, ਖ਼ਾਲੀ, ਹਰੀ, ਲਾਲ।
(iv) ਚੱਲੋ, ਕਰੋ, ਮੰਨੋ, ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ :
(i) ‘ਦੂਜਿਆਂ ਦਾ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਦੂਜੀਆਂ
(ਅ) ਦੂਸਰੀਆਂ
(ਇ) ਦੂਸਰਿਆਂ
(ਸ) ਓਪਰੀਆ॥
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਦੂਜੀਆਂ

(ii) ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਜ਼ਰੂਰੀ
(ਅ) ਹਿਦਾਇਤਾਂ
(ਈ) ਰੌਸ਼ਨੀਆਂ
(ਸ) ਸਾਵਧਾਨੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਜ਼ਰੂਰੀ

(iii) “ਸਾਵਧਾਨੀਂ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ
(ਅ) ਤਿਆਰੀ
(ਈ) ਕਾਹਲੀ
(ਸ) ਤੇਜ਼ੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(i) ਡੰਡੀ
(ii) ਕਾਮਾ
(iii) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ
(iv) ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ
ਉੱਤਰ :
(i) ਡੰਡੀ (।)
(ii) ਕਾਮਾ (,);
(ii) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ (‘);
(iv) ਇਕਹਿਰ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ (”)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

ਉੱਤਰ :

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 15 ਤਿੰਨ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 15 ਤਿੰਨ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 6 PSEB ਤਿੰਨ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ Textbook Questions and Answers

ਤਿੰਨ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ੳ) ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਅਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਤੇ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ? ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 1907 ਚੱਕ ਨੰ: 105, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲਾਇਲਪੁਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸ: ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਵਿੱਦਿਆਵਤੀ ਸੀ। ਸੁਖਦੇਵ ਦਾ ਜਨਮ 1907 ਵਿਚ ਲੁਧਿਆਣੇ ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਲਾਲਾ ਰਾਮ ਲਾਲ ਥਾਪਰ ਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਰਲੀ ਦੇਵੀ ਸੀ। ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਜਨਮ 1908 ਵਿਚ ਪਿੰਡ ਖੁੱਡ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪੂਨਾ ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸ੍ਰੀ ਨਰੈਣ ਹਰੀ ਰਾਜਗੁਰੂ ਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਪਾਰਬਤੀ ਬਾਈ ਸੀ।

(ਅ) ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਿਵੇਂ ਦੋਸਤ ਬਣ ਗਏ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਚਾਚਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਈ ‘ਪਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਜੱਟਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਟਿਕਾਣਾ ਸੁਖਦੇਵ ਦੇ ਤਾਏ ਚਿੰਤ ਰਾਮ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਸੀ। ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਇਸ ਦੁਕਾਨ ਉੱਤੇ ਅਕਸਰ ਜਾਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਵੱਡਿਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਸਦਕਾ ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਦੀ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਦੋਸਤੀ ਹੋ ਗਈ।

(ਇ) ਤਿੰਨਾਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਫ਼ਸਰ ਨੂੰ, ਕਿਉਂ ਮਾਰਿਆ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਤਿੰਨਾਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਫ਼ਸਰ ਸਾਂਡਰਸ ਨੂੰ ਮਾਰਿ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਵੀ ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਉੱਤੇ ਲਾਠੀਚਾਰਜ ਕਰਾਉਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਸੀ।

(ਸ) ਤਿੰਨਾਂ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜਨ ਲਈ ਕਿਹੜੀ ਸੰਸਥਾ ਬਣਾਈ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਸੋਸ਼ਲਿਸ਼ਟ ਰਿਪਬਲਿਕ ਪਾਰਟੀ।

(ਹ) ਇਹ ਇਨਕਲਾਬੀ ਯੋਧੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਿਹੜੀ ਕੈਦੀ ਦੱਸਦੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੌਕੇ ਤੇ ਗਵਰਨਰ ਨੂੰ ਕੀ ਲਿਖਿਆ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਤਿੰਨੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਯੋਧੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜੰਗੀ ਕੈਦੀ ਦੱਸਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੌਕੇ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੰਗੀ ਕੈਦੀ ਮੰਨ ਕੇ ਫਾਂਸੀ ਨਾ ਦੇਣ, ਸਗੋਂ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਉਡਾਉਣ !

(ਕ) ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਤਿੰਨਾਂ ਦੇਸ-ਭਗਤਾਂ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਤਿੰਨਾਂ ਦੇਸ਼-ਭਗਤਾਂ-ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਦੇਵ ਤੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ 23 ਮਾਰਚ, 1931 ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।

(ਖ) ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਫਾਂਸੀ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, ‘‘ਜਦੋਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ, ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ, ਜਾਤ-ਪਾਤ, ਨਾ-ਬਰਾਬਰੀ, ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣਨ ਲੱਗ ਪੈਣਗੇ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸਮਝਾਂਗੇ ਕਿ ਸਾਡੀ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪੈ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਸਾਡੇ ਸੁਪਨੇ ਸਾਕਾਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।

2. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋ :

ਸ਼ਹੀਦ, ਹਾਣੀ, ਸਾਂਝ, ਫਾਂਸੀ, ਕੁਰਬਾਨੀ, ਲਾਠੀਚਾਰਜ, ਸੂਰਬੀਰ
ਉੱਤਰ :

• ਸ਼ਹੀਦ (ਜਾਨ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ)-ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੈ।
• ਹਾਣੀ ਬਰਾਬਰ ਦੀ ਉਮਰ ਦਾ ਸਾਥੀ) -ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡ ਰਹੇ ਹਨ।
• ਸਾਂਝ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ)-ਮੇਰੀ ਇਸ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਹੈ। 4. ਫਾਂਸੀ (ਫਾਹਾ)-ਜੱਜ ਨੇ ਕਾਤਲ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ॥
• ਕੁਰਬਾਨੀ (ਜਾਨ ਵਾਰਨੀ-ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
• ਲਾਠੀਚਾਰਜ ਲਾਠੀਆਂ ਮਾਰਨੀਆਂ)-ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਭੀੜ ਨੂੰ ਖਿੰਡਾਉਣ ਲਈ ਲਾਠੀਚਾਰਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ !
• ਸੂਰਬੀਰ ਸੂਰਮਾ, ਬਹਾਦਰ)-ਸੂਰਬੀਰ ਪੂਰੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜੇ।

3. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਹਕੂਮਤ : ਰਾਜ, ਸ਼ਾਸਨ, ਸਲਤਨਤ
• ਜੁਲਮ : ਅੱਤਿਆਚਾਰ
• ਇਨਕਲਾਬ : ਕ੍ਰਾਂਤੀ
• ਜਾਗਰੂਕ : ਜਾਗਣਾ, ਚੇਤੰਨ
• ਮਨੋਰਥ/ਅਕਸਦ : ਮੰਤਵ, ਇਰਾਦਾ, ਇੱਛਾ, ਉਦੇਸ਼
• ਮਨਸੂਬਾ : ਇਰਾਦਾ, ਸਕੀਮ

4. ਮੁਹਾਵਰਿਆਂ ਦੇ ਅਰਥ :

1. ਸਾਇਆ ਸਿਰ ਤੋਂ ਉੱਠਣਾ : ਮਾਤਾ ਜਾਂ ਪਿਤਾ ਦੀ ਜਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਣੀ
2. ਪਾਲਣ-ਪੋਸਣ ਕਰਨਾ : ਦੇਖ-ਭਾਲ ਕਰਨਾ
3. ਫਾਂਸੀ ਦਾ ਰੱਸਾ ਚੁੰਮਣਾ : ਖ਼ੁਸ਼ੀ-ਖੁਸ਼ੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣਾ
4. ਹਾਹਾਕਾਰ ਮੱਚ ਜਾਣਾ : ਹਰ ਪਾਸੇ ਚੀਕ-ਪੁਕਾਰ ਹੋਣਾ
5. ਸੁਪਨੇ ਸਾਕਾਰ ਹੋਣਾ : ਇੱਛਾ ਪੂਰੀ ਹੋਣਾ
6. ਸਿਰ ਝੁਕਾਉਣਾ : ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨਾ

ਉੱਤਰ :

1. ਸਾਇਆ ਸਿਰ ਤੋਂ ਉੱਠਣਾ ਮਾਤਾ ਜਾਂ ਪਿਤਾ ਦੀ ਜਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਣੀ-ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਦੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਤੋਂ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਸਾਇਆ ਉੱਠ ਗਿਆ
2. ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਕਰਨਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ-ਵਿਚਾਰੇ ਬਲਵੀਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਫਿਰ ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਉਸ ਦੇ ਚਾਚੇ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਹੋਇਆ।
3. ਫਾਂਸੀ ਦਾ ਰੱਸਾ ਚੁੰਮਣਾ ਖੁਸ਼ੀ-ਖੁਸ਼ੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣਾ-ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਫਾਂਸੀ ਦਾ ਰੱਸਾ ਚੁੰਮਿਆ ਤੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ।
4. ਹਾਹਾਕਾਰ ਮਚਣਾ ਹਰ ਪਾਸੇ ਚੀਕ-ਪੁਕਾਰ ਹੋਣਾ-ਜਲਿਆਂ ਵਾਲੇ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਬੇਗੁਨਾਹਾਂ ਦੇ ਮਰਨ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਹਾਹਾਕਾਰ ਮਚ ਗਈ।
5. ਸੁਪਨੇ ਸਾਕਾਰ ਹੋਣਾ (ਇੱਛਾ ਪੂਰੀ ਹੋਣਾ-15 ਅਗਸਤ, 1947 ਨੂੰ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਸਾਕਾਰ ਹੋਏ।
6. ਸਿਰ ਝੁਕਾਉਣਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨਾ)-ਮੈਂ ਸਿਰ ਝੁਕਾ ਆਪਣੇ ਵੱਡਿਆਂ ਦੀ ਕਹੀ ਗੱਲ ਮੰਨ ਲਈ !

5. ਸਮਝੇ ਤੇ ਠੀਕ ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

(ੳ) ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਦੇਵ ਤੇ ਰਾਜਗੁਰੂ – ਲਹਿਰ
(ਅ) ਸਕਾਟ ਕੇ ਸਾਂਡਰਸ – ਜਲੂਸ
(ਇ) ਪਗੜੀ ਸੰਭਾਲ – ਕੌਮ ਤੇ ਸ਼ਹੀਦ
(ਸ) ਸਾਈਮਨ ਕਮਿਸ਼ਨ-ਗੋ ਬੈਕ – ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਫ਼ਸਰ
(ਹ) ਫਾਂਸੀ ਦਾ ਰੱਸਾ ਚੁੰਮਣਾ – ਨਾਹਰਾ
(ਕ) “ਇਨਕਲਾਬ-ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ – ਹੱਸ ਕੇ ਮੌਤ ਕਬੂਲਣੀ
ਉੱਤਰ :

ਵਿਆਕਰਨ :
ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੂਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਜੋ ਸ਼ਬਦ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਸਮਾਸੀ ਸ਼ਬਦ ਕਹਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪਾਠ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ:

ਪਾਲਣ-ਪੋਸਣ, ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ, ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ, ਜੰਗੀ-ਕੈਦੀ
ਉੱਤਰ :
ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੂਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਜੋ ਸ਼ਬਦ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਸਮਾਸੀ ਸ਼ਬਦ ਕਹਾਉਂਦੇ ਹਨ ; ਜਿਵੇਂ-ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ, ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ, ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ, ਜੰਗੀ ਕੈਦੀ।

PSEB 6th Class Punjabi Guide ਤਿੰਨ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
‘ਤਿੰਨ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਇਕੱਠਿਆਂ ਫਾਂਸੀ ਦਾ ਰੱਸਾ ਚੁੰਮਿਆ ਤੇ ਕੌਮੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕੋ ਸੰਨ 1907 ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਜਨਮ 1908 ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸ: ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਮਾਤਾ ਵਿਦਿਆਵਤੀ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਚੱਕ ਨੰ: 105 ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲਾਇਲਪੁਰ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੁਖਦੇਵ ਦਾ ਜਨਮ ਪਿਤਾ ਲਾਲਾ ਰਾਮ ਲਾਲ ਥਾਪਰ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਰਲੀ ਦੇਵੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਲੁਧਿਆਣੇ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਜਨਮ ਪਿਤਾ ਸ੍ਰੀ ਨਰੈਣ ਹਰੀ ਰਾਜਗੁਰੂ ਤੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਪਾਰਬਤੀ ਬਾਈ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਪਿੰਡ ਖੁੱਡ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪੂਨਾ (ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ) ਵਿਚ ਹੋਇਆ।

ਸੁਖਦੇਵ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਲਾਇਲਪੁਰ ਵਿਚ ਆੜ੍ਹਤ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਕਰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਤਿੰਨ ਕੁ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸਣ ਉਸ ਦੇ ਤਾਏ ਚਿੰਤ ਰਾਮ ਜੀ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਚਾਚੇ ਸ: ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਤੇ ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਨੇ ਪੱਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਲਹਿਰ ਚਲਾਈ, ਜਿਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਟਿਕਾਣਾ ਚਿੰਤ ਰਾਮ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਸੀ। ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਦਾਦੇ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਅਕਸਰ ਇਸ ਦੁਕਾਨ ਉੱਤੇ ਆਉਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।

ਵੱਡਿਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਕਾਰਨ ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਦੋਸਤੀ ਹੋ ਗਈ। ਜਵਾਨੀ ਵਿਚ ਪੈਰ ਧਰਦਿਆਂ ਹੀ ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਨੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਯੋਧਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਪੈਦਾ ਕਰਨੇ ਆਰੰਭ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਸੋਸ਼ਲਿਸ਼ਟ ਰਿਪਬਲਿਕ ਆਰਮੀ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਰਾਜਗੁਰੂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਆ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਇਆ। ਇਨੀਂ ਦਿਨੀਂ ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ‘ਸਾਈਮਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਗੋ ਬੈਕ ਦੇ ਜਲੁਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਪੀ. ਸਕਾਟ ਦੇ ਲਾਠੀਚਾਰਜ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਸਨ ਤੇ ਸਿਰ ਵਿਚ ਇਕ ਲਾਠੀ ਵੱਜਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

