Prasanna

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 12 ਪੁਆਧ ਦਾ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 12 ਪੁਆਧ ਦਾ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ

I. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁ-ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਠੀਕ ਉੱਤਰ ਅੱਗੇ ਸਹੀ (✓) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਓ :

(i) ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਕਿਹੜੇ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਸ਼ਹੀਦ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਦੁਆਬੇ ਦਾ
(ਅ) ਮਾਝੇ ਦਾ
(ਇ) ਪੁਆਧ ਦਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਪੁਆਧ ਦਾ । ✓

(ii) ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦਾ ਬੁੱਤ ਕਿੱਥੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ?
(ਉ) ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਵਿਖੇ
(ਅ) ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ
(ਇ) ਮੜੌਲੀ ਕਲਾਂ ਵਿਖੇ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਮੜੌਲੀ ਕਲਾਂ ਵਿਖੇ । ✓

(iii) ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) 12 ਅਕਤੂਬਰ, 1880 ਨੂੰ
(ਅ) 13 ਅਕਤੂਬਰ, 1883 ਨੂੰ
(ਇ) 20 ਅਕਤੂਬਰ, 1885 ਨੂੰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 13 ਅਕਤੂਬਰ, 1883 ਨੂੰ ✓

(iv) ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਕਿੱਥੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ?
(ਉ) ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਖੇ
(ਅ) ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿਖੇ
(ਇ) ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ । ✓

(v) ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਕਿੱਥੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ?
(ਉ) ਖਰੜ
(ਅ) ਮੋਰਿੰਡਾ
(ਇ) ਭਾਗੂ ਮਾਜਰਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਭਾਗੂ ਮਾਜਰਾ । ✓

II. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਤੇ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦਾ ਜਨਮ 13 ਅਕਤੂਬਰ, 1883 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਮੜੌਲੀ ਕਲਾਂ (ਨੇੜੇ ਮੋਰਿੰਡਾ) ਵਿਚ ਹੋਇਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਡਿਤ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਨੇ ਮੁਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਕਿੱਥੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਪਿੰਡ ਮੜੌਲੀ ਕਲਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਲਈ ਸਨਮਾਨ ਵਜੋਂ ਕੀ ਲਿਆਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਇੱਕ ਦੁਪੱਟਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਕਦੋਂ ਤੇ ਕਿੱਥੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ?
ਉੱਤਰ :
27 ਮਾਰਚ, 1915 ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ।

III. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਕਿੱਥੇ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਾ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਅੰਬਾਲੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੁੱਢ ਕਿਵੇਂ ਬੱਝਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਦੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀਆਂ ਨੇ ਗੁਲਾਮੀ ਕਾਰਨ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਬੁਰਾ ਸਲੂਕ ਹੁੰਦਾ ਦੇਖਿਆ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਗੁਲਾਮੀ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ 1913 ਵਿਚ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ’ਤੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਗ਼ਦਰੀ ਯੋਧਿਆਂ ਦਾ ਅਸਰ ਪਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਉੱਤੇ ਬਾਬਾ ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਭਕਨਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਗ਼ਦਰੀਯੋਧਿਆਂ ਦਾ ਅਸਰ ਪਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਨੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਲ ਕੂਚ ਕੀਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਦੋਂ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਕਾਲਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1974 ਵਿਚ ਕਾਮਰੇਡ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ਹੋਈ । (ਨੋਟ : ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਸੰਬੰਧੀ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਉੱਤਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ॥)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋ :
ਸੂਰਬੀਰ, ਹਕੂਮਤ, ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ, ਰਜਵਾੜਾਸ਼ਾਹੀ, ਢੁੱਕਵਾਂ, · ਸੂਹ ਮਿਲਨੀ, ਕੋਝੀ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਸੂਰਬੀਰ (ਸੂਰਮਾ, ਬਹਾਦਰ) – ਪੰਜਾਬ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਹੈ ।
2. ਹਕੂਮਤ (ਸਰਕਾਰ) – ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਕਾਂਗਰਸੀਆਂ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਰਹੀ ।
3. ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ (ਸੁੱਟਣ ਦਾ ਕੰਮ) -ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੀਡਰ ਆਮ ਕਰਕੇ ਲੋਕ-ਸੇਵਾ ਦੀ ਥਾਂ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
4. ਢੁੱਕਵਾਂ (ਅਨੁਕੂਲ, ਸਹੀ) – ਇਹ ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਢੁੱਕਵਾਂ ਉੱਤਰ ਨਹੀਂ !
5. ਸੂਹ ਮਿਲਨੀ ਖ਼ਬਰ ਮਿਲਨੀ) – ਮੁਖ਼ਬਰਾਂ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੀ ਸੂਹ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ।
6. ਕੋਝੀ (ਭੱਦੀ, ਬੁਰੀ) – ਕਿਸੇ ਕਿਸੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਬੜੀ ਕੋਝੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :
ਪੰਡਿਤ ਗੰਗਾ ਰਾਮ, ਮੜੌਲੀ ਕਲਾਂ, ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ, ਸ. ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ, ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ॥
(i) ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦਾ ਜਨਮ …………….. ਦੇ ਘਰ ਪਿੰਡ …….. ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ।
(ii) 25 ਮਾਰਚ, 1913 ਨੂੰ ……………… ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ ।
(iii) ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਨੂੰ ………….. ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ।
(iv) ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਮੁੱਖ-ਮੰਤਰੀ ……………… ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦਾ ਜਨਮ ਪੰਡਿਤ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਦੇ ਘਰ ਪਿੰਡ ਮੜੌਲੀ ਕਲਾਂ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ।
(ii) 25 ਮਾਰਚ, 1913 ਨੂੰ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ ।
(iii) ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ।
(iv) ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਮੁੱਖ-ਮੰਤਰੀ ਸ. ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਪਾਰਟੀ – ………. – ……….
ਇਤਿਹਾਸ – ………. – ……….
ਸੂਰਬੀਰ – ………. – ……….
ਨੌਕਰੀ – ………. – ……….
ਸਨਮਾਨ – ………. – ……….
ਭਾਰਤੀ – ………. – ……….
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਪਾਰਟੀ – पार्टी – Party
ਇਤਿਹਾਸ – इतिहास – History
ਸੂਰਬੀਰ – शूरवीर – Brave
ਨੌਕਰੀ – नौकरी – Service
ਸਨਮਾਨ – सम्मान – Respect
ਭਾਰਤੀ – भारतीय – Indian

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੋ :
ਅਜ਼ਾਦ, ਨਫ਼ਰਤ, ਕਾਮਯਾਬ, ਸਨਮਾਨ, ਭਰਪੂਰ, ਨਜ਼ਦੀਕ ।
ਉੱਤਰ :
ਅਜ਼ਾਦ – ਗੁਲਾਮ
ਨਫ਼ਰਤ – ਪਿਆਰ
ਕਾਮਯਾਬ – ਨਾਕਾਮਯਾਬ
ਸਨਮਾਨ – ਅਪਮਾਨ
ਭਰਪੂਰ – ਸੱਖਣਾ
ਨਜ਼ਦੀਕ – ਦੂਰ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ :
ਇਤੀਹਾਸ, ਸਹੀਦ, ਪਰੀਵਾਰ, ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਾਲੀ, ਕਾਮਜਾਬ, ਲੂਟ-ਖਸੂਟ ।
ਉੱਤਰ :
ਇਤੀਹਾਸ – ਇਤਿਹਾਸ
ਸ਼ਹੀਦ – ਸ਼ਹੀਦ
ਪਰੀਵਾਰ – ਪਰਿਵਾਰ
ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਾਲੀ – ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ
ਕਾਮਜਾਤ – ਕਾਮਯਾਬ
ਲੁੱਟ-ਖਸੂਟ – ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ।

IV. ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਓ ।
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ : ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਗਲੇ ਸਫ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਲੇਖ-ਰਚਨਾ ਵਾਲਾ ਭਾਗ )

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ = ਸੰਘਰਸ਼ ਭਰਿਆ, ਘੋਲਾਂ ਵਾਲਾ । ਅਦੁੱਤੀ = ਲਾਸਾਨੀ । ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹਣ ਵਾਲੀਆਂ = ਅਸਲੀਅਤ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਰਜਵਾੜਾਸ਼ਾਹੀ = ਰਾਜੇ ਦੀ ਨਿਰੰਕੁਸ਼ ਹਕੂਮਤ 1 ਮਨ ਉਕਤਾ ਗਿਆ = ਮਨ ਉਚਾਟ ਹੋ ਗਿਆ; ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਰਹੀ ਤਿੱਖੀ ਬੁੱਧੀ = ਤੇਜ਼ ਦਿਮਾਗ਼ । ਜੁਆਲਾ = ਅੱਗ । ਸੁਲਘ ਰਹੀ = ਅੱਗ ਦੇ ਭੜਕਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ, ਜਦੋਂ ਅਜੇ ਧੂੰਆਂ ਹੀ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਮੰਦਾ = ਬੁਰਾ । ਸੰਪਰਕ = ਸੰਬੰਧਿਤ । ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ = ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ । ਖ਼ਜ਼ਾਨਚੀ = ਪੈਸਿਆਂ ਦਾ ਹਿਸਾਬਕਿਤਾਬ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ । ਕੂਚ ਕਰ ਦਿੱਤਾ = ਚਲ ਪਿਆ । ਸੂਹ = ਖ਼ਬਰ । ਪਰਲੋਕ ਸਿਧਾਰ ਜਾਣਾ = ਮਰ ਜਾਣਾ । ਸਬਰ = ਧੀਰਜ 1 ਅਲਵਿਦਾ ਆਖੀ = ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ! ਜੂਲਾ = ਪੰਜਾਲੀ, ਬੰਧਨ । ਅਸਲਾਖ਼ਾਨਾ = ਹਥਿਆਰਘਰ ਨਜ਼ਦੀਕ = ਨੇੜੇ 1 ਮੁੱਠ-ਭੇੜ = ਆਪਸੀ ਲੜਾਈ । ਤੁਲੀ ਹੋਈ ਸੀ = ਕੁੱਝ ਮਾੜਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ । ਢੋਂਗ = ਦਿਖਾਵਾ, ਸਾਂਗ । ਈਨ ਨਾ ਮੰਨੀ = ਹਾਰ ਨਾ ਮੰਨੀ । ਕੋਝੀ = ਭੱਦੀ, ਬੁਰੀ । ਲਾਸਾਨੀ = ਬੇਮਿਸਾਲ ।

ਪੁਆਧ ਦਾ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ-ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ Summary

ਪੁਆਧ ਦਾ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ-ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਸੀ । ਉਸਦਾ ਜਨਮ 13 ਅਕਤੂਬਰ, 1883 ਨੂੰ ਪੰਡਿਤ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਦੇ ਘਰ ਪਿੰਡ ਮੜੌਲੀ ਕਲਾਂ (ਨੇੜੇ ਮੋਰਿੰਡਾ) ਵਿਚ ਹੋਇਆ । ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਵਿੱਦਿਆ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਤੇ ਅੱਠਵੀਂ ਮੋਰਿੰਡਾ ਦੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ । ਜਦੋਂ ਉਹ ਪਟਿਆਲੇ ਦੇ ਮਹਿੰਦਰਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿਖੇ ਦਸਵੀਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਰਜਵਾੜਾਸ਼ਾਹੀ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਨਫ਼ਰਤ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ । ਫਿਰ ਅੰਬਾਲੇ ਵਿਚ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸਦਾ ਮਨ ਹੋਰ ਉਕਤਾ ਗਿਆ ।ਉਹ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿੱਲੀ ਰਿਹਾ ਤੇ ਫਿਰ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਅਮਰੀਕਾ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ । ਇੱਥੇ ਗੁਲਾਮ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਬੁਰਾ ਸਲੂਕ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸਦਾ ਮਨ ਤੜਫ ਉੱਠਿਆ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਬਾਬਾ ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਭਕਨਾ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਿਆ । 25 ਮਾਰਚ, 1913 ਨੂੰ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ । ਬਾਬਾ ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਭਕਨਾ ਪ੍ਰਧਾਨ, ਲਾਲਾ ਹਰਦਿਆਲ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਅਤੇ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਖ਼ਜ਼ਾਨਚੀ ਚੁਣੇ ਗਏ । ਇਹ ਤਿੰਨੇ ‘ਗੁਪਤ ਮਿਸ਼ਨ’ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਸਨ । ਉਸ ਸਮੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਵਿਚ ਉਲਝੇ ਦੇਖ ਕੇ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਢੁੱਕਵਾਂ ਮੌਕਾ ਸਮਝਿਆ । (ਨੋਟ: ਬੋਰਡ ਦੀ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਗ਼ਲਤ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਨੇ ਕਾਮਾਗਾਟਾ ਮਾਰੂ ਜਹਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਲ ਕੂਚ ਕੀਤਾ ।

ਕਾਮਾਗਾਟਾ ਮਾਰੂ ਤਾਂ 376 ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ 4 ਮਾਰਚ, 1914 ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਪੁੱਜਾ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੰਢੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗਣ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਕੁੱਝ ਮਹੀਨੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਖੜਾ ਰੱਖ ਕੇ ਵਾਪਸ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ । 27 ਸਤੰਬਰ, 1914 ਦੇ ਦਿਨ ਜਦ ਉਹ ਜਹਾਜ਼ ਕਲਕੱਤੇ ਨੇੜੇ ਬਜਬਜ ਘਾਟ ਉੱਤੇ ਪੁੱਜਾ, ਤਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਮਾਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ । ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਨੇ ਕਾਮਾਗਾਟਾ ਮਾਰੂ ਦੇ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰਾਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਵਿਚ ਸਵਾਰ ਨਹੀਂ ਸਨ ਹੋਏ । ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਗੁੱਸਾ ਹੋਰ ਭੜਕਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਤੇ ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਉਹ ਸਭ ਕੁੱਝ ਛੱਡ ਕੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿਚੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਤੁਰ ਪਏ ਸਨ ) ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਦੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਲ ਤੁਰਨ ਦੀ ਸੂਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗ ਗਈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਉੱਤਰਦਿਆਂ ਹੀ ਫੜ ਲਿਆ, ਪਰੰਤੂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬਚ ਗਏ ! ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ । ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਲਈ ਇਕ ਦੁਪੱਟਾ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਘਰ ਪੁੱਜਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਪਰਲੋਕ ਸਿਧਾਰ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ।

ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢਣਾ ਸੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਫ਼ੌਜੀ ਛਾਉਣੀਆਂ ਦੇ ਅਸਲ੍ਹਖਾਨਿਆਂ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਕੇ ਹਥਿਆਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸੀ । ਇਸ ਮਕਸਦ ਲਈ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਛਾਉਣੀ ਵਲ ਕੂਚ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਮਿਸਰੀ ਵਾਲੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੁਲਿਸ ਨਾਲ ਮੁੱਠ-ਭੇੜ ਹੋ ਗਈ ਤੇ ਉਹ ਫੜੇ ਗਏ ! ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦਾ ਢੋਂਗ ਰਚਾ ਕੇ 27 ਮਾਰਚ, 1915 ਨੂੰ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ।

1961 ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ ਨੇ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮੜੌਲੀ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਉੱਥੇ ਉਸਦਾ ਬੁੱਤ ਲੁਆਇਆ ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਹੀ ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਭਾਗੁ ਮਾਜਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਸ਼ਹੀਦ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਕਲੱਬ, ਮੜੌਲੀ ਕਲਾਂ ਲਗਪਗ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ, ਨਾਟਕ ਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਗਮ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class English Book Solutions Chapter 2 The Lake of the Moon Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 English Chapter 2 The Lake of the Moon

Activity 1.

Look up the following words in a dictionary. You should seek the following information about the words and put them in your WORDS notebook. :
1. Meaning of the word as used in the lesson (Adjective, Noun, Verb. etc.)
2. Pronunciation (The teacher may refer to the dictionary or the mobile phone for correct pronunciation.)
3. Spellings

majestic	tusker	severe	drought	prevent
messenger	reflect	protection	disturb	to and fro

Vocabulary Expansion

Some animals live or move together. The group of animals have different names. Elephants move in herds, rabbits live in colonies and birds flock together. ‘Herds’ and ‘colonies’ are collective nouns. Collective nouns are names for a ‘collection’ or a ‘number’ of people or things.

कुछ पशु एक साथ समूह में रहते हैं। पशुओं या वस्तुओं के समूह को विभिन्न नाम दिए जाते हैं, जैसे – Herd of elephants (हाथियों का झुंड), Colony of rabbits (खरगोशों की बस्ती), flock of birds (पक्षियों का समूह) Collective Nouns कहलाते हैं।

Let us look at some more collective nouns.

1. Collection of horses – team of horses
2. group of ants – army of ants
3. group of vultures – wake of vultures
4. group of cards – pack of cards
5. group of ladies – bevy of ladies

Activity 2.

Match the following things with their group name :

Answer:

Learning to Read and Comprehend

Activity 3.

Choose the correct option and put a tick :

Question 1.
What happened in the area where the elephants lived ?
(a) there were floods
(b) there was no water
(c) there was fire in the jungle.
Answer:
(b) there was no water.

Question 2.
The elephant king told the elephant to go to :
(a) different lakes
(b) the moon
(c) different directions
Answer:
(c) different directions

Question 3.
What was close to the lake ?
(a) a big forest
(b) a colony of rabbits
(c) the moon
Answer:
(b) a colony of rabbits.

Question 4.
Why did rabbits panic ?
(a) thousands of rabbits died
(b) elephants would drink all the water in the lake
(c) the moon would get angry
Answer:
(a) thousands of rabbits died.

Question 5.
What did the king of rabbits want other rabbits to find?
(a) water
(b) another place to go
(c) solution
Answer:
(c) solution

Question 6.
What did one little rabbit say?
(a) fight the elephants
(b) hide till the elephants go away
(c) make him a messenger to the elephant king
Answer:
(c) make him a messenger to the elephant king

Question 7.
What did the little rabbit climb?
(a) a mountain
(b) a huge rock
(c) on the back of the elephant king
Answer:
(b) a huge rock

Question 8.
What did the little rabbit say to the Elephant King ?
(a) that he was the messenger of the Moon
(b) he ordered the king to leave their area
(c) that the elephants should be ready for a fight
Answer:
(a) that he was the messenger of the Moon

Question 9.
What message does he give to the King?
(a) that the elephant herd had soiled the water of the holy lake
(b) rabbits, were under the special protection of the moon
(c) both ‘a’ and ‘b’
Answer:
(c) both ‘a’ and ‘b’.

Question 10.
Where does the rabbit take the elephant king ?
(a) a lake
(b) another forest
(c) none of the above
Answer:
(a) a lake.

Activity 4.

Answer the following questions :

Question 1.
What happened to the place where the herd of elephants lived ?
उस स्थान को क्या हुआ जहां हाथियों का झुंड रहता था ?
Answer:
There was a severe drought (भीषण सुखा) and there was no water.

Question 2.
Where was the water found ?
पानी कहां मिला था ?
Answer:
The water was found in a lake in another jungle.

Question 3.
Who became the messenger ?
संदेशवाहक कौन बना?
Answer:
A little rabbit became the messenger.

Question 4.
Why did the water move to and fro ?
पानी इधर-उधर क्यों हिलने लगा ?
Answer:
The water moved to and fro because it was disturbed.

Question 5.
Why did the elephant king believe that the Moon had become angrier ?
राजा हाथी को इस बात का विश्वास क्यों हुआ कि चांद और अधिक क्रोधित हो उठा है ?
Answer:
It was so because the Moon had started moving to and fro.

Learning Language

Noun : Gender

Gender is a type of noun. There are four types of Genders.

1. Masculine Gender : The names of all male persons or animals (सभी नर व्यक्तियों या पशुओं के नाम) are of Masculine Gender. Example : man, uncle, lion, prince, master, etc.

2. Feminine Gender :
The names of all female persons or animals (सभी मादा व्यक्तियों या पशुओं के नाम) are of Feminine Gender. Example : woman, daughter, queen, lioness, etc.

3. Neuter Gender :
Things that do not have life (सभी निर्जीव वस्तुएं) are neither male or female. They belong to the Neuter Gender. Example : knife, computer, tree, chair, table, cycle, etc.

