Prasanna

Punjab State Board PSEB 6th Class English Book Solutions Chapter 5 Playing Kabaddi Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 English Chapter 5 Playing Kabaddi

Activity 1

Look up the following words in a dictionary. You should seek the following information about the words and put them in your WORDS notebook.
1. Meaning of the word as used in the lesson (Adjective/Noun/Verb, etc.)
2. Pronunciation (The teacher may refer to the dictionary or the mobile phone for correct pronunciation.)
3. Spellings

repeat	formed	breath
touched	international	tournament

Activity 2.

Read the meanings and sentences of the following words. Make one sentence of your own and write in the given space.

1. breath (n): the air that goes in and out of mouth/nose
He took a deep breath and jumped into the water.
He could not hold his breath.

2. member (n): a person who belongs to a group or a team
He is a member of the football team.
I am a member of School Science Club.

3. touch (v): to put one’s hand on or against something
Don’t touch that pot; it is very hot.
He touched the tree and won the race.

4. Continued (v): something that goes on and on
The game continued for two hours.
The fair continued for two days.

Learning to Read and Comprehend

Activity 3.

Read and Write Answers.

Question 1.
What qualities are needed to play kabaddi ?
कबड्डी खेलने के लिए किन गुणों की आवश्यकता होती है ?
Answer:
We need to be strong, quick and able to hold our breath.

Question 2.
When is a person out in kabaddi ?
कबड्डी में खिलाड़ी आऊट ह्यकब होता है?
Answer:
When a visitor touches a player of the other team and comes back to his side holding his breath, the player touched is out.

Question 3.
How many players are needed in a kabaddi team ?
कबड्डी की टीम में कितने खिलाड़ियों की जरूरत होती है ?
Answer:
Seven players are needed in a Kabaddi team.

Question 4.
Which team wins the game ?
कौन – सी टीम खेल जीतती है?
Answer:
The team that is able to get all the players of the opposite team out, wins.

Question 5.
Is kabaddi a local or an international game ?
क्या कबड्डी एक स्थानीय अथवा अन्तर्राष्ट्रीय खेल है ?
Answer:
Now kabaddi is becoming an international game.

Question 6.
When did the game start as an international event ?
अन्तर्राष्ट्रीय खेल के रूप में कबड्डी का आरंभ कब हुआ ?
Answer:
It was in 2004 World Cup.

Activity 4.

Select the correct word from the box given below and write in the given space.
draw, court, stands, referee, pitch, coach, whistle, spectator, umpire, pavillion
Answer:
1. This is where you bat and bowl in cricket. — pitch
2. This is where you can play basketball. — court
3. This person watches a game or a match. — spectator
4. This is something that makes a loud noise. — whistle
5. This is the result of a match in which neither side wins. — draw
6. This is someone who judges the performance of the players. — selector
7. This is where you sit or stand to watch a match. — stands
8. This is someone who teaches you how to play a sport. — coach
9. This person makes sure that rules are followed on the cricket ground. — umpire
10. This is the place where players rest and get ready for the game. — pavillion

Learning Language

Articles

‘A’, “an’ and ‘the’ are called Articles. They are used before noun.
Articles किसी Noun से पूर्व प्रयोग होने वाले शब्द होते हैं। ये तीन हैं-‘A’, ‘an’ तथा ‘the’.

1. Words/Nouns that begin with a consonant sound such as ‘dog’, ‘man’ take ‘a’
e.g.a dog, a cat, etc. आरंभ में किसी व्यंजन (जैसे- घ, ब, ड, आदि) की आवाज़ देने वाले शब्दों से पहले ‘a’ का प्रयोग होता

2. Words that begin with a vowel sound such as ‘apple’, ‘ant’, ‘umbrella’ take ‘an’
e.g., an apple, an ant, an umbrella etc. आरम्भ में किसी स्वर (जैसे-अ, ए. ई आदि) की आवाज़ देने वाले शब्दों से पहले ‘an’ का प्रयोग होता

3. Particular person or thing take ‘the’ such as the sun’, ‘the black dog’, ‘the yellow car
etc. विशेष वस्तुओं से पहले ‘the’ लगाया जाता है।

Activity 4.

Select the correct word from the box given below and write in the given space.
draw, court, stands, referee, pitch, coach, whistle, spectator, umpire, pavillion
Answer:
1. This is where you bat and bowl in cricket. — pitch
2. This is where you can play basketball. — court
3. This person watches a game or a match. — spectator
4. This is something that makes a loud noise. — whistle
5. This is the result of a match in which neither side wins. — draw
6. This is someone who judges the performance of the players. — selector
7. This is where you sit or stand to watch a match. — stands
8. This is someone who teaches you how to play a sport. — coach
9. This person makes sure that rules are followed on the cricket ground. — umpire
10. This is the place where players rest and get ready for the game.– pavillion

Learning Language

Articles

‘A’, “an’ and ‘the’ are called Articles. They are used before noun. Articles किसी Noun से पूर्व प्रयोग होने वाले शब्द होते हैं। ये तीन हैं-‘A’, ‘an’ तथा ‘the’.

1. Words/Nouns that begin with a consonant sound such as ‘dog’, ‘man’ take ‘a’
e.g.a dog, a cat, etc. आरंभ में किसी व्यंजन (जैसे- घ, ब, ड, आदि) की आवाज़ देने वाले शब्दों से पहले ‘a’ का प्रयोग होता

2. Words that begin with a vowel sound such as ‘apple’, ‘ant’, ‘umbrella’ take ‘an’
e.g., an apple, an ant, an umbrella etc. आरम्भ में किसी स्वर (जैसे-अ, ए. ई आदि) की आवाज़ देने वाले शब्दों से पहले ‘an’ का प्रयोग होता

3. Particular person or thing take ‘the’ such as the sun’, ‘the black dog’, ‘the yellow car
etc. विशेष वस्तुओं से पहले ‘the’ लगाया जाता है।

Activity 5.

Fill in the blanks with “a’/ ‘an’.

Answer:
1. an
2. a
3. An, an
4. an
5. A, an
6. An, a
7. A, a
8. An, a

Activity 6.

Fill in the blanks with ‘a’, ‘an’ or ‘the’.

Sanjay lives in __ 1__ small house. It is __ 2__ old house, but Sanjay is very happy there. __3__ house has ___4__ nice garden with __5__ mango tree in __6__ centre.
Answer:
1. a
2. an
3. The
4. a
5. a
6. the

Using ‘The

1. We use ‘the‘ for unique things (when there is only one of the kind).
(अपनी किस्म की एक ही वस्तु से पहले)
Examples : the sun, the moon, the earth/the library, the bank, etc.

2. We use ‘the‘ when the noun before which the article has to be used comes the second time in the same passage.
(किसी अनुच्छेद में किसी वस्तु का दोबारा उल्लेख होने पर)
For example : I saw a movie last night. The movie was so boring that I fell asleep.

Activity 7.

Select the right article and underline it.

1. My mother is a/an/the doctor and my father is a/an/the author.
2. Raghav recommended a/an/the good dentist, but a/an/the dentist doesn’t have time for alan/the next two months.
3. Mt. Everest is alan/the highest peak in the world. It is a/an/the very beautiful mountain.
4. Uma recommended a/an/the book to Babli. She didn’t like a/an/the book at all.
5. Do you have a/an/the vacuum cleaner ? I dropped a/an/the piece of cake on my carpet,and I need to clean it up.
6. Rosy, where’s alan/the leash ? I have to take a/an/the dog for a walk. I can’t find it. It was in a/an/the balcony, but now it’s not there.
7. Where is alan/the dictionary ? I need to look up a/an/the word in it.
8. Do you have a/an/the passport ? You need a/an/the passport to travel outside a/an/the country.
9. There’s a/an/the big dog in a/an/the lawn. I think alan/the dog wants something to eat. 10. Do you have alan/the laptop ? Yes, I have alm/the laptop and a/an/the iPad.
Answer:
1. a, an
2. a, the, the
3. the , a
4. a, the
5. a, a
6. the, the, the
7. the, a
8. a, the, the
9. a, the, the
10. a, a, the.

Activity 8.

Pick out suitable words from the lesson for the following expressions..

1. a shape like an egg — Oval
2. someone who visits a person or place — visitor
3. group of people playing together — team

Activity 9.

Based on your reading of the chapter, complete the following sentences.
1. In Kabaddi a line is drawn ………….
2. Kabaddi can be played …………
3. A Kabaddi player needs to be quick and fast ……………
Answer:
1………….. on the ground.
2………… anywhere/both by men and women.
3. ………… on his feet.

Learning to Listen

Activity 10.

(Refer To Appendix 1 At Page No. 122)

Teacher will speak some words. Find them in the grid below. Each word will be spoken twice with a pause of 5 second.

Cricket	Referee	Soccer
Gully	Penalty	Century
Score	Kabaddi
Pitch	Comer	Rich

नोट : विद्यार्थी इन शब्दों की Spellings याद करें और इन्हें लिखने का अभ्यास करें।

Activity 11.

Rohit and his father go to a zoo. There are a lot of animals there. Read the conversation between Rohit and his father at the zoo.

Conversation 1

Rohit : papa, is that a lion ?
Father : No, Rohit. It is not. Look Again.
A lion does not have spots on it.
It has a mane.

Rohit : Oh, I know what it is.
It is a leopard.
Father : You are right, Rohit.
It is a leopard.

Rewrite the above conversation. Replace the words in bold with words from the box.

a fox , a wolf , a bushy tail

Conversation 2

Rohit : Papa, is that a wolf ?
Father : No, Rohit. It is not. Look again.
A wolf does not have a bushy tail.
Rohit : I know what it is.
It is a fox.
Father : That’s right, Rohit.
It is a fox.

Activity 12.

Guided Composition
Write 5 sentences on ‘The Game I Love to Play.’ You can use some of the following words and phrases.

1. hobby
2. enjoyment
3. health and fitness
4. energy/stamina
5. strength/strong
6. team-game
7. field/ground/court
8. concentration
The game I love to play
1. I love to play hockey.
2. It is a team game.
3. It is played on an open ground.
4. Some play it for enjoyment.
5. But I play it for health and fitness.
6. It gives new energy to the body.
7. It makes us active and quick on feet.

Learning to use Language

Activity 13.

Read the following information about Kabaddi.

1. one of the favourite games of punjab
2. seven members in each team
3. requires strength and energy
4. one needs to be quick
5. one has to come back to the team without being touched.

Using the above information, write 60-70 words on Kabaddi. Write neatly. Leave space between each word.

Kabaddi

Kabaddi is an interesting game. It is one of the favourite games of Punjab. There are two teams. Each team has seven players. A player requires strength and energy to play the game. He should be quick at feet. The players of the opposite side come and go across the line one by one saying ‘Kabaddi-kabaddi’. One has to come back to the team without being touched. The players touched are declared out.

Comprehension Of Passages

Read the given passages and answer the questions that follow each.

(1) Sports are very important in our lives. If we play sports, we keep young and healthy. In our villages, many sports and games are played. One game is very popular, which is Kabąddi.Kabaddi is a team game. It is very entertaining game. Players of Kabaddi need to be strong and quick on their feet. They should be able to control their breath and hold it for a long time. A line to divide the two teams is drawn on the ground. Each team has seven players.

(i) What is the importance of sports in our lives?
हमारे जीवन में खेलों का क्या महत्त्व है ?

(ii) Give two qualities needed for a kabaddi player.
कबड्डी के खिलाड़ी के लिए आवश्यक दो गुण बताओ।

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book :
(a) Kabaddi is a team game.
(b) In Kabaddi each team has 11 players.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage :
(a) A line ………… is drawn on the ground.
(b) In our villages, many sports and ………
Or
Match the words with their meanings.

(a) quick	strong
(b) drawn	fast
	marked

Answer:
(i) The sports keep us young and healthy.
(ii) He/She needs to be strong and quick on his/her feet.
(iii)
(a) True
(b) False.
(iv)
(a) A line to divide the two teams is drawn on the ground.
(b) In our villages, many sports and games are played.
Or
(a) quick – fast
(b) drawn – marked.

(2) The two teams stand opposite to each other with the line between them. A member of one team crosses the line and goes into the opposing camp, saying ‘Kabaddi’, ‘Kabaddi’ while also holding the breath. If she/he is able to touch one or two persons while saying the word ‘Kabaddi’ and holding breath and runs. back to their side, the person who is touched is declared ‘out’.

Then another team member crosses the line. However, if she/he is caught on the opposite side and is not able to get back to the team while saying ‘Kabaddi’ and holding breath, she/he is decalred out. When all the members of a team are out, the other team wins the game.

(i) How do the two teams stand ?
दोनों टीमें कैसे खड़ी होती हैं ?

(ii) Which person (Player) is given out ?
किस खिलाड़ी को आऊट दे दिया जाता है ?

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book :
(a) When all the players of a team are out, it wins.
(b) The player says ‘Kabaddi’, ‘Kabaddi’ while holding his breath.

(iv) Complete the following sentences accroding to the meaning of the passage :
(a) A member of one team crosses the line and ………….
(b) Then another team member crosses ……………
Or
Match the words with their meanings :

(a) Declared	go to other side
(b) Cross	given/announced
	win

Answer:
(i) The two teams stand opposite to each other with the line between them.
(ii) The person touched by the player of the opposite side is given out.
(iii)
(a) False.
(b) True.
(iv)
(a) A member of one team crosses the line and goes into the opposite camp.
(b) Then another team member crosses the line.
Or
(a) declared – given/announced
(b) cross – go to other side.

(3) ‘Kabaddi’ is very popular all over Punjab. Slowly, it is becoming popular internationally also. The Kabaddi World Cup is an indoor international Kabaddi competition. It is organized by the International Kabaddi Federation.

Both men’s and women’s national teams participate in this competition. The competition started in 2004 World Cup. It has countinued since then. India has done very well in these tournaments. Most tournaments have been won by India.

(i) Which game is popular all over Punjab ?
कौन सा खेल पंजाब भर में लोकप्रिय है ?

(ii) Who organizes the Kabaddi World Cup ?
कबड्डी विश्व कप का आयोजन कौन करता है?

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book :
(a) Women cannot take part in Kabaddi competiton.
(b) Most international Kabaddi tournaments have been won by India.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage :
(a) The Kabaddi World Cup is an ………
(b) India has done well in ……………..
Or
Match the words with their meanings :

(a) Organised	continued
(b) Participate	held
	take part

Answer:
(i) Kabaddi is popular all over the Punjab.
(ii) It is organized by the International Kabaddi Fedration.
(iii)
(a) False
(b) True
(iv)
(a) The Kabaddi World Cup is an indoor international kabaddi competition.
(b) India has done very well in these tournaments.
(v)
(a) organised — held
(b) participate — take part.

Use Of Words/Phrases In Sentences

1. Important (significant, having worth) —
Games are as important as our studies.
खेलें उतनी ही महत्त्वपूर्ण हैं, जितनी हमारी पढ़ाई।

2. Declared (announced lout) —
Our result was declared yesterday.
कल हमारा परिणाम घोषित किया गया।

3. Competition (contest) —
I won the race competition.
मैंने दौड़ का मुकाबला जीत लिया।

4. Drawn (marked) —
A line was drawn before Sita’s hut.
सीता की कुटिया के आगे एक लाईन खींच दी गई।

5. Breath (air that goes in through nose) —
I cannot hold my breath for long.
मैं ज्यादा देर तक सांस नहीं रोक सकता।

6. Popular (favoured) —
He is a very popular leader.
वह एक बहुत लोकप्रिय नेता है।

7. All over (throughout) —
Corona has spread all over the world.
कोरोना पूरी दुनिया में फैल गया है।

8. Opposite (in front of) —
There is a big tree on the opposite side of my house.
मेरे घर के सामने की तरफ एक बड़ा पेड़ है।

9. Entertaining (full of amusement) —
Cricket is an entertaining sport.
क्रिकेट एक मनोरंजक खेल है।

Word Meanings:

Playing Kabaddi Summary in Hindi

Sports are very ………………… wins the game.

खेलों का हमारे जीवन में बहुत महत्त्व है। यदि हम खेल खेलें तो हम स्वस्थ तथा युवा रहते हैं। हमारे गांवों में बहुत से खेल तथा क्रीड़ाएं होती हैं। एक क्रीड़ा बहुत ही लोकप्रिय है जिसे कबड्डी कहते हैं। कबड्डी एक सामूहिक क्रीड़ा (खेल) है। यह बहुत ही रोमांचक क्रीड़ा है। कबड्डी के खिलाड़ियों को मजबूत तथा तेजी से पैर चलाने वाला होना चाहिए।

उन्हें अपने सांस (श्वास) पर नियंत्रण होना चाहिए और इसे लम्बे समय तक रोक कर रखने की क्षमता होनी चाहिए। दो टीमों को बांटने के लिए मैदान में एक रेखा खींची जाती है। प्रत्येक टीम में सात खिलाड़ी होते हैं। दोनों टीमें एक-दूसरे के सामने खड़ी होती हैं और उनके बीच में रेखा होती है।

एक टीम का एक सदस्य (खिलाड़ी) रेखा के पार विपक्षी टीम के पाले में सांस रोक कर ‘कबड्डी, कबड्डी’ बोलते जाता है। यदि वह उस टीम के एक अथवा दो व्यक्तियों (खिलाड़ियों) को छू कर अपनी सांस रोके कबड्डी, कबड्डी कहते हुए अपने पाले में वापिस आ जाए तो उस टीम के छुए गए खिलाड़ी को आऊट घोषित कर दिया जाता है।

तब दूसरी टीम का सदस्य (खिलाड़ी) रेखा पार करता है। यद्यपि, वह विपक्षी टीम द्वारा पकड़ा जाए और सांस रोककर ‘कबड्डी-कबड्डी’ कहता हुआ वापिस अपने पाले में न आ पाए तो उसे आउट (बाहर) कर दिया जाता है। जब एक दल के सभी खिलाड़ी आउट हो जाते हैं तो दूसरी टीम गेम (खेल) जीत जाती है।

Kabaddi is ……………….. won by India.

कबड्डी पंजाब भर में लोकप्रिय है। धीरे-धीरे यह अन्तर्राष्ट्रीय स्तर पर लोकप्रिय हो रही है। कबड्डी विश्व कप घर में खेली जाने वाली एक अंतर्राष्ट्रीय कबड्डी प्रतियोगिता है। इसका आयोजन अंतर्राष्ट्रीय कबड्डी महासंघ द्वारा किया जाता है। पुरुष तथा महिलाएं दोनों की राष्ट्रीय टीमें इस प्रतियोगिता में भाग लेती हैं। यह प्रतियोगिता विश्व कप 2014 में आरम्भ हुई। तभी से यह लगातार चल रही है। भारत ने इन खेल-प्रतियोगिताओं में अच्छा प्रदर्शन किया है। अधिकतर खेल प्रतियोगिताएं भारत ने जीतीं हैं।

Retranslation Of Isolated Sentences

1. Sports are very important in our lives.
खेलों का हमारे जीवन में बहुत महत्त्व है।

2. Kabaddi is a team game.
कबड्डी एक सामूहिक खेल है।

3. Players of Kabaddi need to be strong.
कबड्डी के खिलाड़ियों का मजबूत होना ज़रूरी है।

4. A member of one team crosses the line.
टीम का एक सदस्य रेखा को पार करता है।

5. The person, who is touched is declared out .
जिस व्यक्ति को छू लिया जाता है उसे आउट घोषित कर दिया जाता है।

6. Kabaddi is very popular all over Punjab.
कबड्डी पंजाब भर में अत्याधिक लोकप्रिय है।

7. It is organized by the International Kabaddi Federation.
इसका आयोजन अंतर्राष्ट्रीय कबड्डी महासंघ द्वारा किया जाता है।

8. Each team has seven players.
प्रत्येक टीम में सात खिलाड़ी होते हैं।

9. India has done very well in these tournaments.
भारत ने इन खेल-प्रतियोगिताओं में बहुत अच्छा प्रदर्शन किया है।

10. Most tournaments have been won by India.
अधिकतर खेल प्रतियोगिताएं भारत ने जीतीं हैं।

Punjab State Board PSEB 6th Class English Book Solutions Chapter 8 Rosy’s meeting with Nessy Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 English Chapter 8 Rosy’s meeting with Nessy

Activity 1.

Look up the following words in a dictionary. You should seek the following information about the words and put them in your WORDS notebook.
1. Meaning of the word as used in the lesson (Adjective/Noun/Verb, etc.)
2. Pronunciation (The teacher may refer to the dictionary or the mobile phone for correct pronunciation.)
3. Spellings

ripples	dangerous	run past	merged
herbivore	creature	scared	monster

Post-reading

Vocabulary Expansion :

Meanings of new words can often be discovered by carefully reading words that come before and after the difficult word. Look at the sentences from the story and their meanings. The meanings can be guessed from other words in the sentence.

1. Go down to the Lake.
Meaning : Rosy wants to go to the lake which is at a lower place than her house.

2. I will throw some stones into the water and watch the ripples.
Meaning : Rosy wants to see a series of waves on the water by dropping stones into the water.