ਤਿੰਨਾਂ ਦੋਸਤਾਂ ਨੇ ਸਕਾਟ ਤੋਂ ਲਾਲਾ ਜੀ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਗੁਰੂ, ਸੁਖਦੇਵ, ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਅਜ਼ਾਦ ਤੇ ਜੈ ਗੋਪਾਲ ਸਕਾਟ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਕੋਲ ਪੁੱਜ ਗਏ। ਪਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਸਕਾਟ ਦੀ ਥਾਂ ਡੀ. ਐੱਸ. ਪੀ. ਸਾਂਡਰਸ ਮੋਟਰ ਸਾਈਕਲ ਉੱਤੇ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ ਤੇ ਉਹ ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ।

ਇਸ ਕਤਲ ਪਿੱਛੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਤਵ ਕੇਵਲ ਖੂਨ ਦਾ ਬਦਲਾ ਖੂਨ ਲੈਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਜਨਤਾ ਦੇ ਡਿਗ ਰਹੇ ਮਨੋਬਲ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣਾ ਵੀ ਸੀ।ਉਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਚੁੱਪ ਕਰਕੇ ਜ਼ੁਲਮ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰਨਗੇ। ਲਾਹੌਰ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਕੇਸ ਅਨੁਸਾਰ ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਦੇਵ ਤੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ। ਇਸ ਸਜ਼ਾ ਵਿਰੁੱਧ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਹਾਹਾਕਾਰ ਮਚ ਗਈ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਰੁੱਧ ਅਪੀਲ ਨਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੰਗੀ ਕੈਦੀ ਮੰਨਦਿਆਂ ਫਾਂਸੀ ਦੇਣ ਦੀ ਥਾਂ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਉਡਾਇਆ ਜਾਵੇ।

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਛਿੱਕੇ ‘ਤੇ ਟੰਗ ਕੇ 23 ਮਾਰਚ, 1931 ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਸੂਰਮਿਆਂ ਨੂੰ ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ। ਤਿੰਨਾਂ ਨੇ “ਇਨਕਲਾਬ-ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਲਾਉਂਦਿਆਂ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਰੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਗਲ ਵਿਚ ਪਾਇਆ 1 ਫਾਂਸੀ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ, ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ, ਜਾਤ-ਪਾਤ, ਨਾ-ਬਰਾਬਰੀ, ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣਨ ਲੱਗ ਪੈਣਗੇ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸਮਝਾਂਗੇ ਕਿ ਸਾਡੀ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪੈ ਗਿਆ ਤੇ ਸਾਡੇ ਸੁਪਨੇ ਸਾਕਾਰ ਹੋ ਗਏ !” ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਸੂਰਮਿਆਂ ਨੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨਾਮਾ ਕਰ ਦਿਖਾਇਆ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ-ਹਕੁਮਤ-ਸਰਕਾਰ ਜਦੋਜਹਿਦ-ਸੰਘਰਸ਼। ਇਨਕਲਾਬੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ। ਮਕਸਦ ਉਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਮਨੋਬਲ-ਮਨ ਦੀ ਤਾਕਤ, ਹੌਸਲਾ। ਸਾਇਆ-ਛਾਂ ਮਨੋਰਥ-ਮੰਤਵ 1 ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ-ਜਗਾਉਣਾ, ਚੇਤੰਨ ਕਰਨਾ ਅਕਸਰ-ਆਮ ਕਰਕੇ ! ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ-ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰਾ। ਛਿੱਕੇ ਤੇ ਟੰਗ ਕੇ-ਇਕ ਪਾਸੇ ਰੱਖ ਕੇ, ਬਿਨਾਂ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ! ਮਿੱਥੀ-ਨਿਸਚਿਤ। ਸਾਮਰਾਜ-ਦੂਜੀਆਂ ਕੌਮਾਂ ਨੂੰ ਅਧੀਨ ਕਰਕੇ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਰਾਜ ਸ਼ਕਤੀ। ਮਨਸੂਬਾ-ਇਰਾਦਾ, ਸਕੀਮ। ਸੁਪਨੇ ਸਾਕਾਰ ਹੋ ਜਾਣੇ-ਜੋ ਸੋਚਿਆ ਹੋਵੇ ਪੂਰਾ ਹੋਣਾ, ਸੁਪਨੇ ਪੂਰੇ ਹੋਣੇ।

1. ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਦੱਸ ਕੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ
ਹਕੂਮਤ, ਜ਼ੁਲਮ, ਇਨਕਲਾਬ, ਜਾਗਰੂਕ, ਮਨੋਰਥ, ਮਕਸਦ, ਮਨਸੂਬਾ, ਸੁਪਨੇ ਸਾਕਾਰ ਹੋਣੇ॥
ਉੱਤਰ :

• ਹਕੂਮਤ (ਰਾਜ, ਸ਼ਾਸਨ, ਸਲਤਨਤ-ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਅਕਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਹੈ।
• ਜ਼ੁਲਮ ਅੱਤਿਆਚਾਰ-ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ੁਲਮ ਕੀਤੇ।
• ਇਨਕਲਾਬ ਕਾਂਤੀ)-ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਇਨਕਲਾਬ-“ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਲਾਏ।
• ਜਾਗਰੂਕ (ਜਾਗਣਾ, ਚੇਤੰਨ)-ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕੀਤੀਆਂ।
• ਮਨੋਰਥ (ਮੰਤਵ, ਇਰਾਦਾ, ਇੱਛਾ-ਤੁਹਾਡਾ ਇੱਥੇ ਆਉਣ ਦਾ ਕੀ ਮਨੋਰਥ ਹੈ?
• ਮਕਸਦ (ਉਦੇਸ਼, ਮੰਤਵ)-ਮੇਰਾ ਮਕਸਦ ਤਾਂ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ 10,000 ਰੁਪਏ ਉਧਾਰ ਦਿਓ।
• ਮਨਸੂਬਾ (ਇਰਾਦਾ, ਸਕੀਮ-ਉਸ ਦੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ ਨੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦੇ ਮਨਸੂਬਿਆਂ ‘ਤੇ ਪਾਣੀ ਫੇਰ ਦਿੱਤਾ !
• ਸੁਪਨੇ ਸਾਕਾਰ ਹੋਣੇ ਜੋ ਸੋਚਿਆ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਪੂਰਾ ਹੋਣਾ)-ਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਬਣਨ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨੇ ਸਾਕਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਆਸ ਸੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚਲੀਆਂ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਵਿਚ ਢੁੱਕਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਭਰੋ
(ਉ) ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕੋ ਸੰਨ …………………………. ਵਿਚ ਹੋਇਆ।
(ਆ) …………………………. ਦੀ ਸਾਂਝ ਸਦਕਾ ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਦੀ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਦੋਸਤੀ ਹੋ ਗਈ।
(ਈ) …………………………. ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਸ਼ਿਵ ਰਾਮ ਹਰੀ ਰਾਜਗੁਰੁ ਸੀ।
(ਸ) ਇਸ ਕਤਲ ਪਿੱਛੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ …………………………. ਸਿਰਫ਼ ਖੂਨ ਦਾ ਬਦਲਾ ਖੂਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।
(ਹ) ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ …………………………. ਅੱਗੇ ਸਿਰ ਝੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) 1907, (ਅ ਵੱਡਿਆਂ, ਈ ਰਾਜਗੁਰੂ, ਸ ਮਕਸਦ, ਹ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨੂੰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਲਿਖਾਈ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ
ਸੁਖਦੇਵ ਦੇ ਪਿਤਾ ਲਾਲਾ ਰਾਮ ਲਾਲ ਥਾਪਰ ਲਾਇਲਪੁਰ ਵਿਚ ਆਤ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਕਰਦੇ ਸਨ ਸੁਖਦੇਵ ਅਜੇ ਤਿੰਨ ਕੁ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਸਾਇਆ ਸਿਰ ਤੋਂ ਉੱਠ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਉਸ ਦੇ ਤਾਇਆ ਲਾਲਾ ਚਿੰਤ ਰਾਮ ਜੀ ਨੇ ਕੀਤਾ
ਉੱਤਰ :
ਨੋਟ-ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਪੇ ਹੀ ਲਿਖਣ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਠੀਕ ਵਾਕ ਉੱਤੇ ਸਹੀ (✓) ਅਤੇ ਗਲਤ ਵਾਕ ਉੱਤੇ ਕਾਟੇ (✗) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਓ
(ਉ) ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 1907 ਵਿਚ ਹੋਇਆ।
(ਅ) ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਮਿ: ਸਕਾਟ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ।
(ਈ) ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ 23 ਮਾਰਚ, 1931 ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।
(ਸ) ਸ: ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਚਾਚਾ ਸੀ !
(ਹ) ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਦੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿਚ ਦੋਸਤੀ ਹੋ ਗਈ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ✓
(ਅ) ✗
(ਈ) ✓
(ਸ) ✓
(ਹ) ✗

2. ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ –
ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਵਿਰੁੱਧ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਕਰਨ ਕਰ ਕੇ ਸ. ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਦੇਵ ਅਤੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੇ ਇਕੱਠਿਆਂ ਫਾਂਸੀ ਦਾ ਰੱਸਾ ਚੁੰਮਿਆ ਅਤੇ ਤਿੰਨਾਂ ਨੇ ਕੌਮੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਸ. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਦਾ ਜਨਮ ਇਕੋ ਸੰਨ 1907 ਈਸਵੀਂ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਦੋਸਤ ਹਾਣੀ ਸਨ ! ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਜਨਮ 1908 ਈਸਵੀਂ ਦਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਹ ਦੋਹਾਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲੋਂ ਉਮਰ ਵਿਚ ਇੱਕ ਸਾਲ ਛੋਟਾ ਸੀ।

ਸ. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਮਾਤਾ ਵਿੱਦਿਆਵਤੀ ਤੇ ਪਿਤਾ ਸ: ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਚੱਕ ਨੰਬਰ 105, ਜ਼ਿਲਾ ਲਾਇਲਪੁਰ (ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਸੁਖਦੇਵ ਦਾ ਜਨਮ ਮਾਤਾ ਰਲੀ ਦੇਵੀ ਤੇ ਪਿਤਾ ਲਾਲਾ ਰਾਮ ਲਾਲ ਥਾਪਰ ਦੇ ਘਰ ਲੁਧਿਆਣੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਜਨਮ ਮਾਤਾ ਪਾਰਬਤੀ ਬਾਈ, ਪਿਤਾ ਸ੍ਰੀ ਨਰੈਣ ਹਰੀ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੇ ਘਰ ਪਿੰਡ ਖੇਡਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪੂਨਾ (ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ) ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਸ਼ਿਵ ਰਾਮ ਹਰੀ ਰਾਜਗੁਰੁ ਸੀ !

1. ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਨੇ ਕਿਹੜੀ ਹਕੂਮਤ ਵਿਰੁੱਧ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਕੀਤੀ? :
(ੳ) ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
(ਅ) ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ
(ਈ) ਪੁਰਤਗੇਜ਼ੀ
(ਸ) ਭਾਰਤੀ॥
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ

2. ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਹਕੂਮਤ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਸੀ?
(ਉ) ਨੇਕ
(ਆ) ਇਨਸਾਫ਼ ਪਸੰਦ
(ਈ) ਜ਼ਾਲਮ
(ਸ) ਲੋਕ-ਹਿਤਕਾਰੀ !
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਜ਼ਾਲਮ

3. ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਤਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ?
(ਉ) ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦ
(ਆ) ਇਨਕਲਾਬੀ
(ਇ) ਕੌਮੀ ਸ਼ਹੀਦ
(ਸ) ਕੌਮੀ ਪੂੰਜੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਕੌਮੀ ਸ਼ਹੀਦ

4. ਸੁਖਦੇਵ ਤੇ ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਕਿਹੜੇ ਸੰਨ ਵਿਚ ਹੋਇਆ?
(ਉ) 1901
(ਅ) 1905
(ਇ) 1907
(ਸ) 1910
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 1905

5. ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਜਨਮ ਕਿਹੜੇ ਸੰਨ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ?
(ਉ) 1905
(ਅ) 1908
(ਈ) 1909
(ਸ) 1910.
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 1908

6. ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ?
(ਉ) ਵਿੱਦਿਆਵਤੀ
(ਅ) ਰਲੀ ਦੇਵੀ
(ਈ) ਸੱਤਿਆਵਤੀ
(ਸ) ਦਇਆਵਤੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਵਿੱਦਿਆਵਤੀ

7. ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ?
(ੳ) ਸ: ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ
(ਅ) ਸ: ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ
(ਇ) ਇਸ: ਹਰੀ ਸਿੰਘ
(ਸ) ਸ: ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਸ: ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ

8. ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ?
(ਉ) ਚੱਕ ਨੰ. 105, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲਾਇਲਪੁਰ
(ਅ) ਖਟਕੜ ਕਲਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜਲੰਧਰ
(ਇ) ਬੰਗਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜੰਲਧਰ
(ਸ) ਚੱਕ ਨੰ. 501 ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲਾਇਲਪੁਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਚੱਕ ਨੰ. 105, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲਾਇਲਪੁਰ

9. ਸੁਖਦੇਵ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ?
(ਉ) ਮਾਤਾ ਰਲੀ ਦੇਵੀ ਤੇ ਪਿਤਾ ਲਾਲਾ ਰਾਮ ਲਾਲ ਥਾਪਰ
(ਅ) ਮਾਤਾ ਪ੍ਰਸਿੰਨੀ ਤੇ ਪਿਤਾ ਸ਼ਾਮ ਲਾਲ
(ਈ ਮਾਤਾ ਸਵਿਤੀ ਤੇ ਪਿਤਾ ਰਾਮੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ
(ਸ) ਮਾਤਾ ਮਾਨਤੀ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਕਿਸ਼ਨ ਚੰਦ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਮਾਤਾ ਰਲੀ ਦੇਵੀ ਤੇ ਪਿਤਾ ਲਾਲਾ ਰਾਮ ਲਾਲ ਥਾਪਰ

10. ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ?
(ੳ) ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ
(ਅ) ਸ੍ਰੀ ਨਰੈਣ ਹਰੀ ਰਾਜਗੁਰੂ
(ਇ) ਸ਼ਿਵ ਰਾਮ
(ਸ) ਰਾਮ ਲਾਲ !
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਸ੍ਰੀ ਨਰੈਣ ਹਰੀ ਰਾਜਗੁਰੂ

11. ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ?
(ਉ) ਸ਼ਿਵ ਰਾਮ ਹਰੀ ਰਾਜਗੁਰੂ
(ਅ) ਰਾਮ ਨਾਥ ਹਰੀ ਰਾਜਗੁਰੂ
(ਇ) ਬਹਮ ਦੱਤ ਰਾਜਗਰ
(ਸ) ਬਖ਼ਸ਼ੀਰਾਮ ਰਾਜਗਰ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸ਼ਿਵ ਰਾਮ ਹਰੀ ਰਾਜਗੁਰੂ

12. ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਜਨਮ ਕਿਹੜੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਹੋਇਆ?
(ਉ) ਪਿੰਡ ਖੰਡਾ ਪੰਜਾਬ ..
(ਅ) ਪਿੰਡ ਖੇਡਾ, ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ
(ਈ) ਪਿੰਡ ਨੰਦਨੀ, ਬਿਹਾਰ ਦੇ
(ਸ) ਪਿੰਡ ਕਾਸ਼ੀ ਪੂਰ ਯੂ. ਪੀ !
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਪਿੰਡ ਖੇਡਾ, ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ !
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਹਕੂਮਤ, ਜ਼ੁਲਮ, ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਦੇਵ, ਰਾਜਗੁਰੂ।
(ii) ਇਹ, ਉਹ
(iii) ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਤਿੰਨਾਂ, ਕੌਮੀ, ਇੱਕੋ, ਇਨਕਲਾਬੀ॥
(iv) ਚੰਮਿਆ, ਕੀਤਾ, ਸਨ, ਹੋਇਆ, ਸੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ
(i)‘ਪਿਤਾ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਦਾਦਾ
(ਅ) ਬਾਪੂ
(ਇ) ਮਾਂ
(ਸ) ਮਾਤਾ
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਮਾਤਾ

(ii) ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜਾ ਸ਼ਬਦ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹੈ?
(ਉ) ਦੋਵੇਂ।
(ਅ) ਦੋਸਤ
(ਇ) ਹੋਇਆ
(ਸ) ਕਰਕੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਦੋਵੇਂ।

(iii) ਕਿਹੜਾ ਸ਼ਬਦ “ਇਨਕਲਾਬੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਹੈ?
(ਉ) ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ
(ਅ) ਹਾਣੀ
(ਇ) ਭਾਈ
(ਸ) ਭਾਉ॥
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(i) ਡੰਡੀ
(ii) ਕਾਮਾ
(iii) ਜੋੜਨੀ
ਉੱਤਰ :
(i) ਡੰਡੀ (।)
(ii) ਕਾਮਾ (,)
(iii) ਜੋੜਨੀ (-)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

ਉੱਤਰ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜੋ ਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ ਲਾਹੌਰ ਸਾਜ਼ਸ਼ ਕੇਸ ਅਨੁਸਾਰ ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਦੇਵ ਤੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ। ਇਸ ਖ਼ਬਰ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਾਹਾਕਾਰ ਮਚ ਗਈ। ਇਹਨਾਂ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸਜ਼ਾ ਵਿਰੁੱਧ ਅਪੀਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਸੀ ਕਿ ਸਾਡੀ ਜਾਨ ਏਨੀ ਕੀਮਤੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੂਲਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਕੇ ਬਚਾਇਆ ਜਾਵੇ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਨ ਯੋਧਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜੰਗੀ-ਕੈਦੀ ਮੰਨਦਿਆਂ ਫਾਂਸੀ ਨਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ, ਸਗੋਂ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਉਡਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਛਿੱਕੇ ਟੰਗ ਕੇ ਫਾਂਸੀ ਦੀ ਮਿੱਥੀ ਤਾਰੀਖ ਤੋਂ ਇਕ ਰਾਤ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ 23 ਮਾਰਚ, 1931 ਨੂੰ ਹੀ ਫਾਂਸੀ ਦੇਣ ਦਾ ਮਨਸੂਬਾ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਇਹ ਤਿੰਨ ਮਹਾਨ ਸੂਰਬੀਰ ਦੋਸਤ ਇਨਕਲਾਬ-ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ’, ‘ਸਾਮਰਾਜ-ਮੁਰਦਾਬਾਦ’ ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਲਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਖੁਸ਼ੀ-ਖੁਸ਼ੀ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਰੱਸਿਆਂ ਨੂੰ : ਚੁੰਮ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਗਏ।

ਫਾਂਸੀ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੱਕ ਸਵਾਲ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ “ਜਦੋਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ, ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ, ਜਾਤ-ਪਾਤ, ਨਾ-ਬਰਾਬਰੀ, ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣਨ ਲੱਗ ਪੈਣਗੇ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸਮਝਾਂਗੇ ਕਿ ਸਾਡੀ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪੈ ਗਿਆ ਤੇ ਸਾਡੇ ਸੁਪਨੇ ਸਾਕਾਰ ਹੋ ਗਏ।” ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਸੂਰਬੀਰ ਛੋਟੀਆਂ ਉਮਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਕਰ ਗਏ। ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਅੱਗੇ ਸਿਰ ਝੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

1. ਲਾਹੌਰ ਸਾਜ਼ਸ਼ ਕੇਸ ਅਨੁਸਾਰ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਦੇਵ ਤੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਕੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ?
(ਉ) ਉਮਰ ਕੈਦ
(ਅ) ਦਸ ਸਾਲ ਕੈਦ
(ਈ) 20 ਸਾਲ ਕੈਦ
(ਸ) ਮੌਤ ਦੀ !
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਮੌਤ ਦੀ !

2. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਏ ਜਾਣ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਕੀ ਹੋਇਆ?
(ਉ) ਹਾਹਾਕਾਰ ਮੱਚ
(ਅ) ਗਈਆਂ ਸੋਗ ਛਾ ਗਿਆ
(ਈ) ਗੁੱਸਾ ਭੜਕ ਪਿਆ
(ਸ) ਲੋਕ ਡਰ ਗਏ !
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਹਾਹਾਕਾਰ ਮੱਚ

3. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਹੋਰੀ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਬਾਰੇ ਕੀ ਸਮਝਦੇ ਸਨ?
(ਉ) ਕੀਮਤੀ
(ਅ) ਕੀਮਤੀ ਨਹੀਂ
(ਈ) ਬਹੁਮੁੱਲੀ
(ਸ) ਅਣਮੁੱਲੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਕੀਮਤੀ ਨਹੀਂ

4. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਗਵਰਨਰ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਲਈ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ?
(ਉ) ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਉਡਾ ਕੇ ਮਾਰਨ ਦੀ
(ਅ) ਫਾਂਸੀ ‘ਤੇ ਲਟਕਾਉਣ ਦੀ
(ਈ) ਭੁੱਖੇ ਮਾਰਨ ਦੀ
(ਸ) ਜ਼ਹਿਰ ਦੇ ਟੀਕੇ ਲਾ ਕੇ ਮਾਰਨ ਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਉਡਾ ਕੇ ਮਾਰਨ ਦੀ

5. ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਭਗਤ ਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਦਿਨ ਫਾਂਸੀ ਲਾਇਆ?
(ਉ) 21 ਮਾਰਚ 1931
(ਅ) 23 ਮਾਰਚ 1931
(ਈ) 25 ਮਾਰਚ 1932
(ਸ) 30 ਮਾਰਚ 1931
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 23 ਮਾਰਚ 1931

6. ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀ ਫਾਂਸੀ ਲੱਗਣ ਸਮੇਂ ਕੀ ਨਾਅਰੇ ਲਾ ਰਹੇ ਸਨ?
(ਉ) “ਇਨਕਲਾਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ, “ਸਾਮਰਾਜ ਮੁਰਦਾਬਾਦ
(ਅ) ਸਾਮਰਾਜ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ
(ਈ) ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਲਹਿਰ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ
(ਸ) ਨੌਜਵਾਨ ਭਾਰਤ ਸਭਾ-ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) “ਇਨਕਲਾਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ, “ਸਾਮਰਾਜ ਮੁਰਦਾਬਾਦ

7. ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿੱਥੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਫਾਂਸੀ ਲਾਇਆ ਗਿਆ?
(ਉ) ਚਾਰ ਦਿਨ
(ਅ) ਤਿੰਨ ਦਿਨ
(ਈ) ਦੋ ਦਿਨ
(ਸ) ਇੱਕ ਦਿਨ
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਇੱਕ ਦਿਨ

8. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਕੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ?
(ਉ) ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਤੇ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ
(ਅ) ਤੇ ਧਰਮ
(ਇ) ਫਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ
(ਸ) ਪਰਜਾਤੰਤਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਤੇ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ

9. ਤਿੰਨਾਂ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਨੇ ਛੋਟੀਆਂ ਉਮਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ?
(ਉ) ਵੱਡਾ
(ਅ) ਛੋਟਾ
(ਈ) ਦਰਮਿਆਨਾ।
(ਸ) ਵੱਖਰਾ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਵੱਡਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਪੜਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(iii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਕੇਸ, ਗੋਲੀਆਂ, ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਦੇਵ, ਰਾਜਗੁਰੂ।
(ii) ਉਹਨਾਂ, ਜਿਸ, ਇਹ, ਅਸੀਂ, ਸਾਨੂੰ।
(iii) ਸਾਰੇ, ਇਹਨਾਂ, ਏਨੀ, ਮਹਾਨ, ਤਿੰਨ।
(iv) ਉਡਾਇਆ ਜਾਵੇ, ਸੁਣਾਈ ਗਈ, ਹੋ ਗਏ, ਕਰ ਗਏ, ਹੋ ਗਏ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ
(i) “ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀਂ ਦਾ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਹਿੰਦੁਸਤਾਨਣ
(ਅ) ਹਿੰਦਸਤਾਨਣੀ
(ਈ) ਹਿੰਦੂ
(ਸ) ਹਿੰਦਣੀ॥
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਹਿੰਦੁਸਤਾਨਣ

(ii) ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਤਿੰਨਾਂ
(ਅ) ਵਿਸ਼ਵਾਸ
(ਈ) ਗੋਲੀਆਂ
(ਸ) ਮਾਣਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਤਿੰਨਾਂ

(iii) ‘ਮੁਰਦਾਬਾਦ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ੳ) ਇਨਕਲਾਬ
(ਅ) ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ
(ਈ) ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ
(ਸ) ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੂੰ
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(i) ਡੰਡੀ
(ii) ਕਾਮਾ
(iii) ਜੋੜਨੀ
(iv) ਡੈਸ਼
(v) ਦੋਹਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ
ਉੱਤਰ :
(i) ਡੰਡੀ (।)
(ii) ਕਾਮਾ (,)
(ii) ਜੋੜਨੀ( – )
(iv) ਡੈਸ਼ ( – )
(v) ਦੋਹਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ (” “)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

ਉੱਤਰ :

Punjab State Board PSEB 8th Class Maths Book Solutions Chapter 1 ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ InText Questions and Answers.

PSEB 8th Class Maths Solutions Chapter 1 ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ InText Questions

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਸਾਰਣੀ ਵਿਚ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਵਾਂ ਭਰੋ :

ਉੱਤਰ:

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਸਾਰਣੀ ਵਿਚ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਵਾਂ ਭਰੋ :

ਉੱਤਰ:

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਸਾਰਣੀ ਵਿਚ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :

ਉੱਤਰ:

ਸੋਚੋ, ਚਰਚਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਲਿਖੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਜਦ ਕੋਈ ਗੁਣ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਲਈ ਸੱਚ ਹੈ ਤਾਂ ਕੀ ਉਹ ਗੁਣ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆਵਾਂ, ਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਲਈ ਵੀ ਸੱਚ ਹੋਵੇਗਾ ? ਕਿਹੜੇ ਗੁਣ ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਸੱਚ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਕਿਹੜੇ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ ?
ਹੱਲ :
ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਪ ਕਰਨ ।

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

1. ਵੰਡਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
\(\left\{\frac{7}{5} \times\left(\frac{-3}{12}\right)\right\}\) + \(\left\{\frac{7}{5} \times \frac{5}{12}\right\}\)
ਉੱਤਰ:
\(\left\{\frac{7}{5} \times\left(\frac{-3}{12}\right)\right\}\) + \(\left\{\frac{7}{5} \times \frac{5}{12}\right\}\)
= \(\frac{7}{5}\) × \(\left\{\left(\frac{-3}{12}\right)+\frac{5}{12}\right\}\) (ਵੰਡਣਸ਼ੀਲਤਾ ਨਾਲ)
= \(\frac{7}{5}\) × \(\left\{\frac{(-3)+(5)}{12}\right\}\)
= \(\frac{7}{5}\) × \(\left(\frac{2}{12}\right)\)
= \(\frac{7}{5}\) × \(\frac{1}{6}\) = \(\frac{7}{30}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
\(\left\{\frac{9}{16} \times \frac{4}{12}\right\}\) + \(\left\{\frac{9}{16} \times \frac{-3}{9}\right\}\)
ਉੱਤਰ:
\(\left\{\frac{9}{16} \times \frac{4}{12}\right\}\) + \(\left\{\frac{9}{16} \times \frac{-3}{9}\right\}\)
= \(\frac{9}{16}\) × \(\left\{\frac{4}{12}+\left(\frac{-3}{9}\right)\right\}\) (ਵੰਡਣਸ਼ੀਲਤਾ ਨਾਲ)
= \(\frac{9}{16}\) × \(\left\{\frac{1}{3}+\left(\frac{-1}{3}\right)\right\}\)
= \(\frac{9}{16}\) × \(\left[\frac{1+(-1)}{3}\right]\)
= \(\frac{9}{16}\) × \(\left(\frac{0}{3}\right)\) = 0

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

1. ਅੱਖਰ ਨਾਲ ਅੰਕਿਤ ਹਰੇਕ ਬਿੰਦੂ ਦੇ ਲਈ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ ਲਿਖੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).

