Class 5

Punjab State Board PSEB 5th Class Welcome LifeBook Solutions Chapter 1 स्वास्थ्य और सफ़ाई Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Welcome Life Chapter 1 स्वास्थ्य और सफ़ाई

Welcome Life Guide for Class 5 PSEB स्वास्थ्य और सफ़ाई Textbook Questions and Answers

(क) कीटाणु और बीमारियाँ

क्रिया-1:

हाथ मिलाना :
कक्षा के सभी बच्चों को एक गोल चक्कर में खड़ा करो। एक बच्चे के हाथ में टैलकम पाऊडर डालो, उस बच्चे को अगले बच्चे के साथ हाथ मिलाने के लिए कहें। इस तरह यह हाथ मिलाने का सिलसिला आगे जारी रखें। जब तक सभी बच्चे हाथ न मिला लें। अब बच्चों को अपनी कापी, किताब, पेन, पैंसिल आदि पकड़ने के लिए कहें। बच्चों को बताएं कि जैसे पाउडर एक बच्चे के हाथ से दूसरे बच्चे के हाथों में चला जाता है और चीजें (वस्तुएं) स्पर्श करने पर चीज़ों में चला जाता है, कीटाणु भी इस तरह एक से दूसरे तक हाथों द्वारा फैलते हैं।
ਉੱਤਰ :
स्वयं करें।

प्रश्न 1.
रिक्त स्थान भरें :
1. कीटाणु सदैव …………………….. द्वारा फैलते (आँखों/हाथों)
2. खांसते छींकते समय …………………….. इस्तेमाल करना चाहिए। (हाथों/रूमाल)
3. शौच के बाद हाथ अच्छी तरह …………………….. के साथ धोने चाहिए। (साबुन/मिट्टी)
4. कीटाणु जानवरों से भोजन तक …………………….. से फैलते हैं। (स्पर्श/खाने)
ਉੱਤਰ :
1. हाथों
2. रूमाल
3. साबुन
4. स्पर्श।

प्रश्न 2.
सुखदीप ने अपने घर में कुत्ता रखा हुआ है। वह प्रतिदिन उसके साथ खेलता है। अचानक वह बीमार पड़ गया और डाक्टर के पास गया। डाक्टर ने उसको बीमार होने का कारण बताया। निम्नलिखित कारणों में से सही कारण का चुनाव करें :
घर में कुत्ता रखना [  ]
कुत्ते के साथ खेलना [  ]
कुत्ते से खेलने के बाद हाथ न धोना [  ]
इनमें से कोई भी नहीं [  ]
ਉੱਤਰ :
कुत्ते के साथ खेलने के बाद हाथ न धोना।

प्रश्न 3.
आओ समझ जांचें :

1. कीटाणु कैसे फैलते हैं?
(क) स्पर्श करने से
(ख) खांसने/छींकने से
(ग) हवा से
(घ) इन सभी से।
ਉੱਤਰ :
(घ) इन सभी से।

2. कीटाणुओं से बचाव के लिए प्राथमिक इलाज क्या है?
(क) बाहर न जाना
(ख) नाक ढक कर रखना
(ग) किसी के नज़दीक न जाना
(घ) स्वच्छता।
ਉੱਤਰ :
(घ) स्वच्छता।

3. इनमें से कौन-सी बीमारी कीटाणुओं से नहीं होती?
(क) डायरिया
(ख) जुकाम
(ग) अंधराता।
(घ) टी० बी०।
ਉੱਤਰ :
(ग) अंधराता।

4. कीटाणु कहां रहते हैं?
(क) हवा में
(ख) पानी में
(ग) मिट्टी में
(घ) प्रत्येक स्थान पर।
ਉੱਤਰ :
(घ) प्रत्येक स्थान पर।

(ख) हवा, पानी, भोजन और स्वास्थ्य

क्रिया-1:

प्रश्न 4.
कहानी का रोल-प्ले।

ਉੱਤਰ :
स्वयं करें।

क्रिया-2:

प्रश्न 5.
हवा, पानी और भोजन अपनी बिगड़ती हुई परिस्थिति के कारण बहुत परेशान हैं।

ਉੱਤਰ :
हवा-वाहनों और फैक्टरियों के धुएं के कारण हवा की शुद्धता समाप्त हो रही है, जिससे मनुष्य का स्वास्थ्य भी बिगड़ रहा है।

पानी-मनुष्यं ने इसको गंदगी और रसायनों के साथ मैला और ज़हरीला कर दिया है। व्यर्थ बहाव के कारण पीने योग्य पानी भी कम हो गया है।

भोजन-पानी के ज़हरीलेपन से और कीटनाशकों के कारण भोजन के पोषक तत्त्व भी समाप्त हो रहे हैं।

क्रिया-3:

प्रश्न 6.
आओ तैयार करें –
हवा और पानी के प्रदूषण सम्बन्धी जागरुकता रैली निकालने के लिए बैनर और स्लोगन।
ਉੱਤਰ :
स्वयं करें।

प्रश्न 7.
यह बताएं :
कहानी के आधार पर बताएं कि भोजन की बिगड़ती हुई परिस्थिति के कारण उसमें क्या बढ़ गया और क्या कम हो गया है?

उत्तर :
बढ़ गए हैं – घट गए हैं
1. ज़हरीलापन बढ़ गए हैं। – 1. पोषक तत्त्व गया है कम हो गए हैं।
2. कीटनाशक बढ़ गया है। – 2. स्वाद कम हो गए हैं।

प्रश्न 8.
हवा प्रदूषण को कम करने के लिए वाहनों के इस्तेमाल की प्राथमिकता का कौन-सा विकल्प सही है और क्यों?

ਉੱਤਰ :
हमें नज़दीक की दूरियां पैदल, थोड़ी दूर साइकिल पर, थोड़ा और अधिक दूर मोटरसाइकिल/ स्कूटर पर जाना चाहिए। हमें जनतक वाहनों जैसेबस को ज्यादा इस्तेमाल करना चाहिए और कार में भी पूल करके ही जाना चाहिए। हमें पैट्रोल डीजल के वाहनों को जहां तक सम्भव हो सके इस्तेमाल नहीं करना चाहिए।

प्रश्न 9.
आओ समझ जांचें :

1. मनुष्य के स्वास्थ्य पर किसके गंदे होने का बुरा प्रभाव पड़ता है?
(क) हवा
(ख) पानी
(ग) भोजन
(घ) इन सभी से।
ਉੱਤਰ :
(घ) इन सभी से।

2. ज़हरीली हवा से किस चीज़ का नुकसान होता है?
(क) भोजन तत्त्वों का
(ख) फेफड़ों का
(ग) फैक्ट्रियों का
(घ) पानी का।
ਉੱਤਰ :
(ख) फेफड़ों का।

(ग) सफ़ाई

क्रिया-1:

प्रश्न 10.
रिक्त स्थान भरें :
उत्तर :

क्रिया-2:

प्रश्न 11.
अपने घर/स्कूल में उन स्थानों की सूची बनाएं जहां सफ़ाई की ज़रूरत है और ढंग भी सुझाइए।

स्थान	सुझाव

उत्तर :

स्थान	सुझाव
1. शौचालय	अच्छी तरह पानी फेंककर और फिनाइल आदि से साफ़ करना चाहिए।
2. आँगन	झाड़ से साफ किया जा सकता है।
3. लाइब्रेरी	कपड़े के साथ बैंच, कुर्सियां, किताबें आदि को साफ किया जा सकता है।

यह बताएं :

प्रश्न 12.
निजी सफ़ाई में क्या-क्या शामिल
उत्तर :
शरीर की सफ़ाई, चेहरे की सफ़ाई, कपड़ों की सफ़ाई शामिल हैं।

प्रश्न 13.
मैं सफ़ाई हूँ; मैं प्रत्येक स्थान पर रहना चाहती हूँ परन्तु मैं वहां ही रहूंगी, जहां आप मुझे रखना चाहोगे।आप मुझे कौन-कौन से स्थानों पर रखना चाहोगे और बताएं उन स्थानों में मैं कहां हूँ और कहां नहीं हूँ?
ਉੱਤਰ :
मैं सफाई को सभी स्थानों पर रखना चाहूंगा। जैसे घर पर, स्कूल में, गलियों में, पार्को, बस स्टैंड आदि सभी स्थानों पर। प्रायः पब्लिक स्थानों जैसे पार्को, बस स्टैंड, रेलवे स्टेशन, शौचालयों, सड़कों आदि पर सफ़ाई की कमी होती है।

स्थान – मैं हूं (✓) मैं नहीं हूं (✗)

• स्कूल (✓)
• पार्क (✗)
• अस्पताल (✓)
• घर (✓)
• बस स्टैंड (✗)
• रेलवे स्टेशन (✗)
• पाखाना (✗)
• सड़कें (✗)

प्रश्न 14.
गलत (✓) सही (✗) चुनें :

1. सफ़ाई रखना सरकार की ज़िम्मेदारी है।
2. सफ़ाई करने से सफ़ाई रखना आसान है।
3. सफ़ाई रखने से हम स्वस्थ रहते हैं।
ਉੱਤਰ :
1. (✗)
2. (✓)
3. (✓)

प्रश्न 15.
आओ समझ जांचें :

1. सफ़ाई की शुरुआत कहां से करनी चाहिए?
(क) अपने घर से
(ख) अपने आस-पास से
(ग) अपने आप से
(घ) अपने पड़ोसी से।
ਉੱਤਰ :
(ग) अपने आप से।

2. हमें सफ़ाई क्यों करनी चाहिए?
(क) सुन्दरता और स्वच्छता के लिए
(ख) स्वस्थ रहने के लिए
(ग) गंदगी से छुटकारा पाने के लिए
(घ) ऊपरलिखित सभी।
ਉੱਤਰ :
(घ) ऊपरलिखित सभी।

(घ) प्रीति बहुत समझदार है

क्रिया-1: चर्चा:

प्रश्न 16.
क्या प्रीति सचमुच समझदार है, अगर हां तो क्यों?
ਉੱਤਰ :
स्वयं करें।

क्रिया-2:

प्रश्न 17.
प्रीति की अच्छी स्वास्थ्य आदतों की सूची बनाएं।
ਉੱਤਰ :

• प्रतिदिन ब्रश करना,
• नहाना,
• साफ-सुथरे वस्त्र पहनना,
• घर को स्वच्छ रखना,
• कूड़े को कूड़ेदान में फेंकना,
• गली में झाड़ लगाना,
• अच्छी भोजन की आदतें
• गंदे हाथों से नंगा भोजन न करना,
• हरी सब्जियां, फल और सलाद खाना आदि।

क्रिया-3:

प्रश्न 18.
प्रीति ने अच्छी स्वास्थ्य आदतों पर एक भाषण तैयार करना है। भाषण लिखने में उसकी मदद करो।

ਉੱਤਰ :
मेरे आदरणीय अध्यापक साहिबान जी और मेरे प्यारे साथियो सभी को प्यार भरी सत श्री अकाल! मैं, प्रीति पांचवीं कक्षा की छात्रा आपके सामने अच्छी स्वास्थ्य आदतों पर विचार पेश करने जा रही हूं। यह कहा जाता है कि यदि स्वास्थ्य अच्छा है तो सारी दुनिया स्वर्ग लगती है। परन्तु अच्छा स्वास्थ्य बना रहे यह हमारे ही हाथ में है। हमें इसके लिए अच्छी स्वास्थ्य आदतों का पालन करना चाहिए। हमें प्रत्येक सुबह उठकर हल्का गर्म पानी धीरे-धीरे पीना चाहिए और शौचालय का इस्तेमाल करने के बाद अपने हाथों को साबुन के साथ धोना चाहिए। दाँतों पर ब्रश अथवा दातुन करनी चाहिए।

शरीर पर तेल की मालिश करनी चाहिए और प्रतिदिन नहाना चाहिए। बालों को भी ज़रूरत के अनुसार बढ़िया साबुन अथवा शैम्पू से धोना चाहिए। साफ़-सुथरे वस्त्र पहनने चाहिएं। घर में इस्तेमाल किए जाने वाले बिस्तर आदि को समयसमय पर धूप में रखना चाहिए और जो धोए जा सकें ऐसे कपड़े ज़रूरत के अनुसार धोने चाहिएं। अपने आस-पास, घर की, मुहल्ले की, स्कूल की सफ़ाई रखनी चाहिए। खाने से पहले हाथों को अच्छी तरह धो लेना चाहिए।

बाहर रखे नंगे भोजन पदार्थ नहीं खाने चाहिएं। फास्ट-फूड, कोल्ड ड्रिंक का इस्तेमाल नहीं करना चाहिए, नींद समय पर लेनी चाहिए। सोने से पहले ब्रश करना चाहिए। दिन में कम-सेकम आधा घंटा कसरत ज़रूर करनी चाहिए। यदि कसरत सुबह की जाए तो बहुत अच्छी बात है। इस तरह हम अपने स्वास्थ्य का ध्यान रख कर बीमार नहीं होंगे और डाक्टरों को दी जाने वाली फीस भी बचा सकते हैं और लम्बी आयु तंदरुस्ती से व्यतीत कर सकते हैं।

प्रश्न 19.
आओ समझ जांचें :

1. प्रीति क्यों समझदार है?
(क) उसकी आयु अधिक है।
(ख) वह दूध पीती है।
(ग) वह सुन्दर है।
(घ) उसको अच्छी आदतों की जानकारी
ਉੱਤਰ :
(घ) उसको अच्छी आदतों की जानकारी