3. She ran past a board that read. …….
Meaning : She left the board behind.

4. Her parents had told her that there was no such thing. It was a myth.
Meaning : Myth is a story about something. It may not be true.

Activity 2.

Given below are some words from the lesson. Guess their meaning taking hints from the story. Write the meaning in the blanks.

monster	giant
creature	living animal
merged	joined together
herbivore	vegan
dangerous	unsafe/risky

Activity 3.

For each word given below, find a word from the lesson that sounds the same.

1. wood — would
2. two — too
3. board — bored
4. site — sight
5. no — know

What did you notice ?
Each pair of words has the same sound but different meanings.
Such pairs of words are called homophones.

1. Write 5 more pairs of homophones.

1. by-buy
2. sun-son
3. pray-prey
4. male-mail
5. eight-ate.

2. Choose the correct word for each.

(a) Give me ……………… address. (there/their)
(b) He …………….. the ball. (caught/cot)
(c) We …………….. with our eyes. (sea/see)
(d) I have only …………….. pen. (won/one)
(e) Please give me …………… sugar. (some/sum)
Answer:
(a) their
(b) caught
(c) see
(d) one
(e) some.

Learning to Read and Comprehend

Activity 4.

Answer the following questions :

Question 1.
Where did Rosy go ?
रोजी कहां गई ?
Answer:
Rosy went to meet her Aunt Tina in Scotland.

Question 2.
What is Loch Ness ?
Loch Ness क्य है ?
Answer:
Loch Ness is a deep and dangerous lake.

Question 3.
Where did Rosy go when she felt bored ?
बोर होने पर रोज़ी कहां गई ?
Answer:
Rosy went down to the lake when she felt bored.

Question 4.
What did Rosy want to do at the lake ?
रोजी झील पर क्या करना चाहती थी ?
Answer:
Rosy wanted to throw stones into the water and enjoy the scene of ripples.

Question 5.
Who did she find in the lake ?
उसने झील में किसे देख ?
Answer:
She found Nessy, a huge creature in the lake. It had pointed spikes on its back.

Activity 5.

Say ‘True’ or ‘False’ for the following statements.

1. Rosy went to visit her Aunt Teena in Scotland. — (True)
2. Aunt Teena told her to go out and throw stones into the lake. — (False)
3. Rosy met Nessy who wanted to eat her. — (False)
4. Nessy was a herbivore. — (True)
5. Rosy went around the lake on Nessy’s back. — (True)

Activity 6.

Read the statements given below. Three options are given. Tick the right option.

Question 1.
Scotland is in the ……………… of the United Kingdom.
(a) South
(b) West
(c) North.
Answer:
(c) North.

Question 2.
The lake is …………..
(a) nice and blue
(b) deep and dangerous
(c) black and dirty.
Answer:
(b) deep and dangerous.

Question 3.
Rosy gathered some stones because ………………
(a) she wanted to count them
(b) she wanted to put them in her pocket
(c) she wanted to throw them into the lake.
Answer:
(c) she wanted to throw them into the lake.

Question 4.
The stone made a ……………. sound when they touched water.
(a) splash
(b) ouch
(c) eeks.
Answer:
(a) splash.

Question 5.
Nessy was a …………… creature.
(a) huge
(b) small
(c) bad.
Answer:
(a) huge.

Question 6.
Nessy looked like a …
(a) rhinoceros
(b) dinosaur
(c) crocodile.
Answer:
(b) dinosaur.

Question 7.
Nessy offered Rosy ………….
(a) a ride on its neck
(b) some fruits from the lake
(c) more stones to throw
Answer:
(a) a ride on its neck.

Question 8.
People called Nessy a monster because ……
(a) they were scared of its size
(b) they did not know her
(c) she talked like humans.
Answer:
(b) they did not know her.

Question 9.
Rosy caught onto Nessy’s strong … to sit on her back.
(a) neck
(b) horns
(c) humps
Answer:
(b) horns

Question 10.
Rosy did not see Nessy’s cave because ………..
(a) she was scared to go underwater
(b) she had to go to Edinburgh
(c) her aunt was waiting for her.
Answer:
(c) her aunt was waiting for her.

Learning Language

Past Tense

Look at the following passage from the story.
Nessy started the journey through the lake. Soon they were swimming all around the lake. Rosy caught hold of Nessy tightly. Nessy went in and out of the water. “Whoosh!” said Nessy as it went into the water and “Whee!” as it came out. Rosy was also enjoying it. She said, “This is fun!”

What do you see ? Have the action words (verbs) such as started’, ‘caught’, ‘went’ been used in their first forms ? No. Is the action happening currently ? No. It has happened in the past. When we talk of the past, we use the past tense.  इस अनुच्छेद में Past की घटना का वर्णन किया गया है। Past के लिए हम (Verb की दूसरी फार्म) Past Tense का प्रयोग करते हैं।

Activity 7.

Complete the following passage using the correct form of the verb given in the brackets.
Once an elephant

1. _____ (live) in a village. He 2. _____ (become) friend with a tailor. The elephant used to 3._____ (go) to a river for a bath. After drinking water and taking a bath it 4. _____ (pass) by a tailor’s shop and the tailor 5. _____ it something to eat. One day the tailor _____ (be) in an angry mood. The elephant 7. _____ (come) that day as usual. The tailor 8. _____ (prick) the elephant’s trunk with his needle The elephant 9. _____ (feel) pain. He 10. _____ (make) up his mind to teach a tailor a lesson. 11. _____ to the river, 12. _____ (have) his bath and then 13. _____ (fill) up its trunk with muddy water. He 14._____ (stop) at the tailor’s shop and 15. _____ (throw) the muddy water on the clothes in the shop. The clothes were 16. _____ (spoil) with mud. He 17._____ (feel) sad for his misdeed. But it 18. _____ (be) too late.
Answer:
1. lived
2. became
3. go
4. passed
5. gave
6. was
7. came
8. pricked
9. felt
10. made
11. went
12. had
13. filled
14. stopped
15. threw
16. spoiled
17. felt
18. was.

Past Tense Explained

We have already done the present tense. Let us look at the past tense now. The past tense in English is used :
1. to talk about the past
2. for politeness There are four past tense forms in English. But we will look at only two
i.e. Past Simple and Past Continuous.
Examples : Past simple : I worked.
(a) to talk about the past :
1. Sonu lived in Mumbai.
2. Seema worked in a bank.
3. The elephant felt pain.

(b) to talk about the present in a few polite expressions :
1. I would like some tea, please.
2. Could you please shut the door ?
3. I just hoped that you would help me.

Activity 8.

1 Given below are some newspaper headlines. Change them into Simple Past.
1. A strong earthquake jolts Uttarakhand.
2. Amitabh Bachchan wins the best actor Filmfare award.
3. India outplays West-Indies in cricket.
4. Salman Ali wins the Indian Idol.
5. Bachendri Pal becomes the first Indian woman to scale Mount Everest.
Answer:
1. A strong earthquake jolted Uttarakhand.
2. Amitabh Bachchan won the best actor Filmfare award.
3. India outplayed West-Indies in cricket.
4. Salman Ali won the Indian Idol.
5. Bachendri Pal became the first Indian woman to scale Mount Everest.

Activity 9.

Read the following passage and answer the questions that follow :

The Himalayas are the highest mountains on Earth. The mountains are covered with snow. The highest peak, Mount Everest is 8848 metres above sea level. Tenzing Norgay and Edmund Hilary were the first two people to set foot on Mount Everest. Since then, many people have successfully scaled the peak. Avtar Singh Cheema was the first Indian to reach Everest. Many climbers have also died while attempting to reach the peak. Some climbers have reported that they have seen large human-like footprints in the snow. There is a myth that a snowman called Yeti lives there.

1. New answer the questions :
(a) Which are the highest mountains in the world ?
Answer:
The Himalayas are the highest mountains in the world.

(b) What is the height of the highest peak in the world ?
Answer:
It is 8848 metres above the sea level.

(c) Who were the first people to set foot on Mount Everest ?
Answer:
They were : Tenzing Norgay and Edmund Hilary.

(d) What was the name of the first Indian to scale Everest ?
Answer:
His name was Avtar Singh Cheema.

(e) What is the name given to the snowman that some people believe lives there?
Answer:
He is Yeti.

2. Give meanings of the following words :
(a) myth : an imaginary story, काल्पनिक कहानी
(b) footprints : footmarks, पैरों के निशान
(c) climbers : People who go up, आरोही

Activity 10.

Match the following phrases with the right pictures and write them in the space given under the pictures/symbols.
1. go straight ahead
2. turn right
3. go down (the road)
4. go past (the toy shop)
5. take the exit
6. turn left
Answer:
Look at the following symbols.

The teacher will read the directions and the students will match them with the appropriate symbol.

Activity 11.

(Refer To Appendix For Text At Page No. 123)

Listen carefully to two phone messages that were there in your voicemail. Your teacher will read them twice.

Write the following sentences from the messages in the correct group (Message 1 and Message 2).

The message was at a quarter to five. — (2)
The woman says thank you for the birthday message. — (1)
The woman decribes the house. — (2)
The woman gives directions. — (2)
The woman talks about a swimming pool. — (1)
The woman talks about a bank. — (2)
Answer:

Message 1	Message 2
The woman says thank you for the birthday message. The woman talks about a swimming pool.	The message was at a quarter to five. The Woman describes the house. The woman gives directions. The woman talks about a bank.

Comprehension Of Passages

Read the given passages and answer the questions that follow each.

(1) Rosy had come to visit her Aunt Teena in Scotland, which is in the north of the United Kingdom. Her aunt lived near the Loch Ness. Loch Ness is a deep lake. Rosy felt bored at her aunt’s home. “Aunt Teena, I want to go down to the Lake. I am feeling bored,” she said. Her aunt said, “Sure, Rosy, you may. What will you do there ?”

“I will throw some stones into the water and watch the ripples,” said Rosy, “Don’t go too near the Lake. It is very deep and dangerous” said Aunt Teena. Rosy ran out of the door and then to the lake. She ran past a board that read, “Loch Ness-Home of the farmous Loch Ness Monster.” Rosy read the board and smiled. Her parents had told her that there was no such thing. It was a myth. Rosy believed them.

(i) Where did Rosy’s Aunt Teena live ?
रोजी की आंटी टीना कहां रहती थी ?

(ii) What warning did Aunt Teena give Rosy? Why?
आंटी टीना ने रोज़ी को क्या चेतावनी दी और क्यों ?

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book :
(a) Teena was feeling bored.
(b) She ran past the lake.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage.
(a) Rosy read the board and
(b) It is very deep and nd ………….
Or
Match the words with their meanings :

(a) Myth	to trust
(b) Believe	an imaginary story
	a boring story

Answer:
(i) She lives near a deep lake in Scotland.
(ii) Aunt Teena warned Rosy not to go too near the lake.
(iii)
(a) True
(b) False.
(iv)
(a) Rosy read the board and smiled.
(b) It is very deep and dangerous.
Or
(a) myth : an imaginary story
(b) believe : to trust

(2) Reaching the Lakeshore, she looked around for some small stones that she could throw in the lake. She gathered a few and put them in her pocket after counting them. She looked for a nice spot to sit and found a big rock near the lake.

She started throwing the stones as far as she could. Each stone said SPLASH as it touched the water ! She loved the sound of the water. And she enjoyed watching the round ripples. She enjoyed watching them going away slowly and then merging into water.

She threw another stone. “SPLASH” came the sound. She loved the sound and the sight. She kept throwing stones one after the other. The water seemed very deep there. She threw another stone. Suddenly she heard a sound, “Eeks !” Rosy was surprised. “Who’s there” she said. No answer. She threw another stone. “Eeks ! stop thowing stones !” said a voice.

(i) What did Rosy gather and why ?
रोज़ी ने क्या इकट्ठा किया और क्यों ?

(ii) What surprised Rosy ?
रोजी को किस बात से हैरानी हई ?

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book :
(a) Rosy loved the sound and sight.
(b) Rosy did not like to watch the round ripples.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage.
(a) She enjoyed the ripples going away and merging …………………. .
(b) She looked for a ……………. to sit.
Or Match the words with their meanings.

(a) Spot	stone
(b) Merge	mix
	place

Answer:
(i) Rosy gathered some small stones to throw them in the lake.
(ii) A sound coming from the lake water surprised Rosy.
(iii)
(a) True
(b) False.
(iv)
(a) She enjoyed the ripples going away and merging into water.
(b) She looked for a nice spot to sit.
Or
(a) spot – place
(b) merge – mix.

(3) Nessy started to laugh. Its laugh was very loud. Rosy looked at Nessy with fear. She could only see its head and long neck. It had triangular spikes on its neck. It had bits of plants hanging from its mouth. Rosy could see that it had sharp teeth and it could eat her in one bite if it wanted. But the plant in its mouth suggested that it was a herbivore. Rosy left relaxed.

“Why do people call you a monster? Are you really a monster ?” Rosy asked. “No, I am not a monster ! People call me a monster because they do not know me. I belong to the dinosaur family. I only eat plants, not little girls,” Nessy assured Rosy. “Would you like a ride on my back ?”? Rosy looked at Nessy. “How big are you ?” she asked.

“Well, I’m more than 100 feet long. I’ve got humps on my back. I’m very thin. I have feet and arms too but I use them only to swim and glide around the lake. Would you like a ride on my back around the lake ?”’ Nessy asked again.

(i) How did Nessy laugh ?
Nessy कैसे हंस ? ?

(ii) Give two physical features of Nessy ?
नैसी के दो शारीरिक लक्षण लिखो।

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book.
(a) Nessy belonged to the Rosy Family.
(b) Nessy had no feet and arms.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage.
(a) The plants in its mouth suggested that …………… .
(b) Nessy had triangular spikes
Or
Match the words with their meanings :
(a) Glide – without tension
(b) Relaxed – slip/crawl
shocked
Answer:
(i) Nessy laughed very loudly.
(ii) Nessy had sharp teeth. It had a long neck.
(iii)
(a) False
(b) False.
(iv)
(a) The plants in its mouth suggested that it was a herbivore.
(b) Nessy had triangular spikes on its back.
Or
(a) glide – slip/crawl
(b) relaxed – without tension

(4) Nessy started the journey through the lake. Soon they were swimmings all around the lake. Rosy caught hold of Nessy tightly. Nessy went in and out of the water. “Whoosh !” said Nessy as it went into the water and “Wheeee !” as it came out. Rosy was also enjoying it. She said, “This is fun!” “Would you like to see my cave ?”? Nessy asked. “I’d love to but on another day. It’s getting late. My aunt must be waiting for me.” Rosy answered.

“Ok, then we will meet again. How long are you going to be here ?” said Nessy. “Another week. But tomorrow I am going to Edinburgh for sightseeing,” informed Rosy.

“Great, then. We’ll meet again the day after,” said Nessy. “Fine, please take me back to the Lakeshore”, Rosy said, Within no time they were at the shore and said bye to each other. Now Rosy had a friend in Scotland, Life, for Rosy, was going to be exciting!

(i) Who took Rosy in and out of the water ? Did Rosy enjoy it ?
रोज़ी को पानी से अंदर-बाहर कौन ले गया ? क्या रोज़ी को इसमें आनंद आया ?

(ii) How much time did they take to reach the shore ?
उन्हें किनारे पर पहुंचने में कितना समय लगा ?

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book :
(a) Life for Rosy was going to be boring.
(b) Rosy caught hold of Nessy tightly.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage.
(a) Soon they were swimming ……………..
(b) I’d love to but………………
Or
Match the words with their meanings :

(a) Shore	coast/bank
(b) Cave	noise
	den

Answer:
(i) Nessy took Rosy in and out of the water. Rosy enjoyed it very much and called it a fun.
(ii) They took no time for this.
(iii)
(a) False
(b) True.
(iv)
(a) Soon they were swimming all around the lake.
(b) I’d love to but on another day.
Or
(a) shore – coast/bank
(b) cave – den

Use Of Words/Phrases In Sentences

1. Sure (certain, definite)
I am sure to win the race.
मुझे विश्वास है कि मैं दौड़ जीतूंगा।

2. Dangerous (risky)
It is dangerous to cross this river.
इस नदी को पार करना खतरनाक है।

3. Merge (to get mix up or join together)—
The ship merged into the sea.
जलयान समुद्र में समा गया।

4. Scared (afraid, alarmed)
He got scared to see a snake.
वह सांप को देख कर डर गया।

5. Monster (giant)
Dinosaurs looked like a monster.
डायनासोर दानव जैसा लगता था।

6. Shocked (agonised, sad)
He was shocked to hear the death of his father.
उसे अपने पिता की मृत्यु का समाचार सुनकर सदमा पहुंचा।

7. Look for (search)
I am looking for a new job.
मैं नई नौकरी की तलाश कर रहा हूं।

8. Sight (Scene)
The sight at the canal was very beautiful.
नहर का दृश्य बहुत ही सुंदर था।

9. Creature (living being)
An ant is a tiny creature.
च्यूटी छोटा सा जीव होती है।

10. Huge (very big, large).
I saw a huge rock.
मैंने एक विशाल चट्टान देखीं।

Word Meanings

Rosy’s meeting with Nessy Summary in Hindi

Rosy had come ………………….. believed them.

रोज़ी अपनी आंटी टीना से मिलने स्कॉटलैंड आई जो कि यूनाइटिड किंगडम के उत्तर में है। उसकी आंटी लॉच नैस् (Loch Ness) के निकट रहती थी। लॉच नैस् एक गहरी झील है। रोज़ी अपनी आंटी के घर पर बोर होने लगी। उसने कहा, “आंटी टीना, मैं नीचे झील पर जाना चाहती हूँ। मैं बोर हो रही हूँ।” उसकी आंटी ने कहा, “अवश्य, रोज़ी तुम जा सकती हो। तुम वहाँ क्या करोगी ?”

रोज़ी ने कहा, “मैं पानी में पत्थर फेंकूगी और लहरों को देखूगी। टीना की आंटी ने कहा “झील के बहुत नज़दीक मत जाना। वह बहुत गहरी और खतरनाक है।” रोजी दरवाज़े से बाहर की ओर भागी और फिर झील की ओर। वह एक बोर्ड के आगे से निकली जिस पर लिखा था-“Loch Ness-Home of the Famous Loch Ness Monster”.

(प्रसिद्ध लॉच नैस् दानव का घर।) रोज़ी ने बोर्ड पढ़ा और मुस्कराई। उसके माता-पिता ने उसे बताया था कि ऐसा कुछ . नहीं होता। यह एक काल्पनिक कथा थी। रोज़ी उन पर विश्वास करने लगी थी। .

Reaching the Lakeshore …………….. said Nessy.

झील के किनारे पहुँचकर उसने चारों ओर कुछ छोटे पत्थरों की तलाश की ताकि वह उन्हें झील में फेंक सके। उसने कुछ पत्थर इकट्ठे किये और उन्हें गिन कर अपनी जेब में डाल लिया। उसने बैठने के लिए एक सुन्दर स्थान की तलाश की और उसे झील के निकट एक बड़ी चट्टान मिल गई। वह पत्थरों को दूर से दूर फेंकने लगी। हर पत्थर जैसे ही पानी को छूता उसमें से पाक (SPLASH) की आवाज़ आती।

उसे पानी की आवाज़ अच्छी लगती और वह गोलगोल लहरों को देखकर आनन्द लेती। वह उन्हें धीरे-धीरे दूर जाते और पानी में समाते देखकर खुश होती। उसने एक और पत्थर फेंका। पाक (SPLASH) की आवाज़ आई। उसे आवाज़ और दृश्य अच्छे लगे। वह एक के बाद एक पत्थर फेंकती रही। वहाँ पानी बहुत अधिक गहरा लगता था।

उसने एक और पत्थर फेंका। अचानक उसे ‘Eeks’ की आवाज़ सुनाई दी। रोज़ी हैरान रह गई। उसने पूछा, “कौन है वहाँ ?” कोई उत्तर नहीं मिला। उसने एक और पत्थर फेंका। एक आवाज़ आई “Eeks ! पत्थर फेंकने बंद करो।” झील में कौन है यह देखने के लिए रोज़ी ने झील में देखा। उसने पानी में एक बहुत बड़ा (विशालकाय) जानवर देखा।

वह डायनासोर जैसा था। वह हरे रंग का था। उसके छोटे-छोटे सींग थे। वह अपना सिर झील के किनारे से रगड़ रहा था। जानवर ने कहा, “तुम झील में पत्थर क्यों फेंक रही हो ? चोट लग रही है।” रोज़ी ने डर कर जीव की ओर देखा। उसने कहा, “माफ़ करना”। जानवर ने कहा, “अच्छा, तो ठीक है।” जानवर ने रोजी को देखा और उसके चेहरे पर दुःख के भाव देखे। विशाल जीव ने कहा, “मैं नैसी (Nessy) हूँ।

लोग मुझे लॉच नैस् मास्टर (Loch Ness Monster) कहकर पुकारते हैं। तुम कौन हो ?” रोज़ी बोलने वाले इस जीव से थोड़ा डर गई। वह शांत रही। नैसी ने कहा, “डरो मत। मैं किसी को कोई हानि नहीं पहुँचाती। उसने कहा, “परन्तु तुम तो बहुत ही विशाल हो।” नैसी ने कहा, “मेरे आकार के बारे में मत सोचो। क्या मैंने कभी यहाँ किसी को नुकसान पहुंचाया है ?” रोज़ी ने कहा, “मुझे नहीं पता। मैं स्कॉटलैंड की नहीं हूँ।” नैसी ने कहा, “अच्छा मुझे अपना नाम बताओ।”

“I’m Rosy. ……………………………… felt relaxed.