4. Common Gender :
Names that can be used for both males and females (वे नाम जिनका प्रयोग नर तथा मादा दोनों के लिए किया जा सकता है) are of Common Gender. Example : child, teacher, student, parent, leader, etc.

Change of Gender

Activity 5.

Sometimes the word is slightly changed and-ess is added. Some examples are given in the table.
Complete the ones that have been left blank in the table. (teacher must help] :

Activity 6.

Many nouns have different words for the Masculine and the Feminine. Some examples are done for you. Complete the ones that have been left blank in the table. [teacher must help] :

Activity 7.

Sometimes half the word that shows gender gets changed. Some examples are done for you. Complete the ones that have been left blank in the table. [teacher must help] :
Masculine milkman

Activity 8.

Some words change but their patterns are different. Some examples are done for you. Complete the ones that have been left blank in the table. [teacher must help] :

नोट :-Magician वास्तव में Common gender है।

Activity 9.

Some words are common to both genders. These words can be used for both males and females. Such words are called Common Gender. Some examples are done for you. Complete the ones that have been left blanks in the table, [teacher must help]:

pilot	friend
bird	parent
baby	teacher
doctor	member
child	candidate
president	shopkeeper
artist	enemy
pupil	player

Activity 10.

Some words have no gender. Such words are called Neuter gender. Some examples are done for you. Complete the ones that have been left blank in the table, [teacher must help]:

Neuter Gender
chair	mountain
paper	fan
book	computer
school	camera
pencil	photo
map	table
scooter	rickshaw

Activity 11.

Fill in the blanks using the correct option:
aunt, cow, queen, uncle, pilot, man, lady, hen, cock, duck
1. A ………………. wears a crown.
2. A …………… flies an aeroplane.
3. My grandmother is an old ……………
4. My father is a very kind and caring ……….
5. A ………….. gives us milk.
6. A ………….. lays eggs.
7. My father’s brother is my ………….
8. My mother’s sister is my
9. A ……………. quacks all day long in the pond.
0. A ………… says cock-a-doodle-doo.
Answer:
1. queen
2. pilot
3. lady
4. man
5. cow
6. hen
7. uncle
8. aunt
9. duck
10. cock

Activity 12

Write the opposite gender.
1. husband — wife
2. master — mistress
3. milkmaid — milkman
4. Peahen — peacock
5. nephew — niece
6. washer man — washer woman
7. president — president
8. queen — king
9. goose — gander
10. princess — prince

Reading a short passage

Activity 13

Read the story and do as directed :

The king was very angry. He ordered his guards to put his minister in prison. The minister had argued with the king on some law and order issue. The minister was put in prison. One day, the emperor went to the prison to see his minister. The king told him. “I will set you free on one condition. You must bring me a horse that is neither white nor black nor brown nor grey”.

The minister was surprised at this demand. However, he agreed to this condition. A week later, the minister came to the palace. “Have you found a horse ?” the King asked. “Yes, my lord”, the minister replied. “But I will show him to you only on a religious day.

The king agreed. Let me know the next religious day. The minister replied, “I will show you the horse on any day other than Sunday, Monday, Tuesday, Wednesday, Thursday, Friday or Saturday.”

The king started laughing. He was cleverly outsmarted by his minister. The minister was set free and promoted to the next higher position.

A. Write the meanings of :
(a) outsmart – outwit,पछाड़ देना
(b) issue – matter,मामला

B. Answer the following:

(a) Why was the King angry ?
Answer:
The King was angry because his minister had argued with him on some law and order issue.

(b) Why was the minister surprised at King’s demand ?
Answer:
The minister was surprised because there was no horse of the colour the king wanted.

Choose the right option.

Question 1.
The argument between the king and the minister was about
(a) law and order issue
(b) religious issue
(c) war issue.
Answer:
(a) law and order issue.

Question 2.
The king ordered his guards to put his minister in prison because the minister had
(a) failed to reach the palace on time.
(b) not obeyed the king’s orders.
(c) argued with him on law and order issue.
Answer:
(c) argued with him on law and order issue.

Question 3.
The minister was surprised at the king’s demand because
(a) all horses are either black or brown or grey or white.
(b) there were no horses in the kingdom.
(c) there was no time to find a horse that the king wanted.
Answer:
(a) all horses are either black or brown or grey or white.

Activity 14(Pairwork):

Write as many words as you can think of that rhyme with the following words. One rhyming word is given for each word. And practise speaking them with your partner.

नोट :- विद्यार्थी इन्हें बोलने का अभ्यास करें।

Learning to Write

Letter Writing (Informal)

Writing a letter is an art. It has a set format that must be followed. Given ahead is the format.
Answer:

नोट-विद्यार्थी पत्र लिखते समय इस Format का प्रयोग करें।

Activity 15

Write a letter to your uncle thanking him for the beautiful gift he has sent to you.
Answer:
28 Moti Nagar
Ludhiana
March 29, 20….
My dear Uncle,
Last Monday was my birthday. I received many other gifts too. But your gift was the best one. The watch had a silver dial and a golden chain. All praised this beautiful watch. I felt proud of you. The watch will be very useful to me. It will make my life regular and punctual. I shall never be late for school now. I shall keep this watch with great care. After all, this is a token of your love for me. I celebrated it at home. A big cake was cut. Most of our near and dear ones were present. But you were absent. I missed you very much. However, you did not forget the day. You have sent me a gift.
With regards
Yours lovingly
Ravi
Address :
Shri Manohar Lal
Prem Street
Joginder Nagar
Rohtak.

Comprehension Of Passages

Read the given passages and answer the questions that follow each :

(1) A severe drought hit the area. There was no rain for some years. All the rivers and ponds dried up. Birds and animals started dying of thirst. The wild elephants suffered too due to lack of water. The king of elephants understood that many of them would die of thirst if they did not get water soon. He had to find water for his herd as quick as possible. He told the elephants to go in different directions to look for water.

One of them found a large lake full of water in another jungle far away. The king was happy. He ordered all the elephants to start moving towards the lake. It was a beautiful lake. However close to the lake was a colony of rabbits. The elephants had to pass through that colony. Thousands of rabbits were crushed to death and thousands more were injured. The rabbits were in a state of panic.

(i) What was the effect of drought on birds and animals ?
पशु-पक्षियों पर सूखे का क्या प्रभाव पड़ा ?

(ii) Who found water ? Where was it ?
पानी किसे मिला ? यह कहां था?

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book :
(a) Close to the lake was a colony of rabbits.
(b) The elephants had to pass through the lake.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage.
(a) Thousands of rabbits were crushed ……….
(b) The …………. were in a panic.
Or
Match the words with the meanings :

(a) panic	wounded
(b) injured	great fear
	captured

Answer:
(i) The birds and animals started dying of thirst.
(ii) One of the elephants found water. It was in a large lake in another jungle far away.
(iii)
(a) True
(b) False.
(iv)
(a) Thousands of rabbits were crushed to death.
(b) The rabbits were in a panic.
Or
(a) panic — great fear
(b) injured — wounded.

(2) The rabbits thought and thought. How could they stop the elephants ? One little rabbit stoop up. “Your Majesty,” he said, “if you send me as your messenger to the king of the elephants, I may be able to find a solution.” “Who said these words is not mentioned.”

The little rabbit hurried to the spot where elephants lived. He saw a group elephants returning from the lake. Right in the middle was the king of elephants. To get near him was impossible. “I will be crushed to death,” thought the rabbit. So he climbed up a huge rock.

“O king of the elephants,” he shouted, “Hear me, please.” The king heard his voice and turned towards him.“Who are you ?” he asked. “I am a messenger.” replied the rabbit. “A messenger ? From whom ?” “I am a messenger from the mighty Moon.”

(i) Why did the rabbit not go near the king of elephants ?
खरगोश हथियों के राजा के निकट क्यों न गया ?

(ii) What did he do instead ?
इसकी बजाय उसने क्या किया ?

(iii) Choose true. or false statements and write them in your answer book :
(a) The king did not hear the rabbit.
(b) The king of the elephants was in the middle of the group.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage.
(a) The king heard his voice and ……..
(b) I am a messenger from ………..
Or
Match the words with the meanings :

(a) spot	place/site
(b) huge	far away
	very big

Answer:
(i) The rabbit did not go near the king of elephants lest he should be crushed to death.
(ii) He climbed up a huge rock.
(iii)
(a) False
(b) True.
(iv)
(a) The king heard his voice and turned towards him.
(b) I am a messenger from the mighty Moon.
or
(a) spot — place/site
(b) huge – very big.

(3) “Sir, the Moon says,” said the little rabbit, “You, the king of the elephants, have brought your herd to my holy lake. You and your herd have soiled its water. You and your herd have killed thousands of rabbits on your way to the lake.

You must know that rabbits are under my special protection. Everyone knows that the king of the rabbits lives with me. I ask you not to kill any more rabbits. If you do not agree, something bad will happen to you and your herd.” The king of the elephants was shocked.

He looked at the little rabbit. “You are right,” he said. “We may have killed many rabbits on our way to the lake. I shall see that you do not suffer anymore. I shall request the Moon to forgive me for my sins. Please tell me what I should do.”

(i) What was the Moon’s message to the king of elephants ?
हाथियों के राजा के नाम चांद का क्या संदेश था ?

(ii) Who wanted the Moon to foregive him and for what ?
चांद से माफ़ी कौन चाहता था और किस बात के लिए ?

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book :
(a) The elephants had killed thousands of rabbits.
(b) The king of the elephants was happy.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage.
(a) If you do not agree something bad will happen to ………..
(b) I shall see that ……
Or
Match the words with their meanings :

(a) protection	punishment
(b) sins	defence
	bad deeds

Answer:
(i) The Moon’s message was not to kill any more rabbits.
(ii) The king of elephants wanted the Moon to forgive him for his sins.
(iii)
(a) True
(b) False
(iv)
(a) If you do not agree something bad will happen to you and your herd.
(b) I shall see that you do not suffer anymore.
Or
(a) protection – defence
(b) sins – bad deeds.

Use Of Words/Phrases In Sentences

1. Huge (very big) —
A palace is a huge building.
महल एक बहुत बड़ा भवन होता है। I

2. Due to (because of —
could not attend the meeting due to illness.
बीमारी के कारण मैं मीटिंग में न जा सका।

3. Look for (search) —
We are looking for our lost bal.
हम अपनी गुम हुई गेंद ढूंढ रहे हैं।

4. Disturb (interrupt) —
Don’t disturb me. I am doing my homework.
मेरे काम में बाधा मत डालो। मैं घर का काम कर रहा हूँ।

5. Severe (acute) —
I have severe pain in my body.
मेरे शरीर में बहुत अधिक दर्द है।

6. To and fro (here and there) —
The swing was moving to and fro.
झूला इधर-उधर आ जा रहा था।

7. Majestic (grand) —
The Taj Mahal is a majestic building.
ताजमहल एक शानदार इमारत है।

8. Prevent (stop) —
I could not prevent him to soil his clothes.
मैं उसे अपने कपड़े गंदे करने से न रोक सका।

9. Reflect (cast back/give back) —
Water reflects light.
पानी प्रकाश को परावर्तित करता है

10. Injured (wounded) —
Many people were injured in the accident.
दुर्घटना में कई लोग घायल हो गए।

11. Occur to (strike one’s mind) —
It did not occur to me that I was running into danger.
मैं यह न समझ सका कि मैं खतरे में पड़ रहा हूं।

Word Meanings 

The Lake of the Moon Summary in Hindi

Once upon a time …………………………. state of panic.

एक समय की बात है, जंगल में हाथियों का एक बहुत बड़ा झुंड रहता था। उनका राजा एक बहुत बड़ा राजसी हाथी था जो अपने झुंड से बहुत प्यार करता था। उस क्षेत्र में भयंकर सूखा पड़ा। कुछ वर्षों से वहाँ वर्षा नहीं हुई थी। सभी नदियां तथा तालाब सूख गए। पक्षी और जानवर प्यास से मरने लगे।

जंगली हाथियों को भी पानी की कमी के कारण मुसीबत का सामना करना पड़ा। हाथियों का राजा समझ गया यदि उन्हें शीघ्र ही पानी नहीं मिला तो उनमें से बहुत से मर जाएंगे। उसे जल्दी से जल्दी अपने झुंड के लिए पानी की तलाश करनी होगी। उसने हाथियों को अलग-अलग दिशा में जाकर पानी ढूंढने के लिए कहा।

उनमें से एक को दूर किसी दूसरे जंगल में पानी से भरी एक बड़ी झील मिली। राजा खुश हुआ। उसने सभी हाथियों को उस झील की ओर चलने का आदेश दिया।झील सुन्दर थी। परन्तु झील के निकट खरगोशों की एक बस्ती थी। हाथियों को उस बस्ती में से होकर जाना पड़ता था। हजारों खरगोश मारे जाते थे और उससे भी कई हजार अधिक खरगोश घायल हो जाते थे। खरगोश आतंकित थे।

Thinking …………..not mentioned.

उनके राजा ने एक सभा बुलाई। उसने कहा, “जंगली हाथियों का एक झुंड हमारी बस्ती में से निकलता है। उन्होंने हमें हजारों की संख्या में पहले ही मार डाला है और कई हजार घायल हो गए हैं। हमें शीघ्र ही जरूरी कदम उठा कर और अधिक मौतों को रोकना होगा। मैं चाहता हूँ कि तुम सब अपनी जाति की सुरक्षा के लिए किसी तरीके पर विचार करो” खरगोशों ने बार-बार सोचा। हाथियों को कैसे रोका जाए? एक छोटा सा खरगोश उठ खड़ा हुआ। उसने कहा, “महाराज, यदि आप मुझे हाथियों के राजा के पास अपना दूत बनाकर भेजे तो मैं कोई समाधान निकाल पाऊँगा।”

The little Rabbit ………………………. I should do.”

छोटा खरगोश तेज़ी से उस स्थान की ओर गया जहाँ हाथी रहते थे। उसने हाथियों के एक समूह को झील से वापिस आते देखा। उनके बिल्कुल बीच हाथियों का राजा था। उसके पास पहुँचना असंभव था ( खरगोश ने सोचा, “मैं तो कुचलकर मारा जाऊँगा।” इसलिए वह एक बहुत बड़ी चट्टान पर चढ़ गया। वह चिल्लाया, ” ओ, हाथियों के राजा कृपया मेरी बात सुनें।” राजा ने आवाज़ सुनी और उसकी ओर मुड़ा। उसने कहा, “कौन हो तुम ?” खरगोश ने उत्तर दिया, “मैं एक दूत हूँ।” “एक दूत ? किसके यहाँ से ?” “मैं शक्तिशाली चंद्रमा का दूत हूँ।” “सच में ? तुम क्या चाहते हो? क्या मेरे लिए चंद्रमा का कोई संदेश है?”

“हाँ, हाँ महाराज, परन्तु तुम मुझसे क्रोधित मत होना। मैं तो केवल एक दूत हूँ। मैं तो केवल अपना कर्त्तव्य निभा रहा हूँ।” राजा हाथी ने कहा, “बिल्कुल ठीक, एक दूत को उसके कुछ भी कहने के लिए दण्डित नहीं किया जाता। तुम कहो जो भी कहने के लिए आए हो। मैं तुम्हें कोई हानि नहीं पहुँचाऊंगा। तुम तो केवल अपना कर्तव्य निभा रहे हो।” छोटे से खरगोश ने कहा, “श्री मानजी, चंद्रमा कहता है “हाथियों के राजा, तुम अपने झुंड को मेरी पवित्र झील पर लाए हो। तुमने और तुम्हारे झंड ने मेरे जल को गंदा कर दिया है। तुमने और तुम्हारे झंड ने झील की ओर जाते हुए हजारों खरगोशों को मार डाला है। तुम्हें पता होना चाहिए कि खरगोश मेरे विशेष संरक्षण में हैं। सभी जानते हैं कि खरगोशों का राजा मेरे साथ रहता है।

मैं तुम्हें कह रहा हूँ कि अव और खरगोशों को मत मारना। यदि तुम नहीं मानोगे तो तुम्हें और तुम्हारे झुंड के साथ कुछ बुरा होगा।” राजा को दुख पहुँचा। उसने छोटे से खरगोश की ओर देखा। “तुम ठीक कह रहे हो।” उसने कहा हो सकता है, “हमने झील के रास्ते में बहुत से खरगोशों को मार डाला हो। मैं इस बात का ध्यान रखूगा कि तुम्हें अब और अधिक कष्ट न उठाना पड़े। मैं चंद्रमा से निवेदन करूंगा कि वह मुझे मेरे पापों के लिए क्षमा कर दें। कृपया मुझे बताओ कि मुझे क्या करना चाहिए।”

“Come with me ………………….. fooled or befooled ?

खरगोश ने उत्तर दिया, “मेरे साथ अकेले आओ। आओ, मैं तुम्हें चंद्रमा के पास ले चलता हूँ।” छोटा खरगोश भारी भरकम हाथी को झील पर ले गया। वहाँ उन्होंने शांत (ठहरे हुए) जल में चांद का प्रतिबिंब (परछाईं) देखा। छोटे झील सुन्दर थी। परन्तु झील के निकट खरगोशों की एक बस्ती थी। हाथियों को उस बस्ती में से होकर जाना पड़ता था। हजारों खरगोश मारे जाते थे और उससे भी कई हजार अधिक खरगोश घायल हो जाते थे। खरगोश आतंकित थे।

Thinking …….. not mentioned.

उनके राजा ने एक सभा बुलाई। उसने कहा, “जंगली हाथियों का एक झुंड हमारी बस्ती में से निकलता है। उन्होंने हमें हजारों की संख्या में पहले ही मार डाला है और कई हजार घायल हो गए हैं। हमें शीघ्र ही जरूरी कदम उठा कर और अधिक मौतों को रोकना होगा। मैं चाहता हूँ कि तुम सब अपनी जाति की सुरक्षा के लिए किसी तरीके पर विचार करो” खरगोशों ने बार-बार सोचा। हाथियों को कैसे रोका जाए? एक छोटा सा खरगोश उठ खड़ा हुआ। उसने कहा, “महाराज, यदि आप मुझे हाथियों के राजा के पास अपना दूत बनाकर भेजे तो मैं कोई समाधान निकाल पाऊँगा।”

The little Rabbit …………. ……………. I should do.

” छोटा खरगोश तेज़ी से उस स्थान की ओर गया जहाँ हाथी रहते थे। उसने हाथियों के एक समूह को झील से वापिस आते देखा। उनके बिल्कुल बीच हाथियों का राजा था। उसके पास पहुँचना असंभव था ( खरगोश ने सोचा, “मैं तो कुचलकर मारा जाऊँगा।” इसलिए वह एक बहुत बड़ी चट्टान पर चढ़ गया।

वह चिल्लाया, ” ओ, हाथियों के राजा कृपया मेरी बात सुनें।” राजा ने आवाज़ सुनी और उसकी ओर मुड़ा। उसने कहा, “कौन हो तुम ?” खरगोश ने उत्तर दिया, “मैं एक दूत हूँ।” “एक दूत ? किसके यहाँ से ?” “मैं शक्तिशाली चंद्रमा का दूत हूँ।” “सच में ? तुम क्या चाहते हो? क्या मेरे लिए चंद्रमा का कोई संदेश है?”

“हाँ, हाँ महाराज, परन्तु तुम मुझसे क्रोधित मत होना। मैं तो केवल एक दूत हूँ। मैं तो केवल अपना कर्त्तव्य निभा रहा हूँ।” राजा हाथी ने कहा, “बिल्कुल ठीक, एक दूत को उसके कुछ भी कहने के लिए दण्डित नहीं किया जाता। तुम कहो जो भी कहने के लिए आए हो। मैं तुम्हें कोई हानि नहीं पहुँचाऊंगा। तुम तो केवल अपना कर्तव्य निभा रहे हो।

” छोटे से खरगोश ने कहा, “श्री मानजी, चंद्रमा कहता है “हाथियों के राजा, तुम अपने झुंड को मेरी पवित्र झील पर लाए हो। तुमने और तुम्हारे झंड ने मेरे जल को गंदा कर दिया है। तुमने और तुम्हारे झंड ने झील की ओर जाते हुए हजारों खरगोशों को मार डाला है। तुम्हें पता होना चाहिए कि खरगोश मेरे विशेष संरक्षण में हैं।

सभी जानते हैं कि खरगोशों का राजा मेरे साथ रहता है। मैं तुम्हें कह रहा हूँ कि अव और खरगोशों को मत मारना। यदि तुम नहीं मानोगे तो तुम्हें और तुम्हारे झुंड के साथ कुछ बुरा होगा।” राजा को दुख पहुँचा। उसने छोटे से खरगोश की ओर देखा। “तुम ठीक कह रहे हो।” उसने कहा हो सकता है, “हमने झील के रास्ते में बहुत से खरगोशों को मार डाला हो। मैं इस बात का ध्यान रखूगा कि तुम्हें अब और अधिक कष्ट न उठाना पड़े। मैं चंद्रमा से निवेदन करूंगा कि वह मुझे मेरे पापों के लिए क्षमा कर दें। कृपया मुझे बताओ कि मुझे क्या करना चाहिए।”

“Come with me ………………….. fooled or befooled ?