ਉੱਤਰ:
A = \(\frac{1}{5}\)
B = \(\frac{4}{5}\)
C = \(\frac{5}{5}\) = 1
D = \(\frac{8}{5}\)
E = \(\frac{9}{5}\).

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).

ਉੱਤਰ:
J = \(\frac{-11}{6}\)
I = \(\frac{-8}{6}\)
H = \(\frac{-7}{6}\)
G = \(\frac{-5}{6}\)
F = \(\frac{-2}{6}\)

Punjab State Board PSEB 8th Class Maths Book Solutions Chapter 1 ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ Ex 1.2 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Maths Chapter 1 ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ Exercise 1.2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਖਿਆ ਰੇਖਾ ‘ਤੇ ਅੰਕਿਤ ਕਰੋ :
ਹੱਲ:
(i) ਅਸੀਂ ਸਿਫਰ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਕੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ 7 ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਗਾਉਂਣੇ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਦੀ ਹਰੇਕ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਤੇ ਹੈ ।

ਬਿੰਦੂ A ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ \(\frac{7}{4}\) ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

(ii) ਅਸੀਂ ਸਿਫਰ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ 7 ਚਿੰਨ੍ਹ ‘ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਜਿਹਨਾਂ ਦੀ ਹਰੇਕ ਤੋਂ ਦੂਰੀ \(\frac{1}{6}\) ਹੈ ।

ਬਿੰਦੂ A ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ \(\frac{-5}{6}\) ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
\(\frac{-2}{11}\), \(\frac{-5}{11}\), \(\frac{-9}{11}\) ਨੂੰ ਸੰਖਿਆ ਰੇਖਾ ‘ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਲਿਖੋ ਜੋ 2 ਨਾਲੋਂ ਛੋਟੀਆਂ ਹੋਣ।
ਹੱਲ:

∴ 2 ਨਾਲੋਂ ਛੋਟੀਆਂ ਪੰਜ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ, ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
\(\frac{9}{5}\), \(\frac{8}{5}\), \(\frac{7}{5}\), \(\frac{6}{5}\), \(\frac{5}{5}\), \(\frac{4}{5}\), \(\frac{3}{5}\), \(\frac{2}{5}\), \(\frac{1}{5}\) ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
\(-\frac{2}{5}\) ਅਤੇ \(\frac{1}{2}\) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦਸ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਨ ਹਰ ਵਾਲੀਆਂ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਬਦਲਦੇ ਹਾਂ ।
ਅਰਥਾਤ \(\frac{-2}{5}\) x \(\frac{4}{4}\) = \(\frac{-8}{20}\)
ਅਤੇ \(\frac{1}{2}\) x \(\frac{10}{10}\) = \(\frac{10}{20}\)
∴ \(\frac{-4}{10}\) ਅਤੇ \(\frac{5}{10}\) ਵਿਚਕਾਰ ਦਸ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
(1) \(\frac{2}{3}\) ਅਤੇ \(\frac{4}{5}\)
(ii) \(\frac{-3}{2}\) ਅਤੇ \(\frac{5}{3}\)
(iii) \(\frac{1}{4}\) ਅਤੇ \(\frac{1}{2}\) ਦੇ ਚਕਾਰ ਪੰਜ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
(i) ਅਸੀਂ \(\frac{2}{3}\) ਅਤੇ \(\frac{4}{5}\) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪੰਜ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਪਤਾ ਕਰਨੀਆਂ ਹਨ ।
∴ ਇਥੇ ਅਸੀਂ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ \(\frac{2}{3}\) ਅਤੇ \(\frac{4}{5}\) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਖਿਆ ਪਤਾ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਮੱਧ ਪਤਾ ਕਰਾਂਗੇ ।

(ii) \(\frac{-3}{2}\) ਅਤੇ \(\frac{5}{3}\) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹਰ ਵਾਲੀਆਂ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਬਦਲਾਂਗੇ ।
ਅਰਥਾਤ, \(\frac{-3}{2}\) × \(\frac{3}{3}\) = \(\frac{-9}{6}\)
ਅਤੇ \(\frac{5}{3}\) × \(\frac{2}{2}\) = \(\frac{10}{6}\)
∴ \(\frac{-9}{6}\) ਅਤੇ \(\frac{10}{6}\) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ।

(iii) \(\frac{1}{4}\) ਅਤੇ \(\frac{1}{2}\) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਨ ਹਰ ਵਾਲੀਆਂ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਬਦਲਾਂਗੇ ।
ਅਰਥਾਤ, \(\frac{1}{4}\) × \(\frac{100}{100}\) = \(\frac{100}{400}\)
ਅਤੇ \(\frac{1}{2}\) × \(\frac{200}{200}\) = \(\frac{200}{400}\)
∴ \(\frac{100}{400}\) ਅਤੇ \(\frac{200}{400}\) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪੰਜ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ।
\(\frac{100}{400}\), \(\frac{101}{400}\), \(\frac{102}{400}\), \(\frac{103}{400}\), ……….. \(\frac{200}{400}\).

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
-2 ਨਾਲੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਪੰਜ ਪਰਿਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਲਿਖੋ।
ਹੱਲ:
-2 ਨਾਲੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਪੰਜ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ :
\(-\frac{3}{2}\), -1, \(-\frac{1}{2}\), 0, \(\frac{1}{2}\)
ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਅਨੇਕ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
\(\frac{3}{5}\) ਅਤੇ \(\frac{3}{4}\) ਦੇ ਵਿਚ ਦਸ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮਾਨ ਹਰ ਵਾਲੀਆਂ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਬਦਲਾਂਗੇ ।
ਅਰਥਾਤ \(\frac{3}{5}\) × \(\frac{20}{20}\) = \(\frac{60}{100}\)
ਅਤੇ \(\frac{3}{4}\) × \(\frac{25}{25}\) = \(\frac{75}{100}\)
∴ \(\frac{60}{100}\) ਅਤੇ \(\frac{75}{100}\) ਦੇ ਵਿਚ ਦਸ ਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Maths Book Solutions Chapter 1 ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ Ex 1.1 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Maths Chapter 1 ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ Exercise 1.1

1. ਉਚਿਤ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖਿਆਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ::

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
\(-\frac{2}{3} \times \frac{3}{5}+\frac{5}{2}-\frac{3}{5} \times \frac{1}{6}\)
ਉੱਤਰ:
\(-\frac{2}{3} \times \frac{3}{5}+\frac{5}{2}-\frac{3}{5} \times \frac{1}{6}\)
= \(-\frac{2}{3} \times \frac{3}{5}-\frac{3}{5} \times \frac{1}{6}+\frac{5}{2}\) (ਕਮ ਵਟਾਂਦਰਾ ਯੋਗਤਾ ਨਾਲ)
= \(\frac{3}{5} \times\left[-\frac{2}{3}-\frac{1}{6}\right]+\frac{5}{2}\) (ਵੰਡਣਸ਼ੀਲਤਾ ਨਾਲ)
= \(\frac{3}{5}\left[\frac{-4-1}{6}\right]+\frac{5}{2}\)
= \(\frac{3}{5}\left[\frac{-5}{6}\right]+\frac{5}{2}\)
= \(\frac{3}{5} \times \frac{-5}{6}+\frac{5}{2}\)
= \(-\frac{1}{2}+\frac{5}{2}\)
= \(\frac{-1+5}{2}\)
= \(\frac {4}{2}\)
= 2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
\(\frac{2}{5} \times\left(-\frac{3}{7}\right)-\frac{1}{6} \times \frac{3}{2}+\frac{1}{14} \times \frac{2}{5}\)
ਉੱਤਰ:
\(\frac{2}{5} \times\left(-\frac{3}{7}\right)-\frac{1}{6} \times \frac{3}{2}+\frac{1}{14} \times \frac{2}{5}\)
= \(\frac{2}{5} \times\left(\frac{-3}{7}\right)+\frac{1}{14} \times \frac{2}{5}-\frac{1}{6} \times \frac{3}{2}\) (ਕੂਮ ਵਟਾਂਦਰਾ ਯੋਗਤਾ ਨਾਲ)
= \(\frac{2}{5} \times\left(\frac{-3}{7}+\frac{1}{14}\right)-\frac{1}{6} \times \frac{3}{2}\) (ਵੰਡਣਸ਼ੀਲਤਾ ਨਾਲ)
= \(\frac{2}{5} \times\left[\frac{-6+1}{14}\right]-\frac{1}{4}\)
= \(\frac{2}{5} \times \frac{-5}{14}-\frac{1}{4}\)
= \(-\frac{1}{7}-\frac{1}{4}=\frac{-4-7}{28}\)
= \(\frac{-11}{28}\)

2. ਹੇਠਾਂ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚ ਹਰੇਕ ਦਾ ਜੋੜਾਤਮਕ ਉਲਟ ਲਿਖੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
\(\frac{2}{8}\)
ਉੱਤਰ:
\(\frac{2}{8}\) ਦਾ ਜੋੜਾਤਮਕ ਉਲਟਰੂਮ \(\frac{-2}{8}\) ਹੈ,
ਕਿਉਕਿ \(\frac{2}{8}\) + \(\frac{-2}{8}\) = \(\frac{2-2}{8}\) = \(\frac{0}{8}\) = 0 ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
\(\frac{-5}{9}\)
ਉੱਤਰ:
\(\frac{-5}{9}\) ਦਾ ਜੋੜਾਤਮਕ ਉਲਟਰੂਮ \(\frac{5}{9}\) ਹੈ,
ਕਿਉਂਕਿ \(\frac{-5}{9}\) + \(\frac{5}{9}\) = \(\frac{-5+5}{9}\) = \(\frac{0}{9}\) = 0 ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
\(\frac{-6}{5}\)
ਉੱਤਰ:
ਅਸੀਂ ਲਿਖਦੇ ਹਾਂ ।
\(\frac{-6}{-5}\) = \(\frac{(-6) \times(-1)}{(-5) \times(-1)}\) = \(\frac{6}{5}\)
∴ \(\frac{6}{5}\) ਦਾ ਜੋੜਾਤਮਕ ਉਲਟਮ \(\frac{-6}{5}\) ਹੈ,
ਕਿਉਂਕਿ \(\frac{6}{5}\) + \(\frac{-6}{5}\) = \(\frac{6-6}{5}\) = \(\frac{0}{5}\) = 0 ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
\(\frac{2}{-9}\)
ਉੱਤਰ:
ਮਾਨਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਲਿਖਦੇ ਹਾਂ :
\(\frac{2}{-9}\) ਨੂੰ \(frac{2}{9}\).
∴ \(\frac{2}{-9}\) ਦਾ ਜੋੜਾਤਮਕ ਉਲਟਕ੍ਰਮ \(\frac{2}{-9}\) ਹੈ,
ਕਿਉਂਕਿ \(\frac{-2}{9}\) + \(\frac{2}{9}\) = \(\frac{-2+2}{9}\) = \(\frac{0}{9}\) = 0 ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
\(\frac{19}{-6}\)
ਉੱਤਰ:
ਮਾਨਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਲਿਖਦੇ ਹਾਂ :
\(\frac{19}{-6}\) ਨੂੰ \(-\frac{19}{6}\)
∴ \(\frac{-19}{6}\) ਦਾ ਜੋੜਾਤਮਕ ਉਲਟਕ੍ਰਮ \(\frac{19}{6}\) ਹੈ,
ਕਿਉਂਕਿ \(\frac{-19}{6}\) + \(\frac{19}{6}\) = \(\frac{-19+19}{6}\) = \(\frac{0}{6}\) = 0

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
(i) x = \(\frac{11}{15}\)
(ii) x = \(-\frac{13}{17}\) ਦੇ ਲਈ ਪੜਤਾਲ ਕਰੋ ਕਿ – (-x) = x
ਹੱਲ:
(i) x = \(\frac{11}{15}\) ਦੇ ਲਈ,
⇒ –[latex]\frac{-11}{15}[/latex] = \(\frac{-(-11)}{15}\) = \(\frac{11}{15}\) = x
ਇਸ ਲਈ, -(-x) = x ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ ।

(ii) x = \(-\frac{13}{17}\) ਦੇ ਲਈ,
⇒ \(-\left[-\left(\frac{-13}{17}\right)\right]\) = \(-\left[-\frac{(-13)}{17}\right]\) = \(-\left[\frac{13}{17}\right]\) = \(-\frac{13}{17}\) = x
ਇਸ ਲਈ, -(-x) = x ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ ।

