Class 6

This PSEB 6th Class Computer Notes Chapter 4 ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਪੇਟ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ will help you in revision during exams.

PSEB 6th Class Computer Notes Chapter 4 ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਪੇਟ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ

ਜਾਣ-ਪਛਾਣ (Introduction)
ਪੇਂਟ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਉਤਪਾਦ ਹੈ । ਇਹ ਇਕ ਡਰਾਇੰਗ ਟੂਲ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਸਤਾਂ ਅਤੇ ਆਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਰੰਗੀਨ ਤਸਵੀਰਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਸੇਵ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿੰਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਕਾਪੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਡੈਸਕਟਾਪ ਦੇ ਵਾਲ ਪੇਪਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪੇਂਟ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋਰ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਪੇਂਟ ਕੀ ਹੈ ? (What is Ms Paint ?)
ਐੱਮ.ਐੱਸ ਪੈਂਟ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਪੈਂਟ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ (How to Start MS Paint)

ਜਾਂ

1. ਟਾਸਕਬਾਰ/ਸੁਪਰਬਾਰ ਦੇ ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਸਟਾਰਟ ਮੀਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗਾ ।
2. ਆਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਜ਼ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਇੱਕ ਹੋਰ ਮੀਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗਾ ।
3. ਅਕਸੈਸਰੀਜ਼ ਆਪਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਇੱਕ ਹੋਰ ਮੀਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗਾ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਪੇਂਟ ਦੀ ਆਪਸ਼ਨ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ।
4. ਪੇਟ ਦੀ ਆਪਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਪੇਂਟ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਭਾਗ (Parts of Paint Window) 
ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ, ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਬਾਰ, ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ, ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ ਅਤੇ ਵਰਕ ਏਰੀਆ ਆਦਿ ਪੇਂਟ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਭਾਗ ਹਨ ।

1. ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ – ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ ਪੇਂਟ ਦੀ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰਲੇ ਪਾਸੇ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ ਦੇ ਖੱਬੇ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਚੀਜ਼ ਇੱਕ ਪੇਂਟ ਪੈਲੇਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਬਟਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਸਟੈਂਡਰਡ ਵਿੰਡੋ ਮੀਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ Restore, Move, Size, Minimize, Maximize ਅਤੇ Close | ਦੂਜੀ ਚੀਜ਼ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗੀ, ਉਹ ਹੈ ਤਸਵੀਰ ਦਾ ਟਾਈਟਲ ਜਿਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਨਾਂ ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ-Paint. ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਤਸਵੀਰ ਸੇਵ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ‘‘Untitled’’ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ।

(i) ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ – ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਬਟਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੇਵ, ਅਨ-ਡੂ, ਰੀ-ਡੂ ਅਤੇ ਕਸਟਮਾਈਜ਼ ।
(ii) ਮਿਨੀਮਾਈਜ਼, ਮੈਕਸੀਮਾਈਜ਼ਰੀਸਟੋਰ, ਕਲੋਜ਼ – ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ ਦੇ ਸੱਜੇ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਬਟਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

• ਮਿਨੀਮਾਈਜ਼ ਬਟਨ – ਇਹ ਪੇਂਟ ਦੇ ਵਿੰਡੋ ਨੂੰ ਟਾਸਕਬਾਰ ’ਤੇ ਮਿਨੀਮਾਈਜ਼ (ਛੋਟਾ) ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਮੈਕਸੀਮਾਈਜ਼/ਰੀਸਟੋਰ ਬਟਨ – ਇਹ ਪੇਂਟ ਦੀ ਵਿੰਡੋ ਨੂੰ ਮੈਕਸੀਮਾਈਜ਼ (ਵੱਡਾ) ਅਤੇ ਰੀ-ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਕਲੋਜ਼ ਬਟਨ – ਪੇਂਟ ਦੀ ਵਿੰਡੋ ਨੂੰ ਕਲੋਜ਼ (ਬੰਦ) ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

2. ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ – ਇਹ ਟੂਲਬਾਰ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਬਦਲੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

• ਰਿਬਨ ਤੋਂ ਉੱਪਰ
• ਰਿਬਨ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ

ਇਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਆਈਕਾਨ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਹਟਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਨੂੰ ਰਿਬਨ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ
ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ Save, Undo ਅਤੇ Redo ਨੂੰ ਰਿਬਨ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ ‘ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਓ, ਜਦ ਤਕ ਕਿ ਕਸਟਮਾਈਜ਼ ਆਈਕਾਨ ਉੱਭਰ ਕੇ (highlight) ਨਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇ । ਕਸਟਮਾਈਜ਼ ਆਈਕਾਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਮੀਨੂੰ ਖੁੱਲੇਗਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ‘Show below the Ribbon’ ਆਪਸ਼ਨ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗੀ । ਇਸ ਆਪਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਰਿਬਨ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸੇ ਚਲੀ ਜਾਵੇਗੀ ।

ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਨੂੰ ਰਿਬਨ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ ।
ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਵਿੱਚ ਕਸਟਮਾਈਜ਼ ਆਈਕਾਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਹੋਰ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ New, Open, Print preview ਆਦਿ ।

ਪੇਂਟ ਬਟਨ ਵਿਚਲੇ ਮੀਨੂੰ ਦੀਆਂ ਕਮਾਂਡਾਂ :

ਕਮਾਂਡ ਦਾ ਨਾਂ	ਫੰਕਸ਼ਨ (ਕੰਮ)
New (ਨਿਊ)	ਨਵੀਂ, ਖ਼ਾਲੀ ਇਮੇਜ ਫ਼ਾਈਲ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
Open (ਓਪਨ)	ਇੱਕ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਖੋਲ੍ਹਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਬਣੀ ਇਮੇਜ ਫਾਈਲ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਿਆ (ਦੇਖਿਆ) ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
Save (ਸੇਵ)	ਮੌਜੂਦਾ ਫ਼ਾਈਲ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਬਦਲਾਅ ਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
Print (ਪ੍ਰਿੰਟ)	ਮੌਜੂਦਾ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਿੰਟ ਕਰਨ ਲਈ
Print Preview (ਪ੍ਰਿੰਟ ਵਿਊ)	ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਸਕਰੀਨ ‘ਤੇ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਸਵੀਰ ਕਾਗਜ਼ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਿੰਟ ਹੋਵੇਗੀ ।
Send In Email (ਸੈਂਡ ਇਨ ਈ-ਮੇਲ)	ਪੈਂਟ ਵਿੱਚ ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਕਾਪੀ ਈ-ਮੇਲ ਰਾਹੀਂ ਇੱਕ ਅਟੈਚਮੈਂਟ ਵਜੋਂ  ਭੇਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
Undo (ਅਨਭੂ)	ਪਿਛਲੇ ਕੀਤੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕੈਂਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ।
Repeat (ਰਿਪੀਟ)	ਪਿਛਲੇ ਕੀਤੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ।
Show Below/above the Ribbon	ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਨੂੰ ਰਿਬਨ ਦੇ ਉੱਪਰ/ਹੇਠਾਂ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ।
Minimize The Ribbon	ਰਿਬਨ ਨੂੰ ਲਗਾਉਣ/ਹਟਾਉਣ ਲਈ

ਰਿਬਨ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨਾ ।
ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਉਸ ’ਤੇ Right ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਆਏ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚੋਂ Add to Quick toolbar ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

3. ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ – ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਟੈਬਜ਼ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ ਵਿਚ ਟੈਬ
ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ Help ਬਟਨ ਸਕਰੀਨ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
1. ਪੇਂਟ ਬਟਨ – ਪੇਟ ਬਟਨ ਇੱਕ ਡਰਾਪਡਾਊਨ ਮੀਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਕਮਾਂਡਜ਼ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇੱਥੇ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਨਵੀਆਂ ਕਮਾਂਡਾਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਅੱਗੇ ਦਿਖਾਏ ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ :

ਕਮਾਂਡ ਦਾ ਨਾਮ	ਫੰਕਸ਼ਨਜ਼ (ਕੰਮ)
Save As (ਸੇਵ ਐਜ਼)	ਮੌਜੂਦਾ ਫ਼ਾਈਲ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਬਦਲਾਅ ਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਫ਼ਾਈਲ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਨਾਮ ਜਾਂ ਫ਼ਾਰਮੈਟ ਦੇਣ ਲਈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ PNG, JPEG, BMP, GIF ਜਾਂ ਫ਼ਾਈਲ ਲਈ ਹੋਰ ਕਈ ਫ਼ਾਰਮੈਟ
From Scanner and Camera (ਸਕੈਨਰ ਅਤੇ ਕੈਮਰੇ ਤੋਂ)	ਕੈਮਰੇ ਅਤੇ ਸਕੈਨਰ ਤੋਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਇਮਪੋਰਟ ਕਰਨ ਲਈ ।
Set as desktop background (ਡੈਕਸਟਾਪ ਬੈਕਗ੍ਰਾਉਂਡ ਵਜੋਂ ਲਈ ਸੈੱਟ ਕਰਨਾ)	ਮੌਜੂਦਾ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਡੈਕਸਟਾਪ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਵਜੋਂ ਸੈੱਟ ਕਰਨ ਲਈ
Properties (ਪ੍ਰਾਪਰਟੀਜ਼)	ਤਸਵੀਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਰਟੀਜ਼ ਬਦਲਣ ਲਈ । ਪ੍ਰਾਪਰਟੀਜ਼ ਡਾਇਲਾਗ ਉਸ ਤਸਵੀਰ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੇ ਸੈਂਟੀਮੀਟਰਾਂ, ਇੰਚਾਂ ਅਤੇ ਪਿਕਸਲਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ।
Exit (ਬਾਹਰ ਆਉਣਾ)	ਪੇਂਟ ਦੀ ਵਿੰਡੋ ਬੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਂ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਲਈ ।

