Prasanna

Punjab State Board PSEB 8th Class Maths Book Solutions Chapter 6 ਵਰਗ ਅਤੇ ਵਰਗਮੂਲ InText Questions and Answers.

PSEB 8th Class Maths Solutions Chapter 6 ਵਰਗ ਅਤੇ ਵਰਗਮੂਲ InText Questions

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
(i) 30 ਅਤੇ 40
(ii) 50 ਅਤੇ 60.
ਹੱਲ:
(i) 30 ਅਤੇ 40 ਦੇ ਵਿਚ ਸੰਖਿਆ 36 ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਹੈ ।
(ii) 50 ਅਤੇ 60 ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੀ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੀ ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ ? ਅਸੀਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ?
(i) 1057
(ii) 23453
(iii) 7928
(iv) 222222
(v) 1069
(vi) 2061.
ਹੱਲ:
(i) 1057
1057 ਵਿਚ 7 ਇਸਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ ਹੈ ।
∴ 1057 ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

(ii) 23453
23453 ਵਿਚ 3 ਇਸਦਾ ਇਕਾਈ ਅੰਕ ਹੈ ।
∴ 23453 ਪੁਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

(iii) 7928
7928 ਵਿਚ 8 ਇਸਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ ਹੈ ।
∴ 7928 ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

(iv) 222222
222222 ਵਿਚ 2 ਇਸਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ ਹੈ ।
∴ 222222 ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

(v) 1069 ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
(vi) 2061 ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਟਿੱਪਣੀ : 2, 3, 7 ਜਾਂ 8 ਵਿਚ ਖਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਕਦੇ ਵੀ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ।

ਪੰਜ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਲਿਖੋ ਜਿਸ ਦੇ ਇਕਾਈ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਇਹ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ।
ਹੱਲ:
217, 168, 90, 4000, 143 ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੰਜ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਲਿਖੋ ਜਿਸ ਦੇ ਇਕਾਈ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਨਹੀਂ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਇਹ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ।
ਹੱਲ:
82, 93, 187, 248, 4000 ਆਦਿ ।

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
(123)², (77)², (82)², (161)², (109)² ਵਿਚੋਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਅੰਕ 1’ਤੇ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਹੱਲ:
(123)² = 15129
(77)² = 5929
(82)² = 6724
(161)² = 25921
(109)² = 11881
ਇਸ ਲਈ (161)² ਅਤੇ (109)² ਅੰਕ 1 ਉੱਤੇ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਇਕਾਈ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ 6 ਅੰਕ ਹੋਵੇਗਾ ?
(i) 19²
(ii) 24²
(iii) 26²
(iv) 36²
(v) 34²
ਹੱਲ:
(i) 19² = 361
ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 1

(ii) 24² = 576
ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 6

(iii) 26² = 676
ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 6

(iv) 36² = 1296
ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 6

(v) 34² = 1156
ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 6.

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਰਗ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਇਕਾਈ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ ?
(i) 1234
(ii) 26387
(iii) 52698
(iv) 99880
(v) 21222
(vi) 9106.
ਹੱਲ:
(i) 1234
ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 4
∴ ਇਕਾਈ ਅੰਕ ਦਾ ਵਰਗ = (4)² = 16 ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਵਰਗ ਦਾ ਇਕਾਈ ਅੰਕ = 6.

(ii) 26387
ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 7.
∴ ਇਕਾਈ ਅੰਕ ਦਾ ਵਰਗ = (7)² = 49 ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਵਰਗ ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 9.

(iii) 52698
ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 8
∴ ਇਕਾਈ ਅੰਕ ਦਾ ਵਰਗ = (8)² = 64 ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਵਰਗ ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 4

(iv) 99880
ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 0
∴ ਇਕਾਈ ਅੰਕ ਦਾ ਵਰਗ = ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਵਰਗ ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 0.

(v) 21222
ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 2
∴ ਇਕਾਈ ਅੰਕ ਦਾ ਵਰਗ = (2)² = 4 ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਵਰਗ ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 4.

(vi) 9106
ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 6
∴ ਇਕਾਈ ਅੰਕ ਦਾ ਵਰਗ = (6)² = 36 ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਵਰਗ ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 6.

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਰਗ ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ/ਜਿਸਤ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹੋਣਗੇ । ਕਿਉਂ ?
(i) 727
(ii) 158
(iii) 269
(iv) 1980.
ਹੱਲ:
(i) 727
ਕਿਉਂਕਿ ਸੰਖਿਆ 727 ਇਕ ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆ ਹੈ ।
∴ ਇਸਦਾ ਵਰਗ ਵੀ ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ।

(ii) 158
ਕਿਉਂਕਿ ਸੰਖਿਆ 158 ਇਕ ਜਿਸਤ ਸੰਖਿਆ ਹੈ ।
∴ ਇਸਦਾ ਵਰਗ ਵੀ ਜਿਸਤ ਸੰਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ।

(iii) 269
ਕਿਉਂਕਿ ਸੰਖਿਆ 269 ਇਕ ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆ ਹੈ ।
∴ ਇਸਦਾ ਵਰਗ ਵੀ ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ।

(iv) 1980
ਕਿਉਂਕਿ ਸੰਖਿਆ 1980 ਵਿਚ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ 0 ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਜਿਸਤ ਸੰਖਿਆ ਹੈ ।
∴ ਇਸਦੇ ਵਰਗ ਵਿਚ ਵੀ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ 0 ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਹ ਜਿਸਤ ਸੰਖਿਆ ਹੋਵੇਗੀ ।
ਟਿੱਪਣੀ : (i) ਜਿਸਤ ਸੰਖਿਆ ਦਾ ਵਰਗ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਜਿਸਤ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ii) ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆ ਦਾ ਵਰਗ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਟਾਂਕ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਰਗ ਵਿਚ ਸਿਫ਼ਰਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਕੀ ਹੋਵੇਗੀ ?
(i) 60
(ii) 400.
ਹੱਲ:
(i) (60)² = 3600
∴ ਸਿਫ਼ਰਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 2.

(ii) (40)² = 160000
∴ ਸਿਰਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 4.

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
9² ਅਤੇ 10² ਦੇ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ ? 11² ਅਤੇ 12² ਦੇ ਵਿਚ ਵੀ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਦੱਸੋ ।
ਹੱਲ:
ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਤੋਂ ਦੋ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆਵਾਂ n ਅਤੇ (n + 1) ਦੇ ਵਿਚ 2 ਪ੍ਰਕਿਰਿਤਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ ।
ਅਰਥਾਤ (9)² ਅਤੇ (9 + 1)² = (10)² ਦੇ ਵਿਚ
2n ਅਰਥਾਤ 2 (9) = (18) ਪ੍ਰਕਿਰਿਤਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ ।
ਅਰਥਾਤ 9² = 81.
ਅਤੇ 10² = 100.
(81), 82, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 99, (100).
11² ਅਤੇ 12² ਦੇ ਵਿਚ 2n ਅਰਥਾਤ 2 (11) = 22
ਕਿਰਿਤਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ ।
ਅਰਥਾਤ 11² = 121
ਅਤੇ 12² = 144
(121), 122, 123, 124, 125, 126, 17, 128, 129, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138, 139, 140, 141, 42, 143, (144).

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਜੋੜਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਲੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੱਸੋ ਜੋ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ।
(i) (100)² ਅਤੇ (101)².
(ii) (90)² ਅਤੇ (91)²
(iii) (1000)² ਅਤੇ (1001)².
ਹੱਲ:
ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਤੋਂ ਦੋ ਵਰਗ. ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਅਤੇ (n + 1) ਦੇ ਵਿਚ 2n ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ।
(i) (100)² ਅਤੇ (100 + 1)² = (101)² ਦੇ ਵਿਚ
2n = 2 (100) = 200 ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ।

(ii) (90)² ਅਤੇ (90 + 1)² = (91)² ਦੇ ਵਿਚ
2n = 2 (90) = 180 ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ।

(iii) (1000)² ਅਤੇ (1001)² ਦੇ ਵਿਚ ।
2n = 2 (1000) = 2000 ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ।
ਟਿੱਪਣੀ : ਪਹਿਲੀ ॥ ਟਾਂਕ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਜੋੜ n² ਹੈ ।
ਅਰਥਾਤ ਜੇਕਰ ਇਕ ਸੰਖਿਆ, ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ 1 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਜੋੜ ਹੈ ।

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚ, ਹਰੇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ?
(i) 121
(ii) 55
(iii) 81
(iv) 49
(v) 69
ਹੱਲ:
(i) 121
∴ 121 – 1 = 120
120 – 3 = 117 1
17 – 5 = 112
112 – 7 = 105
105 – 9 = 96
96 – 11 = 85
85 – 13 = 72
72 – 15 = 57
57 – 17 = 40
40 – 19 = 21
21 – 21 = 0
∴ 121 ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਹੈ ।

(ii) 55
∴ 55 – 1 = 54
54 – 3 = 51
51 – 5 = 46.
46 – 7 = 39
39 – 9 = 30
30 – 11 = 19
19 – 13 = 6
6 – 15 = -9
∴ 55 ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

(iii) 81
∴ 81 – 1 = 80
80 – 3 = 77
77 – 5 = 72
72 – 7 = 65
65 – 9 = 56
56 – 11 = 45
45 – 13 = 32
32 – 15 = 17
17 – 17 = 0
∴ 81 ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਹੈ ।

(iv) 49
∴ 49 – 1 = 48
48 – 3 = 45
45 – 5 = 40
40 – 7 = 33
33 – 9 = 24
24 – 11 = 13
13 – 13 = 0
∴ 49 ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਹੈ ।

(v) 69
∴ 69 – 1 = 68
68 – 3 = 65
65 – 5 = 60
60 – 7 = 53
53 – 9 = 44
44 – 11 = 33
33 – 13 = 20
20 – 15 = 5
5 – 17 = – 12
∴ 69 ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਤਿਰੂਪ ਉੱਪਰ ਵਿਚਾਰ ਕਰੋ :
11 × 13 = 143 = 12² – 1
10 × 12 = 120 = 11² – 1
13 × 15 = 195 = 14² – 1
29 × 31 = 899 = 30² – 1
24 × 26 = 624 = 25² – 1
31 × 33 = 1023 = 32² – 1
49 × 51 = 2499 = 50² – 1
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਤਿਰੁਪ ਤੁਸੀਂ ਪਹਿਲੇ ਹੀ ਬੀਜਗਣਿਤ ਵਿਚ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹੋ ਕਿ :
(a + b) × (a – b) = a² – b²
⇒ 13 × 11
= (12 + 1) (12 – 1)
= 12² – 1²
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਤਿਰੂਪ ਉੱਪਰ ਵਿਚਾਰ ਕਰੋ :
3² = 9 = 4 + 5
5² = 25 = 12 + 13
7² = 49 = 24 + 25
9² = 81 = 40 + 41
11² = 121 = 60 + 61
15² = 225 = 112 + 113.
ਅਰਥਾਤ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਵਰਗ ਤੋਂ ਦੋ ਲਗਾਤਾਰ ਧਨਾਤਮਕ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਦਰਸਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਲਗਾਤਾਰ ਧਨਾਤਮਕ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖੋ :
(i) (21)²
(ii) (13)²
(iii) (11)²
(iv) (19)².
ਹੱਲ:
(i) (21)² = 441 = 220 + 221
(ii) (13)² = 169 = 84 + 85
(iii) (11)² = 121 = 60 + 61
(iv) (19)² = 361 = 180 + 181

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਸੋਚ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਇਸਦਾ ਉਲਟ ਸੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀ ਦੋ ਲਗਾਤਾਰ ਧਨਾਤਮਕ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਜੋੜ ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? ਆਪਣੇ ਉੱਤਰ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿਚ ਇਕ ਉਦਾਹਰਨ ਦਿਓ ।
ਹੱਲ:
ਨਹੀਂ, ਇਸਦਾ ਉਲਟ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਉਦਾਹਰਨ : 11 ਅਤੇ 12 ਦਾ ਜੋੜ 23 ਹੈ ਜੋ ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਤੀਰੁਪ ਉਪਰ ਵਿਚਾਰ ਕਰੋ :
1² = 1
11² = 1 2 1
111² = 1 2 3 2 1
1111² = 1 2 3 4 3 2 1
11111² = 1 2 3 4 5 4 3 2 1
111111² = 1 2 3 4 5 6 5 4 3 2 1
1111111² = 1 2 3 4 5 6 7 6 5 4 3 2 1 ਆਦਿ ।

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਟਰਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਲਿਖੋ :
(i) 111111²
(ii) 1111111²
ਹੱਲ:
(i) 111111² = 1 2 3 4 5 6 5 4 3 2 1
(ii) 1111111² = 1 2 3 4 5 6 7 6 5 4 3 2 1
ਇਕ ਹੋਰ ਰੋਚਕ ਪੈਟਰਨ
7² = 4
67² = 4 4 8 9
667² = 4 4 4 8 8 9
6667² = 4 4 4 4 8 8 8 9
66667² = 4 4 4 4 4 8 8 8 8 9
666667² = 4 4 4 4 4 4 8 8 8 8 8 9

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਟਰਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਵਰਗ ਪਤਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ?
(i) 6666667²
(ii) 66666667²
ਹੱਲ:
(i) 6666667² = 4 4 4 4 4 4 4 8 8 8 8 8 8 9
(ii) 66666667² = 4 4 4 4 4 4 4 4 8 8 8 8 8 8 8 9

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਵਰਗ ਪਤਾ ਕਰੋ ਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਇਕਾਈ ਅੰਕ 5 ਹੈ ।
(i) 15
(ii) 95
(iii) 105
(iv) 205.
ਹੱਲ:
ਟਿੱਪਣੀ : ਇਕਾਈ ਦੀ ਥਾਂ ਉੱਤੇ ਅੰਕ 5 ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਵਰਗ ਪਤਾ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਅਸੀਂ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਪੈਟਰਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
(25)² = 625 = (2 × 3) ਸੈਂਕੜਾ + 25
(35)² = 1225 = (3 × 4) ਸੈਂਕੜਾ + 25
(752 = 5625 = (7 × 8) ਸੈਂਕੜਾ + 25
(125)² = 15625 = (12 × 13) ਸੈਂਕੜਾ + 25.

(i) (15)²
∴ (15)² = (1 × 2) ਸੈਂਕੜਾ + 25
= 200 + 25 = 225.

(ii) (95)²
∴ (95)² = (9 × 10) ਸੈਂਕੜਾ + 25
= 9000 + 25 = 9025

(iii) (105)²
∴ (105)² = (10 × 11) ਸੈਂਕੜੇ + 25
= 11000 + 25 = 11025

(iv) (205)²
∴ (205)² = (20 × 21) ਸੈਂਕੜੇ + 25
= 42000 + 25 = 42025.

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
(i) 11² = 121. 121 ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ ਕੀ ਹੈ ?
(ii) 14² = 196. 196 ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ ਕੀ ਹੈ ?
ਹੱਲ:
(i) 11² = 121 ; ਇਸ ਲਈ 121 ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ 11 ਹੈ ।
(ii) 14² = 196 ; ਇਸ ਲਈ 196 ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ 14 ਹੈ ।

ਸੋਚੋ, ਚਰਚਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਲਿਖੋ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
(-1)² = 1, ਕੀ 1 ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ ਹੈ – 1 ?
ਹੱਲ:
ਹਾਂ, ਕਿਉਂਕਿ (1)² = 1 ਅਤੇ (-1)² = 1
ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ 1 ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ 1 ਅਤੇ – 1.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(-2)² = 4 ਕੀ 4 ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ ਹੈ – 2 ?
ਹੱਲ:
ਹਾਂ, 4 ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ – 2 ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
(-9)² = 81, ਕੀ 81 ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ ਹੈ – 9 ?
ਹੱਲ:
ਹਾਂ ।

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
1 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਕੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਟਾਂਕ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਨਾਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ਕਿ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਹਨ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ? ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸੰਖਿਆ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਵਰਗਮੁਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
(i) 121
(ii) 55
(iii) 36
(iv) 49
(v) 9.
ਹੱਲ:
(i) 121
∴ 121 – 1 = 120
(ii) 120 – 3 = 117
(iii) 117 – 5 = 112
(iv) 112 – 7 = 105
(v) 105 – 9 = 96
(vi) 96 – 11 = 85
(vii) 85 – 13 = 72
(viii) 72 – 15 = 57
(ix) 57 – 17 = 40
(x) 40 – 19 = 21
(xi) 21 – 21 = 0
ਇੱਥੇ ਸਾਨੂੰ 11ਵਾਂ ਪਦ 0 ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
∴ \(\sqrt {121}\) = 11.

(ii) 55
(i) 55 – 1 = 54
(ii) 54 – 3 = 51
(iii) 51 – 5 = 46
(iv) 46 – 7 = 39
(v) 39 – 9 = 30
(vi) 30 – 11 = 19
(vii) 19 – 13 = 6
(viii) 6 – 15 = – 9
ਇੱਥੇ, ਬਾਰ-ਬਾਰ ਘਟਾਉਣ ਤੇ 0 ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।
∴ 55 ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

(iii) 36
(i) 36 – 1 = 35
(ii) 35 – 3 = 32
(iii) 32 – 5 = 27
(iv) 27 – 7 = 20
(v) 20 – 9 = 11
(vi) 11 – 11 = 0
ਇੱਥੇ ਸਾਨੂੰ 6ਵਾਂ ਪਦ 0 ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
∴ \(\sqrt {36}\) = 6.