2. गंदे कपड़े पहनने से क्या होता है?
(क) दुर्गंध आती है।
(ख) कीटाणु फैलते हैं।
(ग) बीमारी लग जाती है।
(घ) यह सभी कुछ।
ਉੱਤਰ :
(घ) यह सभी कुछ।

PSEB 5th Class Welcome Life Guide स्वास्थ्य और सफ़ाई Important Questions and Answers

अन्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

बहु-विकल्पीय प्रश्न :

1. कीटाणुओं से कौन-सी बीमारियां हो जाती हैं?
(क) जुकाम
(ख) हैजा
(ग) पेचिश
(घ) सभी ठीक।
ਉੱਤਰ :
(घ) सभी ठीक।

2. पब्लिक स्थान कौन-से हैं?
(क) बस अड्डा
(ख) रेलवे स्टेशन
(ग) पार्क
(घ) सभी ठीक।
ਉੱਤਰ :
(घ) सभी ठीक।

3. निजी सफ़ाई कौन-सी है?
(क) शरीर की
(ख) चेहरे की
(ग) वस्त्रों की
(घ) सभी ठीक।
ਉੱਤਰ :
(घ) सभी ठीक।

4. इसमें कौन-सा ठीक तथ्य नहीं है?
(क) हमें बाज़ार से नंगी वस्तुएं नहीं खानी चाहिएं।
(ख) हमें प्रतिदिन नहाने की ज़रूरत नहीं है।
(ग) हमें दाँतों की सफ़ाई दो बार करनी चाहिए।
(घ) इर्द-गिर्द की सफ़ाई करनी चाहिए।
ਉੱਤਰ :
(ख) हमें प्रतिदिन नहाने की ज़रूरत नहीं

5. चेहरे की सफ़ाई में शामिल नहीं है?
(क) आंखों की सफ़ाई
(ख) नाक की सफ़ाई
(ग) कानों की सफ़ाई
(घ) नाखुनों को काटना।
ਉੱਤਰ :
(घ) नाखुनों को काटना।

रिक्त स्थान भरें :

1. बुखार, जुकाम, खांसी हमें ……………………….. होता है।
2. शौचाल्य के इस्तेमाल के बाद हाथ अच्छी तरह ……………………….. से धोने चाहिएं।
3. मनुष्य ने पानी को गंदगी और ……………………….. के साथ मैला और ज़हरीला कर दिया है।
4. सफ़ाई रखने से हम ……………………….. रहते हैं।
ਉੱਤਰ :
1. कीटाणुओं
2. साबुन
3. रसायनों
4. स्वस्थ।

सही/गलत का चिन्ह लगाएं :
1. कीटाणु अलग-अलग ढंगों से इर्द-गिर्द की गंदगी से हमारे नाखुनों और हाथों तक पहुंच जाते हैं।
2. कपड़ों की सफ़ाई घर की सफ़ाई के अन्तर्गत आती है।
3. पानी के विषैलेपन के कारण भोजन के स्वाद और पोषक तत्त्व समाप्त हो जाते हैं।
ਉੱਤਰ :
1. सही
2. गलत
3. सही।

माईंड मैपिंग :

ਉੱਤਰ :

मिलान करें :

1. कानों की सफ़ाई – (क) बस अड्डा।
2. शौचालय की सफ़ाई – (ख) साबुन से धोना।
3. बाल – (ग) गीले वस्त्र से।
4. पब्लिक स्थान – (घ) फ़िनायल से।
ਉੱਤਰ :
1. (ग)
2. (घ)
3. (ख)
4. (क)।

लघु उत्तरीय प्रश्न

प्रश्न 1.
कीटाणु फैलने के दो कारण बताएं।
ਉੱਤਰ :
कीटाणु बीमार व्यक्ति के शौचालय से दूसरे व्यक्तियों तक सम्पर्क के द्वारा, गंदे हाथों से भोजन पकाने से और खाने से फैल सकते हैं।

प्रश्न 2.
कीटाणुओं से कौन-सी बीमारियां हो जाती हैं?
ਉੱਤਰ :
पेचिश, हैजा, टाइफाइड, खसरा, खांसी आदि।

प्रश्न 3.
सफाई के नियम कौन-से हैं?
ਉੱਤਰ :
खाना पकाने और खाने से पहले, नाक को साफ़ करने के बाद, शौचालय जाने के बाद और कच्चे भोजन को स्पर्श के बाद हाथ ज़रूर धोने चाहिएं।

प्रश्न 4.
कौन-से वस्त्रों की सफ़ाई की जाती है?
ਉੱਤਰ :
पहनने वाले और बिस्तरे आदि की सफ़ाई की जाती है।

प्रश्न 5.
सफ़ाई रखना किसकी ज़िम्मेदारी
ਉੱਤਰ :
सफ़ाई रखना सभी की ज़िम्मेदारी है।

प्रश्न 6.
जाए तो क्या होगा?
ਉੱਤਰ :
मक्खी से हैज़ा और मच्छर से मलेरिया हो सकता है।

Punjab State Board PSEB 5th Class Welcome Life Book Solutions Chapter 9 ਉਲਝਣ ਦਾ ਸਹੀ ਹੱਲ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Welcome Life Chapter 9 ਉਲਝਣ ਦਾ ਸਹੀ ਹੱਲ

Welcome Life Guide for Class 5 PSEB ਉਲਝਣ ਦਾ ਸਹੀ ਹੱਲ Textbook Questions and Answers

(ੳ) ਆਓ ਪਤੰਗ ਉਡਾਈਏ

ਅੱਜ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ‘ਬਾਲ ਰਸਾਲੇ ਵਿੱਚ ਛਪੀ ਹੋਈ ਮਾਣਯੋਗ ਅਧਿਆਪਕ ਸ੍ਰੀ ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬਾਹਲਵੀ ਜੀ ਦੀ ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹਾਂ…….

ਉਡਦੇ ਹੋਏ ਪਤੰਗ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਆਮ ਦੇਖੇ ਹੋਣੇ ਤੁਹਾਡੇ ‘ਚੋਂ ਕਈ तमस्त ਬਚਪਨ ਚ ਮੈਂ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਵਰਗਾ ਸੀ ਮੈਂ ਵੀ ਪਤੰਗ ਉਡਾਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ।

ਬਸੰਤ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਮੈਂ ਤੇ ਮੇਰਾ ਆੜੀ ਨਿੰਮਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾ ਰਹੇ ਸਨ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਛੱਤਾਂ ‘ਤੇ ਹੋਰ ਲੋਕ ਵੀ ਪਤੰਗ ਉਡਾ ਰਹੇ ਸੀ ਪੇਚੇ ਲੱਗ ਰਹੇ ਸਾਂ ਰੌਲਾ – ਰੱਪਾ ਤੇ ਸ਼ੋਰਸ਼ਰਾਬਾ ਸੀ ਅਸੀਂ ਵੀਦੋਵੇਂ ਪੂਰੀ ਮੌਜ ਕਰ ਰਹੇ ਸੀ।

ਅਚਾਨਕ ਨਿੰਮੇ ਕੋਲੋਂ ਡੋਰ ਉਲਝ ਗਈ। ਮੈਂ ਹੋਰ ਡੋਰ ਛੱਡਣੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਡੋਰ ਨੂੰ ਗੁੰਝਲ ਪੈ ਗਏ। ਸਾਰਾ ਮਜ਼ਾ ਕਿਰਕਿਰਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਪਤੰਗ ਸੰਭਾਲੀ ਨਾ ਗਈ ਤੇ ਕੱਟੀ ਗਈ। ਮੈਨੂੰ ਨਿੰਮੇ ਤੇ ਬਹੁਤ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ ਨਿੰਮੇ ਨੇ ਆਪਣਾ ਗੁੱਸਾ ਚਰਖੜੀ ‘ਤੇ ਕੱਢਿਆ।

ਹੁਣ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ, ਨਿੰਮੇ ਦਾ ਕੋਈ ਕਸੂਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕਸੂਰ ਚਰਖੜੀ ਦਾਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕਸੂਰ ਡੋਰ ਵਿੱਚ ਪਈ ਗੁੰਝਲਦਾਸੀ, ਉਲਝਣ ਦਾ ਸੀ। ਸੋ, ਜੇ ਗੁੰਝਲ ਨਾ ਪਵੇ ਤਾਂ ਪਤੰਗ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉੱਡਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

1. ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਕਹਾਣੀ ਕਿੱਥੋਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੁਣਾਈ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਬਾਲ ਰਸਾਲੇ ਵਿਚੋਂ !

2. ਪਤੰਗ ਕੱਣ – ਕੌਣ ਉਡਾ ਰਿਹਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਲੇਖਕ (ਸ੍ਰੀ ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬਾਹਲਵੀ) ਅਤੇ ਨਿੰਮਾ।

3. ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਮਜ਼ਾਕਿਰਕਿਰਾ ਕਿਉਂ ਹੋਇਆ?
ਉੱਤਰ :
ਡੋਰ ਨੂੰ ਗੁੰਝਲਾਂ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਪਤੰਗ ਕੱਟੀ ਗਈ।

4. ਕਸੂਰ ਕਿਸ ਦਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਗੁੰਝਲਾਂ ਦਾ।

ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆਗਿਆਕਿ
ਉਲਝਣਾਂ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅੰਗ ਹਨ ਇਹ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਇਹ ਮੇਰੇ ਲਈ ਵੀ ਹਨ, ਪਰ ਹਰ ਉਲਝਣਦਾ ਹੱਲ ਹੈ।

ਸੋ ਆਓ ਗਾਈਏ ………..
ਜੇ ਸਵਾਲ ਸਮਝ ਨਾ ਆਵੇ,
ਜੇ ਵੱਡਾ ਬੱਚਾ ਧਮਕਾਵੇ,
ਕੋਈ ਵੀ ਜੇ ਫ਼ਿਕਰ ਸਤਾਵੇ,
ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਕੋਲ ਜਾਈਏ,
ਨਾ ਕਦੇ ਡਰੀਏ,
ਨਾ ਡਰਾਈਏ।

(ਅ) ਹਰ ਮਸਲੇ ਦਾ ਹੱਲ
ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ (ਰਾਜ – ਦਰਬਾਰ) ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਬੱਚਿਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਦਿਖਾਈ ਜਾਏਗੀ ਇਸ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਏ ਗਏ ਚਿਹਰੇ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦ ਹੋਣਗੇ।

ਪੰਜ ਬੱਚੇ ਪੰਜ ਕਾਵਿ –
ਟੁਕੜੀਆਂ ਬੋਲਣਗੇ
ਬੈਠਾਰਾਜਾ, ਖੜ੍ਹਵਜ਼ੀਰ॥

ਦੂਜਾ ਬੱਚਾ –
ਗੁੰਝਲ ਹੈ ਸੱਚਮੁੱਚ ਗੰਭੀਰ,
ਕੱਠੇ ਹੋਣ, ਭੈਣਾਂ ਤੇ ਵੀਰ।

ਤੀਜਾ ਬੱਚਾ –
ਪੂਰੀ ਸਭਾ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਵਿੱਚ ਹੈ,
ਦਰਬਾਰੀ ਹੈਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਹੈ।

ਚੌਥਾ ਬੱਚਾ –
ਆਜਾਣ ਸਾਰੇ ਗੁਣੀ – ਗਿਆਨੀ,
ਸੂਝਵਾਨ ਵੱਡੇ ਵਿਗਿਆਨੀ।

ਪੰਜਵਾਂ ਬੱਚਾ –
ਲੱਭ ਜਾਣਾਮਸਲੇ ਦਾ ਹੱਲ,
ਪੈਜਾਏਗੀ ਆਫ਼ਤ ਨੂੰ ਠੱਲ।

ਸੋ ਬੱਚਿਓ ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਪਾਠ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ਸਿੱਟੇ ਤੇ ਪੁੱਜੇ ਹਾਂ ਕਿ:
1. ਵੱਡੇ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ / ਉਲਝਣ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ।
2. ਮੁਸ਼ਕਲ / ਉਲਝਣ ਵੇਲੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
3. ਤਰਕ ਅਤੇ ਦਲੀਲ ਗੁੰਝਲਦਾ ਹੱਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਦੋ ਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪੋ – ਆਪਣੀ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਉਲਝਣ ਬਾਰੇ ਲਿਖੋ
ਉੱਤਰ :
ਜਦੋਂ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਮੈਂ ਭੱਜ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਇਸ ਲਈ ਮੀਂਹ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਛੁੱਟੀ ਕਰਨੀ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਆਪੋ – ਆਪਣੀ ਉਲਝਣ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਕੀਤਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
1. ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਬਸਤੇ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਵਿਚ ਰੱਖ ਲੈਂਦਾ ਸੀ।
2. ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਬਰਸਾਤੀ ਨੂੰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਉਪਰ ਲਪੇਟ ਕੇ ਸਕਲ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਉਲਝਣ ਦਾ ਹੱਲ ਕਰ ਲਿਆ।

(ਇ) ਅਧਿਆਪਕ ਦਾ ਨੋਟ

ਸਵਿਜੋਤ ਪੰਜਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਉਹ ਖਿਝਿਆਖਿਝਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਸ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਘਟ ਗਿਆ ਹੈ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਉਸ ਦਾ

ਅਧਿਆਪਕ ਤੇ ਸਵਿਜੋਤ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ
ਅਧਿਆਪਕ – ਸਵਿਜੋਤ ਕੀ ਗੱਲ, ਤੂੰ ਹੁਣ ‘ਰੀਡਿੰਗ – ਕਾਰਨਰ’ ’ਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦਾ?
ਸਵਿਜੋਤ – ਸਰ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਸਮੇਂ ਦੀ ਥੁੜ੍ਹ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