4. ਹੇਠਾਂ ਲਿਖਿਆਂ ਦੇ ਗੁਣਾਤਮਕ ਉਲਟ ਪਤਾ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
– 13
ਉੱਤਰ:
-13
∴ -13 ਦਾ ਗੁਣਾਤਮਕ ਉਲਟ \(\frac{1}{-13}\) ਹੈ, ਅਰਥਾਤ \(\frac{-1}{13}\) ਹੈ
ਕਿਉਂਕਿ -13 × \(\frac{1}{-13}\) = 1 ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
\(\frac{-13}{19}\)
ਉੱਤਰ:
\(\frac{-13}{19}\)
∴ \(\frac{-13}{19}\) ਦਾ ਗੁਣਾਤਮਕ ਉਲਟਤ \(\frac{19}{-13}\) ਹੈ, ਅਰਥਾਤ \(-\frac{19}{13}\) ਹੈ
ਕਿਉਕਿ \(\frac{-13}{19}\) × \(\frac{19}{-13}\) = 1 ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
\(\frac{1}{5}\)
ਉੱਤਰ:
\(\frac{1}{5}\)
\(\frac{1}{5}\) ਦਾ ਗੁਣਾਤਮਕ ਉਲਟ 5 ਹੈ,
ਕਿਉਂਕਿ \(\frac{1}{5}\) × 5 = 1 ਹੈ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
\(\frac{-5}{8}\) × \(\frac{-3}{7}\)
ਉੱਤਰ:
\(\frac{-5}{8}\) × \(\frac{-3}{7}\) = \(\frac{(-5) \times(-3)}{8 \times 7}\) = \(\frac{15}{56}\)
∴ \(\frac{15}{56}\) ਦਾ ਗੁਣਾਤਮਕ ਉਲਟ \(\frac{15}{56}\) ਹੈ,
ਕਿਉਕਿ \(\frac{15}{56}\) × \(\frac{56}{15}\) = 1 ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
-1 × \(\frac{-2}{5}\)
ਉੱਤਰ:
-1 × \(\frac{-2}{5}\) = \(\frac{(-1) \times(-2)}{5}\) = \(\frac{2}{5}\)
∴ \(\frac{2}{5}\) ਦਾ ਗੁਣਾਤਮਕ ਉਲਟ \(\frac{5}{2}\) ਹੈ,
ਕਿਉਂਕਿ \(\frac{2}{5}\) × \(\frac{5}{2}\) = 1 ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vi).
-1
ਉੱਤਰ:
-1
∴ -1 ਦਾ ਗੁਣਾਤਮਕ ਉਲਟ \(\frac{1}{-1}\) ਹੈ, ਅਰਥਾਤ \(\frac{-1}{1}\) = -1 ਹੈ,
ਕਿਉਂਕਿ -1 × -1 = 1 ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚ ਗੁਣਨ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਵਰਤੇ ਗਏ ਗੁਣ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਖੋ :
(i) \(\frac{-4}{5}\) × 1 = 1 × \(\frac{-4}{5}\) = \(-\frac{4}{5}\)
(ii) \(\frac{-13}{17}\) × \(\frac{-2}{7}\) = \(\frac{-2}{7}\) × \(\frac{-13}{17}\)
(iii) \(\frac{-19}{29}\) × \(\frac{29}{-19}\) = 1
ਹੱਲ:
(i) 1 ਗੁਣਾਤਮਕ ਤਤਸਮਕ ਹੈ ।
(ii) ਭੂਮ ਵਟਾਂਦਰਾ ਯੋਗਤਾ |
(iii) ਗੁਣਾਤਮਕ ਉਲਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
\(\frac{6}{13}\) ਨੂੰ \(\frac{-7}{16}\) ਦੇ ਉਲਟਕ੍ਰਮ ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
\(\frac{6}{13}\) × \(\left(\frac{-7}{16}\right)\) ਦਾ ਗੁਣਾਤਮਕ ਉਲਟ
= \(\frac{6}{13}\) × \(\frac{16}{-7}\) = \(\frac{96}{-91}\) = \(-\frac{96}{91}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਦੱਸੋ ਕਿਹੜੇ ਗੁਣ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ
\(\frac{1}{3}\) × (6 × \(\frac{4}{3}\)) ਨੂੰ (\(\frac{1}{3}\) × 6) × \(\frac{4}{3}\) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖ ਸਕਦੇ ਹੋ ।
ਹੱਲ:
ਗੁਣਨ ਦੀ ਸਹਿਚਾਰਤਾ ਨਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕੀ – 1\(\frac{1}{8}\) ਦਾ ਗੁਣਾਤਮਕ ਉਲਟ \(\frac{8}{9}\) ਹੈ ? ਕਿਉਂ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ?
ਹੱਲ:
-1\(\frac{1}{8}\) = \(\frac{-9}{8}\)
∴ -1\(\frac{1}{8}\) × \(\frac{8}{9}\) = \(\frac{-9}{8}\) × \(\frac{8}{9}\) = -1 ≠ 1
∴ \(\frac{8}{9}\), -1\(\frac{1}{8}\) ਦਾ ਗੁਣਾਤਮਕ ਉਲਟ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਗੁਣਨਫਲ 1 ਨਹੀਂ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਕੀ 3\(\frac{1}{3}\) ਦਾ ਗੁਣਾਤਮਕ ਉਲਟ 0.3 ਹੈ ? ਕਿਉਂ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ?
ਹੱਲ:
3\(\frac{1}{3}\) = \(\frac{10}{3}\)
∴ \(\frac{10}{3}\) ਦਾ ਗੁਣਾਤਮਕ ਉਲਟ \(\frac{3}{10}\) , ਅਰਥਾਤ 0.3 ਹੈ ।
∴ ਹਾਂ, 0.3, 3\(\frac{1}{3}\) ਦਾ ਗੁਣਾਤਮਕ ਉਲਟ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ
0.3 × 3\(\frac{1}{3}\) = \(\frac{3}{10}\) × \(\frac{10}{3}\) = 1 ਹੈ ।

10. ਲਿਖੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ ਜਿਸਦਾ ਕੋਈ ਉਲਟਕ੍ਰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ:
\(\frac{0}{1}\) = 0.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਜੋ ਆਪਣੇ ਉਲਟਕ੍ਰਮ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ:
1, – 1.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ ਜੋ ਆਪਣੇ ਰਿਣਾਤਮਕ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ:
ਸਿਫਰ (0)

11. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਸਿਫਰ ਦਾ ਉਲਟਕ੍ਰਮ ____ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ:
ਨਹੀਂ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਸੰਖਿਆਵਾਂ _____ ਅਤੇ _____ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੇ ਉਲਟਕ੍ਰਮ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ:
1 ਅਤੇ – 1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
– 5 ਦਾ ਉਲਟਕ੍ਰਮ ___ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ:
\(\frac{-1}{5}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
\(\frac{1}{x}\) (x ≠ 0) ਦਾ ਉਲਟਕ੍ਰਮ ____ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ:
x

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
ਦੋ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਗੁਣਨਫਲ ਹਮੇਸ਼ਾ __________ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ:
ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vi).
ਕਿਸੀ ਧਨਾਤਮਕ ਪਰਿਮੇਯ ਸੰਖਿਆ ਦਾ ਉਲਟਕ੍ਰਮ __________ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ:
ਧਨਾਤਮਕ

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 17 ਝੀਲ, ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀ ਅਤੇ ਬੱਚੇ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 17 ਝੀਲ, ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀ ਅਤੇ ਬੱਚੇ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 6 PSEB ਝੀਲ, ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀ ਅਤੇ ਬੱਚੇ Textbook Questions and Answers

ਝੀਲ, ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ਉ) ਬੱਚੇ ਝੀਲ ਉੱਤੇ ਜਾ ਕੇ ਕੀ ਕਰਦੇ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਬੱਚੇ ਝੀਲ ਉੱਤੇ ਜਾ ਕੇ ਨਿੱਕੀਆਂ – ਨਿੱਕੀਆਂ ਬੇੜੀਆਂ ਵਿਚ ਬੈਠ ਕੇ ਚੱਪੂ ਚਲਾਉਂਦੇ ਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਅਠਖੇਲੀਆਂ ਕਰਦੇ ਸਨ।

(ਅ) ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਝੀਲ ‘ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਕੀ ਦੇਖਿਆ ਤੇ ਉਦਾਸ ਹੋ ਕੇ ਝੀਲ ਤੋਂ ਕੀ ਪੁੱਛਿਆ?
ਉੱਤਰ :
ਇਕ ਦਿਨ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਝੀਲ ‘ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਉਹ ਮਰ ਰਹੀ ਸੀ ਉਸ ਵਿਚ ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਹੀ ਥੋੜ੍ਹਾ ਪਾਣੀ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਉੱਥੇ ਨਾ ਪੰਛੀ ਆਉਂਦੇ ਸਨ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ ਚੱਲਦੀਆਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਦਾਸ ਹੋ ਕੇ ਝੀਲ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਸੋਹਣੇ ਪੰਛੀ ਕਿੱਥੇ ਗਏ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਠੰਢਾ ਪਾਣੀ ਕਿੱਥੇ ਗਿਆ ਹੈ?

(ੲ) ਝੀਲ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ?
ਉੱਤਰ :
ਝੀਲ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉੱਤਰ ਦਿੰਦਿਆਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਪੰਛੀ ਨਾ ਉੱਡਦੇ ਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾ ਸੁੱਕਦਾ ਜੇਕਰ ਮਨੁੱਖ ਕੁਹਾੜਾ ਫੜ ਕੇ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਵੱਢਦਾ। ਇਸ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਰੁੱਖ ਵੱਢਣ ਕਰ ਕੇ ਪਰਬਤ ਰੁੱਸ ਗਏ ਹਨ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ।

(ਸ) ਜਦੋਂ ਬੱਚੇ ਪਰਬਤ ਵੱਲ ਤੁਰੇ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਪੰਛੀ ਤੇ ਜਾਨਵਰ ਮਿਲੇ?
ਉੱਤਰ :
ਪਰਬਤ ਵਲ ਜਾਂਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਚਿੜੀਆਂ, ਕਾਂ, ਘੁੱਗੀਆਂ, ਕਬੂਤਰ, ਹਿਰਨ, ਸਾਂਬਰ, ਬਘਿਆੜ ਅਤੇ ਰਿੱਛ ਆਦਿ ਪੰਛੀ ਤੇ ਜਾਨਵਰ ਮਿਲੇ।

(ਹ) ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ, ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਤੋਂ ਕਿਸ ਗੱਲ ਲਈ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗੀ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ, ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਤੋਂ ਰੁੱਖ ਵੱਢਣ ਦੀ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗੀ ਸੀ।

(ਕ) ਪੰਛੀਆਂ ਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਦਦ ਕਿਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ?
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਬੂਟੇ ਬੀਜੇ ਤਾਂ ਪੰਛੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਚੁੰਝਾਂ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਲਿਆ ਕੇ ਪਾਇਆ ਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕੀਤੀ।

(ਖ) ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਰੁੱਖ-ਬੂਟੇ ਬੀਜਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀ ਵਾਪਰਿਆ?
ਉੱਤਰ :
ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਰੁੱਖ – ਬੂਟੇ ਬੀਜਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੱਦਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇਣ ਲਈ ਆ ਗਿਆ ਝਾੜੀਆਂ ਤੇ ਘਾਹ ਆਪੇ ਹੀ ਉੱਗ ਪਏ। ਰੰਗਲੇ ਪੰਛੀਆਂ ਨੇ ਰੁੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਪਾ ਲਏ। ਪੰਛੀ ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਤੇ ਮੋਰ ਪੈਲਾਂ ਪਾਉਣ ਲੱਗੇ। ਸ਼ੇਰ ਤੇ ਰਿੱਛ ਆਪਣਾ ਕੁਦਰਤੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਖਾਣ ਲੱਗੇ ਤੇ ਨਦੀਆਂ ਨਾਲਿਆਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪੀਂਦੇ। ਝੀਲ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਨੱਕੋ – ਨੱਕ ਭਰੀ ਰਹਿੰਦੀ ਤੇ ਸੁੰਦਰ ਬੱਚੇ ਉੱਥੇ ਆ ਕੇ ਹੱਸਦੇ – ਖੇਡਦੇ ਤੇ ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ ਚਲਾਉਂਦੇ।

2. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਵਾਂ ਭਰੋ :

(ੳ) ਇੱਕ ਦਿਨ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਝੀਲ …………………………………… ਰਹੀ ਸੀ।
(ਅ) ਹੁਣ …………………………………… ਵੀ ਉੱਥੇ ਨਾ ਆਉਂਦੇ।ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਵਿੱਚ …………………………………… ਚੱਲਦੀਆਂ।
(ੲ) ਬੱਚੇ …………………………………… ਵੱਲ ਨੂੰ ਤੁਰ ਪਏ।
(ਸ) ਪਹਾੜ-ਪਹਾੜ ! ਤੇਰੇ …………………………………… ਕੀਹਨੇ ਵੱਢ ਲਏ।
(ਹ) ਮੈਨੂੰ ……………….. ਦਿਓ। ਗ਼ਲਤੀ ਮੇਰੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਸਾਰੇ …………………………………… ਵੱਢ ਲਏ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮਰ,
(ਅ) ਪੰਛੀ, ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ,
(ਬ) ਪਰਬਤ,
(ਸ) ਰੁੱਖ,
(ਹ) ਬਖ਼ਸ਼, ਰੁੱਖ,

3. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਅਠਖੇਲੀਆਂ : ਮਸਤੀ ਭਰੀ ਚਾਲ, ਮਸਤਾਨੀ ਚਾਲ
• ਅਕ੍ਰਿਤਘਣ : ਜੋ ਕੀਤਾ ਨਾ ਜਾਣੇ, ਕੀਤੇ ਉਪਕਾਰ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਣਾ ਵਾਲਾ
• ਪ੍ਰਬਤ : ਪਹਾੜ
• ਨੀਰ : ਪਾਣੀ, ਜਲ
• ਗਦ-ਗਦ ਹੋਣਾ : ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਣਾ

ਵਿਆਕਰਨ :
ਕੁਝ ਸ਼ਬਦ ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਜੁੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਕ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਜੁੜਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਅਗੇਤਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ : ਬੇਮੁੱਖ।

ਹੁਣ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹੇ ਪਾਠਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅਗੇਤਰ ਲੱਗੇ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ।