मैं रोज़ी हूँ। मैं अपनी आंटी टीने के यहां आई हूँ। मुझे यह स्थान बहुत ही नीरस और ठंडा लगा है। मुझे यह स्थान पसन्द नहीं है।”  नैसी हंसने लगी। उसकी हंसी बहुत ऊँची थी। रोज़ी ने डर कर नैसी को देखा। वह केवल उसकी लम्बी गर्दन और सिर को ही देख सकती थी। उसकी गर्दन पर तिकोने आकार की सीकें थी।

उसके मुंह से पौधों के टुकड़े लटक रहे थे। रोज़ी को उसके नुकीले दाँत दिखाई पड़े और यदि वह चाहती तो उसे एक ही बार (एक टुकड़े) में खा जाती। परन्तु उसके मुँह के पौधे यह बताते थे कि वह शाकाहारी है। रोज़ी ने राहत महसूस की। .

Why do people …………………………….. to be exciting!

रोज़ी ने पूछा, “लोग तुम्हें दानव क्यों कहते हैं ? क्या तुम वास्तव में दानव हो ?” नैसी ने रोज़ी को आश्वस्त किया, “नहीं, मैं दानव नहीं हूँ! लोग मुझे दानव इसलिए कहते हैं क्योंकि वे मेरे बारे में नहीं जानते। मैं डायनासोर के परिवार से संबंध रखती हूँ। मैं केवल पौधे खाती हूँ न कि छोटी बच्चियाँ। क्या तुम मेरी पीठ पर सवारी करना चाहोगी।” रोजी ने नैसी की ओर देखा। उसने पूछा, “तुम कितनी बड़ी हो ?” नैसी ने फिर से कहा,”अच्छा, मेरी लम्बाई 100 फीट से अधिक है।

मेरी पीठ पर (हम्प) कूबड़ है। मैं बहुत पतली हूँ। मेरे पैर और बाजू भी हैं परन्तु मैं उनका उपयोग केवल झील में तैरने और सरकने के लिए करती हूँ। क्या झील में मेरी पीठ पर सवारी करना चाहोगी।” रोजी ने सिर हिलाया। नैसी ने कहा, “मेरी पीठ पर चढ़ जाओ और इसे पकड़ लो।” रोजी ने उसके मज़बूत सींगों को पकड़ा और उसे उसकी पीठ पर बैठने का स्थान मिल गया। उसने उसकी एक सींक को मज़बूती से पकड़ लिया।

नैसी ने उससे पूछा, “क्या तुम तैयार हो ?” रोजी एकाएक रोमांचित हो उठी। उसने कहा, “नैसी, हाँ मैं तैयार नैसी ने झील में चक्कर लगाना शुरू किया। शीघ्र ही वे झील में सभी जगह तैरने लगे। रोज़ी ने नैसी को मज़बूती से पकड़ लिया। नैसी पानी के अन्दर और बाहर आने-जाने लगी। नैसी जब पानी के अन्दर जाती तो ‘हूश’ (Whoosh!) तथा जब बाहर आती तो ‘ही…’ (Wheeee!) की आवाज़ निकालती।

रोज़ी भी इसका आनन्द ले रही थी। उसने कहा, “मज़ा आ गया।” नैसी ने पूछा, “क्या तुम मेरी गुफा देखना चाहोगी।” रोजी ने उत्तर दिया, “जरूर देखना चाहूँगी परन्तु फिर किसी दिन। मुझे देर हो रही है। मेरी आंटी मेरा इन्तज़ार कर रही होगी।” नैसी ने कहा, “ठीक है, तो फिर मिलेंगे! तुम यहां पर कब तक रहोगी ?” रोज़ी ने बताया, “एक सप्ताह और ।

परन्तु कल मैं एडिनबर्ग (Edinburgh) के दर्शनीय स्थल देखने जा रही हूँ।”. नैसी ने कहा, “बहुत बढ़िया। तो हम परसों दोबारा मिलेंगे।” रोजी ने कहा, “ठीक है, कृपया मुझे वापिस झील के किनारे छोड़ दो।” उसी क्षण वे किनारे पर पहुंच गए और उन्होंने एक-दूसरे को अलविदा कहा। अब रोज़ी के पास स्कॉटलैंड में एक मित्र था। रोज़ी के जीवन में एक रोमांच आने लगा था।

Retranslation Of Isolated Sentences

1. I want to go down to the Lake. — मैं नीचे झील पर जाना चाहती हूँ।
2. I will throw stones into the water. — मैं पानी में पत्थर फेंकूगी।
3. Rosy read the board and smiled. — रोज़ी ने बोर्ड पढ़ा और मुस्कराई।
4. It was a myth. — यह एक काल्पनिक कथा थी।
5. She loved the sound of the water. — उसे पानी की आवाज़ अच्छी लगी।
6. She kept throwing stones one after the other. — वह एक के बाद एक पत्थर फेंकती रही।
7. The water seemed very deep there. — वहाँ पानी बहुत अधिक गहरा लगता था।
8. She saw a huge animal. — उसने एक विशालकाय जानवर देखा।
9. It had small little horns. — उसके छोटे-छोटे सींग थे।
10. Rosy looked at the creature with fear. — रोज़ी ने डरते हुए जीव को देखा।
11. She kept quiet. — वह शांत रही।
12. I find this place very cold and boring. — मुझे यह स्थान बहुत ही नीरस और ठंडा लगता है।
13. It had triangular spikes on its neck. — इसकी गर्दन पर तिकोने आकार की कीलें (सीकें) थीं।
14. Why do people call you a monster ? — लोग तुम्हें दानव क्यों कहते हैं ?
15. I only eat plants, not little girls. — मैं केवल पौधे खाती हूँ न कि छोटी बच्चियां।
16. I have got humps on my back. — मेरी पीठ पर कूबड़ हैं।
17. Would you like to see my cave ? — क्या तुम मेरी गुफ़ा देखना चाहोगी।
18. Within no time they were at the shore.– उसी क्षण वे किनारे पर पहुंच गए।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Nanva ਨਾਂਵ Exercise Questions and Answers.

PSEB 6th Class Hindi Punjabi Grammar ਨਾਂਵ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਨਾਂਵ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਨਾਂਵ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ; ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਮਨੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਥਾਂਵਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ; ਜਿਵੇਂ-ਵਿਦਿਆਰਥੀ, ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਜਮਾਤ, ਸ਼ਹਿਰ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਸੋਨਾ, ਮਿੱਟੀ, ਮਿਠਾਸ, ਕੁੜੱਤਣ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਨਾਂਵ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਨਾਂਵ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-
1. ਆਮ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਜਾਤੀਵਾਚਕ ਨਾਂਵ :
ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸੇ ਸਮੁੱਚੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਜਾਂ ਜਿਣਸ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਜਾਤੀਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ-ਕਪਤਾਨ, ਪੁਸਤਕ, ਮਨੁੱਖ, ਨਗਰ, ਮੁੰਡਾ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ, ਆਦਮੀ, ਪਿੰਡ, ਸ਼ਹਿਰ, ਦਰਿਆ, ਘੋੜਾ

2. ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਨਿੱਜਵਾਚਕ ਨਾਂਵ :
ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸੇ ਖ਼ਾਸ ਪੁਰਖ, ਇਸਤਰੀ ਜਾਂ ਥਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਜਾਂ “ਨਿੱਜਵਾਚਕ ਨਾਂਵ” ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂਜਲੰਧਰ, ਗੁਰਮੀਤ, ਪੰਜਾਬ, ਸੁਰਜ, ਅਮਰੀਕਾ, ਅਕਾਸ਼, ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ, ਰਾਵੀ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਜੰਡਿਆਲਾ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ, ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਆਦਿ ।

3. ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ :
ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਗਿਣਨਯੋਗ ਵਸਤੁਆਂ ਦੇ ਇਕੱਠ ਜਾਂ ਸਮੂਹ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ” ਆਖਦੇ ਹਨ ; ਜਿਵੇਂ-ਟੀਮ, ਜਮਾਤ, ਸਭਾ, ਝੰਡ, ਮੰਡਲੀ, ਡਾਰ, ਹੇੜ, ਢੇਰ, ਕਮੇਟੀ, ਵੱਗ, ਕਤਾਰ, ਪਰਜਾ, ਲੋਕ ਆਦਿ ।

4. ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ :
ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕੇਵਲ ਤੋਲੀਆਂ ਜਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹੀ ਜਾ ਸਕਣ, ਪਰ ਗਿਣੀਆਂ ਨਾ ਜਾ ਸਕਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ “ਵਸਤਵਾਚਕ ਨਾਂਵ’ ਆਖਦੇ ਹਨ ; ਜਿਵੇਂ-ਸੋਨਾ, ਚਾਂਦੀ, ਪਾਣੀ, ਰੇਤ, ਲੋਹਾ, ਤੇਲ, ਖੰਡ, ਪੱਥਰ, ਸ਼ਰਬਤ, ਪਾਣੀ ਆਦਿ ।

5. ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ :
ਜਿਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾ ਦੇਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਫੜੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਕੇਵਲ ਅਨੁਭਵ ਹੀ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ‘ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਕਿਹਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ-ਮਿਠਾਸ, ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਗ਼ਮੀ, ਕੁੜੱਤਣ, ਜੁਆਨੀ, ਪਿਆਰ, ਸੇਵਾ, ਸੱਚ, ਪੁੰਨ, ਪਾਪ, ਦੁੱਖ, ਬਿਮਾਰੀ, ਹਾਸਾ, ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ
(ਅ) ਇੱਕਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ
(ਈ) ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ।
ਉੱਤਰ :

(ਉ) ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ :
ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕੇਵਲ ਤੋਲੀਆਂ ਜਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹੀ ਜਾ ਸਕਣ, ਪਰ ਗਿਣੀਆਂ ਨਾ ਜਾ ਸਕਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ “ਵਸਤਵਾਚਕ ਨਾਂਵ’ ਆਖਦੇ ਹਨ ; ਜਿਵੇਂ-ਸੋਨਾ, ਚਾਂਦੀ, ਪਾਣੀ, ਰੇਤ, ਲੋਹਾ, ਤੇਲ, ਖੰਡ, ਪੱਥਰ, ਸ਼ਰਬਤ, ਪਾਣੀ ਆਦਿ ।

(ਅ) ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ :
ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਗਿਣਨਯੋਗ ਵਸਤੁਆਂ ਦੇ ਇਕੱਠ ਜਾਂ ਸਮੂਹ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ” ਆਖਦੇ ਹਨ ; ਜਿਵੇਂ-ਟੀਮ, ਜਮਾਤ, ਸਭਾ, ਝੰਡ, ਮੰਡਲੀ, ਡਾਰ, ਹੇੜ, ਢੇਰ, ਕਮੇਟੀ, ਵੱਗ, ਕਤਾਰ, ਪਰਜਾ, ਲੋਕ ਆਦਿ ।

(ਈ) ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ :
ਜਿਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾ ਦੇਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਫੜੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਕੇਵਲ ਅਨੁਭਵ ਹੀ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ‘ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਕਿਹਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ-ਮਿਠਾਸ, ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਗ਼ਮੀ, ਕੁੜੱਤਣ, ਜੁਆਨੀ, ਪਿਆਰ, ਸੇਵਾ, ਸੱਚ, ਪੁੰਨ, ਪਾਪ, ਦੁੱਖ, ਬਿਮਾਰੀ, ਹਾਸਾ, ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਵੀ ਦੱਸੋ-
(ਉ) ਸ਼ੇਰ ਜੰਗਲ ਦਾ ਰਾਜਾ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ।
(ਅ) ਹਰ ਚਮਕਣ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਸੋਨਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ।
(ਈ) ਨੇਕੀ ਦਾ ਫਲ ਮਿੱਠਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ਸ) ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਤੀਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਬੈਠੇ ਹਨ ।
(ਰ) ਬਜ਼ਾਰੋਂ ਸਰੋਂ ਦਾ ਤੇਲ ਲਿਆਉ ।
(ਕ) ਮੋਹਣ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬੜੀ ਧੂਮ-ਧਾਮ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ।
(ਖ) ਬਿੱਲੀ ਨੇ ਚੂਹਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਮੁਕਾਇਆ ।
(ਗ) ਜਵਾਨੀ ਦੀਵਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
(ਘ) ਅੱਜ ਬਹੁਤ ਗ਼ਰਮੀ ਹੈ ।
(੩) ਮੋਰ ਪੈਲ ਪਾ ਕੇ ਥੱਕ ਗਿਆ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸ਼ੇਰ, ਜੰਗਲ, ਰਾਜਾ-ਆਮ ਨਾਂਵ ।
(ਅ) ਚੀਜ਼-ਆਮ ਨਾਂਵ, ਸੋਨਾ-ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ।
(ਇ) ਨੇਕੀ-ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ, ਫਲ-ਆਮ ਨਾਂਵ ।
(ਸ) ਜਮਾਤ-ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ : ਵਿਦਿਆਰਥੀ-ਆਮ ਨਾਂਵ ।
(ਰ) ਬਜ਼ਾਰੋਂ-ਆਮ ਨਾਂਵ; ਸਗੋਂ, ਤੇਲ-ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ
(ਕ) ਮੋਹਣ ਸਿੰਘ-ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ, ਮੁੰਡੇ-ਆਮ ਨਾਂਵ | ਵਿਆਹ-ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ।
(ਖ) ਬਿੱਲੀ, ਚੂਹਿਆਂ-ਆਮ ਨਾਂਵ ।
(ਗ) ਜਵਾਨੀ-ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ।
(ਘ) ਗਰਮੀ-ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ।
(੩) ਮੋਰ, ਪੈਲ-ਆਮ ਨਾਂਵ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਾਂਵ ਦੀ ਕਿਸਮ ਲਿਖੋ-
(ੳ) ਸੁਹੱਪਣ
(ਕਿ) ਤੇਲ
(ਅ) ਫੁੱਲ
(ਖਿ) ਸੁਗੰਧ
(ਈ) ਇਸਤਰੀ
(ਗ) ਮਨੁੱਖਤਾ
(ਸ) ਲੋਹਾ
(ਘ) ਗੰਗਾ
(ਹ) ਖ਼ੁਸ਼ੀ
(ਝੀ) ਜਮਾਤ ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸੁਹੱਪਣ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ
(ਅ) ਫੁੱਲ – ਆਮ ਨਾਂਵ
(ਇ) ਇਸਤਰੀ – ਆਮ ਨਾਂਵ
(ਸ) ਲੋਹਾ – ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ
(ਹੀ) ਖ਼ੁਸ਼ੀ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ
(ਕ) ਤੇਲ – ਵਸਤਵਾਚਕ ਨਾਂਵ
(ਖੀ) ਸੁਗੰਧ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ
(ਗ) ਮਨੁੱਖਤਾ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ
(ਘ) ਗੰਗਾ – ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ
(ਝੀ) ਜਮਾਤ-ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ-
(ਉ) ਨਾਂਵ ………….. ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
(ਅ) ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖ, ਵਸਤੂ, ਥਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਨਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ………….. ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
(ਈ) ਆਮ ਨਾਂਵ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਨਾਂਵ ………….. ਨਾਂਵ ਹੈ ।
(ਸ) ਨਿੱਜ-ਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਨੂੰ ………….. ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
(ਹ) ਸ਼ੀਲਾ, ਮੀਨਾ ਤੇ ਸੁਨੀਤਾ ………….. ਨਾਂਵ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
(ਕ) ਸੈਨਾ, ਜਮਾਤ, ਇੱਜੜ ………….. ਨਾਂਵ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
(ਖਿ) ਸ਼ਹਿਰ, ਪਿੰਡ, ਪਹਾੜ ………….. ਨਾਂਵ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
(ਗ) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਬੰਦਾ ਬਹਾਦਰ ………….. ਨਾਂਵ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
(ਘ) ਖੰਡ, ਗੁੜ, ਕਣਕ, ………… ਨਾਂਵ ਹਨ ।
(ਕਿ) ਗਰਮੀ, ਸਰਦੀ, ਜਵਾਨੀ ………….. ਨਾਂਵ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪੰਜ
(ਅ) ਆਮ ਨਾਂਵ
(ਈ) ਜਾਤੀਵਾਚਕ
(ਸ) ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ
(ਹ) ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ
(ਕ) ਇਕੱਠਵਾਚਕ
(ਖ) ਆਮ
(ਗ) ਖ਼ਾਸ
(ਘ) ਵਸਤਵਾਚਕ
(ਝ) ਭਾਵਵਾਚਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਠੀਕ ਵਾਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ (✓) ਅਤੇ ਗਲਤ ਵਾਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ (✗) ਲਗਾਓ
(ੳ) ਖ਼ਾਸ ਸਥਾਨ, ਵਸਤੂ, ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਗਿਆਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ ਆਮ ਨਾਂਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ਅ) ਸੈਨਾ, ਦਲ, ਸਭਾ, ਇੱਜੜ, ਡਾਰ, ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਹਨ ।
(ਇ) ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਉਦਾਸੀ, ਗ਼ਮੀ ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਹਨ ।
(ਸ) ਪੁਸਤਕ, ਮਨੁੱਖ, ਸ਼ਹਿਰ, ਪਿੰਡ ਆਮ ਨਾਂਵ ਹਨ ।
(ਹ) ਨਾਂਵ ਅੱਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
(ਕ) ਦਿੱਲੀ, ਹਿਮਾਲਾ, ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਖ਼ਾਸ ਸਥਾਨ, ਵਸਤੂ, ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਗਿਆਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ ਆਮ ਨਾਂਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । (✗)
(ਅ) ਸੈਨਾ, ਦਲ, ਸਭਾ, ਇੱਜੜ, ਡਾਰ, ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਹਨ । (✓)
(ਇ) ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਉਦਾਸੀ, ਗ਼ਮੀ ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਹਨ । (✗)
(ਸ) ਪੁਸਤਕ, ਮਨੁੱਖ, ਸ਼ਹਿਰ, ਪਿੰਡ ਆਮ ਨਾਂਵ ਹਨ । (✓)
(ਹ) ਨਾਂਵ ਅੱਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । (✗)
(ਕ) ਦਿੱਲੀ, ਹਿਮਾਲਾ, ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਹਨ । (✓)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਤੇ ਆਮ ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ-
ਸੈਨਾ, ਜਮਾਤ, ਇੱਜੜ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ, ਦਿੱਲੀ, ਹਿਮਾਲਾ, ਸਰਦੀ, ਗਰਮੀ, ਜਵਾਨੀ, ਡਾਰ, ਖੰਡ, ਗੁੜ, ਕਣਕ, ਸ਼ਹਿਰ, ਪਿੰਡ, ਪਹਾੜ ।
ਉੱਤਰ :
ਆਮ ਨਾਂਵ – ਸ਼ਹਿਰ, ਪਿੰਡ, ਪਹਾੜ !
ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ – ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ, ਦਿੱਲੀ, ਹਿਮਾਲਾ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class English Book Solutions Chapter 3 The Giving Tree Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 English Chapter 3 The Giving Tree

Activity 1.

Look up the following words in a dictionary. You should seek the following information about the words and put them in your WORDS notebook.
1. Meaning of the word as used in the lesson (Adjective/Noun/Verb, etc.)
2. Pronunciation (The teacher may refer to the dictionary or the mobile phone for correct pronunciation.)
3. Spellings

Swing (verb)	trunk	branches
business	sail	resource

Vocabulary Expansion

Activity 2.

Read the following phrases. Find out their meaning by reading the story again. Write two meaningful sentences using each phrase.

1. climb up
(a) He climbed up a tall tree.
(b) We climbed up a hill.

2. Cut off
(a) Our village was cut off from the city during rains.
(b) I cut off the spoiled part of the mango.

3. cut down
(a) He cut down the old neem tree.
(b) Many trees were cut down by the villagers

4. Stay away
(a) stay away from the bad people.
(b) I stay away from the crowd of people.

5. Take away
(a) Drinking took away his life.
(b) The thief took away my purse.

Learning to Read and Comprehend

Activity 3.

Read the story carefully and answer the following questions in “Yes”/“No’. For example :

Question : Did the boy love the tree when he was a child ?
Answer : Yes, he did.