ਰਿਬਨ – ਰਿਬਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਟੈਬ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਮਾਂਡ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ ਦੇ ਸਮਾਂਤਰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਟੈਬ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

2. ਹੋਮ ਟੈਬ ਰਿਬਨ – ਇਸ ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਟੂਲਜ਼, ਸ਼ੇਪਸ਼, ਕਲਰ ਪੈਲੇਟ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਕਮਾਂਡਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਰਿਬਨ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਡਰਾਪ ਡਾਊਨ ਐਰੋ ਸਾਨੂੰ ਮੀਨੂੰਆਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਪੇਂਟ ਵਿੱਚ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਹੋਮ ਟੈਬ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਟੂਲਜ਼, ਸ਼ੇਪਸ, ਬੁਰਸ਼ ਅਤੇ ਰੰਗਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਇਸ ਟੈਬ ਨੂੰ ਮਿਨੀਮਾਈਜ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਆਪਸ਼ਨ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਅਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਲੁਕਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਜਦੋਂ Home ਟੈਬ ਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਫਿਰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਹੋਮ ਟੈਬ ਰਿਬਨ ਦੇ ਕਲਰ ਸੈਕਸ਼ਨ ਦੇ ਤਿੰਨ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-
(1) ਐਕਟਿਵ ਕਲਰ ਬਾਕਸ
(ii) ਕਲਰ ਪੈਲੇਟ
(iii) ਐਡਿਟ ਕਲਰ ਬਟਨ ।

(1) ਐਕਟਿਵ ਕਲਰ ਬਾਕਸ – ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਕਲਰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ।
ਕਲਰ (1) – ਇਹ ਫੋਰ ਗਰਾਊਂਡ ਕਲਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਕਲਰ (2) – ਇਹ ਬੈਕ ਗਰਾਊਂਡ ਕਲਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਫ਼ੈਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

(2) ਕਲਰ ਪੈਲੇਟ – ਕਲਰ ਪੈਲੇਟ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਲਰ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ।ਉੱਪਰਲੀਆਂ ਦੋ ਲਾਈਨਾਂ ਪੇਂਟ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਰੰਗ ਦਿਖਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਹੇਠਲੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਵਿੱਚ ਯੂਜ਼ਰ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਰੰਗ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ।
(3) ਐਡਿਟ ਕਲਰ ਬਟਨ – ਐਡਿਟ ਕਲਰ ਬਟਨ ਐਡਿਟ ਕਲਰ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਖੋਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਕਲਰ ਬਣਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਕਲਰ, ਕਲਰ ਪੈਲੇਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

3. ਵਿਊ ਟੈਬ ਰਿਬਨ – ਵਿਊ ਟੈਬ ਹੋਮ ਟੈਬ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਜੂਮ ਇਨ, ਜੂਮ ਆਊਟ, ਸ਼ੋਅ ਜਾਂ ਹਾਈਡ ਅਤੇ ਡਿਸਪਲੇਅ ਆਦਿ ਵਿਕਲਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਜ਼ੂਮ ਇਨ-ਆਊਟ ਨੂੰ ਇਕੱਲੇ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਂ ਫਿਰ Zoom ਟੂਲ ਨਾਲ ਜੋ ਰਿਬਨ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ
ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਸਲਾਈਡਰ ਨਾਲ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

4. ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ – ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਕਰੀਨ ਨੂੰ ਸਰਕਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ-

