Prasanna

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 16 ਮਹਾਨ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 16 ਮਹਾਨ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ

I. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ :

(i) ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦਾ ਜਨਮ ਕਿਸ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ?
(ੳ) ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ
(ਅ) ਕੇਰਲ ਵਿਚ
(ਇ) ਓੜਿਸ਼ਾ ਵਿਚ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਓੜਿਸ਼ਾ ਵਿਚ ।

(ii) ਕਿਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ‘ਤੇ ਚੋਖਾ ਪਿਆ ?
(ੳ) ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ
(ਅ) ਅਧਿਆਪਕ ਬੇਨੀ ਮਾਧਵ ਦਾਸ ਦਾ
(ਈ) ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਦਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਅਧਿਆਪਕ ਬੇਨੀ ਮਾਧਵ ਦਾਸ ਦਾ

(iii) ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣੇ ਗਏ ?
(ਉ) ਇਕ ਵਾਰ
(ਅ) ਤਿੰਨ ਵਾਰ
(ਇ) ਦੋ ਵਾਰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਦੋ ਵਾਰ ।

(iv) ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਨੇ “ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਮੀਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਨਾਂ ਥੱਲੇ ਮੁੜ ਜਥੇਬੰਦ ਕੀਤਾ ?
(ਉ) ਹਿੰਦ ਫ਼ੌਜ
(ਅ) ਅਜ਼ਾਦ ਫ਼ੌਜ
(ਇ) ਅਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਫ਼ੌਜ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਅਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਫ਼ੌਜ ।

(v) ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਜੀ ਪਰਲੋਕ-ਗਮਨ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਗਏ ?
(ਉ) ਕੁਦਰਤੀ ਮੌਤ
(ਅ) ਫਾਂਸੀ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਨਾਲ
(ਇ) ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ।

II. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
23 ਜਨਵਰੀ, 1897 ਨੂੰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਅੰਦਰ ਅਣਖ ਤੇ ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਕਿਵੇਂ ਭਰੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਵਿਚ ਅਣਖ ਤੇ ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਕੁੱਟ-ਕੁੱਟ ਕੇ ਭਰੀ ਹੋਈ ਸੀ । ਇਸ ਦਾ ਪਤਾ ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਕਾਲਜ ਦੇ ਪੋ: ਐਡਵਰਡ ਐਫ਼. ਓਟਨ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਬਾਰੇ ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਸ਼ਬਦ ਬੋਲੇ, ਤਾਂ ਆਪ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁੱਟਿਆ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਲਜ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦੀ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਇੰਡੀਅਨ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸਜ਼ ‘ਚੋਂ ਤਿਆਗ-ਪੱਤਰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਨੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਇਕ ਨਵੀਂ ਰੂਹ ਕਿਵੇਂ ਫੂਕੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਇੰਡੀਅਨ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸਜ਼ ਤੋਂ ਤਿਆਗ-ਪੱਤਰ ਦੇ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿਚ ਕੁੱਦ ਪਏ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਨੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਨਵੀਂ ਰੂਹ ਫੂਕ ਦਿੱਤੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤਕ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਨਾ ਬੈਠਣ, ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਦੇਸ਼ ਅਜ਼ਾਦ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਬਰਲਿਨ ਕਿਵੇਂ ਪਹੁੰਚੇ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਬੜੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਘਰ 38 ਐਲਗਨ ਰੋਡ, ਕੋਲਕਾਤਾ ਤੋਂ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਬਰਲਿਨ ਪਹੁੰਚੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਨੇਤਾ ਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸਾਂਭਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਨੇਤਾ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਨੂੰ ਨੇਤਾ ਜੀ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਵਰਤੀ ਗਈ ਹਰ ਛੋਟੀ-ਵੱਡੀ ਚੀਜ਼ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋਤਾਈਹੋਭ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ, ਸਿੰਘਾਪੁਰ, ਇੰਡੀਅਨ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸਜ਼, ਕੋਲਕਾਤਾ ।
(i) ਉਸ ਨੇ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ……….. ਨੂੰ ਵੰਗਾਰ ਦਿੱਤੀ ।
(ii) ਬਰਲਿਨ ਤੋਂ ਜਪਾਨੀ ਪਣਡੁੱਬੀ ਦੁਆਰਾ ਨੇਤਾ ਜੀ ……… ਪਹੁੰਚੇ ।
(iii) ………. ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਤੋਂ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਸਮੇਂ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗ ਗਈ !
(iv) ਨੇਤਾ ਜੀ ਦਾ ਜੱਦੀ ਘਰ ……….. ਵਿਖੇ ਹੈ ।
(v) ਨੇਤਾ ਜੀ ਨੇ ………… ਦਾ ਇਮਤਿਹਾਨ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਉਸ ਨੇ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰ ਦਿੱਤੀ ।
(ii) ਬਰਲਿਨ ਤੋਂ ਜਪਾਨੀ ਪਣਡੁੱਬੀ ਦੁਆਰਾ ਨੇਤਾ ਜੀ ਸਿੰਘਾਪੁਰ ਪਹੁੰਚੇ ।
(iii) ਭਾਈਹੋਕੂ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਤੋਂ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਸਮੇਂ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗ ਗਈ ।
(iv) ਨੇਤਾ ਜੀ ਦਾ ਜੱਦੀ ਘਰ ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿਖੇ ਹੈ !
(v) ਨੇਤਾ ਜੀ ਨੇ ਇੰਡੀਅਨ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸਜ਼ ਦਾ ਇਮਤਿਹਾਨ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਲਿਖੋ –
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਸੁਤੰਤਰਤਾ – ………… – ……………
ਅੱਗ – ………… – ……………
ਕੁਰਬਾਨੀ – ………… – ……………
ਦਿਲਚਸਪ – ………… – ……………
ਭਾਰਤ – ………… – ……………
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਸੁਤੰਤਰਤਾ – स्वतंत्रता – Independence
ਅੱਗ – आग – Fire
ਕੁਰਬਾਨੀ – बलिदान – Sacrifice
ਦਿਲਚਸਪ – दिलचस्प – Interesting
ਭਾਰਤ – भारत – India

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋਸੂਰਬੀਰ, ਨਾ-ਸੋਤ, ਵੰਗਾਰ, ਸਿਰੇ ਨਾ ਚੜ੍ਹਨਾ, ਜਥੇਬੰਦ, ਦਲੇਰੀ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਸੂਰਬੀਰ ਸੂਰਮਾ, ਬਹਾਦਰ-ਸੂਰਬੀਰ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚੋਂ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟਦੇ !
2. ਪ੍ਰੇਰਨਾ-ਸ੍ਰੋਤ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ)-ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਅੱਜ ਵੀ ਨੌਜਵਾਨਾ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ-ਸੋਤ ਹੈ ।
3. ਵੰਗਾਰ (ਚੁਨੌਤੀ, ਹੱਲਾ-ਸ਼ੇਰੀ)-ਨੇਤਾ ਜੀ ਨੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਵਿਚ ਕੁੱਦ ਪੈਣ ਲਈ ਵੰਗਾਰਿਆ ।
4. ਸਿਰੇ ਨਾ ਚੜ੍ਹਨਾ (ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਾ ਹੋਣਾ)-ਮੁਖ਼ਬਰਾਂ ਦੀ ਗ਼ਦਾਰੀ ਕਾਰਨ ਗ਼ਦਰੀ ਦੇਸ਼-ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਸਿਰੇ ਨਾ ਚੜ੍ਹੀ ।
5. ਜਥੇਬੰਦ (ਕਿਸੇ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣਾ)-ਲੋਕ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਮਾਰੂ ਨੀਤੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਜਥੇਬੰਦ ਹੋ ਕੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ।
6. ਦਲੇਰੀ ਨਿਡਰਤਾ)-ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸਮੇਂ ਦਾ ਜ਼ਰਾ ਦਲੇਰੀ ਨਾਲ ਟਾਕਰਾ ਕਰੋ ।

III. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ :
(i) ਉਸ ਨੂੰ ਅਨੇਕਾਂ ਵਾਰ ਕੈਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ।
(ii) ਦੋ ਵਾਰ ਉਹ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ।
(iii) ਉਹ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਬੜੀ ਦਿਲਚਸਪ ਘਟਨਾ ਹੈ ।
(iv) ਉਸ ਨੇ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰ ਦਿੱਤੀ ।
(v) ਉਚੇਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਉਹ 1919 ਈ: ਵਿਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਚਲਾ ਗਿਆ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਉਸ
(ii) ਉਹ
(iii) ਉਹ, ਆਪਣੇ ਆਪ
(iv) ਉਸ
(v) ਉਹ ।

IV. ਰਚਨਾਤਮਿਕ ਕਾਰਜ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਸੇ ਇਕ ਦੇਸ਼-ਭਗਤ ਬਾਰੇ ਦਸ ਸਤਰਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ-ਦੇਖੋ ਅਗਲੇ ਸਫ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਲੇਖ-ਰਚਨਾ ਵਾਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ‘ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ’ ਬਾਰੇ ਲੇਖ)

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ-ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ । ਬੇਮਿਸਾਲਜਿਸਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਨਾ ਮਿਲੇ । ਆਉਂਦੀਆਂ ਪੀੜੀਆਂ-ਅੱਗੋਂ ਜਨਮ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ । ਪ੍ਰੇਰਨਾ-ਸੋਤ-ਪ੍ਰੇਨਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਸੋਮਾ । ਸਪੂਤ-ਸਪੁੱਤਰ । ਉੱਤਮ-ਉੱਚੀਆਂ, ਵਧੀਆ ! ਨੈਤਿਕ ਕੀਮਤਾਂ-ਵਰਤੋਂ ਵਿਹਾਰ ਦੇ ਨੇਕ ਗੁਣ । ਸਦਾਚਾਰਿਕ-ਚੰਗੇ ਆਚਰਨ ਵਾਲਾ । ਚੋਖਾ-ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ । ਅਪਮਾਨਜਨਕ-ਬੇਇਜ਼ਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਣਖ-ਸ਼ੈਮਾਨ, ਆਪਣਾ ਸਨਮਾਨ । ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ-ਦਰਸ਼ਨ । ਭਾਵੁਕ-ਜਜ਼ਬਾਤੀ, ਦੁੱਖ-ਸੁਖ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ । ਤਿਆਗ-ਪੱਤਰ-ਅਸਤੀਫ਼ਾ । ਸੰਘਰਸ਼-ਘੋਲ । ਭੂਮੀ-ਧਰਤੀ । ਦੂਰ-ਅੰਦੇਸ਼ੀ-ਅੱਗੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਮਝ ਲੈਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ । ਟੀਚਾ-ਨਿਸ਼ਾਨਾ । ਨਾਇਕ-ਹੀਰੋ, ਮੁੱਖ ਆਗੂ । ਜੱਦੀ-ਪਿਤਾ-ਪੁਰਖੀ । ਨਜ਼ਰਬੰਦ-ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਸਮਝ ਕੇ ਨਜ਼ਰ ਹੇਠ ਰੱਖਣਾ, ਕੈਦ ਕਰਨਾ । ਆਰਜ਼ੀ-ਕੰਮ-ਚਲਾਊ । ਪਰਲੋਕ ਗਮਨ ਕਰ ਗਏ-ਮਰ ਗਏ । ਦਲੇਰੀਨਿਡਰਤਾ । ਜੁਆਲਾ-ਅੱਗ ।

ਮਹਾਨ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ Summary

ਮਹਾਨ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਨੇਤਾ ਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦਾ ਨਾਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸੂਰਮਿਆਂ ਵਿਚ ਸਿਰਕੱਢ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ । ਆਪ ਦਾ ਜਨਮ ਓੜਿਸ਼ਾ ਦੇ ਕਟਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ 23 ਜਨਵਰੀ, 1897 ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਜਾਨਕੀ ਬੋਸ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ । ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਛੇਵਾਂ ਬੱਚਾ ਸੀ । ਆਪ ਨੇ ਕਟਕ ਵਿਚ ਹੀ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ । ਅਧਿਆਪਕ ਬੇਨੀ ਮਾਧਵ ਦਾਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਉੱਤਮ ਨੈਤਿਕ ਕੀਮਤਾਂ ਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਅਸਰ ਪਿਆ ! । ਜਦੋਂ ਉਹ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਪ੍ਰੋ: ਐਡਵਰਡ ਐਫ਼. ਓਟਨ ਦੇ ਮੁੰਹੋਂ ਭਾਰਤੀਆਂ ਲਈ ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਸ਼ਬਦ ਸੁਣ ਕੇ ਆਪ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁੱਟਿਆ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਬੋਸ ਨੂੰ ਕਾਲਜ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । 1917 ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ !
ਆਨਰਜ਼ ਇਨ-ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ ਵਿਚ ਬੀ.ਏ. ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ 1919 ਵਿਚ ਆਪ ਉੱਚੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਇੰਗਲੈਂਡ ਚਲੇ ਗਏ । ਆਪ ਨੇ ਅੱਠਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਇੰਡੀਅਨ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸਜ਼’ ਦਾ ਇਮਤਿਹਾਨ ਦੇ ਕੇ ਚੌਥਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਿਆ । । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਲੋਕਮਾਨਿਆ ਤਿਲਕ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੇ ਦੇਸ਼ਬੰਧੁ ਚਿਤਰੰਜਨ ਦਾਸ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ । ਆਪ 1921 ਵਿਚ “ਇੰਡੀਅਨ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸਜ਼’ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਪੁੱਜੇ ਤੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ ।

ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਆਪ ਨੇ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰਿਆ ਕਿ ਉਹ ਓਨੀ ਦੇਰ ਤਕ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਨਾ ਬੈਠਣ, ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਭਾਰਤ ਅਜ਼ਾਦ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ । ਆਪ ਆਪਣੀ ਤਿੱਖੀ ਸੂਝ ਕਾਰਨ 27 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਕੋਲਕਾਤਾ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਅਫ਼ਸਰ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋ ਗਏ । ਇਸੇ ਸਾਲ ਹੀ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਪੂਰਨ ਅਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮੁੱਖ ਟੀਚਾ ਮਿਥਿਆ ॥ ਆਪ ਦੋ ਵਾਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣੇ ਗਏ ।

ਆਪ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ । ਆਪ ਆਪਣੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਘਰ 38 ਐਲਗਨ ਰੋਡ ਕੋਲਕਾਤਾ ਤੋਂ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਬਰਲਿਨ ਜਾ ਪੁੱਜੇ । ਉੱਥੋਂ ਆਪ ਜਾਪਾਨੀ ਪਣ-ਡੁੱਬੀ ਰਾਹੀਂ ਸਿੰਘਾਪੁਰ ਪੁੱਜੇ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜਨਰਲ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ “ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਮੀ ਨੂੰ “ਅਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਫ਼ੌਜ’ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਮੁੜ ਜਥੇਬੰਦ ਕੀਤਾ । 21 ਅਕਤੂਬਰ, 1943 ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਦੀ ਆਰਜ਼ੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ । · ਅਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਜਪਾਨੀਆਂ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਅਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਉਣਾ ਸੀ, ਪਰ ਜਪਾਨ ਦੀ ਹਾਰ ਕਾਰਨ ਇਹ ਯੋਜਨਾ ਸਿਰੇ ਨਾ ਚੜ੍ਹ ਸਕੀ । ਨੇਤਾ ਜੀ ਫਾਰਮੂਸਾ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਭਾਈਹੋਕੁ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਉੱਤੇ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ 18 ਅਗਸਤ, 1945 ਨੂੰ ਆਪ ਪਰਲੋਕ ਗਮਨ ਕਰ ਗਏ ।

ਬੇਸ਼ਕ ਨੇਤਾ ਜੀ ਸੁਤੰਤਰ ਭਾਰਤ ਵੀ ਨਾ ਦੇਖ ਸਕੇ, ਪਰੰਤੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਿਹੜੀ ਦਲੇਰੀ, ਕੁਰਬਾਨੀ, ਜੋਸ਼ ਤੇ ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਲਾਟ ਜਗਾਈ ਸੀ, ਉਹ ਇਕ ਮਹਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਸੀ । ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿਚ ਆਪ ਦੇ ਜੱਦੀ ਘਰ ਨੂੰ “ਨੇਤਾ ਜੀ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ’ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਵਰਤੀ ਗਈ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 15 ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 15 ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼

I. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁ-ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਠੀਕ ਉੱਤਰਾਂ ਉੱਤੇ ਸਹੀ (✓) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਓ :

(i) ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਕਿੱਥੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ?
(ਉ) ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿਖੇ
(ਅ) ਕਾਲਕਾ ਵਿਖੇ
(ਇ) ਪਿੰਜੌਰ ਵਿਖੇ !
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਪਿੰਜੌਰ ਵਿਖੇ ! ✓

(ii) ਇਸ ਬਾਗ਼ ਨੂੰ ਕਿਸ ਨੇ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ?
(ਉ) ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੇ
(ਅ) ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ
(ਈ) ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੇ ✓

(iii) ਇਸ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਮਹਿਲਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ?
(ੳ) ਇੱਕ
(ਅ) ਦੋ
(ਇ) ਤਿੰਨ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਤਿੰਨ । ✓

(iv) ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਵਿਖੇ ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ?
(ਉ) ਕਮਰਿਆਂ ਵਿਚ
(ਅ) ਪਿੰਜਰਿਆਂ ਵਿਚ
(ਈ) ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਛੱਡਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਪਿੰਜਰਿਆਂ ਵਿਚ ✓

II. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਂ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਯਾਦਵਿੰਦਰਾ ਗਾਰਡਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਨਾਂ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਗ਼ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਦੀ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਰੌਸ਼ਨੀ-ਪ੍ਰਬੰਧ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀ ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ, ਜੋ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਇੱਥੇ ਪਿੰਜਰਿਆਂ ਵਿਚ ਰੱਖੇ ਤਰ੍ਹਾਂ-ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੰਛੀ ਤੇ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਜਾਨਵਰ ਅਤੇ ਪੰਛੀ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਗਿੱਦੜ, ਰਿੱਛ, ਲੰਬੜੀ, ਬਾਂਦਰ, ਲੰਗੂਰ, ਹੰਸ, ਬਤਖਾਂ, ਸਾਰਸ, ਪਹਾੜੀ ਮੁਰਗੇ, ਉੱਲੂ, ਕਬੂਤਰ, ਬਟੇਰੇ, ਤੋਤੇ, ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ ਚਿੜੀਆਂ ਅਤੇ ਚਿੱਟੇ ਚੂਹੇ ਆਦਿ ।

III. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਕਿਉਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ । ਇਸ ਬਾਗ਼ ਦੀ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਤ ਬਾਗ਼ ਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਸ਼ਾਲੀਮਾਰ ਬਾਗ ਦੇ ਸੁੰਦਰ ਨਜ਼ਾਰੇ ਉਚਾਈ ਵਲ ਜਾਂਦਿਆਂ ਦਿਸਦੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਇਸਦੇ ਨਜ਼ਾਰੇ ਉਤਰਾਈ ਵਲ ਆਉਂਦਿਆਂ ਦਿਸਦੇ ਹਨ । ਦੂਜੇ ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਰੌਸ਼ਨੀ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਰਾਤ ਨੂੰ ਇਸਨੂੰ । ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਿਲ-ਖਿਚਵਾਂ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵੀ ਯਤਨ ਕਰ ਕੇ ਇਸਨੂੰ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਲਈ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਯਾਦਵਿੰਦਰਾ ਗਾਰਡਨ ਕਿਉਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਇਸ ਬਾਗ਼ ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਪਟਿਆਲਾ ਨੇ ਖ਼ਰੀਦ ਕੇ ਮੁੜ ਅਬਾਦ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸਦਾ ਨਾਂ ਪਟਿਆਲੇ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਮਹਾਰਾਜੇ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਂ ਉੱਤੇ ‘ਯਾਦਵਿੰਦਰਾ ਗਾਰਡਨ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਆਮ ਬਾਗਾਂ ਨਾਲੋਂ ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਕਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿਚ ਵੱਖਰਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਆਮ ਬਾਗਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਈ ਗੱਲਾਂ ਵਿਚ ਵੱਖਰਾ ਹੈ । ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਤ ਬਾਗ਼ ਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਸ਼ਾਲੀਮਾਰ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਜੀਬ ਸੁੰਦਰ ਨਜ਼ਾਰੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਥੋੜੇ-ਥੋੜੇ ਫ਼ਾਸਲੇ ਉੱਤੇ ਤਿੰਨ ਉਤਰਾਈਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਲੰਘ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸ਼ੀਸ਼ ਮਹਿਲ ਹੈ ਤੇ ਅੱਗੇ ਜਲ ਮਹਿਲ । ਇਹ ਆਪਣੇ ਰੌਸ਼ਨੀ-ਪਬੰਧ ਕਰਕੇ ਵੀ ਬਾਕੀ ਬਾਗਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ । ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਰੌਸ਼ਨੀਆਂ ਵਿਚ ਇਸਦੇ ਛੁਹਾਰੇ, ਪਾਣੀ, ਘਾਹ ਤੇ ਝਾੜੀਆਂ ਸਭ ਰੁਸ਼ਨਾ ਉੱਠਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਰਾਤ ਨੂੰ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਖਿੱਚ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਜਦੋਂ ਹਨੇਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸੈਲਾਨੀ ਬਾਗ਼ ਵਲ ਕਿਉਂ ਚੱਲ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਦੋਂ ਹਨੇਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਰੌਸ਼ਨੀ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਾਲ ਰੁਸ਼ਨਾਏ ਬਾਗ਼ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਸੈਲਾਨੀ ਉਸ ਵਲ ਚਲ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁੱਖ ਗੱਲਾਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਦਾ ਰੌਸ਼ਨੀ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਇਸਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁੱਖ ਗੱਲਾਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋ :
ਤਰਤੀਬ, ਛੁਹਾਰੇ, ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ, ਸੋਹਣਾ, ਅਧਿਕਾਰ, ਸੰਝ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਤਰਤੀਬ (ਲੜੀਦਾਰ ਢੰਗ) – ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਕਿਸੇ ਤਰਤੀਬ ਵਿਚ ਰੱਖੋ ।
2. ਛੁਹਾਰੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਉਛਾਲ ਕੇ ਹੇਠਾਂ ਸੁੱਟਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ) – ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਫੁਹਾਰੇ ਅਦਭੁਤ ਨਜ਼ਾਰਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
3. ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ (ਵਿਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਆਏ ਪੰਛੀ) – ਪੌਂਗ ਡੈਮ ਵਿਖੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
4. ਸੋਹਣਾ (ਸੁੰਦਰ) – ਮੋਰ ਇਕ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣਾ ਪੰਛੀ ਹੈ ।
5. ਅਧਿਕਾਰ (ਹੱਕ) – ਹਰ ਨਾਗਰਿਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਫ਼ਰਜ਼ਾਂ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਵੀ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
6. ਸੰਝ (ਸ਼ਾਮ, ਤ੍ਰਿਕਾਲਾਂ) – ਸੰਝ ਵੇਲੇ ਹਨੇਰਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਸਾਂ ।.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :
ਸੈਲਾਨੀ, ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ, ਖਿੜ, ਸੁੰਦਰਤਾ, ਰੰਗ-ਬਰੰਗੇ ।
(i) ਇਸ ਬਾਗ਼ ਦੀ ………………… ਨੂੰ ਚਾਰ ਚੰਨ ਲਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਈ । ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ ।
(ii) ਬਾਗ ਵਿਚ ……………… ਫੁੱਲਾਂ ਵਾਲੇ ਬੂਟੇ ਹਨ ।
(iii) ਹਨੇਰਾ ਹੋਣ ‘ਤੇ ……………… ਬਾਗ਼ ਵਲ ਚੱਲ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ।
(iv) ਸਾਰਾ ਆਲਾ-ਦੁਆਲਾ ……… .. ਉੱਠਦਾ ਹੈ ।
(v) ਕਈ ਜੀਵ ……………… ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਵਾਸੀ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਇਸ ਬਾਗ਼ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨੂੰ ਚਾਰ ਚੰਨ ਲਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਈ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ ।
(ii) ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੇ ਫੁੱਲਾਂ ਵਾਲੇ ਬੂਟੇ ਹਨ ।
(iii) ਹਨੇਰਾ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਸੈਲਾਨੀ ਬਾਗ਼ ਵਲ ਚੱਲ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ।
(iv) ਸਾਰਾ ਆਲਾ-ਦੁਆਲਾ ਖਿੜ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ।
(v) ਕਈ ਜੀਵ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਵਾਸੀ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਹਿੰਦੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਥਾਂਵਾਂ – ……….. – ………….
ਕੁਦਰਤੀ – ……….. – ………….
ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ – ……….. – ………….
ਕੁਰਸੀ – ……….. – ………….
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਥਾਂਵਾਂ – स्थान – Place
ਕੁਦਰਤੀ – प्राकृतिक – Natural
ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ – प्रमाण स्वरूप – As a result
ਕੁਰਸੀ – कुर्सी – Chair

IV. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੋ :
ਹਨੇਰਾ, ਦਿਨ, ਅਸਲੀ, ਜਨਮ, ਕਮਜ਼ੋਰ ।
ਉੱਤਰ :
ਹਨੇਰਾ – ਚਾਨਣ
ਦਿਨ – ਰਾਤ
ਅਸਲੀ – ਨਕਲੀ
ਜਨਮ – ਮਨ
ਕਮਜ਼ੋਰ – ਹੁਸ਼ਿਆਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ : ਪਰਸੀਧ, ਛੈਹਬਰ, ਸਲਾਨੀ, ਨੇਹਰ, ਪ੍ਰਵਾਸੀ, ਬੱਤਖਾਂ ।
ਉੱਤਰ :
ਅਸ਼ੁੱਧ – ਸ਼ੁੱਧ
ਪਰਸੀਧ – ਪ੍ਰਸਿੱਧ
ਛੈਹਬਰ – ਛਹਿਬਰ
ਸਲਾਨੀ – ਸੈਲਾਨੀ
ਨੇਹਰ – ਨਹਿਰ
ਪ੍ਰਵਾਸੀ – ਪ੍ਰਵਾਸੀ
ਬੱਤਖਾਂ – ਬਤਖਾਂ ।

V. ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ

ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਬਾਗ਼ ਜਾਂ ਚਿੜੀਆ-ਘਰ ਦੀ ਸੈਰ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਕਹਿਣ ।
ਨੋਟ: (ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਧਿਆਪਕ ਅੱਗੇ ਅਜਿਹੀ ਇੱਛਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ )

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਸੈਲਾਨੀ = ਯਾਤਰੀ, ਘੁਮੱਕੜ । ਅਧਿਕਾਰ ਵਿਚ = ਅਧੀਨ । ਨਗਰੀ = ਪਿੰਡ, ਕਸਬਾ । ਪਾਂਡਵ = ਪੰਜ ਭਰਾ, ਯੁਧਿਸ਼ਟਰ, ਭੀਮ, ਅਰਜੁਨ, ਨਕੁਲ ਤੇ ਸਹਿਦੇਵ । ਫ਼ਾਸਲਾ = ਦੂਰੀ । ਵਿੱਥ = ਦੂਰੀ, ਫ਼ਰਕ । ਤਰਕੀਬ = ਢੰਗ ਸਿਰ । ਛਹਿਬਰ = ਕਿਣਮਿਣ । ਸਰਸਰਾਹਟ = ਹਿਲਜੁਲ ਦੁਪਾਸੀਂ = ਦੋਹੀਂ ਪਾਸੀਂ । ਸੰਝ = ਸ਼ਾਮ । ਪਰਵਾਸੀ = ਵਿਦੇਸ਼ੀ ।

ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ Summary

ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ 19 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਸ਼ਿਮਲੇ ਨੂੰ ਜਾਂਦੀ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਮੌਜੂਦ ਹੈ । ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕ ਇਸਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਸਨੂੰ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ ਤੇ ਪਿੱਛੋਂ ਇਹ ਕਈ ਵਾਰੀ ਉਜੜਿਆ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਹੇਠ ਰਿਹਾ । 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਇਸਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਪਟਿਆਲਾ ਨੇ ਖ਼ਰੀਦ ਕੇ ਮੁੜ ਵਸਾਇਆ ਤੇ ਹੁਣ ਵਾਲਾ ਇਸਦਾ ਨਾਂ ਪਟਿਆਲੇ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ‘ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਗਾਰਡਨ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਬਾਗ਼ ਤੋਂ ਪਾਰ ਸੜਕ ਟੱਪ ਕੇ ਪਿੰਜੌਰ ਨਗਰੀ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਨਾਂ ਪੰਜਪੁਰਾ ਅਰਥਾਤ ਪੰਜ ਚੋਟੀਆਂ ਵਾਲਾ ਹੈ । ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇੱਥੇ ਪਾਂਡਵ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਨਿਕਾਲੇ ਸਮੇਂ ਰਹੇ ਸਨ ।

ਇਹ ਬਾਗ਼ ਪਹਾੜੀ ਨਜ਼ਾਰਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ 52 ਏਕੜ ਵਿਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਤ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਸ਼ਾਲੀਮਾਰ ਬਾਗ਼ ਦੇਖਦਿਆਂ ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਉਤਾਂਹ ਚੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਜੀਬ ਸੁੰਦਰ ਨਜ਼ਾਰੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਹੈ । ਇੱਥੇ ਥੋੜੇ-ਥੋੜੇ ਫ਼ਾਸਲੇ ਉੱਤੇ ਤਿੰਨ ਉਤਰਾਈਆਂ ਹਨ । ਕੁੱਝ ਕਦਮ ਚਲ ਕੇ ਰੰਗ-ਮਹਿਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਜਲ-ਮਹਿਲ । ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਇਕ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਸਟੇਜ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ । ਬਾਗ਼ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਝਰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਲਿਜਾਂਦੀ ਇਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਨਹਿਰ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਕੰਢਿਆਂ ਉੱਤੇ ਅਤੇ ਵਿਚਕਾਰ ਛੁਹਾਰੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ । ਰੰਗ-ਮਹਿਲ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵੀ ਫੁਹਾਰੇ ਹਨ ਤੇ ਇਕ ਝਰਨਾ ਵੀ ਹੈ । ਜਲ-ਮਹਿਲ ਦੇ ਚੁਫ਼ੇਰੇ ਬਣੇ ਫੁਹਾਰਿਆਂ ਦੀ ਛਹਿਬਰ ਦਾ ਲੋਕ ਖੂਬ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਨ ।

ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਰੌਸ਼ਨੀ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਵੀ ਅਦਭੁਤ ਹੈ । ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਝਰਨਿਆਂ ਤੇ ਛੁਹਾਰਿਆਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ ਬੱਤੀਆਂ ਚਮਕ ਉੱਠਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਚਾਂਦੀ ਰੰਗਾ ਪਾਣੀ ਬਹੁਰੰਗਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਨਹਿਰ ਦੇ ਦੋਹੀਂ ਪਾਸੀਂ ਰਾਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਬਣੀਆਂ ਘਾਹ ਦੀਆਂ ਪੱਟੀਆਂ ਤੇ ਕੱਟੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਝਾੜੀਆਂ ਵੀ ਰੁਸ਼ਨਾ ਉਠਦੀਆਂ ਹਨ । ਇੱਥੇ ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਦਿਨ ਢਲਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹਨੇਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਲੋਕ ਵਹੀਰਾਂ ਘੱਤੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ।

ਇਸ ਬਾਗ਼ ਦੇ ਚੁਫ਼ੇਰੇ ਇਕ ਦੀਵਾਰ ਹੈ । ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਥੇ ਥੋੜੀ-ਥੋੜੀ ਵਿੱਥ ‘ਤੇ ਪਿੰਜਰਿਆਂ ਵਿਚ ਪੰਛੀ ਤੇ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰ ਪਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਗਿੱਦੜ, ਰਿੱਛ, ਲੂੰਬੜੀ, ਬਾਂਦਰ, ਲੰਗੂਰ, ਹੰਸ, ਬਤਖ਼ਾਂ, ਪਹਾੜੀ ਮੁਰਗੇ, ਉੱਲੂ, ਕਬੂਤਰ, ਬਟੇਰੇ, ਤੋਤੇ, ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ ਚਿੜੀਆਂ ਤੇ ਚਿੱਟੇ ਚੁਹੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਵੀ ਸਨ, ਪਰ ਅੱਜ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹਨ । ਇਸ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 14 ਹਰਿਆਵਲ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 14 ਹਰਿਆਵਲ

I. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮਨੀ ਤੇ ਕਰਨ ਕਿਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਇੱਕੋ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਿਸ ਦਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਆਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਰਨ ਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮਨੀ ਦਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਕਿਸ ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
21 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਉਤਸਵ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣਾ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਣ-ਮਹਾਂਉਤਸਵ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜਨਮ-ਦਿਨ ‘ਤੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਕੀ ਲਿਜਾਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੌਦੇ ।

II. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਠੀਕ (✓) ਤੇ ਗ਼ਲਤ (×) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਓ :
(i) ਮਨੀ ਤੇ ਕਰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ ।
(ii) ਕਰਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਨਹੀਂ ਮਨਾਇਆ ਸੀ ।
(iii) ਮਨੀ ਨੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਪੜਨੀ ਸੀ ।
(iv) ਰੁੱਖਾਂ ਦਾ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਮਹੱਤਵ ਨਹੀਂ ।
(v) ਮਨੀ ਤੇ ਕਰਨ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਹਰੇ-ਭਰੇ ਪੌਦੇ ਲਾਉਣ ਗਏ
ਉੱਤਰ :
(i) ਮਨੀ ਤੇ ਕਰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ । (×)
(ii) ਕਰਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਨਹੀਂ ਮਨਾਇਆ ਸੀ । (×)
(iii) ਮਨੀ ਨੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਪੜਨੀ ਸੀ । (✓)
(iv) ਰੁੱਖਾਂ ਦਾ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਮਹੱਤਵ ਨਹੀਂ । (×)
(v) ਮਨੀ ਤੇ ਕਰਨ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਹਰੇ-ਭਰੇ ਪੌਦੇ ਲਾਉਣ ਗਏ (✓)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਰਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਕਿਵੇਂ ਮਨਾਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਰਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਖੂਬ ਮੌਜ-ਮਸਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕੇਕ-ਪੇਸਟਰੀਆਂ, ਚਾਕਲੇਟ ਤੇ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਖਾਧੀਆਂ-ਪੀਤੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮਨੀ ਆਪਣੇ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਤਸੁਕ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਨੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਵੀ ਕਰਨ ਵਾਂਗ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਧੂਮ-ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਵੇ । ਉਹ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਮੌਜ-ਮਸਤੀ ਕਰੇਗੀ ਤੇ ਕੇਕ-ਪੇਸਟਰੀਆਂ ਉਡਾਵੇਗੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਅਧਿਆਪਕ ਗੁਰਦੀਪ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਾਸ਼ਨ ਵਿਚ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਕੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦੱਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਅਧਿਆਪਕ ਗੁਰਦੀਪ ਜੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਰੁੱਖਾਂ ਦਾ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਾਡਾ ਜੀਵਨ ਅਧੂਰਾ ਹੈ । ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਫਲ ਤੇ ਠੰਢੀਆਂ ਛਾਵਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਲੋਕ ਬੇਸਮਝ ਹਨ, ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਢਦੇ ਹਨ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜਨਮ-ਦਿਨ ‘ਤੇ ਇਕ ਰੁੱਖ ਜ਼ਰੂਰ ਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਉਂਦੀਆਂ ਪੀੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਵਾਤਾਵਰਨ ਮਿਲੇਗਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮਨੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਸੋਚੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਨੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨਾਲ ਮੌਜ-ਮਸਤੀ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਰੁੱਖ ਲਾ ਕੇ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਸੋਚੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਮਨੀ ਦੇ ਪਾਪਾ ਨੇ ਮਨੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕੀ ਕਿਹਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਨੀ ਦੇ ਪਾਪਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ “ਸ਼ਾਬਾਸ਼’ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ |ਵਾਹ ਪੁੱਤਰਾ ! ਜੇਕਰ ਤੇਰੇ ਵਾਂਗ ਹਰ ਇਕ ਬੱਚਾ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਜਨਮ-ਦਿਨ ‘ਤੇ ਇਕ-ਇਕ ਪੌਦਾ ਲਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਕਰ ਲਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਦਿਨ ਦੂਰ ਨਹੀਂ, ਜਦੋਂ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਹਰ ਪਾਸੇ ਹਰਿਆਵਲ ਹੀ ਹਰਿਆਵਲ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋ : ਧੂਮ-ਧਾਮ, ਪ੍ਰਣ, ਫ਼ਜੂਲ, ਗਤੀਵਿਧੀ, ਉਤਸਵ, ਸੁਆਗਤ
ਉੱਤਰ :
1. ਧੂਮ-ਧਾਮ (ਜ਼ੋਰ-ਸ਼ੋਰ) – ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਧੂਮ-ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
2. ਪ੍ਰਣ (ਪੱਕਾ ਇਰਾਦਾ) – ਮੈਂ ਦਸਵੀਂ ਫ਼ਸਟ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਲੈ ਕੇ ਪਾਸ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ।
3. ਫ਼ਜ਼ੂਲ (ਵਿਅਰਥ) – ਸਾਨੂੰ ਰਸਮਾਂ-ਰੀਤਾਂ ਉੱਤੇ ਫ਼ਜ਼ੂਲ ਖ਼ਰਚੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
4. ਗਤੀਵਿਧੀ (ਸਰਗਰਮੀ) – ਇਸ ਮੁਹੱਲੇ ਵਿਚ ਪੁਲਿਸ ਚੋਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਉੱਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖ ਰਹੀ ਹੈ ।
5. ਉਤਸਵ (ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਦਿਨ) – ਦੀਵਾਲੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਭਰਿਆ ਉਤਸਵ ਹੈ ।
6. ਸੁਆਗਤ (ਆਉ-ਭਗਤ) – ਅਸੀਂ ਜਦੋਂ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚੇ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੜੀ ਗਰਮ-ਜੋਸ਼ੀ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਸੁਆਗਤ ਕੀਤਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਵੀ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਭੈਣ – ………… – …………….
ਚੀਜ਼ਾਂ – ………….. – ……………
ਮੋਮਬੱਤੀ – ………….. – …………….
ਪੌਦਾ – …………… – ……………
ਹਰਾ – …………… – …………….
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਭੈਣ – बहन – Sister
ਚੀਜ਼ਾਂ – वस्तुएं – Items
ਮੋਮਬੱਤੀ – मोमबत्ती – Candle
ਪੌਦਾ – पौधा- Plant
ਹਰਾ – हरा – Green

III. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਆਏ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆ-ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ :
(i) ਮਨੀ ਦੀ ਮੰਮੀ ਰਸੋਈ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ ।
(ii) ਮੈਂ ਪਾਪਾ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਾਂਗੀ ।
(iii) ਮੈਂ ਵੀ ਰੁੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਪੜ੍ਹਨੀ ਹੈ ।
(iv) ਮਨੀ ਤੇ ਕਰਨ ਆਪਣੀਆਂ ਜਮਾਤਾਂ ਵਿਚ ਚਲੇ ਗਏ ।
(v) ਬੇਸਮਝ ਲੋਕ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਕਰਦੀ ਸੀ ।
(ii) ਕਰਾਂਗੀ ।
(iii) ਪੜ੍ਹਨੀ ਹੈ ।
(iv) ਚਲੇ ਗਏ ।
(v) ਕੱਟਦੇ ਹਨ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ :
ਵਾਤਾਵਰਣ, ਕੋਸ਼ਿਸ਼, ਠੰਡੀਆਂ, ਕਾਗਜ, ਪੜਦਿਆਂ ।
ਉੱਤਰ :
ਅਸ਼ੁੱਧ – ਸ਼ੁੱਧ
ਵਾਤਾਵਰਣ – ਵਾਤਾਵਰਨ
ਕੋਸ਼ਿਸ਼ -ਕੋਸ਼ਸ਼
ਠੰਡੀਆਂ – ਠੰਢੀਆਂ
ਕਾਗਜ – ਕਾਗਜ਼
ਪੜਦਿਆਂ – ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਅਵਲ = ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ, ਫ਼ਸਟ । ਅਕਸਰ = ਆਮ ਕਰਕੇ । ਨਜ਼ਰ-ਅੰਦਾਜ਼ = ਧਿਆਨ ਨਾ ਕਰਨਾ । ਚੋਚਲੇ = ਖ਼ਰਚੀਲੇ ਦਿਲ-ਪਰਚਾਵੇ । ਹੋਮਵਰਕ = ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਘਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮਿਲਿਆ ਕੰਮ । ਵਣ-ਮਹਾਂਉਤਸਵ = ਰੁੱਖ ਲਾਉਣ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਦਿਨ । ਗਤੀਵਿਧੀ = ਸਰਗਰਮੀ, ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਕੰਮ । ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ = ਅੰਦਰ ਆਈ । ਸੁਆਗਤ = ਆਉ-ਭਗਤ ਕਰਨੀ, ਘਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਤੇ ਇੱਜ਼ਤ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਣਾ । ਅਧੂਰਾ = ਜੋ ਪੂਰਾ ਨਾ ਹੋਵੇ । ਧ = ਸਾਫ਼ ਵਾਤਾਵਰਨ = ਹਵਾ-ਪਾਣੀ, ਆਲਾ-ਦੁਆਲਾ । ਲਿਸਟ = ਸੂਚੀ । ਗੰਭੀਰ = ਜਿਸ ਤੋਂ ਕੋਈ ਭਾਵ ਜਾਂ ਰੁਚੀ ਪ੍ਰਗਟ ਨਾ ਹੋਵੇ । ਣ = ਪੱਕਾ ਇਰਾਦਾ ।

ਹਰਿਆਵਲ Summary

ਹਰਿਆਵਲ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਮਨੀ ਤੇ ਕਰਨ ਦੋਵੇਂ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਇੱਕੋ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ । ਮਨੀ ਛੇਵੀਂ ਵਿਚ ਪੜਦੀ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਕਰਨ ਚੌਥੀ ਵਿਚ । ਕਰਨ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਕਮਜ਼ੋਰ ਪਰ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਸੀ ।ਮਨੀ ਵੀ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਸੀ । ਦੋਵੇਂ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਨਿੱਕੀ-ਨਿੱਕੀ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਝਗੜਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਪਰੰਤੂ ਛੇਤੀ ਹੀ ਇਕੱਠੇ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ।

ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਕਰਨ ਦਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਸੀ । ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਖੂਬ ਮੌਜ-ਮਸਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕੇਕ-ਪੇਸਟਰੀਆਂ ਤੇ ਚਾਕਲੇਟ ਆਦਿ ਖਾਧੇ । ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਮਨੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੰਮੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਵੀ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਧੂਮ-ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਵੇਗੀ । ਮੰਮੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਅਮੀਰਾਂ ਦੇ ਚੋਚਲੇ ਤੇ ਫ਼ਜ਼ੂਲ-ਖ਼ਰਚੀ ਹੈ । ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਮਨੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸਦੀ ਵਾਰੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਫ਼ਜ਼ਲ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ । ਉਸਨੇ ਨਰਾਜ਼ ਹੁੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਾਪਾ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰੇਗੀ । ਜਦੋਂ ਪਾਪਾ ਘਰ ਆਏ ਤੇ ਮਨੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਵੀ ਕਰਨ ਵਾਂਗ ਹੀ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਮਨਾਏਗੀ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਹੇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਘਰ ਬੁਲਾਏਗੀ । ਪਾਪਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਸਦਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਆਵੇਗਾ, ਉਹ ਉਦੋਂ ਦੇਖਣਗੇ । ਮਨੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਇੱਕੀ ਜੁਲਾਈ ਦਾ ਦਿਨ ਹੁਣ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ।

ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਮਗਰੋਂ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦੀ ਮਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਾਪਾ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਲ੍ਹ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਵਣ-ਮਹਾਂਉਤਸਵ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣਾ ਹੈ ਤੇ ਉੱਥੇ ਉਸਨੇ ਵੀ ਰੁੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਪੜ੍ਹਨੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ । ਉਸਦੇ ਪਾਪਾ । ਨੇ ਉਸਨੂੰ “ਸਾਬਾਸ਼ ਦਿੰਦਿਆਂ ਸਕੂਲ ਤੋਰਿਆ । ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਅਧਿਆਪਕ ਗੁਰਦੀਪ ਜੀ ਨੇ ਮਨੀ ਦੀ ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਦੱਸਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੱਲ੍ਹ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਵਣ-ਮਹਾਂਉਤਸਵ ਮਨਾ ਰਹੇ ਹਨ । ਇਸ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੁੱਖ ਲਾਉਣੇ ਹਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰੁੱਖਾਂ ਦਾ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ । ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਫਲ ਤੇ ਠੰਢੀਆਂ ਛਾਵਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਲੋਕ ਬੇਸਮਝ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਢਦੇ ਹਨ । ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਉੱਤੇ ਇਕ ਰੁੱਖ ਜ਼ਰੂਰ ਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ | ਇਸ ਨਾਲ ਸਾਡੀਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਪੀੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਵਾਤਾਵਰਨ ਮਿਲੇਗਾ । ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਮਨੀ ਨੇ ਰੁੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸਾਬਾਸ਼ ਦਿੱਤੀ ।

ਵੀਹ ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਰਾਤੀਂ ਖਾਣੇ ਦੇ ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ ਬੈਠਿਆਂ ਮਨੀ ਦੇ ਪਾਪਾ ਨੇ ਮਨੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਲ ਇੱਕੀ ਜੁਲਾਈ ਹੈ, ਪਰ ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸਮਾਨ ਦੀ ਲਿਸਟ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ । ਕੀ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਯਾਦ ਨਹੀਂ । ਮਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੈਗ਼ ਵਿਚੋਂ ਕਾਗਜ਼ ਦਾ ਇਕ ਟੁਕੜਾ ਕੱਢ ਕੇ ਪਾਪਾ ਦੇ ਹੱਥ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਸਨ । ਉਸਨੇ ਪਾਪਾ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਟਾਫੀਆਂ ਚਾਕਲੇਟ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪੌਦੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਆਪਣੇ ਜਨਮਦਿਨ ਉੱਤੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਲਾਵੇਗੀ ।

ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਪਾਪਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਗਲਵਕੜੀ ਪਾ ਕੇ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਹਰ ਇਕ ਬੱਚਾ ਆਪਣੇ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਉੱਤੇ ਇਕ-ਇਕ ਪੌਦਾ ਲਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਕਰ ਲਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਦਿਨ ਦੂਰ ਨਹੀਂ, ਜਦੋਂ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਹਰ ਪਾਸੇ ਹਰਿਆਵਲ ਹੀ ਹਰਿਆਵਲ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗੀ । ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਮਨੀ ਤੇ ਕਰਨ ਘਰੋਂ ਹਰੇ-ਭਰੇ ਪੌਦੇ ਲੈ ਕੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਲਾਉਣ ਲਈ ਤੁਰ ਪਏ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 13 ਬਾਲਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 13 ਬਾਲਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ

I. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁ-ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਠੀਕ ਉੱਤਰ ਅੱਗੇ ਸਹੀ (✓) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਓ :

(i) ਥਿੰਧੇ ਪਾਪੜੇ, ਖੱਟੇ ਛੋਲੇ ਖਾ ਕੇ ਸਾਨੂੰ :
(ੳ) ਖੁਰਕ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਆ) ਖੰਘ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
(ਈ) ਪੇਟ-ਦਰਦ ਹੋਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
(ਆ) ਖੰਘ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ✓

(ii) ਕਿਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਭੁੱਲ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ?
(ਉ) ਦੁੱਧ ਤੇ ਦਹੀਂ ਦੀ
(ਅ) ਤਾਜ਼ੇ ਫਲਾਂ ਦੀ
(ਈ) ਗਲੇ-ਸੜੇ ਜਾਂ ਕੱਚੇ ਫਲਾਂ ਦੀ ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਗਲੇ-ਸੜੇ ਜਾਂ ਕੱਚੇ ਫਲਾਂ ਦੀ । ✓

(iii) ਸਾਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਨਹੀਂ ਪਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ?
(ਉ) ਮੈਲੇ ਕੱਪੜੇ
(ਅ) ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੇ ਕੱਪੜੇ
(ਈ) ਸੂਤੀ ਕੱਪੜੇ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਮੈਲੇ ਕੱਪੜੇ ✓

II. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
‘ਬਾਲਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕਵੀ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕਿਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਖਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪਾਪੜ, ਖੱਟੇ ਛੋਲੇ ਤੇ ਕੱਚੇ ਫਲ, ਖੱਟੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਮਿਰਚਾਂ ਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਘਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੱਖੀਆਂ ਨਾਲ ਕਿਹੜਾ ਰੋਗ ਫੈਲਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਹੈਜ਼ਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮੱਛਰ ਦੁਆਰਾ ਡੰਗ ਮਾਰਨ ‘ਤੇ ਕਿਹੜਾ ਰੋਗ ਫੈਲਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਤੇਈਆ ਤਾਪ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪਲੇਗ ਕਿਸ ਜਾਨਵਰ ਕਰਕੇ ਫੈਲਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਚੂਹੇ ਕਰਕੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੈਰ ।

III. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਦਿੱਤੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਸਤਰਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰੋ :
(i) ਜੋ ਕੁੱਝ ਖਾਓ ਤਾਜ਼ਾ ਖਾਓ …… ।
(ii) ਦੁੱਧ, ਦਹੀਂ, ਲੱਸੀ ਤੇ ਮੱਖਣ,
(iii) …………. ………… ; ਘਰ ਵਿਚ ਕਦੇ ਟਿਕਾਓ ਨਾ ।
(iv) ……….. ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਲਾਓ ਨਾ ।

ਉੱਤਰ :
(i) ਜੋ ਕੁੱਝ ਖਾਓ ਤਾਜ਼ਾ ਖਾਓ ; ਬਾਸੀ ’ਤੇ ਜੀ ਭਰਮਾਓ ਨਾ ।
(ii) ਦੁੱਧ, ਦਹੀਂ, ਲੱਸੀ ਤੇ ਮੱਖਣ, ਦੇਹ ਨੂੰ ਨਵਾਂ-ਨਰੋਆ ਰੱਖਣ ।
(iii) ਚੂਹੇ ਨਾਲ ਪਲੇਗ ਫੈਲਦੀ, ਘਰ ਵਿਚ ਕਦੇ ਟਿਕਾਓ ਨਾ ।
(iv) ਖੱਟਾ, ਮਿਰਚ, ਵਲੈਤੀ ਘਿਉ ਦੀਆਂ, ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਲਾਓ ਨਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋ : ਨਰੋਆ, ਤੁਰੰਤ, ਵਰਜਸ਼, ਤੰਦਰੁਸਤ, ਬਾਸੀ, ਦੇਹ, ਤਾਪ, ਬਜ਼ਾਰੀ ॥
ਉੱਤਰ :
1. ਨਰੋਆ (ਤੰਦਰੁਸਤ) – ਪੰਜਾਬੀ ਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਮੱਖਣਾਂ ਨਾਲ ਪਾਲਿਆ ਸਰੀਰ ਨਰੋਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
2. ਤੁਰੰਤ (ਝੱਟਪੱਟ) – ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪਿਆ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਤੁਰੰਤ ਹੀ ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਲਿਆ ।
3. ਵਰਜਿਸ਼ (ਕਸਰਤ) – ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਠੀਕ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਵਰਜਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
4. ਤੰਦਰੁਸਤ (ਅਰੋਗ) – ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕਸਰਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
5. ਬਾਸੀ (ਬੇਹਾ) – ਤੁਸੀਂ ਬਾਸੀ ਰੋਟੀ ਨਾ ਖਾਓ, ਸਗੋਂ ਤਾਜ਼ੀ ਖਾਓ ।
6. ਦੇਹ (ਸਰੀਰ) – ਕਸਰਤ ਦੇਹ ਨੂੰ ਅਰੋਗ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ।
7. ਤਾਪ (ਬੁਖ਼ਾਰ) – ਪਿਛਲੇ ਮਹੀਨੇ ਮੈਂ ਦੋ ਹਫ਼ਤੇ ਮਿਆਦੀ ਤਾਪ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਰਿਹਾ ।
8. ਬਜ਼ਾਰੀ (ਘਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰਲੀ, ਬਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਵਿਕਣ ਵਾਲੀ) – ਸਾਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਬਜ਼ਾਰੀ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਖਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੋ : ਤਾਜ਼ਾ, ਨਵਾਂ, ਮੈਲਾਂ, ਕੱਚਾ, ਤੰਦਰੁਸਤ ।
ਉੱਤਰ :
ਤਾਜ਼ਾ – ਬੇਹਾ
ਨਵਾਂ – ਪੁਰਾਣਾ
ਮੈਲਾ – ਧੋਤਾ
ਕੱਚਾ – ਪੱਕਾ
ਤੰਦਰੁਸਤ – ਬਿਮਾਰ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬਾਲਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਸਤਰਾਂ ਜ਼ਬਾਨੀ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਤੰਦਰੁਸਤ ਜੇ ਰਹਿਣਾ ਹੈ ਤਾਂ, ਚੀਜ਼ ਬਜ਼ਾਰੀ ਖਾਓ ਨਾ,
ਥਿੰਧੇ ਪਾਪੜ, ਖੱਟੇ ਛੋਲੇ ਖਾ ਕੇ ਖੰਘ ਲਗਾਓ ਨਾ ।
ਜੋ ਕੁਝ ਖਾਓ, ਤਾਜ਼ਾ ਖਾਓ; ਬਾਸੀ ਤੇ ਜੀ ਭਰਮਾਓ ਨਾ,
ਸੜੇ, ਗਲੇ ਜਾਂ ਕੱਚੇ ਫਲ ਦੇ, ਲਾਗੇ ਭੁੱਲ ਕੇ ਜਾਓ ਨਾ ।

IV. ਰਚਨਾਤਮਿਕ ਕਾਰਜ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣ ਲਈ ਅਪਣਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਣ ਵਾਲੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ . ਬਣਾਓ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਖੁਸ਼ ਰਹਿਣਾ, ਮਨ ਨੂੰ ਡਰ, ਚਿੰਤਾ ਤੇ ਕ੍ਰੋਧ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਰੱਖਣਾ ਅਤੇ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਰਹਿਣਾ ।
2. ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਹਵਾ ਵਿਚ ਸੈਰ ਤੇ ਕਸਰਤ ਕਰਨੀ ।
3. ਸਰੀਰ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਰੱਖਣੀ, ਨਹਾਉਣਾ-ਧੋਣਾ, ਬੁਰਸ਼ ਕਰਨਾ ਤੇ ਸਾਫ਼ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਣਾ ।
4. ਤਾਜ਼ੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੇ ਫਲ ਖਾਣਾ, ਦੁੱਧ-ਦਹੀਂ ਤੇ ਲੱਸੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ । ਜੰਕ ਫੂਡ ਤੇ ਫਾਸਟ ਫੂਡ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣਾ ।
5. ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਜਾਗਣਾ, ਸੌਣਾ ਤੇ ਭੋਜਨ ਖਾਣਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣ ਲਈ ਨਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੰਮਾਂ ਜਾਂ ਬੁਰੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਬਣਾਓ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਖਿਝੂ, ਸੜੀਅਲ, ਗ਼ਮਗੀਨ, ਕੋਧੀ ਅਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਦੀ ਰਹਿਣਾ ।
2. ਨਾ ਸਵੇਰੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਜਾਗਣਾ, ਨਾ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸੌਣਾ ਤੇ ਨਾ ਭੋਜਨ ਖਾਣਾ ।
3. ਸੈਰ ਤੇ ਕਸਰਤ ਨਾ ਕਰਨਾ ।
4. ਸਰੀਰ ਤੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਨਾ ਰੱਖਣਾ ।
5. ਬੇਹੀਆਂ ਤੇ ਅਣਚੱਕੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਜੰਕ ਤੇ ਫਾਸਟ ਫੂਡ ਖਾਣਾ ਅਤੇ ਦੁੱਧ-ਦਹੀਂ ਤੇ ਮੱਖਣ ਤੋਂ ਨੱਕ ਵੱਟਣਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
‘ਬਾਲਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ’ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰੋ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਹਿਪਾਠੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਗਾਓ ।
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ : ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਪੇ ਕਰਨ ….)