खरगोश ने उत्तर दिया, “मेरे साथ अकेले आओ। आओ, मैं तुम्हें चंद्रमा के पास ले चलता हूँ।” छोटा खरगोश भारी भरकम हाथी को झील पर ले गया। वहाँ उन्होंने शांत (ठहरे हुए) जल में चांद का प्रतिबिंब (परछाईं) देखा। छोटे

खरगोश ने कहा, “महाराज, चांद से मिलें।” हाथी ने अपनी सूंड को जल में डुबोया और कहा, “कृपया मुझे चांद की पूजा करने दो।” जैसे ही पानी को छेड़ा गया पानी में चांद इधर-उधर हिलने लगा। खरगोश ने कहा, ” अब, चाँद पहले से भी अधिक क्रोधित है।” राजा हाथी ने पूछा, ” क्यों ? मैंने ऐसा क्या किया ?” खरगोश ने उत्तर दिया, “आपने झील के पवित्र जल को छुआ है।” हाथी ने अपना सिर झुका लिया।

“कृपया चंद्रमा से कहो मुझे माफ कर दें। हम आगे से कभी भी इस झील के पवित्र जल को नहीं छुएंगे न ही हम फिर कभी उन खरगोशों को हानि पहुँचाएंगे जो चांद के सबसे प्रिय हैं।” इस तरह राजा और उसका झुंड वहां से चले गए। शीघ्र ही वर्षा होने लगी और हाथी खुशी से रहने लगे। उन्हें यह कभी भी नहीं पता चला कि एक छोटे से खरगोश ने उन्हें मूर्ख बनाया है या चकमा दिया है।

Retranslation Of Isolated Sentences

1. Once upon a time, a large herd of elephants lived in a jungle. .
एक समय की बात है जंगल में हाथियों का एक बहुत बड़ा झुंड रहता था।

2. There was no rain for some years.
कुछ वर्षों से वर्षा नहीं हुई थी।

3. The wild elephants suffered too due to lack of water.
जंगली हाथियों को भी पानी की कमी के कारण मुसीबत का सामना करना पड़ा।

4. He had to find water for his herd as quickly as possible.
उसे जल्दी से जल्दी अपने झुंड के लिए पानी की तलाश करनी थी।

5. It was a beautiful lake.
झील सुंदर थी।

6. The rabbits were in a state of panic.
खरगोश आतंकित/भयभीत थे।

7. They have already killed thousands of us.
उन्होंने हमें हजारों की संख्या में पहले ही मार डाला है।

8. The rabbits thought and thought.
खरगोशों ने बार-बार सोचा।

9. Who said these words is not mentioned.
ये शब्द किसने कहे इसका कोई पता नहीं।

10. I will be crushed to death..
मैं तो कुचल (रौंद) कर मारा जाऊँगा।

11. I am a messenger from mighty moon.
मैं शक्तिशाली चंद्रमा का दूत हूँ।

12. You and your herd have soiled its water.
तुमने और तुम्हारे झुंड ने इसके जल को गंदा कर दिया है।

13. The king of the elephants was shocked.
हाथियों का राजा दुखी हो उठा।

14. Please ask the Moon to forgive me.
कृपया चद्रंमा से कहो कि वह मुझे माफ कर दें।

Punjab State Board PSEB 7th Class English Book Solutions Poem 4 There was a Naughty Boy Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 English Poem 4 There was a Naughty Boy

Activity 1.

Look up the following words in a dictionary. You should seek the following information about the words and put them in your WORDS notebook.
1. Meaning of the word as used in the poem (adjective/noun/verb, etc.)
2. Pronunciation (The teacher may refer to the dictionary or the mobile phone for correct pronunciation.)
3. Spellings

Scotland

ground

yard

weighty

fourscore

wondered

Vocabulary Expansion

Activity 2

The naughty boy ran away to Scotland from England to see the people there. There, he found that things in Scotland were just the same as in England. To show that things were similar, the poet uses the word “as’. Write about the things that are similar in the space given. One example is given.

1. The naughty boy found that the ground in Scotland was as hard as in England
2. The naughty boy found that the yard in Scotland was as long as in England.
3. The naughty boy found that the song in Scotland was as merry as in the England.
4. The naughty boy found that the cherry in Scotland was as red as in England.
5. The naughty boy found that as weighty as in England.
6. The naughty boy found that the fourscore in Scotland was as eighty as in England.
7. The naughty boy found that the door in Scotland was as wooden as in England.

Activity 3.

Read the following lines from the poem.

That a door
Was as wooden
The door in the poem was ‘wooden’. Let us see some other things which are made of wood. Select the things in the box below that are made of wood and underline them.

table	car	mobile phone	television
boat	laptop	bed	cupboard

Answer:
table, boat, bed, cupboard.

Activity 4.

Three words are given in each column. Fill in the blanks with the names of the material with which the things in each column are made of.

Answer:
stell, Wood, cloth, rubber.

Learning to Read and Comprehend

Activity 5.

Answer the following questions.

Question 1.
Where did the naughty boy run away from ?
शरारती लड़का कहाँ से भाग कर आया था ?
Answer:
The naughty boy ran away from England.

Question 2.
Where did the naughty boy go?
शरारती लड़का कहाँ गया ?
Answer:
He went to Scotland.

Question 3.
Why did he go there ?
वह वहाँ क्यों गया ?
Answer:
He went there to see the people living there.

Question 4.
What different things did the boy see in Scotland ?
लड़के को स्काटलैंड में कौन-सी भिन्न चीजें देखीं ?
Answer:
The boy saw nothing different in Scotland.

Question 5.
What did the boy wonder about ?
लड़के को किस बात की हैरानी हुई ?
Answer:
He wondered that everything in Scotland was the same as it was in England. Learning Language

Activity 6.

The poem “There was a Naughty Boy’ is very interesting. It describes many things. To describe the things, the poet uses many adjectives. The title of the poem “There was a Naughty Boy’ also has an adjective to describe the boy. Find some more adjectives from the grid given below.

Look at the following two sentences.
1. I am hungry.
2. I am starving.

What is the difference between ‘hungry’ and ‘starving’ here?
Here, sentence 2 tells the reader that ‘I am very hungry (starving). ‘Starving’ means “very hungry’. ‘Starving’, ‘therefore’, is the stronger adjective.

Activity 7.

Match the adjective in Column A with its stronger adjective in Column B. Column A

Column A Adjective	Column B Stronger Adjective
hungry	starving
tired	beautiful
pretty	enraged
nice	exhausted
intelligent	excellent
angry	brilliant
clean	spurious
bad	hygienic
fake	dreadful

Answer:
Hungry — starving, tired – exhausted, pretty – beautiful, nice – excellent, intelligent – brilliant, angry – enraged, clean – hygienic, bad – dreadful, fake – spurious.

Learning to Listen (Class Activity)

Activity 8.

The teacher will speak clearly and give instructions to the students. Students will close their books and listen to the instructions and follow them.
Now repeat the same activity. The teacher will ask a student to come to the front and read the instructions to other students.
Appendix

Learning to Speak (Pairwork)

Activity 9.

Read the following pairs of words aloud with proper stress.
1. hard, yard हाँअड्, याअड्)
2. long, song (लँग,साँग))
3. red, lead (रेड, लैड)
4. weighty, eighty (वेराटी, राअटी)
5. found, ground (फउंड, ग्राउंड)
नोट – विद्यार्थी स्वंय करें

Activity 10.

Discuss in your group what the naughty boy would like to see in Punjab if he came to India and what he would do here.
Some hints :
1. The Golden Temple
2. Vaisakhi Fair
3. Giddha
4. Bhangra
Answer:
Punjab is a land of ten great Sikh Gurus, Gurudwaras and temples. People here are very brave, hard-working and cheerful. The naughty boy, therefore, would see, a scene totally different from England. He would visit the Golden Temple, Jallianwalla Bagh and famous Durgyana Temple. If he came in April, he would visit the Vaisakhi Fair. He would enjoy Giddha and Bhangra, the classical dances of the Punjab. He would also like to see the green and golden fields of wheat crop. Moreover, he would do heavy shopping and take back with him a number of symbols of the Punjabi Culture.

Learning to Use Language (Group work)

Activity 11.

Discuss in your group which places would you like to see in London and why ? Here are some pictures.

Buckingham Palace where the Queen of United Kingdom lives

Westminster Abbey and the Big Ben Clock Tower

London Eye – a giant wheel, riding on which you can see the whole of London
Answer:
London, the capital of England is a beautiful city to visit. There are many places worth visiting. If I go to London. I would like to visit Buckingham Palace, the Westminster Abbey, the Big Ben Clock Tower and the London eye first.

The Buckingham Palace is a majestic building. It is the royal palace of the Queen of U.K. The Westminster Abbey is a huge royal church. It is situated in the centre of the city offering daily services for all. It is also – World Heritage cite.

The Big Ben Tower is another building worth visiting. Big Ben is the nickname of the striking clock of the tower. The clock is known for it accuracy. The London Eye is a giant wheel. It is thrilling to have a ride on it. The ride enables you to see the whole of London.

Stanzas For Comprehension

Read the following stanzas carefully and answers the questions that follow each :

(1) There was a naughty boy,
And a naughty boy was he
He ran away to Scotland
The people there to see.

1. Why did the naughty boy run to Scotland ?
शरारती लड़का स्कॉटलैंड क्यों भाग गया ?

2. Why does the poet repeat the word ‘naughty’.
कवि लडके के लिए ‘naughty’ शब्द को क्यों देहराता है|

3. Name the poem and the poet.
कविता और कवि का नाम लिखें।
Answers
1. The naughty boy ran to Scotland to see the people there.
2. The poet repeats the word ‘naughty’ to say that the boy was most mischievous or the naughties one.
3. The name of the poem is ‘There was a Naughty Boy’ and that of the poet is John Keats.

(2) Was as weighty,
That fourscore
Was as eighty,
That a door
Was as wooden,
As in England
So he stood in his shoes
And he wondered,
He wondered,
He stood in his shoes,
And he wondered.

1. What ‘similarity’ did he find about the ground, the door there ?
वहां धरती और दरवाजे के बारे में क्या (किस समानता का) पता चला ?

2. What wondered him ? What words show he surprise ?
उसे किस बात की हैरानी हुई ? कौन-से शब्द उसकी हैरानी को व्यक्त करते हैं ?

3. What is the central idea of the poem ? कविता का केन्द्रीय भाव क्या है ?
Answer.
1. He found that the ground was as hard and the door was as wooden as in England.
2. Similarity in everything in England and in the place where he was (Scotland) wondered him. The words ‘He stood in his shoes’ show his surprise.
3. The poem brings out that no places are different, no men are different in the world. Their way of life is the same. The things they use and the activities they are involved in are similar. :

Word Meanings

There was a Naughty Boy Summary in Hindi

एक शरारती लड़का (इंग्लैंड) का था। वह यह देखने के लिए स्कॉटलैंड भाग गया कि वहां के लोग कैसे हैं। वह देख कर हैरान रह गया कि वहाँ की धरती इंग्लैंड की धरती की तरह सख्त है। वहां के गज़ की लम्बाई भी उतनी है जितनी कि इंग्लैंड में। स्कॉटलैंड तथा इंग्लैंड के गीतों, फलों तथा धातुओं के गुणों में भी समानता थी।

उदाहरण के लिए गीत आनन्द भरे थे, चैरी लाल थी तथा सीसा भारी था। वहां की गणना का मानक कोड़ी (20 वस्तुएं) भी एक जैसा था। वास्तव में यह सब कुछ हैरान कर देने वाला था।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 11 ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਓਹਾਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 11 ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਓਹਾਰ

I. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਠੀਕ ਉੱਤਰ ਅੱਗੇ ਸਹੀ (✓) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਓ :

(i) ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਿਹੜੀ ਰੁੱਤ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ?
(ਉ) ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਦਾ
(ਅ) ਸਰਦੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਦਾ
(ਈ) ਵਰਖਾ-ਰੁੱਤ ਦਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਵਰਖਾ-ਰੁੱਤ ਦਾ । ✓

(ii) ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਿਹੜੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਪਹਿਲੀ ਨੂੰ
(ਅ) ਤੀਜ ਨੂੰ
(ਈ ਦੂਜ ਨੂੰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਤੀਜ ਨੂੰ ✓

(ii) ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਹੋਰ ਕਿਹੜਾ ਨਾਂ ਹੈ ?
(ਉ) ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ
(ਅ) ਧਰਤੀ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ
(ਈ) ਸਾਵਿਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਸਾਵਿਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ । ✓

(iv) ਕੁੜੀਆਂ ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਕੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਦੀਆਂ ਹਨ।
(ਅ) ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਦੀਆਂ ਹਨ
(ੲ) “ੴ” ਤੇ “ਅ” ਦੋਵੇਂ ਹੀ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਦੀਆਂ ਹਨ ✓

(v) ਕੁੜੀਆਂ ਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਚੁੱਲ੍ਹੇ-ਚੌਕੇ ਦਾ ਡਰ
(ਅ) ਸੱਸ ਦੀਆਂ ਝਿੜਕਾਂ ਦਾ ਡਰ
(ਇ) ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ । ✓

II. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਧਾਰੇ ਵਿੱਚ ਕੀ-ਕੀ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੰਧਾਰੇ ਵਿਚ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ, ਗੁੜ ਤੇ ਗੁਲਗੁਲੇ ਆਦਿ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੁੜੀਆਂ ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਕਿੱਥੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਜਦੋਂ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਲੋਕੀਂ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਇੰਦਰ ਨੇ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਸੰਧਾਰਾ ਭੇਜਿਆ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁੜੀਆਂ ਕਿਵੇਂ ਰੰਗ ਬੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਤੀਆਂ ਵਿਚ ਕੁੜੀਆਂ ਹਾਰ-ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਲਾ ਕੇ ਗਿੱਧਾ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਵਧ-ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲੀਆਂ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਖੂਬ ਰੰਗ ਬੰਨ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਵਿਦਾਇਗੀ ਸਮੇਂ ਕੁੜੀਆਂ ਕਿਹੜੀ ਰਸਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਵਿਦਾਇਗੀ ਸਮੇਂ ਕੁੜੀਆਂ ਡੋਲਾ ਖੋਹਣ ਜਾਂ ਲੁੱਟ ਮਚਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।

III. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ “ਸਾਵਿਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕਿਉਂ?
ਉੱਤਰ :
ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ “ਸਾਵਿਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ’ ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਾਉਣ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਆਰੰਭ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬਰਸਾਤ ਕਾਰਨ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਧਰਤੀ ਸਾਵਾ ਵੇਸ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਿਛੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਕਿਵੇਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਿਛੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਤੀਆਂ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਪੇਕੇ ਘਰੀਂ ਆ ਕੇ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਹੁਰੇ ਗਈ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਸੰਧਾਰੇ ਵਿਚ ਕੀ ਕੁੱਝ ਭੇਜਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਹੁਰੇ ਗਈ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਸੰਧਾਰੇ ਵਿਚ ਕੱਪੜੇ, ਗੁੜ ਤੇ ਗੁਲਗੁਲੇ ਆਦਿ ਭੇਜਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕੁੜੀਆਂ ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਿਵੇਂ ਮਨਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਉੱਤੇ ਕੁੜੀਆ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਉਂਦੀਆਂ, ਬਾਂਹਾਂ ਨੂੰ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰਦੀਆਂ, ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਤੇ ਭਾਂਤ-ਭਾਂਤ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਉਹ ਗਿੱਧੇ ਦੇ ਨਾਲ ਬੋਲੀਆਂ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਤੇ ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਦੀਆਂ ਹਨ । ਅੰਤ ਵਿਚ ਉਹ ਇਕ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਲਾੜਾ ਤੇ ਦੂਜੀ ਨੂੰ ਲਾੜੀ ਬਣਾ ਕੇ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਜੰਝ ਖੋਂਹਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਦਾ ਹੋਣ ਦੇ ਦਿਨ ਕੁੜੀਆਂ ਕੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਕੁੜੀਆਂ ਇਕ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਲਾੜਾ ਤੇ ਦੂਜੀ ਨੂੰ ਵਹੁਟੀ ਬਣਾ ਕੇ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਉਹ ਮੂੰਹ ਨਾਲ ਵਾਜੇ ਵਜਾਉਂਦੀਆਂ, ਠੀਕਰੀਆਂ ਦੇ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਸੋਟ ਕਰਦੀਆਂ ਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਜੰਝ ਖੋਂਹਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਾਕ ਬਣਾਓਸੰਧਾਰਾ, ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ, ਅਕਹਿ, ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਸੰਧੂਰੀ, ਪੰਜੇਬਾਂ, ਸਰਸਬਜ਼ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਸੰਧਾਰਾ (ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਮਾਪਿਆਂ ਵਲੋਂ ਧੀ ਦੇ ਘਰ ਭੇਜੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸੁਗਾਤ) – ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਸੀਤਾ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸੰਧਾਰਾ ਭੇਜਿਆ ।
2. ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਰੰਗਾਂ ਦੀਆਂ) – ਗੱਭਰੂ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ ਪੁਸ਼ਾਕਾਂ ਪਾਈ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਘੁੰਮ ਰਹੇ ਸਨ ।
3. ਅਕਹਿ (ਜਿਸਨੂੰ ਬੋਲ ਕੇ ਦੱਸਿਆ ਨਾ ਜਾ ਸਕੇ) – ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਮੁਗਲ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਅਕਹਿ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ, ਪਰੰਤੂ ਉਹ ਰੱਬ ਦੇ ਭਾਣੇ ਵਿਚ ਰਾਜ਼ੀ ਰਹੇ ।
4. ਖੁਸ਼ੀ (ਆਨੰਦ) – ਇਮਤਿਹਾਨ ਵਿਚ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਈ ।
5. ਸੰਧੁਰੀ (ਸੰਧੂਰੀ ਰੰਗ ਦਾ) – ਇਸ ਫੁੱਲ ਦਾ ਰੰਗ ਸੰਧੂਰੀ ਹੈ ।
6. ਪੰਜੇਬਾਂ (ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਪਾਉਣ ਵਾਲਾ ਗਹਿਣਾ) – ਮੁਟਿਆਰ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਪਈਆਂ ਪੰਜੇਬਾਂ ਛਣਕ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ।
7. ਸਰਸਬਜ਼ (ਹਰੀ-ਭਰੀ) – ਹਰ ਇਕ ਯਾਤਰੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਰਸਬਜ਼ ਧਰਤੀ ਮੋਹ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋਵਰਖਾ-ਰੁੱਤ, ਝੁਮਕੇ, ਦੂਜ, ਮੀਂਹ, ਅਸੀਸਾਂ ।
(i) ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ……. ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ।
(ii) ਤੀਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ………. ਨੂੰ ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(iii) ਨਿੱਕੀ-ਨਿੱਕੀ ਕਣੀ ਦਾ ………. ਵਰਸੇਂਦਾ ।
(iv) ਪੀਂਘ ਝੁਟੈਂਦੀ ਦੇ …………. ਲੈਣ ਹੁਲਾਰੇ ।
(v) ਕੁੜੀਆਂ ਪੇਕੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ …… ਦੇਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ।
(ii) ਤੀਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੂਜ ਨੂੰ ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(iii) ਨਿੱਕੀ-ਨਿੱਕੀ ਕਣੀ ਦਾ ਮੀਂਹ ਵਰਸੇਂਦਾ ।
(iv) ਪੀਂਘ ਝੂਟੌਦੀ ਦੇ ਝੁਮਕੇ ਲੈਣ ਹੁਲਾਰੇ ।
(v) ਕੁੜੀਆਂ ਪੇਕੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਸੀਸਾਂ ਦੇਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ –
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਵਰਖਾ – ………. – ……….
ਅਨੋਖਾ – ………. – ……….
ਅਖੰਡ – ………. – ……….
ਰਲ਼ ਕੇ – ………. – ……….
ਵਿਆਹ – ………. – ……….
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਵਰਖਾ – वर्षा – Rain
ਅਨੋਖਾ – अनोखा – Unique
ਅਖੰਡ – अखंड – Undividable
ਰਲ ਕੇ – मिल कर – Together
ਵਿਆਹ – विवाह – Marriage