(iv) 49
(i) 49 – 1 = 48
(ii) 48 – 3 = 45
(iii) 45 – 5 = 40
(iv) 40 – 7 = 33
(9) 33 – 9 = 24
(vi) 24 – 11 = 13
(vii) 13 – 13 = 0
∴ ਸਾਨੂੰ 7 ਵਾਂ ਪਦ 0 ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
∴ \(\sqrt {49}\) = 7.

(v) 90
(i) 90 – 1 = 89
(ii) 89 – 3 = 86
(iii) 86 – 5 = 81
(iv) 81 – 7 = 74
(v) 74 – 9 = 65
(vi) 65 – 11 = 54
(vii) 54 – 13 = 41
(viii) 41 – 15 = 26
(x) 26 – 17 = 9
(x) 9 – 19 = -10
ਇੱਥੇ, ਬਾਰ-ਬਾਰ ਘਟਾਉਣ ਤੇ 0 ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
∴ 90 ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

ਸੋਚੋ, ਚਰਚਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਲਿਖੋ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੀ ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਵਿਚ ਜੇਕਰ n ਅੰਕ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਵਰਗਮੂਲ ਵਿਚ \(\frac{n}{1}\) ਅੰਕ ਹੋਣਗੇ ਜੇਕਰ n ਜਿਸਤ ਹੈ ਜਾਂ \(\frac{(n+1)}{2}\) ਹੋਣਗੇ ਜੇਕਰ ॥ ਟਾਂਕ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ ।

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਰਗਮੂਲ ਵਿਚ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ, ਵਰਗਮੂਲ ਪਤਾ ਕੀਤੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
(i) 2560
(ii) 100000000
(iii) 36864.
ਹੱਲ:
(i)
ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਵਰਗਮੂਲ ਵਿਚ ਬਾਰ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ | ਦੀ ਸੰਖਿਆ 3 ਹੈ ।
∴ 25600 ਦੇ ਵਰਗਮੂਲ ਵਿਚ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 3

(ii)
ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਵਰਗਮੂਲ ਵਿਚ ਬਾਰ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ 5 ਹੈ ।
∴ 100000000 ਦੇ ਵਰਗਮੂਲ ਵਿਚ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 5 ਹੈ ।

(iii)
ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਵਰਗਮੂਲ ਵਿਚ ਬਾਰ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ 3ਹੈ ।
∴ 36864 ਦੇ ਵਰਗਮੂਲ ਵਿਚ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 3

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਓ :
(i) \(\sqrt {80}\)
(ii) \(\sqrt {1000}\)
(iii) \(\sqrt {350}\)
(iv) \(\sqrt {500}\)
ਹੱਲ:
(i) \(\sqrt {80}\)
ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ; 64 < 80 < 81
⇒ \(\sqrt {64}\) < \(\sqrt {80}\) < \(\sqrt {81}\)
⇒ 8 < \(\sqrt {80}\) < 9
ਕਿਉਂਕਿ 80, 64 ਦੀ ਤੁਲਨਾ 81 ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਹੈ ।
∴ \(\sqrt {80}\) ≈ 9.

(ii) \(\sqrt {1000}\)
ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ; 961 < 1000 < 1024
⇒ \(\sqrt {961}\) < \(\sqrt {1000}\) < \(\sqrt {1024}\)
⇒ 31 < \(\sqrt {1000}\) < 32
ਕਿਉਂਕਿ 1000, 961 ਦੀ ਤੁਲਨਾ 1000 ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਹੈ ।
∴ \(\sqrt {1000}\) ≈ 32.

(iii) \(\sqrt {350}\)
ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ :
324 < 350 < 361
⇒ \(\sqrt {324}\) < \(\sqrt {350}\) < \(\sqrt {361}\)
⇒ 18 < \(\sqrt {350}\) < 19
ਕਿਉਂਕਿ 350, 324 ਦੀ ਤੁਲਨਾ 361 ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਹੈ ।
∴ \(\sqrt {350}\) ≈ 19

(iv) \(\sqrt {500}\)
ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ;
484 < 500 < 529
⇒ \(\sqrt {484}\) < \(\sqrt {500}\) < \(\sqrt {529}\)
⇒ 22 < \(\sqrt {500}\) < 23
ਕਿਉਂਕਿ 500, 484 ਦੀ ਤੁਲਨਾ 529 ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਹੈ ।
∴ \(\sqrt {500}\) ≈ 22.

Punjab State Board PSEB 8th Class Maths Book Solutions Chapter 6 ਵਰਗ ਅਤੇ ਵਰਗਮੂਲ Ex 6.4 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Maths Chapter 6 ਵਰਗ ਅਤੇ ਵਰਗਮੂਲ Exercise 6.4

1. ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ, ਵੰਡ ਵਿਧੀ ਦੁਆਰਾ ਪਤਾ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
2304
ਹੱਲ:
\(\sqrt {2304}\)
∴ \(\sqrt {2304}\) = 48.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
4489
ਹੱਲ:
\(\sqrt {4489}\)
∴ \(\sqrt {4489}\) = 67.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
3481
ਹੱਲ:
\(\sqrt {3481}\)
∴ \(\sqrt {3481}\) = 59.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
529
ਹੱਲ:
\(\sqrt {529}\)
∴ \(\sqrt {529}\) = 23.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
3249
ਹੱਲ:
\(\sqrt {3249}\)
∴ \(\sqrt {3249}\) = 57.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vi).
1369.
ਹੱਲ:
\(\sqrt {1369}\)
∴ \(\sqrt {1369}\) = 37.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vii).
5776
ਹੱਲ:
\(\sqrt {5776}\)
∴ \(\sqrt {5776}\) = 76.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (viii).
7921
ਹੱਲ:
\(\sqrt {7921}\)
∴ \(\sqrt {7921}\) = 89.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ix).
576
ਹੱਲ:
\(\sqrt {576}\)
∴ \(\sqrt {576}\) = 24.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (x).
1024
ਹੱਲ:
\(\sqrt {1024}\)
∴ \(\sqrt {1024}\) = 32.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (xi).
3136
ਹੱਲ:
\(\sqrt {3136}\)
∴ \(\sqrt {3136}\) = 56.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (xii).
900.
ਹੱਲ:
\(\sqrt {900}\)
∴ \(\sqrt {900}\) = 30.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਰੇਕ ਦੇ ਵਰਗਮੂਲ ਵਿੱਚ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਪਤਾ ਕਰੋ : (ਬਿਨਾਂ ਗਣਨਾ ਕੀਤੇ :
(i) 64
(ii)14
(iii) 489
(iv) 27225
(v) 390625.
ਹੱਲ:
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ 2 ਅੰਕਾਂ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ ਇਕ ਅੰਕ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ ਤਿੰਨ ਜਾਂ ਚਾਰ ਅੰਕਾਂ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ ਦੋ ਅੰਕਾਂ ਵਾਲੀ | ਸੰਖਿਆ, ਪੰਜ ਜਾਂ ਛੇ ਅੰਕਾਂ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ ਤਿੰਨ | ਅੰਕਾਂ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਅੱਗੇ ਵੀ ………….
(i) 64
64 ਇਕ ਦੋ-ਅੰਕਾਂ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਸਦੇ ਵਰਗਮੂਲ ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ 1 ਹੈ ।
(ii) 144
144 ਇਕ ਤਿੰਨ-ਅੰਕਾਂ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਸਦੇ ਵਰਗਮੂਲ ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ 2 ਹੈ ।
(iii) 4489
4489 ਚਾਰ ਅੰਕ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਸਦੇ ਵਰਗਮੂਲ ਵਿਚ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ 2 ਹੈ ।
(iv) 27225
27225 ਪੰਜ ਅੰਕਾਂ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ | ਇਸਦੇ ਵਰਗਮੂਲ ਵਿਚ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ 3 ਹੈ ।
(v) 390625
390625 ਇਕ ਛੇ ਅੰਕਾਂ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਸਦੇ ਵਰਗਮੂਲ ਵਿਚ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਤੇ ਹੈ ।

3. ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਦਸ਼ਮਲਵ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ ਪਤਾ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
2.56
ਹੱਲ:
\(\sqrt {2.56}\)
∴ \(\sqrt {2.56}\) = 1.6

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
7.29
ਹੱਲ:
\(\sqrt {7.29}\)
∴ \(\sqrt {7.29}\) = 2.7

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
51.84
ਹੱਲ:
\(\sqrt {51.84}\)
∴ \(\sqrt {51.84}\) = 7.2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
42.25
ਹੱਲ:
\(\sqrt {42.25}\)
∴ \(\sqrt {42.25}\) = 6.5

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
31.36.
ਹੱਲ:
\(\sqrt {31.36}\)
∴ \(\sqrt {31.36}\) = 5.6

4. ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਹੜੀ ਛੋਟੀ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਸੰਖਿਆ ਘਟਾਈ ਜਾਵੇ ਕਿ ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਵੇ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ ਵੀ ਪਤਾ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
402
ਹੱਲ:
402
ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ 402 ਵਿਚੋਂ 02 ਘਟਾਵਾਂਗੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਅਰਥਾਤ 402 – 02 = 400, ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ । ਜਿਸਦਾ ਵਰਗਮੂਲ 20 ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
1989
ਹੱਲ:
1989
ਇਸ ਲਈ, ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ 1989 ਵਿਚੋਂ 53 ਘਟਾਵਾਂਗੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਅਰਥਾਤ 1989 – 53 = 1936 ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ । ਜਿਸਦਾ ਵਰਗਮੂਲ 44 ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
3250
ਹੱਲ:
3250
ਇਸ ਲਈ, ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ 3250 ਵਿਚੋਂ 1 ਘਟਾਵਾਂਗੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਪੂਰਨੇ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਅਰਥਾਤ 3250 – 1 = 3249 ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ । ਜਿਸਦਾ ਵਰਗਮੂਲ 57 ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
825
ਹੱਲ:
825
ਇਸ ਲਈ, ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ 825 ਵਿਚੋਂ 41 ਘਟਾਵਾਂਗੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਅਰਥਾਤ 825 – 41 = 784 ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ । ਜਿਸਦਾ ਵਰਗਮੂਲ 28 ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
4000.
ਹੱਲ:
4000
ਇਸ ਲਈ, ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ 4000 ਵਿਚੋਂ 31 ਘਟਾਵਾਂਗੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਅਰਥਾਤ 4000 – 31 = 3969 ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ । ਜਿਸਦਾ ਵਰਗਮੂਲ 63 ਹੈ ।

5. ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਰੇਕ ਵਿਚ | ਛੋਟੀ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਕਿਹੜੀ ਸੰਖਿਆ ਜੋੜੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂਕਿ ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ ਵੀ ਪਤਾ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
525
ਹੱਲ:
525
ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ 525, 22² ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਹੈ । ਅਗਲੀ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ।
= 23² = 529.
ਇਸ ਲਈ, ਜੋੜੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ = 529 – 525 = 4.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
1750
ਹੱਲ:
1750
ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ 1750, 41² ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸੰਖਿਆ ਹੈ । ਅਗਲੀ ਪੂਰਨ ਵਰਗੇ ਸੰਖਿਆ
= 42² = 174.
ਇਸ ਲਈ, ਜੋੜੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ = 1764 – 1750 = 14.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
252
ਹੱਲ:
252
ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ 252, 15² ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸੰਖਿਆ ਹੈ । ਅਗਲੀ ਪੁਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ = 16² = 256.
ਇਸ ਲਈ, ਜੋੜੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ = 256 – 252 = 4.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
1825
ਹੱਲ:
1825
ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ 1825, 42² ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸੰਖਿਆ ਹੈ । ਅਗਲੀ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ = 43² = 1849.
ਇਸ ਲਈ, ਜੋੜੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ = 1849 – 1825 = 24.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
6412.
ਹੱਲ:
6412
ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ 6412, 80². ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸੰਖਿਆ ਹੈ । ਅਗਲੀ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ 81² = 6561.
ਇਸ ਲਈ, ਜੋੜੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ = 6561 – 6412 = 149.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਕਿਸੇ ਵਰਗ ਦੀ ਭੁਜਾ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਪਤਾ ਕਰੋ ਜਿਸਦਾ ਖੇਤਰਫਲ 441 m² ਹੈ ?
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ ਵਰਗ ਦੀ ਭੁਜਾ = x ਮੀਟਰ
∴ ਵਰਗ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ = ਭੁਜਾ × ਭੁਜਾ
= x × x = x² ਮੀਟਰ²
ਪਰੰਤੂ ਵਰਗ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ 441 m² ਹੈ ।
x² = 441
⇒ x = \(\sqrt {442}\)
= \(\sqrt {3×3×7×7}\)
= 3 × 7
⇒ x = 21 m.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਕਿਸੇ ਸਮਕੋਣ ਤ੍ਰਿਭੁਜ ABC ਵਿਚ, ∠B = 90°.
(a) ਜੇ AB = 6 cm, BC = 8 cm, ਹੈ ਤਾਂ AC ਪਤਾ ਕਰੋ ।
(b) ਜੇ AC = 13 cm, BC = 5 cm, ਹੈ ਤਾਂ AB ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
(a) ਸਮਕੋਣ ਤਿਭੁਜ ABC ਵਿਚੋਂ, ∠B = 90°
AB = 6 cm, BC = 8 cm
∴ ਪਾਈਥਾਗੋਰਸ ਪ੍ਰਮੇਯ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ,

AC² = AB² + BC²
⇒ AC² = (6)² + (8)²
AC² = 36 + 64
⇒AC² = 100
⇒ AC = \(\sqrt {100}\) = 10 cm.

(b) ਸਮਕੋਣ ਤ੍ਰਿਭੁਜ ABC ਵਿਚ ; ∠B = 90°
AC = 13 cm, BC = 5 cm
∴ ਪਾਈਥਾਗੋਰਸ ਪ੍ਰਮੇਯ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ,

AC² = AB² + BC²
⇒ (13)² = AB² + (5)²
⇒ 169 = (AB)² + 25
⇒ 169 – 25 = (AB)²
⇒ 144 = (AB)² ⇒ AB = \(\sqrt {144}\)
= 12 cm.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਇਕ ਮਾਲੀ ਦੇ ਕੋਲ 1000 ਪੌਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਗਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਤਾਰਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਬਰਾਬਰ ਹੋਵੇ । ਇਸਦੇ ਲਈ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਪਤਾ ਕਰੋ ਜਿਸਦੀ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ।
ਹੱਲ:
ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਸੰਖਿਆ = 1000.

∴ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ
ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਜਿਸ ਦੀ ਮਾਲੀ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ।
124 = 124 – 100
= 24 ਪੌਦੇ
ਇਸ ਲਈ, ਪੌਦਿਆ ਦੀ ਕੁੱਲ ਸੰਖਿਆ = 1000 + 24 = 1024
∴ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਅਤੇ ਕਾਲਮ ਵਿਚ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ
= \(\sqrt {1024}\)
= 32.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਇਕ ਸਕੂਲ ਵਿਚ 500 ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਨ । ਪੀ.ਟੀ. ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਲਈ ਇਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੜੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਕਿ ਕਤਾਰਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ, ਹਰੇਕ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿੱਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੋਵੇ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਜਾਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ?
ਹੱਲ:
ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 500
∴ ਇਸੇ ਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਜਿੰਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਜਾਣਾ ਹੋਵੇਗਾ = 16

ਹੁਣ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 500 – 16 = 484
∴ ਹਰੇਕ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ
= \(\sqrt {484}\) = 22.