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਬਜ਼ਾਰੀ = ਬਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਵਿਕਣ ਵਾਲੀ । ਬਿੰਧੇ = ਘਿਓ ਜਾਂ ਤੇਲ ਵਾਲੇ । ਬਾਸੀ = ਬੋਹਾ । ਨਾ ਜੀ ਭਰਮਾਓ = ਦਿਲ ਨਾ ਲਲਚਾਓ । ਨਵਾਂ-ਨਰੋਆ = ਅਰੋਗ, ਤੰਦਰੁਸਤ । ਦੇਹ = ਸਰੀਰ । ਵਲੈਤੀ ਘਿਓ = ਬਨਸਪਤੀ ਤੇਲਾਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਘਿਓ । ਹੈਜ਼ਾ = ਦਸਤ ਤੇ ਉਲਟੀਆਂ ਲਾਉਣ ਤੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਪਾਣੀ ਘਟਾਉਣ ਵਾਲੀ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘਾਤਕ ਬਿਮਾਰੀ । ਤੁਰੰਤ = ਝਟਪਟ । ਤੇਈਆ-ਤਾਪ = ਇਕ ਦਿਨ ਛੱਡ ਕੇ ਚੜ੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਬੁਖ਼ਾਰ । ਤਾਪ = ਬੁਖ਼ਾਰ । ਪਲੇਗ = ਚੂਹਿਆਂ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਇਕ ਭਿਆਨਕ ਬਿਮਾਰੀ । ਵਰਜਿਸ਼ = ਕਸਰਤ ।

ਕਾਵਿ-ਟੋਟਿਆਂ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ

(ਉ) ਤੰਦਰੁਸਤ ਜੇ ਰਹਿਣਾ ਹੈ ਤਾਂ, ਚੀਜ਼ ਬਜ਼ਾਰੀ ਖਾਓ ਨਾ,
ਥਿੰਧੇ ਪਾਪੜ, ਖੱਟੇ ਛੋਲੇ, ਖਾ ਕੇ ਖੰਘ ਲਗਾਓ ਨਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ !
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਬੱਚਿਓ, ਜੇਕਰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਵੀ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਵਿਕਦੀ ਚੀਜ਼ ਲੈ ਕੇ ਨਾ ਖਾਓ । ਤੁਹਾਨੂੰ ਤੇਲ ਵਾਲੇ ਪਾਪੜ ਤੇ ਖੱਟੇ ਛੋਲੇ ਨਹੀਂ ਖਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਖੰਘ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

(ਅ) ਜੋ ਕੁੱਝ ਖਾਓ, ਤਾਜ਼ਾ ਖਾਓ; ਬਾਸੀ ’ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਭਰਮਾਓ,
ਸੜੇ, ਗਲੇ ਜਾਂ ਕੱਚੇ ਫਲ ਦੇ, ਲਾਗੇ ਭੁੱਲ ਕੇ ਜਾਓ ਨਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਬੱਚਿਓ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਜੋ ਕੁੱਝ ਵੀ ਖਾਣਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਜ਼ਾ ਖਾਓ । ਤੁਹਾਨੂੰ ਬੇਹੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਮਨ ਨੂੰ ਲਲਚਾਉਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ । ਤੁਹਾਨੂੰ ਗਲੇ-ਸੜੇ ਜਾਂ ਕੱਚੇ ਫਲਾਂ ਦੇ ਭੁੱਲ ਕੇ ਵੀ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਿਹਤ ਵਿਚ ਵਿਗਾੜ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।

(ਇ) ਦੁੱਧ, ਦਹੀਂ, ਲੱਸੀ ਤੇ ਮੱਖਣ ਦੇਹ ਨੂੰ ਨਵਾਂ-ਨਰੋਆ ਰੱਖਣ,
ਖੱਟਾ, ਮਿਰਚ, ਵਲੈਤੀ ਘਿਉ ਦੀਆਂ ; ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਲਾਓ ਨਾ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਬੱਚਿਓ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੁੱਧ, ਦਹੀਂ, ਲੱਸੀ ਤੇ ਮੱਖਣ ਹੀ ਖਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ । ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਖੱਟੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਮਿਰਚ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਘਿਓ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਿਹਤ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

(ਸ) ਮੱਖੀ ਹੈਜ਼ਾ ਤੁਰਤ ਫੈਲਾਏ, ਮੱਛਰ ਤੇਈਆ-ਤਾਪ ਚੜ੍ਹਾਏ,
ਚੂਹੇ ਨਾਲ ਪਲੇਗ ਫੈਲਦੀ, ਘਰ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਟਿਕਾਓ ਨਾ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਬੱਚਿਓ, ਮੱਖੀ ਇਕ ਦਮ ਹੈਜ਼ਾ ਫੈਲਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਾ ਕੇ ਰੱਖੋ । ਮੱਛਰ ਲੜਨ ਨਾਲ ਤੇਈਆ-ਤਾਪ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਮੱਛਰਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਚੂਹਿਆਂ ਤੋਂ ਪਲੇਗ ਫੈਲਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਘਰ ਵਿਚ ਟਿਕਣ ਨਾ ਦਿਓ ।

(ਹ) ਤੜਕੇ ਜਾਗ, ਸੈਰ ਨੂੰ ਜਾਣਾ, ਦਾਤਣ ਕਰਨੀ, ਮਲ ਕੇ ਨਾਣਾ,
ਵਰਜ਼ਸ਼ ਕਰੋ, ਸਫ਼ਾਈ ਰੱਖੋ, ਮੈਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਓ ਨਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਬੱਚਿਓ, ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ ਸੈਰ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਫਿਰ ਦਾਤਣ ਕਰ ਕੇ ਮਲ-ਮਲ ਕੇ ਨਹਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕਸਰਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਫ਼ਾਈ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਮੈਲੇ ਕੱਪੜੇ ਨਹੀਂ ਪਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 12 ਪੁਆਧ ਦਾ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 12 ਪੁਆਧ ਦਾ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ

I. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁ-ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਠੀਕ ਉੱਤਰ ਅੱਗੇ ਸਹੀ (✓) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਓ :

(i) ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਕਿਹੜੇ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਸ਼ਹੀਦ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਦੁਆਬੇ ਦਾ
(ਅ) ਮਾਝੇ ਦਾ
(ਇ) ਪੁਆਧ ਦਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਪੁਆਧ ਦਾ । ✓

(ii) ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦਾ ਬੁੱਤ ਕਿੱਥੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ?
(ਉ) ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਵਿਖੇ
(ਅ) ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ
(ਇ) ਮੜੌਲੀ ਕਲਾਂ ਵਿਖੇ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਮੜੌਲੀ ਕਲਾਂ ਵਿਖੇ । ✓

(iii) ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) 12 ਅਕਤੂਬਰ, 1880 ਨੂੰ
(ਅ) 13 ਅਕਤੂਬਰ, 1883 ਨੂੰ
(ਇ) 20 ਅਕਤੂਬਰ, 1885 ਨੂੰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 13 ਅਕਤੂਬਰ, 1883 ਨੂੰ ✓

(iv) ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਕਿੱਥੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ?
(ਉ) ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਖੇ
(ਅ) ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿਖੇ
(ਇ) ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ । ✓

(v) ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਕਿੱਥੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ?
(ਉ) ਖਰੜ
(ਅ) ਮੋਰਿੰਡਾ
(ਇ) ਭਾਗੂ ਮਾਜਰਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਭਾਗੂ ਮਾਜਰਾ । ✓

II. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਤੇ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦਾ ਜਨਮ 13 ਅਕਤੂਬਰ, 1883 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਮੜੌਲੀ ਕਲਾਂ (ਨੇੜੇ ਮੋਰਿੰਡਾ) ਵਿਚ ਹੋਇਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਡਿਤ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਨੇ ਮੁਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਕਿੱਥੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਪਿੰਡ ਮੜੌਲੀ ਕਲਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਲਈ ਸਨਮਾਨ ਵਜੋਂ ਕੀ ਲਿਆਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਇੱਕ ਦੁਪੱਟਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਕਦੋਂ ਤੇ ਕਿੱਥੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ?
ਉੱਤਰ :
27 ਮਾਰਚ, 1915 ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ।

III. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਕਿੱਥੇ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਾ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਅੰਬਾਲੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੁੱਢ ਕਿਵੇਂ ਬੱਝਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਦੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀਆਂ ਨੇ ਗੁਲਾਮੀ ਕਾਰਨ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਬੁਰਾ ਸਲੂਕ ਹੁੰਦਾ ਦੇਖਿਆ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਗੁਲਾਮੀ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ 1913 ਵਿਚ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ’ਤੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਗ਼ਦਰੀ ਯੋਧਿਆਂ ਦਾ ਅਸਰ ਪਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਉੱਤੇ ਬਾਬਾ ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਭਕਨਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਗ਼ਦਰੀਯੋਧਿਆਂ ਦਾ ਅਸਰ ਪਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਨੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਲ ਕੂਚ ਕੀਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਦੋਂ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਕਾਲਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1974 ਵਿਚ ਕਾਮਰੇਡ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ਹੋਈ । (ਨੋਟ : ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਸੰਬੰਧੀ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਉੱਤਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ॥)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋ :
ਸੂਰਬੀਰ, ਹਕੂਮਤ, ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ, ਰਜਵਾੜਾਸ਼ਾਹੀ, ਢੁੱਕਵਾਂ, · ਸੂਹ ਮਿਲਨੀ, ਕੋਝੀ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਸੂਰਬੀਰ (ਸੂਰਮਾ, ਬਹਾਦਰ) – ਪੰਜਾਬ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਹੈ ।
2. ਹਕੂਮਤ (ਸਰਕਾਰ) – ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਕਾਂਗਰਸੀਆਂ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਰਹੀ ।
3. ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ (ਸੁੱਟਣ ਦਾ ਕੰਮ) -ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੀਡਰ ਆਮ ਕਰਕੇ ਲੋਕ-ਸੇਵਾ ਦੀ ਥਾਂ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
4. ਢੁੱਕਵਾਂ (ਅਨੁਕੂਲ, ਸਹੀ) – ਇਹ ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਢੁੱਕਵਾਂ ਉੱਤਰ ਨਹੀਂ !
5. ਸੂਹ ਮਿਲਨੀ ਖ਼ਬਰ ਮਿਲਨੀ) – ਮੁਖ਼ਬਰਾਂ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੀ ਸੂਹ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ।
6. ਕੋਝੀ (ਭੱਦੀ, ਬੁਰੀ) – ਕਿਸੇ ਕਿਸੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਬੜੀ ਕੋਝੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :
ਪੰਡਿਤ ਗੰਗਾ ਰਾਮ, ਮੜੌਲੀ ਕਲਾਂ, ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ, ਸ. ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ, ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ॥
(i) ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦਾ ਜਨਮ …………….. ਦੇ ਘਰ ਪਿੰਡ …….. ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ।
(ii) 25 ਮਾਰਚ, 1913 ਨੂੰ ……………… ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ ।
(iii) ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਨੂੰ ………….. ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ।
(iv) ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਮੁੱਖ-ਮੰਤਰੀ ……………… ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦਾ ਜਨਮ ਪੰਡਿਤ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਦੇ ਘਰ ਪਿੰਡ ਮੜੌਲੀ ਕਲਾਂ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ।
(ii) 25 ਮਾਰਚ, 1913 ਨੂੰ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ ।
(iii) ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ।
(iv) ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਮੁੱਖ-ਮੰਤਰੀ ਸ. ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਪਾਰਟੀ – ………. – ……….
ਇਤਿਹਾਸ – ………. – ……….
ਸੂਰਬੀਰ – ………. – ……….
ਨੌਕਰੀ – ………. – ……….
ਸਨਮਾਨ – ………. – ……….
ਭਾਰਤੀ – ………. – ……….
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਪਾਰਟੀ – पार्टी – Party
ਇਤਿਹਾਸ – इतिहास – History
ਸੂਰਬੀਰ – शूरवीर – Brave
ਨੌਕਰੀ – नौकरी – Service
ਸਨਮਾਨ – सम्मान – Respect
ਭਾਰਤੀ – भारतीय – Indian

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੋ :
ਅਜ਼ਾਦ, ਨਫ਼ਰਤ, ਕਾਮਯਾਬ, ਸਨਮਾਨ, ਭਰਪੂਰ, ਨਜ਼ਦੀਕ ।
ਉੱਤਰ :
ਅਜ਼ਾਦ – ਗੁਲਾਮ
ਨਫ਼ਰਤ – ਪਿਆਰ
ਕਾਮਯਾਬ – ਨਾਕਾਮਯਾਬ
ਸਨਮਾਨ – ਅਪਮਾਨ
ਭਰਪੂਰ – ਸੱਖਣਾ
ਨਜ਼ਦੀਕ – ਦੂਰ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ :
ਇਤੀਹਾਸ, ਸਹੀਦ, ਪਰੀਵਾਰ, ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਾਲੀ, ਕਾਮਜਾਬ, ਲੂਟ-ਖਸੂਟ ।
ਉੱਤਰ :
ਇਤੀਹਾਸ – ਇਤਿਹਾਸ
ਸ਼ਹੀਦ – ਸ਼ਹੀਦ
ਪਰੀਵਾਰ – ਪਰਿਵਾਰ
ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਾਲੀ – ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ
ਕਾਮਜਾਤ – ਕਾਮਯਾਬ
ਲੁੱਟ-ਖਸੂਟ – ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ।

IV. ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਓ ।
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ : ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਗਲੇ ਸਫ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਲੇਖ-ਰਚਨਾ ਵਾਲਾ ਭਾਗ )

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ = ਸੰਘਰਸ਼ ਭਰਿਆ, ਘੋਲਾਂ ਵਾਲਾ । ਅਦੁੱਤੀ = ਲਾਸਾਨੀ । ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹਣ ਵਾਲੀਆਂ = ਅਸਲੀਅਤ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਰਜਵਾੜਾਸ਼ਾਹੀ = ਰਾਜੇ ਦੀ ਨਿਰੰਕੁਸ਼ ਹਕੂਮਤ 1 ਮਨ ਉਕਤਾ ਗਿਆ = ਮਨ ਉਚਾਟ ਹੋ ਗਿਆ; ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਰਹੀ ਤਿੱਖੀ ਬੁੱਧੀ = ਤੇਜ਼ ਦਿਮਾਗ਼ । ਜੁਆਲਾ = ਅੱਗ । ਸੁਲਘ ਰਹੀ = ਅੱਗ ਦੇ ਭੜਕਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ, ਜਦੋਂ ਅਜੇ ਧੂੰਆਂ ਹੀ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਮੰਦਾ = ਬੁਰਾ । ਸੰਪਰਕ = ਸੰਬੰਧਿਤ । ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ = ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ । ਖ਼ਜ਼ਾਨਚੀ = ਪੈਸਿਆਂ ਦਾ ਹਿਸਾਬਕਿਤਾਬ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ । ਕੂਚ ਕਰ ਦਿੱਤਾ = ਚਲ ਪਿਆ । ਸੂਹ = ਖ਼ਬਰ । ਪਰਲੋਕ ਸਿਧਾਰ ਜਾਣਾ = ਮਰ ਜਾਣਾ । ਸਬਰ = ਧੀਰਜ 1 ਅਲਵਿਦਾ ਆਖੀ = ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ! ਜੂਲਾ = ਪੰਜਾਲੀ, ਬੰਧਨ । ਅਸਲਾਖ਼ਾਨਾ = ਹਥਿਆਰਘਰ ਨਜ਼ਦੀਕ = ਨੇੜੇ 1 ਮੁੱਠ-ਭੇੜ = ਆਪਸੀ ਲੜਾਈ । ਤੁਲੀ ਹੋਈ ਸੀ = ਕੁੱਝ ਮਾੜਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ । ਢੋਂਗ = ਦਿਖਾਵਾ, ਸਾਂਗ । ਈਨ ਨਾ ਮੰਨੀ = ਹਾਰ ਨਾ ਮੰਨੀ । ਕੋਝੀ = ਭੱਦੀ, ਬੁਰੀ । ਲਾਸਾਨੀ = ਬੇਮਿਸਾਲ ।

ਪੁਆਧ ਦਾ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ-ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ Summary

ਪੁਆਧ ਦਾ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ-ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਸੀ । ਉਸਦਾ ਜਨਮ 13 ਅਕਤੂਬਰ, 1883 ਨੂੰ ਪੰਡਿਤ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਦੇ ਘਰ ਪਿੰਡ ਮੜੌਲੀ ਕਲਾਂ (ਨੇੜੇ ਮੋਰਿੰਡਾ) ਵਿਚ ਹੋਇਆ । ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਵਿੱਦਿਆ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਤੇ ਅੱਠਵੀਂ ਮੋਰਿੰਡਾ ਦੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ । ਜਦੋਂ ਉਹ ਪਟਿਆਲੇ ਦੇ ਮਹਿੰਦਰਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿਖੇ ਦਸਵੀਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਰਜਵਾੜਾਸ਼ਾਹੀ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਨਫ਼ਰਤ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ । ਫਿਰ ਅੰਬਾਲੇ ਵਿਚ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸਦਾ ਮਨ ਹੋਰ ਉਕਤਾ ਗਿਆ ।ਉਹ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿੱਲੀ ਰਿਹਾ ਤੇ ਫਿਰ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਅਮਰੀਕਾ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ । ਇੱਥੇ ਗੁਲਾਮ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਬੁਰਾ ਸਲੂਕ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸਦਾ ਮਨ ਤੜਫ ਉੱਠਿਆ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਬਾਬਾ ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਭਕਨਾ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਿਆ । 25 ਮਾਰਚ, 1913 ਨੂੰ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ । ਬਾਬਾ ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਭਕਨਾ ਪ੍ਰਧਾਨ, ਲਾਲਾ ਹਰਦਿਆਲ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਅਤੇ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਖ਼ਜ਼ਾਨਚੀ ਚੁਣੇ ਗਏ । ਇਹ ਤਿੰਨੇ ‘ਗੁਪਤ ਮਿਸ਼ਨ’ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਸਨ । ਉਸ ਸਮੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਵਿਚ ਉਲਝੇ ਦੇਖ ਕੇ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਢੁੱਕਵਾਂ ਮੌਕਾ ਸਮਝਿਆ । (ਨੋਟ: ਬੋਰਡ ਦੀ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਗ਼ਲਤ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਨੇ ਕਾਮਾਗਾਟਾ ਮਾਰੂ ਜਹਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਲ ਕੂਚ ਕੀਤਾ ।

ਕਾਮਾਗਾਟਾ ਮਾਰੂ ਤਾਂ 376 ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ 4 ਮਾਰਚ, 1914 ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਪੁੱਜਾ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੰਢੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗਣ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਕੁੱਝ ਮਹੀਨੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਖੜਾ ਰੱਖ ਕੇ ਵਾਪਸ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ । 27 ਸਤੰਬਰ, 1914 ਦੇ ਦਿਨ ਜਦ ਉਹ ਜਹਾਜ਼ ਕਲਕੱਤੇ ਨੇੜੇ ਬਜਬਜ ਘਾਟ ਉੱਤੇ ਪੁੱਜਾ, ਤਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਮਾਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ । ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਨੇ ਕਾਮਾਗਾਟਾ ਮਾਰੂ ਦੇ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰਾਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਵਿਚ ਸਵਾਰ ਨਹੀਂ ਸਨ ਹੋਏ । ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਗੁੱਸਾ ਹੋਰ ਭੜਕਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਤੇ ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਉਹ ਸਭ ਕੁੱਝ ਛੱਡ ਕੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿਚੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਤੁਰ ਪਏ ਸਨ ) ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਦੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਲ ਤੁਰਨ ਦੀ ਸੂਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗ ਗਈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਉੱਤਰਦਿਆਂ ਹੀ ਫੜ ਲਿਆ, ਪਰੰਤੂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬਚ ਗਏ ! ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ । ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਲਈ ਇਕ ਦੁਪੱਟਾ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਘਰ ਪੁੱਜਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਪਰਲੋਕ ਸਿਧਾਰ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ।

ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢਣਾ ਸੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਫ਼ੌਜੀ ਛਾਉਣੀਆਂ ਦੇ ਅਸਲ੍ਹਖਾਨਿਆਂ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਕੇ ਹਥਿਆਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸੀ । ਇਸ ਮਕਸਦ ਲਈ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਛਾਉਣੀ ਵਲ ਕੂਚ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਮਿਸਰੀ ਵਾਲੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੁਲਿਸ ਨਾਲ ਮੁੱਠ-ਭੇੜ ਹੋ ਗਈ ਤੇ ਉਹ ਫੜੇ ਗਏ ! ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦਾ ਢੋਂਗ ਰਚਾ ਕੇ 27 ਮਾਰਚ, 1915 ਨੂੰ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ।

1961 ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ ਨੇ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮੜੌਲੀ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਉੱਥੇ ਉਸਦਾ ਬੁੱਤ ਲੁਆਇਆ ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਹੀ ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਭਾਗੁ ਮਾਜਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਕਲੱਬ, ਮੜੌਲੀ ਕਲਾਂ ਲਗਪਗ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ, ਨਾਟਕ ਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਗਮ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 11 ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਓਹਾਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 11 ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਓਹਾਰ

I. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਠੀਕ ਉੱਤਰ ਅੱਗੇ ਸਹੀ (✓) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਓ :

(i) ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਿਹੜੀ ਰੁੱਤ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ?
(ਉ) ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਦਾ
(ਅ) ਸਰਦੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਦਾ
(ਈ) ਵਰਖਾ-ਰੁੱਤ ਦਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਵਰਖਾ-ਰੁੱਤ ਦਾ । ✓

(ii) ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਿਹੜੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਪਹਿਲੀ ਨੂੰ
(ਅ) ਤੀਜ ਨੂੰ
(ਈ ਦੂਜ ਨੂੰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਤੀਜ ਨੂੰ ✓

(ii) ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਹੋਰ ਕਿਹੜਾ ਨਾਂ ਹੈ ?
(ਉ) ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ
(ਅ) ਧਰਤੀ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ
(ਈ) ਸਾਵਿਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਸਾਵਿਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ । ✓

(iv) ਕੁੜੀਆਂ ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਕੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਦੀਆਂ ਹਨ।
(ਅ) ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਦੀਆਂ ਹਨ
(ੲ) “ੴ” ਤੇ “ਅ” ਦੋਵੇਂ ਹੀ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਦੀਆਂ ਹਨ ✓

(v) ਕੁੜੀਆਂ ਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਚੁੱਲ੍ਹੇ-ਚੌਕੇ ਦਾ ਡਰ
(ਅ) ਸੱਸ ਦੀਆਂ ਝਿੜਕਾਂ ਦਾ ਡਰ
(ਇ) ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ । ✓

II. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਧਾਰੇ ਵਿੱਚ ਕੀ-ਕੀ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੰਧਾਰੇ ਵਿਚ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ, ਗੁੜ ਤੇ ਗੁਲਗੁਲੇ ਆਦਿ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੁੜੀਆਂ ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਕਿੱਥੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਜਦੋਂ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਲੋਕੀਂ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਇੰਦਰ ਨੇ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਸੰਧਾਰਾ ਭੇਜਿਆ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁੜੀਆਂ ਕਿਵੇਂ ਰੰਗ ਬੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਤੀਆਂ ਵਿਚ ਕੁੜੀਆਂ ਹਾਰ-ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਲਾ ਕੇ ਗਿੱਧਾ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਵਧ-ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲੀਆਂ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਖੂਬ ਰੰਗ ਬੰਨ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਵਿਦਾਇਗੀ ਸਮੇਂ ਕੁੜੀਆਂ ਕਿਹੜੀ ਰਸਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਵਿਦਾਇਗੀ ਸਮੇਂ ਕੁੜੀਆਂ ਡੋਲਾ ਖੋਹਣ ਜਾਂ ਲੁੱਟ ਮਚਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।

III. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ “ਸਾਵਿਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕਿਉਂ?
ਉੱਤਰ :
ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ “ਸਾਵਿਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ’ ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਾਉਣ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਆਰੰਭ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬਰਸਾਤ ਕਾਰਨ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਧਰਤੀ ਸਾਵਾ ਵੇਸ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਿਛੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਕਿਵੇਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਿਛੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਤੀਆਂ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਪੇਕੇ ਘਰੀਂ ਆ ਕੇ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਹੁਰੇ ਗਈ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਸੰਧਾਰੇ ਵਿਚ ਕੀ ਕੁੱਝ ਭੇਜਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਹੁਰੇ ਗਈ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਸੰਧਾਰੇ ਵਿਚ ਕੱਪੜੇ, ਗੁੜ ਤੇ ਗੁਲਗੁਲੇ ਆਦਿ ਭੇਜਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕੁੜੀਆਂ ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਿਵੇਂ ਮਨਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਉੱਤੇ ਕੁੜੀਆ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਉਂਦੀਆਂ, ਬਾਂਹਾਂ ਨੂੰ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰਦੀਆਂ, ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਤੇ ਭਾਂਤ-ਭਾਂਤ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਉਹ ਗਿੱਧੇ ਦੇ ਨਾਲ ਬੋਲੀਆਂ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਤੇ ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਦੀਆਂ ਹਨ । ਅੰਤ ਵਿਚ ਉਹ ਇਕ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਲਾੜਾ ਤੇ ਦੂਜੀ ਨੂੰ ਲਾੜੀ ਬਣਾ ਕੇ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਜੰਝ ਖੋਂਹਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਦਾ ਹੋਣ ਦੇ ਦਿਨ ਕੁੜੀਆਂ ਕੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਕੁੜੀਆਂ ਇਕ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਲਾੜਾ ਤੇ ਦੂਜੀ ਨੂੰ ਵਹੁਟੀ ਬਣਾ ਕੇ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਉਹ ਮੂੰਹ ਨਾਲ ਵਾਜੇ ਵਜਾਉਂਦੀਆਂ, ਠੀਕਰੀਆਂ ਦੇ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਸੋਟ ਕਰਦੀਆਂ ਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਜੰਝ ਖੋਂਹਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਾਕ ਬਣਾਓਸੰਧਾਰਾ, ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ, ਅਕਹਿ, ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਸੰਧੂਰੀ, ਪੰਜੇਬਾਂ, ਸਰਸਬਜ਼ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਸੰਧਾਰਾ (ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਮਾਪਿਆਂ ਵਲੋਂ ਧੀ ਦੇ ਘਰ ਭੇਜੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸੁਗਾਤ) – ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਸੀਤਾ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸੰਧਾਰਾ ਭੇਜਿਆ ।
2. ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਰੰਗਾਂ ਦੀਆਂ) – ਗੱਭਰੂ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ ਪੁਸ਼ਾਕਾਂ ਪਾਈ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਘੁੰਮ ਰਹੇ ਸਨ ।
3. ਅਕਹਿ (ਜਿਸਨੂੰ ਬੋਲ ਕੇ ਦੱਸਿਆ ਨਾ ਜਾ ਸਕੇ) – ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਮੁਗਲ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਅਕਹਿ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ, ਪਰੰਤੂ ਉਹ ਰੱਬ ਦੇ ਭਾਣੇ ਵਿਚ ਰਾਜ਼ੀ ਰਹੇ ।
4. ਖੁਸ਼ੀ (ਆਨੰਦ) – ਇਮਤਿਹਾਨ ਵਿਚ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਈ ।
5. ਸੰਧੁਰੀ (ਸੰਧੂਰੀ ਰੰਗ ਦਾ) – ਇਸ ਫੁੱਲ ਦਾ ਰੰਗ ਸੰਧੂਰੀ ਹੈ ।
6. ਪੰਜੇਬਾਂ (ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਪਾਉਣ ਵਾਲਾ ਗਹਿਣਾ) – ਮੁਟਿਆਰ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਪਈਆਂ ਪੰਜੇਬਾਂ ਛਣਕ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ।
7. ਸਰਸਬਜ਼ (ਹਰੀ-ਭਰੀ) – ਹਰ ਇਕ ਯਾਤਰੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਰਸਬਜ਼ ਧਰਤੀ ਮੋਹ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋਵਰਖਾ-ਰੁੱਤ, ਝੁਮਕੇ, ਦੂਜ, ਮੀਂਹ, ਅਸੀਸਾਂ ।
(i) ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ……. ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ।
(ii) ਤੀਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ………. ਨੂੰ ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(iii) ਨਿੱਕੀ-ਨਿੱਕੀ ਕਣੀ ਦਾ ………. ਵਰਸੇਂਦਾ ।
(iv) ਪੀਂਘ ਝੁਟੈਂਦੀ ਦੇ …………. ਲੈਣ ਹੁਲਾਰੇ ।
(v) ਕੁੜੀਆਂ ਪੇਕੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ …… ਦੇਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ।
(ii) ਤੀਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੂਜ ਨੂੰ ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(iii) ਨਿੱਕੀ-ਨਿੱਕੀ ਕਣੀ ਦਾ ਮੀਂਹ ਵਰਸੇਂਦਾ ।
(iv) ਪੀਂਘ ਝੂਟੌਦੀ ਦੇ ਝੁਮਕੇ ਲੈਣ ਹੁਲਾਰੇ ।
(v) ਕੁੜੀਆਂ ਪੇਕੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਸੀਸਾਂ ਦੇਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ –
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਵਰਖਾ – ………. – ……….
ਅਨੋਖਾ – ………. – ……….
ਅਖੰਡ – ………. – ……….
ਰਲ਼ ਕੇ – ………. – ……….
ਵਿਆਹ – ………. – ……….
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਵਰਖਾ – वर्षा – Rain
ਅਨੋਖਾ – अनोखा – Unique
ਅਖੰਡ – अखंड – Undividable
ਰਲ ਕੇ – मिल कर – Together
ਵਿਆਹ – विवाह – Marriage

IV. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਬਹੁਵਚਨ ਬਣਾਓ –
ਤਿਉਹਾਰ, ਮੁਟਿਆਰ, ਛੁਹਾਰ, ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀ, ਰੌਣਕ, ਪੰਜੇਬ ।
ਉੱਤਰ :
ਤਿਉਹਾਰ – ਤਿਉਹਾਰਾਂ
ਮੁਟਿਆਰ – ਮੁਟਿਆਰਾਂ
ਫੁਹਾਰ – ਛੁਹਾਰਾਂ
ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀ – ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ
ਰੌਣਕ – ਰੌਣਕਾਂ
ਪੰਜੇਬ – ਪੰਜੇਬਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋਰੀਜਾਂ, ਸੰਦਾਰਾ, ਰੋਨਕਾਂ, ਸਾਜਾ, ਮੈਹਦੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਅਸ਼ੁੱਧ – ਸ਼ੁੱਧ
ਰੀਜਾਂ – ਰੀਝਾਂ
ਸੰਦਾਰਾ – ਸੰਧਾਰਾ
ਰੋਨਕਾਂ – ਰੌਣਕਾਂ
ਸਾਜਾ – ਸਾਂਝਾਂ
ਮੈਹਦੀ – ਮਹਿੰਦੀ ।

V. ਅਧਿਆਪਕ ਲਈ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੋਰ ਗੀਤ ਲਿਖਾਓ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸਾਉਣ ਵੀਰ ‘ਕੱਠੀਆਂ ਕਰੇ,
ਭਾਦੋਂ ਚੰਦਰੀ ਵਿਛੋੜੇ ਪਾਵੇ ।
ਤੈਨੂੰ ਤੀਆਂ ‘ਤੇ ਲੈਣ ਨਾ ਆਇਆ,
ਬਹੁਤਿਆਂ ਭਰਾਵਾਂ ਵਾਲੀਏ ।

(ਅ) ਰਲ ਆਓ ਸਈਓ ਨੀ,
ਸੱਭੇ ਤੀਆਂ ਖੇਡਣ ਜਾਈਏ ।
ਹੁਣ ਆ ਗਿਆ ਸਾਵਣ ਨੀ,
ਪੀਂਘਾਂ ਪਿੱਪਲੀਂ ਜਾ ਕੇ ਪਾਈਏ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਲੂਸੀ ਹੋਈ-ਸੜੀ ਹੋਈ । ਸੰਧਾਰਾ-ਸਹੁਰੇ ਬੈਠੀ ਧੀ ਨੂੰ ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਮਾਪਿਆਂ ਵਲੋਂ ਭੇਜੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸੁਗਾਤ । ਅਹਿ-ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ । ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ-ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਸੰਧੂਰੀ-ਸੰਧੂਰੀ ਰੰਗ ਦਾ । ਪਹਿਨ ਪਚਰ ਕੇ-ਸੱਜ-ਫ਼ਬ ਕੇ । ਅਖੰਡ-ਅਟੁੱਟ, ਲਗਾਤਾਰ । ਪ੍ਰਵਾਹ-ਵਹਿਣ, ਧਾਰਾ । ਹੁਲਾਰੇgਟੇ । ਵਿਦਾ ਹੋਣਾ ਵਿਛੜਨਾ । ਮੌਲੀ ਹੋਈ-ਪੁੰਗਰੀ ਹੋਈ । ਸਰਸਬਜ਼-ਹਰੀ-ਭਰੀ । ਜਜ਼ਬਿਆਂ-ਭਾਵਾ ॥

ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ Summary

ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਇਕ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਭਰਿਆ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਸਾਉਣ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਆਰੰਭ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ “ਸਾਵਿਆ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ’ ਵੀ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਬਰਸਾਤ ਕਾਰਨ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਧਰਤੀ ਸਾਵੇ ਰੰਗ ਦਾ ਵੇਸ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਰ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬੜੀਆਂ ਰੀਝਾਂ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜੇਠ-ਹਾੜ੍ਹ ਦੀਆਂ ਧੁੱਪਾਂ ਕਾਰਨ ਸੜਦੀ-ਬਲਦੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਸਾਉਣ ਦੇ ਮੀਂਹ ਦੀਆਂ ਫੁਹਾਰਾਂ ਠੰਢਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਉਹ ਹਰੀ-ਭਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਤੀਆਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ।

ਤੀਆਂ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਆਹੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਰਾ ਸਹੁਰਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੀਆਂ ਮਨਾਉਣ ਸਮੇਂ ਵਿਛੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਫਿਰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਤਾਜਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਜੇ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਧੀ ਪੇਕੇ ਨਾ ਆ ਸਕੇ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਧਾਰਾ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੱਪੜੇ, ਗੁੜ, ਗੁਲਗੁਲੇ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਤੀਆਂ ਵਿਚ ਹਾਰ-ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਦੀ ਖ਼ਾਸ ਥਾਂ ਹੈ । ਤੀਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੂਜ ਨੂੰ ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਮਹਿੰਦੀ ਲਾ ਕੇ ਕੁੜੀਆਂ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿੰਗਾਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਬਾਂਹਵਾਂ ਭਰ-ਭਰ ਕੇ ਚੂੜੀਆਂ ਚੜਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਫਿਰ ਉਹ ਚਮਕਾ ਮਾਰਦੇ ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ, ਸੋਹਣੇ ਸਿਰ ਗੰਦਾ ਕੇ, ਸੱਗੀ ਫੁੱਲ, ਹਾਰ-ਹਮੇਲਾ, ਝੁਮਕੇ, ਛਾਪਾਂ-ਛੱਲੇ ਅਤੇ ਪੰਜੇਬਾਂ ਪਾ ਕੇ ਤੇ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੋ ਕੇ ਤੀਆਂ ਮਨਾਉਣ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਹਨ । ਤੀਆਂ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਉਹ ਖੂਬ ਅਜ਼ਾਦੀ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਤੀਆਂ ਵਿਚ ਗਿੱਧੇ ਦਾ ਖੂਬ ਰੰਗ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕੁੜੀਆਂ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਵਧ-ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲੀਆਂ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਬੋਲੀ ਟੁੱਟਣ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੋਲੀਆਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰੰਗ ਸਮਾਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਨੱਚਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਮੀਂਹ ਤੇ ਛਰਾਟਿਆਂ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ । ਉਹ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਨਿੱਕੀ ਨਿੱਕੀ ਕਣੀ ਦਾ ਮੀਂਹ ਵਰਸੇਂਦਾ, ਠੰਢੀਆਂ ਪੈਣ ਫੁਹਾਰਾਂ । ਨੱਚ ਲੈ ਮੋਰਨੀਏ, | ਪੰਜ ਪਤਾਸੇ ਵਾਰਾਂ ।

ਨੱਚ ਲੈ ਮੋਰਨੀਏ । ਗਿੱਧੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਣ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਹੀ ਆਨੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਕੁੜੀਆਂ ਇਕ-ਦੂਜੀ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਪੀਂਘਾਂ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ | ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਦੀਆਂ ਦੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਦੀ ਛਣਕਾਹਟ ਅਨੋਖਾ ਰੰਗ ਬੰਨ੍ਹਦੀ ਹੈ । ਅੰਤ ਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਦਾ ਹੋਣ ਦਾ ਦਿਨ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦਿਨ ਮੇਲੇ ਵਰਗੀ ਰੌਣਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਕ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਲਾੜਾ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਨੂੰ ਲਾੜੀ ਬਣਾ ਕੇ ਸਾਰੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਕਰ ਕੇ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕੁੜੀਆਂ ਮੂੰਹ ਨਾਲ ਵਾਜੇ ਵਜਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਠੀਕਰੀਆਂ ਦੀ ਸੋਟ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜੰਵ ਦੀ ਵਿਦਾਇਗੀ ਵੇਲੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਇਕ ਟੋਲੀ ਜੰਝ ਖੋਂਹਦੀ ਹੈ । ਡੋਲਾ ਖੋਹਣਾ ਜਾਂ ਲੁੱਟ ਮਚਾਉਣੀ ਤੀਆਂ ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਰਸਮ ਹੈ ।

ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਕੁੜੀਆਂ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪੇਕੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਅਸੀਸਾਂ ਦਿੰਦੀਆਂ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ । ‘ਸੁੱਖ ਵਸਦੀ ਬਾਬਾ ਜੀ ਥੋਡੀ ਨਗਰੀ, ਜੀ ਸੁਖ ਵਸਦੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਤੀਆਂ ਦਾ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਹਰ ਸਾਲ ਹਾਸੇ-ਖੇੜੇ ਵੰਡਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ ਕਾਰਨ ਮੌਲੀ ਹੋਈ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਛਲਕਦੇ ਭਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿਚ ਆਪਸੀ ਪਿਆਰ ਤੇ ਸਾਂਝਾਂ ਹੋਰ ਪੱਕੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 10 ਰੁੱਤ-ਚੱਕਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 10 ਰੁੱਤ-ਚੱਕਰ

I. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਠੰਢ ‘ਚ ਦੁਨੀਆ ਕੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਠੁਰ-ਠੁਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪਤਝੜ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖਾਂ ‘ਤੇ ਕੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੱਤੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬਸੰਤੀ ਰੁੱਤ ਬਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀ ਖਿੜਾਉਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਫੁੱਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬੱਦਲ ਛਾਏ ਹੋਣ ਤਾਂ ਕਿਹੜਾ ਪੰਛੀ ਮਸਤੀ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮੋਰ ।

II. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਰੁੱਤਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਇਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਰਦੀ, ਪਤਝੜ, ਬਸੰਤ, ਗਰਮੀ ਤੇ ਬਰਸਾਤ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਆਲਾ-ਦੁਆਲਾ ਕਿਵੇਂ ਬਦਲਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਫੁੱਲ ਖਿੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਹਿਕਾਂ ਭਰੀ ਮਿੱਠੀਮਿੱਠੀ ਹਵਾ ਰੁਮਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਰੁੱਤਾਂ ਕਿਵੇਂ ਬਦਲਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਧਰਤੀ ਦੇ ਸੂਰਜ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਣ ਨਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਕਠਿਨਾਈਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਵਿਚ ਪਿੰਡਾ ਲੂਹਣ ਵਾਲੀ ਧੁੱਪ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਛੱਪੜਾਂ ਟੋਭਿਆਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ ਆਉਣ ‘ਤੇ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਅਸਮਾਨ ਉੱਤੇ ਬੱਦਲ ਛਾਏ ਦੇਖ ਕੇ ਮੋਰ ਖੰਭ ਫੈਲਾ ਕੇ ਪੈਲਾਂ ਪਾਉਣ ਲਗਦੇ ਹਨ ਤੇ ਛਮ-ਛਮ ਕਰਦੀ ਵਰਖਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ
ਮਿੱਠੀ-ਮਿੱਠੀ …………….
………………….. ਭਰ ਜਾਏ ।
ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਫਿਰ ……. ਆਵੇ,
ਧੁੱਪ ਨਾਲ ਪਿੰਡਾ ਲੂਹੀ …….
ਹਰ ਇੱਕ ………. ਵਿੱਚੋਂ,
ਕੁੱਲ ਪਾਣੀ ਸੁੱਕ ……….
ਉੱਤਰ :
ਮਿੱਠੀ-ਮਿੱਠੀ ਹਵਾ ਰੁਮਕਦੀ
ਮਹਿਕ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਏ ।
ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਫਿਰ ਗਰਮੀ ਆਵੇ,
ਧੁੱਪ ਨਾਲ ਪਿੰਡਾ ਲੁਹੀ ਜਾਵੇ ।
ਹਰ ਇੱਕ ਛੱਪੜ ਟੋਭੇ ਵਿੱਚੋਂ,
ਕੁੱਲ ਪਾਣੀ ਸੁੱਕ ਜਾਵੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦ ਪੜ੍ਹੋ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੈ ਦੇਖੋ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਸ਼ਬਦ ਆਪਣੇ ਕੋਲੋਂ ਲਿਖ ਕੇ ਲੈ ਨਾਲ ਲੈ ਜੋੜੋ-
ਜਾਏ – ਰਚਾਏ
ਕੋਰਾ – ………..
ਆਉਂਦੀ – ………..
ਛਾਏ – ………..
ਭੱਦੀ – ………..
ਸਰਦੀ – ………..
ਉੱਤਰ :
ਜਾਏ – ਰਚਾਏ
ਕੋਰਾ – ਭੋਰਾ
ਆਉਂਦੀ – ਭਾਉਂਦੀ
ਛਾਏ – ਪਾਏ
ਭੱਦੀ – ਸੌਂਦੀ
ਸਰਦੀ – ਮਰਦੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਚਿੱਟੀ – ……….. – …………..
ਸਰਦੀ ਦੀ ਰੁੱਤ – ……….. – …………..
ਹਵਾ – ……….. – …………..
ਖੰਭ – ……….. – …………..
ਮਹਿਕ – ……….. – …………..
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਚਿੱਟੀ – सफेद – White
ਸਰਦੀ ਦੀ ਰੁੱਤ – शीत ॠतु -Winter
ਹਵਾ – वायु – Wind
ਖੰਭ – पंख – Wing
ਮਹਿਕ – सुगन्ध – Fragrance

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਰੁੱਤ-ਚੱਕਰ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਸਤਰਾਂ ਜ਼ਬਾਨੀ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਮੁੜ ਕੇ ਰੁੱਤ ਬਸੰਤੀ ਆਉਂਦੀ,
ਬਾਗਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਫੁੱਲ ਖਿੜਾਉਂਦੀ ।
ਮਿੱਠੀ-ਮਿੱਠੀ ਹਵਾ ਰੁਮਕਦੀ,
ਮਹਿਕ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਏ ।

III. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਿਪਰੀਤ ਅਰਥ ਲਿਖੋ-
ਗਰਮੀ, ਪਤਝੜ, ਮਿੱਠੀ, ਧੁੱਪ, ਵਰਖਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਗਰਮੀ – ਸਰਦੀ
ਪਤਝੜ – ਬਸੰਤ
ਮਿੱਠੀ – ਕੌੜੀ
पॅप – ਛਾਂ
ਵੇਰਖਾ – ਔੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪਾਠ ਵਿਚ ਆਏ ਰੁੱਤਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਦੀ, ਪਤਝੜ, ਬਸੰਤ, ਗਰਮੀ, ਬਰਸਾਤ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਖੇਲ਼-ਖੇਡ । ਕੱਕਰ, ਕੋਰਾ-ਠੰਢ ਕਾਰਨ ਹਵਾ ਦੀ ਨਮੀ ਦਾ ਘਾਹ ਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਉੱਤੇ ਜੰਮ ਜਾਣਾ । ਭੋਰਾ-ਭੋਰਾ-ਥੋੜੀ-ਥੋੜੀ । ਰੁਮਕਦੀ-ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਚਲਦੀ । ਅੰਤਾਂ ਦੀ-ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ । ਲੂਹੀ-ਸਾੜੀ । ਭੱਦੀ-ਭੱਦੀ-ਘੁੰਮਦੀ-ਘੁੰਮਦੀ ।

ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ

(ੳ) ਇੱਕ ਰੁੱਤ ਆਏ ਇੱਕ ਰੁੱਤ ਜਾਏ,
ਖੇਲ ਇਹ ਸਾਰਾ ਕੌਣ ਰਚਾਏ ॥
ਪੈਂਦੀ ਰਹੇ ਕਹਿਰ ਦੀ ਸਰਦੀ,
ਠੰਢ ਚ ਦੁਨੀਆਂ ਠੁਰ-ਠੁਰ ਕਰਦੀ ।
ਉੱਚੇ ਪਰਬਤ ਦੀ ਹਰ ਚੋਟੀ,
ਚਿੱਟੀ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢਕ ਜਾਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਰੁੱਤ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਕ ਰੁੱਤ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਰਥਾਤ ਰੁੱਤਾਂ ਦੇ ਬਦਲਣ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਲਗਾਤਾਰ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਮਨ ਵਿਚ ਖ਼ਿਆਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਰੀ ਖੇਡ ਕਿਸ ਨੇ ਰਚਾਈ ਹੋਈ ਹੈ ? ਜਦੋਂ ਕਹਿਰ ਦੀ ਸਰਦੀ ਪੈਣ ਲਗਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਠੰਢ ਵਿਚ ਠੁਰ-ਠੁਰ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।ਠੰਢ ਉਤਰਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ । ਇਸ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਪਹਾੜਾਂ ਦੀ ਹਰ ਇਕ ਚੋਟੀ ਚਿੱਟੀ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢੱਕੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

(ਅ) ਬੜਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਕੱਕਰ, ਕੋਰਾ,
ਰੁੱਤ ਬਦਲਦੀ ਭੋਰਾ-ਭੋਰਾ ।
ਪਤਝੜ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖਾਂ ਉੱਤੋਂ,
ਹਰ ਪੱਤਾ ਸੁੱਕੇ, ਝੜ ਜਾਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਦੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਵਿਚ ਇੰਨੀ ਠੰਢ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹਵਾ ਵਿਚ ਨਮੀ ਦੇ ਕਣ ਜੰਮ ਕੇ ਕੱਕਰ ਤੇ ਕੌਰੇ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਕੇ ਵਦੇ ਹਨ । ਫਿਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਰੁੱਤ ਬਦਲਦੀ ਹੈ । ਪਤਝੜ ਦੀ ਰੁੱਤ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਉਤਲਾ ਹਰ ਪੱਤਾ ਸੁੱਕ-ਸੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਗੁੰਡ-ਮੁੰਡ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

(ੲ) ਮੁੜ ਕੇ ਰੁੱਤ ਬਸੰਤੀ ਆਉਂਦੀ,
ਬਾਗਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲ ਖਿੜਾਉਂਦੀ ।
ਮਿੱਠੀ-ਮਿੱਠੀ ਹਵਾ ਰੁਮਕਦੀ,
ਮਹਿਕ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਪਤਝੜ ਦੀ ਰੁੱਤ ਪਿੱਛੋਂ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਬਾਗਾਂ ਵਿਚ ਫੁੱਲ ਖਿੜਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਨਾਲ ਹੀ ਮਿੱਠੀ-ਮਿੱਠੀ ਰੁਮਕਦੀ ਹਵਾ ਮਹਿਕ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

(ਸ) ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਫਿਰ ਗਰਮੀ ਆਵੇ,
ਧੁੱਪ ਨਾਲ ਪਿੰਡਾ ਲੁਹੀ ਜਾਵੇ ।
ਹਰ ਇੱਕ ਛੱਪੜ, ਟੋਭੇ ਵਿੱਚੋਂ,
ਕੁੱਲ ਪਾਣੀ ਸੁੱਕ ਜਾਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦੇ ਬੀਤਣ ਮਗਰੋਂ ਕਹਿਰ ਦੀ ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਿੰਡੇ ਨੂੰ ਲਹਣ ਵਾਲੀ ਗਰਮ ਯੁੱਪ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਰੁੱਤ ਵਿਚ ਹਰ ਇਕ ਛੱਪੜ-ਟੋਭੇ ਦਾ ਸਾਰਾ ਪਾਣੀ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ

(ਹ) ਅਹੁ ਦੇਖੋ ਹੁਣ ਬੱਦਲ ਛਾਏ,
ਮੋਰਾਂ ਨੇ ਹਨ ਖੰਭ ਫੈਲਾਏ ।
ਛਮ-ਛਮ ਕਰਦੀ ਵਰਖਾ ਆਈ,
ਧਰਤੀ ਸਾਡੀ ਡੁੱਦੀ-ਛਿੰਦੀ,
ਸੂਰਜ ਦੁਆਲੇ ਚੱਕਰ ਲਾਉਂਦੀ,
ਘੁੰਮਦੀ ਜਾਏ, ਘੁੰਮਦੀ ਜਾਏ,
ਨਾਲੇ ਰੁੱਤਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਾਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਪਿੱਛੋਂ ਦੇਖੋ ਅਸਮਾਨ ਵਿਚ ਬੱਦਲ ਛਾ ਗਏ ਹਨ ਤੇ ਮੋਰਾਂ ਨੇ ਖੰਭ ਫੈਲਾ ਕੇ ਪੈਲਾਂ ਪਾਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ । ਛਮ-ਛਮ ਕਰਦੀ ਵਰਖਾ ਦੀ ਰੁੱਤ ਆ ਗਈ ਹੈ । ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਸੂਰਜ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਉਹ ਘੁੰਮਦੀ-ਘੁੰਮਦੀ ਰੁੱਤਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 19 ਭਾਰਤ ਦਾ ਲਾਲ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 19 ਭਾਰਤ ਦਾ ਲਾਲ

I. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਅੱਗੇ ਸਹੀ (✓) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਓ :

(i) ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਚ ਇਸਤਰੀ-ਪਾਤਰ ਦਾ ਕੀ ਨਾਮ ਹੈ ?
(ਉ) ਬਲਬੀਰ ਕੌਰ
(ਅ) ਰਣਬੀਰ ਕੌਰ
(ਇ) ਰਣਧੀਰ ਕੌਰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਰਣਬੀਰ ਕੌਰ ✓

(ii) ਇਕਾਂਗੀ ਵਾਲੀ ਘਟਨਾ ਕਿਸ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਦਿਨ ਵਾਲੀ ਹੈ ?
(ਉ) 26 ਜਨਵਰੀ
(ਅ) 15 ਅਗਸਤ
(ਈ) 2 ਅਕਤੂਬਰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) 26 ਜਨਵਰੀ ✓

(iii) ਮਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੱਚਿਆਂ ਕੋਲ ਕੌਣ ਆ ਗਿਆ ਸੀ ?
(ਉ) ਚਾਚਾ ।
(ਅ) ਤਾਇਆ
(ਇ) ਮਾਮਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਮਾਮਾ । ✓

(iv) ਕੀ ਮਾਮਾ ਅਸਲ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਮਾਮਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਹਾਂ ।
(ਅ) ਨਹੀਂ ।
(ਈ) ਸਕਾ ਮਾਮਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਨਹੀਂ । ✓

(v) ਮਾਮੇ ਦੇ ਭੇਸ ਵਿਚ ਆਏ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਖੁਦ ਨੂੰ ਕਿਸ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਆਇਆ ਦੱਸਿਆ ?
(ਉ) ਸਿੰਘਾਪੁਰ
(ਅ) ਮਲਾਇਆ
(ਇ) ਅਫ਼ਰੀਕਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਮਲਾਇਆ ✓

II. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖ਼ਾਲੀ ਸਥਾਨ ਭਰੋ : ਜ਼ੋਰ-ਜ਼ੋਰ, ਕਸ਼ਮੀਰ, ਅਫ਼ਰੀਕਾ, ਬਾਲਕ, ਡਰ ।
(i) ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ……………… ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ।
(ii) ਸਾਡੇ ਮਾਮਾ ਜੀ ਤਾਂ ……………… ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
(iii) ਸੂਬੇਦਾਰ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ……………. ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ।
(iv) ਦਰਵਾਜ਼ਾ ……………… ਨਾਲ ਖੜਕਦਾ ਹੈ ।
(v) ਤੂੰ ਬਹੁਤ ਸਿਆਣਾ ……………… ਹੈਂ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਡਰ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ।
(ii) ਸਾਡੇ ਮਾਮਾ ਜੀ ਤਾਂ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
(iii) ਸੁਬੇਦਾਰ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ।
(iv) ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਜ਼ੋਰ-ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਖੜਕਦਾ ਹੈ ।
(v) ਤੂੰ ਬਹੁਤ ਸਿਆਣਾ ਬਾਲਕ ਹੈਂ।

III. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋ :
ਜਸ਼ਨ, ਸਟੇਸ਼ਨ, ਹੋਣਹਾਰ, ਨਕਦੀ, ਵੀਰ-ਚੱਕਰ, ਕਸ਼ਟ ।
ਉੱਤਰ :
1.ਜਸ਼ਨ (ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਸਮਾਗਮ) – ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਜੇਤੂ ਧਿਰ ਖੂਬ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾ ਰਹੀ ਸੀ ।
2. ਸਟੇਸ਼ਨ (ਰੁਕਣ ਜਾਂ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਣ ਦੀ ਥਾਂ) – ਗੱਡੀ ਜਲੰਧਰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਚਲ ਪਈ ਹੈ।
3. ਹੋਣਹਾਰ (ਤਰੱਕੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ) – ਇਹ ਬੱਚਾ ਬੜਾ ਹੋਣਹਾਰ ਜਾਪਦਾ ਹੈ । ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਵਿਚ ਹੀ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੰਬਰ ਲੈਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
4. ਨਕਦੀ (ਸਿੱਕੇ ਤੇ ਨੋਟਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮੁਦਰਾ) – ਮੈਂ 50,000 ਰੁਪਏ ਨਕਦ ਦੇ ਕੇ ਇਹ ਮੱਝ ਖ਼ਰੀਦੀ ਸੀ ।
5. ਵੀਰ-ਚੱਕਰ (ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਨੂੰ ਬਹਾਦਰੀ ਬਦਲੇ ਮਿਲਣ ਵਾਲਾ ਕੌਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ) – 26 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਦੋ ਬਹਾਦਰ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀਰ-ਚੱਕਰ ਦੇ ਕੇ ਸਨਮਾਨਿਆ ਗਿਆ ।
6. ਕਸ਼ਟ (ਦੁੱਖ-ਦੇਸ਼) – ਭਗਤਾਂ ਨੇ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਕਸ਼ਟ ਸਹੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਸੀ ? ਉਹ ਕਿਸ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਂ ਸੂਬੇਦਾਰ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਸੀ । ਉਹ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਮਾਮੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਆਏ ਚੋਰ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੇ ਬਹੁਤ ਚਲਾਕੀ ਨਾਲ ਚੋਰ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਵਿਚ ਵਾੜ ਕੇ ਬਾਹਰੋਂ ਕੁੰਡਾ ਲਾ ਦਿੱਤਾ । ਫੇਰ ਉਸ ਨੇ ਬਾਣੇ ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੋਰ ਨੇ ਰੋਸ਼ਨਦਾਨ ਦਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਤੋੜ ਕੇ ਨੱਸਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ । ਪਰ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੇ ਏਅਰ-ਰੀਨ ਚਲਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਹੀ ਰਹਿਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਏਨੇ ਵਿਚ ਪੁਲਿਸ ਆ ਗਈ ਤੇ ਚੋਰ ਫੜਿਆ ਗਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ.4.
ਰਣਬੀਰ ਨੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੂੰ “ਸ਼ੇਰ ਪੁੱਤਰ’ ਕਿਉਂ ਕਿਹਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੇ ਬਹਾਦਰੀ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਚੋਰ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਵਿਚ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਫੇਰ ਉਸ ਨੇ ਹੌਸਲੇ ਨਾਲ ਪੁਲਿਸ ਬੁਲਵਾ ਲਈ । ਜਦੋਂ ਚੋਰ ਰੋਸ਼ਨਦਾਨ ਵਿਚੋਂ ਭੱਜ ਕੇ ਨਿਕਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗਾ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਏਅਰ-ਰੀਨ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਾ ਨਿਕਲਣ ਦਿੱਤਾ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਰਣਬੀਰ ਨੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ‘ਸ਼ੇਰ-ਪੁੱਤਰ’ ਕਿਹਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਾਰੇ ਕੀ ਕਿਹਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਬਾਣੇਦਾਰ ਨੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਨਾਮੀ ਚੋਰ ਫੜਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਦਲੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜ ਸੌ ਰੁਪਏ ਇਨਾਮ ਮਿਲੇਗਾ : ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਰਣਬੀਰ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਭਾਗਾਂਵਾਲੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਘਰ ਬਹਾਦਰ ਪੁੱਤਰ ਜੰਮਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਨਾਂ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰੇਗਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਬਾਰੇ ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਸਤਰਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸ਼ਹੀਦ ਸੂਬੇਦਾਰ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ । ਉਸਦੀ ਭੈਣ ਦਾ ਨਾਂ ਨਿਰਮਲ ਹੈ । ਉਹ ਬੜਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਤੇ ਦਲੇਰ ਲੜਕਾ ਹੈ । ਉਹ ਮਾਮੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਘਰ ਆਏ ਚੋਰ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਸਮਝ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਗੱਲਾਂ ਵਿਚ ਲਾ ਕੇ ਕਮਰੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਏਅਰ ਗੰਨ ਦਾ ਫਾਇਰ ਕਰ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਡਰਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਅੰਤ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਕੋਲ ਫੜਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਬਾਣੇਦਾਰ ਉਸਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸਨੂੰ ਇਨਾਮ ਦੁਆਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਵੀ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਨਕਸ਼ਾ – …………. – ………….
ਸੁਗਾਤ – …………. – ………….
ਜ਼ੇਵਰ – …………. – ………….
ਫੁੱਲ – …………. – ………….
ਚਾਹ – …………. – ………….
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਨਕਸ਼ਾ – मानचित्र – Map
ਸੁਗਾਤ – पुरस्कार – Gift
ਜ਼ੇਵਰ – अभूषण – Ornaments
ਫੁੱਲ – फूल – Flower
ਚਾਹ – चाय – Tea

IV. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ-ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ :
(i) ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਪੰਦਰਾਂ ਕੁ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ
(ii) ਗਲੀ ਸੁੰਨ-ਮਸੁੰਨੀ ਪਈ ਸੀ ।
(iii) ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨੋਟ ਵਿਖਾਏ ।
(iv) ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹਾ ਸਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(v) ਮੇਰਾ ਭਾਣਜਾ ਬਹੁਤ ਹੋਣਹਾਰ ਲੜਕਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਪੰਦਰਾਂ ਕੁ !
(ii) ਸੁੰਨ-ਮਸੁੰਨੀ ।
(iii) ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ।
(iv) ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹਾ ।
(v) ਬਹੁਤ ਹੋਣਹਾਰ ।

V. ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਤੁਸੀਂ ਭਾਰਤ ਦਾ ਲਾਲ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਚੋਂ ਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ ? ਅਚਾਨਕ ਆਈ ਬਿਪਤਾ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਉਸ ਦਾ ਸਾਮਣਾ ਕਰਨਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਸ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਚੋਂ ਅਸੀਂ ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਚਾਨਕ ਆਂਈ ਬਿਪਤਾਂ ਦਾ ਬਹਾਦਰੀ ਤੇ ਮਨ ਦੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਨਾਲ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਸਾਨੂੰ ਨਾ ਘਬਰਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਡਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਹੌਸਲੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਂਤ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤ ਪੈਦਾ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਕੋਈ ਹੱਲ ਨਿਕਲ ਸਕੇ । ਮੌਕਾ ਮਿਲਣ ਉੱਤੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਵੀ ਬੁਲਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ-ਅਸਰ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ, ਰੋਅਬਦਾਰ । ਗੰਭੀਰ-ਜਿਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਤੇ ਕੋਈ ਹਾਵ-ਭਾਵ ਨਾ ਹੋਵੇ । ਆਦਰ-ਸਤਿਕਾਰ (ਜਸ਼ਨ-ਮੌਜ-ਮੇਲਾ । ਡਰਪੋਕਡਰ ਜਾਣ ਵਾਲਾ । ਓਦਣ-ਉਸ ਦਿਨ 1 ਸਟੋਰ-ਸਮਾਨ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਕਮਰਾ । ਅੰਗੀਠੀ ਪੋਸ਼-ਅੰਗੀਠੀ ਉੱਤੇ ਪਾਇਆ ਕੱਪੜਾ । ਫੁਰਤੀ-ਚੁਸਤੀ ! ਸੁਗਾਤ-ਤੋਹਫ਼ਾ । ਖ਼ੁਦ-ਆਪ ॥ ਸਰੀਫ ਲਿਆਓ-ਆਓ । ਸਹਿਮਿਆ-ਡਰਿਆ । ਹਵਾਲਾਤ-ਥਾਣੇ ਵਿਚ ਬਣੀ ਜੇਲ । ਮਹਿਮਾਨ-ਪਾਹੁਣਾ । ਦਲੇਰ-ਹੌਸਲੇ ਵਾਲਾ । ਖੁਸ਼-ਕਿਸਮਤ-ਚੰਗੀ ਕਿਸਮਤ ਵਾਲਾ । ਖ਼ਾਨਦਾਨ-ਟੱਬਰ । ਪਾਜੀ-ਕਮੀਨਾ, ਨੀਚ । ਕਸ਼ਟ-ਦੁੱਖ ।

ਭਾਰਤ ਦਾ ਲਾਲ Summary

ਭਾਰਤ ਦਾ ਲਾਲ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਪਰਦਾ ਉੱਠਣ ਸਮੇਂ ਪੈਂਤੀ ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਇਕ ਗੰਭੀਰ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਇਸਤਰੀ ਰਣਬੀਰ ਅੰਗੀਠੀ ਉੱਪਰ ਪਈ ਫੋਟੋ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਫ਼ੈਦ ਦੁਪੱਟੇ ਨਾਲ ਪੂੰਝ ਕੇ ਆਦਰ ਨਾਲ ਰੱਖਦੀ ਹੈ । ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ 15 ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਹੈ ਤੇ ਧੀ ਨਿਰਮਲ ਸੱਤਾਂ ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਦੀ । ਦੋਵੇਂ ਫੋਟੋ ਅੱਗੇ ਸਿਰ ਚੁਕਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਫੋਟੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਪ ਸੂਬੇਦਾਰ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ।

ਹਣਬੀਰ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਧੂਫ਼ ਧੁਖਾਉਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਉਹ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਹਾਰ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਾਲੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕ ਆਉਂਦੀ ਹੈ । ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਘਰ ਦਾ ਕੁੰਡਾ ਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਲੋਕ 26 ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਦੇਖਣ ਗਏ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਗਲੀ ਖਾਲੀ ਪਈ ਸੀ । ਨਿਰਮਲ ਵੀ ਝਾਕੀਆਂ ਦੇਖਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਰਣਬੀਰ ਦੇ ਜਾਣ ਮਗਰੋਂ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨਿਰਮਲ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਚੋਰ ਆਇਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਬੰਦੂਕ ਨਾਲ ਉਡਾ ਦੇਵੇਗਾ । ਉਹ ਨਿਰਮਲ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਉਣਗੇ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਐਵੇਂ ਉਸਦਾ ਦਿਲ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਹਨ ।

ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਇਕ ਆਦਮੀ ਅੰਦਰ ਝਾਕਦਾ ਹੈ । ਨਿਰਮਲ ਡਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਉਸਦੇ ਪੁੱਛਣ ‘ਤੇ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਪ ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਜੱਫ਼ੀ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਟਿਕਾਣੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ । ਉਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਮਾ ਹੈ ਤੇ ਮਲਾਇਆ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ । ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਮਾ ਤਾਂ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਹੈ । ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਤੋਂ ਆਉਂਦਾ ਰਾਹ ਵਿਚ ਮਲਾਇਆ ਵਿਚ ਰੁਕ ਗਿਆ ਸੀ । ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਾਸੇ ਹੈ ਤੇ ਮਲਾਇਆ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਾਸੇ । ਉਹ ਸਮਝ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਮਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕੋਈ ਚੋਰ ਹੈ । ਮਾਮਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ । ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹੁਣੇ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲੇ ਹਨ । ਕੀ ਉਸਨੂੰ ਰਾਹ ਵਿਚ ਮਿਲੇ ਨਹੀਂ ? ਮਾਮਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਚਿਰ ਪਿੱਛੋਂ ਆਇਆ ਹੈ । ਇਸ਼ ਕਰਕੇ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭੈਣ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪਛਾਣਿਆ ਨਾ ਹੋਵੇ । ਉਸਦਾ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਘਰ ਲੱਭਣ ਵਿਚ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦਾ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਾ !

ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਤੇ ਨਿਰਮਲ ਉਸਨੂੰ ਚਾਹ ਪਾਣੀ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਅਟੈਚੀ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਵਲੈਤੀ ਖਿਡੌਣੇ ਲਿਆਇਆ ਹੈ । ਨਿਰਮਲ ਤੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਪਛਾਣ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਖਿਡੌਣਾ ਉੱਨ੍ਹਾਂ ਇਕ ਦਿਨ ਕਨਾਟ ਪਲੇਸ ਵਿਚ ਦੇਖਿਆ ਸੀ । ਮਾਮਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਤੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਘਰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ । ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣਾ ਘਰ ਆਪ ਹੀ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਕਮਰੇ ਦੇਖਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਰਾਤ ਨੂੰ ਕਿੱਥੇ ਸੌਂਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਆਖਦਾ । ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਹੀ । ਫਿਰ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿੱਥੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ।

ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਉਸਨੂੰ ਸਟੋਰ ਵਿਚ ਭੇਜ ਕੇ ਬਾਹਰੋਂ ਕੁੰਡੀ ਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੜੀ ਫੁਰਤੀ ਨਾਲ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਚੋਰ ਫੜਾਉਣ ਲਈ ਫੋਨ ਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈਂ । ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਉਹ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਅੰਦਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਨਾਮੀ ਚੋਰ ਖੜਕਾ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਕਈ ਘਰਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਮਾਮਾ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ । ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਰਣਬੀਰ ਦੋ-ਚਾਰ ਆਂਢੀਆਂ – ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਨਾਲ ਘਬਰਾਈ ਹੋਈ ਅੰਦਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਤੋਂ ਪੁੱਛਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਗੱਲ ਹੈ । ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਤਾ ਜੀ, ਘਬਰਾਓ ਨਹੀਂ, ਮਾਮਾ ਜੀ ਫੜੇ ਗਏ ਹਨ ।

ਥਾਣੇਦਾਰ ਰਣਬੀਰ ਨੂੰ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਅੱਜ ਇਕ ਨਾਮੀ ਚੋਰ ਨੂੰ ਫੜਿਆ ਹੈ । ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਕਈ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟ ਚੁੱਕਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਪੰਜ ਸੌ ਰੁਪਿਆ ਇਨਾਮ ਮਿਲੇਗਾ । ਫੇਰ ਉਹ ਅੱਗੇ ਹੋਰ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭੈਣ, ਤੂੰ ਬਹੁਤ ਭਾਗਾਂ ਵਾਲੀ ਏ । ਬਹਾਦਰ ਪਿਤਾ ਦੇ ਘਰ ਬਹਾਦਰ ਪੁੱਤਰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ । ਇਹ ਬੱਚਾ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਨਾਂ ਰੋਸ਼ਨ ਕਰੇਗਾ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਲਾਲਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਉਹ ਸਿਪਾਹੀ ਨੂੰ ਚੋਰ ਮਾਮੇ ਨੂੰ ਥਾਣੇ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਆਖਦਾ ਹੈ ! ਰਣਬੀਰ ਅਤੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਵਿਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 18 ਨਕਲ ਕਰੋ ਪਰ ਕੀਹਦੀ? Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 18 ਨਕਲ ਕਰੋ ਪਰ ਕੀਹਦੀ?

I. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ :

(i) ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਨੇ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸਭਾ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ?
(ੳ) ਇੱਕ
(ਅ) ਤਿੰਨ
(ਈ) ਪੰਜ ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਪੰਜ ।

(ii) ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੇ ਸੋਹਣੇ ਫੁਲਕੇ ਬਣਾਉਂਦਿਆਂ ਕਿਸ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ?
(ੳ) ਮਾਮੀ ਨੂੰ ।
(ਅ) ਦਾਦੀ ਨੂੰ
(ਈ) ਰੀਤਇੰਦਰ ਨੂੰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਦਾਦੀ ਨੂੰ

(iii) ਚੰਗੇ ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ਚੰਗੀ ਲਗਦੀ ਸੀ ?
(ੳ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਨਾ
(ਅ) ਦੇਖਣਾ
(ਈ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨਾ ।

(iv) ਸੰਸਾਰ-ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਲਵਾਨ ਕਿਹੜਾ ਸੀ ?
(ੳ) ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
(ਅ) ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ
(ਇ) ਹਤੀਰਥ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ

(v) ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਵਰਜਿਆ ?
(ਉ) ਇਧਰ-ਉਧਰ ਝਾਕਣ ਤੋਂ
(ਅ) ਇਮਤਿਹਾਨ ਦੇਣ ਤੋਂ ।
(ਇ) ਨਕਲ ਕਰਨ ਤੋਂ
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਨਕਲ ਕਰਨ ਤੋਂ

II. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਰੀਤਇੰਦਰ ਨੇ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਦੇ ਗੁਣ ਕਿੱਥੋਂ ਸਿੱਖੇ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਤੋਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉਦਾਹਰਨ ਨੰਬਰ ਤਿੰਨ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦੀ ਕੀ ਰੁਚੀ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਚੰਗੇ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਲਿਖਣ ਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੰਸਾਰ-ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਲਵਾਨ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਕਿਸ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਲਿਖੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਰਿਆਮ ਸੰਧੂ ਨੇ ।

III. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਅਸੀਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਕਿਵੇਂ ਸਿੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ?
ਉੱਤਰ :
ਦੁਜਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੁਣ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰ ਕੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰ ਕੇ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਰੀਤਇੰਦਰ ਦੀ ਟੀਮ ਫ਼ਸਟ ਆਉਣ ਦਾ ਕੀ ਕਾਰਨ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਰੀਤਇੰਦਰ ਨੇ ਟੀ.ਵੀ., ਰੇਡੀਓ ਤੇ ਦੀਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਦੇ ਸਟੇਜ ਉੱਤੇ ਭਰੋਸੇ ਨਾਲ ਖੜੇ ਹੋਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ, ਆਪਸੀ ਤਾਲ-ਮੇਲ, ਅਵਾਜ਼ ਦੀ ਤਾਕਤ ਤੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਲੋੜੀਂਦਾ ਕਾਬੂ ਰੱਖਣ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿਣ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਤੇ ਉਸ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਰੰਗ ਭਰਨ ਕਰਕੇ ਉਹ ਫ਼ਸਟ ਰਹੀ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਲਿਖਾਈ ਕਿਵੇਂ ਸੁੰਦਰ ਬਣਾਈ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਲੇਖਕ ਦੀ ਲਿਖਾਈ ਸੋਹਣੀ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਸੋਹਣੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਸੁੰਦਰ ਲਿਖਾਈ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਦੇਖਦਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਰਗੇ ਅੱਖਰ ਪਾਉਣ ਦੇ ਯਤਨ ਕਰਦਾ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਸਦੀ ਲਿਖਾਈ ਸੁੰਦਰ ਬਣ ਗਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦੀ ਲਿਖਣ ਦੀ ਕਲਾ ਕਿਹੋ-ਜਿਹੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਰਿਆਮ ਸੰਧੂ ਦੀ ਲਿਖਣ ਕਲਾ ਕਮਾਲ ਦੀ ਹੈ । ਸਾਨੂੰ ਉਸਦੀ ਰੀਸ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸ ਜਿਹਾ ਲਿਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਉਸਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਲੇਖਣੀ ਵੀ ਕਮਾਲ ਦੀ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸਭਾ ਤਾੜੀਆਂ ਨਾਲ ਗੂੰਜ ਉੱਠੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਦੋਂ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਤੇ ਚੰਗੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਇਮਤਿਹਾਨ ਵਿਚ ਨਕਲ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਸਾਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਹੀ ਮਿਹਨਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਕਲ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ । ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਕੂਲ ਹੋਰਨਾਂ ਸਕੂਲਾਂ ਲਈ ਇਕ ਮਿਸਾਲ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸਭਾ ਤਾੜੀਆਂ ਨਾਲ ਗੂੰਜ ਉੱਠੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋਨੀਝ ਨਾਲ ਤੱਕਣਾ, ਸਿਖਾਂਦਰੂ, ਤਾਲ-ਮੇਲ, ਰੀਸ, ਮਿਹਨਤ, ਇਕਾਗਰ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਨੀਝ ਨਾਲ ਤੱਕਣਾ (ਧਿਆਨ ਟਿਕਾ ਕੇ ਦੇਖਣਾ) – ਜ਼ਰਾ ਨੀਝ ਨਾਲ ਦੇਖੇਂਗਾ, ਤਾਂ ਸੁਈ ਲੱਭ ਜਾਵੇਗੀ । ਐਥੇ ਹੀ ਹੈ ਕਿਤੇ ।
2. ਸਿਖਾਂਦਰੂ (ਸਿੱਖਣ ਵਾਲੇ) – ਮਨਜੀਤ ਤਾਂ ਅਜੇ ਸਿਖਾਂਦਰੂ ਮੋਟਰ-ਮਕੈਨਿਕ ਹੀ ਹੈ, ਜਦ ਕਿ ਗੁਣਵੰਤ ਮਾਹਿਰ ।
3. ਤਾਲ-ਮੇਲ (ਜੋੜ-ਮੇਲ) – ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜ਼ਿੰਦੇ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਸਾਜ਼ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਤਾਲ-ਮੇਲ ਬਿਠਾ ਕੇ ਵਜਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
4. ਰੀਸ (ਨਕਲ ਕਰਨੀ) – ਬੱਚੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਰੀਸ ਨਾਲ ਹੀ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਸਿੱਖ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
5. ਮਿਹਨਤ (ਕਿਰਤ, ਮਜ਼ਦੂਰੀ) – ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਹੀ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ।
6. ਇਕਾਗਰ (ਧਿਆਨ ਟਿਕਾ ਕੇ) – ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਇਕਾਗਰ ਹੋ ਕੇ ਪੜ੍ਹਾ ਰਹੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋਨੀਝ ਨਾਲ, ਹੁਨਰ, ਸੰਗਤ, ਸੁੰਦਰ, ਕਮਾਲ ।
(i) ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਦਾਦੀ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਨੂੰ …….. ਦੇਖਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ।
(ii) ਚੰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ……….. ਨੂੰ ਹਿਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
(iii) ਚੰਗੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ……… ਕਰੋ ।
(iv) ਮੇਰੀ ਲਿਖਾਈ ਬਹੁਤ ………… ਹੈ ।
(v) ਲੇਖਕ ਦੀ ਲਿਖਣ-ਕਲਾ ਬਹੁਤ …………. ਦੀ ਸੀ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਦਾਦੀ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਨੂੰ ਨੀਝ ਨਾਲ ਦੇਖਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ।
(ii) ਚੰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
(iii) ਚੰਗੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਕਰੋ ।
(iv) ਮੇਰੀ ਲਿਖਾਈ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਹੈ ।
(v) ਲੇਖਕ ਦੀ ਲਿਖਣ-ਕਲਾ ਬਹੁਤ ਕਮਾਲ ਦੀ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਲਿਖੋ –
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਟੀਮ – ……….. – ……………
ਸੁੰਦਰ – ………… – …………..
ਕਵੀ – ………… – …………..
ਅਧਿਆਪਕ – ………… – …………..
ਵਿਦਿਆਰਥੀ – ………… – …………..
ਸਕੂਲ – ………… – …………..
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਟੀਮ – टीम – Team
ਸੁੰਦਰ – सुन्दर – Beautiful
ਕਵੀ – कवि – Poet
ਅਧਿਆਪਕ – अध्यापक – Teacher
ਵਿਦਿਆਰਥੀ – विद्यार्थी – Student
ਸਕੂਲ – पाठशाला – School

IV. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੋ : ਉਸਤਾਦ, ਸਵਰਗ, ਸੁੰਦਰ, ਸਫਲ, ਲਾਇਕ ।
ਉੱਤਰ :
ਉਸਤਾਦ – ਸ਼ਗਿਰਦ
ਸਵਰਗ – ਨਰਕ
ਸੁੰਦਰ – ਭੱਦਾ
ਸਫਲ – ਅਸਫਲ
ਲਾਇਕ – ਨਲਾਇਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇਕ ਵਚਨ/ਬਹੁਵਚਨ ਬਣਾਓਕਵੀ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ, ਲੜਕੀ, ਮਾਪੇ, ਤਾੜੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀ – ਕਵੀਆਂ
ਵਿਦਿਆਰਥੀ – ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ
ਲੜਕੇ – ਲੜਕੀਆਂ
ਮਾਪੇ – ਮਾਪੇ/ਮਾਪਿਆਂ
ਤਾੜੀ – ਤਾੜੀਆਂ

V. ਅਧਿਆਪਕ ਲਈ

ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਲਿਖਣ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਾਉਣ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਡਾਇੰਗ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਰ-ਡਾਇੰਗ ਦਾ ਇਕ ਯੰਤਰ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਗੋਲ ਦਾਇਰੇ ਵਾਹੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਰੜੇ ਹੋਏ-ਖ਼ਸਤਾ, ਪੱਕੇ ਹੋਏ । ਨੀਝ ਨਾਲ-ਨਜ਼ਰ ਟਿਕਾ ਕੇ ਰੀਝ ਨਾਲ-ਚਾਅ ਨਾਲ ।ਉਸਤਾਦ-ਗੁਰੂ, ਸਿਖਾਉਣ ਵਾਲਾ । ਸਿਖਾਂਦਰੂ-ਸਿੱਖਣ ਵਾਲਾ । ਕਵੀਸ਼ਰੀਕਵਿਤਾ ਜੋੜਨੀ ਤੇ ਬੋਲਣੀ ਫ਼ਸਟ-ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ । ਗੁਰ-ਤਰੀਕੇ, ਨਿਯਮ । ਉੱਘੇਮਸ਼ਹੁਰ ਦਿਵਾਨ-ਉਹ ਮਕਾਨ, ਜਿੱਥੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਹੁਦੇਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਬੈਠ ਕੇ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰਾ ਕਰੇ ਜਾਂ ਜਿੱਥੇ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਖਿਆਨ ਹੋਣ । ਪੱਲੇ ਬੰਨ੍ਹਣਾ-ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ, ਅਪਣਾ ਲੈਣਾ । ਟੀਮ-ਟੋਲੀ । ਸ਼ਬਦ-ਭੰਡਾਰ-ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ । ਜਾਚ-ਤਰੀਕਾ । ਰੀਸ-ਨਕਲ । ਸੰਗਤ ਕਰਨਾ-ਕਿਸੇ ਬੰਦੇ ਜਾਂ ਟੋਲੀ ਨਾਲ ਮਿਲ-ਜੁਲ ਕੇ ਰਹਿਣਾ । ਡਾਢੀ-ਬਹੁਤ । ਸਾਬਤ ਸਿੱਧ । ਚਿਤ-ਮਨ । ਇਕਾਗਰ ਕਰ ਕੇ-ਟਿਕਾ ਕੇ । ਝਾਕਣ-ਵੇਖਣ । ਮਿਸਾਲ-ਉਦਾਹਰਨ ।