• ਹੋਰੀਜੋਂਟਲ ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ – ਇਹ ਪੇਂਟ ਦੀ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਸਕਰੀਨ ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਅਤੇ ਸੱਜੇ ਘੁਮਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
• ਵਰਟੀਕਲ ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ-ਇਹ ਪੇਂਟ ਦੀ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਸਕਰੀਨ ਨੂੰ ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਘੁਮਾਉਂਦੀ ਹੈ ।

5. ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ – ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ ਪੇਂਟ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸੇ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਸਾਡੀ ਫ਼ਾਈਲ ਬਾਰੇ ਆਪਸ਼ਨ ਜਾਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਲਿਖੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

(i) ਕਰਸਰ ਪੁਜੀਸ਼ਨ – ਇਹ ਕਰਸਰ ਦੀ ਪੁਜੀਸ਼ਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਸੈੱਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

(ii) ਸਿਲੇਕਸ਼ਨ ਸਾਈਜ਼-ਇਹ ਸਾਡੇ ਵਲੋਂ ਕਿਸੇ ਸਿਲੈਕਸ਼ਨ ਸਾਈਜ਼ ਨੂੰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਜਿਸ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਡਰਾਅ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਉਸਦਾ ਸਾਈਜ਼ ਵੀ ਇਹ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ।

(iii) ਇਮੇਜ ਸਾਈਜ਼ – ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਮਾਪ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਜੋ ਅਕਸਰ ਪਿਕਸਲ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਯੂਨਿਟ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਹ ਮਾਪ ਪੂਰੀ ਤਸਵੀਰ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਯੂਨਿਟ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਸੈਂਟੀਮੀਟਰਾਂ ਅਤੇ ਇੰਚਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

(iv) ਡਿਸਕ ਸਾਈਜ਼ – ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਆਪਸ਼ਨ ਸਾਨੂੰ ਸਟੋਰੇਜ਼ ਡਿਸਕ ਵਿੱਚ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਸਾਈਜ਼ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ।

(v) ਜੂਮ ਸਲਾਈਡਰ-ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਜੂਮ ਇਨ ਵਿਊ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਜੂਮ ਆਊਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਆਪਸ਼ਨ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਵਾਸਤੇ ਵੱਡੀ ਜਾਂ ਛੋਟੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

6. ਵਰਕ ਏਰੀਆ-ਖ਼ਾਲੀ ਜਗਾ ਨੂੰ ਵਰਕ ਏਰੀਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰਨਾ (Saving our Drawing)
ਸਾਲ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰਨਾ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਸਾਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਦੇ ਸੇਵ ਬਟਨ ਉੱਤੇ ਕੁੱਝ ਮਿੰਟਾਂ ਬਾਅਦ ਕਲਿੱਕ ਕਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੇਕਰ ਅਚਾਨਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਬਿਜਲੀ ਚਲੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਕੰਮ ਨਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।

ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰ (Save) ਸੇਵ ਬਟਨ ਕਲਿੱਕ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਸਵੀਰ ਲਈ ਨਾਮ ਟਾਈਪ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ । ਨਾਮ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੇਵ ਬਟਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਸੇਵ ਐਜ਼ (Save as) – ਸੇਵ ਐਜ਼ ਆਪਸ਼ਨ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਕਾਪੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਸੇਵ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਪੇਂਟ ਬਟਨ ਤੇ ਜਾਓ ਅਤੇ ਮੀਨੂੰ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹ ।

Save as ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਨਾਮ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿਓ ਅਤੇ ਫਿਰ Save ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Computer Book Solutions Chapter 8 ਆਊਟਪੁੱਟ ਯੰਤਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Computer Chapter 8 ਆਊਟਪੁੱਟ ਯੰਤਰ

Computer Guide for Class 6 PSEB ਆਊਟਪੁੱਟ ਯੰਤਰ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ
1. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

(i) ਮੋਨੀਟਰ ਇਕ ਸਾਫਟ ਕਾਪੀ ਅਤੇ …………………… ਇੱਕ ਹਾਰਡ ਕਾਪੀ ਆਊਟਪੁੱਟ ਯੰਤਰ ਹੈ ।
(ਉ) ਪਿੰਟਰ (Printer)
(ਅ) ਪਲੇਟਰ (Plotter)
(ੲ) ਉਕਤ ਦੋਵੇਂ
(ਸ) ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਉਕਤ ਦੋਵੇਂ

(ii) ……………. ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੋਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਸੁਣਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) ਪ੍ਰਿੰਟਰ (Printer)
(ਅ) ਸਪੀਕਰ (Speaker)
(ੲ) ਮਾਈਕ੍ਰੋਫੋਨ (Microphone)
(ਸ) ਮਾਊਸ (Mouse)
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਸਪੀਕਰ (Speaker)