ਅਧਿਆਪਕ – ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਬਈ? ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਤੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੋ ਕੇ ਹਰ ਨਵੀਂ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ।
ਸਵਿਜੋਤ – ਪਹਿਲਾਂ ਠੀਕ ਸੀ ਸਰ, ਹੁਣ ਘਰੇਲੂ ਕੰਮ

ਅਧਿਆਪਕ – ਪਰ ਕਾਰਨ ਤਾਂ ਦੱਸ।
ਸਵਿਜੋਤ – ਜੀ ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਮਾਰ ਹਨ।

ਅਧਿਆਪਕ – ਕੀ ਗੱਲ ਹੋਈ ਹੈ?
ਸਵਿਜੋਤ – ਸਰ ਟੈਸਟ ਰਿਪੋਰਟ ਤੋਂ ਟੀ.ਬੀ. ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆਹੈ।

ਅਧਿਆਪਕ – ਡਰੋ ਨਾ, ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਇਲਾਜ ਹੈ ਸਰਕਾਰੀ ਹਸਪਤਾਲ ‘ਚੋਂ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦਵਾਈ ਮੁਫ਼ਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਸਵਿਜੋਤ – ਹਾਂਸਰ , ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਉੱਥੋਂ ਹੀ ਇਲਾਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਅਧਿਆਪਕ – ਬਸ ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਹੇਜ਼ ਦੋਵੇਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ।
ਸਵਿਜੋਤ – ਠੀਕ ਹੈ ਸਰ।

ਅਧਿਆਪਕ – ਤੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਫ਼ਿਕਰ ਨਾ ਕਰ ਤੇਰਾ ਸਿਲੇਬਸ ਪੂਰਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਤੋਂ ਡਰਨਾ ਨਹੀਂ ਕੋਈ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸੀਂ ਤੂੰ ਸਾਡਾ ਸਿਆਣਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈਂ।

ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ : ਟੀ.ਬੀ, ਛੂਤ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ। ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਦੇਖ – ਭਾਲ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਆਪਣੇ ਮੂੰਹ ‘ਤੇ ਮਾਸਕ ਲਗਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਧੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਬਿਸਤਰੇ ਦੀ ਚਾਦਰ ਵੀ ਬਦਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਭੋਜਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

1. ਸਵਿਜੋਤ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਿਉਂ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਟੀ.ਬੀ. ਨਾਮ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

2. ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਟੀ.ਬੀ. ਦੀ।

3. ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੀ ਕਿਹਾ?
ਉੱਤਰ :
ਡਰੋ ਨਾ, ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਇਲਾਜ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਹਸਪਤਾਲ ‘ਚੋਂ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦਵਾਈ ਮੁਫ਼ਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

4. ਛੂਤ ਦੀਆਂ ਦੋ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਟੀ.ਬੀ., ਕੋਰੋਨਾ।

ਆਪਣੀ ਡਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਸਵਿਜੋਤ ਬਾਰੇ ਕੁੱਝ ਸਤਰਾਂ ਲਿਖੋ।

PSEB 5th Class Welcome Life Guide ਉਲਝਣ ਦਾ ਸਹੀ ਹੱਲ Important Questions and Answers

ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

1. ਕਿਹੜੇ ਰਸਾਲੇ ਵਿਚ ਛਪੀ ਘਟਨਾ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੁਣਾਈ ਗਈ?
(ਉ) ਬਾਲ ਰਸਾਲੇ ਵਿਚ
(ਅ) ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ
(ਇ) ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ
(ਸ) ਨਾਵਲ ਵਿਚ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਬਾਲ ਰਸਾਲੇ ਵਿਚ।

2. ਕਿਸ ਦੀ ਲਿਖੀ ਘਟਨਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ?
(ਉ) ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ
(ਅ) ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬਾਹਲਵੀ
(ਇ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ
(ਸ) ਦੁਸ਼ਅੰਤ ਕੁਮਾਰ
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬਾਹਲਵੀ।

3. ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਕਿਸ ‘ਤੇ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ?
(ਉ) ਨਿੰਮੇ `ਤੇ
(ਅ) ਖੁਦ ‘ਤੇ
(ਇ) ਪਤੰਗ ’ਤੇ
(ਸ) ਗੁਆਂਢੀ ‘ਤੇ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਨਿੰਮੇ ‘ਤੇ।

4. ਪਤੰਗ ਕੱਟੀ ਗਈ ਅਸਲ ਕਸੂਰ ਕਿਸ ਦਾ ਸੀ?
(ਉ) ਨਿੰਮੇ ਤੇ
(ਅ) ਚਰਖੜੀ ਦਾ
(ਇ) ਗੁੰਝਲ ਦਾ
(ਸ) ਕਿਸੇ ਦਾ ਨਹੀਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਗੁੰਝਲ ਦਾ।

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :

1. ਵਿਜੋਤ ਪੰਜਵੀਂ ਦਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰ …………………………. ਹੈ।
2. ਸਵਿਜੋਤ ਦੇ …………………………. ਜੀ ਨੂੰ ਟੀ.ਬੀ. ਨਾਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਸੀ।
3. ਟੀ.ਬੀ. …………………………. ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
1. ਵਿਦਿਆਰਥੀ
2. ਪਿਤਾ
3. ਛੂਤ।

ਸਹੀ/ਗਲਤ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :

1. ਟੀ.ਬੀ. ਛੂਤ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।
2. ਸਰਕਾਰੀ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ। ਟੀ.ਬੀ. ਦੀ ਦਵਾਈ ਮੁਫ਼ਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
3. ਪਤੰਗ ਕੱਟੀ ਗਈ ਤਾਂ ਕਸੂਰ ਨਿੰਮੇ ਦਾ ਸੀ।
ਉੱਤਰ :
1. ਗਲਤ
2. ਠੀਕ
3. ਗਲਤ

ਮਾਈਂਡ ਮੈਪਿੰਗ :

ਉੱਤਰ :

ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

1. ਬਸੰਤ (ਉ) ਰੀਡਿੰਗ ਕਾਰਨਰ
2. ਪਤੰਗ ਕੱਟੀ ਗਈ (ਅ) ਛੂਤ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ
3. ਟੀ.ਬੀ. (ਇ) ਪਤੰਗ
4. ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨਾ : (ਸ) ਡੋਰ ਵਿਚ ਗੁੰਝਲਾਂ
ਉੱਤਰ :
1. (ਇ)
2. (ਸ)
3. (ਅ)
4. (ਉ)

(ੳ) ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪਤੰਗ ਕੱਟੀ ਗਈ ਤਾਂ ਅਸਲ ਵਿਚ ਕਸੂਰ ਕਿਸ ਦਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਡੋਰ ਵਿਚ ਪਈਆਂ ਰੀਝਲਾਂ ਦਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਵਿਤੋਜ ਦੇ ਘਰ ਕੀ ਉਲਝਣ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਟੀ.ਬੀ. ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਟੀ. ਬੀ. ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਿੱਥੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਸਰਕਾਰੀ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਮੁਫ਼ਤ ਇਲਾਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਟੀ. ਬੀ. ਦੇ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭੋਜਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਭੋਜਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

Punjab State Board PSEB 5th Class Welcome Life Book Solutions Chapter 8 ਆਤਮ-ਸੁਰੱਖਿਆ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Welcome Life Chapter 8 ਆਤਮ-ਸੁਰੱਖਿਆ

Welcome Life Guide for Class 5 PSEB ਆਤਮ-ਸੁਰੱਖਿਆ Textbook Questions and Answers

(ਉ) ਕਰਾਟਿਆਂਦੀ ਖੇਡ ਰਾਹੀਂ

ਆਤਮ-ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ, ਆਪਣੇ-ਆਪ ਦਾ ਬਚਾਅ। ਜੇ ਕੋਈ ਤੁਹਾਡੇ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਬਚਾਅ ਕਿਵੇਂ ਕਰਨਾ ਹੈ?

ਬੱਚਿਓ, ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਕਰਾਟਿਆਂ ਦੀ ਨਿੰਗ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਨਾ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ? ਉਹ ਇਸ ਕਰਕੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਕੁੜੀਆਂ ਕਰਾਟੇ ਸਿੱਖ ਕੇ ਆਪਣੀ ਰੱਖਿਆ ਆਪ ਕਰ ਸਕਣ ਕਿਸੇ ‘ਤੇ ਵੀ ਨਿਰਭਰ ਰਹਿਣ

ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

(1) ਆਤਮ-ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਆਤਮ-ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ, ਆਪਣੇ-ਆਪ ਦਾ ਬਚਾਅ।

(2) ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਰਾਟਿਆਂ ਦੀ ਖੇਡ ਦੇਖੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ, ਦੇਖੀ ਹੈ।

(3) ਕਰਾਟਿਆਂਦੀ ਲੋੜ ਕਿਉਂ ਪੈਂਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਕਰਾਟੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਹਥਿਆਰ ਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੀ ਕਲਾ ਹੈ। ਹਰ ਸਮੇਂ ਅਸੀਂ ਹਥਿਆਰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ ਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ ‘ਤੇ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਹਥਿਆਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਤਣ ਲਈ ਕਰਾਟੇ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਅਧਿਆਪਕ ਕੁਝ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਐਕਸ਼ਨ ਰਾਹੀ ਦੂਜੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਵੈ-ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰੇਗਾ

(ਅ) ਤਲਵਾਰਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਖੇਡ ਰਾਹੀਂ

ਤਲਵਾਰਬਾਜ਼ੀ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੀ ਖੇਡ ਹੈ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਤਲਵਾਰਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਹੀ ਜਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ ਇਸ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤਲਵਾਰਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਨੂੰ “ਪਿਸਟੇ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਹ ਖੇਡ ਬੰਦ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਦੋਵੇਂ ਤਲਵਾਰ-ਬਾਜ਼ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ‘ਤੇ ਵਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆਂ ਲਈ ਢਾਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਟੀ.ਵੀ. ਤੇ ਲੜੀਵਾਰ ਨਾਟਕ ‘ਰਾਮਾਇਣ ਅਤੇ ਮਹਾਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਤਲਵਾਰਬਾਜ਼ੀਦੇ ਜੌਹਰ ਦੇਖੇ ਹੋਣਗੇ

ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

(1) ਤਲਵਾਰਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਨੂੰ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਤਲਵਾਰ-ਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਨੂੰ ਪਿਸਟੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।

(2) ਤੁਸੀਂਤਲਵਾਰਬਾਜ਼ੀ ਕਿੱਥੇ ਦੇਖੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਟੀ.ਵੀ. ਦੇ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮਾਂ ਵਿਚ ਜਿਵੇਂ ਰਾਮਾਇਣ। ਅਤੇ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਵਿਚ।

(3) ਤਲਵਾਰ ਦੇ ਵਾਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਇਸ ਲਈ ਢਾਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

(ੲ) ਗੱਤਕੇ ਦੀ ਖੇਡ ਰਾਹੀਂ

ਅਧਿਆਪਕ ਪੋਸਟਰ ਰਾਹੀਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਗੱਤਕੇ ਦੀ ਖੇਡ ਅਤੇ ਤਲਵਾਰ-ਬਾਜ਼ੀ ਦੌਰਾਨ ਕਿਵੇਂ ਆਪਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਰਲ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦੱਸੇਗਾ। ਅਧਿਆਪਕ ਦੱਸੇਗਾ ਕਿ ਖੇਡ ਲਈ ਜਿੱਥੇ ਖੇਡ ਦੀ ਭਾਵਨਾ,ਉੱਥੇ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੋਣਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ (ਗੱਤਕਾ ਇੱਕ ਜੰਗੀ ਕਲਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜੰਗਬੰਦੀ ਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨਾਲ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕਲਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਇਸ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਕੋਈ ਵੀ ਮਰਦ ਔਰਤ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘ ਇਸ ਕਲਾ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਣਗਿਣਤ ਕਲਾਵਾਂ ‘ਚੋਂ ਇੱਕ ਕਲਾ ਹੈ ਸ਼ਸਤਰ ਕਲਾ ਇਹਨਾਂ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਇਕ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ, ਗੱਤਕਾ ਜੋ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਇਲਾਕਿਆ ਵਿੱਚ ਖੇਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੋਲੇ-ਮਹੱਲੇ ’ਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਝਲਕੀਆਂ ਦੇਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਜਾਪਾਨ ਦੀ ਖੇਡ ਕਰਾਟੇ ਸਵੈ-ਰੱਖਿਆ ਵਾਲੀ ਖੇਡ ਹੈ ਉਵੇਂ ਹੀ ਗੱਤਕਾ ਬਚਾਅ ਵਾਲੀ ਖੇਡ ਹੈ ਗੱਤਕੇ ਵਿੱਚ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਹੱਥ ਲੰਬਾ ਡੰਡਾ ਅਤੇ ਛੋਟੀਢਾਲ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ

ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

(1) ਤੁਸੀਗੱਤਕੇ ਦੀ ਖੇਡ ਕਿੱਥੇ ਦੇਖੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੋਲੇ-ਮਹੱਲੇ ਤੇ।

(2) ਗੱਤਕੇ ਦੀ ਖੇਡ ਕੌਣ-ਕੌਣ ਖੇਡ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਕੋਈ ਵੀ ਮਰਦ ਜਾਂ ਔਰਤ ਇਸ ਨੂੰ ਖੇਡ ਸਕਦੇ ਹਨ।