Question 1.
Did the tree love the little boy ?
Answer:
Yes, she did.

Question 2.
Did the tree have money to give the boy ?
Answer:
No, she didn’t.

Question 3.
Did the boy want to go to a nearby village ?
Answer:
No, he didn’t.

Question 4.
Did the boy get married ?
Answer:
Yes, he did.

Question 5.
Did the tree allow the boy to sit down on the stump ?
Answer:
Yes, she did.

Activity 4.

Answer the following questions.

Question 1.
Who would come and play with the tree ?.
वृक्ष के साथ कौन आकर खेलता था ?
Answer:
A little boy would come and play with the tree.

Question 2.
Who was too big to climb and play ?
कौन इतना बड़ा था कि ऊपर चढ़ कर खेल नहीं सकता था ?
Answer:
The boy was too big to climb up the tree and play.

Question 3.
Why did the boy want a boat ?
लड़के को नाव क्यों चाहिए थी ?
Answer:
The boy wanted a boat to sail him away to another city.

Question 4.
Why did the boy want to go to another city ?
लड़का किसी दूसरे शहर क्यों जाना चाहता था ?
Answer:
The boy wanted to go to another city for business.

Question 5.
What did the tree say in the end ?
अंत में वृक्ष ने क्या कहा ?
Answer:
In the end the tree asked the boy to sit on her stump and rest.

Activity 5.

Fill in the blanks with the words given below. You can use each word twice, if necessary.
sailed, tree, stump, grew, happy, climb up, swing, house, tired, apples

1. Once there was a boy and a ……………….
2. The boy played with the ……………………
3. The tree asked the boy to …………………… and ………………….. from her branches.
4. The boy ………………….. older.
5. The tree asked the boy to sell-off …………………… to get money.
6. The boy cut off the branches to make a …….
7. The boy made a boat from the trunk of the tree and …………………. away.
8. The tree was not ……………
9. The boy came back to the tree. He said that he was
10. The boy sat on the ………………….. to rest.
Answer:
1. tree
2. tree
3. climb up, swing
4. grew
5. apples
6. house
7. sailed
8. happy
9. tired
10. stump.

Activity 6.

Give opposites of the given words in the given space.

Word — Opposite
1. happy — sad
2. give — take
3. sell — buy
4. come — go
5. quiet — noisy
6. climb up — climb down

Activity 7.

Add ‘ed to the following words and write a meaningful sentence.
Example: Stay: I stayed in Jammu for a week.

Answer:
1. want – He wanted to take rest.
2. climb – He climbed up a hill.
3. play – We played football,
4. sail – The ship sailed away to U.S.A.
5. rest – We rested under a tree.

Learning Language

Pronoun

A pronoun is a word used in place of a noun.
Noun (संज्ञा) के स्थान पर प्रयोग होने वाला शब्द Pronoun (सर्वनाम) कहलाता है|
The words ‘they’ ; ‘she’; ‘her’; ‘he’; ‘it are used in place of nouns.
We call them Pronouns. There are three main kinds of pronouns :
Pronouns मुख्य रूप से तीन प्रकार के होते हैं —
1. Personal Pronoun
2. Demonstrative pronoun
3. Interrogative pronoun

1. Personal Pronoun :
Pronouns which are used in place of proper nouns to avoid repetition are called personal pronouns. ये Pronouns वाक्य में Proper Noun की बारम्बारता से बचने के लिए प्रयोग में लाये जाते हैं।
For example :
My mother is very tired because my mother has been working the whole day.
My mother is very tired because she has been working for the whole day.

There are three kinds of personal pronouns.

1. Pronouns of the First Person
Singular — Plural
I, my, mine, me, myself — We, our, ours, us, ourselves

2. Pronouns of the Second Person
Singular — Plural
you, yours, yourselves, your — you, yours, yourself, your

3. Pronouns of the Third Person
Singular — Plural
he, she, it, him, her — them, their, theirs

Activity 8.

Fill in the blanks using personal pronouns.

Question 1.
……………. often reads until late at night.
(a) he
(b) Aman
(c) Meena
(d) they
Answer:
(a) he

Question 2.
…………….. is running up and down the stairs.
(a) the cat
(b) she
(c) my brother
(d) you
Answer:
(b) she

Question 3.
……………….. is from Mumbai.
(a) Rosy
(b) my friend
(c) he
(d) this statue
Answer:
(c) he

Question 4.
Have ……………….. got a dog, Meena ?
(a) anyone
(b) they
(c) someone
(d) it
Answer:
(b) they

Question 5.
We enjoy the roses so much. ………………. really make the garden beautiful.
(a) they
(b) its
(c) someone
(d) flowers
Answer:
(a) they

Question 6.
Aman isn’t an architect. ……………. . is an engineer
(a) he
(b) they
(c) it
(d) she
Answer:
(a) he

Question 7.
Are …………. friends or not ?
(a) he
(b) she
(c) we
(d) it
Answer:
(c) we

Question 8.
My doctor was born in London. …. ………….. teaches language lessons in his spare time.
(a) they
(b) it
(c) she
(d) he
Answer:
(d) he

Question 9.
All my teachers are from Europe. …………….. come from all over the continent.
(a) she
(b) we
(c) they
(d) them
Answer:
(c) they

Question 10.
Our friends are athletes. All of ………………. are either strong, fast, or both.
(a) we
(b) they
(c) them
(d) you
Answer:
(c) them

2. Demonstrative Pronoun

A demonstrative pronoun is a pronoun that is used to point to something within a sentence. These pronouns can indicate items in space or time and they can be either singular or plural.
TE Pronoun aice À force on ha ca as forgeim H GIRT GIGI ITE Singular Haal Plural fti
नीचे दिए गए वाक्यों में italicized शब्द Demonstrative Pronouns हैं : This was my mother’s purse. That looks like the car I used to drive. These are nice shoes, but they look uncomfortable. Those look like riper than the apples on my tree.

Activity 9.

Fill in the blanks using demonstrative pronouns. Choose the best answer to complete each sentence.

Question 1.
……………… was such an interesting experience.
(a) that
(b) these
(c) those
(d) such
Answer:
(a) that

Question 2.
Are ……………. your shoes ?
(a) that
(b) them
(c) those
(d) this
Answer:
(c) those

Question 3.
You’ll have to get your own pen. ……… is mine.
(a) that
(b) those
(c) such
(d) this
Answer:
(d) this

Question 4.
There is no end to ……..
(a) such
(b) those
(c) this
(d) none
Answer:
(c) this

Question 5.
Because of their bad behaviour, ……….. ……… of the children were given allowances.
(a) none
(b) that
(c) those
(d) them
Answer:
(a) none

Question 6.
………………. of them had seen it before.
(a) those
(b) neither
(c) such
(d) this
Answer:
(b) neither

Question 7.
Is …………… yours ?
(a) this
(b) those
(c) these
(d) such
Answer:
(a) this

Question 8.
Everyone ate early. When we arrived ……………… was left.
(a) that
(b) such
(c) none
(d) neither
Answer:
(c) none

Question 9.
Please give me one of .
(a) that
(b) those
(c) this
(d) such
Answer:
(b) those

Question 10.
……………….. are nice looking.
(a) this
(b) that
(c) these
(d) such.
Answer:
(c) these

3. Interrogative (प्रशनवाचक) Pronoun

An interrogative pronoun is used to make asking questions easy. There are just five interrogative pronouns. ये Pronoun प्रश्न पूछने के लिए प्रयोग किए जाते हैं और प्रायः प्रश्नवाचक शब्द से आरंभ होते हैं।

The five interrogative pronouns are what, which, who, whom, and whose.
— What is used to ask questions about people or objects.
(लोगों तथा वस्तुओं के बारे में प्रश्न)
What do you want for dinner ?
What is your name ?

— Which is used to ask questions about people or objects.
Which seat would you like?
Which of these ice cream flavours is you favourite ?

— Who is used to ask questions about people.
(व्यकतियों के बारे में प्रशन)
Who is that man over there ?
Who is the strongest in the class ?

— Whom is used to ask questions about people.
With whom did you go to the class ?

— Whose is used to ask questions about people or objects, always related to possession.
Whose sweater is this?
I wonder whose dog is digging our lawn ?

Activity 10.

Fill in the blanks with an interrogative pronoun.

Question 1.
……………….. threw the football ?
(a) who
(b) what
(c) which
(d) whose
Answer:
(a) who

Question 2.
…… Would you prefer, coffee or tea ?
(a) who
(b) whom
(c) which
(d) whose
Answer:
(c) which

Question 3.
………………. time do we need to be at the station?
(a) which
(b) what
(c) whose
(d) whom
Answer:
(b) what

Question 4.
…………….. bike is that ?
(a) whom
(b) whose
(c) what
(d) who
Answer:
(b) whose

Question 5.
……………. is your brother’s name?
(a) who
(b) whom
(c) what
(d) whose
Answer:
(c) what

Question 6.
……………. did you tell ?
(a) whom
(b) what
(c) whose
(d) which
Answer:
(b) what

Question 7.
……………. of these books have you read ?
(a) what
(b) whom
(c) whose
(d) which
Answer:
(d) which

Question 8.
…………….. wants ice-cream ?
(a) what
(b) whom
(c) who
(d) whose
Answer:
(c) who

Learning to Write

Activity 11.

Did you like the story ? Talk to your partner and discuss two things you liked and one thing you did not like in the story. After discussion, add another paragraph to change the ending of the story.
Answer:
The boy sat there thinking. He thought of trees who give something to man all through their lives. They gift their all happily and become a stump. They give the message : “Real happiness lies in giving’. But it is a pity that man cuts down trees unwisely. He has no regard for their usefulness and selflessness.

Learning to Use Language

Activity 12.

Write a letter to your friend inviting him for the birthday party.

Kailash Colony
…………. City
March 12, 20…
My dear Vinod
You will be glad to know that my birthday falls on March 20. I am planning to celebrate it at home. There will be a programme of dance and music. A dinner will also be served. All our friends are coming to the party. I hope you will also join us. I am sure you will enjoy yourself.
Yours sincerely
Prem

Learning to Listen

Activity 13.

The teacher will read the story to the students again. Listen to the story carefully. Write whether the statements are ‘True’ or ‘False’ in the given space.

1. The tree loved the little boy. — (True)
2. The tree liked the boy to swing from the branches of the tree. — (True)
3. The tree became sad whenever the boy came back. — (False)
4. The tree gave the boy a lot of money. — (False)
5. The tree asked the boy to cut off her branches and make a house. — (True)
6. The boy wanted a ship to go to another city. — (False)
7. The tree allowed the boy to cut down her trunk. — (True)
8. At last, the boy wanted a quiet place to sit and rest. — (True)
9. The tree refused the boy from sitting on her old stump. — (False)
10. The story shows that the boy is selfish. — (True)

Learning to Speak.

Activity 13 (Role Play)

The children will work in pairs.
Practise speaking the following sentences with your partner. One of you will become the tree and one will become the boy. After practice, all the pairs will speak in front of the class.
1. The tree: Come, boy, come. Climb up my trunk, swing from my branches, eat apples and be happy.
2. The boy: I am too big to climb and play. I want some money to buy things and have fun. Can you give me some money ?
3. The tree: I have no money but you can take my apples and sell them in the city. Then you will have some money and you will be happy.
4. The tree: Come, boy, come. Climb up my trunk, swing. from my branches, eat apples and be happy.
5. The boy: I am too busy to climb trees. I want to get married. I need a house. Can you give me a house ?
6. The trees : You may cut off my branches. Build a house and be happy.

Comprehension Of Passages

Read the given passages and answer the questions that follow each.

(1) Once there was a tree and she loved a little boy. Every day the boy would come, eat applies and play with her. He would swing from her branches and eat apples. The boy loved the tree very much. And the tree was very happy.

The time went by. The boy grew older. The tree was often alone. One day the boy came to the tree. The tree said, “Come, boy, come. Climb up my trunk, swing from my branches, eat apples and be happy.” “I am too big to climb and play,” said the boy. “I want some money to buy things and have fun. Can you give me some money ?” The tree said, “I have no money but you can take my apples and sell them in the city. Then you will have some money and you will be happy.” The boy did so and went away. The tree was happy.

(i) What made the tree very happy ?
वृक्ष को क्या बात बहुत अधिक खुशी देती थी ?

(ii) Why did the tree give the boy her apples ?
वृक्ष ने लड़के को अपने सेब क्यों दिए ?

(iii) Choose true or false statements.
(a) The boy grew younger.
(b) The boy wanted money to buy things for fun.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage.
(a) The tree was often ————
(b) The tree loved ————
Or
Match the words with their meanings :

(a) alone	go down
(b) climb	lonely
	go up

Answer:
(i) The boy’s love for her made the tree very happy.
(ii) She gave the boy her apples to sell and get money.
(iii)
(a) False
(b) True
(iv)
(a) The tree was often alone.
(b) The tree loved a little boy.
Or
(a) alone – lonely
(b) climb – go up

(2) The boy again stayed away for a long time. One day he came back. The tree was very happy and said, “Come, boy, come. Climb up my trunk, swing from my branches, eat apples and be happy.” The boy said, “I am too sad to play. I want to go to another city for business.

Can you give me a boat that will take me away to another city.” The tree said, “Cut down my trunk and make a boat. Then you can sail away and be happy. The boy did so and sailed away. The tree was very happy, but not really.

After a long time, the boy who was now an old man came back again. “I am sorry, boy. I have nothing to give you,” said the tree. I wish I could give you something. I am just an old stump.” “I don’t need anything now. I just want a quiet place to sit and rest.

I am very tired,” said the boy. “Well, an old stump is good for sitting and resting. Come, boy, sit down and rest.” The boy sat on the stump to rest. And the tree was very happy.

(i) Why was the boy sad ?
लड़का क्यों उदास था ?

(ii) What was the only thing that the boy wanted in the end ?
अंत में लड़का कौन-सी एक मात्र चीज़ चाहता था ?

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book :
(a) The boy had grown old.
(b) He was too sad to play.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage.
(a) Cut down my trunk and ……………..
(b) An old stump is good for ……………
Or
Match the words with their meanings :

(a) business	calm
(b) quiet	trade
	sad

Answer:
(i) The boy was sad because he wanted to go to another city for business, but he had no boat.
(ii) In the end, he just wanted a quiet place to sit and rest.
(iii)
(a) True
(b) True
(iv)
(a) Cut down my trunk and make a boat.
(b) An old stump is good for sitting and resting.
Or
(a) business – trade
(b) quiet – calm

Use Of Words/Phrases In Sentences

1. Swing (Verb)(move to and fro on a swing) –
The girls are swinging in the park.
लड़कियां पार्क में झूला झूल रही हैं।

2. Branches (off-shoots) –
A big tree has many branches.
बड़े वृक्ष की कई शाखाएं होती हैं।

3. Business (trade) –
He has gone out for a business.
वह व्यापार के लिए बाहर गया हुआ है।

4. Climb (go up) –
I can’t climb this wall,
मैं इस दीवार पर नहीं चढ़ सकता।

5. Stump (remaining part of a chopped tree) –
The stump of tree was very hard.
वृक्ष का ढूंठ बहुत ही कठोर था।

6. Another (one more). –
Please give me another pen.
कृपया मुझे एक और पेन दीजिए।

7. Build (make, construct) –
We are building a new house.
हम एक नया मकान बना रहे हैं। .

8. Carry away (take away) –
Carry away your books from here.
अपनी पुस्तकें यहां से ले जाओ।

Word Meanings

The Giving Tree Summary in Hindi

Once there was ……………. tree was happy.

एक बार एक मादा वृक्ष था और वह एक छोटे से बच्चे को प्यार/दुलार करता था। बच्चा प्रतिदिन आता था, सेब खाता था और उसके साथ खेलता था। वह उसकी टहनियों पर झूलता था और सेब खाता था। बच्चा वृक्ष को बहुत प्यार करता था। इसलिए वृक्ष खुश था।

समय बीतता गया। बच्चा बड़ा हो गया। वृक्ष प्रायः अकेला रहता था। एक दिन बच्चा वृक्ष के पास आया। वृक्ष ने कहा, “आओ, बच्चे, आओ। मेरे तने पर चढ़ जाओ, मेरी टहनियों पर झूलो, सेब खाओ और खुश रहो।” बच्चे ने कहा, “मैं इतना बड़ा हो गया हूँ कि मैं चढ और खेल नहीं सकता।

मुझे मनोरंजन के लिए कुछ चीजें खरीदने के लिए कुछ पैसे चाहिएं। क्या तुम मुझे कुछ पैसे दे सकते हो ?” वृक्ष ने कहा, “मेरे पास पैसे नहीं है परन्तु तुम मेरे सेब ले सकते हो और उन्हें ले जाकर शहर में बेच सकते हो तब तुम्हारे पास कुछ पैसा आ जायेगा और तुम खुश रहोगे।”

बच्चे ने वैसा ही किया और चला गया। वृक्ष खुश था। बच्चा लम्बे समय तक वापिस नहीं आया। वृक्ष उदास था। एक दिन बच्चा वापिस आया। वृक्ष ने खुशी से कहा, “आओ, बच्चे, आओ। मेरे तने पर चढ़ जाओ, मेरी टहनियों पर झूलो, सेब खाओ और खुश रहो।” बच्चे ने कहा, “मैं इतना व्यस्त हूँ कि मैं वृक्षों पर नहीं चढ़ सकता।

मैं शादी करना चाहता हूँ। मुझे एक घर चाहिए। क्या तुम मुझे एक घर दे सकते हो ?” वृक्ष ने कहा, “तुम मेरी शाखाओं को काट . सकते हो। घर बना लो और खुश रहो। “बच्चे ने उसकी शाखाओं को काटा और ले जाकर अपना घर बना लिया। वृक्ष खुश था।

The boy again ……… was very happy.

बच्चा फिर से एक लम्बे समय तक दूर रहा। एक दिन वह वापिस आया। वृक्ष बहुत खुश हुआ और कहा, “आओ, बच्चे, आओ। मेरे तने पर चढ़ जाओ, मेरी टहनियों पर झूलो, सेब खाओ और खुश रहो।” बच्चे ने कहा, “मैं इतना उदास हूँ कि मैं खेल नहीं सकता। मैं व्यापार के लिए दूसरे शहर जाना चाहता हूँ।

क्या तुम मुझे एक नाव दे सकते हो जो मुझे दूसरे शहर ले जाये ?” वृक्ष ने कहा, “मेरा तना काट लो और नाव बना लो। तब तुम नाव चला कर दूर जा सकते हो और खुश रह सकते हो।” बच्चे ने वही किया और नाव पर चला गया। वृक्ष खुश हो गया परन्तु वास्तव में वह खुश नहीं था।

बहुत समय बाद वह बच्चा जो अब बूढ़ा आदमी बन चुका था वापिस लौट आया। वृक्ष ने कहा, “बच्चे, मुझे खेद है, मेरे पास तुम्हें देने के लिए कुछ नहीं है। काश! मैं तुम्हें कुछ दे पाता। मैं केवल एक पुराना ढूंठ हूँ।” बालक (बूढ़ा आदमी) ने कहा, “मुझे अब कुछ नहीं चाहिए।

मैं तो केवल बैठने और आराम करने के लिए एक शांत जगह चाहता हूँ। मैं बहुत थक चुका हूँ।” “अच्छा, एक पुराना लूंठ बैठने और आराम करने के लिए अच्छी जगह है। आओ, बच्चे बैठ जाओ और आराम करो।” बालक आराम करने के लिए ढूंठ पर बैठ गया। इससे वृक्ष बहुत ही खुश हो गया।

Retranslation Of Isolated Sentences

1. She loved a little boy.
वह एक छोटे से बालक से प्रेम करती थी।

2. The boy grew older.
लड़का बड़ा हो गया।

3. The tree was often alone.
वृक्ष प्राय: अकेला रहता था।

4. I am too big to climb and play.
मैं इतना बड़ा हो गया हूं कि चढ़ (ऊपर) और खेल नहीं सकता।

5. The tree was happy.
वृक्ष खुश था।

6. The boy did not come back for a long time.
लड़का लम्बे समय तक वापिस नहीं आया।

7. I want to get married.
मैं शादी करना चाहता हूँ।

8. You may cut off my branches.
तुम मेरी शाखाएं काट सकते हो।

9. I want to go to another city for business.
मैं व्यापार के लिए किसी दूसरे शहर जाना चाहता

10. Cut down my trunk and make a boat.
मेरा तना काट कर नाव बना लो।

11. I wish I could give you something.
काश! मैं तुम्हें कुछ दें पाती/पाता।

12. I just want a quiet place to sit and rest.
मुझे केवल बैठने और आराम करने के लिए एक शांत जगह चाहिए।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Varnamala ਵਰਨਮਾਲਾ Exercise Questions and Answers.