ਅਧਿਆਪਕ ਲਈ :
ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨੇੜੇ ਦੀ ਝੀਲ ਦੀ ਸੈਰ ਕਰਵਾਈ ਜਾਵੇ, ਜਿੱਥੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਆਮਦ ਹੋਵੇ।

ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਲੋਪ ਹੋ ਰਹੇ ਪੰਛੀਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ‘ਚ ਵਿਚਰਨ ਵਾਲੇ ਪੰਛੀਆਂ ਲਈ ਪਾਣੀ ਤੇ ਚੋਗੇ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ।

PSEB 6th Class Punjabi Guide ਝੀਲ, ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀ ਅਤੇ ਬੱਚੇ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
‘ਝੀਲ, ਪਸ਼ੂ – ਪੰਛੀ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਕਦੇ ਝੀਲ ਉੱਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੰਛੀ ਆਉਂਦੇ ਤੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਤਰਦੇ। ਉਹ ਮੱਛੀਆਂ ਫੜਦੇ, ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਅਰਾਮ ਕਰਦੇ ਤੇ ਉੱਡ ਜਾਂਦੇ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿੱਕੇ – ਨਿੱਕੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਝੀਲ ਉੱਤੇ ਸੈਰ ਕਰਨ ਜਾਂਦੇ। ਉਹ ਨਿੱਕੀਆਂ – ਨਿੱਕੀਆਂ ਬੇੜੀਆਂ ਵਿਚ ਬੈਠ ਕੇ ਚੱਪੂ ਚਲਾਉਂਦੇ ਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਅਠਖੇਲੀਆਂ ਕਰਦੇ ਘਰ ਨੂੰ ਪਰਤ ਜਾਂਦੇ।

ਇਕ ਦਿਨ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਝੀਲ ਦਾ ਪਾਣੀ ਘਟ ਰਿਹਾ ਸੀ ਉੱਥੇ ਨਾ ਪੰਛੀ ਆਉਂਦੇ ਸਨ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ ਚਲਦੀਆਂ ਸਨ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਪੁੱਛਣ ਤੇ ਝੀਲ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜੇਕਰ ਮਨੁੱਖ ਸਾਉ ਰਹਿੰਦਾ, ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਪਾਣੀ ਨਾ ਸੁੱਕਦਾ। ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਕੁਹਾੜਾ ਫੜ ਕੇ ਸਾਰੇ ਰੁੱਖ ਵੱਢ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਪਰਬਤ ਰੁੱਸ ਗਏ ਹਨ ਤੇ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ।

ਬੱਚੇ ਪਰਬਤ ਵਲ ਤੁਰ ਪਏ, ਤਾਂ ਅੱਗੋਂ ਚਿੜੀਆਂ, ਕਾਂ, , ਘੁੱਗੀਆਂ ਤੇ ਕਬੁਤਰ ਮਿਲ ਪਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਖਾਣ ਲਈ ਦਾਣੇ ਨਹੀਂ ਸਨ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਆਣੇ ਪਾਉਣ ਲਈ ਤੀਲੇ ਸਨ ਬੱਚੇ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਗਏ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੇਹ ਦੇ ਮਾਰੇ ਹਿਰਨ, ਸਾਂਬਰ, ਬਘਿਆੜ ਤੇ ਹੱਢ ਮਿਲੇ। ਉਹ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਤੁਰ ਪਏ ! ਉਹ ਭੁੱਖੇ ਤੇ ਤਿਹਾਏ ਸਨ : ਪਹਾੜੀ ਨਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਸੁੱਕ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਪਰਬਤ ਉੱਤੇ ਨਾ ਰੁੱਖ ਸਨ, ਨਾ ਝਾੜੀਆਂ।

ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਰਬਤ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਇਸ ਹਾਲਤ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਨ 15ਖ ਨੇ ਨਾ ਝਾੜੀਆਂ ਬਟੇ ਛੱਡੇ ਹਨ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਰੁੱਖ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਬੱਦਲ ਹੱਸ ਹੁਏ ਨ ਦੇਣ ਮੈਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਸਭ ਨੇ ਅਸਮਾਨ ਵਲ ਧਿਆਨ ਮਾਰਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਬੱਦਲ ਸਨ, ਪਰ ਉਹ ਵਰੁ ਨਹੀਂ ! ਰਹੇ। ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਬੱਦਲ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਉਹ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਦੇ ਰਿਹਾ 1 ਬੱਲ ਨੇ ਉਦਾਸ ਹੋ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਭ ਰੁੱਖ ਬੂਟੇ ਵੱਢ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਕੋਈ ਘਾਹ ਪੱਤਾ ਰਿਹਾ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਪਾਣੀ ਕਿਸ ਨੂੰ ਦੇਵੇ।

ਬੱਚੇ, ਘੁੱਗੀਆਂ, ਕਾਂ, ਚਿੜੀਆਂ, ਰਿੱਛ ਤੇ ਬਾਂਦਰ ਬਾਰੇ ਮੁੜ ਪਹਾੜ ਕੋਲ ਗਏ ਅਤੇ ਪੱ: ਅਗੇ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਰੁੱਖ ਕਿਸ ਨੇ ਵੱਢੇ ਹਨ ਤੇ ਘਾਹ ਕਿੱਧਰ ਗਿਆ ਹੈ? .. ੩ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਪਸ਼ੂ – ਪੰਛੀ ਕੋਈ ਦੁੱਖ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ, ਕੇਵਲ ਆ? ਮਨੁੱਖ ਹੀ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਬੇਮੁੱਖ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਬੱਚੇ, ਘੁੱਗੀਆਂ, ਕਾਂ, ਚਿੜੀਆਂ, ਰਿੱਛ ਤੇ ਬਾਂਦਰ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਕੋਲ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਰੁੱਖ ਵੱਢਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਪੁੱਛਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਕੇ ਰੁੱਖ ਬੀਜਣ ਲਈ ਕਿਹਾ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਪੰਛੀ ਉਸ ਨੇ ਚੰਝਾਂ ਮਾਰ – ਮਾਰ ਕੇ ਖਾ ਜਾਣਗੇ। ਸ਼ੇਰ ਤੇ ਹਾਥੀ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਸੁੱਟ ਦੇਣਗੇ !

ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦੇਣ।ਉਸ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇੜਾਂ ਪੈ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਕੋਲ ਅੰਨ ਨਹੀਂ, ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ। ਉਹ ਪਾਪੀ ਹੈ। ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਜਿਹੜੀ ਮਰਜ਼ੀ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ। ਉਹ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਉਸ ਨੇ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੋਢਿਆਂ ਉੱਤੇ ਕਹੀਆਂ ਤੇ ਬੇਲਚੇ ਸਨ ਮਗਰ – ਮਗਰ ਬੱਚੇ, ਪੰਛੀ ਤੇ ਪਸ਼ੂ ਤੁਰ ਪਏ।

ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਧਰਤੀ ਪੁੱਟਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਤੇ ਬੂਟੇ ਬੀਜ ਦਿੱਤੇ ! ਪੰਛੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਚੁੰਝਾਂ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਲਿਆ ਕੇ ਪਾਇਆ। ਸ਼ੇਰਾਂ, ਚੀਤਿਆਂ ਤੇ ਬਘਿਆੜਾਂ ਨੇ ਰਾਖੀ ਕੀਤੀ ਅਚਾਨਕ ਇਕ ਦਿਨ ਬੱਦਲ ਆਇਆ ਤੇ ਉਹ ਪਾਣੀ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਹੁਣ ਰੁੱਖ ਵੱਡੇ ਹੋ ਗਏ। ਝਾੜੀਆਂ ਤੇ ਘਾਹ ਆਪੇ ਉੱਗ ਪਏ। ਪੰਛੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਆਣੇ ਪਾ ਲਏ ਪੰਛੀ ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਤੇ ਮੋਰ ਪੈਲਾਂ ਪਾਉਣ ਲੱਗੇ। ਸ਼ੇਰ ਤੇ ਰਿੱਛ ਆਪਣਾ ਕੁਦਰਤੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਖਾਂਦੇ।

ਸ਼ਹਿਰ ਵਾਲੀ ਝੀਲ ਹੁਣ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਨੱਕੋ – ਨੱਕ ਭਰੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਉੱਥੇ ਸੁੰਦਰ ਬੱਚੇ ਆਉਂਦੇ ਉਹ ਹੱਸਦੇ – ਖੇਡਦੇ, ਖਾਂਦੇ – ਪੀਂਦੇ, ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ ਵਿਚ ਸੈਰ ਕਰਦੇ ਤੇ ਖਿੜ – ਖਿੜ ਹੱਸਦੇ। ਝੀਲ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਕ ਹਰਾ – ਭਰਾ ਜੰਗਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਬੱਚੇ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖ – ਵੇਖ ਕੇ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦੇ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਪਰਾਂ – ਖੰਡਾਂ ਤੈਰਦੇ – ਤੁਰਦੇ। ਸੁਸਤਾਉਂਦੇ – ਅਰਾਮ ਕਰਦੇ। ਅਠਖੇਲੀਆਂ ਕਰਦੇ – ਮਸਤੀ ਕਰਦੇ। ਠੰਢੜਾ – ਠੰਡਾ ਨੀਰ – ਪਾਣੀ ਸਾਉ – ਭਲਾਮਾਣਸ। ਬੇਮੁਖ – ਬੇਧਿਆਨ। ਕੀਹਨੇ – ਕਿਸ ਨੇ। ਅਕ੍ਰਿਤਘਣ – ਕੀਤੀ ਨਾਂ ਜਾਣਨ ਵਾਲਾ। ਦਰਾੜਾਂ ਤੇੜਾਂ। ਬੇਲਚਾ – ਮਿੱਟੀ ਪੁੱਟਣ ਤੇ ਚੁੱਕਣ ਵਾਲਾ ਔਜ਼ਾਰ। ਨੱਕੋ – ਨੱਕ – ਕੰਢਿਆ ਤਕ। ਗਦ ਗਦ ਹੁੰਦੇ – ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੁੰਦੇ।

1. ਪਾਠ – ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ
(ੳ) …………………………………… ਤੁਰ ਪਏ।
(ਅ) ਅਸਮਾਨ ਵਿਚ …………………………………… ਤਾਂ ਸਨ, ਪਰ ਵਰੁ ਨਹੀਂ ਸਨ ਰਹੇ।
(ਬ) ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਬਖ਼ਸ਼ ਦਿਓ ! …………………………………… ਮੇਰੀ ਹੈ।
(ਸ) ਮੇਰੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ …………………………………… ਨਾਲ ਦਰਾੜਾਂ ਪੈ ਗਈਆਂ ਹਨ।
(ਹ) ਸ਼ਹਿਰ ਵਾਲੀ …………………………………… ਹੁਣ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਨੱਕੋ – ਨੱਕ ਭਰੀ ਰਹਿੰਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪਰਬਤ
(ਅ) ਬੱਦਲ
(ਬ) ਗ਼ਲਤੀ
(ਸ) ਸੋਕੇ
(ਹ) ਝੀਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਦੱਸੋ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ –
ਅਠਖੇਲੀਆਂ, ਅਕ੍ਰਿਤਘਣ, ਪਰਬਤ, ਨੀਰ, ਗਦ – ਗਦ ਹੋਣਾ, ਅਫ਼ਸੋਸ
ਉੱਤਰ :

• ਅਠਖੇਲੀਆਂ (ਨਖ਼ਰੇ ਭਰੀ ਚਾਲ, ਮਸਤਾਨੀ ਚਾਲ – ਨਦੀ ਦਾ ਪਾਣੀ ‘ ਅਠਖੇਲੀਆਂ ਕਰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
• ਅਕ੍ਰਿਤਘਣ ਜੋ ਕੀਤਾ ਨਾ ਜਾਣੇ, ਕੀਤੇ ਉਪਕਾਰ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਣ ਵਾਲਾ) – ਅਕ੍ਰਿਤਘਣ ਦੋਸਤਾਂ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ ਰਹੋ।
• ਪਰਬਤ – ਮੈਂ ਪਰਬਤ ਦੀ ਚੋਟੀ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ।
• ਨੀਰ ਜਲ – ਨਦੀ ਦਾ ਨੀਰ ਬਹੁਤ ਠੰਢਾ ਹੈ
• ਗਦ – ਗਦ ਹੋਣਾ ਖੁਸ਼ ਹੋਣਾ – ਇਨਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਕੇ ਬੱਚਾ ਗਦ – ਗਦ ਹੋ ਗਿਆ !
• ਅਫ਼ਸੋਸ ਦੁਖ – ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਮਿੱਤਰ ਕੋਲ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਅਫ਼ਸੋਸ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋ –
ਪਰ, ਸਮਤਾਉਣਾ, ਕਿਸ਼ਤੀ, ਪਰਬਤ, ਅਸਮਾਨ, ਬਖ਼ਸ਼ਣਾ, ਗਲਤੀ, ਨੱਕੋ – ਨੱਕ, ਰੰਗਲੇ, ਕੁਦਰਤੀ !
ਉੱਤਰ :