IV. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਬਹੁਵਚਨ ਬਣਾਓ –
ਤਿਉਹਾਰ, ਮੁਟਿਆਰ, ਛੁਹਾਰ, ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀ, ਰੌਣਕ, ਪੰਜੇਬ ।
ਉੱਤਰ :
ਤਿਉਹਾਰ – ਤਿਉਹਾਰਾਂ
ਮੁਟਿਆਰ – ਮੁਟਿਆਰਾਂ
ਫੁਹਾਰ – ਛੁਹਾਰਾਂ
ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀ – ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ
ਰੌਣਕ – ਰੌਣਕਾਂ
ਪੰਜੇਬ – ਪੰਜੇਬਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋਰੀਜਾਂ, ਸੰਦਾਰਾ, ਰੋਨਕਾਂ, ਸਾਜਾ, ਮੈਹਦੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਅਸ਼ੁੱਧ – ਸ਼ੁੱਧ
ਰੀਜਾਂ – ਰੀਝਾਂ
ਸੰਦਾਰਾ – ਸੰਧਾਰਾ
ਰੋਨਕਾਂ – ਰੌਣਕਾਂ
ਸਾਜਾ – ਸਾਂਝਾਂ
ਮੈਹਦੀ – ਮਹਿੰਦੀ ।

V. ਅਧਿਆਪਕ ਲਈ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੋਰ ਗੀਤ ਲਿਖਾਓ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸਾਉਣ ਵੀਰ ‘ਕੱਠੀਆਂ ਕਰੇ,
ਭਾਦੋਂ ਚੰਦਰੀ ਵਿਛੋੜੇ ਪਾਵੇ ।
ਤੈਨੂੰ ਤੀਆਂ ‘ਤੇ ਲੈਣ ਨਾ ਆਇਆ,
ਬਹੁਤਿਆਂ ਭਰਾਵਾਂ ਵਾਲੀਏ ।

(ਅ) ਰਲ ਆਓ ਸਈਓ ਨੀ,
ਸੱਭੇ ਤੀਆਂ ਖੇਡਣ ਜਾਈਏ ।
ਹੁਣ ਆ ਗਿਆ ਸਾਵਣ ਨੀ,
ਪੀਂਘਾਂ ਪਿੱਪਲੀਂ ਜਾ ਕੇ ਪਾਈਏ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਲੂਸੀ ਹੋਈ-ਸੜੀ ਹੋਈ । ਸੰਧਾਰਾ-ਸਹੁਰੇ ਬੈਠੀ ਧੀ ਨੂੰ ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਮਾਪਿਆਂ ਵਲੋਂ ਭੇਜੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸੁਗਾਤ । ਅਹਿ-ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ । ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ-ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਸੰਧੂਰੀ-ਸੰਧੂਰੀ ਰੰਗ ਦਾ । ਪਹਿਨ ਪਚਰ ਕੇ-ਸੱਜ-ਫ਼ਬ ਕੇ । ਅਖੰਡ-ਅਟੁੱਟ, ਲਗਾਤਾਰ । ਪ੍ਰਵਾਹ-ਵਹਿਣ, ਧਾਰਾ । ਹੁਲਾਰੇgਟੇ । ਵਿਦਾ ਹੋਣਾ ਵਿਛੜਨਾ । ਮੌਲੀ ਹੋਈ-ਪੁੰਗਰੀ ਹੋਈ । ਸਰਸਬਜ਼-ਹਰੀ-ਭਰੀ । ਜਜ਼ਬਿਆਂ-ਭਾਵਾ ॥

ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ Summary

ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਇਕ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਭਰਿਆ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਸਾਉਣ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਆਰੰਭ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ “ਸਾਵਿਆ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ’ ਵੀ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਬਰਸਾਤ ਕਾਰਨ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਧਰਤੀ ਸਾਵੇ ਰੰਗ ਦਾ ਵੇਸ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਰ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬੜੀਆਂ ਰੀਝਾਂ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜੇਠ-ਹਾੜ੍ਹ ਦੀਆਂ ਧੁੱਪਾਂ ਕਾਰਨ ਸੜਦੀ-ਬਲਦੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਸਾਉਣ ਦੇ ਮੀਂਹ ਦੀਆਂ ਫੁਹਾਰਾਂ ਠੰਢਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਉਹ ਹਰੀ-ਭਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਤੀਆਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ।

ਤੀਆਂ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਆਹੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਰਾ ਸਹੁਰਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੀਆਂ ਮਨਾਉਣ ਸਮੇਂ ਵਿਛੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਫਿਰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਤਾਜਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਜੇ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਧੀ ਪੇਕੇ ਨਾ ਆ ਸਕੇ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਧਾਰਾ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੱਪੜੇ, ਗੁੜ, ਗੁਲਗੁਲੇ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਤੀਆਂ ਵਿਚ ਹਾਰ-ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਦੀ ਖ਼ਾਸ ਥਾਂ ਹੈ । ਤੀਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੂਜ ਨੂੰ ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਮਹਿੰਦੀ ਲਾ ਕੇ ਕੁੜੀਆਂ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿੰਗਾਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਬਾਂਹਵਾਂ ਭਰ-ਭਰ ਕੇ ਚੂੜੀਆਂ ਚੜਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਫਿਰ ਉਹ ਚਮਕਾ ਮਾਰਦੇ ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ, ਸੋਹਣੇ ਸਿਰ ਗੰਦਾ ਕੇ, ਸੱਗੀ ਫੁੱਲ, ਹਾਰ-ਹਮੇਲਾ, ਝੁਮਕੇ, ਛਾਪਾਂ-ਛੱਲੇ ਅਤੇ ਪੰਜੇਬਾਂ ਪਾ ਕੇ ਤੇ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੋ ਕੇ ਤੀਆਂ ਮਨਾਉਣ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਹਨ । ਤੀਆਂ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਉਹ ਖੂਬ ਅਜ਼ਾਦੀ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਤੀਆਂ ਵਿਚ ਗਿੱਧੇ ਦਾ ਖੂਬ ਰੰਗ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕੁੜੀਆਂ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਵਧ-ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲੀਆਂ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਬੋਲੀ ਟੁੱਟਣ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੋਲੀਆਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰੰਗ ਸਮਾਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਨੱਚਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਮੀਂਹ ਤੇ ਛਰਾਟਿਆਂ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ । ਉਹ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਨਿੱਕੀ ਨਿੱਕੀ ਕਣੀ ਦਾ ਮੀਂਹ ਵਰਸੇਂਦਾ, ਠੰਢੀਆਂ ਪੈਣ ਫੁਹਾਰਾਂ । ਨੱਚ ਲੈ ਮੋਰਨੀਏ, | ਪੰਜ ਪਤਾਸੇ ਵਾਰਾਂ ।

ਨੱਚ ਲੈ ਮੋਰਨੀਏ । ਗਿੱਧੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਣ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਹੀ ਆਨੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਕੁੜੀਆਂ ਇਕ-ਦੂਜੀ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਪੀਂਘਾਂ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ | ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਦੀਆਂ ਦੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਦੀ ਛਣਕਾਹਟ ਅਨੋਖਾ ਰੰਗ ਬੰਨ੍ਹਦੀ ਹੈ । ਅੰਤ ਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਦਾ ਹੋਣ ਦਾ ਦਿਨ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦਿਨ ਮੇਲੇ ਵਰਗੀ ਰੌਣਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਕ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਲਾੜਾ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਨੂੰ ਲਾੜੀ ਬਣਾ ਕੇ ਸਾਰੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਕਰ ਕੇ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕੁੜੀਆਂ ਮੂੰਹ ਨਾਲ ਵਾਜੇ ਵਜਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਠੀਕਰੀਆਂ ਦੀ ਸੋਟ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜੰਵ ਦੀ ਵਿਦਾਇਗੀ ਵੇਲੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਇਕ ਟੋਲੀ ਜੰਝ ਖੋਂਹਦੀ ਹੈ । ਡੋਲਾ ਖੋਹਣਾ ਜਾਂ ਲੁੱਟ ਮਚਾਉਣੀ ਤੀਆਂ ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਰਸਮ ਹੈ ।

ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਕੁੜੀਆਂ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪੇਕੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਅਸੀਸਾਂ ਦਿੰਦੀਆਂ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ । ‘ਸੁੱਖ ਵਸਦੀ ਬਾਬਾ ਜੀ ਥੋਡੀ ਨਗਰੀ, ਜੀ ਸੁਖ ਵਸਦੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਤੀਆਂ ਦਾ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਹਰ ਸਾਲ ਹਾਸੇ-ਖੇੜੇ ਵੰਡਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ ਕਾਰਨ ਮੌਲੀ ਹੋਈ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਛਲਕਦੇ ਭਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿਚ ਆਪਸੀ ਪਿਆਰ ਤੇ ਸਾਂਝਾਂ ਹੋਰ ਪੱਕੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 10 ਰੁੱਤ-ਚੱਕਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 10 ਰੁੱਤ-ਚੱਕਰ

I. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਠੰਢ ‘ਚ ਦੁਨੀਆ ਕੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਠੁਰ-ਠੁਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪਤਝੜ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖਾਂ ‘ਤੇ ਕੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੱਤੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬਸੰਤੀ ਰੁੱਤ ਬਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀ ਖਿੜਾਉਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਫੁੱਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬੱਦਲ ਛਾਏ ਹੋਣ ਤਾਂ ਕਿਹੜਾ ਪੰਛੀ ਮਸਤੀ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮੋਰ ।

II. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਰੁੱਤਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਇਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਰਦੀ, ਪਤਝੜ, ਬਸੰਤ, ਗਰਮੀ ਤੇ ਬਰਸਾਤ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਆਲਾ-ਦੁਆਲਾ ਕਿਵੇਂ ਬਦਲਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਫੁੱਲ ਖਿੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਹਿਕਾਂ ਭਰੀ ਮਿੱਠੀਮਿੱਠੀ ਹਵਾ ਰੁਮਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਰੁੱਤਾਂ ਕਿਵੇਂ ਬਦਲਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਧਰਤੀ ਦੇ ਸੂਰਜ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਣ ਨਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਕਠਿਨਾਈਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਵਿਚ ਪਿੰਡਾ ਲੂਹਣ ਵਾਲੀ ਧੁੱਪ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਛੱਪੜਾਂ ਟੋਭਿਆਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ ਆਉਣ ‘ਤੇ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਅਸਮਾਨ ਉੱਤੇ ਬੱਦਲ ਛਾਏ ਦੇਖ ਕੇ ਮੋਰ ਖੰਭ ਫੈਲਾ ਕੇ ਪੈਲਾਂ ਪਾਉਣ ਲਗਦੇ ਹਨ ਤੇ ਛਮ-ਛਮ ਕਰਦੀ ਵਰਖਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ
ਮਿੱਠੀ-ਮਿੱਠੀ …………….
………………….. ਭਰ ਜਾਏ ।
ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਫਿਰ ……. ਆਵੇ,
ਧੁੱਪ ਨਾਲ ਪਿੰਡਾ ਲੂਹੀ …….
ਹਰ ਇੱਕ ………. ਵਿੱਚੋਂ,
ਕੁੱਲ ਪਾਣੀ ਸੁੱਕ ……….
ਉੱਤਰ :
ਮਿੱਠੀ-ਮਿੱਠੀ ਹਵਾ ਰੁਮਕਦੀ
ਮਹਿਕ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਏ ।
ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਫਿਰ ਗਰਮੀ ਆਵੇ,
ਧੁੱਪ ਨਾਲ ਪਿੰਡਾ ਲੁਹੀ ਜਾਵੇ ।
ਹਰ ਇੱਕ ਛੱਪੜ ਟੋਭੇ ਵਿੱਚੋਂ,
ਕੁੱਲ ਪਾਣੀ ਸੁੱਕ ਜਾਵੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦ ਪੜ੍ਹੋ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੈ ਦੇਖੋ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਸ਼ਬਦ ਆਪਣੇ ਕੋਲੋਂ ਲਿਖ ਕੇ ਲੈ ਨਾਲ ਲੈ ਜੋੜੋ-
ਜਾਏ – ਰਚਾਏ
ਕੋਰਾ – ………..
ਆਉਂਦੀ – ………..
ਛਾਏ – ………..
ਭੱਦੀ – ………..
ਸਰਦੀ – ………..
ਉੱਤਰ :
ਜਾਏ – ਰਚਾਏ
ਕੋਰਾ – ਭੋਰਾ
ਆਉਂਦੀ – ਭਾਉਂਦੀ
ਛਾਏ – ਪਾਏ
ਭੱਦੀ – ਸੌਂਦੀ
ਸਰਦੀ – ਮਰਦੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਚਿੱਟੀ – ……….. – …………..
ਸਰਦੀ ਦੀ ਰੁੱਤ – ……….. – …………..
ਹਵਾ – ……….. – …………..
ਖੰਭ – ……….. – …………..
ਮਹਿਕ – ……….. – …………..
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਚਿੱਟੀ – सफेद – White
ਸਰਦੀ ਦੀ ਰੁੱਤ – शीत ॠतु -Winter
ਹਵਾ – वायु – Wind
ਖੰਭ – पंख – Wing
ਮਹਿਕ – सुगन्ध – Fragrance

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਰੁੱਤ-ਚੱਕਰ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਸਤਰਾਂ ਜ਼ਬਾਨੀ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਮੁੜ ਕੇ ਰੁੱਤ ਬਸੰਤੀ ਆਉਂਦੀ,
ਬਾਗਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਫੁੱਲ ਖਿੜਾਉਂਦੀ ।
ਮਿੱਠੀ-ਮਿੱਠੀ ਹਵਾ ਰੁਮਕਦੀ,
ਮਹਿਕ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਏ ।

III. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਿਪਰੀਤ ਅਰਥ ਲਿਖੋ-
ਗਰਮੀ, ਪਤਝੜ, ਮਿੱਠੀ, ਧੁੱਪ, ਵਰਖਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਗਰਮੀ – ਸਰਦੀ
ਪਤਝੜ – ਬਸੰਤ
ਮਿੱਠੀ – ਕੌੜੀ
पॅप – ਛਾਂ
ਵੇਰਖਾ – ਔੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪਾਠ ਵਿਚ ਆਏ ਰੁੱਤਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਦੀ, ਪਤਝੜ, ਬਸੰਤ, ਗਰਮੀ, ਬਰਸਾਤ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਖੇਲ਼-ਖੇਡ । ਕੱਕਰ, ਕੋਰਾ-ਠੰਢ ਕਾਰਨ ਹਵਾ ਦੀ ਨਮੀ ਦਾ ਘਾਹ ਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਉੱਤੇ ਜੰਮ ਜਾਣਾ । ਭੋਰਾ-ਭੋਰਾ-ਥੋੜੀ-ਥੋੜੀ । ਰੁਮਕਦੀ-ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਚਲਦੀ । ਅੰਤਾਂ ਦੀ-ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ । ਲੂਹੀ-ਸਾੜੀ । ਭੱਦੀ-ਭੱਦੀ-ਘੁੰਮਦੀ-ਘੁੰਮਦੀ ।

ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ

(ੳ) ਇੱਕ ਰੁੱਤ ਆਏ ਇੱਕ ਰੁੱਤ ਜਾਏ,
ਖੇਲ ਇਹ ਸਾਰਾ ਕੌਣ ਰਚਾਏ ॥
ਪੈਂਦੀ ਰਹੇ ਕਹਿਰ ਦੀ ਸਰਦੀ,
ਠੰਢ ਚ ਦੁਨੀਆਂ ਠੁਰ-ਠੁਰ ਕਰਦੀ ।
ਉੱਚੇ ਪਰਬਤ ਦੀ ਹਰ ਚੋਟੀ,
ਚਿੱਟੀ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢਕ ਜਾਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਰੁੱਤ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਕ ਰੁੱਤ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਰਥਾਤ ਰੁੱਤਾਂ ਦੇ ਬਦਲਣ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਲਗਾਤਾਰ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਮਨ ਵਿਚ ਖ਼ਿਆਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਰੀ ਖੇਡ ਕਿਸ ਨੇ ਰਚਾਈ ਹੋਈ ਹੈ ? ਜਦੋਂ ਕਹਿਰ ਦੀ ਸਰਦੀ ਪੈਣ ਲਗਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਠੰਢ ਵਿਚ ਠੁਰ-ਠੁਰ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।ਠੰਢ ਉਤਰਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ । ਇਸ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਪਹਾੜਾਂ ਦੀ ਹਰ ਇਕ ਚੋਟੀ ਚਿੱਟੀ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢੱਕੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

(ਅ) ਬੜਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਕੱਕਰ, ਕੋਰਾ,
ਰੁੱਤ ਬਦਲਦੀ ਭੋਰਾ-ਭੋਰਾ ।
ਪਤਝੜ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖਾਂ ਉੱਤੋਂ,
ਹਰ ਪੱਤਾ ਸੁੱਕੇ, ਝੜ ਜਾਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਦੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਵਿਚ ਇੰਨੀ ਠੰਢ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹਵਾ ਵਿਚ ਨਮੀ ਦੇ ਕਣ ਜੰਮ ਕੇ ਕੱਕਰ ਤੇ ਕੌਰੇ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਕੇ ਵਦੇ ਹਨ । ਫਿਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਰੁੱਤ ਬਦਲਦੀ ਹੈ । ਪਤਝੜ ਦੀ ਰੁੱਤ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਉਤਲਾ ਹਰ ਪੱਤਾ ਸੁੱਕ-ਸੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਗੁੰਡ-ਮੁੰਡ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

(ੲ) ਮੁੜ ਕੇ ਰੁੱਤ ਬਸੰਤੀ ਆਉਂਦੀ,
ਬਾਗਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲ ਖਿੜਾਉਂਦੀ ।
ਮਿੱਠੀ-ਮਿੱਠੀ ਹਵਾ ਰੁਮਕਦੀ,
ਮਹਿਕ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਪਤਝੜ ਦੀ ਰੁੱਤ ਪਿੱਛੋਂ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਬਾਗਾਂ ਵਿਚ ਫੁੱਲ ਖਿੜਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਨਾਲ ਹੀ ਮਿੱਠੀ-ਮਿੱਠੀ ਰੁਮਕਦੀ ਹਵਾ ਮਹਿਕ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

(ਸ) ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਫਿਰ ਗਰਮੀ ਆਵੇ,
ਧੁੱਪ ਨਾਲ ਪਿੰਡਾ ਲੁਹੀ ਜਾਵੇ ।
ਹਰ ਇੱਕ ਛੱਪੜ, ਟੋਭੇ ਵਿੱਚੋਂ,
ਕੁੱਲ ਪਾਣੀ ਸੁੱਕ ਜਾਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦੇ ਬੀਤਣ ਮਗਰੋਂ ਕਹਿਰ ਦੀ ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਿੰਡੇ ਨੂੰ ਲਹਣ ਵਾਲੀ ਗਰਮ ਯੁੱਪ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਰੁੱਤ ਵਿਚ ਹਰ ਇਕ ਛੱਪੜ-ਟੋਭੇ ਦਾ ਸਾਰਾ ਪਾਣੀ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ

(ਹ) ਅਹੁ ਦੇਖੋ ਹੁਣ ਬੱਦਲ ਛਾਏ,
ਮੋਰਾਂ ਨੇ ਹਨ ਖੰਭ ਫੈਲਾਏ ।
ਛਮ-ਛਮ ਕਰਦੀ ਵਰਖਾ ਆਈ,
ਧਰਤੀ ਸਾਡੀ ਡੁੱਦੀ-ਛਿੰਦੀ,
ਸੂਰਜ ਦੁਆਲੇ ਚੱਕਰ ਲਾਉਂਦੀ,
ਘੁੰਮਦੀ ਜਾਏ, ਘੁੰਮਦੀ ਜਾਏ,
ਨਾਲੇ ਰੁੱਤਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਾਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਪਿੱਛੋਂ ਦੇਖੋ ਅਸਮਾਨ ਵਿਚ ਬੱਦਲ ਛਾ ਗਏ ਹਨ ਤੇ ਮੋਰਾਂ ਨੇ ਖੰਭ ਫੈਲਾ ਕੇ ਪੈਲਾਂ ਪਾਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ । ਛਮ-ਛਮ ਕਰਦੀ ਵਰਖਾ ਦੀ ਰੁੱਤ ਆ ਗਈ ਹੈ । ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਸੂਰਜ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਉਹ ਘੁੰਮਦੀ-ਘੁੰਮਦੀ ਰੁੱਤਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class English Book Solutions Poem 3 An Earthquake Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 English Poem 3 An Earthquake

Activity 1.