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 24 ਵੱਡੇ ਕੰਮ ਦੀ ਭਾਲ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 24 ਵੱਡੇ ਕੰਮ ਦੀ ਭਾਲ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 6 PSEB ਵੱਡੇ ਕੰਮ ਦੀ ਭਾਲ Textbook Questions and Answers

ਵੱਡੇ ਕੰਮ ਦੀ ਭਾਲ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ

(ਉ) ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਜੀ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਸੀ ਤੇ ਉਹ ਕਿਹੋ-ਜਿਹਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂ ਸੌਦਰਾਂ ਸੀ। ਉਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸੌ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਸਨ ਤੇ ਉਹ ਚਨਾਬ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।

(ਅ) ਭਾਈ ਘਨੱਈਏ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ?
ਉੱਤਰ :
ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਭਾਵੇਂ ਕਿਤੇ ਵੀ ਚਲਾ ਜਾਵੇ, ਪਰੰਤੂ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਕਰੇ।

(ੲ) ਮੁਸਾਫ਼ਰ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਗੁਣਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿੱਥੇ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ?
ਉੱਤਰ :
ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਦੀ ਸਾਦਗੀ ਤੇ ਨਿਰਛਲਤਾ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਕੋਲ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।

(ਸ) ਘਨੱਈਆ ਜੀ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀ ਭਾਵਨਾ ਕੁੱਟ-ਕੁੱਟ ਕੇ ਭਰੀ ਹੋਈ ਸੀ ਤੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਪੁਹੰਚ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹੜੀ ਸੇਵਾ ਸੰਭਾਲੀ?
ਉੱਤਰ :
ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਸੇਵਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਕੱਟ – ਕੁੱਟ ਕੇ ਭਰੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਭਾਈ ਜੀ ਨੇ ਜੰਗ ਵਿਚ ਜ਼ਖ਼ਮੀਆਂ ਤੇ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਣ ਦੀ ਸੇਵਾ ਸੰਭਾਲ ਲਈ।

(ਹ) ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੋ ਕੋਲ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਕਿਉਂ ਲਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕੋਲ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਇਸ ਕਰ ਕੇ ਲਗਾਈ ਗਈ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਣ ਤੇ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਥਾਂ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਈ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮੀਆਂ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਉੱਤੇ ਪੱਟੀਆਂ ਵੀ ਬੰਨ੍ਹਦੇ ਸਨ।

(ਕ) ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਸੁਣ ਕੇ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਜੀ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਗੁਰੁ ਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਸੁਣ ਕੇ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਜੀ ਨੂੰ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪਿਆਸੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਣ ਤੇ ਜ਼ਖ਼ਮੀਆਂ ਦੀ ਮਲ੍ਹਮ – ਪੱਟੀ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ

(ਖ) ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਜੀ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਨੂੰ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਜੀ ਵਾਂਗ ਹੀ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿਤਕਰੇ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

2. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :

(ਉ) ਨਿੱਕਾ ਘਨੱਈਆ ਵੀ ………………………………….. ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।
(ਅ) ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਹ ………………………………….. ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਘਰੋਂ ਨਿਕਲ ਤੁਰਿਆ।
(ੲ) ਮੁਸਾਫ਼ਰ ਨੇ ਘਨੱਈਆ ਨੂੰ ………………………………….. ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ ਬਾਰੇ ਭਰਪੂਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ।
(ਸ) ………………………………….. ਦੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਨੇ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਆਉਣ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦਾ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ।
(ਹ) ਪਾਣੀ ਦੀ ਭਰੀ ਹੋਈ ………………………………….. ਚੁੱਕੀ ਉਹ ਜ਼ਖ਼ਮੀਆਂ ਨੂੰ ਲੱਭ-ਲੱਭ ਪਾਣੀ ਪਿਆਉਣ ਲੱਗ ਗਿਆ।
(ਕ) ਉਹ ਦੁਸ਼ਮਣ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਉੱਤੇ ………………………………….. ਵੀ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੰਦਾ ਸੀ।
ਉੱਤਰ :
ਉ) ਸੌਂਦਰਾਂ,
(ਅ) ਵੱਡੇ ਕੰਮ,
(ਇ) ਗੁਰੁ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ, ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ,
(ਸ) ਭੰਗਾਣੀ
(ਹ) ਮਸ਼ਕ

3. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ :

ਵਾਟ, ਰਾਹੀ, ਸ਼ਹੀਦੀ, ਲੋੜਵੰਦ, ਮੁਸਾਫ਼ਰ
ਉੱਤਰ :

• ਵਾਟ (ਰਸਤਾ) – ਪੈਦਲ ਤੁਰ ਕੇ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਵਾਟ ਹੀ ਨਹੀਂ ਮੁੱਕਦੀ।
• ਰਾਹੀ ਪਾਂਧੀ, ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ) – ਆਪਣੇ ਪਿੰਡਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਜਾਂਦਿਆਂ ਮੈਂ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਮਿਲੇ ਇਕ ਰਾਹੀ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ
• ਸ਼ਹੀਦੀ (ਕੁਰਬਾਨੀ) – ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੇ ਤਿਲਕ – ਜੰਝੂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿੱਤੀ।
• ਲੋੜਵੰਦ (ਜ਼ਰੂਰਤਮੰਦ) – ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਲੋੜਵੰਦ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰੋ।
• ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਸਫ਼ਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ – ਬੱਸ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਸੀ।

4. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਨਿਰਛਲ : ਛਲ-ਰਹਿਤ, ਸਿੱਧਾ-ਸਾਦਾ, ਸ਼ਰੀਫ਼
• ਪਵਿੱਤਰ : ਸ਼ੁੱਧ, ਸੁੱਚਾ, ਨਿਰਮਲ
• ਉੱਤਮ : ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ
• ਮਹਿਮਾ : ਵਡਿਆਈ, ਉਸਤਤ
• ਬੇਗਾਨਾ : ਓਪਰਾ, ਗੈਰ, ਪਰਾਇਆ
• ਨਿਮਰਤਾ : ਹਲੀਮੀ
• ਅਕਸ : ਪਰਛਾਵਾਂ

5. ਮੁਹਾਵਰਿਆਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਹੱਲਾ ਬੋਲਣਾ : ਹਮਲਾ ਕਰਨਾ
• ਖਾਰ ਖਾਣਾ : ਵਿਰੋਧ ਕਰਨਾ, ਸਾੜਾ ਕਰਨਾ
• ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋਣਾ : ਖੁਸ਼ ਹੋਣਾ
• ਜਸ ਫੈਲਣਾ : ਕਿਸੇ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਲਈ ਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣਾ
• ਘਮਸਾਨ ਦੀ ਲੜਾਈ ਛਿੜਨਾ : ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੜਾਈ ਹੋਣਾ

ਵਿਆਕਰਨ :

ਹੋਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਬਦਲੋ :
ਦਰਿਆ, ਪਿੰਡ , ਮਾਂ, ਬਾਲਾਂ, ਥਾਂਵਾਂ, ਬਚਨ, ਮਨੁੱਖ, ਲੋੜਵੰਦਾਂ, ਮਸ਼ਕ , ਜ਼ਖ਼ਮੀਆਂ, ਪੱਟੀ, ਝੰਡਾ, ਹਥਿਆਰਾਂ, ਸ਼ਿਕਾਇਤ, ਜਥਾ
ਉੱਤਰ :
ਦਰਿਆਵਾਂ, ਪਿੰਡਾਂ, ਮਾਂਵਾਂ, ਬਾਲ, ਥਾਂ, ਬਚਨਾਂ, ਮਨੁੱਖਾਂ, ਲੋੜਵੰਦ, ਮਸ਼ਕ, ਜ਼ਖ਼ਮੀ, ਪੱਟੀਆਂ, ਝੰਡੇ, ਹਥਿਆਰ, ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ, ਜਥੇ।

ਅਧਿਆਪਕ ਲਈ :
ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ‘ਚ ਭਾਰਤੀ ਰੈੱਡਕ੍ਰਾਸ ਸੰਸਥਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇ।

ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਮੁਢਲੀ ਸਹਾਇਤਾ-ਬਾਕਸ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ।

PSEB 6th Class Punjabi Guide ਵੱਡੇ ਕੰਮ ਦੀ ਭਾਲ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਦਰਿਆ ਚਨਾਬ ਦੇ ਕੰਢੇ ਵਸੇ ਪਿੰਡ ਸੌਂਦਰਾਂ ਦਾ ਜੰਮਪਲ ਸੀ। ਉਹ ਬਾਕੀ ਬਾਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਵੱਡਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਤਾਂ ਕਿਤੇ ਦੂਰ ਜਾ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰੇਗਾ।ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਭਾਵੇਂ ਕਿਧਰੇ ਵੀ ਚਲਾ ਜਾਵੇ, ਪਰ ਉਹ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਕਰੇ। ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਨੂੰ ਮਾਂ ਦੀ ਇਹ ਗੱਲ ਸਦਾ ਚੇਤੇ ਰਹੀ।

ਇਕ ਦਿਨ ਉਹ ਵਿਚ ਘਰੋਂ ਨਿਕਲ ਪਿਆ। ਨਦੀਆਂ, ਨਾਲੇ, ਜੰਗਲ ਬੀਆਬਾਨ, ਪਿੰਡ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਲੰਘਦਾ ਉਹ ਤੁਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਕ ਦਿਨ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਆਦਮੀ ਮਿਲਿਆ ਤੇ ਦੋਵੇਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਇਕੱਠੇ ਤੁਰ ਪਏ। ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਦੇ ਪੁੱਛਣ ਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਕਿੱਥੇ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਹੱਸ ਪਿਆ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਕੰਮ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿੱਥੇ ਮਿਲੇਗਾ।

ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਦੀ ਸਾਦਗੀ ਤੇ ਨਿਰਛਲਤਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਗੁਰੂ ਕੋਲ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪੁੱਛਣ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਗੁਰੂ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਬਾਰੇ ਭਰਪੂਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ।

ਆਨੰਦਪੁਰ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਜੀ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਇਸੇ ਥਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਚ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਸੇਵਾ – ਭਾਵਨਾ ਕੁੱਟ – ਕੁੱਟ ਕੇ ਭਰੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਲੰਗਰ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦਾ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ। ਇੱਥੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘਨੱਈਆ ਤੋਂ ‘ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ’ ਹੋਣ ਦਾ ਆਦਰ ਮਿਲਿਆ।

ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਨੇ ਗੁਰਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲੀ। ਗੁਰੁ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਜੀ ਦਾ ਜੱਸ ਫੈਲਦਾ ਦੇਖ ਕੇ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਚਾਰ ਸੌ ਪਠਾਣ ਇਕੱਠੇ ਕਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ। ਫਲਸਰੂਪ ਭਿਆਨਕ ਯੁੱਧ ਛਿੜ ਪਿਆ। ਭੰਗਾਣੀ ਦੇ ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਜੀ ਨੇ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਣ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦਾ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚਿੱਟੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਲਏ ਮੋਢੇ ਉੱਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਭਰੀ ਮਸ਼ਕ ਲਟਕਾ ਲਈ ਤੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਚਿੱਟਾ ਝੰਡਾ ਫੜ ਲਿਆ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਜੀ ਬਿਨਾਂ ਵਿਤਕਰੇ ਤੋਂ ਥੱਕੇ – ਹਾਰੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਂਦੇ।

ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਵੀ ਜ਼ਖ਼ਮੀਆਂ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਂਦੇ। ਇਕ ਵਾਰੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਕ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਸਿਪਾਹੀ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਇਆ ਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣਾ ਕਮਰਬੰਦ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਜ਼ਖਮਾਂ ਉੱਤੇ ਬੰਨ ਦਿੱਤਾ।

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕੋਲ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਪਹੁੰਚੀਆਂ ਕਿ ਉਹ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਉੱਤੇ ਪੱਟੀਆਂ ਵੀ ਬੰਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਿਆ ਭਾਈ ਜੀ ਵਲ ਵੇਖਿਆ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ ਕਿਹਾ, “ਸੱਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ! ਮੈਂ ਜਿਸ – ਜਿਸ ਨੂੰ ਵੀ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਇਆ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ।

ਤੁਸੀਂ ਹੀ ਤਾਂ ਆਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਵਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਤੁਹਾਡਾ ਅਕਸ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਦਾ ਉੱਤਰ ਸੁਣ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋਏ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚ ਉਹ ਗੁਣ ਸਮੋ ਲਏ ਸਨ, ਜਿਹੜੇ ਇਕ ਸਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਖ਼ਮੀਆਂ ਦੀ ਮਲ੍ਹਮ – ਪੱਟੀ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਆਗਿਆ ਅਨੁਸਾਰ ਸੇਵਾ – ਭਾਵ ਵਾਲਾ ਇਕ ਜਥਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਪੂਰੇ ਮਨ ਨਾਲ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਤੇ ਜ਼ਖ਼ਮੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ। ਭਾਈ ਜੀ ਦਾ ਨਾ ਕੋਈ ਵੈਰੀ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਬਿਗਾਨਾ। ਜਿਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਉਹ ਘਰੋਂ ‘ ਤੁਰੇ ਸਨ, ਉਹ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੋਲੋਂ ਲੱਭ ਪਿਆ ਸੀ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਪਰੀ – ਲੋਕ – ਪਰੀਆਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਜੁਗਾ – ਜਾਵਾਂਗਾ ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਮਨ ਵਿਚ। ਘੁੱਗ ਵੱਸਦੇ ਰਾਜ਼ੀ – ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਸਦੇ ਵਾਟ – ਰਸਤਾ। ਗੰਭੀਰਤਾ – ਹਾਵ – ਭਾਵ ਰਹਿਤ। ਸਾਦਗੀ – ਸਾਦਾਪਨ। ਨਿਰਛਲ – ਛਲ ਤੋਂ ਰਹਿਤ, ਸੱਚਾ – ਸੁੱਚਾ ਮਾਹੌਲ – ਵਾਤਾਵਰਨ ਉੱਤਮਤਾ – ਵਧੀਆਪਨ ਖਾਰ ਖਾਣਾ – ਸਾੜਾ ਕਰਨਾ, ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਦੇ ਭਾਵ ਰੱਖਣਾ ਘਮਸਾਨੇ ਦੀ ਲੜਾਈ – ਭਿਆਨਕ ਲੜਾਈ ਮਸ਼ਕ – ਪਿੱਠ ‘ਤੇ ਪਾਣੀ ਢੋਣ ਲਈ ਚਮੜੇ ਦੀ ਬੋਰੀ – ਨੁਮਾ ਚੀਜ਼। ਵਿਤਕਰੇ – ਭਿੰਨ – ਭੇਦ। ਮਘਦੀ ਗਈ – ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਗਈ ਖ਼ਦ – ਆਪ। ਚੋਟਾਂ – ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ। ਅੱਲਾ ਖੈਰ ਕਰੇ – ਰੱਬ ਮਿਹਰ ਕਰੇ। ਅਕਸ – ਪਛਾਵਾਂ, ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ। ਸਮੋਅ – ਰਚਾ।

1. ਪਾਠ – ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ
(ਉ) ਰਾਹ ਵਿਚ ਸ਼ਹਿਰ ਵੀ ਆਏ ਤੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹਰ ਵੀ ਆਏ ਤੇ ………………………….. ਵਸਦੇ ਪਿੰਡ ਵੀ।
(ਅ) ਹੌਲੀ – ਹੌਲੀ ਲੜਾਈ ………………………….. ਗਈ।
(ਇ) ਘਨੱਈਆ ਜੀ ਦੀ ਸਾਦਗੀ ਤੇ ………………………….. ਨੇ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਨੂੰ ਮੋਹ ਲਿਆ।
(ਸ) ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਲਈ ਨਾ ਕੋਈ ………………………….. ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਕੋਈ ਬਿਗਾਨਾ ਸੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਘੁੱਗ
(ਅ) ਮਘਦੀ
(ਇ) ਨਿਰਛਲਤਾ
(ਸ) ਵੈਰੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋ –
ਹੱਲਾ ਬੋਲਣਾ, ਖ਼ਾਰ ਖਾਣਾ, ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋਣਾ, ਜੱਸ ਫੈਲਣਾ, ਘਮਸਾਣ ਦੀ ਲੜਾਈ ਛਿੜਨਾ, ਨਿਰਛਲ, ਪਵਿੱਤਰ, ਉੱਤਮ, ਮਹਿਮਾ, ਬਿਗਾਨਾ, ਨਿਮਰਤਾ, ਅਕਸ, ਸਮੋਅ।
ਉੱਤਰ :

• ਹੱਲਾ ਬੋਲਣਾ ਹਮਲਾ ਕਰਨਾ ) – ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਹੱਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ।
• ਖ਼ਾਰ ਖਾਣਾ (ਈਰਖਾ ਕਰਨਾ) – ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਛਿੰਦਾ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲੋਂ ਖ਼ਾਰ ਖਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋਣਾ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਣਾ – ਬੱਚਾ ਟਾਫ਼ੀ ਲੈ ਕੇ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਗਿਆ।
• ਜੱਸ ਫੈਲਣਾ (ਕਿਸੇ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣਾ) – ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਪਰਜਾ – ਪਿਆਰ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੱਸ ਦੂਰ – ਦੂਰ ਤੱਕ ਫੈਲ ਗਿਆ
• ਘਮਸਾਣ ਦੀ ਲੜਾਈ ਛਿੜਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੜਾਈ ਹੋਣਾ – ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਵਿਚ ਘਮਸਾਣ ਦੀ ਲੜਾਈ ਛਿੜ ਪਈ।
• ਨਿਰਛਲ ਸਾਫ਼, ਧੋਖੇਬਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਰਹਿਤ – ਬੱਚੇ ਭੋਲੇ ਤੇ ਨਿਰਛਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
• ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ੁੱਧ, ਸੱਚਾ, ਨਿਰਮਲ – ਗੀਤਾ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਪੁਸਤਕ ਹੈ।
• ਉੱਤਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ) – ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਉੱਤਮ ਕਿਸਮ ਦੇ ਅੰਬ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ
• ਮਹਿਮਾ (ਵਡਿਆਈ, ਉਸਤਤ) – ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਥਾਂ – ਥਾਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
• ਬਿਗਾਨਾ (ਓਪਰਾ, ਗ਼ੈਰ, ਪਰਾਇਆ) – ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਬਿਗਾਨਾ ਮਾਲ ਨਹੀਂ ਹੜੱਪਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
• ਨਿਮਰਤਾ ਲ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰੋ।
• ਅਕਸ ਪਰਛਾਵਾਂ) – ਹਿਰਨ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਅਕਸ ਦਿਸਿਆ।
• ਸਮੋਅ (ਰਚਾ) – ਸੰਗਤ ਦੇ ਗੁਣ ਬੰਦੇ ਵਿਚ ਸਮੋਅ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਠੀਕ ਵਾਕਾਂ ਉੱਤੇ ਸਹੀ (✓) ਅਤੇ ਗ਼ਲਤ ਵਾਕਾਂ ਉੱਤੇ ਕਾਟੇ (✗) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਪਾਓ
(ੳ) ਸੌਂਦਰਾਂ, ਦਰਿਆ ਚਨਾਬ ਦੇ ਕੰਢੇ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
(ਅ) ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਕਿਤੇ ਦੂਰ ਜਾ ਕੇ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ।
(ੲ) ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਨੇ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਗੁਰੂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਹੈ।
(ਸ) ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਬਿਨਾਂ ਵਿਤਕਰੇ ਤੋਂ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਂਦੇ ਸਨ।
(ਹ) ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਲਈ ਨਾ ਕੋਈ ਵੈਰੀ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਬਿਗਾਨਾ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) (✓)
(ਅ) (✓)
(ੲ) (✗)
(ਸ) (✓)
(ਹ) (✓)

2. ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁ – ਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ :

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕੋਲ ਭਾਈ ਘਨੱਈਏ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਪਹੁੰਚੀਆਂ ਸਨ। ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਇਹ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਨੇ ਤਾਂ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਦੁਸ਼ਮਣ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਉੱਤੇ ਪੱਟੀਆਂ ਵੀ ਬੰਨ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਸੁਣਦਿਆਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਬੁੱਲਾਂ ਉੱਤੇ ਨਿੰਮੀ – ਨਿੰਮੀਂ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਖੇਡਦੀ ਰਹੀ। ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਸੁਣਨ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਉਹਨਾਂ ਜਵਾਬ ਲਈ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ ਭਾਈ ਘਨੱਈਏ ਨੇ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ, “ਸੱਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ! ਮੈਂ ਜਿਸ – ਜਿਸ ਨੂੰ ਵੀ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਇਆ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਵਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ।

ਉਹ ਸਭ ਰੱਬ ਦੇ ਬੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਲੋੜਵੰਦ ਸਨ। ਤੁਸੀਂ ਹੀ ਤਾਂ ਆਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਵਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਸਗੋਂ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡਾ ਅਕਸ ਹੀ ਦਿਸਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।’ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਅੰਦਰ ਜਿਹੜੇ ਗੁਣ ਵੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸਮੋ ਲਿਆ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋਏ। ਉਹਨਾਂ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਨੂੰ ਜ਼ਖ਼ਮੀਆਂ ਦੀ ਮਲ੍ਹਮ ਪੱਟੀ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਆਗਿਆ ਅਨੁਸਾਰ ਸੇਵਾ ਭਾਵ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਜਥਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਸਾਰੇ ਪੂਰੇ ਮਨ ਨਾਲ ਜ਼ਖ਼ਮੀਆਂ ਅਤੇ ਪਿਆਸਿਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ।

ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਲਈ ਨਾ ਕੋਈ ਵੈਰੀ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਕੋਈ ਬਿਗਾਨਾ ਸੀ। ਜਿਊਣ ਦੇ ਜਿਸ ਮੰਤਵ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਉਹ ਘਰੋਂ ਤੁਰਿਆ ਸੀ, ਉਹ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਉਹਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਕੋਲੋਂ ਲੱਭ ਪਿਆ ਸੀ।

1. ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕੋਲ ਕਿਸ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਾਇਤਾਂ ਪਹੁੰਚੀਆਂ?
(ੳ) ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ।
(ਅ) ਭਾਈ ਬਾਘੇਲ ਸਿੰਘ
(ਇ) ਭਾਈ ਸੇਵਾ ਸਿੰਘ
(ਸ) ਭਾਈ ਨੰਦ ਲਾਲ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ।

2. ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਵਿਰੁੱਧ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਣ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਸੀ?
(ਉ) ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ
(ਅ) ਰਾਹਗੀਰਾਂ ਨੂੰ
(ਈ) ਗੈਰ – ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ
(ਸ) ਪਰਾਇਆਂ ਨੂੰ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ

3. ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਪੱਟੀਆਂ ਵੀ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੰਦਾ ਸੀ?
(ਉ ਆਪਣਿਆਂ ਦੇ
(ਅ) ਓਪਰਿਆਂ ਦੇ
(ਈ) ਗੈਰ – ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ
(ਸ) ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੇ।

4. ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਸੁਣਦਿਆਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਮੂੰਹ ਉੱਤੇ ਨਿੰਮੀ – ਨਿੰਮੀਂ ਕੀ ਖੇਡਦੀ ਰਹੀ?
(ਉ) ਮੁਸਕਰਾਹਟ
(ਅ) ਰੌਣਕ
(ਈ) ਲਾਲੀ
(ਸ) ਚਮਕ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਮੁਸਕਰਾਹਟ

5. ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਅੱਗੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੱਥ ਜੋੜੇ?
(ਉ) ਡਰਦਿਆਂ
(ਅ) ਝਿਜਕਦਿਆਂ
(ਇ) ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ
(ਸ) ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ

6. ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਂਦਿਆਂ ਕੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ?
(ੳ) ਮਿੱਤਰ
(ਅ) ਪਰਾਇਆ
(ਇ) ਓਪਰਾ
(ਸ) ਦੁਸ਼ਮਣ !
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਦੁਸ਼ਮਣ

7. ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਨੂੰ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ?
(ੳ) ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ।
(ਅ) ਆਪਣਿਆ ਨੂੰ
(ਈ) ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਨੂੰ
(ਸ) ਜ਼ਖ਼ਮੀਆਂ ਨੂੰ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਨੂੰ

8. ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਂਦਾ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਕੀ ਦਿਸਦਾ ਸੀ?
(ਉ) ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਅਕਸ
(ਅ) ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼
(ਈ) ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ
(ਸ) ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਪਿਆਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਅਕਸ

9. ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਦਾ ਉੱਤਰ ਸੁਣ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਉੱਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ?
(ਉ) ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਗਏ
(ਅ) ਨਰਾਜ਼ ਹੋ ਗ
(ਏ) ਸੋਚੀਂ ਪੈ ਗਏ
(ਸ) ਚੁੱਪ ਕਰ ਗਏ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਗਏ

10. ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋਰ ਕਿਹੜਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆਂ?
(ਉ) ਮਲ੍ਹਮ ਪੱਟੀ ਦਾ
(ਅ) ਹਥਿਆਰ ਸਪਲਾਈ ਦਾ
(ਈ) ਖ਼ਬਰਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰਨ ਦਾ
(ਸ) ਸੂਹੀਏ ਦਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਮਲ੍ਹਮ ਪੱਟੀ ਦਾ

11. ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਨੇ ਕਿਹੋ ਜਿਹੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਜਥਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ?
(ੳ) ਤਿਆਗੀ
(ਆ) ਸਾਧਕ
(ਈ) ਸੇਵਾ – ਭਾਵ ਵਾਲੇ
(ਸ) ਦਾਨ – ਪੁੰਨ ਵਾਲੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਸੇਵਾ – ਭਾਵ ਵਾਲੇ

12. ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਜੀ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੋਲੋਂ ਕੀ ਲੱਭ ਪਿਆ ਸੀ?
(ੳ) ਵੱਡਾ ਕੰਮ
(ਅ) ਨੌਕਰੀ
(ਈ ਧਨ – ਮਾਲ
(ਸ) ਸਬਰ – ਸੰਤੋਖ !
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਵੱਡਾ ਕੰਮ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ :
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਪੜਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ, ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ, ਨਿਮਰਤਾ, ਅਕਸ॥
(ii) ਉਹ, ਮੈਂ, ਜਿਸ – ਜਿਸ, ਮੈਨੂੰ, ਤੁਸੀਂ॥
(iii) ਦੋਵੇਂ, ਸੁੱਚੇ, ਲੋੜਵੰਦ, ਬਹੁਤ, ਇਕ।
(iv) ਪਹੁੰਚੀਆਂ ਸਨ, ਪਿਆਉਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਿਲਾਇਆ, ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ –
(i) ‘ਸਿੱਖ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ੳ) ਸਿੱਖੀ
(ਅ) ਸਿੱਖਣੀ
(ਈ) ਸਿੱਖਿਆ
(ਸ) ਸਿਖਲਾਈ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਸਿੱਖਣੀ

(ii) ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਵੱਡਾ
(ਅ) ਲੱਭ
(ਇ) ਭਾਲ
(ਸ) ਮਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਵੱਡਾ

(iii) ‘ਜ਼ਖ਼ਮੀਆਂ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਫੱਟੜਾਂ
(ਅ) ਜ਼ਖ਼ਮਾ
(ਇ) ਜ਼ਖ਼ਮ
(ਸ) ਫੱਟ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਫੱਟ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(i) ਡੰਡੀ
(ii) ਕਾਮਾ
(iii) ਦੋਹਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ
(iv) ਜੋੜਨੀ
(v) ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ
ਉੱਤਰ :
(i) ਡੰਡੀ (।)
(ii) ਕਾਮਾ (,)
(iii) ਦੋਹਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ (” ”)
(iv) ਜੋੜਨੀ (-)
(v) ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ (‘ ‘)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

ਉੱਤਰ :

Punjab State Board PSEB 8th Class Maths Book Solutions Chapter 6 ਵਰਗ ਅਤੇ ਵਰਗਮੂਲ Ex 6.3 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Maths Chapter 6 ਵਰਗ ਅਤੇ ਵਰਗਮੂਲ Exercise 6.3

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਰਗਮੂਲ ਵਿਚ ਇਕਾਈ ਅੰਕ ਕੀ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
(i) 9801
(ii) 99856
(iii) 998001
(iv) 651666025.
ਹੱਲ:
(i) 9801
ਇੱਥੇ 9801 ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 1
∴ \(\sqrt {9801}\) ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 9.

(ii) 99856
ਇੱਥੇ 99856 ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 6.
∴ \(\sqrt {99856}\) ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 6.

(iii) 998001
ਇੱਥੇ 998001 ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 1.
∴ \(\sqrt {998001}\) ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 9.

(iv) 657666025
ਇੱਥੇ 657666025 ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 5.
∴ \(\sqrt {657666025}\) ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 5.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਗਣਨਾ ਕੀਤੇ ਉਹ ਸੰਖਿਆ ਦੱਸੋ ਜੋ ਕਿ | ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ।
(i) 153
(ii) 257
(iii) 408
(iv) 441
ਹੱਲ:
(i) 153
ਕਿਉਂਕਿ ਅੰਕਾਂ 2, 3, 7 ਜਾਂ 8 ਤੋਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ ਕਦੇ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ।
∴ 153 ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

(ii) 257
ਕਿਉਂਕਿ ਅੰਕਾਂ 2, 3, 7 ਜਾਂ 8 ਤੋਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ ਕਦੇ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ।
∴ 257 ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

(iii) 408
ਕਿਉਂਕਿ ਅੰਕਾਂ 2, 3, 7 ਜਾਂ 8 ਤੋਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ ਕਦੇ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ।
∴ 408 ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

(iv) 441.
441 ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਘਟਾਉ ਵਿਧੀ ਨਾਲ 100 ਅਤੇ 169 ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
(a) 100
(i) 100 – 1 = 99
(ii) 99 – 3 = 96
(iii) 96 – 5 = 91
(iv) 91 – 7= 84
(v) 84 – 9 = 75
(vi) 75 – 11 = 64
(vii) 64 – 13 = 51
(viii) 51 – 15 = 36
(ix) 36 – 17 = 19
(x) 19 – 19 = 0.
ਇੱਥੇ, ਅਸੀਂ 10ਵਾਂ ਪਦ, 0 ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
∴ \(\sqrt {100}\) = 10.

(b) 169
(i) 169 – 1 = 168
(ii) 168 – 3 = 165
(iii) 165 – 5 = 160
(iv) 160 – 7 = 153
(v) 153 – 9 = 144
(vi) 144 – 11 = 133
(vii) 133 – 13 = 120
(viii) 120 – 15 = 105
(ix) 105 – 17 = 88
(x) 88 – 19 = 69
(xi) 69 – 21 = 48
(xii) 48 – 23 = 25
(xiii) 25 – 25 = 0
ਇੱਥੇ, ਅਸੀਂ 13ਵਾਂ ਪਦ, 0 ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
∴ \(\sqrt {169}\) = 13.

4. ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ ਪਤਾ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
729
ਹੱਲ:
729
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
729 = \(\underline{3 \times 3}\) × \(\underline{3 \times 3}\) × \(\underline{3 \times 3}\)
∴ \(\sqrt {729}\) = 3 × 3 × 3 = 27

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
400
ਹੱਲ:
400
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
400 = \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{5 \times 5}\)
∴ \(\sqrt {400}\) = 2 × 2 × 5 = 20.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
1764
ਹੱਲ:
1764
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
1764 = \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{3 \times 3}\) × \(\underline{7 \times 7}\)
∴ \(\sqrt {1764}\) = 2 × 3 × 7 = 42.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
4096
ਹੱਲ:
4096
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
4096 = \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\)
∴ \(\sqrt {4096}\) = 2 × 2 × 2 × 2 × 2 × 2
= 64.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
7744
ਹੱਲ:
7744
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
7744 = \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{11 \times 11}\)
∴ \(\sqrt {7744}\) = 2 × 2 × 2 × 11
= 88

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vi).
9604
ਹੱਲ:
9604
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ 2 4802 ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
9604 = \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{7 \times 7}\) × \(\underline{7 \times 7}\)
∴ \(\sqrt {9604}\) = 2 × 7 × 7 = 98

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vii).
5929
ਹੱਲ:
5929
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
5929 = \(\underline{7 \times 7}\) × \(\underline{11 \times 11}\)
∴ \(\sqrt {5929}\) = 7 × 11 = 77

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (viii).
9216
ਹੱਲ:
9216
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
9216 = \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{3 \times 3}\)
∴ \(\sqrt {9216}\) = 2 × 2 × 2 × 2 × 2 × 3
= 96

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ix).
529
ਹੱਲ:
529
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
529 = \(\underline{23 \times 23}\)
∴ \(\sqrt {529}\) = 23

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (x).
8100.
ਹੱਲ:
8100
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
8100 = \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{3 \times 3}\) × \(\underline{3 \times 3}\) × \(\underline{5 \times 5}\)
∴ \(\sqrt {8100}\) = 2 × 3 × 3 × 5
= 90

5. ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਹਰੇਕ ਦੇ ਲਈ | ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆ ਪਤਾ ਕਰੋ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਸ | ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਗੁਣਾ ਕਰਨ ਤੇ ਇਹ ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਬਣ ਜਾਵੇ । ਇਸ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
252
ਹੱਲ:
252
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
252 = \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{3 \times 3}\) × 7

ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ 3 ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕ ਹੋਰ 7 ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। | ਇਸ ਲਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ 7 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂਕਿ ਗੁਣਨਫ਼ਲ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਬਣ ਜਾਵੇ ।
∴ 252 × 7 = 1764
∴ \(\sqrt {1764}\) = 2 × 3 × 7 = 42

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
180
ਹੱਲ:
180
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
180 = \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{3 \times 3}\) × 5

ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਪਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਇਕ ਹੋਰ 5 ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂਕਿ ਗੁਣਨਫਲ ਪੁਰਨੇ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਬਣ ਜਾਵੇ ।
∴ 180 × 5 = 900
∴ \(\sqrt {900}\) = 2 × 3 × 5 = 30

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
1008
ਹੱਲ:
1008
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
1008 = \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{3 \times 3}\) × 7

ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਇਕ ਹੋਰ 7 ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ 2504 ਹੈ ।
ਇਸ ਲਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ 7 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂਕਿ ਗੁਣਨਫਲ ਪੁਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਬਣ ਜਾਵੇ ।
∴ 1008 × 7 = 7056
∴ \(\sqrt {7056}\) = 2 × 2 × 3 × 7 = 84

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
2028
ਹੱਲ:
2028
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
2028 = \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × 2
ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ, 2 ਇਕ ਹੋਰ 2 ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ।

ਇਸ ਲਈ, ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ 2 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂਕਿ ਗੁਣਨਫਲ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਬਣ ਜਾਵੇ ।
∴ 2028 × 2 = 4056
∴ \(\sqrt {4056}\) = 2 × 2 × 2 × 2 × 2 × 2 = 64

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
1458
ਹੱਲ:
1458
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
1458 = 2 × \(\underline{3 \times 3}\) × \(\underline{3 \times 3}\) × \(\underline{3 \times 3}\)

ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਇਕ ਹੋਰ 2 ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ।
ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ 2 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।
ਤਾਂਕਿ ਗੁਣਨਫਲ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਬਣ ਜਾਵੇ ।
∴ 1458 × 2 = 2916
∴ \(\sqrt {2916}\) = 2 × 3 × 3 × 3 = 54

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vi).
768.
ਹੱਲ:
768
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
768 = \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × 3

ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਇਕ ਹੋਰ 3 ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ, ਦਿੱਤੀ ਗਈ । ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ 3 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂਕਿ ਗੁਣਨਫਲ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਬਣ ਜਾਵੇ ।
∴ 768 × 3 = 2304
∴ \(\sqrt {2304}\) = 2 × 2 × 2 × 2 × 3
= 48

6. ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਹਰੇਕ ਦੇ ਲਈ ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆ ਪਤਾ ਕਰੋ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਸ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਵੰਡਣ ਤੇ ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਬਣ ਜਾਵੇ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪਤਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਦਾ ਵਰਗਮੂਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
252
ਹੱਲ:
252
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
252 = \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{3 \times 3}\) × 7

ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ | ਸੰਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਨਾਲ ਵੰਡਦੇ ਹਾਂ ।
ਇਸ ਲਈ, ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ 7 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂਕਿ ਭਾਗਫਲ ਇਕ ਤਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਬਣ ਜਾਵੇ ।
∴ 252 ÷ 7 = 36
∴ \(\sqrt {36}\) = 2 × 3 = 6

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
2925
ਹੱਲ:
2925
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
2925 = \(\underline{3 \times 3}\) × \(\underline{5 \times 5}\) × 13
ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਇਸਨੂੰ 13 975 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
ਇਸ ਲਈ, ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂਕਿ ਭਾਗਫਲ ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਬਣ ਜਾਵੇ ।

∴ 2925 ÷ 13 = 225
∴ \(\sqrt {225}\) = 3 × 5 = 15

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
396
ਹੱਲ:
396
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
396 = \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{3 \times 3}\) × 11

ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਪੁਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਇਸਨੂੰ 11 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
ਇਸ ਲਈ, ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ 11 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂਕਿ ਭਾਗਫਲ ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਬਣ ਜਾਵੇ ।
∴ 396 ÷ 11 = 36
∴ \(\sqrt {36}\) = 2 × 3 = 6

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
2645
ਹੱਲ:
2645
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
2645 = 5 × \(\underline{23 \times 23}\)
ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਇਸਨੂੰ 5 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।

ਇਸ ਲਈ, ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ 5 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂਕਿ ਭਾਗਫਲ ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਬਣ ਜਾਵੇ ।
∴ 2645 ÷ 5 = 529
∴ \(\sqrt {529}\) = 23

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
2800
ਹੱਲ:
2800
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
2800 = \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{5 \times 5}\) × 7
ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।

ਇਸ ਲਈ, ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ 7 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂਕਿ ਭਾਗਫਲ ਪੁਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਬਣ ਜਾਵੇ ।
∴ 2800 ÷ 7 = 400
∴ \(\sqrt {400}\) = 2 × 2 × 5 = 20.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vi).
1620.
ਹੱਲ:
1620
ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
1620 = \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{3 \times 3}\) × \(\underline{3 \times 3}\) × 5

ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਇਸਨੂੰ 5 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
ਇਸ ਲਈ, ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ 5 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂਕਿ ਭਾਗਫਲ ਇਕ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਬਣ ਜਾਵੇ ।
∴ 1620 ÷ 5 = 324
∴ \(\sqrt {324}\) = 2 × 3 × 3 = 18

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਇਕ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਜਮਾਤ VIII ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਹਤ ਫੰਡ ਵਿਚ ₹ 2401 ਦਾਨ ਕੀਤੇ ਹਰੇਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੇ ਉੱਨੇ ਹੀ ₹ ਦਾਨ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ, ਜਿੰਨ੍ਹੇ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਨ । ਜਮਾਤ ‘ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
ਜਮਾਤ VIII ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਦਾਨ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਕੁੱਲ ਰਾਸ਼ੀ = ₹ 2401
∴ ਹਰੇਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੁਆਰਾ ਦਾਨ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਰਾਸ਼ੀ = \(\sqrt {2401}\)
∴ 2401 = \(\underline{7 \times 7}\) × \(\underline{7 \times 7}\)
∴ \(\sqrt {2401}\) = 7 × 7 = 49

∴ ਹਰੇਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੁਆਰਾ ਦਾਨ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਰਾਸ਼ੀ = ₹ 49

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਇਕ ਬਾਗ਼ ਵਿੱਚ 2025 ਪੌਦੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਗਾਏ ਗਏ ਹਨ ਕਿ ਹਰੇਕ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਉੱਨੇ ਹੀ ਪੈਂਦੇ ਹਨ, ਜਿੰਨੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਹੈ । ਲਾਈਨਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਸੰਖਿਆ = 2025
∴ ਹਰੇਕ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = \(\sqrt {2025}\)
∴ 2025 = \(\underline{3 \times 3}\) × \(\underline{3 \times 3}\) × \(\underline{5 \times 5}\)
∴ \(\sqrt {2025}\) = 3 × 3 × 5 = 45
∴ ਹਰੇਕ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਅਤੇ ਲਾਈਨਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ = 45.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਪਤਾ ਕਰੋ ਜੋ ਕਿ 4, 9 ਅਤੇ 10 ਹਰੇਕ ਨਾਲ ਵੰਡੀ ਜਾਵੇ ।
ਹੱਲ:
4, 9 ਅਤੇ 10 ਨਾਲ ਵਿਭਾਜਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸਭ ਤੋਂ ਰੋਟੀ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਇਸਦਾ ਲ.ਸ.ਵ. ਹੈ ।
ਹੁਣ 4, 9, 10 ਦਾ ਲ.ਸ.ਵ.
= 2 × 2 × 9 × 5
=180

∴ ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
180 = \(\underline{2 \times 2}\) × \(\underline{3 \times 3}\) × 5
ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਇਸਨੂੰ 5 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

∴ ਲੌੜੀਂਦੀ ਸੰਖਿਆ ਹੈ = 180 × 5
=900

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਪਤਾ ਕਰੋ ਜੋ ਕਿ ਹਰੇਕ 8, 15 ਅਤੇ 20 ਨਾਲ ਵੰਡੀ ਜਾਵੇ ।
ਹੱਲ:
8, 15 ਅਤੇ 20 ਨਾਲ ਵੰਡੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਸੰਖਿਆ ਇਸਦਾ ਲ.ਸ.ਵ. ਹੈ ।

ਹੁਣ, 8, 15, 20 ਦਾ ਲ.ਸ.ਵ. = (2 × 2 × 5 × 2 × 3)
= 120
∴ ਅਭਾਜ ਗੁਣਨਖੰਡ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ :
120 = \(\underline{2 \times 2}\) × 2 × 3 × 5
ਇਸਨੂੰ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਇਸਨੂੰ (2 × 3 × 5 = 30) ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

∴ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸੰਖਿਆ = 120 × 30
= 3600

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 23 ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰਨ ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 23 ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰਨ ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 6 PSEB ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰਨ ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ Textbook Questions and Answers

ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰਨ ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ਉ) ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ? ਉਸ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਜਨਮ 14 ਜੁਲਾਈ, 1951 ਨੂੰ ਜਲੰਧਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸ: ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸਤਵੰਤ ਕੌਰ ਸੀ।

(ਅ) ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਕਿਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿਚ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਖੇਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਮੈਚ ਖੇਡਿਆ।

(ਈ) ਹਾਕੀ ਖੇਡਣ ਲਈ ਉਹ ਕਿੱਥੇ-ਕਿੱਥੇ ਗਈ?
ਉੱਤਰ :
ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਹਾਕੀ ਖੇਡਣ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਭਿੰਨ – ਭਿੰਨ ਥਾਂਵਾਂ ਉੱਤੇ ਖੇਡਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਟੋਕੀਓ, ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ, ਫਰਾਂਸ, ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਤੇ ਸਪੇਨ ਗਈ।

(ਸ) ਹਾਕੀ ਖੇਡਣ ਸਮੇਂ ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਕੀ ਖੇਡਣ ਸਮੇਂ ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਕਦੇ ਉਸ ਦੀ ਹਾਕੀ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾ ਮਿਲਦੀ ਕਦੇ ਗੇਂਦ ਗੁਆਚ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਨਵੀਂ ਦਾ ਪਬੰਧ ਛੇਤੀ ਨਾ ਹੋਣਾ ਕਦੀ ਵਰਦੀ ਮੁਕੰਮਲ ਨਾ ਹੋਣੀ। ਕਦੀ ਪੜਾਈ ਤੇ ਘਰੇਲੂ ਕੰਮਾਂ ਕਰ ਕੇ ਖੇਡਣ ਲਈ ਵਕਤ ਨਾ ਮਿਲਣਾ ਤੇ ਕਦੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਬੋਲ ਕਬੋਲ ਸੁਣਨੇ ਪੈਂਦੇ।

(ਹ) ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਯਾਦਗਾਰੀ ਪਲ ਕਿਹੜੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਯਾਦਗਾਰੀ ਪਲ ਉਹ ਸਨ, ਜਦੋਂ 1970 ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਮਦਰਾਸ ਵਿਖੇ “ਬੇਗਮ ਰਸੂਲ ਟਰਾਫ਼ੀ ਨਾਮ ਦਾ ਇਕ ਅੰਤਰ – ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਖੇਡਿਆ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਵਧੀਆ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਕੇ ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ।

(ਕ) ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਐਵਾਰਡ ਦੇ ਕੇ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ?
ਉੱਤਰ :
ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 1974 ਵਿਚ “ਅਰਜਨ ਐਵਾਰਡ’ ਨਾਲ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 1979 ਵਿਚ ‘ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਐਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ। 1994 ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਸਪੋਰਟਸ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਆਗੂ’ ਅਤੇ ‘ਸਰਬ – ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਖਿਡਾਰਨ’ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।

2. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :

(ਉ) ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਹਾਕੀ ਦੀ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਮਾਇਆ ਹੈ।
(ਅ) ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਹਾਕੀ ਕੋਚ …………………………….।
(ਈ) ਜਲੰਧਰ ਸ਼ਹਿਰ ……………………………. ਦਾ ਘਰ ਹੈ।
(ਸ) ਅਜਿੰਦਰ ਹਾਕੀ ਖੇਡਣ ਦੇ ਨਾਲ਼-ਨਾਲ਼ ……………………………. ਸੁੱਟਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਾਹਰ ਹੈ।
(ਹ) ਉਹ ਫੁੱਲ ਬੈਕ ਤੇ ……………………………. ਦੋਹਾਂ ਪੁਜੀਸ਼ਨਾਂ ‘ਤੇ ਵਧੀਆ ਖੇਡ ਲੈਂਦੀ ਹੈ।
(ਕ) ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਔਰਤਾਂ ਵਾਲੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ……………………………. ਵਾਲੀ ਹਾਕੀ ਖੇਡਦੀ ਹੈ।
(ਖ) ਉਸ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੇਡ ਸੰਸਥਾ ਤੋਂ ਦਾ ਡਿਪਲੋਮਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ।
(ਗ) ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਖੇਡਣ ਦੇ ਨਾਲ – ਨਾਲ ………………………. ਵਲ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ।
(ਘ) ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ……………………………. ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਕੋਚ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵੀ ਨਿਭਾਈ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਨਾਮ,
(ਅ) ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਬੋਧੀ,
(ਈ) ਹਾਕੀ,
(ਸ) ਗੋਲਾ,
(ਹ) ਸੈਂਟਰ ਹਾਫ਼,
(ਕ) ਮਰਦਾਂ,
(ਖ) ਕੋਚਿੰਗ,
(ਗ) ਪੜ੍ਹਾਈ,
(ਘ) ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ।

3. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ :

ਹਸਮੁਖ, ਸੰਪਰਕ, ਗੋਲ, ਮਦਦਗਾਰ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ
ਉੱਤਰ :

• ਹਸਮੁੱਖ ਹਿੱਸਦੇ ਚਿਹਰੇ ਵਾਲਾ, ਹਸਮੁੱਖ – ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਹਸਮੁੱਖ ਚਿਹਰੇ ਵਾਲੀ ਹੈ।
• ਸੰਪਰਕ ਸੰਬੰਧਾ – ਇਹ ਬੰਦਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਮੇਰੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਇਆ ਹੈ।
• ਗੋਲ ਹਾਕੀ ਜਾਂ ਫੁੱਟਬਾਲ ਦੀ ਖੇਡ ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਨੰਬਰ – ਸਾਡੀ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਨੇ ਦਸਾਂ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਹਿਲਾ ਗੋਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
• ਮਦਦਗਾਰ ਸਹਾਇਕ – ਮਸ਼ਕਲ ਵਿਚ ਕੋਈ ਮਦਦਗਾਰ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ !
• ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ਵਿਸ਼ਵ – ਵਿਦਿਆਲਾ – ਸੁਰਜੀਤ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਕੈਮਿਸਟਰੀ ਦੀ ਐੱਮ. ਸੀ. ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
• ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦਿਖਾਵਾ – ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਹਾਕੀ ਦੀ ਖੇਡ ਵਿਚ ਵਧੀਆ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।
• ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਿਸ਼ਰ) – ਐੱਮ. ਬੀ. ਡੀ. ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ।
• ਨਿੱਗਰ ਮਿਜ਼ਬੂਤ – ਇਹ ਬਾਂਸ ਅੰਦਰੋਂ ਪੋਲਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਨਿੱਗਰ ਹੈ।
• ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਵੱਖਰਾਪਣ – ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਨੈਸ਼ਨਲ ਖੇਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਖੇਡੀ।
• ਸ਼ਿਰਕਤ (ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ – ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਅਮਨ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿਚ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ।
• ਉਤਸ਼ਾਹ ਹੌਸਲਾ – ਬੰਦੇ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
• ਸਰਬ – ਸੇਬਟ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ – ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ‘ਹੀਰ’ ਕਿੱਸਾ – ਕਾਵਿ ਵਿਚ ਸਰਬ ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਟ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।

4. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਪ੍ਰਸਿੱਧ : ਮਸ਼ਹੂਰ
• ਨਿੱਗਰ : ਮਜ਼ਬੂਤ
• ਵਿਲੱਖਣਤਾ : ਵੱਖਰਾਪਣ
• ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ : ਦਿਖਾਵਾ
• ਸ਼ਿਰਕਤ : ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ, ਭਾਗ ਲੈਣਾ
• ਉਤਸ਼ਾਹ : ਹੌਸਲਾ
• ਸਰਬ-ਸ਼ਟ : ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ, ਉੱਤਮ

ਵਿਆਕਰਨ :

ਇਸ ਪਾਠ ਵਿੱਚੋਂ ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਇਸਤਰੀ-ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦ ਲੱਭੋ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਕਾਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਪੁਲਿੰਗ – ਨੰਦ ਸਿੰਘ, ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਬੋਧੀ, ਖਿਡਾਰੀ, ਗੋਲ, ਸਰੀਰ, ਮਾਪੇ, ਦਰਸ਼ਕ, ਐਵਾਰਡ, ਪੰਜਾਬ, ਕੋਚ।
ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ – ਖਿਡਾਰਨ, ਗੋਰੀ, ਚਿੱਟੀ, ਮਹਿਲਾ, ਹਾਕੀ, ਸਤਵੰਤ ਕੌਰ, ਲੜਕੀਆਂ, ਟੀਮ, ਹਾਕੀ, ਰਾਜਬੀਰ ਕੌਰ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਟਰਾਫ਼ੀ, ਵਰਦੀ, ਗੇਂਦ।

ਅਧਿਆਪਕ ਲਈ :

ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਹਾਕੀ ਦਾ ਮੈਚ ਵਿਖਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

PSEB 6th Class Punjabi Guide ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰਨ ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰਨ : ਅਨਿੰਦਰ ਕੌਰ ਖਾਣ ਦਾ ਸਾਰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਹਾਕੀ ਦੀ ਖੇਡ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਾਮ ਕਮਾਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ 4 ਜੁਲਾਈ, 1951 ਨੂੰ ਜਲੰਧਰ ਵਿਖੇ ਪਿਤਾ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਸਤਵੰਤ ਕੌਰ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਅਜੇ ਨੌਵੀਂ ਵਿਚ ਹੀ ਪੜ੍ਹਦੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਾਕੀ ਕੋਚ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਬੋਧੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਈ ਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਕਦੇ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਨਾ ਦੇਖਿਆ ! ਜਲੰਧਰ ਬੇਸ਼ਕ ਹਾਕੀ ਦਾ ਘਰ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਹਾਕੀ ਖੇਡਣ ਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਵਾਰ – ਵਾਰ ਕਹਿਣ ਤੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਹਾਕੀ ਦੀ ਖੇਡ ਆਰੰਭ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਲੰਧਰ ਵਿਚ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਹਾਕੀ ਦਾ ਆਰੰਭ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਹੀ ਕੀਤਾ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਲਗਪਗ ਹਰ ਖੇਡ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਗੋਲਾ ਸੁੱਟਣ ਵਿਚ ਵੀ ਮਾਹਿਰ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਸਰੀਰ ਨਿੱਗਰ ਸੀ ! ਉਸ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿਚ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਖੇਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਮੈਚ ਖੇਡਿਆ 16 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਟੀਮ ਵਿਚ ਖੇਡਣ ਲਈ ਚੁਣੀ ਗਈ 1967 ਤੋਂ 1972 ਤਕ ਲਗਾਤਾਰ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਹਾਕੀ ਖੇਡੀ : ਉਹ ਸਰਕਾਰੀ ਹਾਇਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਨਹਿਰੂ ਗਾਰਡਨ ਦੀ ਕੋਚ ਬਣੀ ਤੇ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰਨਾਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਰਾਜਬੀਰ ਕੌਰ ਅਰਜਨ ਐਵਾਰਡ ਵਿਜੇਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ।

ਕੁੱਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬਣਾਂ ਦੀ ਖੇਡ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਸਫ਼ੈਦ ਪੁਸ਼ਾਕ ਪਹਿਨ ਕੇ ਮਸ਼ਾਲ ਲਗਾਈ। ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕੋਈ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਅਜਿਹੀ ਹੋਵੇ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਨਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। ਉਹ ਫੁੱਲ ਬੈਕ ਤੇ ਸੈਂਟਰ ਹਾਫ ਦੋਹਾਂ ਪੁਜ਼ੀਸ਼ਨਾਂ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਖੇਡਦੀ ਹੈ। ਉਹ 3 ਸਾਲ ਨਹਿਰੂ ਗਾਰਡਨ ਸਕੂਲ ਲਈ, 3 ਸਾਲ ਲਾਇਲਪੁਰ ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਲਈ ਤੇ 3 ਸਾਲ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਿਸਟੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਲਈ ਹਾਕੀ ਖੇਡੀ1967 ਵਿਚ ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਿਸਟੀ ਦੀ ਹਾਕੀ ਦੀ ਟੀਮ ਦੀ ਕਪਤਾਨ ਬਣੀ ਤੇ ਅੰਤਰ – ਯੂਨੀਵਰਿਸਟੀ ਹਾਕੀ ਚੈਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਜਿੱਤੀ।

1968 ਵਿਚ ਉਹ ਪਹਿਲੇ ਮਹਿਲਾ ਏਸ਼ਿਆਈ ਹਾਕੀ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਵਿਚ ਖੇਡੀ ‘ਤੇ ਇਹ ਟੀਮ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਰਹੀ। ਉਹ ਟੋਕੀਓ, ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ, ਫ਼ਰਾਂਸ, ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਤੇ ਸਪੇਨ ਵੀ ਗਈ ਤੇ ਹਰ ਥਾਂ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਯਾਦਗਾਰੀ ਪਲ ਉਹ ਸਨ, ਜਦੋਂ 1976 ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਮਦਰਾਸ ਵਿਚ ਬੇਗ਼ਮ ਰਸਲ ਟਰਾਫੀ’ ਇਕ ਅੰਤਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਖੇਡਿਆ ਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ 1967 ਤੋਂ 1978 ਤਕ ਉਸ ਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਕਦੇ ਹਾਕੀ ਖੇਡਣ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰੋਕਿਆ।ਉਸਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਖ਼ਾਸ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਉਹ ਕੇਵਲ ਦਾਲ ਰੋਟੀ ਹੀ ਖਾਂਦੀ ਸੀ।ਹਾਕੀ ਖੇਡਦਿਆਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕਈ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ! ਕਦੇ ਉਸ ਦੀ ਹਾਕੀ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੀ, ਕਦੀ ਗੇਂਦ ਗੁਆਚ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਕਦੀ ਵਰਦੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਛੇਤੀ ਨਾ ਹੁੰਦਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਈ ਤੇ ਘਰੇਲੂ ਕੰਮਾਂ ਕਰਕੇ ਖੇਡਣ ਲਈ ਘੱਟ ਸਮਾਂ ਮਿਲਦਾ। ਕਦੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਬੋਲ – ਕਬੋਲ ਵੀ ਸੁਣਨੇ ਪੈਂਦੇ। ਹਾਕੀ ਦੀ ਖੇਡ ਵਿਚ ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਸਦਕੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 1974 ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਅਰਜਨ ਐਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਆ।

1979 ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ‘ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਐਵਾਰਡ ਦਿੱਤਾ 1994 ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਸਪੋਰਟਸ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ‘ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਆਗੂ’ ਅਤੇ ‘ਸਰਬ – ਸ਼ੇਸ਼ਟ ਖਿਡਾਰਨ’ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।

ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਆਪਣੀ ਸਫਲਤਾ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਬੋਧੀ ਦੇ ਸਿਰ ਬੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਐੱਮ. ਏ. ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਕਾਲਜ ਪਟਿਆਲਾ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਪੀ. ਐੱਚ. ਡੀ. ਵੀ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੇਡ ਸੰਸਥਾ ਤੋਂ ਕੋਚਿੰਗ ਦਾ ਡਿਪਲੋਮਾ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਗੌਰਮਿੰਟ ਮਾਡਲ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿਚ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਅਧਿਆਪਕਾ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਵਿਚ ਉਹ ਕੋਚ ਵੀ ਰਹੀ ਅੱਜ – ਕਲ੍ਹ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮੇਤ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਅੰਤਰ – ਰਾਸ਼ਟਰੀ – ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ, ਕੌਮਾਂਤਰੀ। ਬਲੌਰੀ – ਚਮਕਦਾਰ, ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਵਰਗੀਆਂ। ਸੂਰਤ – ਸ਼ਕਲ। ਨਾਮ ਕਮਾਇਆ – ਵਡਿਆਈ ਖੱਟੀ। ਧੁੰਮਾਂ ਪਈਆਂ – ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਹੋ ਗਈ ਅਧਿਕਾਰੀ – ਅਹੁਦੇਦਾਰ, ਅਫ਼ਸਰ। ਤਕਰੀਬਨ ਲਗਪਗ। ਨਿੱਗਰ – ਠੋਸ, ਮਜ਼ਬੂਤ। ਵਿਲੱਖਣਤਾ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼, ਗੁਣ। ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ – ਕੌਮਾਂਤਰੀ। ਛਾਈ ਰਹੀ – ਅਸਰਦਾਰ ਰਹੀ। ਮਸ਼ਾਲ – ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਡੰਡੇ ਅੱਗੇ ਕੱਪੜਾ ਲਪੇਟ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਤੇਲ ਨਾਲ ਤਰ ਕਰ ਕੇ ਲਾਈ ਅੱਗ ਪੂਜ਼ੀਸ਼ਨਾਂ – ਥਾਂਵਾਂ, ਸਥਿਤੀਆਂ। ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ – ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਦਰਸ਼ਕ – ਦੇਖਣ ਵਾਲੇ। ਬੋਲ ਕਬੋਲ – ਬੁਰੇ ਬਚਨ। ਸਿਰ ਸਿਹਰਾ ਬੰਣਾ – ਮਾਣ ਦੇਣਾ ਕੋਚ – ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਦੇਣ ਵਾਲਾ। ਇਸ਼ਟ – ਪੂਜਣ ਯੋਗ ਦੇਵਤਾ। ਸਰਬ – ਸ਼ਟ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ।

1. ਪਾਠ – ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਠੀਕ ਵਾਕ ਉੱਤੇ ਸਹੀ (✓) ਅਤੇ ਗ਼ਲਤ ਵਾਕ ਉੱਤੇ ਕਾਂਟੇ (✗) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :

(ਉ) ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਜਨਮ 14 ਜੁਲਾਈ, 1951 ਨੂੰ ਹੋਇਆ।
(ਆ) ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਲੰਮੀ ਛਾਲ ਲਾਉਂਦੀ ਸੀ।
(ਈ) ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਰਜਨ ਐਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਆ॥
(ਸ) ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਐਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਆ।
(ਹ) ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਅੱਜ – ਕਲ੍ਹ ਜਲੰਧਰ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) (✓)
(ਅ) (✗)
(ਈ) (✓)
(ਸ) (✓)
(ਹ) (✗)

2. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇਸ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਦਸ ਨਾਂਵ ਤੇ ਦਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ
ਉੱਤਰ :
ਨਾਂਵ – ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਅੱਖਾਂ, ਨਾਮ, ਗੋਲ, ਹਾਕੀ, ਸਤਵੰਤ ਕੌਰ, ਨੰਦ ਸਿੰਘ, ਮਾਤਾ, ਕੋਚ, ਜਲੰਧਰ :
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਅੰਤਰ – ਰਾਸ਼ਟਰੀ, ਬਲੌਰੀ, ਗੋਰੀ, ਚਿੱਟੀ, ਦਰਮਿਆਨੇ, ਹਸਮੁੱਖ, ਵੱਧ, ਪੰਦਰਾਂ, ਸੈਂਕੜੇ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ, ਕੁੱਝ।

3. ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ :
ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰਨ ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਨਾਂ ਲੈਂਦਿਆਂ ਹੀ ਬਲੌਰੀ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੀ ਗੋਰੀ – ਚਿੱਟੀ, ਦਰਮਿਆਨੇ ਕੱਦ ਦੀ ਹਸਮੁਖ ਸੁਰਤ ਆਪਮੁਹਾਰੇ ਹੀ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਹਾਕੀ ਦੀ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਾਂ ਕਮਾਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਲਗਪਗ ਪੰਦਰਾਂ ਸਾਲ ਹਾਕੀ ਦੀ ਖੇਡ ਖੇਡੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੇ ਸੈਂਕੜੇ ਗੋਲ ਕੀਤੇ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਖੇਡ ਦੀਆਂ ਥਾਂ – ਥਾਂ ਧੁੰਮਾਂ ਪਈਆਂ ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਜਨਮ 14 ਜੁਲਾਈ 1951 ਨੂੰ ਜਲੰਧਰ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ।

ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸਤਵੰਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਂ ਸ: ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਸੀ। ਆਪ ਦੇ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਨ ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੌਵੀਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਾਕੀ ਕੋਚ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਬੋਧੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਈ ਤੇ ਉਸ ਪਿੱਛੋਂ ਉਸ ਨੇ ਕਦੇ ਪਿਛਾਂਹ ਮੁੜ ਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਜਲੰਧਰ ਸ਼ਹਿਰ ਹਾਕੀ ਦਾ ਘਰ ਹੈ। ਹਾਕੀ ਖੇਡਣ ਵਾਲੇ ਜਿੰਨੇ ਖਿਡਾਰੀ ਜਲੰਧਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਣ।

ਉੱਥੇ ਲੜਕਿਆਂ ਨੂੰ ਥਾਂ – ਥਾਂ ਹਾਕੀ ਖੇਡਦਿਆਂ ਦੇਖ ਕੇ ਅਜਿੰਦਰ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਹਾਕੀ ਖੇਡਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪੈਦਾ ਹੋਈ : ਉਸ ਵੇਲੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਖੇਡਣ ਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਅਜਿੰਦਰ ਦੇ ਵਾਰ – ਵਾਰ ਕਹਿਣ ‘ਤੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਹਾਕੀ ਦੀ ਖੇਡ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝੋ ਕਿ ਜਲੰਧਰ ਵਿੱਚ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਹਾਕੀ ਦਾ ਆਰੰਭ ਵੀ ਉਸਨੇ ਹੀ ਕੀਤਾ।

1. ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਣ ਹੈ?
(ਉ) ਅੰਤਰਰਾਜੀ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰਨ
(ਆਂ) ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰਨ
(ਈ) ਅੰਤਰਰਾਜੀ ਫੁੱਟਬਾਲ ਖਿਡਾਰਨ
(ਸ) ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਾਲੀਬਾਲ ਖਿਡਾਰਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਆਂ) ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰਨ

2. ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਕੱਦ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੈ?
(ਉ) ਲੰਮਾ
(ਅ) ਮੱਧਰਾ
(ਇ) ਦਰਮਿਆਨਾ
(ਸ) ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਮੇਲ !
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਦਰਮਿਆਨਾ

3. ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਕਿੰਨੇ ਸਾਲ ਹਾਕੀ ਦੀ ਖੇਡ ਖੇਡੀ?
(ਉ) ਬਾਰ੍ਹਾਂ
(ਆ) ਰਾਂ
(ਈ) ਚੌਦਾਂ
(ਸ) ਪੰਦਰ੍ਹਾਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਪੰਦਰ੍ਹਾਂ।

4. ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਕਿਸ ਖੇਡ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਾਂ ਕਮਾਇਆ?
(ੳ) ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਹਾਕੀ
(ਅ) ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਫੁੱਟਬਾਲ
(ਈ) ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਕਬੱਡੀ
(ਸ) ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਟੇਬਲ ਟੈਨਿਸ॥
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਹਾਕੀ

5. ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ?
(ਉ) 14 ਜੁਲਾਈ, 1950
(ਅ) 19 ਜੁਲਾਈ, 1951
(ਇ) 18 ਜੁਲਾਈ, 1957
(ਸ) 14 ਜੁਲਾਈ, 1951
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 19 ਜੁਲਾਈ, 1951

6. ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਜਨਮ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ?
(ਉ) ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ
(ਅ) ਲੁਧਿਆਣਾ
(ਇ) ਜਲੰਧਰ
(ਸ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਜਲੰਧਰ

7. ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ?
(ਉ) ਬਲਵੰਤ ਕੌਰ
(ਅ) ਸਤਵੰਤ ਕੌਰ
(ਈ) ਧਨਵੰਤ ਕੌਰ
(ਸ) ਕੁਲਵੰਤ ਕੌਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਸਤਵੰਤ ਕੌਰ

8. ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ?
(ੳ) ਸ: ਨੰਦ ਸਿੰਘ
(ਅ) ਸ: ਚੰਦ ਸਿੰਘ
(ਈ) ਸ: ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ
(ਸ) ਸ: ਮੰਗਤ ਸਿੰਘ॥
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸ: ਨੰਦ ਸਿੰਘ

9. ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਕਿਸ ਹਾਕੀ ਕੋਚ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਈ?
(ਉ) ਪ੍ਰਗਟ ਸਿੰਘ
(ਅ) ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ
(ਈ) ਧਿਆਨ ਚੰਦ
(ਸ) ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਬੋਧੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਬੋਧੀ।

10. ਹਾਕੀ ਦਾ ਘਰ ਕਿਹੜਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ?
(ਉ) ਜਲੰਧਰ
(ਅ) ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ
(ਇ) ਲੁਧਿਆਣਾ
(ਸ) ਪਟਿਆਲਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਜਲੰਧਰ

11. ਕਿਸ ਦੇ ਵਾਰ – ਵਾਰ ਕਹਿਣ ‘ਤੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਹਾਕੀ ਦੀ ਖੇਡ ਆਰੰਭ ਹੋਈ?
(ਉ) ਪ੍ਰਗਟ ਸਿੰਘ
(ਅ) ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ
(ਇ) ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ
(ਸ) ਧਿਆਨ ਚੰਦ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ :
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(iii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਹਾਕੀ, ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਸਤਵੰਤ ਕੌਰ, ਜਲੰਧਰ, ਲੜਕਿਆਂ !
(ii) ਉਸ, ਸਭ, ਆਪ।
(iii) ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ, ਦਰਮਿਆਨੇ, ਹਸਮੁੱਖ, ਗੋਰੀ – ਚਿੱਟੀ, ਸਰਕਾਰੀ॥
(iv) ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਹੋਇਆ, ਦੇਖਿਆ, ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਕੀਤਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ
(1) “ਖਿਡਾਰਨ ਦਾ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ੳ) ਖੇਡ
(ਅ) ਖੇਡਣਾ
(ਇ) ਖਿਡਾਰੀ
(ਸ) ਖਿਡਾਰੀਆਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਖਿਡਾਰੀ

(ii) ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਦਰਮਿਆਨੇ
(ਆ) ਕੱਦ
(ਈ) ਸੂਰਤ
(ਸ) ਜਲੰਧਰ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਦਰਮਿਆਨੇ

(iii) “ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਅੰਤਰਰਾਜੀ।
(ਅ) ਅੰਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ
(ਈ) ਕੌਮਾਂਤਰੀ
(ਸ) ਕੌਮੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਕੌਮਾਂਤਰੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(i) ਡੰਡੀ
(ii) ਕਾਮਾ
(iii) ਜੋਨੀ
(iv) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ
ਉੱਤਰ :
(i) ਡੰਡੀ (।)
(ii) ਕਾਮਾ (,)
(iii) ਜੋੜਨੀ ( – )
(iv) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ (‘)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

ਉੱਤਰ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ
ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੀਆਂ ਹਾਕੀ ਦੀ ਖੇਡ ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖ ਕੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 1974 ਈਸਵੀ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ‘ਅਰਜੁਨ ਐਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ। 1979 ਈਸਵੀ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪ ਨੂੰ “ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਐਵਾਰਡ ਦਿੱਤਾ 1994 ਈਸਵੀ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਸਪੋਰਟਸ ਵਿਭਾਗ ਨੇ “ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਆਗੂ’ ਅਤੇ ‘ਸਰਵ – ਸ੍ਰੇਸ਼ਠ ਖਿਡਾਰਨ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਅਜਿੰਦਰ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਆਪਣੇ ਕੋਚ ਸ: ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਬੋਧੀ ਦੇ ਸਿਰ ਬੰਨ੍ਹਦੀ ਹੈ।

ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਖੇਡਣ ਦੇ ਨਾਲ – ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਲ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਸਰੀਰਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਐੱਮ.ਏ. ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਚੰਡੀਗੜ ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਪੀ.ਐੱਚ.ਡੀ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੇਡ ਸੰਸਥਾ ਤੋਂ ਕੋਚਿੰਗ ਦਾ ਡਿਪਲੋਮਾ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਗੌਰਮਿੰਟ ਮਾਡਲ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਸੈਕਟਰ 35 ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਅਧਿਆਪਕਾ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।

ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਕੋਚ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵੀ ਨਿਭਾਈ ਹੈ ਅੱਜ – ਕਲ੍ਹ ਉਹ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਰਹਿ ਰਹੀ ਹੈ।

1. ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਐਵਾਰਡ ਦਿੱਤਾ?
(ਉ) ਅਰਜੁਨ ਐਵਾਰਡ
(ਆ) ਮਹਿਲਾ ਐਵਾਰਡ
(ਇ) ਖੇਡ ਰਤਨ
(ਸ) ਹਾਕੀ ਚਪਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਅਰਜੁਨ ਐਵਾਰਡ

2. ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਐਵਾਰਡ ਦਿੱਤਾ?
(ਉ) ਅਰਜੁਨ ਐਵਾਰਡ
(ਅ) ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਐਵਾਰਡ
(ਈ) ਪਦਮ ਸ੍ਰੀ
(ਸ) ਸਰਵ – ਸ੍ਰੇਸ਼ਠ ਐਵਾਰਡ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਐਵਾਰਡ

3. ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਆਗੂ ਅਤੇ ਸਰਬ – ਸ਼ੇਸ਼ਠ ਖਿਡਾਰਨ ਵਜੋਂ ਕਿਸਨੇ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ?
(ਉ) ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ
(ਅ) ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ
(ਈ) ਪੰਜਾਬ ਸਪੋਰਟਸ ਵਿਭਾਗ ਨੇ
(ਸ) ਭਾਰਤ ਸਪੋਰਟਸ ਵਿਭਾਗ ਨੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਪੰਜਾਬ ਸਪੋਰਟਸ ਵਿਭਾਗ ਨੇ

4. ਅਜਿੰਦਰ ਆਪਣੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਕਿਸਦੇ ਸਿਰ ਬੰਨਦੀ ਹੈ?
(ਉ) ਕੋਚ ਸ: ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਬੋਧੀ ਦੇ ਸਿਰ
(ਅ) ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਸਿਰ
(ਇ) ਪੰਜਾਬ ਸਪੋਰਟਸ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਸਿਰ
(ਸ) ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਸਿਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਕੋਚ ਸ: ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਬੋਧੀ ਦੇ ਸਿਰ

5. ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਕਿਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਐੱਮ.ਏ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਲਈ?
(ਉ) ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ
(ਅ) ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ
(ਇ) ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ
(ਸ) ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ

6. ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕਿਹੜੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ?
(ਉ) ਐੱਮ.ਏ.
(ਅ) ਐੱਮ.ਫਿਲ
(ਈ) ਪੀ. ਐੱਚ. ਡੀ.
(ਸ) ਪੋਸਟ ਡਾਕਟਰੇਟ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਪੀ. ਐੱਚ. ਡੀ.

7. ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਕੋਚਿੰਗ ਦਾ ਡਿਪਲੋਮਾ ਕਿਹੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ?
(ੳ) ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ
(ਅ) ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੇਡ ਸੰਸਥਾ ਪਟਿਆਲਾ ਤੋਂ
(ਈ) ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ
(ਸ) ਲਵਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੇਡ ਸੰਸਥਾ ਪਟਿਆਲਾ ਤੋਂ

8. ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਕਿਹੜੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਅਧਿਆਪਕ ਰਹੀ?
(ੳ) ਗੌਰਮਿੰਟ ਮਾਡਲ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
(ਆ) ਗੌਰਮਿੰਟ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਲੁਧਿਆਣਾ
(ਇ) ਗੌਰਮਿੰਟ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਜਲੰਧਰ
(ਸ) ਗੌਰਮਿੰਟ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਪਟਿਆਲਾ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਗੌਰਮਿੰਟ ਮਾਡਲ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ

9. ਅੱਜ – ਕਲ੍ਹ ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਕਿੱਥੇ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ?
(ੳ) ਇੰਗਲੈਂਡ
(ਅ) ਕੈਨੇਡਾ
(ਈ) ਆਸਟਰੇਲੀਆ
(ਸ) ਜਰਮਨੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਇੰਗਲੈਂਡ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੇਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੇ।
(iii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਅਜਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਹਾਕੀ, ਭਾਰਤ, ਪੰਜਾਬ, ਇੰਗਲੈਂਡ।
(ii) ਉਸ, ਆਪ, ਉਹ।
(iii) ਸਰਬ – ਸ਼ੇਸ਼ਠ, ਸਰੀਰਕ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼, ਮਾਡਲ, ਕੋਚ।
(iv) ਕੀਤਾ, ਨਿਭਾਈ ਹੈ, ਬੰਦੀ ਹੈ, ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਰਹਿ ਰਹੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ

(i) ‘ਮਹਿਲਾਂ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਮਰਦ
(ਅ) ਆਦਮੀ
(ਈ) ਪੁਰਸ਼
(ਸ) ਮਨੁੱਖ !
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਪੁਰਸ਼

(ii) ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਸਰੀਰਿਕ
(ਅ) ਮੈਦਾਨ
(ਇ) ਅੰਦਾਜ਼ਾ
(ਸ) ਅਧਿਆਪਕ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸਰੀਰਿਕ

(ii) “ਪਰਿਵਾਰ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਟੱਬਰ
(ਅ) ਘਰ – ਬਾਰ
(ਈ) ਕੁਰਬਾਨ
(ਸ) ਬੰਦੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਟੱਬਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ
(i) ਡੰਡੀ
(ii) ਕਾਮਾਂ
(iii) ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ
(iv) ਜੋੜਨੀ
(v) ਡੈਸ਼
(vi) ਬਿੰਦੀ
ਉੱਤਰ :
(i) ਡੰਡੀ (।)
(ii) ਕਾਮਾ (,)
(iii) ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ (‘ ‘)
(iv) ਜੋੜਨੀ (-)
(v) ਡੈਸ਼ ( – )
(vi) ਬਿੰਦੀ (.)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

ਉੱਤਰ :

Punjab State Board PSEB 8th Class Maths Book Solutions Chapter 5 ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ Ex 5.1 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Maths Chapter 5 ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ Exercise 5.1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਹੜੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਇਕ ਆਇਤਕਾਰ ਚਿੱਤਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋਗੇ ?
(a) ਇਕ ਡਾਕੀਏ ਦੇ ਥੈਲੇ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ।
(b) ਕਿਸੇ ਖੇਡ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਉੱਚਾਈਆਂ ।
(c) 5 ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈਆਂ ਕੈਸਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ।
(d) ਕਿਸੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੇ ਸਵੇਰੇ 7 ਵਜੇ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ 7 ਵਜੇ ਤਕ ਰੇਲ ਗੱਡੀਆਂ ਵਿਚ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ।
ਹਰੇਕ ਦੇ ਲਈ, ਕਾਰਨ ਵੀ ਦੱਸੋ ।
ਹੱਲ:
(b), (d) ਇਹਨਾਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿਚੋਂ, ਅੰਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਵਰਗ ਅੰਤਰਾਲ ਵਿਚ ਵਿਭਾਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਕਿਉਂਕਿ (a) ਅਤੇ (c) ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਸਾਨੂੰ ਵਿਭਿੰਨ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿਚ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਵਰਗੀਕਰਨ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ । ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਿਸੇ ਡਿਪਾਰਟਮੈਂਟਲ ਸਟੋਰ ਤੇ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਕਰਨ ਆਏ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ : ਪੁਰਸ਼ (M), ਔਰਤ (W), ਲੜਕਾ (B) ਜਾਂ ਲੜਕੀਆਂ (G) । ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀ ਸੂਚੀ ਉਹਨਾਂ ਖਰੀਦਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸਵੇਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਘੰਟੇ ਵਿਚ ਆਏ ਹਨ :
W W W G B W W M G G M M W W W W G B M W B G G M W W M M W W W M W B W G M W W W W G W M M W W M W G W M G W M M B G G W
ਮਿਲਾਨ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਕ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਵੰਡ ਸਾਰਣੀ ਬਣਾਉ । ਇਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਇਕ ਛੜ ਗਰਾਫ ਖਿੱਚੋ ।
ਹੱਲ:
ਮਿਲਾਨ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਬਣਾਈ ਗਈ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਵੰਡ ਸਾਰਣੀ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ :

ਉਪਰੋਕਤ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਛੜ ਗਰਾਫ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕਿਸੇ ਫੈਕਟਰੀ ਦੇ 30 ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਹਫ਼ਤੇ ਦੀ ਆਮਦਨ ਰੁਪਏ ਵਿਚ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀ ਹੈ :
830, 835, 80, 810, 835, 836, 869, 845, 898, 890, 820, 86, 832, 833, 855, 845, 04, 808, 81, 80, 885, 835, 835, 86, 878, 840, 868, 80, 86, 840.
ਮਿਲਾਣ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਅੰਤਰਾਲਾਂ 800810, 810-820 ਆਦਿ ਵਾਲੀ ਇਕ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਸਾਰਣੀ ਬਣਾਉ ॥
ਹੱਲ:

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3 ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਾਰਣੀ ਦੇ ਲਈ ਇਕ ਆਇਤ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਉ ਅੜੇ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਦਿਓ :
(i) ਕਿਸ ਗੁੱਟ ਵਿਚ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ?
(ii) ਕਿੰਨੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਤੋਂ 850 ਜਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ?
(iii) ਕਿੰਨੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਤੋਂ 850 ਤੋਂ ਘੱਟ ਕਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ?
ਹੱਲ:
ਉਪਰ ਲਿਖੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਆਇਤ ਚਿੱਤਰ ਹੇਠਾਂ ਆਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ।
(i) 830—840. ਇਸ ਵਰਗ ਵਿਚ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 9 ਹੈ ।
(ii) 10
(iii) 20

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਛੁੱਟੀਆਂ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਖ਼ਾਸ ਜਮਾਤ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ (ਟੀ. ਵੀ.). ਦੇਖਣ ਦੇ ਸਮੇਂ (ਘੰਟਿਆਂ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਗਰਾਫ਼ ਰਾਹੀਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ; ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਦਿਓ :
(i) ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਕਿੰਨੇ ਘੰਟੇ ਤੱਕ ਟੀ. ਵੀ. ਦੇਖਿਆ ?
(ii) 4 ਘੰਟਿਆਂ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਕਿੰਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਟੀ.ਵੀ. ਦੇਖਿਆ ?
(iii) ਕਿੰਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਟੀ. ਵੀ. ਦੇਖਣ ਵਿਚ 5 ਘੰਟੇ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਇਆ ?

ਹੱਲ:
(i) 4—5 ਘੰਟੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 32
(ii) 34
(iii) 14.

Punjab State Board PSEB 8th Class Maths Book Solutions Chapter 4 ਪ੍ਰਯੋਗਿਕ ਜਿਆਮਿਤੀ Ex 4.5 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Maths Chapter 4 ਪ੍ਰਯੋਗਿਕ ਜਿਆਮਿਤੀ Exercise 4.5

ਹੇਠਾਂ ਲਿਖਿਆਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਇਕ ਵਰਗ READ ਜਿਸ ਵਿਚ RE = 5.1 cm ਹੈ ।
ਹੱਲ:
ਦਿੱਤਾ ਹੈ: ਵਰਗ READ ਦੀ ਇਕ ਭੁਜਾ RE = 5.1 cm ਹੈ ।
ਰਚਨਾ ਦੇ ਪਗ :
(i) ਇਕ ਰੇਖਾਖੰਡ RE = 5.1 cm ਲਉ ।

(ii) ਹਰੇਕ ਬਿੰਦੂ R ਅਤੇ E ਉੱਤੇ 90° ਦਾ ਕੋਣ ਚੋ ।
(iii) ਹੁਣ, Rਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਮੰਨ ਕੇ ਅਤੇ ਅਰਧ ਵਿਆਸ 5.1 cm ਲੈ ਕੇ ਇਕ ਚਾਪ ਖਿੱਚੋ ਜੋ 90° ਦੇ ਕੋਣ ਨੂੰ D ਉੱਤੇ ਕੱਟਦੀ ਹੈ ।
(iv) ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ E ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਮੰਨ ਕੇ ਅਤੇ ਅਰਧ ਵਿਆਸ 5.1 cm ਲੈ ਕੇ ਇਕ ਚਾਪ ਖਿੱਚੋ ਜੋ 90° ਦੇ ਕੋਣ ਨੂੰ A ਉੱਤੇ ਕੱਟਦੀ ਹੈ ।
(v) AD ਨੂੰ ਮਿਲਾਉ ।
∴ READ ਲੋੜੀਂਦਾ ਵਰਗ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇਕ ਸਮਚਤੁਰਭੁਜ ਜਿਸਦੇ ਵਿਕਰਨਾਂ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 5.2 cm ਅਤੇ 6.4 cm ਹੈ ।
ਹੱਲ:
ਦਿੱਤਾ ਹੈ : ਸਮਚਤਰਭੁਜ ਦੇ ਦੋ ਵਿਕਰਣ 5.2 cm ਅਤੇ 6.4 cm ਦਿੱਤੇ ਹਨ ।
ਰਚਨਾ ਦੇ ਪਗ :
(i) ਇਕ ਰੇਖਾਖੰਡ AC = 6.4 cm ਖਿੱਚੋ |

(ii) ਰੇਖਾਖੰਡ AC ਦੇ ਲੰਬ ਸਮਦੋਭਾਜਕ ਦੀ ਚਰਨਾ ਕਰੋ ਜੋ AC ਨੂੰ O ਉੱਤੇ ਕੱਟਦਾ ਹੈ ।
(iii) ਲੰਬ ਸਮਦੋਭਾਜਕ ਨੂੰ ਬਿੰਦੂ O ਤੋਂ ਦੋਨੋਂ ਪਾਸੇ ਨੇ \(\frac{1}{2}\) × 5.2 cm = 2.6 cm ਲੰਬਾਈ ਦੇ ਅਰਧ ਵਿਆਸ ਵਾਲੇ ਦੋ ਚਾਪ ਖਿੱਚੋ ਜੋ ਲੰਬ ਸਮਦੋਭਾਜਕ ਨੂੰ ਬਿੰਦੂ B ਅਤੇ ਬਿੰਦੂ D ਉੱਤੇ ਕੱਟਦੇ ਹਨ ।
(iv) AB, BC, CD ਅਤੇ DA ਨੂੰ ਮਿਲਾਉ ।
∴ ABCD ਲੋੜੀਂਦੀ ਸਮ ਚਤੁਰਭੁਜ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਇਕ ਆਇਤ ਜਿਸਦੀਆਂ ਲਾਗਵੀਆਂ ਭੁਜਾਵਾਂ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 5 cm ਅਤੇ 4 cm ਹੈ ।
ਹੱਲ:
ਦਿੱਤਾ ਹੈ : ਇਕ ਆਇਤ ਜਿਸਦੀਆਂ ਲਾਹਵੀਆਂ ਭੁਜਾਵਾਂ 5 cm ਅਤੇ 4 cm ਹਨ ।
ਅਰਥਾਤ AB = 5 cm ਅਤੇ BC = 4 cm.
ਰਚਨਾ ਦੇ ਪਗ :
(i) ਇਕ ਰੇਖਾਖੰਡ AB = 5 cm ਖਿੱਚੋ ।
(ii) ਬਿੰਦੂ A ਅਤੇ B ਹਰੇਕ ਉੱਤੇ 90° ਦਾ ਕੋਣ ਖਿੱਚੋ !
(iii) ਹੁਣ, A ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਮੰਨ ਕੇ ਅਤੇ ਅਰਧ ਵਿਆਸ 4 | cm ਲੈ ਕੇ ਇਕ ਚਾਪ ਖਿੱਚੇ ਜੋ AX ਨੂੰ D ਉੱਤੇ ਕੱਟਦੀ ਹੈ ।
(iv) ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, B ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਮੰਨ ਕੇ ਅਤੇ ਅਰਧ ਵਿਆਸ ਤੋਂ 4 cm ਲੈ ਕੇ ਇਕ ਚਾਪ ਖਿੱਚੋ ਜੋ BY ਨੂੰ C ਉੱਤੇ ਕੱਟਦੀ ਹੈ ।
(v) CD ਨੂੰ ਮਿਲਾਉ ॥