• ਪਰ (ਖੰਭ) – ਪੰਛੀ ਆਪਣੇ ਪਰਾਂ ਨਾਲ ਉੱਡਦੇ ਹਨ।
• ਸੁਸਤਾਉਣਾ ਅਰਾਮ ਕਰਨਾ) – ਥੱਕੇ ਹੋਏ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਕੁੱਝ ਦੇਰ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਠੰਢੀ ਛਾਂ ਹੇਨਾਂ ਸੁਸਤਾ ਕੇ ਫੇਰ ਅੱਗੇ ਚੱਲ ਪਏ।
• ਕਿਸ਼ਤੀ (ਬੇੜੀ) – ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸ਼ਤੀ ਵਿਚ ਬੈਠ ਕੇ ਦਰਿਆ ਪਾਰ ਕੀਤਾ !
• ਪਰਬਤ ਪਹਾੜ) – ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਲ ਹਿਮਾਲਾ ਪਰਬਤ ਹੈ !
• ਅਸਮਾਨ ਅਕਾਸ਼ – ਅਸਮਾਨ ਵਿਚ ਤਾਰੇ ਚਮਕ ਰਹੇ ਹਨ।
• ਬਖ਼ਸ਼ਣਾ (ਮਾਫ਼ ਕਰਨਾ) – ਨੇਕ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੀ ਰੱਬ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ਵਿਚ ਬਖ਼ਸ਼ੇ ਜਾਣਗੇ।
• ਗਲਤੀ ਉਕਾਈ – ਮੇਰੀ ਇਕ ਗ਼ਲਤੀ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਰਾ ਸਵਾਲ ਗ਼ਲਤ ਹੋ ਗਿਆ।
• ਨੱਕੋ – ਨੱਕ ਕੰਢਿਆਂ ਤੀਕ – ਝੀਲ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਨੱਕੋ – ਨੱਕ ਭਰੀ ਹੋਈ ਹੈ।
• ਰੰਗਲੇ ਰੰਗਦਾਰ) – ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਖੰਭ ਰੰਗਲੇ ਹਨ।
• ਕੁਦਰਤੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤਕ – ਸਾਹਮਣੇ ਦਿਸਦਾ ਕੁਦਰਤੀ ਨਜ਼ਾਰਾ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਹੈ।

2. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਅਗੇਤਰ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਕੁੱਝ ਸ਼ਬਦ ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਜੁੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਜੁੜਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਅਗੇਤਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ – ਬੇਮੁਖ, ਅਕ੍ਰਿਤਘਣੇ, ਅਡੋਲ, ਕੁਕਰਮ, ਅਣਥੱਕ, ਕੁਚਾਲ, ਕੁਰਾਹਾ, ਪਰਉਪਕਾਰ ਆਦਿ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇਸ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਅਗੇਤਰ ਲੱਗੇ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
ਅਕ੍ਰਿਤਘਣ।

3. ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁ – ਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ –
ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਬੂਟੇ ਲਾ ਦਿੱਤੇ। ਪੰਛੀ ਚੁੰਝਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਲੈ ਆਉਂਦੇ।ਉਹ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਿੰਜਦੇ। ਸ਼ੇਰ, ਚੀਤੇ, ਬਘਿਆੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਦੇ। ਅਚਾਨਕ ਇੱਕ ਦਿਨ ਬਦਲ ) ,ਇਆ ਅਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਿਆ, “ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਬੂਟਿਆਂ ਅਤੇ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇਵਾਂਗਾ ! ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹਾਂ।’ ‘ਰੁੱਖ ਵੱਡੇ ਹੋਣ ਲੱਗੇ ਝਾੜੀਆਂ ਅਤੇ ਘਾਹ ਆਪੇ ਹੀ ਉੱਗ ਪਏ !, ਰੰਗਲੇ ਪੰਛੀਆਂ ਨੇ ਰੁੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਪਾ ਲਏ ਪੰਛੀ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੇ। ਮੋਰ ਪੈਲਾਂ ਪਾਉਂਦੇ।

ਸ਼ੇਰ ਅਤੇ ਰਿੱਛ ਆਪਣਾ ਕੁਦਰਤੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਖਾਂਦੇ ਉਹ ਸਭ ਨਦੀ – ਨਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਠੰਢਾ ਪਾਣੀ ਪੀਂਦੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਦੇ। ਸ਼ਹਿਰ ਵਾਲੀ ਝੀਲ ਹੁਣ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਨੱਕੋ – ਨੱਕ ਭਰੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਉੱਥੇ ਸੁੰਦਰ – ਸੁੰਦਰ ਬੱਚੇ ਆਉਂਦੇ ! ਹੱਸਦੇ – ਖੇਡਦੇ, ਖਾਂਦੇ – ਪੀਂਦੇ, ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੈਰ ਕਰਦੇ, ਖਿੜ – ਖਿੜ ਹੱਸਦੇ। ਝੀਲ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਹਰਿਆ – ਭਰਿਆ ਜੰਗਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਬੱਚੇ ਉਸ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ, ਰੰਗਲੇ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖ – ਵੇਖ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦੇ, ਪੈਲਾਂ ਪਾਉਂਦੇ ਮੋਰਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਗਦ – ਗਦ ਹੁੰਦੇ।

1. ਬੂਟੇ ਕਿਸ ਨੇ ਲਾਏ?
(ਉ) ਮਨੁੱਖ ਨੇ
(ਅ) ਪੰਛੀਆਂ ਨੇ
(ੲ) ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੇ
(ਸ) ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਨਹੀਂ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਮਨੁੱਖ ਨੇ

2. ਪੰਛੀ ਪਾਣੀ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਿਆਉਂਦੇ?
(ਉ) ਖੰਭਾਂ ਵਿੱਚ।
(ਅ) ਚੁੰਝਾਂ ਵਿੱਚ।
(ੲ) ਪੰਜਿਆਂ ਵਿੱਚ।
(ਸ) ਪੱਤਿਆਂ ਉੱਤੇ !
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਚੁੰਝਾਂ ਵਿੱਚ।

3. ਸ਼ੇਰ, ਚੀਤੇ ਤੇ ਬਘਿਆੜ ਕਿਸ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਦੇ?
(ਉ) ਜੰਗਲ ਦੀ
(ਅ) ਬੂਟਿਆਂ ਦੀ
(ੲ) ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ
(ਸ) ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਬੂਟਿਆਂ ਦੀ

4. ਇਕ ਦਿਨ ਪਾਣੀ ਦੇਣ ਲਈ ਕੌਣ ਆਇਆ?
(ਉ) ਕਿਸਾਨ
(ਅ) ਖੂਹ
(ਇ) ਬੱਦਲ’
(ਸ) ਮਾਸ਼ਕੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਬੱਦਲ’

5. ਕਿਹੜੇ ਪੌਦੇ ਆਪੇ ਹੀ ਉੱਗ ਪਏ?
(ਉ) ਪਿੱਪਲ
(ਅ) ਬੋਹੜ
(ਈ) ਨਿੰਮਾ
(ਸ) ਝਾੜੀਆਂ ਤੇ ਘਾਹ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਝਾੜੀਆਂ ਤੇ ਘਾਹ।

6. ਕਿਹੜੇ ਪੰਛੀਆਂ ਨੇ ਰੁੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਬਣਾਏ?
(ਉ) ਪਰਵਾਸੀ
(ਆ) ਰੰਗਲੇ
(ਇ) ਨਿੱਕੇ – ਨਿੱਕੇ
(ਸ) ਵੱਡੇ – ਵੱਡੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਆ) ਰੰਗਲੇ

7. ਮੋਰ ਕੀ ਕਰਦੇ ਸਨ?
(ਉ) ਪੈਲਾਂ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ
(ਆ) ਬੋਲਦੇ ਸਨ
(ਈ) ਦੌੜਦੇ ਸਨ
(ਸ) ਉੱਡਦੇ ਸਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਪੈਲਾਂ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ

8. ਸ਼ੇਰ ਤੇ ਰਿੱਛ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਖਾਂਦੇ ਸਨ?
(ਉ) ਤਾਜ਼ਾ
(ਅ) ਬੇਹਾ
(ਈ) ਨਕਲੀ
(ਸ) ਕੁਦਰਤੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਕੁਦਰਤੀ।

9. ਨਦੀਆਂ ਨਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਕੀ ਸੀ?
(ਉ) ਪੰਛੀ
(ਅ) ਠੰਢਾ ਪਾਣੀ
(ਇ) ਜਾਲਾ
(ਸ) ਮੱਛੀਆਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਠੰਢਾ ਪਾਣੀ

10. ਕਿਹੜੀ ਬਾਲ ਨੱਕੋ – ਨੱਕ ਭਰੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ?
(ਉ) ਸ਼ਹਿਰ ਵਾਲੀ
(ਆ) ਪਿੰਡ ਵਾਲੀ
(ਈ) ਜੰਗਲ ਵਿਚਲੀ
(ਸ) ਪਹਾੜਾਂ ਵਿਚਲੀ !
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸ਼ਹਿਰ ਵਾਲੀ

11. ਝੀਲ ਵਿਚ ਕੌਣ ਆ ਕੇ ਹੱਸਦੇ – ਖੇਡਦੇ ਸਨ?
(ਉ) ਪੰਛੀ
(ਅ) ਮੱਛੀਆਂ
(ਈ) ਬੱਚੇ
(ਸ) ਪੰਛੀ॥
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਬੱਚੇ

12. ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਕੀ ਸੀ?
(ਉ) ਰੰਗਲੇ ਪੰਛੀ
(ਅ) ਸ਼ੇਰ – ਚੀਤੇ
(ਇ) ਦਲਦਲ
(ਸ) ਸੁੱਕੇ ਰੁੱਖ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਰੰਗਲੇ ਪੰਛੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਪੜਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(iii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਮਨੁੱਖ, ਬੂਟੇ, ਪੰਛੀ, ਚੁੰਝਾਂ, ਪਾਣੀ॥
(ii) ਉਹ, ਉਨ੍ਹਾਂ, ਤੁਹਾਡੇ, ਆਪੇ, ਮੈਂ।
(iii) ਇਕ, ਬਹੁਤ, ਵੱਡੇ, ਸਭ, ਠੰਢਾ
(iv) ਲਾ ਦਿੱਤੇ, ਲੈ ਆਉਂਦੇ, ਸਿੰਜਦੇ, ਦੇਵਾਂਗਾ, ਉੱਗ ਪਏ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ

(i) ‘ਬਘਿਆੜ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਬਘਿਆੜੀ
(ਅ) ਬਘਿਆੜਨ
(ਇ) ਬਘਿਆੜਨੀ।
(ਸ) ਬਘਿਆੜਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਬਘਿਆੜੀ

(ii) ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਹਰਿਆ – ਭਰਿਆ।
(ਅ) ਜੰਗਲ
(ਇ) ਝੀਲ
(ਸ) ਮੋਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਹਰਿਆ – ਭਰਿਆ।

(iii) ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਕਿਸ਼ਤਾਂ
(ਅ) ਕਸਰਤਾਂ
(ਈ) ਬੇੜੀਆਂ
(ਸ) ਬੋਹਿਥਾ !
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਬੇੜੀਆਂ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(i) ਡੰਡੀ
(ii) ਕਾਮਾ
(iii) ਦੋਹਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ
(iv) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ
(v) ਜੋੜਨੀ
ਉੱਤਰ :
(i) ਡੰਡੀ (।)
(ii) ਕਾਮਾ (,)
(iii) ਦੋਹਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ (” “)
(iv) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ (‘)
(v) ਜੋੜਨੀ (-)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

ਉੱਤਰ :

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 16 ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਮੇਲਾ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 16 ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਮੇਲਾ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 6 PSEB ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਮੇਲਾ Textbook Questions and Answers

ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ੳ) ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਭੀੜ ਸੀ ਤੇ ਲੋਕ ਪਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਕਿੱਥੇ ਖੜੇ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਇੰਨੀ ਭੀੜ ਸੀ ਕਿ ਪੈਰ ਧਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਲੋਕ ਪਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਲੱਡੂ – ਜਲੇਬੀਆਂ ਆਦਿ ਮਠਿਆਈਆਂ ਕੋਲ ਖੜ੍ਹੇ ਸਨ।

(ਅ) ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਕਾਹਦਾ-ਕਾਹਦਾ ਜ਼ੋਰ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਸੀਟੀਆਂ, ਸਪੀਕਰਾਂ ਤੇ ਢੋਲ ਦਾ ਸ਼ੋਰ ਸੀ।

(ੲ) ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਏ ਹੋਏ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਕਈ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਏ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੁੜਤ ਚਾਦਰੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਨ।

(ਸ) ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੀ-ਕੀ ਸਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧੂੜ, ਧੁੱਪ ਤੇ ਧੱਕੇ ਸਹਿਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।

2. ‘ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਮੇਲੇ ਦਾ ਬਿਆਨ ਕੁਝ ਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ :
ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਬਹੁਤ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਭੀੜ ਇੰਨੀ ਹੈ ਕਿ ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਪੈਰ ਧਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਹਟਵਾਣੀਆਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਪਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਖੂਬ ਕਮਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਮਠਿਆਈਆਂ ਖਾਣ ਦੇ ਸ਼ੌਕੀਨ ਲੱਡੂਆਂ – ਜਲੇਬੀਆਂ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਅੱਗੇ ਕਤਾਰਾਂ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਖੜੇ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਤਰ੍ਹਾਂ – ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਸੀਟੀਆਂ ਤੇ ਸਪੀਕਰਾਂ ਨੇ ਖੂਬ ਸ਼ੋਰ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਕਿਧਰੇ ਕਵੀਸ਼ਰ ਗਾ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਕਿਧਰੇ ਢਾਡੀ ਵਾਰਾਂ ਗਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਿਧਰੇ ਪੰਘੂੜੇ ਤੇ ਚੰਡੋਲ ਝੂਟੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਬੱਸਾਂ ਤੇ ਲਾਰੀਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਬੇਅੰਤ ਭੀੜ ਹੈ।

3. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋ :

ਬੋਲੀ, ਸ਼ੁਕੀਨ, ਗੁਲਾਬ, ਰੰਗਲਾ, ਪੰਜਾਬ
ਉੱਤਰ :