Look up the following words/phrases in a dictionary. You should seek the following information about the words and put them in your WORDS notebook.
1. Meaning of the word as used in the poem (adjective/noun/verb. etc).
2. Pronunciation (The teacher may refer to the dictionary or the mobile phone for correct pronunciation
3. Spellings

trembling	confirmed	crashing down	stood tall	fragmented
crawls	rubble	debris	cosy	tombs

Vocabulary Expansion

Activity 2.

Write five pairs of rhyming words from the poem.

1. awake-shake
2. fake-quake
3. tall-crawl
4. debris-trees
5. found-ground
6. shake-fake
7. down-town

Activity 3.

Have you ever experienced an earthquake? It may result in a disaster if the earthquake is big. There are two types of disasters-natural and man-made. Study the image below.

Look at the picture and make a list of all the natural as well as man-made disasters.

Natural Disasters — Man-made Disasters

1. Cyclones — Terrorism
2. Drought — Bomb explosion
3. Landslides — Industrial incidents
4. Earthquakes — Pollution
5. Floods — Epidemics
6. Famine — War

Learning to Read and Comprehend

Activity 4.

Answer the following questions.

Question 1.
What is the poem about ?
कविता किसके बारे में है ?
Answer:
The poem is about an earthquake and disaster caused by it.

Question 2.
What happened as the poet lay awake ?
‘जिस समय कवि जाग कर लेटा हुआ था उस समय क्या हुआ ?
Answer:
His bed began to shake as there was an earthquake.

Question 3.
How did the poet come to know about the earthquake ?
कवि को भूकम्प का पता कैसे चला ?
Answer:
The trembling fan told him about the earthquake.

Question 4.
What confirmed the poet’s fear about the quake ?
भूकम्प के बारे में कवि के भ्रम की पुष्टि किस बात ने की ?
Answer:
The trembling fan confirmed his fear about the quake.

Question 5.
What happened after the quake ? Make a list.
भूचाल/भूकम्प के बाद क्या हुआ ? एक सूची बनाइए।
Answer:
(a) The houses crashed down.
(b) Houses, roads, parks-everything broke into pieces.
(c) There were heaps of debris on the ground.
(d) People came out of their homes crying.

Read and Understand

Activity 5

Explain the meaning of the following lines from the poem.

Question 1.
Kissing and talking to the ground.
Answer:
Everything lay flat on the ground.

Question 2.
Some of which have now become tombs.
Answer:
Some of them were now changed into tall heaps of debris.

Learning Language Prepositions

Read the following sentences.

1. Your pencils are in the box.
2. The woman sat on the bench.
3. The helicopter flew over the house.
4. The earthquake changed the houses into debris.
5. Simran felt the earth shaking beneath her feet.
इन वक्यो में in, on,over,into and beneath आदि शब्द दो nouns के बीच सम्बन्ध बताते है| इन्हें prepositions कहा जाता है।
इस प्रकार prepositions :
(a) nouns/pronouns का सम्बन्ध वाक्य में अन्य शब्दों से जोड़ती हैं।
(b) के बाद वाक्य में object का काम करने वाला कोई noun होता है।

Activity 6.

Choose suitable prepositions from the box to fill in the given blanks. The first one is done for you.

on	to	by	from	in front of
with	at	into	behind	for

1. There are trees in front of our house.
2. Look ………….. the blackboard.
3. Keep the bags ……………. the table.
4. The boy is looking ……………. an answer.
5. We went ……………. bus to Amritsar.
6. He travelled with me ………… Chandigarh to Patiala.
7. The girl stood …………….. the bench.
8. Look …………….. the bags for our papers.
9. Go …………… Sameer to the market.
10. Run …………….. call the man.

Answer:
2. at,
3. on
4. for
5. by
6. from
7. on
8. into
9. with
10. behind.

Activity 7.

Using the words followed by preposition, make sentences of your own. The first one is done for you.

interfere with	fit for	confident of	sorry for	mix with
make fun of	prays at	acted upon	bent on	superior to

1. I do not let my music lessons interfere with my studies.
2. This water in not fit for drinking.
3. I am confident of my success.
4. I am sorry for this mistake.
5. Don’t mix with bad boys.
6. Never make fun of the poor.
7. She prays at home these days.
8. He acted upon his father’s advice.
9. The boy is bent on making a mischief.
10. Your box is superior to mine.

Activity 8.

Practise the following poem with your partner.

Mynah
In a cold month
Under the cloudy sky
Near the dark forest
Beside the rumbling river
On the sandy bank
Under the green tree
Sat a twittering mynah. — Vandana Lunyal

Learning to Listen Dictation

Activity 9.

Listen to your teacher regarding an earthquake scene and fill in the blanks.

1. The ………………….. is creaking and rattling.
2. Books are ……………….. from the bookcase.
3. ………….. are swinging.
4. The bookcase …………………. on the floor.
5. The …………………. are rattling.
6. There are …………….. outside.
7. A car alarm ……………
8. Dogs are …………………..
9. A baby is ……………
10. …………….. are shouting.
11. The ……………… is making temple bells ring.
12. There are ………………. sounds from bricks falling to the ground.
13. Trees ………………….. are swaying.
14. Drop, take cover and …………………. on to an object.
15. Stay in the Drop, ………………… and Hold On position under your desk.

Answer:
1. building
2. falling
3. Fans
4. falls
5. windows
6. noises
7. sounds
8. barking
9. crying
10. People
11. shaking
12. crashing
13. outside
14. hold
15. Cover.

Learning to Speak (Pairwork)

Activity 10.

You have read a newspaper report on the Tsunami warning issued for Kanyakumari. Tell your partner about what you have read. Your partner will ask you questions on Tsunami. The given image will help you to understand what a Tsunami is.

Answer:
Manav : Ankit, do you know there is a Tsunami warning for Kanyakumari in the today’s paper ?
Ankit : Oh, no ! when is it expected ? What is Tsunami ?
Manav : It is expected any time between 10 a.m. to 12 a.m. today. A Tsunami is a huge sea wave rising about 25 feet high from the sea level. It is very dangerous as it brings a lot of death and destruction with it.
Ankit : How does it originate ?
Manav : It originates due to an earthquake in the sea-surface. Volcanic erruption under the sea also gives birth to a Tsunami.
Ankit : Are there any precautionary measures ?
Manav : People have been warned to go to land from the seashore. Fishermen have been warned against the danger. They are asked not to go for fishing for the day.
Ankit : What happens during Tsunami ?
Manav : It hits the sea-coast and washes away everything that comes in its way. It runs at a very high speed. Buildings crash down, electric poles and big trees are uprooted. Communication system is damaged. People and cattle near the sea-coast are washed
off. Nothing survives.

Learning to Write (Group work)

Activity 11.

India and the whole world suffered an attack of novel coronavirus due to which everyone had to stay at home. It was done to stay away from other people who might be infected with the virus. It is called ‘SOCIAL DISTANCING’. Make a list of Do’s and Don’ts that the Government and the TV channels were telling us.’

Do’s	Don’ts
1. Wash your hands for 20 seconds regularly many times a day. 2. Stay at home. 3. Cover your mouth and nose with a mask. 4. Keep social distancing. 5. Sanitise your hands if you touch something.	1. Don’t touch your mouth and nose time and again. 2. Never go out without a mask. 3. Don’t move on road without any purpose. 4. Don’t spit in the open. 5. Never use a used mask/mask used by anybody.

Learning to Use Language

Activity 12.

Study the following table and the picture. Take hints from the picture and write 5 points on how you saved yourself and your friend when an earthquake came when you were having lunch during your school break.

Your Location	Do	Don’t
Indoors	drop, take cover under a strong table or desk and hold on. stand near the inner wall or sit by strong furniture and cover your head and neck with your arms.	stay close to windows, fire places, appliances such as the fridge or TV. stay close to cupboards or furniture or any other object that may topple or fall.
Outdoors	stay in an open area, away from any walls or trees.	stay close to any walls or trees, electric poles, power lines, street lights, etc.

Answer:
Last year in the month of April, my friend and I were sitting alone in our classroom. It was break time and we were having lunch. Suddenly, I saw the fan in our class shaking. I realized it was an earthquake. We got scared. We heard children screaming. I quickly dropped myself down and took cover under a strong table. My friend tried to peep out of a window.

I asked my friend not to do this and cover his head and neck with his arms. Then we crawled out of the door. Now we came in the open. We kept ourselves away from the school walls and trees. But there was a power-pole near us. To avoid it we crawled to a place nothing heavy or dangerous near us. Soon the quake was over. We thanked God that we were safe.

Comprehension Of Stanzas

Read the following stanzas carefully and answer the questions that follow each :

(1) As I lay wide awake
My beds began to shake.
Was my fear real or fake ?
The trembling fan confirmed the quake.
The houses came crashing down
“Oh my God !” cried the whole town!

1. Name the poem and the poet.
कविता और कवि का नाम बताओ।

2. What confirmed that there was an earthquake?
भूचाल आने की पुष्टि किसने की ?

3. What happened to the houses?
मकानों को क्या हुआ?
Answers
1. The name of the poem is ‘An Earthquake and that of the poet is Vandana Lunyal.
2. The trembling fan confirmed that there was an earthquake.
3. The houses crashed down.

(2) A moment ago, the town stood tall
Now fragmented, on the ground, it crawls.
Turned to rubble, Changed into debris
Houses, roads, parks and trees.
Everywhere, everything is found
Kissing and talking to the ground.
People out of their cosy homes
Some of which have now become tombs.

1. What has changed the scene of the town? How does it look now?
शहर का दृश्य किसने बदल दिया है ? अब शहर कैसा लगता है?

2. What has happened to the cosy houses?
शहर के आरामदायक घरों को क्या हुआ है ?

3. What is the central idea of the poem?
कविता का केंद्रीय भाव क्या है ?
Answers
1. An earthquake has changed the scene of the town. The town that stood tall is lying in broken pieces on the ground.
2. The cosy houses of the people become tombs of debris.
3. The poem is based on the idea that an earthquake brings death and disaster with it. Tall buildings, roads and poles get badly cracked and turn into pieces. There are heaps of debris all around. Cries of people render every heart.

Word Meanings

An Earthquake Summary in Hindi

यह कविता एक भूकम्प और उससे होने वाले विनाश के बारे में है। कवि जाग गया था और अपने बिस्तर पर लेटा हुआ था। अचानक उसका पलंग हिलने लगा। उसके मन में भूचाल का डर पैदा हुआ। उसी समय उसका पंखा कांपने लगा और कवि जान गया कि यह वास्तव में ही भूचाल है।

सारे शहर में हाहाकार मच गया। लोग चीखते हुए अपने घरों से बाहर आ गये। ऊंचे-ऊंचे मकान नीचे आ गिरे। सड़कों, वृक्षों आदि के टुकड़े हो गए। सब कुछ सपाट हो गया। ऐसे लगता था कि पूरा शहर धरती पर लेट गया है। जगह-जगह मलबे के ऊँचे-ऊँचे ढेर लग गए। इस प्रकार भूचाल ने एक विनाशकारी दृश्य प्रस्तुत किया ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 19 ਭਾਰਤ ਦਾ ਲਾਲ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 19 ਭਾਰਤ ਦਾ ਲਾਲ

I. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਅੱਗੇ ਸਹੀ (✓) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਓ :

(i) ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਚ ਇਸਤਰੀ-ਪਾਤਰ ਦਾ ਕੀ ਨਾਮ ਹੈ ?
(ਉ) ਬਲਬੀਰ ਕੌਰ
(ਅ) ਰਣਬੀਰ ਕੌਰ
(ਇ) ਰਣਧੀਰ ਕੌਰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਰਣਬੀਰ ਕੌਰ ✓

(ii) ਇਕਾਂਗੀ ਵਾਲੀ ਘਟਨਾ ਕਿਸ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਦਿਨ ਵਾਲੀ ਹੈ ?
(ਉ) 26 ਜਨਵਰੀ
(ਅ) 15 ਅਗਸਤ
(ਈ) 2 ਅਕਤੂਬਰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) 26 ਜਨਵਰੀ ✓

(iii) ਮਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੱਚਿਆਂ ਕੋਲ ਕੌਣ ਆ ਗਿਆ ਸੀ ?
(ਉ) ਚਾਚਾ ।
(ਅ) ਤਾਇਆ
(ਇ) ਮਾਮਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਮਾਮਾ । ✓

(iv) ਕੀ ਮਾਮਾ ਅਸਲ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਮਾਮਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਹਾਂ ।
(ਅ) ਨਹੀਂ ।
(ਈ) ਸਕਾ ਮਾਮਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਨਹੀਂ । ✓

(v) ਮਾਮੇ ਦੇ ਭੇਸ ਵਿਚ ਆਏ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਖੁਦ ਨੂੰ ਕਿਸ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਆਇਆ ਦੱਸਿਆ ?
(ਉ) ਸਿੰਘਾਪੁਰ
(ਅ) ਮਲਾਇਆ
(ਇ) ਅਫ਼ਰੀਕਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਮਲਾਇਆ ✓

II. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖ਼ਾਲੀ ਸਥਾਨ ਭਰੋ : ਜ਼ੋਰ-ਜ਼ੋਰ, ਕਸ਼ਮੀਰ, ਅਫ਼ਰੀਕਾ, ਬਾਲਕ, ਡਰ ।
(i) ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ……………… ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ।
(ii) ਸਾਡੇ ਮਾਮਾ ਜੀ ਤਾਂ ……………… ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
(iii) ਸੂਬੇਦਾਰ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ……………. ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ।
(iv) ਦਰਵਾਜ਼ਾ ……………… ਨਾਲ ਖੜਕਦਾ ਹੈ ।
(v) ਤੂੰ ਬਹੁਤ ਸਿਆਣਾ ……………… ਹੈਂ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਡਰ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ।
(ii) ਸਾਡੇ ਮਾਮਾ ਜੀ ਤਾਂ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
(iii) ਸੁਬੇਦਾਰ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ।
(iv) ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਜ਼ੋਰ-ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਖੜਕਦਾ ਹੈ ।
(v) ਤੂੰ ਬਹੁਤ ਸਿਆਣਾ ਬਾਲਕ ਹੈਂ।

III. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋ :
ਜਸ਼ਨ, ਸਟੇਸ਼ਨ, ਹੋਣਹਾਰ, ਨਕਦੀ, ਵੀਰ-ਚੱਕਰ, ਕਸ਼ਟ ।
ਉੱਤਰ :
1.ਜਸ਼ਨ (ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਸਮਾਗਮ) – ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਜੇਤੂ ਧਿਰ ਖੂਬ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾ ਰਹੀ ਸੀ ।
2. ਸਟੇਸ਼ਨ (ਰੁਕਣ ਜਾਂ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਣ ਦੀ ਥਾਂ) – ਗੱਡੀ ਜਲੰਧਰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਚਲ ਪਈ ਹੈ।
3. ਹੋਣਹਾਰ (ਤਰੱਕੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ) – ਇਹ ਬੱਚਾ ਬੜਾ ਹੋਣਹਾਰ ਜਾਪਦਾ ਹੈ । ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਵਿਚ ਹੀ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੰਬਰ ਲੈਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
4. ਨਕਦੀ (ਸਿੱਕੇ ਤੇ ਨੋਟਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮੁਦਰਾ) – ਮੈਂ 50,000 ਰੁਪਏ ਨਕਦ ਦੇ ਕੇ ਇਹ ਮੱਝ ਖ਼ਰੀਦੀ ਸੀ ।
5. ਵੀਰ-ਚੱਕਰ (ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਨੂੰ ਬਹਾਦਰੀ ਬਦਲੇ ਮਿਲਣ ਵਾਲਾ ਕੌਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ) – 26 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਦੋ ਬਹਾਦਰ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀਰ-ਚੱਕਰ ਦੇ ਕੇ ਸਨਮਾਨਿਆ ਗਿਆ ।
6. ਕਸ਼ਟ (ਦੁੱਖ-ਦੇਸ਼) – ਭਗਤਾਂ ਨੇ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਕਸ਼ਟ ਸਹੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਸੀ ? ਉਹ ਕਿਸ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਂ ਸੂਬੇਦਾਰ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਸੀ । ਉਹ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਮਾਮੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਆਏ ਚੋਰ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੇ ਬਹੁਤ ਚਲਾਕੀ ਨਾਲ ਚੋਰ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਵਿਚ ਵਾੜ ਕੇ ਬਾਹਰੋਂ ਕੁੰਡਾ ਲਾ ਦਿੱਤਾ । ਫੇਰ ਉਸ ਨੇ ਬਾਣੇ ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੋਰ ਨੇ ਰੋਸ਼ਨਦਾਨ ਦਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਤੋੜ ਕੇ ਨੱਸਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ । ਪਰ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੇ ਏਅਰ-ਰੀਨ ਚਲਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਹੀ ਰਹਿਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਏਨੇ ਵਿਚ ਪੁਲਿਸ ਆ ਗਈ ਤੇ ਚੋਰ ਫੜਿਆ ਗਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ.4.
ਰਣਬੀਰ ਨੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੂੰ “ਸ਼ੇਰ ਪੁੱਤਰ’ ਕਿਉਂ ਕਿਹਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੇ ਬਹਾਦਰੀ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਚੋਰ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਵਿਚ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਫੇਰ ਉਸ ਨੇ ਹੌਸਲੇ ਨਾਲ ਪੁਲਿਸ ਬੁਲਵਾ ਲਈ । ਜਦੋਂ ਚੋਰ ਰੋਸ਼ਨਦਾਨ ਵਿਚੋਂ ਭੱਜ ਕੇ ਨਿਕਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗਾ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਏਅਰ-ਰੀਨ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਾ ਨਿਕਲਣ ਦਿੱਤਾ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਰਣਬੀਰ ਨੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ‘ਸ਼ੇਰ-ਪੁੱਤਰ’ ਕਿਹਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਾਰੇ ਕੀ ਕਿਹਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਬਾਣੇਦਾਰ ਨੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਨਾਮੀ ਚੋਰ ਫੜਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਦਲੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜ ਸੌ ਰੁਪਏ ਇਨਾਮ ਮਿਲੇਗਾ : ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਰਣਬੀਰ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਭਾਗਾਂਵਾਲੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਘਰ ਬਹਾਦਰ ਪੁੱਤਰ ਜੰਮਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਨਾਂ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰੇਗਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਬਾਰੇ ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਸਤਰਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸ਼ਹੀਦ ਸੂਬੇਦਾਰ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ । ਉਸਦੀ ਭੈਣ ਦਾ ਨਾਂ ਨਿਰਮਲ ਹੈ । ਉਹ ਬੜਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਤੇ ਦਲੇਰ ਲੜਕਾ ਹੈ । ਉਹ ਮਾਮੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਘਰ ਆਏ ਚੋਰ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਸਮਝ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਗੱਲਾਂ ਵਿਚ ਲਾ ਕੇ ਕਮਰੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਏਅਰ ਗੰਨ ਦਾ ਫਾਇਰ ਕਰ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਡਰਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਅੰਤ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਕੋਲ ਫੜਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਬਾਣੇਦਾਰ ਉਸਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸਨੂੰ ਇਨਾਮ ਦੁਆਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਵੀ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਨਕਸ਼ਾ – …………. – ………….
ਸੁਗਾਤ – …………. – ………….
ਜ਼ੇਵਰ – …………. – ………….
ਫੁੱਲ – …………. – ………….
ਚਾਹ – …………. – ………….
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਨਕਸ਼ਾ – मानचित्र – Map
ਸੁਗਾਤ – पुरस्कार – Gift
ਜ਼ੇਵਰ – अभूषण – Ornaments
ਫੁੱਲ – फूल – Flower
ਚਾਹ – चाय – Tea