PSEB 6th Class Hindi Punjabi Grammar ਵਰਨਮਾਲਾ

ਪਸ਼ਨ 1.
ਲਿਪੀ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ? ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਲਿਪੀ ਦਾ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਧੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁੱਝ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ “ਲਿਪੀ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਲਿਪੀ ਦਾ ਨਾਂ ਗੁਰਮੁਖੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਰਨ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਭੇਦ ਹਨ ? ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖ ਜਦੋਂ ਬੋਲਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਧੁਨੀਆਂ) ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ, ਜੋ ਚਿੰਨ੍ਹ ਮਿੱਥੇ ਗਏ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਰਨ ਜਾਂ ਅੱਖਰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ-ਕ, ਚ, ਟ, ਤ, ਪ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁੰਹ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੰਗ ਬੁਲ, ਜੀਭ, ਦੰਦ, ਤਾਲੁ ਤੇ ਸੰਘ ਆਦਿ ਰਲ ਕੇ ਹਿੱਸਾ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਮਨੁੱਖੀ ਸਾਹ ਜਦੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਮੁੰਹ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੰਗਾਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਦ ਮੂੰਹ ਵਿਚੋਂ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਧੁਨੀਆਂ) ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਲਈ, ਜੋ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਵਰਨ ਜਾਂ ਅੱਖਰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਅੱਖਰ ਮਿਲ ਕੇ ਸ਼ਬਦ ਬਣਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਵਰਨ ਅੱਖਰ ਹਨ ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਦੇ 35 ਅੱਖਰ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਧੁਨੀਆਂਸ਼, ਖ਼, ਗ਼, ਜ਼, ਫ਼-ਦੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 40 ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਇਕ ਮੌਲਿਕ ਅਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ ‘ਲ’ ਦੇ ਪੈਰ ਵਿਚ ਬਿੰਦੀ (ਲ ਲਾਉਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਵੀ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਲੋੜ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅੱਖਰਾਂ ਦਾ ਅਰਥ-ਭੇਦ ਦੱਸਣ ਨਾਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
1. ਪਲ-ਉਹ ਇੱਥੇ ਘੜੀ-ਪਲ ਹੀ ਟਿਕੇਗਾ ।
ਪਲ-ਉਹ ਮਾੜਾ-ਮੋਟਾ ਖਾ ਕੇ ਪਲ ਗਿਆ ।

2. ਤਲ-ਪਾਣੀ ਦੇ ਤਲ ਉੱਤੇ ਲਹਿਰਾਂ ਨੱਚ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ।
ਤਲ-ਹਲਵਾਈ ਪਕੌੜੇ ਤਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਰਨਮਾਲਾ ਦੇ ਵਰਨਾਂ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅੱਠ ਵਰਨਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ।

ਮੁੱਖ ਵਰਗ	ਉ	ਅ	ੲ	ਸ	ਹ
ਕ ਵਰਗੇ	ਕ	ਖ	ਗ	ਘ	ਛ
ਚ ਵਰਗ	ਚ	ਛ	ਜ	ਝ	ਞ
ਟ ਵਰਗ	ਟ	ਠ	ਡ	ਢ	ਣ
ਤ ਵਰਗ	ਤ	ਥ	ਦ	ਧ	ਨ
ਪ ਵਰਗ	ਪ	ਫ	ਬ	ਭ	ਮ
ਅੰਤਿਮ ਵਰਗ	ਯ	ਰ	ਲ	ਵ	ਤ
ਨਵੀਨ ਵਰਗ	ਸ਼	ਖ਼	ਗ਼	ਜ਼	ਫ਼	ਲ਼

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੰਜਾਬੀ ਵਰਨ (ਅੱਖਰ) ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹਨ ?
ਜਾਂ
ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਵਰਨ ਸ਼ਰ, ਵਿਅੰਜਨ, ਅਨੁਨਾਸਿਕ ਤੇ ਦੁੱਤ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਰੂਪ ਅਤੇ ਉਚਾਰਨ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਕਰ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਰਨਾਂ (ਅੱਖਰਾਂ) ਦੇ ਚਾਰ ਭੇਦ
ਹਨ –
(ਉ) ਸ਼ਰ
(ਅ) ਵਿਅੰਜਨ
(ਇ) ਅਨੁਨਾਸਿਕ
(ਸ) ਦੁੱਤ ।

(ਉ) ਸੁਰ : ਉਨਾਂ ਵਰਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਅਵਾਜ਼ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੀ ਹੋ ਸਕੇ । ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਕੇਵਲ ਤਿੰਨ ਵਰਨ ਹੀ ਸ਼ਰ ਹਨ-ੳ, ਅ, ੲ ।

(ਅ) ਵਿਅੰਜਨ : ਵਿਅੰਜਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਰਨਾਂ ਨੂੰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਸਾਹ ਮੂੰਹ ਵਿਚੋਂ ਬੇਰੋਕ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ । ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਸ ਤੋਂ ੜ ਤਕ ਸਾਰੇ ਵਰਨ ਤੇ ਨਵੇਂ ਅੱਖਰ ਸਾਰੇ ਹੀ ਵਿਅੰਜਨ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ 38 ਹੈ ।

(ਇ) ਅਨੁਨਾਸਿਕ : ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਰਨਾਂ ਦੀਆਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਨੱਕ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਅਨੁਨਾਸਿਕ ਹਨ । ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਇਹ ਵਰਨ ਅਨੁਨਾਸਿਕ ਹਨ-ਝ, ਬ, ਣ, ਨ, ਮ ।

(ਸ) ਦੁੱਤ :
ਦੁੱਤ ਵਰਨਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤੀ ਵਰਤੋਂ ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਜੋ ਅੱਖਰ ਵਿਅੰਜਨਾਂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਜੋੜ ਕੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ‘ਦੁੱਤ ਵਰਨ’ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਕੇਵਲ ਤਿੰਨਾਂ ਅੱਖਰਾਂ ਹ, ਰ, ਵ ਦੀ ਹੀ ਅਜਿਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ ਪਰ ਹ ਤੇ ਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਮ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ ਪੜ੍ਹਨਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ, ਪ੍ਰੇਮ, ਪ੍ਰੀਤਮ, ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ, ਸ਼ੈ-ਮਾਨ, ਸ਼ੈ-ਜੀਵਨੀ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਲਗਾਂ-ਮਾਤਰਾਂ ਕੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ? ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਲਗਾਂ-ਮਾਤਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਤਿੰਨ, ਸੂਰ ਹਨ-ਉ, ਅ ਤੇ ੲ, ਪਰੰਤੂ ਵਰਤੋਂ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 10 ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ- ਅ ਆ ਇ ਈ ਏ ਐ ਉ ਊ ਓ ਔ ।

ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਲਿਖਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਅੰਜਨਾਂ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੇਵਲ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੀ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ-ਮੁਕਤਾ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਚਿੰਨ੍ਹ ਨਹੀਂ, ਕੰਨਾ (ਾ), ਸਿਹਾਰੀ (ਿ), ਬਿਹਾਰੀ (ੀ), ਔਕੜ (_), ਦੁਲੈਂਕੜ (-ੂ ), ਲਾਂ (ੇ), ਦੁਲਾਂ (ੈ) ਹੋੜਾ ( ੋ), ਕਨੌੜਾ (ੌ) ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਗਾਂ-ਮਾਤਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਕੁੱਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਉੱਪਰ ਲਿਖੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਲਗਾਂ ਸਾਰੇ ਵਿਅੰਜਨਾਂ ਨਾਲ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ । ਪਰੰਤੁ ਰਾਂ-ਉ, ਅ ਅਤੇ ੲ-ਨਾਲ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਸਕਦੀਆਂ । (ੳ, ਅ, ੲ ਨਾਲ ਲਗਾਂ ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ ਅਰਥਾਤ ਉ ਨੂੰ ਔਂਕੜ (ਉ), ਦੁਲੈਂਕੜ (ਊ ਤੇ ਹੋੜਾ (ਓ) ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ । ਅ’ ਨੂੰ ਮੁਕਤਾ (ਅ) ਕੰਨਾ (ਆ) ਤੇ ਦੁਲਾਵਾਂ (ਐ ਲੋਗਾਂ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ । ਇ’ ਨੂੰ ਸਿਹਾਰੀ (ਇ), ਬਿਹਾਰੀ (ਈ) ਤੇ ਲਾਂ (ਏ) ਲਗਾਂ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਲਗਾਖਰ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਿਚ ਲਗਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁੱਝ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਗਾਖਰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਤਿੰਨ ਹਨ
(ਉ) ਬਿੰਦੀ
(ਅ) ਟਿੱਪੀ
(ਇ) ਅੱਧਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਪੰਜਾਬੀ ਲਗਾਖਰਾਂ ਦੀ ਕਿਨ੍ਹਾਂ-ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਲਗਾਂ ਨਾਲ ਤੇ ਕਿਉਂ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਦਸਾਂ ਲਗਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਨੱਕ ਵਿਚੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਬਿੰਦੀ ਅਤੇ ਟਿੱਪੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਦਸਾਂ ਲਗਾਂ ਵਿਚੋਂ ਛੇਆਂ ਨਾਲ ਬਿੰਦੀ ਲਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਚਹੁੰ ਨਾਲ ਟਿੱਪੀ ।

ਕੰਨਾ, ਬਿਹਾਰੀ, ਲਾਂ, ਦੁਲਾਂ, ਹੋੜਾ ਅਤੇ ਕਨੌੜਾ ਨਾਲ ਬਿੰਦੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ-ਗਾਂ, ਨਹੀਂ, ਗੇਂਦ, ਕੈਂਚੀ, ਜਦੋਂ, ਸੌਂ ।

ਮੁਕਤਾ, ਸਿਹਾਰੀ, ਔਂਕੜ ਅਤੇ ਦੁਲੈਂਕੜ ਨਾਲ ਟਿੱਪੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ-ਚੰਦ, ਸਿੰਘ, ਚੁੰਝ, ਗੂੰਜ ।

ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਉ, ਅ, ੲ ਨਾਲ ਲਗਾਖਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਨਿਯਮ ਕੁੱਝ ਭਿੰਨ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ-ੳ, ਅ, ੲ ਨਾਲ ਲੱਗਣ ਵਾਲੀਆਂ ਅੱਠ ਲਗਾਂ-ਕੰਨਾ, ਬਿਹਾਰੀ, ਲਾਂ, ਦੁਲਾਂ, ਹੋੜਾ ਅਤੇ ਕਨੌੜਾ ਨਾਲ ਬਿੰਦੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ-ਆਂਦਰ, ਸਾਈਂ, ਕਿਉਂ, ਖਾਉਂ, ਜਾਏਂ, ਐੱਠ, ਅੰਤਰਾ ।

ਜਦੋਂ ਅ’ ਮੁਕਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ‘ਨੂੰ ਸਿਹਾਰੀ ਲੱਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਟਿੱਪੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ-ਅੰਗ, ਇੰਦਰ ।

ਅੱਧਕ :
ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਚ ਕਈ ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਦੋਹਰੀ ਅਵਾਜ਼ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆਂ, ਉਸੇ ਅੱਖਰ ਨੂੰ ਅੱਧਾ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੂਰਾ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ-ਕਥਾ, ਸਥਾ, ਡੀ ਆਦਿ । ਪਰੰਤੂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਦੋਹਰੀ ਅਵਾਜ਼ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਧੇ ਅੱਖਰ ਨਹੀਂ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ, ਸਗੋਂ ਜਿਸ ਅੱਖਰ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਦੋਹਰੀ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਉੱਪਰ ਅੱਧਕ ਪਾ ਕੇ ਹੀ ਕੰਮ ਸਾਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਉਪਰੋਕਤ ਸ਼ਬਦ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਿਖੇ ਜਾਣਗੇ-ਬੱਚਾ, ਸੱਚਾ, ਅੱਛਾ ਆਦਿ। ।

ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅੱਧਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉੱਥੇ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਮੁਕਤਾ, ਸਿਹਾਰੀ ਤੇ ਔਕੜ ਲਗਾਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਣ , ਜਿਵੇਂ-ਸੱਚ, ਹਿੱਕ, ਭੁੱਖਾ ਆਦਿ । ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਕੁੱਝ ਅੱਖਰਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖਣ ਸਮੇਂ ਦੁਲਾਵਾਂ (ਏ) ਨਾਲ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਜਿਵੇਂਗੈਸ, ਪੈਂਨ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਖ਼ਾਲੀ ਸਥਾਨ ਭਰੋ
(ਉ) ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਲਿਪੀ ਦਾ ਨਾਂ ………… ਹੈ ।
(ਅ) ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿਚ ………… ਰ ਤੇ ………… ਵਿਅੰਜਨ ਹਨ !
(ਈ) ਹ, ਰ, ਵ ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਿਚ ………… ਅੱਖਰ ਹਨ ।
(ਸ) ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿਚ ……… ਲਗਾਂਖਰ ਹਨ ।
(ਹ) ਅੱਧਕ, ਬਿੰਦੀ ਤੇ ਟਿੱਪੀ ਨੂੰ ………… ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਲਿਪੀ ਦਾ ਨਾਂ ਗੁਰਮੁਖੀ ਹੈ ।
(ਅ) ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਸੂਰ ਤੇ 38 ਵਿਅੰਜਨ ਹਨ ।
(ਇ) ਹ, ਰ, ਵ ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਿਚ ਦੁੱਤ ਅੱਖਰ ਹਨ ।
(ਸ) ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਲਗਾਖਰ ਹਨ ।
(ਹ) ਅੱਧਕ, ਬਿੰਦੀ ਤੇ ਟਿੱਪੀ ਨੂੰ ਲਗਾਖਰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਠੀਕ ਵਾਕ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਡੱਬੀ ਵਿਚ ਸਹੀ ਅਤੇ ਗ਼ਲਤ ਵਾਕ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ
(ਉ) ਬੋਲੀ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
(ਅ) ਬੋਲੀ ਜਾਂ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੇ ਭਾਵ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
(ਈ) ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਦੋ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
(ਸ) ਆਮ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਹੀ) ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਲਿਪੀ ਗੁਰਮੁਖੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਬੋਲੀ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । (✓)
(ਅ) ਬੋਲੀ ਜਾਂ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੇ ਭਾਵ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । (✓)
(ਈ) ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਦੋ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । (×)
(ਸ) ਆਮ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । (×)
(ਹੀ) ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਲਿਪੀ ਗੁਰਮੁਖੀ ਹੈ । (✓)

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Boli Vyakarana ਬੋਲੀ, ਵਿਆਕਰਨ Exercise Questions and Answers.

PSEB 6th Class Hindi Punjabi Grammar ਬੋਲੀ, ਵਿਆਕਰਨ

ਬੋਲੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਬੋਲੀ ਜਾਂ ਭਾਸ਼ਾ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਥਕ ਅਵਾਜ਼ਾਂ (ਧੁਨੀਆਂ) ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਮਨੋਭਾਵਾਂ ਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਅੱਗੇ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ “ਬੋਲੀ” ਜਾਂ “ਭਾਸ਼ਾ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬੋਲੀ ਜਾਂ ਭਾਸ਼ਾ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਮਨੋਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਿਖ ਕੇ ਜਾਂ ਬੋਲ ਕੇ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਬੋਲੀ ਵੀ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
(ਉ) ਬੋਲ-ਚਾਲ ਦੀ ਬੋਲੀ ਅਤੇ
(ਅ) ਸਾਹਿਤਕ ਜਾਂ ਟਕਸਾਲੀ ਬੋਲੀ ।

ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਿਆਕਰਨ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ? ਇਸ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ? ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ :
ਬੋਲੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ-ਰੂਪਾਂ ਤੇ ਵਾਕ-ਬਣਤਰ ਦੇ ਨੇਮਾਂ ਨੂੰ ‘ਵਿਆਕਰਨ’ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਬੋਲੀ ਦੀ.ਠੀਕ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਜਾਣ ਲੈਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਵਿਆਕਰਨ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੀ ਜਨਮ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿਚ ਬੱਝ ਕੇ ਬੋਲੀ ਸਾਹਿਤਕ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਭੇਦ ਹਨ ? ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਵਿਆਕਰਨ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ
1. ਵਰਨ-ਬੋਧ-ਇਸ ਦੁਆਰਾ ਸਾਨੂੰ ਵਰਨਾਂ ਅਤੇ ਲਗਾਂ-ਮਾਤਰਾਂ ਦੇ ਉਚਾਰਨ ਤੇ ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
2. ਸ਼ਬਦ ਬੋਧ–ਇਸ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਰੂਪਾਂ, ਸ਼ਬਦ-ਰਚਨਾ ਤੇ ਸ਼ਬਦ-ਵੰਡ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
3. ਵਾਕ-ਬੋਧ-ਇਸ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਵਾਕ-ਰਚਨਾ, ਵਾਕ-ਵਟਾਂਦਰਾ, ਵਾਕ-ਵੰਡ ਤੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਨੇਮਾਂ ਬਾਰੇ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸ਼ਬਦ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਉੱਤਰ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਬਦ ਬੋਲੀ ਦੀ ਇਕ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਸੁਤੰਤਰ ਇਕਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਛੋਟੇ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਕ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਅਵਾਜ਼ਾਂ (ਧੁਨੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਇਕ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੀ ; ਜਿਵੇਂ- ਮੈਂ ਫੁੱਟਬਾਲ
ਖੇਡਾਂਗਾ । ਇਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਸ਼ਬਦ ਹਨ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਬੋਲੀ ਦੀਆਂ ਸੁਤੰਤਰ ਇਕਾਈਆਂ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਤੇ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਛੋਟੇ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਅਵਾਜ਼ਾਂ (ਧੁਨੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਨਹੀਂ ।

ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਵਿਆਕਰਨਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਦੋ ਭੇਦ ਦੱਸੇ ਗਏ ਹਨ-ਸਾਰਥਕ ਤੇ ਨਿਰਾਰਥਕ । ਪਰ ਇਹ ਠੀਕ ਨਹੀਂ । ਅਸਲ ਵਿਚ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ਬਦ ਨਿਰਾਰਥਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ‘ਪਾਣੀ ਪੀਓ ਤਾਂ ‘ਪਾਣੀ ਦਾ ਅਰਥ ਕੇਵਲ ਪਾਣੀ ਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ‘ਪਾਣੀ-ਧਾਣੀ ਪੀਓ’ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ‘ਪਾਣੀ-ਧਾਣੀ’ ਦਾ ਅਰਥ ਸ਼ਰਬਤ, ਸਕੰਜਵੀ, ਲੱਸੀ ਜਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਰੂਪ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਭੇਦ ਹਨ-
(1) ਵਿਕਾਰੀ
(2) ਅਵਿਕਾਰੀ

1. ਵਿਕਾਰੀ :
ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰੂਪ, ਲਿੰਗ, ਵਚਨ ਤੇ ਕਾਲ ਕਰਕੇ ਬਦਲ ਜਾਵੇ, ਵਿਕਾਰੀ ਸ਼ਬਦ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਨਾਂਵ, ਪੜਨਾਂਵ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਤੇ ਕਿਰਿਆ ਵਿਕਾਰੀ ਸ਼ਬਦ ਹਨ ।

2. ਅਵਿਕਾਰੀ :
ਉਹ ਸ਼ਬਦ ਅਵਿਕਾਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਲਿੰਗ, ਵਚਨ ਤੇ ਕਾਲ ਕਰਕੇ ਨਾ ਬਦਲਣ , ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਯੋਜਕ, ਸੰਬੰਧਕ, ਵਿਸਮਿਕ, ਅਵਿਕਾਰੀ ਸ਼ਬਦ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਯੋਗ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਬਦ ਅੱਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ : ਨਾਂਵ, ਪੜਨਾਂਵ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਕਿਰਿਆ, ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਸੰਬੰਧਕ, ਤੇ ਯੋਜਕ ॥

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 16 ਮਹਾਨ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 16 ਮਹਾਨ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ

I. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ :

(i) ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦਾ ਜਨਮ ਕਿਸ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ?
(ੳ) ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ
(ਅ) ਕੇਰਲ ਵਿਚ
(ਇ) ਓੜਿਸ਼ਾ ਵਿਚ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਓੜਿਸ਼ਾ ਵਿਚ ।

(ii) ਕਿਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ‘ਤੇ ਚੋਖਾ ਪਿਆ ?
(ੳ) ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ
(ਅ) ਅਧਿਆਪਕ ਬੇਨੀ ਮਾਧਵ ਦਾਸ ਦਾ
(ਈ) ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਦਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਅਧਿਆਪਕ ਬੇਨੀ ਮਾਧਵ ਦਾਸ ਦਾ

(iii) ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣੇ ਗਏ ?
(ਉ) ਇਕ ਵਾਰ
(ਅ) ਤਿੰਨ ਵਾਰ
(ਇ) ਦੋ ਵਾਰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਦੋ ਵਾਰ ।