(ਸ) ਚੰਗਾ ਛੂਹਣਾ,ਮਾੜਾ ਛੂਹਣਾ Good Touch, Bad Touch
ਅਧਿਆਪਕ ਸਰੀਰਕ ਅੰਗਾਂ ਦੇ ਪੋਸਟਰ ਰਾਹੀਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ-ਮਾੜੀ ਛੋਹ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਵੇਗਾ

ਮੌਖ਼ਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

(1) ਜਦੋਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਛੂਹਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਕਿਵੇਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਜੇਕਰ ਘਰ ਦੇ ਛੋਂਹਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਵਧੀਆ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਹੋਰ ਛੂਹ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬੁਰਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਤੇ ਗੁੱਸਾ ਵੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।

(2) ਜਦੋਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਛੂਹੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀ ਕੀ ਕਰੋਗੇ?
ਉੱਤਰ :
ਉਸ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਤੋਂ ਰੋਕਾਂਗੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦਿਆਂ ਨੂੰ ਦੱਸਾਂਗੇ।

(3) ਤੁਸੀ ਬਜ਼ਾਰ/ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਵਿਚਰਦੇ ਹੋ?
ਉੱਤਰ :
ਬਾਜ਼ਾਰ/ਮੇਲਿਆਂ ਵਿਚ ਧਿਆਨਪੂਰਵਕ ਵਿਚਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਕੋਈ ਸਾਡੇ ਨੇੜੇ ਨਾ ਆ ਸਕੇ।ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਮਾੜੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਛੂਹ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਸਾਡਾ ਸਮਾਨ ਵੀ ਚੋਰੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਖੁਦ ਹੀ ਰੱਖਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ।

(ਹ) ਵਾਰਤਾਲਾਪ

ਅਧਿਆਪਕਾ : ਕੀ ਤੁਸੀ ਬਜ਼ਾਰ ‘ਚ, ਮੇਲੇ ‘ਚ, ਜਾਂ ਕਿੱਧਰੇ ਤਿੱਥ-ਤਿਉਹਾਰ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹੋ?
ਬੱਚੀਆਂ : ਹਾਂ ਜੀ।

ਅਧਿਆਪਕਾ : ਭੀੜ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾਵੀ ਜਾਂਦੇ ਹੋਵੋਗੇ?
ਬੱਚੀਆਂ : ਝਾਕੀਆਂ ਦੇਖਣ ਵੇਲੇ ਬਹੁਤੀ ਭੀੜ ਵਿੱਚ ਬੜੀ ਧੱਕਾ-ਮੁੱਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ

ਅਧਿਆਪਕਾ : ਅਜਿਹੀ ਭੀੜ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਬੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ,ਜੋ ਬੱਚੀਆਂਜਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਦੇ ਨੇ
ਬੱਚੀਆਂ : ਅਧਿਆਪਕਾਦੇ ਮੂੰਹ ਵੱਲ ਦੇਖਦਿਆਂ ਚੁੱਪ-ਚਾਪ ਸੁਣ ਰਹੀਆਂ ਹਨ

ਅਧਿਆਪਕਾ : ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਉੱਥੇ ਕੋਈ ਛੂਹੇ। ਤਾਂ ਕਿਵੇਂ ਲਗਦਾ ਹੈ?
ਬੱਚੀਆਂ : (ਸਾਰੀਆਂ ਇੱਕਠੀਆਂ) ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਾੜਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।

ਅਧਿਆਪਕਾ : ਸ਼ਾਬਾਸ਼ !ਜਦੋਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਾੜਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਛੂਹ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਫਿਰ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ?
ਬੱਚੀਆਂ : (ਸਾਰੀਆਂ ਚੁੱਪ

ਅਧਿਆਪਕਾ : ਡਰਨਾ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਘਬਰਾਉਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੂੰ ਦੱਸੇ ਜਾਂ ਫੇਰ ਰੌਲਾ ਪਾਓ ਸਮਝੀਆਂ ਮੇਰੀ ਗੱਲ?
ਬੱਚੀਆਂ : ਹਾਂ ਜੀ ਜੇ ਕੋਈ ਸਾਨੂੰ ਗਲਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਛੁੰਹਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਨਿਡਰ ਹੋ ਕੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੂੰ ਦੱਸਣਾ ਹੈ ਜਾਂ ਫੇਰ ਰੌਲਾ ਪਾਉਣਾ ਹੈ

ਅਧਿਆਪਕਾ : ਤੁਸੀਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸਿਆਣੀਆਂ ਬੇਟੀਆਂ ਹੋ

ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

(1) ਕੀ ਤੁਸੀ ਝਾਕੀਆਂ ਦੇਖਣ ਜਾਂਦੇ ਹੋ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ ਜੀ, ਕਈ ਵਾਰ।

(2) ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਓਪਰਿਆਂ ‘ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ।

(3) ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਛੂਹੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀ ਕੀ ਕਰੋਗੇ?
ਉੱਤਰ :
ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੂੰ ਦੱਸਾਂਗੇ ਅਤੇ ਰੌਲਾ ਪਾਵਾਂਗੇ।

ਅਧਿਆਪਕਾ ਬੱਚੀਆਂ ਨਾਲ ਸੁਖਾਵੇਂ ਮਾਹੌਲ ‘ਚ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਕਰੇਗੀ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮਾੜੀ ਛੋਹ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚਣਾ ਹੈ, ਸਮਝਾਏਗੀ

(ਕ) ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ! ਮਿੰਨੀ !

ਮਿੰਨੀ ਪੰਜਵੀਂ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੀ ਹੈ ਉਹ ਕਲਾਸ ਦੀ ਮੋਨੀਟਰ ਹੈ ਉਹ ਇੱਕ ਖੋ-ਖੋ ਦੀ ਵਧੀਆ ਖਿਡਾਰਨ ਹੈ।

ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖੋ-ਖੋ’ ਅਤੇ ‘ਕਬੱਡੀ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਖਿਡਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੁੜੀਆਂ-ਮੁੰਡੇ ਰਲ ਕੇ ਖੇਡਦੇ ਹਨ।

ਐਤਵਾਰ ਦਾ ਦਿਨ ਸੀ ਲੜੀਵਾਰ ਰਾਮਾਇਣ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ਮਿੰਨੀ ਟੀ.ਵੀ ਮੂਹਰੇ ਚੁੱਪ-ਚਾਪ ਬੈਠੀ ਸੀ। ਮੰਮੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ, “ਮਿੰਨੀ ਕੁੱਝ ਦੁਖਦਾਤਾਂ ਨਹੀਂ??? “ਨਹੀਂ ਮੰਮੀ ਮਿੰਨੀ ਨੇ ਟੀ.ਵੀ. ਬੰਦ ਕਰਦਿਆਂ, ਚੁੱਪ ਜਿਹੀ ਚੋਂ ਜੁਆਬ ਦਿੱਤਾ। “ਫੇਰ ਮੇਰੀਤਿਤਲੀ ਅੱਜ ਮੁਰਝਾਈ ਜਿਹੀ ਕਿਉਂ ਬੈਠੀ ਹੈ? ਮੰਮੀ ਨੇ ਮੋਢੇ ‘ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖਦਿਆਂ ਕਿਹਾ। “ਮੰਮੀ ਇਉਂ ਦੱਸੋ ਕੁਝ ਸੋਚਦਿਆਂ ਮਿੰਨੀ ਬੋਲੀ। “ਹਾਂ ਬੋਲ ਮੇਰੀ ਲਾਡੋ ਮੰਮੀ ਨੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਹੱਥ ਫੜਦਿਆ ਕਿਹਾ। “ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਮੋਢੇ ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖਿਆ ਤਾਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਮਿੰਨੀ ਰੁਕ-ਰੁਕ ਕੇ ਬੋਲ ਰਹੀ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕੁਝ ਯਾਦ ਕਰ ਰਹੀ ਹੋਵੇ। (ਮੰਮੀ ਉਸਦੇ ਮੂੰਹ ਵੱਲ ਥੋੜਾ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਦੇਖ ਰਹੀ ਸੀ)

ਕੱਲ਼ ਖੇਡਦਿਆਂ ਜਦ ਕਿਸੇ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਹੱਥ ਮੇਰੇ ਮੋਢੇ ‘ਤੇ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਖੇਡ ਨਹੀਂ ਸਕੀ। ਮਿੰਨੀ ਮੰਮੀ ਦੇ ਜੁਆਬ ਲਈ ਉਸ ਵੱਲ ਝਾਕਣ ਲੱਗੀ। “ਆਹੀ ਸੀ ਤੇਰੀ ਚੁੱਪ ਦਾ ਕਾਰਨ?” ਮਿੰਨੀ ਨੂੰ ਬੁੱਕਲ ਚ ਲੈਂਦਿਆ ਮਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਮੇਰੀ ਰਾਣੀ ਧੀਏ ਜਦ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਛੂੰਹਦੀ ਹਾਂ ਚਾਹੇ ਉਹ ਮੋਢਾ ਹੋਵੇ , ਮੂੰਹ ਜਾਂ ਹੱਥ ਹੋਵੇ, ਤੈਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਮਾਂਹਾਂ ਇਸ ਛੋਹ ਨੂੰ ਤੂੰ ਨਿੱਕੇ ਹੁੰਦਿਆ ਤੋਂ ਜਾਣਦੀ ਹੈ ਤੈਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲਗਦਾ ਹੈ।

“ਹਾਂ ਮੰਮੀ ! ਮਿੰਨੀਨੇ ਲਾਡ ਨਾਲ ਚਿੰਬੜਦਿਆਂ ਕਿਹਾ। ‘ਪਿਆਰੀ ਮਿੰਨੀਏ ! ਜਦੋ ਇਹਨਾਂ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਕੋਈ ਬੇਗਾਨਾ ਛੁਹਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਬੁਰਾ ਲਗਦੈ ਨਾ ਮਾਂ ਨੇ ਮਿੰਨੀ ਵੱਲ ਝਾਕਦਿਆਂ ਪੁੱਛਿਆ। “ਬਹੁਤ ! ਮਿੰਨੀਨੇ ਬੁਰਾ ਜਿਹਾ ਮੂੰਹ ਬਣਾ ਕੇ ਕਿਹਾ। “ਹਾਂਰਾਜੇ !ਇਹਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਲੂੰਹ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ, ਮਾੜੀ ਹੈ?? ਮੰਮੀ ਨੇ ਸਮਝਾਉਂਦਿਆਂ ਕਿਹਾ। “ਮਿੰਨੀ ਪੁੱਤ, ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ, ਜੋ ਛੋਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ, ਅਸਹਿਜ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਮਾੜੀ ਹੀ ਹੈ ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਮਾੜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਛੂਹੇ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਦੱਸੋ, ਪਾਪਾ ਜਾਂ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸੋ, ਪਰ ਚੁੱਪ ਰਹੋ।

‘ਫ਼ਿਕਰ ਨਾ ਕਰੋ ਮਾਤੇ ਤੁਹਾਡੀ ਮਿੰਨੀ ਏਨੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਨਹੀਂ ਕਿ ਗ਼ਲਤ ਛੂਹਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇਵੇਗੀ ਮੈਂ ਖਿਡਾਰੀਜੋ ਹਾਂ?? ਮੰਨੀਨੇ ਟੀ ਵੀ ਆਨ ਕਰਦਿਆਂ ਹੱਸ ਕੇ ਕਿਹਾ। “ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਮਿੰਨੀਏ !ਮਾਂ ਨੇ ਬੁੱਕਲ ਵਿੱਚ ਲੈਂਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।

ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

(1) ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵੱਡਿਆਂ ਕੋਲੋਂ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਦੇ ਹੋ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ ਜੀ।

(2) ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀ-ਕਿਹੜੀ ਖੇਡ ਖੇਡਦੇ ਹੋ?
ਉੱਤਰ :
ਖੋ-ਖੋ ਅਤੇ ਕਬੱਡੀ।

(3) ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਦਿੰਦੇ ਹੋ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ ਜੀ।

(4) ਤੁਸੀਂ ਟੀ.ਵੀ.’ਤੇ ਕਿਹੜਾ ਨਾਟਕ ਦੇਖਦੇ ਹੋ?
ਉੱਤਰ :
ਰਮਾਇਣ

(ਕ) ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ

ਜੋ ਬਿਮਾਰੀ ਇੱਕ ਹੀ ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਵੱਖਵੱਖ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਮਹਾਮਾਰੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਪਲੇਗ, ਚੇਚਕ, ਹੈਜਾ ਅਤੇ ਕੋਰੋਨਾ ਆਦਿ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਕੋਰੋਨਾ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨੇ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਅਧਿਆਪਕ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਇਹਦੇ ਲੱਛਣ ਅਤੇ ਉਪਾਅ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਦੱਸੇਗਾ।

• ਇਸ ਬੀਮਾਰੀ ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕ ਇੱਕ ਕਿਰਿਆ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਸਮਝਾਏਗਾ ਜਿਵੇਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਗੋਲ-ਚੱਕਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ ਬੱਚੇ ਗੋਲ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਖੜੇ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ਗੋਲ- ਚੱਕਰ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਵੇਗਾ।
• ਅਧਿਆਪਕ ਇਕ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਹਲਕਾ ਧੱਕਾ ਦੇਣ ਨੂੰ ਕਹੇਗਾ ਬੱਚਾ ਧੱਕਾ ਦੇਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਮੂਹਰਲਾ ਬੱਚਾ ਡਿੱਗਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਇਕ-ਦੂਜੇ ‘ਤੇ ਡਿੱਗਦੇ ਜਾਣਗੇ।