IV. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ-ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ :
(i) ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਪੰਦਰਾਂ ਕੁ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ
(ii) ਗਲੀ ਸੁੰਨ-ਮਸੁੰਨੀ ਪਈ ਸੀ ।
(iii) ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨੋਟ ਵਿਖਾਏ ।
(iv) ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹਾ ਸਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(v) ਮੇਰਾ ਭਾਣਜਾ ਬਹੁਤ ਹੋਣਹਾਰ ਲੜਕਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਪੰਦਰਾਂ ਕੁ !
(ii) ਸੁੰਨ-ਮਸੁੰਨੀ ।
(iii) ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ।
(iv) ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹਾ ।
(v) ਬਹੁਤ ਹੋਣਹਾਰ ।

V. ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਤੁਸੀਂ ਭਾਰਤ ਦਾ ਲਾਲ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਚੋਂ ਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ ? ਅਚਾਨਕ ਆਈ ਬਿਪਤਾ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਉਸ ਦਾ ਸਾਮਣਾ ਕਰਨਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਸ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਚੋਂ ਅਸੀਂ ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਚਾਨਕ ਆਂਈ ਬਿਪਤਾਂ ਦਾ ਬਹਾਦਰੀ ਤੇ ਮਨ ਦੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਨਾਲ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਸਾਨੂੰ ਨਾ ਘਬਰਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਡਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਹੌਸਲੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਂਤ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤ ਪੈਦਾ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਕੋਈ ਹੱਲ ਨਿਕਲ ਸਕੇ । ਮੌਕਾ ਮਿਲਣ ਉੱਤੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਵੀ ਬੁਲਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ-ਅਸਰ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ, ਰੋਅਬਦਾਰ । ਗੰਭੀਰ-ਜਿਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਤੇ ਕੋਈ ਹਾਵ-ਭਾਵ ਨਾ ਹੋਵੇ । ਆਦਰ-ਸਤਿਕਾਰ (ਜਸ਼ਨ-ਮੌਜ-ਮੇਲਾ । ਡਰਪੋਕਡਰ ਜਾਣ ਵਾਲਾ । ਓਦਣ-ਉਸ ਦਿਨ 1 ਸਟੋਰ-ਸਮਾਨ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਕਮਰਾ । ਅੰਗੀਠੀ ਪੋਸ਼-ਅੰਗੀਠੀ ਉੱਤੇ ਪਾਇਆ ਕੱਪੜਾ । ਫੁਰਤੀ-ਚੁਸਤੀ ! ਸੁਗਾਤ-ਤੋਹਫ਼ਾ । ਖ਼ੁਦ-ਆਪ ॥ ਸਰੀਫ ਲਿਆਓ-ਆਓ । ਸਹਿਮਿਆ-ਡਰਿਆ । ਹਵਾਲਾਤ-ਥਾਣੇ ਵਿਚ ਬਣੀ ਜੇਲ । ਮਹਿਮਾਨ-ਪਾਹੁਣਾ । ਦਲੇਰ-ਹੌਸਲੇ ਵਾਲਾ । ਖੁਸ਼-ਕਿਸਮਤ-ਚੰਗੀ ਕਿਸਮਤ ਵਾਲਾ । ਖ਼ਾਨਦਾਨ-ਟੱਬਰ । ਪਾਜੀ-ਕਮੀਨਾ, ਨੀਚ । ਕਸ਼ਟ-ਦੁੱਖ ।

ਭਾਰਤ ਦਾ ਲਾਲ Summary

ਭਾਰਤ ਦਾ ਲਾਲ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਪਰਦਾ ਉੱਠਣ ਸਮੇਂ ਪੈਂਤੀ ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਇਕ ਗੰਭੀਰ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਇਸਤਰੀ ਰਣਬੀਰ ਅੰਗੀਠੀ ਉੱਪਰ ਪਈ ਫੋਟੋ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਫ਼ੈਦ ਦੁਪੱਟੇ ਨਾਲ ਪੂੰਝ ਕੇ ਆਦਰ ਨਾਲ ਰੱਖਦੀ ਹੈ । ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ 15 ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਹੈ ਤੇ ਧੀ ਨਿਰਮਲ ਸੱਤਾਂ ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਦੀ । ਦੋਵੇਂ ਫੋਟੋ ਅੱਗੇ ਸਿਰ ਚੁਕਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਫੋਟੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਪ ਸੂਬੇਦਾਰ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ।

ਹਣਬੀਰ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਧੂਫ਼ ਧੁਖਾਉਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਉਹ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਹਾਰ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਾਲੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕ ਆਉਂਦੀ ਹੈ । ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਘਰ ਦਾ ਕੁੰਡਾ ਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਲੋਕ 26 ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਦੇਖਣ ਗਏ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਗਲੀ ਖਾਲੀ ਪਈ ਸੀ । ਨਿਰਮਲ ਵੀ ਝਾਕੀਆਂ ਦੇਖਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਰਣਬੀਰ ਦੇ ਜਾਣ ਮਗਰੋਂ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨਿਰਮਲ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਚੋਰ ਆਇਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਬੰਦੂਕ ਨਾਲ ਉਡਾ ਦੇਵੇਗਾ । ਉਹ ਨਿਰਮਲ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਉਣਗੇ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਐਵੇਂ ਉਸਦਾ ਦਿਲ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਹਨ ।

ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਇਕ ਆਦਮੀ ਅੰਦਰ ਝਾਕਦਾ ਹੈ । ਨਿਰਮਲ ਡਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਉਸਦੇ ਪੁੱਛਣ ‘ਤੇ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਪ ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਜੱਫ਼ੀ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਟਿਕਾਣੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ । ਉਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਮਾ ਹੈ ਤੇ ਮਲਾਇਆ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ । ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਮਾ ਤਾਂ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਹੈ । ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਤੋਂ ਆਉਂਦਾ ਰਾਹ ਵਿਚ ਮਲਾਇਆ ਵਿਚ ਰੁਕ ਗਿਆ ਸੀ । ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਾਸੇ ਹੈ ਤੇ ਮਲਾਇਆ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਾਸੇ । ਉਹ ਸਮਝ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਮਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕੋਈ ਚੋਰ ਹੈ । ਮਾਮਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ । ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹੁਣੇ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲੇ ਹਨ । ਕੀ ਉਸਨੂੰ ਰਾਹ ਵਿਚ ਮਿਲੇ ਨਹੀਂ ? ਮਾਮਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਚਿਰ ਪਿੱਛੋਂ ਆਇਆ ਹੈ । ਇਸ਼ ਕਰਕੇ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭੈਣ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪਛਾਣਿਆ ਨਾ ਹੋਵੇ । ਉਸਦਾ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਘਰ ਲੱਭਣ ਵਿਚ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦਾ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਾ !

ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਤੇ ਨਿਰਮਲ ਉਸਨੂੰ ਚਾਹ ਪਾਣੀ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਅਟੈਚੀ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਵਲੈਤੀ ਖਿਡੌਣੇ ਲਿਆਇਆ ਹੈ । ਨਿਰਮਲ ਤੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਪਛਾਣ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਖਿਡੌਣਾ ਉੱਨ੍ਹਾਂ ਇਕ ਦਿਨ ਕਨਾਟ ਪਲੇਸ ਵਿਚ ਦੇਖਿਆ ਸੀ । ਮਾਮਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਤੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਘਰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ । ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣਾ ਘਰ ਆਪ ਹੀ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਕਮਰੇ ਦੇਖਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਰਾਤ ਨੂੰ ਕਿੱਥੇ ਸੌਂਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਆਖਦਾ । ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਹੀ । ਫਿਰ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿੱਥੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ।

ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਉਸਨੂੰ ਸਟੋਰ ਵਿਚ ਭੇਜ ਕੇ ਬਾਹਰੋਂ ਕੁੰਡੀ ਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੜੀ ਫੁਰਤੀ ਨਾਲ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਚੋਰ ਫੜਾਉਣ ਲਈ ਫੋਨ ਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈਂ । ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਉਹ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਅੰਦਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਨਾਮੀ ਚੋਰ ਖੜਕਾ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਕਈ ਘਰਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਮਾਮਾ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ । ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਰਣਬੀਰ ਦੋ-ਚਾਰ ਆਂਢੀਆਂ – ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਨਾਲ ਘਬਰਾਈ ਹੋਈ ਅੰਦਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਤੋਂ ਪੁੱਛਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਗੱਲ ਹੈ । ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਤਾ ਜੀ, ਘਬਰਾਓ ਨਹੀਂ, ਮਾਮਾ ਜੀ ਫੜੇ ਗਏ ਹਨ ।

ਥਾਣੇਦਾਰ ਰਣਬੀਰ ਨੂੰ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਅੱਜ ਇਕ ਨਾਮੀ ਚੋਰ ਨੂੰ ਫੜਿਆ ਹੈ । ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਕਈ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟ ਚੁੱਕਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਪੰਜ ਸੌ ਰੁਪਿਆ ਇਨਾਮ ਮਿਲੇਗਾ । ਫੇਰ ਉਹ ਅੱਗੇ ਹੋਰ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭੈਣ, ਤੂੰ ਬਹੁਤ ਭਾਗਾਂ ਵਾਲੀ ਏ । ਬਹਾਦਰ ਪਿਤਾ ਦੇ ਘਰ ਬਹਾਦਰ ਪੁੱਤਰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ । ਇਹ ਬੱਚਾ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਨਾਂ ਰੋਸ਼ਨ ਕਰੇਗਾ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਲਾਲਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਉਹ ਸਿਪਾਹੀ ਨੂੰ ਚੋਰ ਮਾਮੇ ਨੂੰ ਥਾਣੇ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਆਖਦਾ ਹੈ ! ਰਣਬੀਰ ਅਤੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਵਿਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 18 ਨਕਲ ਕਰੋ ਪਰ ਕੀਹਦੀ? Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 18 ਨਕਲ ਕਰੋ ਪਰ ਕੀਹਦੀ?

I. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ :

(i) ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਨੇ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸਭਾ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ?
(ੳ) ਇੱਕ
(ਅ) ਤਿੰਨ
(ਈ) ਪੰਜ ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਪੰਜ ।

(ii) ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੇ ਸੋਹਣੇ ਫੁਲਕੇ ਬਣਾਉਂਦਿਆਂ ਕਿਸ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ?
(ੳ) ਮਾਮੀ ਨੂੰ ।
(ਅ) ਦਾਦੀ ਨੂੰ
(ਈ) ਰੀਤਇੰਦਰ ਨੂੰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਦਾਦੀ ਨੂੰ

(iii) ਚੰਗੇ ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ਚੰਗੀ ਲਗਦੀ ਸੀ ?
(ੳ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਨਾ
(ਅ) ਦੇਖਣਾ
(ਈ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨਾ ।

(iv) ਸੰਸਾਰ-ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਲਵਾਨ ਕਿਹੜਾ ਸੀ ?
(ੳ) ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
(ਅ) ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ
(ਇ) ਹਤੀਰਥ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ

(v) ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਵਰਜਿਆ ?
(ਉ) ਇਧਰ-ਉਧਰ ਝਾਕਣ ਤੋਂ
(ਅ) ਇਮਤਿਹਾਨ ਦੇਣ ਤੋਂ ।
(ਇ) ਨਕਲ ਕਰਨ ਤੋਂ
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਨਕਲ ਕਰਨ ਤੋਂ

II. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਰੀਤਇੰਦਰ ਨੇ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਦੇ ਗੁਣ ਕਿੱਥੋਂ ਸਿੱਖੇ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਤੋਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉਦਾਹਰਨ ਨੰਬਰ ਤਿੰਨ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦੀ ਕੀ ਰੁਚੀ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਚੰਗੇ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਲਿਖਣ ਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੰਸਾਰ-ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਲਵਾਨ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਕਿਸ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਲਿਖੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਰਿਆਮ ਸੰਧੂ ਨੇ ।

III. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਅਸੀਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਕਿਵੇਂ ਸਿੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ?
ਉੱਤਰ :
ਦੁਜਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੁਣ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰ ਕੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰ ਕੇ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਰੀਤਇੰਦਰ ਦੀ ਟੀਮ ਫ਼ਸਟ ਆਉਣ ਦਾ ਕੀ ਕਾਰਨ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਰੀਤਇੰਦਰ ਨੇ ਟੀ.ਵੀ., ਰੇਡੀਓ ਤੇ ਦੀਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਦੇ ਸਟੇਜ ਉੱਤੇ ਭਰੋਸੇ ਨਾਲ ਖੜੇ ਹੋਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ, ਆਪਸੀ ਤਾਲ-ਮੇਲ, ਅਵਾਜ਼ ਦੀ ਤਾਕਤ ਤੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਲੋੜੀਂਦਾ ਕਾਬੂ ਰੱਖਣ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿਣ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਤੇ ਉਸ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਰੰਗ ਭਰਨ ਕਰਕੇ ਉਹ ਫ਼ਸਟ ਰਹੀ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਲਿਖਾਈ ਕਿਵੇਂ ਸੁੰਦਰ ਬਣਾਈ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਲੇਖਕ ਦੀ ਲਿਖਾਈ ਸੋਹਣੀ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਸੋਹਣੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਸੁੰਦਰ ਲਿਖਾਈ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਦੇਖਦਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਰਗੇ ਅੱਖਰ ਪਾਉਣ ਦੇ ਯਤਨ ਕਰਦਾ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਸਦੀ ਲਿਖਾਈ ਸੁੰਦਰ ਬਣ ਗਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦੀ ਲਿਖਣ ਦੀ ਕਲਾ ਕਿਹੋ-ਜਿਹੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਰਿਆਮ ਸੰਧੂ ਦੀ ਲਿਖਣ ਕਲਾ ਕਮਾਲ ਦੀ ਹੈ । ਸਾਨੂੰ ਉਸਦੀ ਰੀਸ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸ ਜਿਹਾ ਲਿਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਉਸਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਲੇਖਣੀ ਵੀ ਕਮਾਲ ਦੀ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸਭਾ ਤਾੜੀਆਂ ਨਾਲ ਗੂੰਜ ਉੱਠੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਦੋਂ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਤੇ ਚੰਗੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਇਮਤਿਹਾਨ ਵਿਚ ਨਕਲ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਸਾਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਹੀ ਮਿਹਨਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਕਲ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ । ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਕੂਲ ਹੋਰਨਾਂ ਸਕੂਲਾਂ ਲਈ ਇਕ ਮਿਸਾਲ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸਭਾ ਤਾੜੀਆਂ ਨਾਲ ਗੂੰਜ ਉੱਠੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋਨੀਝ ਨਾਲ ਤੱਕਣਾ, ਸਿਖਾਂਦਰੂ, ਤਾਲ-ਮੇਲ, ਰੀਸ, ਮਿਹਨਤ, ਇਕਾਗਰ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਨੀਝ ਨਾਲ ਤੱਕਣਾ (ਧਿਆਨ ਟਿਕਾ ਕੇ ਦੇਖਣਾ) – ਜ਼ਰਾ ਨੀਝ ਨਾਲ ਦੇਖੇਂਗਾ, ਤਾਂ ਸੁਈ ਲੱਭ ਜਾਵੇਗੀ । ਐਥੇ ਹੀ ਹੈ ਕਿਤੇ ।
2. ਸਿਖਾਂਦਰੂ (ਸਿੱਖਣ ਵਾਲੇ) – ਮਨਜੀਤ ਤਾਂ ਅਜੇ ਸਿਖਾਂਦਰੂ ਮੋਟਰ-ਮਕੈਨਿਕ ਹੀ ਹੈ, ਜਦ ਕਿ ਗੁਣਵੰਤ ਮਾਹਿਰ ।
3. ਤਾਲ-ਮੇਲ (ਜੋੜ-ਮੇਲ) – ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜ਼ਿੰਦੇ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਸਾਜ਼ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਤਾਲ-ਮੇਲ ਬਿਠਾ ਕੇ ਵਜਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
4. ਰੀਸ (ਨਕਲ ਕਰਨੀ) – ਬੱਚੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਰੀਸ ਨਾਲ ਹੀ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਸਿੱਖ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
5. ਮਿਹਨਤ (ਕਿਰਤ, ਮਜ਼ਦੂਰੀ) – ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਹੀ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ।
6. ਇਕਾਗਰ (ਧਿਆਨ ਟਿਕਾ ਕੇ) – ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਇਕਾਗਰ ਹੋ ਕੇ ਪੜ੍ਹਾ ਰਹੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋਨੀਝ ਨਾਲ, ਹੁਨਰ, ਸੰਗਤ, ਸੁੰਦਰ, ਕਮਾਲ ।
(i) ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਦਾਦੀ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਨੂੰ …….. ਦੇਖਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ।
(ii) ਚੰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ……….. ਨੂੰ ਹਿਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
(iii) ਚੰਗੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ……… ਕਰੋ ।
(iv) ਮੇਰੀ ਲਿਖਾਈ ਬਹੁਤ ………… ਹੈ ।
(v) ਲੇਖਕ ਦੀ ਲਿਖਣ-ਕਲਾ ਬਹੁਤ …………. ਦੀ ਸੀ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਦਾਦੀ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਨੂੰ ਨੀਝ ਨਾਲ ਦੇਖਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ।
(ii) ਚੰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
(iii) ਚੰਗੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਕਰੋ ।
(iv) ਮੇਰੀ ਲਿਖਾਈ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਹੈ ।
(v) ਲੇਖਕ ਦੀ ਲਿਖਣ-ਕਲਾ ਬਹੁਤ ਕਮਾਲ ਦੀ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਲਿਖੋ –
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਟੀਮ – ……….. – ……………
ਸੁੰਦਰ – ………… – …………..
ਕਵੀ – ………… – …………..
ਅਧਿਆਪਕ – ………… – …………..
ਵਿਦਿਆਰਥੀ – ………… – …………..
ਸਕੂਲ – ………… – …………..
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਟੀਮ – टीम – Team
ਸੁੰਦਰ – सुन्दर – Beautiful
ਕਵੀ – कवि – Poet
ਅਧਿਆਪਕ – अध्यापक – Teacher
ਵਿਦਿਆਰਥੀ – विद्यार्थी – Student
ਸਕੂਲ – पाठशाला – School

IV. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੋ : ਉਸਤਾਦ, ਸਵਰਗ, ਸੁੰਦਰ, ਸਫਲ, ਲਾਇਕ ।
ਉੱਤਰ :
ਉਸਤਾਦ – ਸ਼ਗਿਰਦ
ਸਵਰਗ – ਨਰਕ
ਸੁੰਦਰ – ਭੱਦਾ
ਸਫਲ – ਅਸਫਲ
ਲਾਇਕ – ਨਲਾਇਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇਕ ਵਚਨ/ਬਹੁਵਚਨ ਬਣਾਓਕਵੀ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ, ਲੜਕੀ, ਮਾਪੇ, ਤਾੜੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀ – ਕਵੀਆਂ
ਵਿਦਿਆਰਥੀ – ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ
ਲੜਕੇ – ਲੜਕੀਆਂ
ਮਾਪੇ – ਮਾਪੇ/ਮਾਪਿਆਂ
ਤਾੜੀ – ਤਾੜੀਆਂ