(iv) ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਨੇ “ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਮੀਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਨਾਂ ਥੱਲੇ ਮੁੜ ਜਥੇਬੰਦ ਕੀਤਾ ?
(ਉ) ਹਿੰਦ ਫ਼ੌਜ
(ਅ) ਅਜ਼ਾਦ ਫ਼ੌਜ
(ਇ) ਅਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਫ਼ੌਜ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਅਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਫ਼ੌਜ ।

(v) ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਜੀ ਪਰਲੋਕ-ਗਮਨ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਗਏ ?
(ਉ) ਕੁਦਰਤੀ ਮੌਤ
(ਅ) ਫਾਂਸੀ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਨਾਲ
(ਇ) ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ।

II. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
23 ਜਨਵਰੀ, 1897 ਨੂੰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਅੰਦਰ ਅਣਖ ਤੇ ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਕਿਵੇਂ ਭਰੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਵਿਚ ਅਣਖ ਤੇ ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਕੁੱਟ-ਕੁੱਟ ਕੇ ਭਰੀ ਹੋਈ ਸੀ । ਇਸ ਦਾ ਪਤਾ ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਕਾਲਜ ਦੇ ਪੋ: ਐਡਵਰਡ ਐਫ਼. ਓਟਨ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਬਾਰੇ ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਸ਼ਬਦ ਬੋਲੇ, ਤਾਂ ਆਪ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁੱਟਿਆ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਲਜ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦੀ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਇੰਡੀਅਨ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸਜ਼ ‘ਚੋਂ ਤਿਆਗ-ਪੱਤਰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਨੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਇਕ ਨਵੀਂ ਰੂਹ ਕਿਵੇਂ ਫੂਕੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਇੰਡੀਅਨ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸਜ਼ ਤੋਂ ਤਿਆਗ-ਪੱਤਰ ਦੇ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿਚ ਕੁੱਦ ਪਏ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਨੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਨਵੀਂ ਰੂਹ ਫੂਕ ਦਿੱਤੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤਕ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਨਾ ਬੈਠਣ, ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਦੇਸ਼ ਅਜ਼ਾਦ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਬਰਲਿਨ ਕਿਵੇਂ ਪਹੁੰਚੇ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਬੜੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਘਰ 38 ਐਲਗਨ ਰੋਡ, ਕੋਲਕਾਤਾ ਤੋਂ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਬਰਲਿਨ ਪਹੁੰਚੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਨੇਤਾ ਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸਾਂਭਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਨੇਤਾ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਨੂੰ ਨੇਤਾ ਜੀ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਵਰਤੀ ਗਈ ਹਰ ਛੋਟੀ-ਵੱਡੀ ਚੀਜ਼ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋਤਾਈਹੋਭ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ, ਸਿੰਘਾਪੁਰ, ਇੰਡੀਅਨ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸਜ਼, ਕੋਲਕਾਤਾ ।
(i) ਉਸ ਨੇ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ……….. ਨੂੰ ਵੰਗਾਰ ਦਿੱਤੀ ।
(ii) ਬਰਲਿਨ ਤੋਂ ਜਪਾਨੀ ਪਣਡੁੱਬੀ ਦੁਆਰਾ ਨੇਤਾ ਜੀ ……… ਪਹੁੰਚੇ ।
(iii) ………. ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਤੋਂ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਸਮੇਂ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗ ਗਈ !
(iv) ਨੇਤਾ ਜੀ ਦਾ ਜੱਦੀ ਘਰ ……….. ਵਿਖੇ ਹੈ ।
(v) ਨੇਤਾ ਜੀ ਨੇ ………… ਦਾ ਇਮਤਿਹਾਨ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਉਸ ਨੇ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰ ਦਿੱਤੀ ।
(ii) ਬਰਲਿਨ ਤੋਂ ਜਪਾਨੀ ਪਣਡੁੱਬੀ ਦੁਆਰਾ ਨੇਤਾ ਜੀ ਸਿੰਘਾਪੁਰ ਪਹੁੰਚੇ ।
(iii) ਭਾਈਹੋਕੂ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਤੋਂ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਸਮੇਂ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗ ਗਈ ।
(iv) ਨੇਤਾ ਜੀ ਦਾ ਜੱਦੀ ਘਰ ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿਖੇ ਹੈ !
(v) ਨੇਤਾ ਜੀ ਨੇ ਇੰਡੀਅਨ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸਜ਼ ਦਾ ਇਮਤਿਹਾਨ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਲਿਖੋ –
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਸੁਤੰਤਰਤਾ – ………… – ……………
ਅੱਗ – ………… – ……………
ਕੁਰਬਾਨੀ – ………… – ……………
ਦਿਲਚਸਪ – ………… – ……………
ਭਾਰਤ – ………… – ……………
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਸੁਤੰਤਰਤਾ – स्वतंत्रता – Independence
ਅੱਗ – आग – Fire
ਕੁਰਬਾਨੀ – बलिदान – Sacrifice
ਦਿਲਚਸਪ – दिलचस्प – Interesting
ਭਾਰਤ – भारत – India

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋਸੂਰਬੀਰ, ਨਾ-ਸੋਤ, ਵੰਗਾਰ, ਸਿਰੇ ਨਾ ਚੜ੍ਹਨਾ, ਜਥੇਬੰਦ, ਦਲੇਰੀ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਸੂਰਬੀਰ ਸੂਰਮਾ, ਬਹਾਦਰ-ਸੂਰਬੀਰ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚੋਂ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟਦੇ !
2. ਪ੍ਰੇਰਨਾ-ਸ੍ਰੋਤ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ)-ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਅੱਜ ਵੀ ਨੌਜਵਾਨਾ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ-ਸੋਤ ਹੈ ।
3. ਵੰਗਾਰ (ਚੁਨੌਤੀ, ਹੱਲਾ-ਸ਼ੇਰੀ)-ਨੇਤਾ ਜੀ ਨੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਵਿਚ ਕੁੱਦ ਪੈਣ ਲਈ ਵੰਗਾਰਿਆ ।
4. ਸਿਰੇ ਨਾ ਚੜ੍ਹਨਾ (ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਾ ਹੋਣਾ)-ਮੁਖ਼ਬਰਾਂ ਦੀ ਗ਼ਦਾਰੀ ਕਾਰਨ ਗ਼ਦਰੀ ਦੇਸ਼-ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਸਿਰੇ ਨਾ ਚੜ੍ਹੀ ।
5. ਜਥੇਬੰਦ (ਕਿਸੇ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣਾ)-ਲੋਕ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਮਾਰੂ ਨੀਤੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਜਥੇਬੰਦ ਹੋ ਕੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ।
6. ਦਲੇਰੀ ਨਿਡਰਤਾ)-ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸਮੇਂ ਦਾ ਜ਼ਰਾ ਦਲੇਰੀ ਨਾਲ ਟਾਕਰਾ ਕਰੋ ।

III. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ :
(i) ਉਸ ਨੂੰ ਅਨੇਕਾਂ ਵਾਰ ਕੈਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ।
(ii) ਦੋ ਵਾਰ ਉਹ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ।
(iii) ਉਹ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਬੜੀ ਦਿਲਚਸਪ ਘਟਨਾ ਹੈ ।
(iv) ਉਸ ਨੇ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰ ਦਿੱਤੀ ।
(v) ਉਚੇਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਉਹ 1919 ਈ: ਵਿਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਚਲਾ ਗਿਆ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਉਸ
(ii) ਉਹ
(iii) ਉਹ, ਆਪਣੇ ਆਪ
(iv) ਉਸ
(v) ਉਹ ।

IV. ਰਚਨਾਤਮਿਕ ਕਾਰਜ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਸੇ ਇਕ ਦੇਸ਼-ਭਗਤ ਬਾਰੇ ਦਸ ਸਤਰਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ-ਦੇਖੋ ਅਗਲੇ ਸਫ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਲੇਖ-ਰਚਨਾ ਵਾਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ‘ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ’ ਬਾਰੇ ਲੇਖ)

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ-ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ । ਬੇਮਿਸਾਲਜਿਸਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਨਾ ਮਿਲੇ । ਆਉਂਦੀਆਂ ਪੀੜੀਆਂ-ਅੱਗੋਂ ਜਨਮ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ । ਪ੍ਰੇਰਨਾ-ਸੋਤ-ਪ੍ਰੇਨਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਸੋਮਾ । ਸਪੂਤ-ਸਪੁੱਤਰ । ਉੱਤਮ-ਉੱਚੀਆਂ, ਵਧੀਆ ! ਨੈਤਿਕ ਕੀਮਤਾਂ-ਵਰਤੋਂ ਵਿਹਾਰ ਦੇ ਨੇਕ ਗੁਣ । ਸਦਾਚਾਰਿਕ-ਚੰਗੇ ਆਚਰਨ ਵਾਲਾ । ਚੋਖਾ-ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ । ਅਪਮਾਨਜਨਕ-ਬੇਇਜ਼ਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਣਖ-ਸ਼ੈਮਾਨ, ਆਪਣਾ ਸਨਮਾਨ । ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ-ਦਰਸ਼ਨ । ਭਾਵੁਕ-ਜਜ਼ਬਾਤੀ, ਦੁੱਖ-ਸੁਖ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ । ਤਿਆਗ-ਪੱਤਰ-ਅਸਤੀਫ਼ਾ । ਸੰਘਰਸ਼-ਘੋਲ । ਭੂਮੀ-ਧਰਤੀ । ਦੂਰ-ਅੰਦੇਸ਼ੀ-ਅੱਗੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਮਝ ਲੈਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ । ਟੀਚਾ-ਨਿਸ਼ਾਨਾ । ਨਾਇਕ-ਹੀਰੋ, ਮੁੱਖ ਆਗੂ । ਜੱਦੀ-ਪਿਤਾ-ਪੁਰਖੀ । ਨਜ਼ਰਬੰਦ-ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਸਮਝ ਕੇ ਨਜ਼ਰ ਹੇਠ ਰੱਖਣਾ, ਕੈਦ ਕਰਨਾ । ਆਰਜ਼ੀ-ਕੰਮ-ਚਲਾਊ । ਪਰਲੋਕ ਗਮਨ ਕਰ ਗਏ-ਮਰ ਗਏ । ਦਲੇਰੀਨਿਡਰਤਾ । ਜੁਆਲਾ-ਅੱਗ ।

ਮਹਾਨ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ Summary

ਮਹਾਨ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਨੇਤਾ ਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦਾ ਨਾਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸੂਰਮਿਆਂ ਵਿਚ ਸਿਰਕੱਢ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ । ਆਪ ਦਾ ਜਨਮ ਓੜਿਸ਼ਾ ਦੇ ਕਟਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ 23 ਜਨਵਰੀ, 1897 ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਜਾਨਕੀ ਬੋਸ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ । ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਛੇਵਾਂ ਬੱਚਾ ਸੀ । ਆਪ ਨੇ ਕਟਕ ਵਿਚ ਹੀ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ । ਅਧਿਆਪਕ ਬੇਨੀ ਮਾਧਵ ਦਾਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਉੱਤਮ ਨੈਤਿਕ ਕੀਮਤਾਂ ਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਅਸਰ ਪਿਆ ! । ਜਦੋਂ ਉਹ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਪ੍ਰੋ: ਐਡਵਰਡ ਐਫ਼. ਓਟਨ ਦੇ ਮੁੰਹੋਂ ਭਾਰਤੀਆਂ ਲਈ ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਸ਼ਬਦ ਸੁਣ ਕੇ ਆਪ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁੱਟਿਆ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਬੋਸ ਨੂੰ ਕਾਲਜ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । 1917 ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ !
ਆਨਰਜ਼ ਇਨ-ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ ਵਿਚ ਬੀ.ਏ. ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ 1919 ਵਿਚ ਆਪ ਉੱਚੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਇੰਗਲੈਂਡ ਚਲੇ ਗਏ । ਆਪ ਨੇ ਅੱਠਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਇੰਡੀਅਨ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸਜ਼’ ਦਾ ਇਮਤਿਹਾਨ ਦੇ ਕੇ ਚੌਥਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਿਆ । । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਲੋਕਮਾਨਿਆ ਤਿਲਕ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੇ ਦੇਸ਼ਬੰਧੁ ਚਿਤਰੰਜਨ ਦਾਸ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ । ਆਪ 1921 ਵਿਚ “ਇੰਡੀਅਨ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸਜ਼’ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਪੁੱਜੇ ਤੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ ।

ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਆਪ ਨੇ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰਿਆ ਕਿ ਉਹ ਓਨੀ ਦੇਰ ਤਕ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਨਾ ਬੈਠਣ, ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਭਾਰਤ ਅਜ਼ਾਦ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ । ਆਪ ਆਪਣੀ ਤਿੱਖੀ ਸੂਝ ਕਾਰਨ 27 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਕੋਲਕਾਤਾ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਅਫ਼ਸਰ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋ ਗਏ । ਇਸੇ ਸਾਲ ਹੀ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਪੂਰਨ ਅਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮੁੱਖ ਟੀਚਾ ਮਿਥਿਆ ॥ ਆਪ ਦੋ ਵਾਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣੇ ਗਏ ।

ਆਪ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ । ਆਪ ਆਪਣੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਘਰ 38 ਐਲਗਨ ਰੋਡ ਕੋਲਕਾਤਾ ਤੋਂ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਬਰਲਿਨ ਜਾ ਪੁੱਜੇ । ਉੱਥੋਂ ਆਪ ਜਾਪਾਨੀ ਪਣ-ਡੁੱਬੀ ਰਾਹੀਂ ਸਿੰਘਾਪੁਰ ਪੁੱਜੇ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜਨਰਲ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ “ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਮੀ ਨੂੰ “ਅਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਫ਼ੌਜ’ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਮੁੜ ਜਥੇਬੰਦ ਕੀਤਾ । 21 ਅਕਤੂਬਰ, 1943 ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਦੀ ਆਰਜ਼ੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ । · ਅਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਜਪਾਨੀਆਂ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਅਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਉਣਾ ਸੀ, ਪਰ ਜਪਾਨ ਦੀ ਹਾਰ ਕਾਰਨ ਇਹ ਯੋਜਨਾ ਸਿਰੇ ਨਾ ਚੜ੍ਹ ਸਕੀ । ਨੇਤਾ ਜੀ ਫਾਰਮੂਸਾ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਭਾਈਹੋਕੁ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਉੱਤੇ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ 18 ਅਗਸਤ, 1945 ਨੂੰ ਆਪ ਪਰਲੋਕ ਗਮਨ ਕਰ ਗਏ ।

ਬੇਸ਼ਕ ਨੇਤਾ ਜੀ ਸੁਤੰਤਰ ਭਾਰਤ ਵੀ ਨਾ ਦੇਖ ਸਕੇ, ਪਰੰਤੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਿਹੜੀ ਦਲੇਰੀ, ਕੁਰਬਾਨੀ, ਜੋਸ਼ ਤੇ ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਲਾਟ ਜਗਾਈ ਸੀ, ਉਹ ਇਕ ਮਹਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਸੀ । ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿਚ ਆਪ ਦੇ ਜੱਦੀ ਘਰ ਨੂੰ “ਨੇਤਾ ਜੀ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ’ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਵਰਤੀ ਗਈ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 15 ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 15 ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼

I. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁ-ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਠੀਕ ਉੱਤਰਾਂ ਉੱਤੇ ਸਹੀ (✓) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਓ :

(i) ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਕਿੱਥੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ?
(ਉ) ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿਖੇ
(ਅ) ਕਾਲਕਾ ਵਿਖੇ
(ਇ) ਪਿੰਜੌਰ ਵਿਖੇ !
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਪਿੰਜੌਰ ਵਿਖੇ ! ✓

(ii) ਇਸ ਬਾਗ਼ ਨੂੰ ਕਿਸ ਨੇ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ?
(ਉ) ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੇ
(ਅ) ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ
(ਈ) ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੇ ✓

(iii) ਇਸ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਮਹਿਲਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ?
(ੳ) ਇੱਕ
(ਅ) ਦੋ
(ਇ) ਤਿੰਨ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਤਿੰਨ । ✓

(iv) ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਵਿਖੇ ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ?
(ਉ) ਕਮਰਿਆਂ ਵਿਚ
(ਅ) ਪਿੰਜਰਿਆਂ ਵਿਚ
(ਈ) ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਛੱਡਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਪਿੰਜਰਿਆਂ ਵਿਚ ✓

II. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਂ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਯਾਦਵਿੰਦਰਾ ਗਾਰਡਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਨਾਂ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਗ਼ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਦੀ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਰੌਸ਼ਨੀ-ਪ੍ਰਬੰਧ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀ ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ, ਜੋ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਇੱਥੇ ਪਿੰਜਰਿਆਂ ਵਿਚ ਰੱਖੇ ਤਰ੍ਹਾਂ-ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੰਛੀ ਤੇ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਜਾਨਵਰ ਅਤੇ ਪੰਛੀ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਗਿੱਦੜ, ਰਿੱਛ, ਲੰਬੜੀ, ਬਾਂਦਰ, ਲੰਗੂਰ, ਹੰਸ, ਬਤਖਾਂ, ਸਾਰਸ, ਪਹਾੜੀ ਮੁਰਗੇ, ਉੱਲੂ, ਕਬੂਤਰ, ਬਟੇਰੇ, ਤੋਤੇ, ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ ਚਿੜੀਆਂ ਅਤੇ ਚਿੱਟੇ ਚੂਹੇ ਆਦਿ ।

III. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਕਿਉਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ । ਇਸ ਬਾਗ਼ ਦੀ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਤ ਬਾਗ਼ ਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਸ਼ਾਲੀਮਾਰ ਬਾਗ ਦੇ ਸੁੰਦਰ ਨਜ਼ਾਰੇ ਉਚਾਈ ਵਲ ਜਾਂਦਿਆਂ ਦਿਸਦੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਇਸਦੇ ਨਜ਼ਾਰੇ ਉਤਰਾਈ ਵਲ ਆਉਂਦਿਆਂ ਦਿਸਦੇ ਹਨ । ਦੂਜੇ ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਰੌਸ਼ਨੀ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਰਾਤ ਨੂੰ ਇਸਨੂੰ । ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਿਲ-ਖਿਚਵਾਂ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵੀ ਯਤਨ ਕਰ ਕੇ ਇਸਨੂੰ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਲਈ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਯਾਦਵਿੰਦਰਾ ਗਾਰਡਨ ਕਿਉਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਇਸ ਬਾਗ਼ ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਪਟਿਆਲਾ ਨੇ ਖ਼ਰੀਦ ਕੇ ਮੁੜ ਅਬਾਦ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸਦਾ ਨਾਂ ਪਟਿਆਲੇ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਮਹਾਰਾਜੇ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਂ ਉੱਤੇ ‘ਯਾਦਵਿੰਦਰਾ ਗਾਰਡਨ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਆਮ ਬਾਗਾਂ ਨਾਲੋਂ ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਕਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿਚ ਵੱਖਰਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਆਮ ਬਾਗਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਈ ਗੱਲਾਂ ਵਿਚ ਵੱਖਰਾ ਹੈ । ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਤ ਬਾਗ਼ ਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਸ਼ਾਲੀਮਾਰ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਜੀਬ ਸੁੰਦਰ ਨਜ਼ਾਰੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਥੋੜੇ-ਥੋੜੇ ਫ਼ਾਸਲੇ ਉੱਤੇ ਤਿੰਨ ਉਤਰਾਈਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਲੰਘ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸ਼ੀਸ਼ ਮਹਿਲ ਹੈ ਤੇ ਅੱਗੇ ਜਲ ਮਹਿਲ । ਇਹ ਆਪਣੇ ਰੌਸ਼ਨੀ-ਪਬੰਧ ਕਰਕੇ ਵੀ ਬਾਕੀ ਬਾਗਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ । ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਰੌਸ਼ਨੀਆਂ ਵਿਚ ਇਸਦੇ ਛੁਹਾਰੇ, ਪਾਣੀ, ਘਾਹ ਤੇ ਝਾੜੀਆਂ ਸਭ ਰੁਸ਼ਨਾ ਉੱਠਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਰਾਤ ਨੂੰ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਖਿੱਚ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਜਦੋਂ ਹਨੇਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸੈਲਾਨੀ ਬਾਗ਼ ਵਲ ਕਿਉਂ ਚੱਲ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਦੋਂ ਹਨੇਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਰੌਸ਼ਨੀ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਾਲ ਰੁਸ਼ਨਾਏ ਬਾਗ਼ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਸੈਲਾਨੀ ਉਸ ਵਲ ਚਲ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁੱਖ ਗੱਲਾਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਦਾ ਰੌਸ਼ਨੀ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਇਸਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁੱਖ ਗੱਲਾਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋ :
ਤਰਤੀਬ, ਛੁਹਾਰੇ, ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ, ਸੋਹਣਾ, ਅਧਿਕਾਰ, ਸੰਝ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਤਰਤੀਬ (ਲੜੀਦਾਰ ਢੰਗ) – ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਕਿਸੇ ਤਰਤੀਬ ਵਿਚ ਰੱਖੋ ।
2. ਛੁਹਾਰੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਉਛਾਲ ਕੇ ਹੇਠਾਂ ਸੁੱਟਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ) – ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਫੁਹਾਰੇ ਅਦਭੁਤ ਨਜ਼ਾਰਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
3. ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ (ਵਿਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਆਏ ਪੰਛੀ) – ਪੌਂਗ ਡੈਮ ਵਿਖੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
4. ਸੋਹਣਾ (ਸੁੰਦਰ) – ਮੋਰ ਇਕ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣਾ ਪੰਛੀ ਹੈ ।
5. ਅਧਿਕਾਰ (ਹੱਕ) – ਹਰ ਨਾਗਰਿਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਫ਼ਰਜ਼ਾਂ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਵੀ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
6. ਸੰਝ (ਸ਼ਾਮ, ਤ੍ਰਿਕਾਲਾਂ) – ਸੰਝ ਵੇਲੇ ਹਨੇਰਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਸਾਂ ।.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :
ਸੈਲਾਨੀ, ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ, ਖਿੜ, ਸੁੰਦਰਤਾ, ਰੰਗ-ਬਰੰਗੇ ।
(i) ਇਸ ਬਾਗ਼ ਦੀ ………………… ਨੂੰ ਚਾਰ ਚੰਨ ਲਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਈ । ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ ।
(ii) ਬਾਗ ਵਿਚ ……………… ਫੁੱਲਾਂ ਵਾਲੇ ਬੂਟੇ ਹਨ ।
(iii) ਹਨੇਰਾ ਹੋਣ ‘ਤੇ ……………… ਬਾਗ਼ ਵਲ ਚੱਲ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ।
(iv) ਸਾਰਾ ਆਲਾ-ਦੁਆਲਾ ……… .. ਉੱਠਦਾ ਹੈ ।
(v) ਕਈ ਜੀਵ ……………… ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਵਾਸੀ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਇਸ ਬਾਗ਼ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨੂੰ ਚਾਰ ਚੰਨ ਲਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਈ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ ।
(ii) ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੇ ਫੁੱਲਾਂ ਵਾਲੇ ਬੂਟੇ ਹਨ ।
(iii) ਹਨੇਰਾ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਸੈਲਾਨੀ ਬਾਗ਼ ਵਲ ਚੱਲ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ।
(iv) ਸਾਰਾ ਆਲਾ-ਦੁਆਲਾ ਖਿੜ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ।
(v) ਕਈ ਜੀਵ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਵਾਸੀ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਹਿੰਦੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਥਾਂਵਾਂ – ……….. – ………….
ਕੁਦਰਤੀ – ……….. – ………….
ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ – ……….. – ………….
ਕੁਰਸੀ – ……….. – ………….
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਥਾਂਵਾਂ – स्थान – Place
ਕੁਦਰਤੀ – प्राकृतिक – Natural
ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ – प्रमाण स्वरूप – As a result
ਕੁਰਸੀ – कुर्सी – Chair

IV. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੋ :
ਹਨੇਰਾ, ਦਿਨ, ਅਸਲੀ, ਜਨਮ, ਕਮਜ਼ੋਰ ।
ਉੱਤਰ :
ਹਨੇਰਾ – ਚਾਨਣ
ਦਿਨ – ਰਾਤ
ਅਸਲੀ – ਨਕਲੀ
ਜਨਮ – ਮਨ
ਕਮਜ਼ੋਰ – ਹੁਸ਼ਿਆਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ : ਪਰਸੀਧ, ਛੈਹਬਰ, ਸਲਾਨੀ, ਨੇਹਰ, ਪ੍ਰਵਾਸੀ, ਬੱਤਖਾਂ ।
ਉੱਤਰ :
ਅਸ਼ੁੱਧ – ਸ਼ੁੱਧ
ਪਰਸੀਧ – ਪ੍ਰਸਿੱਧ
ਛੈਹਬਰ – ਛਹਿਬਰ
ਸਲਾਨੀ – ਸੈਲਾਨੀ
ਨੇਹਰ – ਨਹਿਰ
ਪ੍ਰਵਾਸੀ – ਪ੍ਰਵਾਸੀ
ਬੱਤਖਾਂ – ਬਤਖਾਂ ।

V. ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ

ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਬਾਗ਼ ਜਾਂ ਚਿੜੀਆ-ਘਰ ਦੀ ਸੈਰ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਕਹਿਣ ।
ਨੋਟ: (ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਧਿਆਪਕ ਅੱਗੇ ਅਜਿਹੀ ਇੱਛਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ )

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਸੈਲਾਨੀ = ਯਾਤਰੀ, ਘੁਮੱਕੜ । ਅਧਿਕਾਰ ਵਿਚ = ਅਧੀਨ । ਨਗਰੀ = ਪਿੰਡ, ਕਸਬਾ । ਪਾਂਡਵ = ਪੰਜ ਭਰਾ, ਯੁਧਿਸ਼ਟਰ, ਭੀਮ, ਅਰਜੁਨ, ਨਕੁਲ ਤੇ ਸਹਿਦੇਵ । ਫ਼ਾਸਲਾ = ਦੂਰੀ । ਵਿੱਥ = ਦੂਰੀ, ਫ਼ਰਕ । ਤਰਕੀਬ = ਢੰਗ ਸਿਰ । ਛਹਿਬਰ = ਕਿਣਮਿਣ । ਸਰਸਰਾਹਟ = ਹਿਲਜੁਲ ਦੁਪਾਸੀਂ = ਦੋਹੀਂ ਪਾਸੀਂ । ਸੰਝ = ਸ਼ਾਮ । ਪਰਵਾਸੀ = ਵਿਦੇਸ਼ੀ ।

ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ Summary

ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ 19 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਸ਼ਿਮਲੇ ਨੂੰ ਜਾਂਦੀ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਮੌਜੂਦ ਹੈ । ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕ ਇਸਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਸਨੂੰ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ ਤੇ ਪਿੱਛੋਂ ਇਹ ਕਈ ਵਾਰੀ ਉਜੜਿਆ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਹੇਠ ਰਿਹਾ । 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਇਸਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਪਟਿਆਲਾ ਨੇ ਖ਼ਰੀਦ ਕੇ ਮੁੜ ਵਸਾਇਆ ਤੇ ਹੁਣ ਵਾਲਾ ਇਸਦਾ ਨਾਂ ਪਟਿਆਲੇ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ‘ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਗਾਰਡਨ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਬਾਗ਼ ਤੋਂ ਪਾਰ ਸੜਕ ਟੱਪ ਕੇ ਪਿੰਜੌਰ ਨਗਰੀ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਨਾਂ ਪੰਜਪੁਰਾ ਅਰਥਾਤ ਪੰਜ ਚੋਟੀਆਂ ਵਾਲਾ ਹੈ । ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇੱਥੇ ਪਾਂਡਵ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਨਿਕਾਲੇ ਸਮੇਂ ਰਹੇ ਸਨ ।

ਇਹ ਬਾਗ਼ ਪਹਾੜੀ ਨਜ਼ਾਰਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ 52 ਏਕੜ ਵਿਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਤ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਸ਼ਾਲੀਮਾਰ ਬਾਗ਼ ਦੇਖਦਿਆਂ ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਉਤਾਂਹ ਚੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਜੀਬ ਸੁੰਦਰ ਨਜ਼ਾਰੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਪਿੰਜੌਰ ਬਾਗ਼ ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਹੈ । ਇੱਥੇ ਥੋੜੇ-ਥੋੜੇ ਫ਼ਾਸਲੇ ਉੱਤੇ ਤਿੰਨ ਉਤਰਾਈਆਂ ਹਨ । ਕੁੱਝ ਕਦਮ ਚਲ ਕੇ ਰੰਗ-ਮਹਿਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਜਲ-ਮਹਿਲ । ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਇਕ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਸਟੇਜ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ । ਬਾਗ਼ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਝਰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਲਿਜਾਂਦੀ ਇਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਨਹਿਰ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਕੰਢਿਆਂ ਉੱਤੇ ਅਤੇ ਵਿਚਕਾਰ ਛੁਹਾਰੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ । ਰੰਗ-ਮਹਿਲ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵੀ ਫੁਹਾਰੇ ਹਨ ਤੇ ਇਕ ਝਰਨਾ ਵੀ ਹੈ । ਜਲ-ਮਹਿਲ ਦੇ ਚੁਫ਼ੇਰੇ ਬਣੇ ਫੁਹਾਰਿਆਂ ਦੀ ਛਹਿਬਰ ਦਾ ਲੋਕ ਖੂਬ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਨ ।

ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਰੌਸ਼ਨੀ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਵੀ ਅਦਭੁਤ ਹੈ । ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਝਰਨਿਆਂ ਤੇ ਛੁਹਾਰਿਆਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ ਬੱਤੀਆਂ ਚਮਕ ਉੱਠਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਚਾਂਦੀ ਰੰਗਾ ਪਾਣੀ ਬਹੁਰੰਗਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਨਹਿਰ ਦੇ ਦੋਹੀਂ ਪਾਸੀਂ ਰਾਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਬਣੀਆਂ ਘਾਹ ਦੀਆਂ ਪੱਟੀਆਂ ਤੇ ਕੱਟੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਝਾੜੀਆਂ ਵੀ ਰੁਸ਼ਨਾ ਉਠਦੀਆਂ ਹਨ । ਇੱਥੇ ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਦਿਨ ਢਲਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹਨੇਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਲੋਕ ਵਹੀਰਾਂ ਘੱਤੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ।

ਇਸ ਬਾਗ਼ ਦੇ ਚੁਫ਼ੇਰੇ ਇਕ ਦੀਵਾਰ ਹੈ । ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਥੇ ਥੋੜੀ-ਥੋੜੀ ਵਿੱਥ ‘ਤੇ ਪਿੰਜਰਿਆਂ ਵਿਚ ਪੰਛੀ ਤੇ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰ ਪਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਗਿੱਦੜ, ਰਿੱਛ, ਲੂੰਬੜੀ, ਬਾਂਦਰ, ਲੰਗੂਰ, ਹੰਸ, ਬਤਖ਼ਾਂ, ਪਹਾੜੀ ਮੁਰਗੇ, ਉੱਲੂ, ਕਬੂਤਰ, ਬਟੇਰੇ, ਤੋਤੇ, ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ ਚਿੜੀਆਂ ਤੇ ਚਿੱਟੇ ਚੁਹੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਵੀ ਸਨ, ਪਰ ਅੱਜ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹਨ । ਇਸ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 14 ਹਰਿਆਵਲ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 14 ਹਰਿਆਵਲ

I. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮਨੀ ਤੇ ਕਰਨ ਕਿਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਇੱਕੋ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਿਸ ਦਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਆਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਰਨ ਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮਨੀ ਦਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਕਿਸ ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
21 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਉਤਸਵ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣਾ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਣ-ਮਹਾਂਉਤਸਵ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜਨਮ-ਦਿਨ ‘ਤੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਕੀ ਲਿਜਾਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੌਦੇ ।

II. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਠੀਕ (✓) ਤੇ ਗ਼ਲਤ (×) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਓ :
(i) ਮਨੀ ਤੇ ਕਰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ ।
(ii) ਕਰਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਨਹੀਂ ਮਨਾਇਆ ਸੀ ।
(iii) ਮਨੀ ਨੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਪੜਨੀ ਸੀ ।
(iv) ਰੁੱਖਾਂ ਦਾ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਮਹੱਤਵ ਨਹੀਂ ।
(v) ਮਨੀ ਤੇ ਕਰਨ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਹਰੇ-ਭਰੇ ਪੌਦੇ ਲਾਉਣ ਗਏ
ਉੱਤਰ :
(i) ਮਨੀ ਤੇ ਕਰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ । (×)
(ii) ਕਰਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਨਹੀਂ ਮਨਾਇਆ ਸੀ । (×)
(iii) ਮਨੀ ਨੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਪੜਨੀ ਸੀ । (✓)
(iv) ਰੁੱਖਾਂ ਦਾ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਮਹੱਤਵ ਨਹੀਂ । (×)
(v) ਮਨੀ ਤੇ ਕਰਨ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਹਰੇ-ਭਰੇ ਪੌਦੇ ਲਾਉਣ ਗਏ (✓)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਰਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਕਿਵੇਂ ਮਨਾਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਰਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਖੂਬ ਮੌਜ-ਮਸਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕੇਕ-ਪੇਸਟਰੀਆਂ, ਚਾਕਲੇਟ ਤੇ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਖਾਧੀਆਂ-ਪੀਤੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮਨੀ ਆਪਣੇ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਤਸੁਕ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਨੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਵੀ ਕਰਨ ਵਾਂਗ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਧੂਮ-ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਵੇ । ਉਹ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਮੌਜ-ਮਸਤੀ ਕਰੇਗੀ ਤੇ ਕੇਕ-ਪੇਸਟਰੀਆਂ ਉਡਾਵੇਗੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਅਧਿਆਪਕ ਗੁਰਦੀਪ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਾਸ਼ਨ ਵਿਚ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਕੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦੱਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਅਧਿਆਪਕ ਗੁਰਦੀਪ ਜੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਰੁੱਖਾਂ ਦਾ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਾਡਾ ਜੀਵਨ ਅਧੂਰਾ ਹੈ । ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਫਲ ਤੇ ਠੰਢੀਆਂ ਛਾਵਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਲੋਕ ਬੇਸਮਝ ਹਨ, ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਢਦੇ ਹਨ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜਨਮ-ਦਿਨ ‘ਤੇ ਇਕ ਰੁੱਖ ਜ਼ਰੂਰ ਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਉਂਦੀਆਂ ਪੀੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਵਾਤਾਵਰਨ ਮਿਲੇਗਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮਨੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਸੋਚੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਨੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨਾਲ ਮੌਜ-ਮਸਤੀ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਰੁੱਖ ਲਾ ਕੇ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਸੋਚੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਮਨੀ ਦੇ ਪਾਪਾ ਨੇ ਮਨੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕੀ ਕਿਹਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਨੀ ਦੇ ਪਾਪਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ “ਸ਼ਾਬਾਸ਼’ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ |ਵਾਹ ਪੁੱਤਰਾ ! ਜੇਕਰ ਤੇਰੇ ਵਾਂਗ ਹਰ ਇਕ ਬੱਚਾ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਜਨਮ-ਦਿਨ ‘ਤੇ ਇਕ-ਇਕ ਪੌਦਾ ਲਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਕਰ ਲਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਦਿਨ ਦੂਰ ਨਹੀਂ, ਜਦੋਂ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਹਰ ਪਾਸੇ ਹਰਿਆਵਲ ਹੀ ਹਰਿਆਵਲ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋ : ਧੂਮ-ਧਾਮ, ਪ੍ਰਣ, ਫ਼ਜੂਲ, ਗਤੀਵਿਧੀ, ਉਤਸਵ, ਸੁਆਗਤ
ਉੱਤਰ :
1. ਧੂਮ-ਧਾਮ (ਜ਼ੋਰ-ਸ਼ੋਰ) – ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਧੂਮ-ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
2. ਪ੍ਰਣ (ਪੱਕਾ ਇਰਾਦਾ) – ਮੈਂ ਦਸਵੀਂ ਫ਼ਸਟ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਲੈ ਕੇ ਪਾਸ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ।
3. ਫ਼ਜ਼ੂਲ (ਵਿਅਰਥ) – ਸਾਨੂੰ ਰਸਮਾਂ-ਰੀਤਾਂ ਉੱਤੇ ਫ਼ਜ਼ੂਲ ਖ਼ਰਚੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
4. ਗਤੀਵਿਧੀ (ਸਰਗਰਮੀ) – ਇਸ ਮੁਹੱਲੇ ਵਿਚ ਪੁਲਿਸ ਚੋਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਉੱਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖ ਰਹੀ ਹੈ ।
5. ਉਤਸਵ (ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਦਿਨ) – ਦੀਵਾਲੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਭਰਿਆ ਉਤਸਵ ਹੈ ।
6. ਸੁਆਗਤ (ਆਉ-ਭਗਤ) – ਅਸੀਂ ਜਦੋਂ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚੇ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੜੀ ਗਰਮ-ਜੋਸ਼ੀ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਸੁਆਗਤ ਕੀਤਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਵੀ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਭੈਣ – ………… – …………….
ਚੀਜ਼ਾਂ – ………….. – ……………
ਮੋਮਬੱਤੀ – ………….. – …………….
ਪੌਦਾ – …………… – ……………
ਹਰਾ – …………… – …………….
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਭੈਣ – बहन – Sister
ਚੀਜ਼ਾਂ – वस्तुएं – Items
ਮੋਮਬੱਤੀ – मोमबत्ती – Candle
ਪੌਦਾ – पौधा- Plant
ਹਰਾ – हरा – Green

III. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਆਏ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆ-ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ :
(i) ਮਨੀ ਦੀ ਮੰਮੀ ਰਸੋਈ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ ।
(ii) ਮੈਂ ਪਾਪਾ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਾਂਗੀ ।
(iii) ਮੈਂ ਵੀ ਰੁੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਪੜ੍ਹਨੀ ਹੈ ।
(iv) ਮਨੀ ਤੇ ਕਰਨ ਆਪਣੀਆਂ ਜਮਾਤਾਂ ਵਿਚ ਚਲੇ ਗਏ ।
(v) ਬੇਸਮਝ ਲੋਕ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਕਰਦੀ ਸੀ ।
(ii) ਕਰਾਂਗੀ ।
(iii) ਪੜ੍ਹਨੀ ਹੈ ।
(iv) ਚਲੇ ਗਏ ।
(v) ਕੱਟਦੇ ਹਨ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ :
ਵਾਤਾਵਰਣ, ਕੋਸ਼ਿਸ਼, ਠੰਡੀਆਂ, ਕਾਗਜ, ਪੜਦਿਆਂ ।
ਉੱਤਰ :
ਅਸ਼ੁੱਧ – ਸ਼ੁੱਧ
ਵਾਤਾਵਰਣ – ਵਾਤਾਵਰਨ
ਕੋਸ਼ਿਸ਼ -ਕੋਸ਼ਸ਼
ਠੰਡੀਆਂ – ਠੰਢੀਆਂ
ਕਾਗਜ – ਕਾਗਜ਼
ਪੜਦਿਆਂ – ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਅਵਲ = ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ, ਫ਼ਸਟ । ਅਕਸਰ = ਆਮ ਕਰਕੇ । ਨਜ਼ਰ-ਅੰਦਾਜ਼ = ਧਿਆਨ ਨਾ ਕਰਨਾ । ਚੋਚਲੇ = ਖ਼ਰਚੀਲੇ ਦਿਲ-ਪਰਚਾਵੇ । ਹੋਮਵਰਕ = ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਘਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮਿਲਿਆ ਕੰਮ । ਵਣ-ਮਹਾਂਉਤਸਵ = ਰੁੱਖ ਲਾਉਣ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਦਿਨ । ਗਤੀਵਿਧੀ = ਸਰਗਰਮੀ, ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਕੰਮ । ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ = ਅੰਦਰ ਆਈ । ਸੁਆਗਤ = ਆਉ-ਭਗਤ ਕਰਨੀ, ਘਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਤੇ ਇੱਜ਼ਤ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਣਾ । ਅਧੂਰਾ = ਜੋ ਪੂਰਾ ਨਾ ਹੋਵੇ । ਧ = ਸਾਫ਼ ਵਾਤਾਵਰਨ = ਹਵਾ-ਪਾਣੀ, ਆਲਾ-ਦੁਆਲਾ । ਲਿਸਟ = ਸੂਚੀ । ਗੰਭੀਰ = ਜਿਸ ਤੋਂ ਕੋਈ ਭਾਵ ਜਾਂ ਰੁਚੀ ਪ੍ਰਗਟ ਨਾ ਹੋਵੇ । ਣ = ਪੱਕਾ ਇਰਾਦਾ ।