∴ ABCD ਲੋੜੀਂਦੀ ਆਇਤ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਇਕ ਸਮਾਂਤਰ ਚਤੁਰਭੁਜ OKAY ਜਿੱਥੇ OK = 5.5 cm ਅਤੇ KA =42 cm ਹੈ । ਕੀ ਇਹ ਵਿਲੱਖਣ ਹੈ ।
ਹੱਲ:
ਦਿੱਤਾ ਹੈ : ਇਕ ਸਮਾਂਤਰ ਚਤੁਰਭੁਜ OKAY ਦੀਆਂ ਭੁਜਾਵਾਂ OK = 5.5 cm ਅਤੇ KA = 4.2 cm ਹਨ ।
ਕੇਵਲ ਦੋ ਭੁਜਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਮਾਂਤਰ ਚਤੁਰਭੁਜ ਦੀ ਰਚਨਾ | ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਇੱਥੇ ਸਾਨੂੰ ਇਕ ਹੋਰ ਮਾਪ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੋਵੇਗੀ । ਜੋ ਦੋ ਭੁਜਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦਾ ਕੋਣ ਜਾਂ ਵਿਕਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Maths Book Solutions Chapter 4 ਪ੍ਰਯੋਗਿਕ ਜਿਆਮਿਤੀ Ex 4.4 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Maths Chapter 4 ਪ੍ਰਯੋਗਿਕ ਜਿਆਮਿਤੀ Exercise 4.4

1. ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਚਤੁਰਭੁਜਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਚਤੁਰਭੁਜ DEAR ਜਿਸ ਵਿਚ
DE = 4 cm
EA = 5 cm
AR = 4.5 cm
∠E = 60°
ਅਤੇ ∠A = 90° ਹੈ ।
ਹੱਲ:
ਦਿੱਤਾ ਹੈ : ਚਤੁਰਭੁਜ DEAR ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਭੁਜਾਵਾਂ ਅਤੇ ਦੋ ਵਿਚਕਾਰ ਦੇ ਕੋਣ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ।
ਅਰਥਾਤ DE = 4 cm, EA = 5 cm, AR = 4.5 cm, ∠E = 60°, ∠A = 90°
ਰਚਨਾ ਦੇ ਪਗ :
(i) ਇਕ ਰੇਖਾਖੰਡ DE = 4 cm ਖਿੱਚੋ ।

(ii) ਬਿੰਦੂ E, ਉੱਤੇ ਕੋਣ ∠DEX = 60° ਖਿੱਚੋ ਅਤੇ EX ਵਿਚੋਂ 5cm ਲੰਬਾਈ ਦੀ ਇਕ ਚਾਪ ਖਿੱਚੋ ਜੋ EX ਨੂੰ A ਉੱਤੇ ਕੱਟਦੀ ਹੈ ।
(iii) ਬਿੰਦੂ A, ਉੱਤੇ ਕੋਣ ∠EAY = 90°, ਖਿੱਚੋ ਅਤੇ AY ਵਿਚੋਂ 4.5 cm ਲੰਬਾਈ ਦੀ ਇਕ ਚਾਪ ਖਿੱਚੋ ਜੋ AY ਨੂੰ R ਉੱਤੇ ਕੱਟਦੀ ਹੈ ।
(iv) DR ਨੂੰ ਮਿਲਾਉ ।
∴ DEAR ਲੋੜੀਂਦੀ ਚਤੁਰਭੁਜ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਚਤੁਰਭੁਜ TRUE ਜਿਸ ਵਿਚ
TR = 3.5 cm
RU = 3 cm
UE = 4 cm
∠R = 750
ਅਤੇ ∠U = 120° ਹੈ ।
ਹੱਲ:
ਦਿੱਤਾ ਹੈ : TRUE ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਭੁਜਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੇ ਦੋ ਕੋਣ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ
ਅਰਥਾਤ TR = 3.5 cm, RU = 3 cm, UE = 4 cm,
∠R = 75° ਅਤੇ ∠U = 120°.
ਰਚਨਾ ਦੇ ਪ੍ਰਗ :
(i) ਰੇਖਾਖੰਡ RU = 3 cm ਖਿੱਚੋ !
(ii) ਬਿੰਦੁ R, ਉੱਤੇ ∠XRU = 75 ਖਿੱਚੋ ਅਤੇ Rx ਵਿਚੋਂ 3.5 cm ਦੀ ਚਾਪ ਕੱਟੋ ਜੋ RX ਨੂੰ T ਉੱਤੇ ਕੱਟਦੀ ਹੈ ।

(iii) ਬਿੰਦੁ U ਉੱਤੇ ਕੋਣ ∠RUY = 120° ਖਿੱਚੋ ਅਤੇ | UY ਵਿਚੋਂ 4 cm ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਦਾ ਚਾਪ ਕੱਟੋ ਜੋ UY ਨੂੰ E ਉੱਤੇ ਕੱਟਦੀ ਹੈ ।
(iv) TE ਮਿਲਾਉ ।
∴ TRUE ਲੋੜੀਂਦੀ ਚਤੁਰਭੁਜ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Maths Book Solutions Chapter 4 ਪ੍ਰਯੋਗਿਕ ਜਿਆਮਿਤੀ Ex 4.3 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Maths Chapter 4 ਪ੍ਰਯੋਗਿਕ ਜਿਆਮਿਤੀ Exercise 4.3

1. ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਚਤੁਰਭੁਜਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਚਤੁਰਭੁਜ MORE ਜਿਸ ਵਿਚ
MO = 6 cm OR = 4.5 cm
∠M = 60°
∠O = 105°
∠R = 105° ਹੈ ।
ਹੱਲ:
ਦਿੱਤਾ ਹੈ : ਚਤੁਰਭੁਜ MORE ਦੀਆਂ ਦੋ ਸੰਗਤ ਭੁਜਾਵਾਂ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਕੋਣ
ਅਰਥਾਤ MO = 6 cm, OR = 4.5 cm,
∠M = 60°, ∠O = 105°, ∠R = 105°
ਰਚਨਾ ਦੇ ਪਗ :
(i) MO = 6 cm ਖਿੱਚੋ !
(ii) O ਤੇ ; ∠XOM = 105: ਖਿੱਚੋ ।
(iii) ਕਿਰਣ OX, ਵਿਚੋਂ OR = 4.5 cm ਕੱਟੋ !
(iv) R; ਉੱਤੇ ਕੋਣ ∠YRO = 105° ਖਿੱਚੋ |
(v) M, ਉੱਤੇ ਕੋਣ ∠ZMO = 60° ਖਿੱਚੋ ਅਤੇ ਕਿਰਣ RY ਅਤੇ MZ ਨੂੰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ E ਉੱਤੇ ਕੱਟਣ ਦਿਉ ।

∴ MORE ਲੋੜੀਂਦੀ ਚੁਤਰਭੁਜ ਹੈ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਚਤੁਰਭੁਜ PLAN ਜਿਸ ਵਿਚ
PL = 4 cm
LA = 6.5 cm
∠P = 90°
∠A = 110°
∠N = 85° ਹੈ ।
ਹੱਲ:
ਦਿੱਤਾ ਹੈ : PLAN ਦੀਆਂ ਦੋ ਲਾਗਵੀਆਂ ਭੁਜਾਵਾਂ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਕੋਣ
ਅਰਥਾਤ PL = 4 cm, LA = 6.5 cm, ∠P = 90°, ∠A = 110°, ∠N = 85°.
ਰਚਨਾ ਦੇ ਪਗ :
(i) LA = 6.5 cm ਖਿੱਚੋ ।
(ii) A ਉੱਤੇ ਕੋਣ ∠XAL = 110° ਖਿੱਚੋ ।

(iii) L ਉੱਤੇ ਕੋਣ ∠YLA = 750 ਖਿੱਚੋ ।
[∵ ਕੋਣ-ਯੋਗ ਗੁਣਧਰਮ ਤੋਂ]
∠P + ∠L + ∠A + ∠N
= 360°
90° + ∠L + 110° + 85° = 360°
∠L + 285° = 360°
⇒ ∠L = 360° – 285° = 75°
(iv) ਕਿਰਣ LY ਵਿਚੋਂ LP = 4 cm ਕੱਟੋ ।
(v) Pਉੱਤੇ 90° ਦਾ ਕੋਣ ਖਿੱਚੋ ਜੋ ਕਿਰਣ AX ਨੂੰ N ਉੱਤੇ ਕੱਟਦਾ ਹੈ ।
∴ PLAN ਲੋੜੀਂਦੀ ਚਤੁਰਭੁਜ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਸਮਾਂਤਰ ਚਤੁਰਭੁਜ HEAR ਜਿਸ ਵਿਚ
HE = 5 cm
EA = 6 cm
ਅਤੇ ∠R = 85° ਹੈ ।
ਹੱਲ:
ਦਿੱਤਾ ਹੈ : ਸਮਾਂਤਰ ਚਤੁਰਭੁਜ ਦੀਆਂ ਦੋ ਲਾਗਵੀਆਂ ਭੁਜਾਵਾਂ ਅਤੇ ਇਕ ਕੋਣ
ਅਰਥਾਤ HE = 5 cm,
EA = 6 cm ਅਤੇ ∠R = 85°
ਰਚਨਾ ਦੇ ਪਗ :
(i) EA = 6 cm ਖਿੱਚੋ ।
(ii) A ਉੱਤੇ ਕੋਣ ∠XAE = 95° ਖਿੱਚੋ । ਕਿਰਣ AX ਵਿਚੋਂ AR = 5 cm ਕੋਣ [∵ ∠A + ∠R = 180° ⇒ ∠A + 85° = 180° ⇒ ∠A = 180° – 85° = 95°]
(iii) E ਉੱਤੇ ਕੋਣ ∠YEA = 85° ਖਿੱਚੋ । ਕਿਰਣ EY ਵਿਚੋਂ HE = 5 cm ਕੋਣ [∵ ∠E = ∠R ਸਮਾਂਤਰ ਜਤੁਰਭੁਜ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਕੋਣ । ]
(iv) HR ਨੂੰ ਮਿਲਾਉ ॥
∴ HEAR ਲੋੜੀਂਦੀ ਸਮਾਂਤਰ ਚਤੁਰਭੁਜ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
ਆਇਤ OKAY ਜਿਸ ਵਿਚ
OK = 7 cm
KA = 5 cm ਹੈ ।
ਹੱਲ:
ਦਿੱਤਾ ਹੈ : ਆਇਤ OKAY ਦੀਆਂ ਲਾਗਵੀਆਂ ਭੁਜਾਵਾਂ
ਅਰਥਾਤ OK = 7 cm और KA = 5 cm.
ਕਿਉਂਕਿ ਆਇਤ ਦਾ ਹਰੇਕ ਕੋਣ 90° ਹੈ ।
ਰਚਨਾ ਦੇ ਪਗ :
(i) ਇਕ ਰੇਖਾਖੰਡ OK = 7 cm ਖਿੱਚੋ ।

(ii) ਬਿੰਦੂਆਂ O ਅਤੇ K ਹਰੇਕ ਉੱਤੇ 90° ਦਾ ਕੋਣ ਅਰਥਾਤ ∠XKO ਅਤੇ ∠POK ਖਿੱਚੋ !
(iii) XK ਵਿਚੋਂ AK = 5 cm ਕੱਟੋ ॥
(iv) PO ਵਿਚੋਂ OY = 5 cm ਕੱਟੋ ।
(v) AY ਨੂੰ ਮਿਲਾਉ ॥
∴ OKAY ਲੋੜੀਂਦੀ ਆਇਤ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Maths Book Solutions Chapter 4 ਪ੍ਰਯੋਗਿਕ ਜਿਆਮਿਤੀ Ex 4.2 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Maths Chapter 4 ਪ੍ਰਯੋਗਿਕ ਜਿਆਮਿਤੀ Exercise 4.2

1. ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਚਤੁਰਭੁਜਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਚਤੁਰਭੁਜ LIFT ਜਿਸ ਵਿਚ
LI = 4 cm
IF = 3 cm
TL = 2.5 cm
LF = 4.5 cm
IT = 4 cm ਹੈ ।
ਹੱਲ:
ਦਿੱਤਾ ਹੈ : ਚਤੁਰਭੁਜ LIFT ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਭੁਜਾਵਾਂ ਅਤੇ ਦੋ ਵਿਕਰਣ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ :
ਅਰਥਾਤ LI = 4 cm, IF = 3 cm, TL= 2.5 cm, LF = 4.5 cm, IT = 4 cm.
ਰਚਨਾ ਦੇ ਪਰੀ :
(i) ਇਕ ਰੇਖਾ ਖੰਡ LI = 4 cm ਖਿੱਚੋ !
(ii) I ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਜੀ ਅਤੇ ਅਰਧ ਵਿਆਸ 3 cm. ਲੈ ਕੇ ਇਕ ਚਾਪ ਖਿੱਚੋ ।

(iii) L ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਅਰਧ ਵਿਆਸ 4.5 cm ਲੈ ਕੇ ਇਕ ਦੂਸਰੀ ਚਾਪ ਚੋ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਚਾਪ ਨੂੰ Fਉੱਤੇ ਕੱਟੇ ।
(iv) LF ਅਤੇ IF ਨੂੰ ਮਿਲਾਉ ।
(v) Lਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਅਰਧ ਵਿਆਸ 2.5 cm, ਲੈ ਕੇ ਇਕ ਚਾਪ ਖਿੱਚੋ |
(vi) I ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਅਰਧ ਵਿਆਸ 4 cm, ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਚਾਪ ਖਿੱਚੋ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਚਾਪ ਨੂੰ 1 ਬਿੰਦੂ ਤੇ ਕੱਟੇ ।
(vii) LI, IT ਅਤੇ FT ਨੂੰ ਮਿਲਾਉ ॥
∴ LIFT ਲੋੜੀਂਦੀ ਚਤੁਰਭੁਜ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਚਤੁਰਭੁਜ GOLD ਜਿਸ ਵਿਚ
OL = 7.5 cm
GL = 6 cm
GD = 6 cm
LD = 5 cm
OD = 10 cm ਹੈ ।
ਹੱਲ:
ਦਿੱਤਾ ਹੈ : ਚਤੁਰਭੁਜ GOLD ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਭੁਜਾਵਾਂ ਅਤੇ ਦੋ ਵਿਕਣ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ :
ਅਰਥਾਤ OL = 7.5 cm, GL = 6 cm, GD = 6 cm, LD = 5 cm, OD = 10 cm.

ਰਚਨਾ ਦੇ ਪਗ :
(i) ਇਕ ਰੇਖਾਖੰਡ OL = 7.5 cm ਲਉ !
(ii) O ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਅਰਧ ਵਿਆਸ 10 cm, ਲੈ ਕੇ ਇਕ ਚਾਪ ਖਿੱਚੋ ।
(iii) L ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਅਰਧ ਵਿਆਸ 5 cm ਲੈ ਕੇ ਇਕ । ਦੂਸਰੀ ਚਾਪ ਖਿੱਚੋ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਚਾਪ ਨੂੰ D ਉੱਤੇ ਕੱਟੇ ।
(iv) OD ਅਤੇ LD ਨੂੰ ਮਿਲਾਉ !
(v) D ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਅਰਧ ਵਿਆਸ 6 cm ਲੈ ਕੇ ਇਕ ਚਾਪ ਖਿੱਚੋ ।
(vi) L ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਅਰਧ ਵਿਆਸ 6 cm ਲੈ ਕੇ ਇਕ ਦੂਸਰੀ ਚਾਪ ਖਿੱਚੋ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਚਾਪ ਨੂੰ G ਉੱਤੇ ਕੱਟੇ ।
(vii) GL, GD ਅਤੇ OG ਨੂੰ ਮਿਲਾਉ ।
∴ GOLD ਲੋੜੀਂਦੀ ਚਤੁਰਭੁਜ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਸਮਲੰਬ ਚਤੁਰਭੁਜ BEND ਜਿਸ ਵਿਚ
BN = 5.6 cm
DE : 6.5 cm ਹੈ ।
ਹੱਲ:
ਦਿੱਤਾ ਹੈ : ਸਮਚਤੁਰਭੁਜ BEND ਦੇ ਦੋ ਵਿਕਰਣ ਅਰਥਾਤ BN = 5.6 cm, DE = 6.5 cm.

ਰਚਨਾ ਦੇ ਪਰੀ :
(i) ਇਕ ਰੇਖਾਖੰਡ DE = 6.5 cm ਲਉ ।
(ii) ਰੇਖਾਖੰਡ DE ਨੂੰ ਸਮਦੋਭਾਜਿਤ ਕਰੋ ।
(iii) O ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਲੈ ਕੇ ਲੰਬਾਈ \(\frac{5.6}{2}\) = 2.8 cm ਦੇ ਦੋ ਚਾਪ, ਰੇਖਾ DE ਦੇ ਉੱਤੇ ਅਤੇ ਥੱਲੇ ਖਿੱਚ ਜੋ ਕਿ ਸਮਦੋਭਾਜਿਤ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਬਿੰਦੂ N ਅਤੇ B ਉੱਤੇ ਕੱਟਦੇ ਹਨ ।
(iv) BE, EN, ND ਅਤੇ BD ਨੂੰ ਮਿਲਾਉ ।
∴ BEND ਲੋੜੀਂਦੀ ਸਮਚਤੁਰਭੁਜ ਹੈ ।