V. ਅਧਿਆਪਕ ਲਈ

ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਲਿਖਣ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਾਉਣ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਡਾਇੰਗ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਰ-ਡਾਇੰਗ ਦਾ ਇਕ ਯੰਤਰ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਗੋਲ ਦਾਇਰੇ ਵਾਹੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਰੜੇ ਹੋਏ-ਖ਼ਸਤਾ, ਪੱਕੇ ਹੋਏ । ਨੀਝ ਨਾਲ-ਨਜ਼ਰ ਟਿਕਾ ਕੇ ਰੀਝ ਨਾਲ-ਚਾਅ ਨਾਲ ।ਉਸਤਾਦ-ਗੁਰੂ, ਸਿਖਾਉਣ ਵਾਲਾ । ਸਿਖਾਂਦਰੂ-ਸਿੱਖਣ ਵਾਲਾ । ਕਵੀਸ਼ਰੀਕਵਿਤਾ ਜੋੜਨੀ ਤੇ ਬੋਲਣੀ ਫ਼ਸਟ-ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ । ਗੁਰ-ਤਰੀਕੇ, ਨਿਯਮ । ਉੱਘੇਮਸ਼ਹੁਰ ਦਿਵਾਨ-ਉਹ ਮਕਾਨ, ਜਿੱਥੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਹੁਦੇਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਬੈਠ ਕੇ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰਾ ਕਰੇ ਜਾਂ ਜਿੱਥੇ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਖਿਆਨ ਹੋਣ । ਪੱਲੇ ਬੰਨ੍ਹਣਾ-ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ, ਅਪਣਾ ਲੈਣਾ । ਟੀਮ-ਟੋਲੀ । ਸ਼ਬਦ-ਭੰਡਾਰ-ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ । ਜਾਚ-ਤਰੀਕਾ । ਰੀਸ-ਨਕਲ । ਸੰਗਤ ਕਰਨਾ-ਕਿਸੇ ਬੰਦੇ ਜਾਂ ਟੋਲੀ ਨਾਲ ਮਿਲ-ਜੁਲ ਕੇ ਰਹਿਣਾ । ਡਾਢੀ-ਬਹੁਤ । ਸਾਬਤ ਸਿੱਧ । ਚਿਤ-ਮਨ । ਇਕਾਗਰ ਕਰ ਕੇ-ਟਿਕਾ ਕੇ । ਝਾਕਣ-ਵੇਖਣ । ਮਿਸਾਲ-ਉਦਾਹਰਨ ।

ਨਕਲ ਕਰੋ ਪਰ ਕੀਹਦੀ? Summary

ਨਕਲ ਕਰੋ ਪਰ ਕੀਹਦੀ? ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਨੇ ਸਾਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹੀ ਦਿਨ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸਭਾ ਵਿਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਪੰਜ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਣਨ । ਪਹਿਲੀ ਇਹ ਕਿ ਕੋਈ ਸਿਆਣੀ ਔਰਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਬਣਾਏ ਹੋਏ ਫੁਲਕਿਆਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਕਰਦਿਆਂ ਕਹਿ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਤਲੇ-ਪਤਲੇ, ਸੁੰਦਰ ਤੇ ਗੋਲ ਫੁਲਕੇ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ । ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸਨੇ ਫੁਲਕੇ ਬਣਾਉਣੇ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੀ ਦਾਦੀ ਜੀ ਤੋਂ ਤੇ ਫਿਰ . ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰ ਕੇ ਤੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਅਕਲ ਵਰਤ ਕੇ ਸਿੱਖੇ ਹਨ । ਸਿਆਣੀ ਔਰਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਠੀਕ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੈ ।

ਇਹ ਸਿਖਲਾਈ ਕੇਂਦਰ ਤਾਂ ਹੁਣ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਹਨ । ਪਹਿਲਾਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਵੇਖ ਕੇ ਅਰਥਾਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਸਿੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿਤਾ ਕੋਲੋਂ ਪੁੱਤਰ ਤੇ ਮਾਂ ਕੋਲੋਂ ਧੀ ਅਤੇ ਉਸਤਾਦ ਕੋਲੋਂ ਸਿਖਾਂਦਰੂ ਸਿੱਖ ਲੈਂਦੇ ਸਨ । ਦੂਜੀ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਗਾਇਨ-ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਰੀਤਇੰਦਰ ਦੀ ਟੀਮ ਫ਼ਸਟ ਆਈ, ਤਾਂ ਪੁੱਛਣ ‘ਤੇ ਉਸਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਉੱਘੇ ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਭਾਵੇਂ ਟੀ. ਵੀ. ਉੱਤੇ ਹੋਵੇ, ਰੇਡੀਓ ਉੱਤੇ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦੀਵਾਨ ਵਿਚ, ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਟੇਜ ਉੱਤੇ ਭਰੋਸੇ ਨਾਲ ਖੜਾ ਹੋਣਾ, ਆਪਸੀ ਤਾਲ-ਮੇਲ, ਅਵਾਜ਼ ਦੀ ਤਾਕਤ ਤੇ ਲੋੜੀਂਦਾ ਕਾਬੂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਪੱਲੇ ਬੰਨ੍ਹ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨਾ ਉਸਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲਗਦਾ ਹੈ । ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਟੀਮ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਰੰਗ ਉੱਭਰਦਾ ਹੈ ।

ਤੀਜੀ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਕਿਸੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦੀ ਰੀਝ ਚੰਗੇ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਲਿਖ ਸਕਣ ਦੀ ਸੀ । ਉਹ ਚੰਗੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਿਖਣ ਦੇ ਢੰਗ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ । ਉਹ ਦੇਖਦਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਬਹੁਤਾ ਸ਼ਬਦ-ਭੰਡਾਰ ਸੀ ਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਅਨੋਖੀ ਜਾਚ ਸੀ । ਕਈਆਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨਵੇਂ ਸਨ ।ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੀਸ ਅਰਥਾਤ ਨਕਲ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ । ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪ ਲਿਖਣ ਲਗਦਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰਾ ਤੇ ਸੋਹਣਾ ਲਿਖਦਾ । ਇਹ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੀ ਹੋਇਆ । ਚੌਥੀ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਇਕ ਬੰਦੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਉਸਦੀ ਲਿਖਾਈ ਸੋਹਣੀ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੀ ਸੋਹਣੀ ਲਿਖਾਈ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਵਰਗੇ ਸੋਹਣੇ ਅੱਖਰ ਲਿਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਦੀ ਲਿਖਾਈ ਸੋਹਣੀ ਹੋਣ ਲੱਗੀ । ਫਿਰ ਤੇਜ਼ ਲਿਖਦਿਆਂ ਵੀ ਉਹ ਸੋਹਣੀ ਹੋਣ ਲੱਗੀ । ਇਸ ਨਾਲ ਉਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਮਿਲਦੀ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਹ ਚੰਗੀ ਲਗਦੀ ।

ਪੰਜਵੀਂ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਲਵਾਨ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਵਿਚ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਹੀ ਇਕ ਗੱਲ ਧਿਆਨ-ਯੋਗ ਹੈ, “ਅਸਲ ਵਿਚ ਮੈਂ ਹਰ ਥਾਂ ਤੋਂ, ਹਰ ਭਲਵਾਨ ਤੋਂ ਹਰ ਵੇਲੇ ਕੁੱਝ ਨਾ ਕੁੱਝ ਸਿੱਖਣ ਵਲ ਧਿਆਨ ਦਿੰਦਾ ਆਇਆ ਹਾਂ । ਜਿਸ ਤੋਂ ਵੀ ਮੈਂ ਕੁੱਝ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਮੇਰਾ ਗੁਰੂ ਹੈ । ਇਹ ਜੀਵਨੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ ਵਰਿਆਮ ਸੰਧੂ ਦੀ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਹੈ । ਉਸ ਦੀ ਲਿਖਣ-ਕਲਾ ਵੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ ।

ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਕਹਿ ਕੇ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੋਈ ਦੱਸੇ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਤੋਂ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਦਸਵੀਂ ਦੇ ਸਮਝਦਾਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਰਤੀਰਬ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚੰਗੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੇ ਚੰਗੇ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰੋ । ਇਹ ਨਕਲ ਮਾੜੀ ਨਹੀਂ । ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਉਸਨੂੰ “ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸਦੀ ਗੱਲ ਠੀਕ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਇਮਤਿਹਾਨ ਵਿਚ ਨਕਲ ਕਰਨੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ । ਇਮਤਿਹਾਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਕਲ ਵਰਤਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਕਾਗਰ-ਚਿੱਤ ਹੋ ਕੇ ਹਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਦੇਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਧਰ-ਉਧਰ ਝਾਕਣ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਵੀ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੋਰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅੱਜ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਸਾਲ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ ਹੈ । ਸਭ ਨੂੰ ਖੂਬ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਮਤਿਹਾਨ ਵਿਚ ਨਕਲ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class English Book Solutions Chapter 1 The Farmhouse Cows Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 English Chapter 1 The Farmhouse Cows

Activity 1.

Look up the following words in a dictionary. You should seek the following information about the words and put them in your WORDS notebook.
1. Meaning of the word as used in the lesson (Adjective/Noun/Verb, etc)
2. Pronunciation (The teacher may refer to the dictionary or the mobile phone for correct pronunciation)
3. Spellings

appreciate	loaf	lump	creature
moving	cheese	delicious	underneath

नोट :-
1. विद्यार्थी Lesson के आरंभ में दिए गए Word-Meanings पढ़ें।
2. Pronunciation के लिए अपने अध्यापक से निर्देश लें।
3. दिए गए शब्दों की spellings याद करें और इन्हें बार-बार लिखने का अभ्यास करें।

Vocabulary Expansion

Activity 2.

Choose sounds of animals from the given box. Write in the given blank.
Two examples are given below.
a cow moos
a lion roars.
neigh, quack, croak, bray, bleat, caw, hoot, talk

Answer:
1. a horse —- neighs
2. an owl —- hoots
3. a goat —- bleats
4. a crow —- caws
5. a parrot —- talks
6. a frog —- croaks
7. a donkey —- brays
8. a duck —- quacks

Activity 3.

Fill in the blanks. Select suitable words from the story.
1. Rajinder was ……………… because his parents had moved to the village.
2. Cows moo and lions ……..
3. Cows send us a lot of …………….
4. Rajinder pours …………… on his apples.
5. Mother eats a piece of …………… at teatime.
Answer:
1. happy
2. roar
3. gifts
4. all the cream
5. cheese.

Learning to Read and Comprehend

Activity 4

Read each sentence. If it is correct, write ‘yes’ or if it is not correct then write ‘no’ in the given space:

1. Rajinder’s family moved from country to town. No
2. A cow moos. Yes
3. A cow gives us a lot of presents. Yes
4. Rajinder appreciates the cows in the end. Yes
5. Rajinder’s mother says that cheese is a delicious thing. Yes

Activity 5

Read the story and answer the following questions :

Question 1.
What is the name of the boy in the story?
कहानी में लड़के का क्या नाम है ?
Answer:
His name is Rajinder.

Question 2.
Where did the boy and his family come from ?
लड़का और उसका परिवार कहां से आये (के रहने वाले) थे ?
Answer:
They came from a city.

Question 3.
Where does the milk come from ?
दूध कहां से आता है ?
Answer:
Milk comes from cows and some other cattle.

Question 4.
What present does the Mother get from the cow ?
मां गाय से कौन सा उपहार प्राप्त करती है ?
Answer:
She gets cheese.

Question 5.
What does the boy say about the cow at the end of the story?
कहानी के अंत में लड़का गायों के बारे में क्या कहता है ?
Answer:
At the end, he says, “I did not know they were so kind !”

Learning Language

The Noun
A noun is a naming word. It may be a person, place, animal, thing etc.
Noun किसी व्यक्ति, स्थान, पशु, वस्तु आदि का नाम होता है।

Let us look at some sentences.
1. Manpreet is a good boy.
2. Chandigarh is a clean city.
3. Snakes are friends of farmers.
The words in bold are nouns.
They are the names of a person, place, animal or a thing

Activity 6.

Look at the table given below. All the words are nouns. Add some more to the table.

Place	Person	Thing	Animal
India	Raghav	toy	dog
Punjab	Divyam	flowers	Cat
Delhi	Amit	oranges	snake
park	boys	bat	fox
class	girls	tree	wolf
Amritsar	men	bag	lion
Jalandhar	women	books	cow
bus-stand	player	shirt	buffalo
city	singer	turban	monkey

Kinds of Nouns There are different kinds of nouns. They are :
1. Common noun
2. Proper noun
3. Concrete noun
4. Abstract noun
5. Collective noun.

Common Noun

A common noun is the name of people or things in general, e.g. boy, country, river, bridge, city, evening. Common nouns do not begin with a capital letter if the word is in the middle of a sentence. Let us look at some sentences.

Common Noun आम लोगों तथा वस्तुओं के नाम होते है | लिखते समय वाक्य के अंदर यें ताम Capital Letters (A,B,C……..) से आरंभ नहीं किए जाते
1. Men are playing.
2. Women are running.
3. These fruits are sweet.
4. Animals are beautiful.
All the words in bold are common nouns

Activity 7.

Write common nouns in the space given and make small sentences.

1. Common Noun : book
Sentence : I have many books.

2. Common Noun : bag
Sentence : I have bought a new bag.

3. Common Noun : fruit
Sentence : Mango is a sweet fruit.

4. Common Noun : City
Sentence : Ludhiana is a big city.

5. Common Noun : toys
Sentence : Toys are playthings.

Proper Noun

A proper noun is the name of a particular person, place or thing, e.g. India, Delhi, Monday, Jamuna, Aman. In written English, proper nouns begin with capital letters.
किसी विशेष व्यक्ति, स्यान, वस्तु आदि का नाम बताने वाले Nouns, Proper Nouns कहलाते है| proper Noun अंग्रेजी में Capital Letter से आरम्भ होते हैं।

Let us look at some sentences :
1. Radha is playing.
2. Mr. Sen and Mrs. Sen are running.
3. Mumbai is beautiful.
4. Gopal slipped in the class. All the words in bold are proper nouns.

Activity 8.

Underline proper nouns and encircle common nouns in the story given below :

Story Amit sells ice-cream in the Atal park. His ice-creams are of different flavours strawberry, vanilla, chocolate and many more. Harjot wants some ice-cream. He tells his mother, “I want to go to the park to buy ice-cream.” Harjot’s sister Joyti laughs and claps her hands. She also loves ice-cream. Mother says, “I have to go to the grocer’s and also to the supermarket. So let’s go by our jeep. We will go to the park by Gandhi Road. There is less traffic there. We will reach the park soon and then we can buy ice-cream there.” Harjot and Jyoti are very happy.

Activity 9.

Look at the picture given and list the common and proper nouns in the table given below :

Answer:

Common Nouns	Proper Nouns
Cap	Jamuna
Clock	Tajmahal
Chair	Gurinder
Watch	Babli
Road	Delhi
Building	Raghav
People	Joyti
Tiger	Hyderabad
Petrol	Divyam
Cauliflower	Earth
Forest	Rosy
Blanket	Kamlesh

Reading a short passage

The Right Way to Brush Not many of us know how to brush out teeth properly. Proper burshing takes at least two minutes twice a day. Brushing should be gentle. Use small headed tooth brush beacuse it can reach all the areas of the mouth. You must clean the outer surfaces of your upper teeth and then your lower teeth. You must clean the inner surfaces of your upper teeth and then your lower teeth. Also clean the chewing surfaces. You must not forget to brush your tongue too. Brushing of tongue removes bacteria and freshens the breath. You must replace your toothbrush every three months. You must also change your toothbrush if you have had a cold or any other form of mouth infection. It is because the bristles can collect germs that can lead to the same infections once again.

Activity 10.

Choose the correct option :

Question 1.
Brushing must be done at least :
(a) three times a day
(b) once a day
(c) twice a day
(d) twenty minutes a day.
Answer:
(c) twice a day.

Question 2.
We should change our toothbrush every ……………. months.
(a) five
(b) three
(c) four
(d) six.
Answer:
(b) three.

Question 3.
We should use large-headed toothbrush.
(a) true
(b) false
(c) not given
(d) none of these.
Answer:
(b) false.

Question 4.
We should brush our teeth for about ………..
(a) two minutes
(b) 2 hours
(c) 15 minutes
(d) 30 seconds.
Answer:
(a) two minutes.

Question 5.
Brushing of tongue removes :……….
(a) virus
(b) bacteria
(c) saliva
(d) none of these.
Answer:
(b) bacteria.

Learning to Listen

Activity 11 (Pairwork)

The teacher will read out the story to the students. Listen to the story carefully and write the names of the people/animals from the story . The first letter of each word is given.
Examples :
(a) C ………….. cow.
(b) h ………… hen.
1. I …………… lion
2. ………….. goat
3. …………. horse
4. r ………… rabbit
5. k ………..kids
6. d ………….duck
7. m ……….. mother
Now say them aloud to your partner.

Learning to Speak

Activity 12.

Speak five sentences about cow in your group using the following hints :
milk, cream, butter, moo, kind animal, delicious things, horns.
Answer:
1. The cow is a kind animal.
2. It has big horns.
3. It moos.
4. It gives us milk
5. We get many delicious things like cream, butter etc from a cow.

Activity 13.

Fill in the blanks using the information given in Activity 12.

1. A cow is a kind animal.
2. Cow gives us a lot of milk.
3. It gives us other gifts too.
4. We can make many delicious things from cow’s milk like custard and cream and butter.
5. Though it has big horns we should not be afraid of it.
6. It is a friendly animal.
Now remove the numbers and put the sentences above in a paragraph form.
Answer:
Cow
A cow is a kind animal. It gives us a lot of milk. It gives us other gifts too. We can make many delicious things from cow’s milk like custard and cream and butter. Though it has big horns, we should not be afraid of it. It is a friendly animal.

Learning to Use Language

Activity 14.

Have you seen a buffalo ? How does it look like? Write 5 sentences on a buffalo of your own.
MY BUFFALO
Answer:
1. My buffalo is black.
2. Most buffaloes are black or dark grey in colour.
3. A buffalo is a big animal. It looks like a bison.
4. It has four feet and a bushy tail. (गुच्छेदार पूंछ)
5. It has big horns which are bent. (झुके हुए)
6. It gives us a lot of delicious milk.
7. We make many things like curd (दही), cream, butter etc. from its milk.

Comprehension Of Passages

(1) Read the given passages and answer the questions that follow each :
Rajinder got very happy that his parents had bought a farm in a village, where they were moving from a city. It was so different ! There were small green lanes instead of busy streets, big trees instead of tall buildings, and a lot of animals and birds.

Rajinder counted the animals and said to his mother, “There are thirty two goats in the fields and six little kids. Mom !” said Rajinder to his mother, “and there are nine horses at the farm, and I saw two rabbits this morning and about twelve ducks. I could not count them properly because they would not stay still in one place. The hens would also not stay still”.

(i) Where were Rajinder’s parents moving to ?
राजेंद्र के माता-पिता घर बदल कर कहां जा रहे थे ?

(ii) Name two things in the village which were not in the city,
गांव की दो चीजों के नाम बताओ जो शहर में नहीं थीं ।

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book.
(a) There were thirty-two goats in the field.
(b) The hens were staying still.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage.
(a) Rajinder could not count the ducks properly because ……..
(b) There were six little kids in ……….
Or
Match the words with their meanings.

(a) Still	young one
(b) kids	motionless stay
	stay

Answer:
(i) Rajinder’s parents were moving to a farm in a village.
(ii)
(a) Small green lanes
(b) a lot of animals and birds.
(iii)
(a) True
(b) False.
(iv)
(a) Rajinder could not count the ducks properly because they would not stay still in one place.
(b) There were six little kids in the fields.
Or
(a) still – motionless
(b) kid – young one.

(2) “No, they are very good friends ! They give us delicious gifts,” said mother. She took down a jug of milk. She poured it into a mug and gave it to Rajinder. He drank it. “So, did that come from the cow ?” he asked. Mother nodded, “Well, it was simply delicious !” At lunch time mother put down a dish of sweetened apples for Rajinder.

He looked around for the custard that mother usually made for him with this dish. There was none. “The cow has sent you this gift instead !” said mother and she gave Rajinder a little jug full of thick cream. How lovely it was ! Rajinder poured it all over his apples.

They tasted much nicer than usual. “So that comes from the cow too !” said the little boy, “Well, it must be a very kind animal !” “Yes it is. All these things are made of cow milk.” said mother. Rajinder was surprised to know that cows give so much milk that his mother could make so many things out of it.

(i) Who gives us delicious gifts ? Name the two gifts.
हमें स्वादिष्ट उपहार कौन देता है ? दो उपहारों के नाम बताओ।

(ii) What increased the taste of Rajinder’s apples ?
राजेन्द्र के सेबों का स्वाद किस चीज़ ने बढ़ाया ?