(ਅਧਿਆਪਕ ਦੱਸੇਗਾ ਕਿ ਕੋਰੋਨਾ ਲਾਗ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਫੈਲਦੀ ਹੈ। ਅਧਿਆਪਕ ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣਗੇ)

ਅਧਿਆਪਕ ਫੇਰ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੋਲ-ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਨ ਲਈ ਕਹੇਗਾ। ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਰਿਆ ਦੁਹਰਾਉਣ ਲਈ ਕਹੇਗਾ ਬੱਚਾ ਫੇਰ ਧੱਕਾ ਮਾਰੇਗਾ ਬੱਚੇ ਡਿੱਗਦੇ ਜਾਣਗੇ। ਅਧਿਆਪਕ ਇਕ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਉਸ ਗੋਲ ਚੱਕਰ ਚੋ ਬਾਂਹ ਫੜ ਕੇ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਲਵੇਗਾ ਹੁਣ ਬੱਚੇ ਡਿੱਗਣੇ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਣਗੇ।

(ਅਧਿਆਪਕ ਦੱਸੇਗਾ ਕਿ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਚ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਦੂਰੀ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਹ ਲੜੀ ਚਲਦੀ ਰਹੇਗੀ।ਅਧਿਆਪਕ ਦੱਸੇਗਾ ਇਸ ਲੜੀ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਣੀ, ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਮਾਸਕ ਨਾਲ ਢੱਕ ਕੇ ਰੱਖਣਾ, ਖੰਘ ਛਿੱਕ ਵੇਲੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਰੁਮਾਲ ਜਾਂ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਢੱਕ ਕੇ ਰੱਖਣਾ, ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਰੱਖਣਾ ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰਾਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 20 ਸੈਕਿੰਡ ਧੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਮਾਸਕ ਪਾਉਣਾ

ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਹੱਥ ਧੋਣਾ

ਸਰੀਰਕ ਦੂਰੀ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ

ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

(1) ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹੋ? ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਮਹਾਂਮਾਰੀਦਾਨਾਂਦੱਸੋ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ ਜੀ, ਇਸ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਜਲਦੀ-ਜਲਦੀ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਕਰੋਨਾ, ਨਾਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ।

(2) ਕੋਰੋਨਾਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਅਸੀਂ ਕੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ?
ਉੱਤਰ :
ਨੱਕ ਤੇ ਮੂੰਹ ‘ਤੇ ਮਾਸਕ ਪਾ ਕੇ ਰੱਖੋ, ਵਾਰ-ਵਾਰ ਹੱਥ ਧੋਵੋ, ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਤੋਂ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਰਹੋ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਇੱਕ ਮੀਟਰ ਦੂਰ ਆਪਣੇ ਆਲੇਦੁਆਲੇ ਸਫ਼ਾਈ ਰੱਖੋ।

(3) ਕੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਫ਼ਾਈ ਰੱਖਣੀ ਜਰੂਰੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ ਜੀ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

PSEB 5th Class Welcome Life Guide ਆਤਮ-ਸੁਰੱਖਿਆ Important Questions and Answers

ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

1. ਆਤਮ-ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਿਸ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ?
(ੳ) ਕਰਾਟੇ
(ਅ) ਤਲਵਾਰਬਾਜ਼ੀ
(ਇ) ਗੱਤਕਾ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ

2. ਤਲਵਾਰ-ਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਨੂੰ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ?
(ਉ) ਪਿਸਟੇ
(ਆ) ਢਾਲ
(ਈ) ਐਸਟੋਟਰਫ
(ਸ) ਕੋਈ ਨਹੀਂ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪਿਸਟੇ।

3. ਠੀਕ ਤੱਥ ਹੈ
(ਉ) ਆਤਮ-ਸੁਰੱਖਿਆ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦਾ ਬਚਾਅ
(ਅ) ਤਲਵਾਰ-ਬਾਜ਼ੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਖੇਡ ਹੈ।
(ਇ) ਗੱਤਕਾ ਇੱਕ ਜੰਗੀ ਕਲਾ ਹੈ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।

4. ਗਲਤ ਤੱਥ ਹੈ
(ਉ) ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘ ਗੱਤਕੇ ਦੀ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਮਾਹਿਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
(ਅ) ਗੱਤਕਾ ਸਿਰਫ ਮਰਦ ਹੀ ਸਿਖ ਸਕਦਾ ਹੈ।
(ਈ) ਗੱਤਕਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਖੇਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
(ਸ) ਕਰਾਟੇ ਜਪਾਨ ਦੀ ਸ਼ਸਤਰ ਕਲਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਗੱਤਕਾ ਸਿਰਫ ਮਰਦ ਹੀ ਸਿਖ ਸਕਦਾ ਹੈ।

5. ਕਰਾਟੇ ਕਿੱਥੇ ਦੀ ਸ਼ਸਤਰ ਕਲਾ ਹੈ?
(ਉ) ਜਪਾਨ
(ਅ) ਭਾਰਤ
(ਈ) ਕੇਰਲ
(ਸ) ਨਾਰਵੇ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਜਪਾਨ।

6. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਚ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਕਿਹੜੀ ਹੈ?
(ਉ) ਹੈਜ਼ਾ
(ਅ) ਪਲੇਗ
(ਈ) ਕੋਰੋਨਾ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।

7. ਕੋਰੋਨਾ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
(ਉ) ਮਾਸਕ ਪਾਉਣਾ
(ਅ) ਵਾਰ-ਵਾਰ ਹੱਥ ਧੋਣਾ
(ਇ) ਸਰੀਰਕ ਦੂਰੀ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਣ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਭ ਕੁੱਝ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਭ ਕੁੱਝ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

8. ਕਿਹੜੀ ਖੇਡ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਆਤਮ-ਸੁਰੱਖਿਆ ਨਾਲ ਹੈ?
(ਉ) ਕੈਰਮ ਬੋਰਡ
(ਅ) ਕਰਾਟੇ
(ਈ) ਹਾਕੀ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਕਰਾਟੇ।

ਖਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :

1. ਗੱਤਕੇ ਵਿਚ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਹੱਥ ……………………….. ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਢਾਲ ਵਰਤੋਂ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
2. ਕਰਾਟੇ ……………………….. ਦੀ ਸ਼ਸਤਰ ਕਲਾ ਹੈ।
3. ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸਾਨੂੰ ਗ਼ਲਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ……………………….. ਹੈ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਦੱਸਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
4. ਮੰਮੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਫਿਰ ਅੱਜ ਮੇਰੀ ……………………….. ਮੁਰਝਾਈ ਕਿਉਂ ਬੈਠੀ ਹੈ।
5. ……………………….. ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਇੱਕ ਮਹਾਂਮਾਰੀ
ਉੱਤਰ :
1. ਲੰਬਾ ਡੰਡਾ
2. ਜਪਾਨ
3. ਛੋਂਹਦਾ
4. ਤਿੱਤਲੀ
5. ਕੋਰੋਨਾ।

ਸਹੀ/ਗ਼ਲਤ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :

1. ਜੇਕਰ ਸਾਨੂੰ ਕੋਈ ਗ਼ਲਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਛੋਂਹਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਰੌਲਾ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
2. ਕੋਰੋਨਾ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ।
3. ਮਿੰਨੀ ਪੰਜਵੀਂ ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਮੋਨੀਟਰ ਸੀ।
ਉੱਤਰ :
1. ਠੀਕ
2. ਠੀਕ
3. ਠੀਕ

ਮਾਈਂਡ ਮੈਪਿੰਗ :

ਉੱਤਰ :

ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

1. ਕਰਾਟੇ – (ਉ) ਪੰਜਾਬ
2. ਗੱਤਕਾ – (ਅ) ਮਹਾਂਮਾਰੀ
3. ਕੋਰੋਨਾ – (ਇ) ਪਿਸਟੇ
4. ਤਲਵਾਰ-ਬਾਜ਼ੀ – (ਸ) ਜਪਾਨ।
ਉੱਤਰ :
1. (ਸ)
2 (ੳ)
3. (ਅ)
4. (ਇ)

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੁਝ ਸ਼ਸਤਰ ਕਲਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ?
ਉੱਤਰ :
ਕਰਾਟੇ, ਤਲਵਾਰ-ਬਾਜ਼ੀ, ਗੱਤਕਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਗੱਤਕਾ ਕਿੱਥੇ ਦੀ ਕਲਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਗੱਤਕਾ ਖੇਡਣ ਲਈ ਕੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਹੱਥ ਲੰਬਾ ਡੰਡਾ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਢਾਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਤਲਵਾਰਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਖੇਡ ਕਿੱਥੇ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਖੁਲ੍ਹੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਜਾਂ ਬੰਦ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ ਖੇਡ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕੋਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਮਾਸਕ ਪਾ ਕੇ ਰੱਖੋ, ਵਾਰ ਵਾਰ ਹੱਥ ਧੋਵੋ, ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹੋ, ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਹੱਥ ਨਾ ਮਿਲਾਓ, ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਛੂਹੋ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਜਦੋਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਗਲਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਛੂਹੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਕਰੋਗੇ?
ਉੱਤਰ :
ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਦੱਸਾਂਗੇ ਅਤੇ ਰੌਲਾ ਪਾਵਾਂਗੇ।

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं MCQ Questions and Answers.

PSEB 5th Class Maths Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं MCQ Questions

बहुविकत सही उत्तर के सामने ठीक (✓) का निशान लगाएं।

प्रश्न 1.
65432 + 34568.
(क) 99999
(ख) 100000
(ग) 10000
(घ) 99998.
हल:
(ख) 100000

प्रश्न 2.
35406 + 2580 + 43251 = 43251 + _____________ + 35406.
(क) 35406
(ख) 43251
(ग) 2580
(घ) 81237.
हल:
(ग) 2580

प्रश्न 3.
99999 + 0.
(क) 99990
(ख) 99900
(ग) 100000
(घ) 99999.
हल:
(घ) 99999

प्रश्न 4.
100000 – 1 = ______
(क) 10000
(ख) 0
(ग) 99999
(घ) 100000.
हल:
(ग) 99999

प्रश्न 5.
सिमर के पास ₹ 5832 हैं और उसकी बहन प्रभजोत के पास ₹ 3565 हैं। सिमर के पास कितने रुपये अधिक हैं ?
(क) ₹ 2267
(ख) ₹ 9397
(ग) ₹22776
(घ) ₹ 9973.
हल:
(क) ₹ 2267

प्रश्न 6.
सुरजीत कौर के बैंक खाते में ₹ 50000 हैं और उसके पिता करन सिंह के खाते में ₹ 35682 हैं । दोनों के खाते में कुल कितनी रकम है ?
(क) ₹ 14318
(ख) ₹ 95682
(ग) ₹ 85682
(घ) ₹ 15318.
हल:
(ग) ₹ 85682

प्रश्न 7.
किसी नगर की आबादी 12078 है । इसमें 4872 पुरुष, 4729 औरतें और बाकी बच्चे हैं। बच्चों की संख्या बताएं ?
(क) 2477
(ख) 20578
(ग) 9601
(घ) 8206.
हल:
(क) 2477

प्रश्न 8.
98540 – _________ = 98539.
(क) 0
(ख) 1
(ग) 98540
(घ) 98539.
हल:
(ख) 1

प्रश्न 9.
9999 + _____ = 100000.
(क) 1
(ख) 0
(ग) 90001
(घ) 9001.
हल:
(ग) 90001

प्रश्न 10.
1000 – _________ = 999.
(क) 1
(ख) 0
(ग) 90001
(घ) 9001.
हल:
(क) 1

प्रश्न 11.
पाँच अंकों की छोटी से छोटी संख्या और चार अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या का अंतर बतायें ?
(क) 100000
(ख) 9999
(ग) 1
(घ) 0.
हल:
(ग) 1

प्रश्न 12.
2, 0, 4, 6, 7 अंकों से बनी पाँच अंकों की बड़ी से बड़ी और छोटी से छोटी संख्या का जोड़फल बताओ ?
(क) 98687
(ख) 96887
(ग) 55953
(घ) 76420.
हल:
(ख) 96887

प्रश्न 13.
1500 × 30 × 0 =
(क) 45000
(ख) 30
(ग) 0
(घ) 450.
हल:
(ग) 0

प्रश्न 14.
7500 × 40 = 40 × ______
(क) 400
(ख) 4000
(ग) 750
(घ) 7500.
हल:
(घ) 7500

प्रश्न 15.
_________ ÷ 100 = 1000
(क) 100
(ख) 100000
(ग) 10000
(घ) 10.
हल:
(ख) 100000

प्रश्न 16.
एक किताब का मूल्य ₹ 79 है । 12 किताबों का मूल्य क्या होगा ?
(क) ₹ 948
(ख) ₹ 938
(ग) ₹ 790
(घ) ₹793.
हल:
(क) ₹ 948

प्रश्न 17.
गीता के पास ₹ 175 है। वह कितने रुपये बच्चों में बांटे ताकि प्रत्येक बच्चे को ₹ 25 मिले ?
(क) 6
(ख) 9
(ग) 7
(घ) 8.
हल:
(ग) 7

प्रश्न 18.
700 × ______ = 2800 × 1.
(क) 5
(ख) 6
(ग) 4
(घ) 3
हल:
(ग) 4

प्रश्न 19.
9999 ÷ 1 =
(क) 999
(ख) 1
(ग) 111
(घ) 9999.
हल:
(घ) 9999

प्रश्न 20.
8899 ÷ 8899 =
(क) 0
(ख) 1
(ग) 2
(घ) 8899.
हल:
(ख) 1

प्रश्न 21.
99 × 99 =
(क) 99
(ख) 9801
(ग) 9901
(घ) 1.
हल:
(ख) 9801

प्रश्न 22.
यदि 15 कॉपियों का मूल्य ₹ 90 है, तो एक कॉपी का मूल्य पता करें।
(क) ₹3
(ख) ₹5
(ग) ₹6
(घ) ₹ 16.
हल:
(ग) ₹ 6

प्रश्न 23.
दो संख्याओं का गुणनफल 256 है। यदि एक संख्या 256 हो, तो दूसरी संख्या पता करें ?
(क) 1
(ख) 2
(ग) 0
(घ) 256.
हल:
(क) 1

प्रश्न 24.
यदि 894 × 100 = 89400 हो, तो 894 × 10 = _____
(क) 894
(ख) 89400
(ग) 8940
(घ) 8941.
हल:
(ग) 8940

प्रश्न 25.
26 ÷ 2 × 4 + 4 – 40 = _________
(क) 64
(ख) 8
(ग) 4
(घ) 16.
हल:
(घ) 16

प्रश्न 26.
एक कार के चार पहिए होते हैं और एक आटो रिक्शा के तीन पहिए होते हैं। दो कारों और एक आटो रिक्शा के कितने पहिए होंगे ?