• ਬੇਲੀ ਸਾਥੀ, ਮਿੱਤਰ – ਸੁਰਿੰਦਰ, ਮੁਹਿੰਦਰ, ਪ੍ਰੀਤ ਤੇ ਜੀਤਾ ਪੱਕੇ ਬੇਲੀ ਹਨ।
• ਸ਼ੌਕੀਨ ਸ਼ੌਕ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ – ਮੇਲਾ ਦੇਖਣ ਦੇ ਸ਼ੌਕੀਨ ਢਾਣੀਆਂ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਆਏ ਹੋਏ ਸਨ।
• ਗੁਲਾਬ ਇਕ ਸੁੰਦਰ ਫੁੱਲ) – ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਫੁੱਲ ਖੁਸ਼ਬੂਆਂ ਛੱਡ ਰਹੇ ਹਨ।
• ਰੰਗਲਾ ਰੰਗਦਾਰ) – ਮੇਲੇ ਦੇ ਸ਼ੌਕੀਨਾਂ ਨੇ ਰੰਗਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਏ ਹੋਏ ਸਨ।
• ਪੰਜਾਬ ਇਕ ਦੇਸ਼ – ਪੰਜਾਬ ਪੰਜਾਂ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਹੈ !
• ਹੱਟੀ (ਦੁਕਾਨ) – ਸਾਡੇ ਘਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਮੁਨਿਆਰੀ ਦੀ ਹੱਟੀ ਹੈ
• ਮੁਲਖੱਈਆ ਦੁਨੀਆ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ – ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਐਨਾਂ ਮੁਲਖੱਈਆ ਆਇਆ ਸੀ ਕਿ ਕੋਈ ਹਿਸਾਬ – ਕਿਤਾਬ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਗਦਾ।

4. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਮੁਲਖਈਆਂ : ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ
• ਅਖਾੜਾ : ਘੁਲਨ ਦੀ ਥਾਂ, ਪਿੜ
• ਉੱਕਿਆ : ਖੁੰਝਿਆ, ਭੁੱਲਿਆ
• ਪੰਘੂੜਾ : ਛੋਟਾ ਮੰਜਾ, ਝੂਲਾ, ਪਾਲਣਾ
• ਚੰਡੋਲ : ਝੂਲਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਝੂਟੇ ਲੈਂਦੇ ਹਨ
• ਲੋਰ : ਮਨ ਦੀ ਮੌਜ, ਮਸਤੀ
• ਢਾਡੀ : ਵਾਰਾਂ ਗਾਉਣ ਵਾਲਾ
• ਕਵੀਸ਼ਰ : ਕਵਿਤਾ ਕਹਿਣ ਵਾਲਾ

ਵਿਆਕਰਨ :
ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਜਿਸ ਰੂਪ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਜੀਵ, ਵਸਤੂ, ਸਥਾਨ ਆਦਿ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਾਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਣ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਪਤਾ ਲੱਗੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵਚਨ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਵਚਨ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ: ਇੱਕਵਚਨ ਅਤੇ ਬਹੁਵਚਨ

ਇੱਕਵਚਨ : ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਜਿਸ ਰੂਪ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਜੀਵ, ਵਸਤੁ, ਸਥਾਨ ਆਦਿ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕਵਚਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ- ਮੇਲਾ ਹੱਟੀ, ਬੋਲੀ, ਲੱਡੂ, ਜਲੇਬੀ, ਸਵਾਰੀ ਆਦਿ।

ਬਹੁਵਚਨ : ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਜਿਸ ਰੂਪ ਤੋਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜੀਵਾਂ, ਵਸਤਾਂ, ਸਥਾਨਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਵਚਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ- ਮੇਲੇ, ਹੱਟੀਆਂ, ਬੋਲੀਆਂ, ਲੱਡੂਆਂ, ਜਲੇਬੀਆਂ, ਸਵਾਰੀਆਂ ਆਦਿ।

ਵਚਨ ਬਦਲੋ :
ਬਜ਼ਾਰਾਂ, ਸੀਟੀਆਂ, ਸਪੀਕਰਾਂ, ਢਾਡੀਆਂ, ਫੁੱਲਾਂ, ਢੋਲ।

ਅਧਿਆਪਕ ਲਈ :
ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੇ ਮੂਲ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ‘ਚ ਵਾਰਤਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਿਖਣ।

PSEB 6th Class Punjabi Guide ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਮੇਲਾ Important Questions and Answers

1. ਕਾਵਿ – ਟੋਟਿਆਂ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ

(ਉੱ) ਕਿੰਨਾ ਹੈ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲਾ ਮੇਲਾ ਭਰਿਆ।
ਜਾਏ ਨਾ ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਪੈਰ ਧਰਿਆ।
ਕਿੰਝ ਹਟਵਾਣੀਆਂ ਨੇ ਪਾਈਆਂ ਹੱਟੀਆਂ।
ਦੋਹੀਂ ਹੱਥੀ ਕਰਦੇ ਸਵਾਈਆਂ ਖੱਟੀਆਂ।
ਲੱਡੂਆਂ ਜਲੇਬੀਆਂ ਦੇ ਭਰੇ ਥਾਲ ਨੇ।
ਖਾਣ ਦੇ ਸ਼ੌਕੀਨ ਖੜੇ ਬੰਨ੍ਹ ਪਾਲ ਨੇ !

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਧਰਿਆ – ਰੱਖਿਆ ! ਸਵਾਈਆਂ – ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਟਵਾਣੀਆਂ ਹੱਟੀਆਂ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਪਾਲ – ਕਤਾਰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਦੇਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇੰਨੀ ਭੀੜ ਹੈ ਕਿ ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਪੈਰ ਰੱਖਣ ਦੀ ਥਾਂ ਨਹੀਂ। ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰ ਪਾਸੇ ਹਟਵਾਣੀਆਂ ਨੇ ਹੱਟੀਆਂ ਪਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ! ਉਹ ਦੋਹਾਂ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਮਾਈਆਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਲਵਾਈਆਂ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਲੱਡੂਆਂ, ਜਲੇਬੀਆਂ ਦੇ ਥਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾਣ ਦੇ ਸ਼ੁਕੀਨ ਕਤਾਰਾਂ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਹੱਟੀਆਂ ਅੱਗੇ ਖੜੇ ਹਨ।

(ਅ) ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਵੱਖੋ – ਵੱਖ ਮੇਲੀਆਂ
ਸੋਭਦੇ ਨੇ ਮੇਲੇ ਸਦਾ ਨਾਲ ਬੇਲੀਆਂ।
ਸੀਟੀਆਂ, ਸਪੀਕਰਾਂ ਨੇ ਪਾਇਆ ਸ਼ੋਰ ਹੈ।
ਸ਼ੋਰ ਨਾਲ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਲੋਰ ਹੈ।
ਕੱਪੜੇ ਨੇ ਪਾਏ ਲੋਕਾਂ ਰੰਗਾ – ਰੰਗ ਦੇ।
ਕੁੜਤੇ ਤੇ ਚਾਦਰੇ ਨੇ ਕਈ ਢੰਗ ਦੇ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਮੇਲੀਆਂ – ਮੇਲਾ ਵੇਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਬੇਲੀਆਂ – ਮਿੱਤਰਾਂ, ਯਾਰਾਂ। ਲੋਰ – ਮਸਤੀ ( ਰੰਗਾ – ਰੰਗ – ਕਈ ਰੰਗਾਂ ਦੇ। ਚਾਦਰੇ – ਧੋਤੀਆਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਮੇਲਾ ਦੇਖਣ ਦੇ ਸ਼ਕੀਨ ਵੱਖੋ – ਵੱਖ ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਘੁੰਮ ਰਹੇ ਹਨ ਅਸਲ ਵਿਚ ਮੇਲੇ ਦਾ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਸੋਹਣੇ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਸੀਟੀਆਂ ਤੇ ਸਪੀਕਰਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਰੌਲਾ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਰੌਲੇ ਨਾਲ ਸਭ ਨੂੰ ਮਸਤੀ ਚੜ੍ਹ ਰਹੀ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਰੰਗ – ਬਰੰਗੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਏ ਹੋਏ ਹਨ ਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੁੜਤੇ ਤੇ ਚਾਦਰੇ ਪਹਿਨੇ ਹੋਏ ਹਨ।

(ਈ) ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕਿਤੇ ‘ਵਾਰ ਢਾਡੀਆਂ।
ਗੱਲਾਂ ਨੇ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਸਾਡੀਆਂ ਤੁਹਾਡੀਆਂ।
ਕਿਧਰੇ ਪੰਘੂੜੇ ਤੇ ਚੰਡੋਲ ਕਿਧਰੇ।
ਸੁਣਦੇ ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਦੇ ਬੋਲ ਕਿਧਰੇ !
ਆਥਣੇ ਅਖਾੜੇ ਵਿਚ ਢੋਲ ਵੱਜਦੇ।
ਸ਼ੇਰਾਂ ਵਾਂਗ ਮੱਲ ਨੇ ਅਖਾੜੀ ਗੱਜਦੇ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਵਾਰ – ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਚੰਡੋਲ – ਘੜੇ॥ ਕਵੀਸ਼ਰ – ਕਵੀ ਆਥਣੇ – ਸ਼ਾਮ ਵੇਲੇ ਅਖਾੜੇ – ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਦੇ ਘੁਲਣ ਦੀ ਥਾਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਪਾਸੇ ਢਾਡੀਆਂ ਨੇ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਵਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਤੇ ਸਾਡੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਗੱਲਾਂ ਹੀ ਸੁਣਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਿਧਰੇ ਪੰਘੂੜੇ ਤੇ ਚੰਡੋਲ ਘੁੰਮਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਕਿਧਰੇ ਕਵੀਸ਼ਰ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਸੁਣਾ ਰਹੇ ਹਨ ਸ਼ਾਮ ਵੇਲੇ ਅਖਾੜੇ ਵਿਚ ਢੋਲ ਵੱਜਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ ਤੇ ਉੱਥੇ ਘੁਲਣ ਲਈ ਆਏ ਪਹਿਲਵਾਨ ਸ਼ੇਰਾਂ ਵਾਂਗ ਗੱਜ ਰਹੇ ਹਨ।

(ਸ) ਐਨਾ ਮੁਲਖੱਈਆ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਢੱਕਿਆ।
ਲੱਭਦਾ ਨਹੀਂ ਬੰਦਾ ਸਾਥ ਨਾਲੋਂ ਉੱਕਿਆ
ਭੀੜ ਵਿੱਚੋਂ ਐਨੀ ਵਿਚ ਬੱਸਾਂ, ਲਾਰੀਆਂ।
‘ਤੋਬਾ – ਤੋਬਾ’ ਕਹਿਣ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਸਵਾਰੀਆਂ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਮੁਲਖਈਆਂ – ਦੁਨੀਆ, ਲੋਕ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਲੋਕ ਆਏ ਹਨ ਤੇ ਇੰਨੀ ਭੀੜ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਆਪਣੇ ਸਾਥ ਨਾਲੋਂ ਵਿਛੜ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਲੱਭਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ।ਬੱਸਾਂ ਤੇ ਲਾਰੀਆਂ ਵਿਚ ਇੰਨੀ ਭੀੜ ਹੈ ਕਿ ਚੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀਆਂ ਸਵਾਰੀਆਂ ਤੋਬਾ – ਤੋਬਾ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

(ਹ) ਧੁੱਪ, ਧੂੜ, ਧੱਕੇ ਜਿਹੜੇ ਜਰ ਸਕਦੇ।
ਮੇਲਿਆਂ ਦੀ ਸੈਰ ਸੋਈ ਕਰ ਸਕਦੇ।
ਫੁੱਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਫੁੱਲ ਸੋਭਦੇ ਗੁਲਾਬ ਦੇ।
ਮੇਲਿਆਂ ‘ਚੋਂ ਮੇਲੇ ਰੰਗਲੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਜਰ – ਸਹਿ। ਸੋਈ – ਉ ਹੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਮੇਲਿਆਂ ਦੀ ਸੈਰ ਉਹੋ ਲੋਕ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਧੁੱਪ, ਧੂੜ ਤੇ ਧੱਕੇ ਸਹਿ ਸਕਦੇ ਹੋਣ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸੋਹਣੇ ਫੁੱਲ ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਰੰਗਲੇ ਮੇਲੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਨ।

2. ਪਾਠ – ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਚਨ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਜਿਸ ਰੂਪ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਇਕ ਜੀਵ, ਵਸਤੁ, ਸਥਾਨ ਆਦਿ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਇਕ ਜਾਂ ਇਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਣ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਪਤਾ ਲੱਗੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਵਚਨ ਆਖਦੇ ਹਨ ! ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਵਚਨ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ : ਇਕ – ਵਚਨ ਅਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ।

ਇਕ – ਵਚਨ – ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਜਿਸ ਰੂਪ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਇਕ ਜੀਵ, ਵਸਤ, ਸਥਾਨ ਆਦਿ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ – ਵਚਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ – ਮੇਲਾ, ਹੱਟੀ, ਬੋਲੀ, ਲੱਡੂ, ਜਲੇਬੀ, ਸਵਾਰੀ ਆਦਿ।

ਬਹੁ – ਵਚਨ – ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਜਿਸ ਰੂਪ ਤੋਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜੀਵਾਂ, ਵਸਤਾਂ, ਸਬਾਨਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ – ਮੇਲੇ, ਟੁੱਟੀਆਂ, ਬੋਲੀਆਂ, ਲੱਡੂਆਂ, ‘ਜਲੇਬੀਆਂ, ਸਵਾਰੀਆਂ ਆਦਿ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲੋ ਬਜ਼ਾਰਾਂ, ਸੀਟੀਆਂ, ਸਪੀਕਰਾਂ, ਢਾਡੀਆਂ, ਫੁੱਲਾਂ, ਢੋਲ :
ਉੱਤਰ :
ਬਜ਼ਾਰ, ਸੀਟੀ, ਸਪੀਕਰ, ਢਾਡੀ, ਫੁੱਲ, ਢੋਲਾਂ।