ਹਰਿਆਵਲ Summary

ਹਰਿਆਵਲ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਮਨੀ ਤੇ ਕਰਨ ਦੋਵੇਂ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਇੱਕੋ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ । ਮਨੀ ਛੇਵੀਂ ਵਿਚ ਪੜਦੀ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਕਰਨ ਚੌਥੀ ਵਿਚ । ਕਰਨ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਕਮਜ਼ੋਰ ਪਰ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਸੀ ।ਮਨੀ ਵੀ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਸੀ । ਦੋਵੇਂ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਨਿੱਕੀ-ਨਿੱਕੀ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਝਗੜਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਪਰੰਤੂ ਛੇਤੀ ਹੀ ਇਕੱਠੇ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ।

ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਕਰਨ ਦਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਸੀ । ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਖੂਬ ਮੌਜ-ਮਸਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕੇਕ-ਪੇਸਟਰੀਆਂ ਤੇ ਚਾਕਲੇਟ ਆਦਿ ਖਾਧੇ । ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਮਨੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੰਮੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਵੀ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਧੂਮ-ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਵੇਗੀ । ਮੰਮੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਅਮੀਰਾਂ ਦੇ ਚੋਚਲੇ ਤੇ ਫ਼ਜ਼ੂਲ-ਖ਼ਰਚੀ ਹੈ । ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਮਨੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸਦੀ ਵਾਰੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਫ਼ਜ਼ਲ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ । ਉਸਨੇ ਨਰਾਜ਼ ਹੁੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਾਪਾ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰੇਗੀ । ਜਦੋਂ ਪਾਪਾ ਘਰ ਆਏ ਤੇ ਮਨੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਵੀ ਕਰਨ ਵਾਂਗ ਹੀ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਮਨਾਏਗੀ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਹੇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਘਰ ਬੁਲਾਏਗੀ । ਪਾਪਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਸਦਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਆਵੇਗਾ, ਉਹ ਉਦੋਂ ਦੇਖਣਗੇ । ਮਨੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਇੱਕੀ ਜੁਲਾਈ ਦਾ ਦਿਨ ਹੁਣ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ।

ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਮਗਰੋਂ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦੀ ਮਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਾਪਾ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਲ੍ਹ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਵਣ-ਮਹਾਂਉਤਸਵ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣਾ ਹੈ ਤੇ ਉੱਥੇ ਉਸਨੇ ਵੀ ਰੁੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਪੜ੍ਹਨੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ । ਉਸਦੇ ਪਾਪਾ । ਨੇ ਉਸਨੂੰ “ਸਾਬਾਸ਼ ਦਿੰਦਿਆਂ ਸਕੂਲ ਤੋਰਿਆ । ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਅਧਿਆਪਕ ਗੁਰਦੀਪ ਜੀ ਨੇ ਮਨੀ ਦੀ ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਦੱਸਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੱਲ੍ਹ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਵਣ-ਮਹਾਂਉਤਸਵ ਮਨਾ ਰਹੇ ਹਨ । ਇਸ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੁੱਖ ਲਾਉਣੇ ਹਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰੁੱਖਾਂ ਦਾ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ । ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਫਲ ਤੇ ਠੰਢੀਆਂ ਛਾਵਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਲੋਕ ਬੇਸਮਝ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਢਦੇ ਹਨ । ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਉੱਤੇ ਇਕ ਰੁੱਖ ਜ਼ਰੂਰ ਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ | ਇਸ ਨਾਲ ਸਾਡੀਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਪੀੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਵਾਤਾਵਰਨ ਮਿਲੇਗਾ । ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਮਨੀ ਨੇ ਰੁੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸਾਬਾਸ਼ ਦਿੱਤੀ ।

ਵੀਹ ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਰਾਤੀਂ ਖਾਣੇ ਦੇ ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ ਬੈਠਿਆਂ ਮਨੀ ਦੇ ਪਾਪਾ ਨੇ ਮਨੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਲ ਇੱਕੀ ਜੁਲਾਈ ਹੈ, ਪਰ ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸਮਾਨ ਦੀ ਲਿਸਟ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ । ਕੀ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਯਾਦ ਨਹੀਂ । ਮਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੈਗ਼ ਵਿਚੋਂ ਕਾਗਜ਼ ਦਾ ਇਕ ਟੁਕੜਾ ਕੱਢ ਕੇ ਪਾਪਾ ਦੇ ਹੱਥ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਸਨ । ਉਸਨੇ ਪਾਪਾ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਟਾਫੀਆਂ ਚਾਕਲੇਟ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪੌਦੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਆਪਣੇ ਜਨਮਦਿਨ ਉੱਤੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਲਾਵੇਗੀ ।

ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਪਾਪਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਗਲਵਕੜੀ ਪਾ ਕੇ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਹਰ ਇਕ ਬੱਚਾ ਆਪਣੇ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਉੱਤੇ ਇਕ-ਇਕ ਪੌਦਾ ਲਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਕਰ ਲਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਦਿਨ ਦੂਰ ਨਹੀਂ, ਜਦੋਂ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਹਰ ਪਾਸੇ ਹਰਿਆਵਲ ਹੀ ਹਰਿਆਵਲ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗੀ । ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਮਨੀ ਤੇ ਕਰਨ ਘਰੋਂ ਹਰੇ-ਭਰੇ ਪੌਦੇ ਲੈ ਕੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਲਾਉਣ ਲਈ ਤੁਰ ਪਏ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 13 ਬਾਲਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 13 ਬਾਲਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ

I. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁ-ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਠੀਕ ਉੱਤਰ ਅੱਗੇ ਸਹੀ (✓) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਓ :

(i) ਥਿੰਧੇ ਪਾਪੜੇ, ਖੱਟੇ ਛੋਲੇ ਖਾ ਕੇ ਸਾਨੂੰ :
(ੳ) ਖੁਰਕ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਆ) ਖੰਘ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
(ਈ) ਪੇਟ-ਦਰਦ ਹੋਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
(ਆ) ਖੰਘ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ✓

(ii) ਕਿਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਭੁੱਲ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ?
(ਉ) ਦੁੱਧ ਤੇ ਦਹੀਂ ਦੀ
(ਅ) ਤਾਜ਼ੇ ਫਲਾਂ ਦੀ
(ਈ) ਗਲੇ-ਸੜੇ ਜਾਂ ਕੱਚੇ ਫਲਾਂ ਦੀ ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਗਲੇ-ਸੜੇ ਜਾਂ ਕੱਚੇ ਫਲਾਂ ਦੀ । ✓

(iii) ਸਾਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਨਹੀਂ ਪਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ?
(ਉ) ਮੈਲੇ ਕੱਪੜੇ
(ਅ) ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੇ ਕੱਪੜੇ
(ਈ) ਸੂਤੀ ਕੱਪੜੇ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਮੈਲੇ ਕੱਪੜੇ ✓

II. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
‘ਬਾਲਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕਵੀ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕਿਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਖਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪਾਪੜ, ਖੱਟੇ ਛੋਲੇ ਤੇ ਕੱਚੇ ਫਲ, ਖੱਟੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਮਿਰਚਾਂ ਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਘਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੱਖੀਆਂ ਨਾਲ ਕਿਹੜਾ ਰੋਗ ਫੈਲਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਹੈਜ਼ਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮੱਛਰ ਦੁਆਰਾ ਡੰਗ ਮਾਰਨ ‘ਤੇ ਕਿਹੜਾ ਰੋਗ ਫੈਲਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਤੇਈਆ ਤਾਪ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪਲੇਗ ਕਿਸ ਜਾਨਵਰ ਕਰਕੇ ਫੈਲਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਚੂਹੇ ਕਰਕੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੈਰ ।

III. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਦਿੱਤੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਸਤਰਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰੋ :
(i) ਜੋ ਕੁੱਝ ਖਾਓ ਤਾਜ਼ਾ ਖਾਓ …… ।
(ii) ਦੁੱਧ, ਦਹੀਂ, ਲੱਸੀ ਤੇ ਮੱਖਣ,
(iii) …………. ………… ; ਘਰ ਵਿਚ ਕਦੇ ਟਿਕਾਓ ਨਾ ।
(iv) ……….. ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਲਾਓ ਨਾ ।

ਉੱਤਰ :
(i) ਜੋ ਕੁੱਝ ਖਾਓ ਤਾਜ਼ਾ ਖਾਓ ; ਬਾਸੀ ’ਤੇ ਜੀ ਭਰਮਾਓ ਨਾ ।
(ii) ਦੁੱਧ, ਦਹੀਂ, ਲੱਸੀ ਤੇ ਮੱਖਣ, ਦੇਹ ਨੂੰ ਨਵਾਂ-ਨਰੋਆ ਰੱਖਣ ।
(iii) ਚੂਹੇ ਨਾਲ ਪਲੇਗ ਫੈਲਦੀ, ਘਰ ਵਿਚ ਕਦੇ ਟਿਕਾਓ ਨਾ ।
(iv) ਖੱਟਾ, ਮਿਰਚ, ਵਲੈਤੀ ਘਿਉ ਦੀਆਂ, ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਲਾਓ ਨਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋ : ਨਰੋਆ, ਤੁਰੰਤ, ਵਰਜਸ਼, ਤੰਦਰੁਸਤ, ਬਾਸੀ, ਦੇਹ, ਤਾਪ, ਬਜ਼ਾਰੀ ॥
ਉੱਤਰ :
1. ਨਰੋਆ (ਤੰਦਰੁਸਤ) – ਪੰਜਾਬੀ ਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਮੱਖਣਾਂ ਨਾਲ ਪਾਲਿਆ ਸਰੀਰ ਨਰੋਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
2. ਤੁਰੰਤ (ਝੱਟਪੱਟ) – ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪਿਆ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਤੁਰੰਤ ਹੀ ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਲਿਆ ।
3. ਵਰਜਿਸ਼ (ਕਸਰਤ) – ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਠੀਕ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਵਰਜਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
4. ਤੰਦਰੁਸਤ (ਅਰੋਗ) – ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕਸਰਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
5. ਬਾਸੀ (ਬੇਹਾ) – ਤੁਸੀਂ ਬਾਸੀ ਰੋਟੀ ਨਾ ਖਾਓ, ਸਗੋਂ ਤਾਜ਼ੀ ਖਾਓ ।
6. ਦੇਹ (ਸਰੀਰ) – ਕਸਰਤ ਦੇਹ ਨੂੰ ਅਰੋਗ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ।
7. ਤਾਪ (ਬੁਖ਼ਾਰ) – ਪਿਛਲੇ ਮਹੀਨੇ ਮੈਂ ਦੋ ਹਫ਼ਤੇ ਮਿਆਦੀ ਤਾਪ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਰਿਹਾ ।
8. ਬਜ਼ਾਰੀ (ਘਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰਲੀ, ਬਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਵਿਕਣ ਵਾਲੀ) – ਸਾਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਬਜ਼ਾਰੀ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਖਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੋ : ਤਾਜ਼ਾ, ਨਵਾਂ, ਮੈਲਾਂ, ਕੱਚਾ, ਤੰਦਰੁਸਤ ।
ਉੱਤਰ :
ਤਾਜ਼ਾ – ਬੇਹਾ
ਨਵਾਂ – ਪੁਰਾਣਾ
ਮੈਲਾ – ਧੋਤਾ
ਕੱਚਾ – ਪੱਕਾ
ਤੰਦਰੁਸਤ – ਬਿਮਾਰ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬਾਲਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਸਤਰਾਂ ਜ਼ਬਾਨੀ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਤੰਦਰੁਸਤ ਜੇ ਰਹਿਣਾ ਹੈ ਤਾਂ, ਚੀਜ਼ ਬਜ਼ਾਰੀ ਖਾਓ ਨਾ,
ਥਿੰਧੇ ਪਾਪੜ, ਖੱਟੇ ਛੋਲੇ ਖਾ ਕੇ ਖੰਘ ਲਗਾਓ ਨਾ ।
ਜੋ ਕੁਝ ਖਾਓ, ਤਾਜ਼ਾ ਖਾਓ; ਬਾਸੀ ਤੇ ਜੀ ਭਰਮਾਓ ਨਾ,
ਸੜੇ, ਗਲੇ ਜਾਂ ਕੱਚੇ ਫਲ ਦੇ, ਲਾਗੇ ਭੁੱਲ ਕੇ ਜਾਓ ਨਾ ।

IV. ਰਚਨਾਤਮਿਕ ਕਾਰਜ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣ ਲਈ ਅਪਣਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਣ ਵਾਲੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ . ਬਣਾਓ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਖੁਸ਼ ਰਹਿਣਾ, ਮਨ ਨੂੰ ਡਰ, ਚਿੰਤਾ ਤੇ ਕ੍ਰੋਧ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਰੱਖਣਾ ਅਤੇ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਰਹਿਣਾ ।
2. ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਹਵਾ ਵਿਚ ਸੈਰ ਤੇ ਕਸਰਤ ਕਰਨੀ ।
3. ਸਰੀਰ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਰੱਖਣੀ, ਨਹਾਉਣਾ-ਧੋਣਾ, ਬੁਰਸ਼ ਕਰਨਾ ਤੇ ਸਾਫ਼ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਣਾ ।
4. ਤਾਜ਼ੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੇ ਫਲ ਖਾਣਾ, ਦੁੱਧ-ਦਹੀਂ ਤੇ ਲੱਸੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ । ਜੰਕ ਫੂਡ ਤੇ ਫਾਸਟ ਫੂਡ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣਾ ।
5. ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਜਾਗਣਾ, ਸੌਣਾ ਤੇ ਭੋਜਨ ਖਾਣਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣ ਲਈ ਨਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੰਮਾਂ ਜਾਂ ਬੁਰੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਬਣਾਓ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਖਿਝੂ, ਸੜੀਅਲ, ਗ਼ਮਗੀਨ, ਕੋਧੀ ਅਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਦੀ ਰਹਿਣਾ ।
2. ਨਾ ਸਵੇਰੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਜਾਗਣਾ, ਨਾ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸੌਣਾ ਤੇ ਨਾ ਭੋਜਨ ਖਾਣਾ ।
3. ਸੈਰ ਤੇ ਕਸਰਤ ਨਾ ਕਰਨਾ ।
4. ਸਰੀਰ ਤੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਨਾ ਰੱਖਣਾ ।
5. ਬੇਹੀਆਂ ਤੇ ਅਣਚੱਕੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਜੰਕ ਤੇ ਫਾਸਟ ਫੂਡ ਖਾਣਾ ਅਤੇ ਦੁੱਧ-ਦਹੀਂ ਤੇ ਮੱਖਣ ਤੋਂ ਨੱਕ ਵੱਟਣਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
‘ਬਾਲਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ’ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰੋ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਹਿਪਾਠੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਗਾਓ ।
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ : ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਪੇ ਕਰਨ ….)

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਬਜ਼ਾਰੀ = ਬਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਵਿਕਣ ਵਾਲੀ । ਬਿੰਧੇ = ਘਿਓ ਜਾਂ ਤੇਲ ਵਾਲੇ । ਬਾਸੀ = ਬੋਹਾ । ਨਾ ਜੀ ਭਰਮਾਓ = ਦਿਲ ਨਾ ਲਲਚਾਓ । ਨਵਾਂ-ਨਰੋਆ = ਅਰੋਗ, ਤੰਦਰੁਸਤ । ਦੇਹ = ਸਰੀਰ । ਵਲੈਤੀ ਘਿਓ = ਬਨਸਪਤੀ ਤੇਲਾਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਘਿਓ । ਹੈਜ਼ਾ = ਦਸਤ ਤੇ ਉਲਟੀਆਂ ਲਾਉਣ ਤੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਪਾਣੀ ਘਟਾਉਣ ਵਾਲੀ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘਾਤਕ ਬਿਮਾਰੀ । ਤੁਰੰਤ = ਝਟਪਟ । ਤੇਈਆ-ਤਾਪ = ਇਕ ਦਿਨ ਛੱਡ ਕੇ ਚੜ੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਬੁਖ਼ਾਰ । ਤਾਪ = ਬੁਖ਼ਾਰ । ਪਲੇਗ = ਚੂਹਿਆਂ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਇਕ ਭਿਆਨਕ ਬਿਮਾਰੀ । ਵਰਜਿਸ਼ = ਕਸਰਤ ।

ਕਾਵਿ-ਟੋਟਿਆਂ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ

(ਉ) ਤੰਦਰੁਸਤ ਜੇ ਰਹਿਣਾ ਹੈ ਤਾਂ, ਚੀਜ਼ ਬਜ਼ਾਰੀ ਖਾਓ ਨਾ,
ਥਿੰਧੇ ਪਾਪੜ, ਖੱਟੇ ਛੋਲੇ, ਖਾ ਕੇ ਖੰਘ ਲਗਾਓ ਨਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ !
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਬੱਚਿਓ, ਜੇਕਰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਵੀ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਵਿਕਦੀ ਚੀਜ਼ ਲੈ ਕੇ ਨਾ ਖਾਓ । ਤੁਹਾਨੂੰ ਤੇਲ ਵਾਲੇ ਪਾਪੜ ਤੇ ਖੱਟੇ ਛੋਲੇ ਨਹੀਂ ਖਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਖੰਘ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

(ਅ) ਜੋ ਕੁੱਝ ਖਾਓ, ਤਾਜ਼ਾ ਖਾਓ; ਬਾਸੀ ’ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਭਰਮਾਓ,
ਸੜੇ, ਗਲੇ ਜਾਂ ਕੱਚੇ ਫਲ ਦੇ, ਲਾਗੇ ਭੁੱਲ ਕੇ ਜਾਓ ਨਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਬੱਚਿਓ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਜੋ ਕੁੱਝ ਵੀ ਖਾਣਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਜ਼ਾ ਖਾਓ । ਤੁਹਾਨੂੰ ਬੇਹੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਮਨ ਨੂੰ ਲਲਚਾਉਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ । ਤੁਹਾਨੂੰ ਗਲੇ-ਸੜੇ ਜਾਂ ਕੱਚੇ ਫਲਾਂ ਦੇ ਭੁੱਲ ਕੇ ਵੀ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਿਹਤ ਵਿਚ ਵਿਗਾੜ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।

(ਇ) ਦੁੱਧ, ਦਹੀਂ, ਲੱਸੀ ਤੇ ਮੱਖਣ ਦੇਹ ਨੂੰ ਨਵਾਂ-ਨਰੋਆ ਰੱਖਣ,
ਖੱਟਾ, ਮਿਰਚ, ਵਲੈਤੀ ਘਿਉ ਦੀਆਂ ; ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਲਾਓ ਨਾ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਬੱਚਿਓ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੁੱਧ, ਦਹੀਂ, ਲੱਸੀ ਤੇ ਮੱਖਣ ਹੀ ਖਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ । ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਖੱਟੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਮਿਰਚ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਘਿਓ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਿਹਤ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

(ਸ) ਮੱਖੀ ਹੈਜ਼ਾ ਤੁਰਤ ਫੈਲਾਏ, ਮੱਛਰ ਤੇਈਆ-ਤਾਪ ਚੜ੍ਹਾਏ,
ਚੂਹੇ ਨਾਲ ਪਲੇਗ ਫੈਲਦੀ, ਘਰ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਟਿਕਾਓ ਨਾ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਬੱਚਿਓ, ਮੱਖੀ ਇਕ ਦਮ ਹੈਜ਼ਾ ਫੈਲਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਾ ਕੇ ਰੱਖੋ । ਮੱਛਰ ਲੜਨ ਨਾਲ ਤੇਈਆ-ਤਾਪ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਮੱਛਰਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਚੂਹਿਆਂ ਤੋਂ ਪਲੇਗ ਫੈਲਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਘਰ ਵਿਚ ਟਿਕਣ ਨਾ ਦਿਓ ।

(ਹ) ਤੜਕੇ ਜਾਗ, ਸੈਰ ਨੂੰ ਜਾਣਾ, ਦਾਤਣ ਕਰਨੀ, ਮਲ ਕੇ ਨਾਣਾ,
ਵਰਜ਼ਸ਼ ਕਰੋ, ਸਫ਼ਾਈ ਰੱਖੋ, ਮੈਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਓ ਨਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਬੱਚਿਓ, ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ ਸੈਰ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਫਿਰ ਦਾਤਣ ਕਰ ਕੇ ਮਲ-ਮਲ ਕੇ ਨਹਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕਸਰਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਫ਼ਾਈ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਮੈਲੇ ਕੱਪੜੇ ਨਹੀਂ ਪਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।