(क) 11
(ख) 10
(ग) 7
(घ) 8.
हल:
(क) 11.

प्रश्न 27.
1500 × 30 × 0 = ………..
(क) 1530
(ख) 0
(ग) 1
(घ) 1230.
हल:
(ख) 0.

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं InText Questions and Answers.

PSEB 5th Class Maths Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं InText Questions

पृष्ठ संख्या : 27

प्रश्न 1.
निम्नलिखित को हल करें :

हल:

प्रश्न 2.
रिक्त स्थान भरो :
(क) 115 + 327 = 327 + ____________
(ख) 321 + 0 = ____________
(ग) 139 × 1 = ______
(घ) 625 × 0 = ______
(ङ) 339 – 0 = ______
(च) 119 ÷ 119 = ______
(छ) 128 ÷ 16 = ______
(ज) 720 + 500 = ____________
(झ) 10000 ÷ 10 = ______
(ञ) 152 ÷ 19 = ______
हल:
(क) 115 + 327 = 327 + 115
(ख) 321 + 0 = 321
(ग) 139 × 1 = 139
(घ) 625 × 0 = 0
(ङ) 339 – 0 = 339
(च) 119 ÷ 119 = 1
(छ) 128 ÷ 16 = 8
(ज) 720 + 500 = 1220
(झ) 10000 ÷ 10 = 1000
(ञ) 152 ÷ 19 = 8

पृष्ठ संख्या : 28

प्रश्न 3.
(क) एक स्कूल में 342 लड़के और 369 लड़कियाँ पढ़ते हैं। बताओ स्कूल में कुल कितने छात्र पढ़ते हैं ?
हल:
स्कूल में लड़कों की संख्या = 342
स्कूल में लड़कियों की संख्या = + 369
स्कूल में कुल जितने छात्र पढ़ते हैं = 711
स्कूल में 711 छात्र पढ़ते हैं।

प्रश्न (ख).
एक गोदाम में 459 बोरी गेहूँ और 813 बोरी चावल की हैं। बताओ गोदाम में कुल कितनी बोरियाँ हैं ?
हल:
गेहूँ की बोरियों की संख्या = 459
चावल की बोरियों की संख्या = + 813
गोदाम में कुल बोरियों की संख्या = 1272

प्रश्न (ग).
एक साल में हरमनप्रीत कौर ने 1790 दौड़ें बनाई और मिताली राज ने 1299 दौड़ें बनाईं। हरमनप्रीत ने मिताली राज से कितनी अधिक दौड़े बनाई ?
हल:
हरमनप्रीत कौर द्वारा बनाई गई दौड़ें = 1790
मिताली राज द्वारा बनाई गई दौड़ें = 1299
हरमनप्रीत कौर ने मिताली राज से जितनी अधिक दौड़ें बनाईं = 491

प्रश्न (घ).
हरप्रीत ने अपने पिता जी से ₹ 10000 लिये और ₹ 3540 का एक साइकिल खरीदा। उसके पास कुल कितने रुपये बाकी बचे ?
हल:
हरप्रीत ने अपने पिता जी से रुपये लिए = ₹ 10000
साइकिल का मूल्य = – ₹ 3540
बाकी बचे रुपये = ₹ 6460

प्रश्न (ङ).
एक दुकानदार के पास 625 टॉफियों के पैकेट हैं। हर एक पैकेट में 100 टॉफियां हैं। दुकानदार के पास कुल कितनी टॉफियां हैं ?
हल:
टॉफियों के कुल पैकेट = 625
प्रत्येक पैकेट में टॉफियों की संख्या = 100
कुल टॉफियां = 625 × 100 = 62500

प्रश्न (च).
एक ट्रक के डीजल टैंक में 250 लीटर तेल है। यदि ट्रक एक लीटर से 9 किलोमीटर की दूरी तय करता है, तो पता करो कि ट्रक कल कितनी दूरी तय करेगा ?
हल:
ट्रक में डीजल = 250 लीटर
1 लीटर डीजुल में तय की गई दूरी = 9 कि०मी०
कुल तैय की गई दूरी = 9 × 250 कि०मी०

= 2250 कि०मी०

प्रश्न (छ).
एक स्कूल में 648 छात्र पढ़ते हैं। स्कूल पिकनिक में जाने के लिए एक स्कूल बस में 18 छात्र बैठ सकते हैं। सभी छात्रों को पिकनिक पर ले जाने के लिए कितनी बसों की आवश्यकता पड़ेगी ?
हल:
स्कूल में कुल छात्र = 648
1 स्कूल बस में छात्र बैठ सकते हैं = 18
जितनी स्कूल बसों की आवश्यकता है = 648 ÷ 18
= 36

36 स्कूल बसों की आवश्यकता है।

प्रश्न (ज).
एक बाग में अमरूद के 2568 पेड लगे हुए हैं। अगर एक पंक्ति में 12 पेड़ लगे हुए हों, तो बाग में कुल कितनी पंक्तियाँ होंगी ?
हल:
बाग में अमरूद के पेड़ों की संख्या = 2568
1 पंक्ति में जितने पेड़ लगे हुए हैं = 12
बाग में पंक्तियों की कुल संख्या = 2568 ÷ 12
= 214

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.10 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Exercise 2.10

हल करो:

प्रश्न (क).
42 ÷ 7 + 8
हल:
427 ÷ 8 = 6 + 8 = 14

प्रश्न (ख).
8 + 6 × 2
हल:
8 + 6 × 2 = 8 + 12 = 20

प्रश्न (ग).
7 × 8 ÷ 4 – 6
हल:
7 × 8 ÷ 4 – 6
= 7 × 2 – 6
= 14 – 6 = 8

प्रश्न (घ).
63 ÷ 9 × 4 + 28 – 15
हल:
63 ÷ 9 × 4 + 28 – 15
= 7 × 4 + 28 – 15
= 28 + 28 – 15
= 56 – 15
= 41.

प्रश्न (ङ).
25 × 3 + 42 ÷ 6 – 4
हल:
25 × 3 + 42 ÷ 6 – 4
= 25 × 3 + 7 – 4
= 75 + 7 – 4
= 82 – 4
= 78

प्रश्न (च).
18 ÷ 6 × 21 + 17 – 18
हल:
18 ÷ 6 × 21 + 17 – 18
= 3 × 21 + 17 – 18
= 63 + 17 – 18
= 80 – 18
= 62

प्रश्न (छ).
8 ÷ 8 + 8 × 8 – 8
हल:
8 ÷ 8 + 8 × 8 – 8
= 1 + 8 × 8 – 8
= 1 + 64 – 8
= 65 – 8
= 57

प्रश्न (ज).
72 + 48 × 36 ÷ 18 – 9
हल:
72 + 48 × 36 ÷ 18 – 9
= 72 + 48 × 2 – 9
= 72 + 96 – 9
= 168 – 9
= 159

प्रश्न (झ).
44 + 2 × 9 – 35 ÷ 5
हल:
44 + 2 × 9 – 35 ÷ 5
= 44 + 2 × 9 – 7
= 44 + 18 – 7
= 62 – 7x
= 55.

प्रश्न (ञ).
18 + 126 ÷ 14 × 3 – 25
हल:
18 + 126 ÷ 14 × 3 – 25
= 18 + 9 × 3 – 25
= 18 + 27 – 25
= 45 – 25
= 20.

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.9 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Exercise 2.9

1. अनुमानित मूल्य पता करो :

प्रश्न (क).
753 + 525
हल:
753 का निकटीकरण = 800
525 का निकटीकरण = + 500
अनुमानित मूल्य = 1300

प्रश्न (ख).
11526 + 874
हल:
11526 का निकटीकरण = 12000
8748 का निकटीकरण = + 9000
अनुमानित मूल्य = 21000

प्रश्न (ग).
980 – 489
हल:
980 का निकटीकरण = 1000
489 का निकटीकरण = -500
अनुमानित मूल्य 1000 – 500 = 500

प्रश्न (घ).
5897 – 2987
हल:
5897 का निकटीकरण = 6000
2987 का निकटीकरण = -3000
अनुमानित मूल्य 6000 – 3000 = 3000

प्रश्न (ङ).
440 × 28
हल:
440 का निकटीकरण = 400
28 का निकटीकरण = 30
∴ 400 × 30
अनुमानित मूल्य : 12000

प्रश्न (च).
6198 × 13
हल:
6198 का निकटीकरण = 6000
13 का निकटीकरण = × 10
अनुमानित मूल्य = 6000 × 10 = 60000

प्रश्न (छ).
563 ÷ 34
हल:
563 का निकटीकरण = 600
34 का निकटीकरण = 30
अनुमानित मूल्य = 600 ÷ 30 = 20

प्रश्न (ज).
7541 ÷ 43
हल:
7541 का निकटीकरण = 8000
43 का निकटीकरण = 40
अनुमानित मूल्य = 8000 ÷ 40 = 200

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.8 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Exercise 2.8

प्रश्न 1.
एक स्टेडियम में एक क्रिकेट मैच के दौरान कुल 84000 लोग 24 पंक्तियों में बराबरबराबर बैठते हैं। एक पंक्ति में कितने लोग बैठेंगे?
हल:
कुल लोग = 84000
पंक्तियों की संख्या = 24
1 पंक्ति में बैठे लोगों की संख्या
= 84000 ÷ 24
= 3500

प्रश्न 2.
मेरे पास ₹ 99825 हैं, जिन्हें हमने 33 दोस्तों में बराबर-बराबर बांटना है, हर एक दोस्त को कितने रुपये मिलेंगे ?
हल:
कुल रुपये = ₹ 99825
कुल दोस्त = 33
प्रत्येक दोस्त को जितने रुपये मिलेंगे
= ₹ 99825 ÷ 33
= ₹ 3025

प्रश्न 3.
दादा जी ने ₹72000 हमारे 4 बहन-भाइयों में बराबर-बराबर बांटे। प्रत्येक को कितने कितने रुपये मिले ?
हल:
कुल रुपये = ₹ 72000
कुल बहन-भाई = 4
प्रत्येक को जितने रुपये मिले
= ₹ 72000 ÷ 4
= ₹ 18000

प्रश्न 4.
संख्या 26 को किस से गुणा करें कि गुणफल 14508 हो जाये ?
हल:
दो संख्याओं का गुणनफल = 14508
एक संख्या = 26
दूसरी संख्या = 14508 ÷ 26
= 558

प्रश्न 5.
माली के पास 23976 फूल हैं। 24-24 फूलों वाले कितने हार तैयार हो जायेंगे ?
हल:
माली के पास फूलों की
कुल संख्या = 23976
एक हार में फूलों की कुल संख्या = 24
कुल हार = 239763 ÷ 24
= 999

प्रश्न 6.
चालीस हज़ार की रकम में कितने 2000 – 2000 रुपये के नोट होंगे ?
हल:
कुल रुपये = ₹ 40,000
एक नोट का मूल्य = ₹ 2000
नोटों की संख्या = ₹ 40,000 ÷ ₹ 2000
= 20

प्रश्न 7.
मुझे ₹ 25,000 के छुट्टे नोट चाहिए। मुझे निम्नलिखित कितने-कितने नोट मिलेंगे ?
(क) ₹ 1000 के नोट ……….
(ख) ₹ 500 के नोट ………..
(ग) ₹ 100 के नोट ………….
हल:
कुल रुपये = ₹ 25,000
(क) ₹ 1000 के नोट =
₹ 25000 ÷ ₹ 1000 = \(\frac{₹ 25000}{₹ 1000}\) = 25 नोट

(ख) ₹ 500 के नोट =
₹ 25000 ÷ ₹ 500 = \(\frac{₹ 25000}{₹ 500}\) = 50 नोट

(ग) ₹ 100 के नोट =
₹ 25000 ÷ ₹ 100 = \(\frac{₹ 25000}{₹ 100}\) = 250 नोट

प्रश्न 8.
एक जे.सी.बी. मशीन एक बार में 900 ईंटें उठाती है। मशीन 99000 ईंटें कितनी बार में उठाएगी ?
हल:
कुल ईंटें = 99,000
जे.सी.बी. मशीन एक बार में जितनी ईंटें उठाती है = 900
मशीन 99,000 ईंटें जितनी बार में उठाएगी
= 99,000 ÷ 900 = 110