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book :
(a) Mother usually made custard for herself.
(b) Rajinder did not know that milk is delicious.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage :
(a) At lunch time mother gave Rajinder a ……………….
(b) Rajinder was surprised to know that cows give …………
Or
Match the words with their meanings :

(a) delicious	tasty
(b) nicer	usual
	better

Answer:
(i) Cows give us delicious gifts. Two of them are-milk and cream.
(ii) Thick cream increased the taste of Rajinder’s apples.
(iii)
(a) False
(b) True.
(iv)
(a) At lunch time, mother gave Rajinder a dish of sweetened apples.
(b) Rajinder was surprised to know that cows give so much milk.
Or
(a) delicious — tasty
(b) nicer — better.

Use Of Words/ Phrases In Sentences

1. Afraid of (frightened) —
I am not afraid of this dog.
मैं इस कुत्ते से नहीं डरता।

2. Instead of (in place of) —
Instead of tea I drank milk.
चाय की बजाय मैंने दूध पिया।

3. Lead to (take in the direction of) —
This road leads to Khanna.
यह सड़क खन्ना जाती है।

4. Delicious (tasty) —
This mango is very delicious.
यह आम बहुत ही स्वादिष्ट है।

5. Creature (animal) —
Ant is a small creature.
चींटी एक छोटा सा जीव है।

6. Appreciate (admire) —
I appreciate him for his good act.
मैं उसके अच्छे काम के लिए उस की प्रशंसा करता हूँ।

7. Serve (lay) —
Who will serve food ?
भोजन कौन परोसेगा?

8. Lump (chunk) —
I broke the lump of salt.
मैंने नमक का ढेला तोड़ा।

9. Lift up (pick up) —
I lifted up my coins from the ground.
मैंने ज़मीन से अपने सिक्के उठाये।

10. Reason (cause) —
What is the reason ? You are late today.
क्या कारण है आज आप देर से आये हैं ?

Word Meanings

The Farmhouse Cows Summary in Hindi

Rajinder got very ………………………. simply delicious !”

राजिन्दर के माता पिता ने शहर से गांव में जाने के लिए गांव में एक खेत (फार्म) खरीदा था, इसलिए वह बहुत खुश था। यहाँ सब कुछ भिन्न था। यहाँ पर व्यस्त सड़कों के विपरीत छोटी-छोटी हरी-भरी गलियां (सड़कें), ऊँची इमारतों के विपरीत बड़े-बड़े पेड़ और ढेर सारे पशु-पक्षी थे।

राजिन्दर ने जानवरों को गिना और अपनी माता से कहा, “माँ, खेतों में बत्तीस बकरियां और छ: छोटे-छोटे बच्चे हैं। खेत पर नौ घोड़े हैं और मैंने सुबह दो खरगोश तथा लगभग बारह बत्तखें भी देखी हैं। मैं उन्हें ठीक ढंग से नहीं गिन पाया क्योंकि वे एक स्थान पर नहीं टिक पा रही थीं। मुर्गियां भी नहीं टिक रही थीं।” माता ने पूछा, “गायों के बारे में क्या?” “क्या तुमने उन्हें गिना है?”

राजिन्दर ने कहा, “मुझे गाय पसन्द नहीं हैं। उनके सींग बड़े-बड़े होते हैं और वे मुझ पर गरजती (गुस्सा करती) हैं। माता ने कहा, “अरे, नहीं। शेर गरजते हैं। गाय तो केवल भाएं-भाएं (Moo) करती हैं।” राजिन्दर ने कहा, “ठीक है, मुझे तो यह शेर की आवाज जैसी लगती है।” “मैं गायों को बिल्कुल भी पसंद नहीं करता ।

वे बुरी होती हैं।” माता ने कहा, ” नहीं, वे बहुत अच्छी मित्र होती हैं। वे हमें स्वादिष्ट उपहार देती हैं।” उन्होंने एक दूध का जग नीचे उतारा। उन्होंने उसे एक प्याले में डालकर राजिन्दर को दिया। वह उसे पी गया। उसने सिर हिलाकर मां से पूछा, “तो, क्या यह गाय से मिला है? अच्छा, पर यह तो स्वादिष्ट था।”

At lunch time …………………………. out of it.

दोपहर के भोजन के सश्चश्चमय माता जी ने राजिन्दर को सेब वाला एक मीठा पकवान खाने को दिया। उसने कसटर्ड के लिए, इधर-उधर देखा जो साधारणतया उसकी माँ उसके लिए इस पकवान के साथ बनाती थी। वह नहीं था। माता ने राजिन्दर को मोटी गाढ़ी मलाई से भरा एक छोटा सा जग दिया और कहा, “गाय ने तुम्हारे लिए यह उपहार भेजा है।” कितना प्यारा था यह। राजिन्दर ने इसे अपने सेबों पर डाल लिया।

ये पहले से अधिक स्वादिष्ट लग रहे थे। छोटे बच्चे ने कहा, “तो ये भी गाय से मिलती है! अच्छा, तो यह एक दयालु जानवर होगा।” माता जी ने कहा, “हाँ, यह तो है। ये सभी चीजें गाय के दूध से बनती हैं।” राजिन्दर यह जानकर हैरान था कि गाय हमें इतना सारा दूध देती है जिससे उसकी मां इतनी सारी चीजें बना लेती है। चाय के समय माता जी ने ब्रैड के एक पीस घर का बना जैम लगाकर मेज़ पर परोसा। सामान्यत: यहाँ पर ब्रेड के स्लाइस (टुकड़े) और मक्खन होता था। राजिन्दर देखो, “गाय ने मेरे लिए भी एक उपहार भेजा है।”

माता जी ने यह कहते हुए पनीर वाले बर्तन का ढक्कन उठाया। राजिन्दर ने उसके अंदर घर में बने पनीर का बड़ा सा ढेर देखा। माँ ने अपने लिए पनीर का एक टुकड़ा काटा और कहा यह बहुत स्वादिष्ट है। राजिन्दर ने कहा, “क्या मैं अपने ब्रेड पर भी थोड़ा सा लगा सकता हूँ।” राजिन्दर ने कहा, “ओह! मेरे भगवान ! कितना अच्छा मित्रों जैसा जीव है गाय ! अब न तो मैं इससे घृणा करूँगा और न ही इससे डरूँगा।”

माँ ने कहा, “इसका कोई कारण भी नहीं है।” राजिन्दर ने कहा, “मैं गायों के खेतों की ओर जाने वाले गेट पर जाऊँगा और वहाँ खड़े होकर गायों का धन्यवाद करूँगा। मैं नहीं जानता था कि वे इतनी दयालु होती हैं !” और अब राजिन्दर गायों से बिल्कुल भी भयभीत नहीं है और वह उन्हें बहुत पसंद करता है। वह कहता है कि ये उसकी मित्र हैं। आप क्या कहते हैं ?

Retranslation Of Isolated Sentences

1. There were small green lanes instead of busy streets.
यहाँ पर व्यस्त सड़कों की बजाय छोटी-छोटी सी गलियां थीं।

2. There are thirty two goats in the fields and six little kids.
खेतों में बत्तीस बकरियां तथा छ: छोटे बच्चे हैं।

3. I could not count them properly.
मैं उन्हें ठीक से नहीं गिन पाया।

4. They have big horns.
उनके सींग बड़े-बड़े होते हैं।

5. They roar at me.
वे मुझ पर गरजती हैं।

6. They give us delicious gifts.
ये हमें स्वादिष्ट उपहार देती हैं।

7. She poured it into a mug.
उन्होंने उसे एक प्याले में उंडेला।

8. The cow has sent you this gift instead.
इसकी बजाय गाय ने तुम्हारे लिए यह उपहार भेजा है।

9. Well, it must be very kind animal.
अच्छा तो यह बहुत दयालु जानवर होगा।

10. Rajinder poured it all over his apples.
राजिन्दर ने इसे पूरी तरह अपने सेबों पर डाल दिया।

11. Rajinder was surprised to know that cows give so much milk.
राजिन्दर यह जानकर हैरान रह गया कि गाय इतना सारा दूध देती है।

12. What a nice friendly creature the cow is !
कितना अच्छा मित्रों जैसा जीव है गाय!

13. I did not know they were so kind.
मैं नहीं जानता था कि वे इतनी दयालु होती हैं।

14. They tasted much nicer than usual.
उनका स्वाद पहले से अधिक अच्छा हो गया।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 16 ਮਹਾਨ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 16 ਮਹਾਨ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ

I. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ :

(i) ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਕਿਹੜਾ ਕੰਮ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਵਿਹਲੇ ਬੈਠਣਾ
(ਅ) ਪੜ੍ਹਨਾ
(ਈ) ਲੜਨਾ ।

(ii) ਸਾਨੂੰ ਬੋਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ :
(ਉ) ਕੌੜਾ
(ਅ) ਫਿੱਕਾ
(ਇ) ਮਿੱਠਾ ।

(iii) ਕੁਰਸੀ ‘ਤੇ ਬੈਠਦਾ ਹੈ :
(ਉ) ਮਿਹਨਤੀ
(ਅ) ਵਿਹਲੜ
(ਇ) ਕੰਮ-ਚੋਰ ।

(iv) ਕਾਪੀ ‘ਤੇ ਲਿਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ :
(ੳ) ਕਾਹਲੀ-ਕਾਹਲੀ
(ਅ) ਸੋਹਣਾ-ਸੋਹਣਾ
( ਛੇਤੀ-ਛੇਤੀ ।

(v) ਅਸੀਂ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ :
(ਉ) ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ
(ਅ) ਵਰਦੀ ਪਾ ਕੇ :
(ਇ) ਰੰਗ-ਬਰੰਗੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ ।

ਉੱਤਰ :
(i) ਪੜ੍ਹਨਾ ।
(ii) ਮਿੱਠਾ ।
(iii) ਮਿਹਨਤੀ । :
(iv) ਸੋਹਣਾ-ਸੋਹਣਾ ।
(v) ਵਰਦੀ ਪਾ ਕੇ ।

II. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੱਚਾ ਕੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਨਹਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਿੱਦਿਆ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਅਸੀਂ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਫਲ ਹੋਣ ਲਈ ਕੀ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਿਹਨਤ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬੱਚਾ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਕੀ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਬਸਤਾ ।

III. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਾਵਿ-ਸਤਰਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰੋ
(i) ਜਿੱਥੇ ਹੋਵੇ ਬੈਠਣਾ, ਮੈਂ ਕਰਾਂ ਸਫ਼ਾਈ ।
……………………………. ।
(ii) ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਅਧਿਆਪਕਾਂ, ਨੇ ਗੱਲ ਸਿਖਾਈ ।
………………………………………… ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਜਿੱਥੇ ਹੋਵੇ ਬੈਠਣਾ, ਮੈਂ ਕਰਾਂ ਸਫ਼ਾਈ ॥
ਸੋਹਣੀ-ਸੋਹਣੀ ਕਾਪੀਆਂ ‘ਤੇ ਕਰਾਂ ਲਿਖਾਈ ।

(ii) ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਅਧਿਆਪਕਾਂ, ਨੇ ਗੱਲ ਸਿਖਾਈ ।
ਮਿਹਨਤ ਨੇ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ ਸਫਲ ਬਣਾਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਾਕ ਬਣਾਓਬਸਤਾ, ਵਰਦੀ, ਮਹਿਕ, ਮਿਹਨਤ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਫੜ ਕੇ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਬਸਤਾ (ਬੈਗ, ਇਕ ਵਧੀਆ, ਬਹੁਤੀਆਂ ਜੇਬਾਂ ਤੇ ਜਿੱਪ ਵਾਲਾ ਝੋਲਾ) – ਬੱਚਾ ਬਸਤੇ ਵਿਚ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪਾ ਕੇ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਗਿਆ ।
2. ਵਰਦੀ (ਯੂਨੀਫ਼ਾਰਮ, ਨਿਸਚਿਤ ਕਿਸਮ ਦਾ ਪਹਿਰਾਵਾ) – ਸਾਰੇ ਫ਼ੌਜੀ ਵਰਦੀ ਪਹਿਨ ਕੇ ਪਰੇਡ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
3. ਮਹਿਕ (ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ) – ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਫੁੱਲ ਵਿਚੋਂ ਕਿੰਨੀ ਮਨਮੋਹਕ ਮਹਿਕ ਆ ਰਹੀ ਹੈ ।
4. ਮਿਹਨਤ (ਸਖ਼ਤ ਕਿਰਤ, ਮਜ਼ਦੂਰੀ) – ਵਿਚਾਰਾ ਮਿਹਨਤ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰ ਕੇ ਰੋਟੀ ਕਮਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
5. ਜ਼ਿੰਦਗੀ (ਜੀਵਨ) – ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
6. ਫੜ ਕੇ (ਹੱਥ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਕਾਬੂ ਕਰ ਕੇ) – ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਚੋਰ ਨੂੰ ਫੜ ਕੇ ਖੂਬ ਕੁੱਟਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਇੱਕੋ-ਜਿਹੇ ਤੁਕਾਂਤ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜੇ ਚੁਣੋ :
ਨਹਾਵਾਂ – ………….
ਜਾਵਾਂ – …………..
ਸਫ਼ਾਈ – ………….
ਸਿਖਾਈ – …………..
ਫੜ ਕੇ – ……………
ਉੱਤਰ :
ਨਹਾਵਾਂ – ਹਿਲਾਵਾਂ
ਜਾਵਾਂ – ਖਾਵਾਂ
ਸਫ਼ਾਈ – ਰਜਾਈ
ਸਿਖਾਈ – ਲਿਖਾਈ
ਫੜ ਕੇ – ਜੜ ਕੇ ।

IV. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਹੀ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ-
ਨਾਂਵ – ਖੇਡਣਾ
ਪੜਨਾਂਵ – ਮਿੱਠਾ ਬੋਲਣਾ
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਅਧਿਆਪਕ
ਕਿਰਿਆ – ਉਹ
ਕਿਰਿਆ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਸੋਹਣਾ
ਉੱਤਰ :
ਨਾਂਵ – ਅਧਿਆਪਕ
ਪੜਨਾਂਵ – ਉਹ
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਸੋਹਣਾ
ਕਿਰਿਆ – ਖੇਡਣਾ
ਕਿਰਿਆ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਮਿੱਠਾ ਬੋਲਣਾ !

V. ਰਚਨਾਤਮਿਕ ਕਾਰਜ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਬਾਰੇ 10 ਸਤਰਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ-ਦੇਖੋ ਅਗਲੇ ਸਫ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ‘ਲੇਖ-ਰਚਨਾ’ ਵਾਲੇ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ‘ਮੇਰਾ ਸਕੂਲ) ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਚੰਗੇ ਬੱਚੇ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਆਦਤਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
1, ਚੰਗਾ ਬੱਚਾ ਸਵੇਰੇ ਸਵੱਖਤੇ ਉੱਠ ਕੇ ਨਹਾਉਂਦਾ-ਧੋਦਾ ਤੇ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
2. ਚੰਗਾ, ਬੱਚਾ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦਿਲ ਲਾ ਕੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
3. ਚੰਗਾ ਬੱਚਾ ਸਹਿਪਾਠੀਆਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।
4. ਚੰਗਾ ਬੱਚਾ ਮਾਪਿਆਂ ਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
5. ਚੰਗਾ ਬੱਚਾ ਸਦਾ ਸੱਚ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਤੜਕੇ-ਸਵੇਰੇ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ, ਮੂੰਹ-ਹਨੇਰਾ ।

ਕਾਵਿ-ਟੋਟਿਆਂ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ

(ਉ) ਜਾਵਾਂ ਰੋਜ਼ ਸਕੂਲ ਨੂੰ, ਮੈਂ ਬਸਤਾ ਫੜ ਕੇ ।
ਸੇਵਾ ਕਰਨੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ, ਮੈਂ ਵਿੱਦਿਆ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ।
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਠ ਕੇ, ਮੈਂ ਰੋਜ਼ ਨਹਾਵਾਂ ।
ਲੇਟ ਕਦੇ ਨਾ ਹੋਂਵਦਾ, ਨਿੱਤ ਉੱਠਾਂ ਤੜਕੇ,
ਉਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਆਪਣੀ, ਮੈਂ ਵਰਦੀ ਪਾਵਾਂ ।
ਜਾਵਾਂ ਰੋਜ਼ ਸਕੂਲ ……………..।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਬੱਚਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਬਸਤਾ ਫੜ ਕੇ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ । ਮੇਰਾ ਉਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਵਿੱਦਿਆ ਪੜ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਾਂ । ਮੈਂ ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਹਾਉਂਦਾ ਹਾਂ । ਹਰ ਸਵੇਰੇ ਤੜਕੇ ਉੱਠ ਪੈਣ ਕਰਕੇ ਹੀ ਮੈਂ ਕਦੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਲੇਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਨਹਾਉਣ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਰੋਜ਼ ਮੈਂ ਸਕੂਲ ਦੀ ਵਰਦੀ ਪਾਉਂਦਾ ਹਾਂ ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ।

(ਅ) ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਸਕੂਲ ਦਾ, ਵੀ ਕਰਕੇ ਜਾਵਾਂ ।
ਮਿੱਠਾ-ਮਿੱਠਾ ਬੋਲ ਕੇ, ਮੈਂ ਮਹਿਕ ਖਿੰਡਾਵਾਂ ।
ਸਭ ਨੂੰ ਕਰਾਂ ਪਿਆਰ, ਮੈਂ ਕੀ ਲੈਣਾ ਲੜਕੇ ।
ਜਾਵਾਂ ਰੋਜ਼ ਸਕੂਲ ……….।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਬੱਚਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਘਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮਿਲਿਆ ਕੰਮ ਕਰ ਕੇ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ । ਮੈਂ ਸਭ ਨਾਲ ਮਿੱਠਾ ਬੋਲ ਕੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਖਿਲਾਰਦਾ ਹਾਂ । ਮੈਂ ਸਭ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ | ਭਲਾ, ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਲੜ ਕੇ ਕੀ ਲੈਣਾ ਹੈ ? ਮੈਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਬਸਤਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ।

(ਈ) ਜਿੱਥੇ ਹੋਵੇ ਬੈਠਣਾ, ਮੈਂ ਕਰਾਂ ਸਫ਼ਾਈ ।
ਸੋਹਣੀ-ਸੋਹਣੀ ਕਾਪੀਆਂ ‘ਤੇ ਕਰਾਂ ਲਿਖਾਈ ।
ਮੋਤੀ ਵਾਂਗੂੰ ਅੱਖਰਾਂ, ਨੂੰ ਲਿਖਾਂ ਮੈਂ ਜੜ ਕੇ ।
ਜਾਵਾਂ ਰੋਜ਼ ਸਕੂਲ ………………।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਬੱਚਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਜਿੱਥੇ ਬੈਠਦਾ ਹਾਂ, ਉੱਥੇ ਸਫ਼ਾਈ ਕਰ ਕੇ ਬੈਠਦਾ ਹਾਂ । ਮੈਂ ਕਾਪੀਆਂ ਉੱਤੇ ਸੋਹਣੀ-ਸੋਹਣੀ ਲਿਖਾਈ ਕਰਦਾ ਹਾਂ । ਮੈਂ ਸੋਹਣੇ ਅੱਖਰਾਂ ਨੂੰ ਮੋਤੀਆਂ ਵਾਂਗ ਜੋੜ ਕੇ ਸੁੰਦਰ ਲਿਖਾਈ ਕਰਦਾ ਹਾਂ । ਮੈਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਬਸਤਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ।

(ਸ) ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਅਧਿਆਪਕਾਂ, ਨੇ ਗੱਲ ਸਿਖਾਈ ।
ਮਿਹਨਤ ਨੇ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਹੈ ਸਫਲ ਬਣਾਈ ।
ਮਿਹਨਤੀ ਬੰਦਾ ਬੈਠਦਾ, ਹੈ ਕੁਰਸੀ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ।
ਜਾਵਾਂ ਰੋਜ਼ ਸਕੂਲ ਨੂੰ, ਮੈਂ ਬਸਤਾ ਫੜ ਕੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਬੱਚਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਬਸਤਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ । ਸਾਨੂੰ ਸਾਡੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੇ ਇਹ ਗੱਲ ਸਿਖਾਈ ਹੈ ਕਿ ਮਿਹਨਤ ਹੀ ਬੰਦੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸਫਲ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਮਿਹਨਤੀ ਬੰਦਾ ਹੀ ਅਖ਼ੀਰ ਉੱਚੇ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਕੁਰਸੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠਦਾ ਹੈ ।