ਨਕਲ ਕਰੋ ਪਰ ਕੀਹਦੀ? Summary

ਨਕਲ ਕਰੋ ਪਰ ਕੀਹਦੀ? ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਨੇ ਸਾਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹੀ ਦਿਨ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸਭਾ ਵਿਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਪੰਜ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਣਨ । ਪਹਿਲੀ ਇਹ ਕਿ ਕੋਈ ਸਿਆਣੀ ਔਰਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਬਣਾਏ ਹੋਏ ਫੁਲਕਿਆਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਕਰਦਿਆਂ ਕਹਿ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਤਲੇ-ਪਤਲੇ, ਸੁੰਦਰ ਤੇ ਗੋਲ ਫੁਲਕੇ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ । ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸਨੇ ਫੁਲਕੇ ਬਣਾਉਣੇ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੀ ਦਾਦੀ ਜੀ ਤੋਂ ਤੇ ਫਿਰ . ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰ ਕੇ ਤੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਅਕਲ ਵਰਤ ਕੇ ਸਿੱਖੇ ਹਨ । ਸਿਆਣੀ ਔਰਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਠੀਕ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੈ ।

ਇਹ ਸਿਖਲਾਈ ਕੇਂਦਰ ਤਾਂ ਹੁਣ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਹਨ । ਪਹਿਲਾਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਵੇਖ ਕੇ ਅਰਥਾਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਸਿੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿਤਾ ਕੋਲੋਂ ਪੁੱਤਰ ਤੇ ਮਾਂ ਕੋਲੋਂ ਧੀ ਅਤੇ ਉਸਤਾਦ ਕੋਲੋਂ ਸਿਖਾਂਦਰੂ ਸਿੱਖ ਲੈਂਦੇ ਸਨ । ਦੂਜੀ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਗਾਇਨ-ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਰੀਤਇੰਦਰ ਦੀ ਟੀਮ ਫ਼ਸਟ ਆਈ, ਤਾਂ ਪੁੱਛਣ ‘ਤੇ ਉਸਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਉੱਘੇ ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਭਾਵੇਂ ਟੀ. ਵੀ. ਉੱਤੇ ਹੋਵੇ, ਰੇਡੀਓ ਉੱਤੇ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦੀਵਾਨ ਵਿਚ, ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਟੇਜ ਉੱਤੇ ਭਰੋਸੇ ਨਾਲ ਖੜਾ ਹੋਣਾ, ਆਪਸੀ ਤਾਲ-ਮੇਲ, ਅਵਾਜ਼ ਦੀ ਤਾਕਤ ਤੇ ਲੋੜੀਂਦਾ ਕਾਬੂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਪੱਲੇ ਬੰਨ੍ਹ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨਾ ਉਸਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲਗਦਾ ਹੈ । ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਟੀਮ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਰੰਗ ਉੱਭਰਦਾ ਹੈ ।

ਤੀਜੀ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਕਿਸੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦੀ ਰੀਝ ਚੰਗੇ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਲਿਖ ਸਕਣ ਦੀ ਸੀ । ਉਹ ਚੰਗੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਿਖਣ ਦੇ ਢੰਗ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ । ਉਹ ਦੇਖਦਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਬਹੁਤਾ ਸ਼ਬਦ-ਭੰਡਾਰ ਸੀ ਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਅਨੋਖੀ ਜਾਚ ਸੀ । ਕਈਆਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨਵੇਂ ਸਨ ।ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੀਸ ਅਰਥਾਤ ਨਕਲ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ । ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪ ਲਿਖਣ ਲਗਦਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰਾ ਤੇ ਸੋਹਣਾ ਲਿਖਦਾ । ਇਹ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੀ ਹੋਇਆ । ਚੌਥੀ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਇਕ ਬੰਦੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਉਸਦੀ ਲਿਖਾਈ ਸੋਹਣੀ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੀ ਸੋਹਣੀ ਲਿਖਾਈ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਵਰਗੇ ਸੋਹਣੇ ਅੱਖਰ ਲਿਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਦੀ ਲਿਖਾਈ ਸੋਹਣੀ ਹੋਣ ਲੱਗੀ । ਫਿਰ ਤੇਜ਼ ਲਿਖਦਿਆਂ ਵੀ ਉਹ ਸੋਹਣੀ ਹੋਣ ਲੱਗੀ । ਇਸ ਨਾਲ ਉਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਮਿਲਦੀ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਹ ਚੰਗੀ ਲਗਦੀ ।

ਪੰਜਵੀਂ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਲਵਾਨ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਵਿਚ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਹੀ ਇਕ ਗੱਲ ਧਿਆਨ-ਯੋਗ ਹੈ, “ਅਸਲ ਵਿਚ ਮੈਂ ਹਰ ਥਾਂ ਤੋਂ, ਹਰ ਭਲਵਾਨ ਤੋਂ ਹਰ ਵੇਲੇ ਕੁੱਝ ਨਾ ਕੁੱਝ ਸਿੱਖਣ ਵਲ ਧਿਆਨ ਦਿੰਦਾ ਆਇਆ ਹਾਂ । ਜਿਸ ਤੋਂ ਵੀ ਮੈਂ ਕੁੱਝ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਮੇਰਾ ਗੁਰੂ ਹੈ । ਇਹ ਜੀਵਨੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ ਵਰਿਆਮ ਸੰਧੂ ਦੀ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਹੈ । ਉਸ ਦੀ ਲਿਖਣ-ਕਲਾ ਵੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ ।

ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਕਹਿ ਕੇ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੋਈ ਦੱਸੇ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਤੋਂ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਦਸਵੀਂ ਦੇ ਸਮਝਦਾਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਰਤੀਰਬ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚੰਗੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੇ ਚੰਗੇ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰੋ । ਇਹ ਨਕਲ ਮਾੜੀ ਨਹੀਂ । ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਉਸਨੂੰ “ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸਦੀ ਗੱਲ ਠੀਕ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਇਮਤਿਹਾਨ ਵਿਚ ਨਕਲ ਕਰਨੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ । ਇਮਤਿਹਾਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਕਲ ਵਰਤਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਕਾਗਰ-ਚਿੱਤ ਹੋ ਕੇ ਹਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਦੇਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਧਰ-ਉਧਰ ਝਾਕਣ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਵੀ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੋਰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅੱਜ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਸਾਲ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ ਹੈ । ਸਭ ਨੂੰ ਖੂਬ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਮਤਿਹਾਨ ਵਿਚ ਨਕਲ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 16 ਮਹਾਨ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 16 ਮਹਾਨ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ

I. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ :

(i) ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਕਿਹੜਾ ਕੰਮ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਵਿਹਲੇ ਬੈਠਣਾ
(ਅ) ਪੜ੍ਹਨਾ
(ਈ) ਲੜਨਾ ।

(ii) ਸਾਨੂੰ ਬੋਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ :
(ਉ) ਕੌੜਾ
(ਅ) ਫਿੱਕਾ
(ਇ) ਮਿੱਠਾ ।

(iii) ਕੁਰਸੀ ‘ਤੇ ਬੈਠਦਾ ਹੈ :
(ਉ) ਮਿਹਨਤੀ
(ਅ) ਵਿਹਲੜ
(ਇ) ਕੰਮ-ਚੋਰ ।

(iv) ਕਾਪੀ ‘ਤੇ ਲਿਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ :
(ੳ) ਕਾਹਲੀ-ਕਾਹਲੀ
(ਅ) ਸੋਹਣਾ-ਸੋਹਣਾ
( ਛੇਤੀ-ਛੇਤੀ ।

(v) ਅਸੀਂ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ :
(ਉ) ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ
(ਅ) ਵਰਦੀ ਪਾ ਕੇ :
(ਇ) ਰੰਗ-ਬਰੰਗੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ ।

ਉੱਤਰ :
(i) ਪੜ੍ਹਨਾ ।
(ii) ਮਿੱਠਾ ।
(iii) ਮਿਹਨਤੀ । :
(iv) ਸੋਹਣਾ-ਸੋਹਣਾ ।
(v) ਵਰਦੀ ਪਾ ਕੇ ।

II. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੱਚਾ ਕੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਨਹਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਿੱਦਿਆ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਅਸੀਂ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਫਲ ਹੋਣ ਲਈ ਕੀ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਿਹਨਤ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬੱਚਾ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਕੀ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਬਸਤਾ ।

III. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਾਵਿ-ਸਤਰਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰੋ
(i) ਜਿੱਥੇ ਹੋਵੇ ਬੈਠਣਾ, ਮੈਂ ਕਰਾਂ ਸਫ਼ਾਈ ।
……………………………. ।
(ii) ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਅਧਿਆਪਕਾਂ, ਨੇ ਗੱਲ ਸਿਖਾਈ ।
………………………………………… ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਜਿੱਥੇ ਹੋਵੇ ਬੈਠਣਾ, ਮੈਂ ਕਰਾਂ ਸਫ਼ਾਈ ॥
ਸੋਹਣੀ-ਸੋਹਣੀ ਕਾਪੀਆਂ ‘ਤੇ ਕਰਾਂ ਲਿਖਾਈ ।

(ii) ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਅਧਿਆਪਕਾਂ, ਨੇ ਗੱਲ ਸਿਖਾਈ ।
ਮਿਹਨਤ ਨੇ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ ਸਫਲ ਬਣਾਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਾਕ ਬਣਾਓਬਸਤਾ, ਵਰਦੀ, ਮਹਿਕ, ਮਿਹਨਤ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਫੜ ਕੇ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਬਸਤਾ (ਬੈਗ, ਇਕ ਵਧੀਆ, ਬਹੁਤੀਆਂ ਜੇਬਾਂ ਤੇ ਜਿੱਪ ਵਾਲਾ ਝੋਲਾ) – ਬੱਚਾ ਬਸਤੇ ਵਿਚ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪਾ ਕੇ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਗਿਆ ।
2. ਵਰਦੀ (ਯੂਨੀਫ਼ਾਰਮ, ਨਿਸਚਿਤ ਕਿਸਮ ਦਾ ਪਹਿਰਾਵਾ) – ਸਾਰੇ ਫ਼ੌਜੀ ਵਰਦੀ ਪਹਿਨ ਕੇ ਪਰੇਡ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
3. ਮਹਿਕ (ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ) – ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਫੁੱਲ ਵਿਚੋਂ ਕਿੰਨੀ ਮਨਮੋਹਕ ਮਹਿਕ ਆ ਰਹੀ ਹੈ ।
4. ਮਿਹਨਤ (ਸਖ਼ਤ ਕਿਰਤ, ਮਜ਼ਦੂਰੀ) – ਵਿਚਾਰਾ ਮਿਹਨਤ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰ ਕੇ ਰੋਟੀ ਕਮਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
5. ਜ਼ਿੰਦਗੀ (ਜੀਵਨ) – ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
6. ਫੜ ਕੇ (ਹੱਥ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਕਾਬੂ ਕਰ ਕੇ) – ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਚੋਰ ਨੂੰ ਫੜ ਕੇ ਖੂਬ ਕੁੱਟਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਇੱਕੋ-ਜਿਹੇ ਤੁਕਾਂਤ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜੇ ਚੁਣੋ :
ਨਹਾਵਾਂ – ………….
ਜਾਵਾਂ – …………..
ਸਫ਼ਾਈ – ………….
ਸਿਖਾਈ – …………..
ਫੜ ਕੇ – ……………
ਉੱਤਰ :
ਨਹਾਵਾਂ – ਹਿਲਾਵਾਂ
ਜਾਵਾਂ – ਖਾਵਾਂ
ਸਫ਼ਾਈ – ਰਜਾਈ
ਸਿਖਾਈ – ਲਿਖਾਈ
ਫੜ ਕੇ – ਜੜ ਕੇ ।

IV. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਹੀ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ-
ਨਾਂਵ – ਖੇਡਣਾ
ਪੜਨਾਂਵ – ਮਿੱਠਾ ਬੋਲਣਾ
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਅਧਿਆਪਕ
ਕਿਰਿਆ – ਉਹ
ਕਿਰਿਆ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਸੋਹਣਾ
ਉੱਤਰ :
ਨਾਂਵ – ਅਧਿਆਪਕ
ਪੜਨਾਂਵ – ਉਹ
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਸੋਹਣਾ
ਕਿਰਿਆ – ਖੇਡਣਾ
ਕਿਰਿਆ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਮਿੱਠਾ ਬੋਲਣਾ !

V. ਰਚਨਾਤਮਿਕ ਕਾਰਜ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਬਾਰੇ 10 ਸਤਰਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ-ਦੇਖੋ ਅਗਲੇ ਸਫ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ‘ਲੇਖ-ਰਚਨਾ’ ਵਾਲੇ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ‘ਮੇਰਾ ਸਕੂਲ) ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਚੰਗੇ ਬੱਚੇ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਆਦਤਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
1, ਚੰਗਾ ਬੱਚਾ ਸਵੇਰੇ ਸਵੱਖਤੇ ਉੱਠ ਕੇ ਨਹਾਉਂਦਾ-ਧੋਦਾ ਤੇ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
2. ਚੰਗਾ, ਬੱਚਾ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦਿਲ ਲਾ ਕੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
3. ਚੰਗਾ ਬੱਚਾ ਸਹਿਪਾਠੀਆਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।
4. ਚੰਗਾ ਬੱਚਾ ਮਾਪਿਆਂ ਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
5. ਚੰਗਾ ਬੱਚਾ ਸਦਾ ਸੱਚ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਤੜਕੇ-ਸਵੇਰੇ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ, ਮੂੰਹ-ਹਨੇਰਾ ।

ਕਾਵਿ-ਟੋਟਿਆਂ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ

(ਉ) ਜਾਵਾਂ ਰੋਜ਼ ਸਕੂਲ ਨੂੰ, ਮੈਂ ਬਸਤਾ ਫੜ ਕੇ ।
ਸੇਵਾ ਕਰਨੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ, ਮੈਂ ਵਿੱਦਿਆ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ।
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਠ ਕੇ, ਮੈਂ ਰੋਜ਼ ਨਹਾਵਾਂ ।
ਲੇਟ ਕਦੇ ਨਾ ਹੋਂਵਦਾ, ਨਿੱਤ ਉੱਠਾਂ ਤੜਕੇ,
ਉਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਆਪਣੀ, ਮੈਂ ਵਰਦੀ ਪਾਵਾਂ ।
ਜਾਵਾਂ ਰੋਜ਼ ਸਕੂਲ ……………..।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਬੱਚਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਬਸਤਾ ਫੜ ਕੇ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ । ਮੇਰਾ ਉਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਵਿੱਦਿਆ ਪੜ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਾਂ । ਮੈਂ ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਹਾਉਂਦਾ ਹਾਂ । ਹਰ ਸਵੇਰੇ ਤੜਕੇ ਉੱਠ ਪੈਣ ਕਰਕੇ ਹੀ ਮੈਂ ਕਦੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਲੇਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਨਹਾਉਣ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਰੋਜ਼ ਮੈਂ ਸਕੂਲ ਦੀ ਵਰਦੀ ਪਾਉਂਦਾ ਹਾਂ ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ।

(ਅ) ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਸਕੂਲ ਦਾ, ਵੀ ਕਰਕੇ ਜਾਵਾਂ ।
ਮਿੱਠਾ-ਮਿੱਠਾ ਬੋਲ ਕੇ, ਮੈਂ ਮਹਿਕ ਖਿੰਡਾਵਾਂ ।
ਸਭ ਨੂੰ ਕਰਾਂ ਪਿਆਰ, ਮੈਂ ਕੀ ਲੈਣਾ ਲੜਕੇ ।
ਜਾਵਾਂ ਰੋਜ਼ ਸਕੂਲ ……….।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਬੱਚਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਘਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮਿਲਿਆ ਕੰਮ ਕਰ ਕੇ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ । ਮੈਂ ਸਭ ਨਾਲ ਮਿੱਠਾ ਬੋਲ ਕੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਖਿਲਾਰਦਾ ਹਾਂ । ਮੈਂ ਸਭ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ | ਭਲਾ, ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਲੜ ਕੇ ਕੀ ਲੈਣਾ ਹੈ ? ਮੈਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਬਸਤਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ।

(ਈ) ਜਿੱਥੇ ਹੋਵੇ ਬੈਠਣਾ, ਮੈਂ ਕਰਾਂ ਸਫ਼ਾਈ ।
ਸੋਹਣੀ-ਸੋਹਣੀ ਕਾਪੀਆਂ ‘ਤੇ ਕਰਾਂ ਲਿਖਾਈ ।
ਮੋਤੀ ਵਾਂਗੂੰ ਅੱਖਰਾਂ, ਨੂੰ ਲਿਖਾਂ ਮੈਂ ਜੜ ਕੇ ।
ਜਾਵਾਂ ਰੋਜ਼ ਸਕੂਲ ………………।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਬੱਚਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਜਿੱਥੇ ਬੈਠਦਾ ਹਾਂ, ਉੱਥੇ ਸਫ਼ਾਈ ਕਰ ਕੇ ਬੈਠਦਾ ਹਾਂ । ਮੈਂ ਕਾਪੀਆਂ ਉੱਤੇ ਸੋਹਣੀ-ਸੋਹਣੀ ਲਿਖਾਈ ਕਰਦਾ ਹਾਂ । ਮੈਂ ਸੋਹਣੇ ਅੱਖਰਾਂ ਨੂੰ ਮੋਤੀਆਂ ਵਾਂਗ ਜੋੜ ਕੇ ਸੁੰਦਰ ਲਿਖਾਈ ਕਰਦਾ ਹਾਂ । ਮੈਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਬਸਤਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ।

(ਸ) ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਅਧਿਆਪਕਾਂ, ਨੇ ਗੱਲ ਸਿਖਾਈ ।
ਮਿਹਨਤ ਨੇ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਹੈ ਸਫਲ ਬਣਾਈ ।
ਮਿਹਨਤੀ ਬੰਦਾ ਬੈਠਦਾ, ਹੈ ਕੁਰਸੀ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ।
ਜਾਵਾਂ ਰੋਜ਼ ਸਕੂਲ ਨੂੰ, ਮੈਂ ਬਸਤਾ ਫੜ ਕੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਬੱਚਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਬਸਤਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ । ਸਾਨੂੰ ਸਾਡੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੇ ਇਹ ਗੱਲ ਸਿਖਾਈ ਹੈ ਕਿ ਮਿਹਨਤ ਹੀ ਬੰਦੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸਫਲ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਮਿਹਨਤੀ ਬੰਦਾ ਹੀ ਅਖ਼ੀਰ ਉੱਚੇ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਕੁਰਸੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠਦਾ ਹੈ ।