प्रश्न 9.
रेलवे की एक टिकट का मल्य ₹ 78 है। पलक ने टिकटें लेने के लिए ₹ 7722 दिए तो उसने कितनी टिकटें लीं ?
हल:
एक टिकट का मूल्य = ₹ 78
कुल रुपये = ₹ 7722
टिकटों की संख्या = ₹ 7722 ÷ ₹ 78
= 99

प्रश्न 10.
एक फैक्टरी जून महीने में 45540 आइसक्रीम कोन बनाती है। पता करो कि जून महीने के एक दिन में कितने आइसक्रीम कोन बने होंगे ?
हल:
कुल आइसक्रीम कोन =- 45540
जून महीने में दिन = 30
एक दिन में जितने आइस-क्रीम कोन बने होंगे
= 45540 ÷ 30
= 1518

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.7 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Exercise 2.7

प्रश्न 1.
हल करें:
(क) 117 ÷ 13
(ख) 135 ÷ 15
(ग) 72 ÷ 12
(घ) 108 ÷ 9
(ङ) 78 ÷ 13
(च) 121 ÷ 11
(छ) 140 ÷ 20
(ज) 144 ÷ 16
(झ) 98 ÷ 14
(ञ) 119 ÷ 17.
हल:

2. भाग करें और जांच करें :

प्रश्न (क).
54598 ÷ 12
हल:

भागफल = 4549
शेष = 10
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
54598 = 4549 × 12 + 10
54598 = 54588 + 10
54598 = 54598

प्रश्न (ख).
8975 ÷ 21
हल:

भागफल = 427
शेष = 8
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
8975 = 427 × 21 + 8
8975 = 8967 + 8
8975 = 8975

प्रश्न (ग).
77552 ÷ 18
हल:

भागफल = 4308
शेष = 8
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
77552 = 4308 × 18 + 8
77552 = 77544 + 8
77552 = 77552

प्रश्न (घ).
88001 ÷ 17
हल:

भागफल = 5176
शेष = 9
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
88001 = 5176 × 17 + 9
88001 = 87992 + 9
88001 = 88001

प्रश्न (ङ).
12896 ÷ 11.
हल:

भागफल = 1172
शेष = 4
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
12896 = 1172 × 11 + 4
12896 = 12892 + 4
12896 = 12896

3. निम्नलिखित प्रश्नों को हल करें और जांच करें:

प्रश्न (क).
760 ÷ 12
हल:

भागफल – 63
शेष = 4
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
760 = 63 × 12 + 4
760 = 756 + 4
760 = 760

प्रश्न (ख).
550 ÷ 14
हल:

भागफल = 39
शेष = 4
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
550 = 39 × 14 + 4
550 = 546 + 4
550 = 550

प्रश्न (ग).
894 ÷ 21
हल:

भागफल = 42
शेष = 12
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
894 = 42 × 21 + 12
894 = 882 + 12
894 = 894

प्रश्न (घ).
913 ÷ 19
हल:

भागफल = 48
शेष – 1
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
913 = 48 × 19 + 1
913 = 912 + 1
913 = 913

प्रश्न (ङ).
826 ÷ 25
हल:

भागफल = 33
शेष – 1
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
826 = 33 × 25 + 1
826 = 825 + 1
826 = 826

प्रश्न (च).
7645 ÷ 24
हल:

भागफल = 318
शेष = 13
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
7645 = 318 × 24 + 13
7645 = 7632 + 13
7645 = 7645

प्रश्न (छ).
89781 ÷ 9
हल:

भागफल = 9975
शेष = 6
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
89781 = 9975 × 9 + 6
89781 = 89775 + 6
89781 = 89781

प्रश्न (ज).
99999 ÷ 80
हल:

भागफल = 1249
शेष = 79
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
99999 = 1249 × 80+ 79
99999 = 99920 + 79
99999 = 99999

प्रश्न (झ).
82525 ÷ 75
हल:

भागफल = 1100
शेष = 25
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
82525 = 1100 × 75 + 25
82525 = 82500 + 25
82525 = 82525

प्रश्न (ञ).
70008 ÷ 14
हल:

भागफल = 5000
शेष = 8
जाँच:
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
70008 = 5000 × 14 + 08
70008 = 70000 + 08 = 70008

प्रश्न (ट).
50205 ÷ 15
हल:

भागफल = 3347
शेष = 0
जाँच:
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
50205 = 3347 × 15 + 0
50205 = 50205

प्रश्न (ठ).
162.58 ÷ 36
हल:

भागफल = 451
शेष = 22
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
16258 = 451 × 36 + 22
16258 = 16236 + 22
16258 = 16258

प्रश्न (ड).
96000 ÷ 250
हल:

भागफल = 1920
शेष = 0
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
96000 = 1920 × 50 + 0
96000 = 96000

प्रश्न (ढ).
45457 ÷ 35
हल:

भागफल = 1298
शेष = 27
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
45457 = 1298 × 35 + 27
45457 = 45430 + 27
45457 = 45457

Punjab State Board PSEB 5th Class Welcome Life Book Solutions Chapter 5 ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨਾਲ ਪਿਆਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Welcome Life Chapter 5 ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨਾਲ ਪਿਆਰ

Welcome Life Guide for Class 5 PSEB ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨਾਲ ਪਿਆਰ Textbook Questions and Answers

(ਉ) ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂਦੀਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼

ਕਹਾਣੀ / ਝੋਲੇ ਵਾਲੇ ਮਾਸਟਰ ਜੀ
ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਬੱਚੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਘੁਸਰ-ਮੁਸਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਉਹ ਇਹ ਗੱਲ ਜਾਣਨ ਲਈ ਉਤਸੁਕ ਸਨ ਕਿ ਨਵੇਂ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਆਪਣੀ ਡਾਇਰੀ ਅਤੇ ਰੋਟੀ ਵਾਲਾ ਡੱਬਾ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਬਣੇ ਥੈਲੇ ‘ਚ ਹੀ ਕਿਉਂ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ “ਝੋਲੇ ਵਾਲੇ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਰੱਖ ਲਿਆ ਸੀ ਅੱਜ ਰਾਣੇ ਨੇ ਝਿਜਕਦਿਆਂ ਪੁੱਛ ਹੀ ਲਿਆ, “ਸਰ ਜੀ, ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਕਿੰਨੇ ਸੋਹਣੇ ਆਉਂਦੇ ਨੇ, ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਕੱਪੜੇ ਦਾ ਥੈਲਾਹੀ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹੋ?

ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਮੁਸਕਰਾਏ ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਬਹੁਤ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲ ਦੇਖ ਰਹੇ ਸਨ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਬੋਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, “ਪਿਆਰੇ ਬੱਚਿਓ ! ਮੈਨੂੰ ਤੁਹਾਡੀ ਆਪਸੀ ਘੁਸਰ-ਮੁਸਰ ਤੋਂ ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਪੁੱਛਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਪਰ ਪੁੱਛ ਨਹੀਂ ਰਹੇ….. ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਦੱਸਦਾਂ, ਪਰ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਪੱਲੇ ਬੰਨੋ ਕਿ ਕਦੇ ਵੀ, ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਵੀ ਸੁਆਲ ਪੁੱਛਣ ਲਈ ਝਿਜਕ ਨਾ ਮੰਨੋ ਸੁਆਲ ਪੁੱਛਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਇਨਸਾਨ ਬਣਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਹ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ …” “ਜੀ ..

ਸਰ ਜੀ.. ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਰਲ਼ ਕੇ ਉੱਚੀ ਅਵਾਜ਼ ‘ਚ ਬੋਲਦੇ ਹਨ “ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ! ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸਿਆਣੇ ਹੋ, ਭੋਲੇ-ਭਾਲੇ ਵੀ … ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਗੱਲ ਅੱਗੇ ਵਧਾਈ , “ਝੋਲੇ ਦੀ ਗੱਲ ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਕ ਸਤਰ ‘ਚ ਦੱਸਣੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਕੱਪੜੇ ਦਾ ਝੋਲਾ ਰੱਖਣਾ ਮੇਰੀ ਆਦਤ ਹੈ ਮੈਂ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿਚੋਂ ਵੀ ਕੁਝ ਖਰੀਦ ਕੇ ਲਿਆਉਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਆਪਣਾ ਇਹ ਥੈਲਾ ਕੋਲੇ ਰੱਖਦਾ ਹਾਂ ਤੇ ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਮੈਂ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦਾ ..”

“ ਕਿਉਂ ਸਰ ਜੀ? ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਤਾਂ ਫ਼ਾਇਦਾ ਈ ਬਹੁਤ ਐ ,

ਵਰਤੋ ਤੇ ਸੁੱਟ ਦਿਓ .. ਸੁੱਖੇ ਨੇ ਖੜੇ ਹੋ ਕੇ ਪੁੱਛਿਆ “
ਬੱਚਿਓ! ਇਹ ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਬਹੁਤ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦੇ ਨੇ …”
“ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਜੀ??? ਰਾਣੀ ਕੌਰ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ।

“ਇਹਨਾਂ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਨੀਂ , ਸਗੋਂ ਅਨੇਕਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਨੇ … ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਦੱਸਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਸੁਣਨ ਲੱਗੇ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਗੱਲ ਅੱਗੇ ਵਧਾਈ , ਜਿਵੇਂ ਸੁੱਖਾ ਸਿੰਘ ਨੇ

ਕਿਹੈ. ਵਰਤੋ ਤੇ ਸੱਟ ਦੇਵੇ , ਪਹਿਲਾਂ ਇਸੇ ਗੱਲ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਸੁਣੇ … ਇਹ ਹਵਾ ਨਾਲ ਉੱਡ ਕੇ ਨਾਲੀਆਂ ਚ ਫਸ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਾਣੀ ਫਿਰ ਗਲੀਆਂ ‘ਚ ਖੜ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਮੱਖੀ ਮੱਛਰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਨੇ , ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਾਂ …) “ਤੁਹਾਡੀ ਗੱਲ ਸਹੀ ਹੈ ਸਰ ਜੀ, ਕਈ ਦਿਨ ਹੋਗੇ , ਸਾਡੀ ਗਲੀ ‘ਚ ਵੀ ਇਉਂ ਹੀ ਪਾਣੀ ਖੜ੍ਹ ਗਿਆ ਸੀ , ਨਾਲੀ ‘ਚ ਆਹ ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਹੀ ਫਸੇ ਹੋਏ ਸਨ … ਹਰਗੁਣ ਨੇ ਦੱਸਿਆ

“ ਬਿਲਕੁਲ ! ਹੋਰ ਸੁਣੋ .. , ਇਹਨਾਂ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਡੰਗਰ-ਪਸ਼ੂ ਵੀ ਕੁਝ ਖਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਿਗਲ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਅਸੀਂ ਕਈ ਵਾਰ ਸਬਜ਼ੀ ਦੇ ਛਿੱਲੜ ਜਾਂ ਬੇਹੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ‘ਚ ਪਾ ਕੇ ਸੁੱਟ ਦਿੰਨੇ ਆਂ .. “ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਖਾਣ ਨਾਲ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਹੁੰਦਾਜੀ??? ਗੁਰਲੀਨ ਨੇ ਖੜੇ ਹੋ ਕੇ ਪੁੱਛਿਆ “ ਇਹ ਹਜ਼ਮ ਨੂੰ ਆਉਂਦੇ ਪੁੱਤ , ਕਿੰਨੇ ਪਸ਼ੂ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਖਾਣ ਨਾਲ ਹੀ ਮਰੇ ਨੇ … ਨਹਿਰਾਂ, ਨਦੀਆਂ ‘ਚ . ਸੁੱਟਣ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਵਾਲੇ ਜੀਵ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਨੇ …” “ਅੱਛਾਜੀ ! ਸਾਰੇ ਹੈਰਾਨ ਸਨ “ਸਰ ਜੀ, ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਫਿਰ ਤਾਂ … ਪਰਦੀਪ ਨੇ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਇੱਕ ਵਾਰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹਦੀ ਗੱਲ ਜਚ ਗਈ “ਪਰ ਬੱਚਿਓ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਹਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾਉਂਦੇ ਆਂ, ਇਹਨਾਂ ‘ਚੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਗੈਸਾਂ

ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਨੇ ,ਜੋਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਨੇ … “ਫੇਰ ਤਾਂ ਜੀ , ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ‘ਚ ਦੱਬ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦੈ …ਨਾ ਤਾਂ ਫੇਰ ਉੱਡ ਕੇ ਨਾਲੀਆਂ ਬੰਦ ਕਰਨ, ਨਾ ਹੀ ਖਾਕੇ ਡੰਗਰ ਮਰਨ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮਾੜੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਨਿਕਲਣ … ਸੀਰਤ ਕੌਰ ਨੇ ਕਿਹਾ “ਤੇਰੀ ਗੱਲ ਠੀਕ ਐ ਸੀਰਤ ! ਪਰ ਹੁਣ ਦੱਬਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਵੀ ਸੁਣ ਲਓ, ਇਹ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਗਲਦੇ ਨਹੀਂ, ਮਿੱਟੀ ‘ਚ ਉਵੇਂ ਹੀ ਪਏ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ .. ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਂ ਮਿੱਟੀ ਦਾਉਪਜਾਊਪਣ ਘਟ ਜੂ, ਸਾਡੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹੋਣੋਂ ਹਟ ਜਾਣਗੀਆਂ ਆਹ ਜਿਹੜੇ ਫੁੱਲ-ਬੂਟੇ ਨੇ, ਇਹ ਨੀ ਹੋਣੇ …ਤੇ “ਓ ਹੋ, ਫੇਰ ਤਾਂ ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਸਹੀ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਵੀ ਅੱਜ ਤੋਂ ਇਹਨਾਂ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬੰਦ ਕਰਦੇ ਆਂ ਜੀ… ਕਈ ਬੱਚੇ ਇਕੱਠੇ ਹੀ ਬੋਲੇ “ਵੈਰੀ ਗੁੱਡ ! ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਵਿਦਿਆਰਥੀਓ !ਫੇਰ ਆਏ ਦੱਸੋ , ਬਈ ਹੁਣ ਸਬਜ਼ੀ , ਖੰਡ-ਚਾਹ ਕਾਹਦੇ ‘ਚ . ਲਿਆਇਆ ਕਰੋਗੇ ਹੱਟੀ-ਦੁਕਾਨ ਤੋਂ …

“ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਬਣੇ ਝੋਲਿਆਂ ‘ਚ ਜੀ … ਸਾਰੇ ਰਲ ਕੇ ਬੋਲੇ

ਸੋ ਵਿਦਿਆਰਥੀਓ! ਤੁਸੀਂ ਸਮਝ ਗਏ ਕਿ ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਤੇ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦਾ ਸਮਾਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਕੱਪ-ਪਲੇਟਾਂ, ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਬੋਤਲਾਂ ਆਦਿ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਨੇ … ਇਹ ਸਭ ਸਾਡੇ ਕੁਦਰਤੀ

ਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਨੇ … “ਹਾਂ ਜੀ, ਜਿਵੇਂ ਹਵਾ, ਪਾਣੀ, ਮਿੱਟੀ, ਧੁੱਪ ਸਾਡੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਤ ਨੇ ਤੇ ਇਹ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਰਾਬ ਕਰਦੇ ਨੇ…? ਗਿਆਨਦੀਪ ਨੇ ਦੱਸਿਆ “ਬਿਲਕੁਲ ਸਹੀ ਹੈ ਤੁਹਾਡੀ ਗੱਲ! ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀਆਂ ਇਹ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਚੀਜ਼ਾਂ ਆਪ ਨਹੀਂ ਵਰਤੋਂਗੇ ਤੇ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ ਨੂੰ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰੋਗੇ … “ਹਾਂ ਜੀ …” ਸਾਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਉੱਚੀ ਅਵਾਜ਼ ‘ਚ ਕਿਹਾ “ਸਰ ਜੀ , ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਇੱਕ ਬੋਲੀ ਜੋੜੀ ਐ ਜੀ ਹੁਣੇ ਬੈਠੇ-ਬੈਠੇ ਨੇ … ਸੁਣਾਵਾਂ ਜੀ??? ਰਾਣੇ ਨੇ ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ ਪੁੱਛਿਆ

“ਸੁਣਾਓ ਬੇਟੇ ..“
“ਸਾਵੇ…ਸ਼ਾਫੇ .. ਸਾਫ
ਮਿੱਤਰੋ ਅਸੀਂ ਨਹੀਂ ਵਰਤਣੇ
ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ …”

ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਤਾੜੀਆਂ ਮਾਰੀਆਂ

ਮੌਖਿਕ ਸੁਆਲ-ਜੁਆਬ :

1. ਅਧਿਆਪਕ ਕੱਪੜੇ ਦਾ ਥੈਲਾਕਿਉਂ ਵਰਤਦਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਕਿਉਂਕਿ ਪਲਾਸਟਿਕ ਜਾਂ ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਹਨ।

2. ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਦੇ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :

• ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾ ਕੇ ਪਸ਼ੂ ਮਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
• ਇਹ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਦੱਬ ਕੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ।
• ਇਹ ਨਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਵਹਾਓ ਰੋਕਦੇ ਹਨ।
• ਜਿਸ ਨਾਲ ਗਲੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮੱਛਰ ਮੱਖੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
• ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾਉਣ ਤੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।

3. ਕੀ ਸਬਜ਼ੀ ਦੇ ਛਿੱਲੜ, ਬੇਹੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਅਤੇ ਗੁੰਨਿਆ ਆਟਾ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ‘ਚ ਪਾ ਕੇ ਕੇ ਸੁੱਟ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਨਹੀਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਸ਼ੂ ਲਿਫ਼ਾਫੇ ਸਮੇਤ ਖਾ ਕੇ ਮਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਹਜ਼ਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।

4. ਸਾਨੂੰ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦਾ ਸਮਾਨ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ?
ਉੱਤਰ :
ਪਲਾਸਟਿਕ ਦਾ ਸਮਾਨ ਕੁਦਰਤੀ ਸੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।

5. ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚਲੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਚੰਗੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ?
ਉੱਤਰ :
ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦਾ ਸਮਾਨ ਅਤੇ ਮੋਮਜਾਮੇ ਤੋਂ ਬਣੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਾ ਸਮਾਨ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਥੈਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

6. ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚਿਆਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਝੋਲੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਬਜ਼ਾਰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।

7. ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਘਟਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਘਟਦੀ ਹੈ।

8. ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਸਿਹਤ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ?
ਉੱਤਰ :
ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

9. ਨਾਲੀਆਂ, ਖਾਲੂ ਤੇ ਸੀਵਰੇਜ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ?
ਉੱਤਰ :
ਨਹੀਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

10. ਉਕਤ ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਕੀ ਸਮਝਿਆਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਉਕਤ ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਸਮਝਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦਾ ਸਮਾਨ ਅਤੇ ਮੋਮਜਾਮੇ ਤੋਂ ਬਣੇ। ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ।

ਅਧਿਆਪਕ ਲਈ ਕਾਰਜ

ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕ ਛੋਟੀ ਇਕਾਂਗੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਾਂ ਰੋਲ-ਪਲੇਅ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕਰਵਾ ਸਕਦਾਹੈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਦਿਲਚਸਪ ਵੀ ਹੋਵੇਗੀ ਤੇ ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਅਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਮੌਖਿਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸੁਆਲ-ਜੁਆਬ ਵੀ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ

ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕੰਮ ਦੇਵੇਗਾ ਕਿ ਉਹ ਘਰੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ ਨੂੰ ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣਗੇ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨਗੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਕਰਦਿਆਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਕੀ-ਕੀਸਿਆ ਤੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲਿਖ ਕੇ ਲੈ ਕੇ ਆਉਣਗੇ

ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਪਣੇ ਦਾਦਾ-ਦਾਦੀ ਨਾਲ ਇਕ ਮੁਲਾਕਾਤ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਦੋਂ ਦੁਕਾਨ ਤੋਂ ਸੱਦਾ-ਪੱਤਾ ਲਿਆਉਂਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਿਆਉਂਦੇ ਸਨ ਕੀ ਉਦੋਂ ਵੀ ਉਹ ਇਹਨਾਂ ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਵਰਤਦੇ ਸਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਰੁੱਖਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਰੁੱਖ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਸਾਹ ਲੈਣ ਲਈ ਆਕਸੀਜਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਦੁਆਰਾ ਛੱਡੀ ਗਈ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਨੂੰ ਸੋਖਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੁੱਖ ਲਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਰੁੱਖ ਲਗਾਓ ਤੇ ਜੀਵਨ ਬਚਾਓ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਰੁੱਖ ਲਗਾ ਕੇ ਜੀਵਨ ਕਿਵੇਂ ਬਚਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਰੁੱਖ ਕੱਟੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਤੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੁੱਖ ਲਾਉਣ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਲਈ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਉਚਿਤ ਮਾਤਰਾ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਜ਼ਹਿਰੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਨੂੰ ਰੁੱਖ ਸੋਖ ਲੈਣਗੇ ਅਤੇ ਰੁੱਖ ਸ਼ੋਰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਨੂੰ ਵੀ ਘੱਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੈ। ਵਧੇਰੇ ਰੁੱਖ ਹੋਣਗੇ ਤਾਂ ਕਈ ਜੀਅ-ਜੰਤੂਆਂ ਦਾ ਵਸੇਰਾ ਵੀ ਬਚਿਆ ਰਹੇਗਾ ਤੇ ਧਰਤੀ ਤੇ ਜੀਵਨ ਬਚਿਆ ਰਹੇਗਾ।

PSEB 5th Class Welcome Life Guide ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨਾਲ ਪਿਆਰ Important Questions and Answers

ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

1. ਕਿੰਨੇ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਬੱਚੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਘੁਸਰ ਮੁਸਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ?
(ਉ) 7 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ
(ਅ) 3 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ
(ਬ) 2 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ
(ਸ) 10 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 3 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ।

2. ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਹਨ :
(ਉ) ਨਾਲੀਆਂ ਰੋਕਦੇ ਹਨ
(ਅ) ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਘੱਟ ਕਰਦੇ ਹਨ
(ਇ) ਪਸ਼ੂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖਾ ਕੇ ਮਰ ਸਕਦੇ ਹਨ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।

3. ਕਿਹੜੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਇਨਸਾਨ ‘ ਬਣਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਜੋ ਕਦੇ ਸੁਆਲ ਪੁੱਛਣ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਝਿਜਕਦੇ
(ਅ ਜੋ ਚੁੱਪ ਕਰ ਕੇ ਬੈਠੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ
() ਜੋ ਸਕੂਲ ਨਹੀਂ ਆਂਦੇ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਜੋ ਕਦੇ ਸੁਆਲ ਪੁੱਛਣ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਝਿਜਕਦੇ।

4. ਠੀਕ ਤੱਥ ਨਹੀਂ ਹੈ
(ੳ) ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹਨ।
(ਅ) ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਪਸ਼ੂ ਖਾ ਕੇ ਮਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
(ਈ) ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਦੇ ਹਨ।
(ਸ) ਸਾਰੇ ਗ਼ਲਤ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹਨ।

5. ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।
(ੳ) ਪੈਟਰੋਲ
(ਅ) ਹਵਾ
(ਇ) ਪਾਣੀ
(ਸ) ਧੁੱਪ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪੈਟਰੋਲ।

ਖਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :

1. ਸੁਆਲ ਪੁੱਛਣ ਵਾਲੇ ……………………………….. ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਇਨਸਾਨ ਬਣਦੇ ਹਨ।
2. ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਬਹੁਤ ……………………………….. ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
3. ……………………………….. ਦਾ ਸਮਾਨ ਸਾਡੇ ਕੁਦਰਤੀ ਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
1. ਵਿਦਿਆਰਥੀ
2. ਖਤਰਨਾਕ
3. ਪਲਾਸਟਿਕ।

ਸਹੀ/ਗ਼ਲਤ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :

1. ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਬੱਚੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਘੁਸਰ ਮੁਸਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
2. ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਇਕ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਗਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
3. ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਦਾ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
4. ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਵਰਤਣ ਦੇ ਬਹੁਤ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
1. ਗਲਤ
2. ਗਲਤ
3. ਗਲਤ
4. ਠੀਕ

ਮਾਈਂਡ ਮੈਪਿੰਗ :

ਉੱਤਰ :

ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

1. ਆਪਸ ਵਿਚ ਘੁਸਰ-ਮੁਸਰ – (ਉ) ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ
2. ਮੋਮਜਾਮੇ ਦਾ ਗਲਨਾ – (ਅ) ਤਿੰਨ ਦਿਨ
3. ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਤ – (ਇ) ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ
4. ਪਲਾਸਟਿਕ ਦਾ ਸਮਾਨ – (ਸ) ਹਵਾ
ਉੱਤਰ :
1. (ਅ)
2 (ਇ)
3. (ਸ)
4. (ੳ)

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਹੜੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਇਨਸਾਨ ਬਣਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਜੋ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛਣ ਤੋਂ ਝਿਜਕਦੇ ਨਹੀਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾਉਣ ਦਾ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾਉਣ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਦੱਬ ਦੇਣ ਦਾ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਹ ਕਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਤੱਕ ਗਲਦੇ ਨਹੀਂ ਤੇ ਸਾਡੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰ ਦੇਣਗੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਦਾ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਜ਼ਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਤੇ ਉਹ ‘ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖਾ ਕੇ ਮਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਤ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਤ ਹਨ-ਹਵਾ, ਪਾਣੀ, ਮਿੱਟੀ, ਧੁੱਪ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸਾਨੂੰ ਰੁੱਖ ਕਿਉਂ ਲਗਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਨੂੰ ਹਵਾ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਉਸ ਗੈਸ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ਜਿਹੜੀ ਸਾਹ ਲੈਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
ਆਕਸੀਜਨ ਸਾਹ ਲੈਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਰੁੱਖਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਇਕ ਮਾਟੋ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਰੁੱਖ ਬਚਾਓ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਬਚਾਓ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਅਸੀਂ ਬੂਟਿਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ?
ਉੱਤਰ :
ਅਸੀਂ ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਤੇ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਖਾਦ ਦੇ ਕੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸਾਨੂੰ ਕੂੜਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਬੋਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਨੂੰ ਕੂੜਾ ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਬੋਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।