(iii) ………………. ਆਊਟਪੁੱਟ ਨੂੰ ਕਾਗਜ਼ ਉੱਪਰ ਛਾਪਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਪ੍ਰਿੰਟਰ (Printer)
(ਅ) ਕੀਅ-ਬੋਰਡ (Keyboard)
(ੲ) ਮਾਊਸ (Mouse)
(ਸ) ਸਪੀਕਰ (Speaker) ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਪ੍ਰਿੰਟਰ (Printer)

(iv) ………………… ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਪ੍ਰਿੰਟ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਬਿੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਛਾਪਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਡਾਟ ਮੈਟਰਿਕਸ (Dot Matrix)
(ਅ) ਇੰਕਜੈਟ (Inkjet)
(ੲ) ਲੇਜ਼ਰ (Laser)
(ਸ) ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਡਾਟ ਮੈਟਰਿਕਸ (Dot Matrix)

(v) ਮੋਨੀਟਰ …………………… ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
(ਉ) 2
(ਅ) 3
(ੲ) 4
(ਸ) 5.
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 2

(vi) ਹੈੱਡਫੋਨ ਨੂੰ ……………………. ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਆਈ. ਫੋਨ (IPhone)
(ਅ) ਈਅਰ ਫੋਨ (Earphone)
(ੲ) ਦੋਵੇਂ (Both of these)
(ਸ) ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਈਅਰ ਫੋਨ (Earphone)

2. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਆਊਟਪੁੱਟ ਯੰਤਰ ਕੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਊਟਪੁੱਟ ਯੰਤਰ ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਯੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇਨਫ਼ਰਮੇਸ਼ਨ ਸੈਂਸਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਨਤੀਜੇ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਇਲੈੱਕਟਾਨਿਕ ਸੂਚਨਾ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਸੂਚਨਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਸੂਚਨਾ ਨੂੰ ਅਵਾਜ਼ਾਂ, ਟੈਕਸਟ ਅਤੇ ਇਮੇਜ (ਤਸਵੀਰਾਂ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਪੀਕਰ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਪੀਕਰ ਆਊਟਪੁੱਟ ਯੰਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਅਵਾਜ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਆਊਟਪੁੱਟ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੁਆਰਾ ਕੰਟਰੋਲ ਕੀਤਾ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਅਵਾਜ਼ ਆਊਟਪੁੱਟ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਸਾਊਂਡ ਕਾਰਡ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਫਾਈਲ ਦੀ ਆਊਟਪੁੱਟ ਸਾਊਂਡ ਕਾਰਡ ਨੂੰ ਭੇਜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਹ ਸਪੀਕਰ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਆਊਟਪੁੱਟ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਰ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਿੱਥੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਰ ਸਕਰੀਨ ‘ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਦੀਵਾਰ ਜਾਂ ਪਰਦੇ ‘ਤੇ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪ੍ਰੈਜਨਟੇਸ਼ਨ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਕਲਾਸ ਰੂਮ ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਦੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ :

1. ਇਮਪੈਕਟ ਪ੍ਰਿੰਟਰ-ਡਾਟ ਮੈਟਰਿਕਸ
2. ਨਾਨ ਇਮਪੈਕਟ ਪ੍ਰਿੰਟਰ-ਲੇਜਰ ਪ੍ਰਿੰਟਰ, ਇੰਕਜੈਂਟ ਪ੍ਰਿੰਟਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪ੍ਰਿੰਟਰ ’ਤੇ ਇਕ ਨੋਟ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਆਊਟਪੁੱਟ ਨੂੰ ਕਾਗ਼ਜ਼ ‘ਤੇ ਛਾਪਦਾ ਹੈ । ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂਇੰਕਜੈਟ, ਲੇਜ਼ਰ, ਡਾਟ ਮੈਟਰਿਕਸ ਆਦਿ । ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਦੀ ਆਊਟਪੁੱਟ ਸਥਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਬਲੈਕ ਐਂਡ ਵਾਈਟ ਅਤੇ ਰੰਗੀਨ ਦੋਨੋਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਕਿਸੇ ਤਿੰਨ ਆਊਟਪੁੱਟ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਆਊਟਪੁਟ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ-

1. ਮੋਨੀਟਰ
2. ਪ੍ਰਿੰਟਰ
3. ਸਪੀਕਰ ।

3. ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮੋਨੀਟਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ’ਤੇ ਨੋਟ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੋਨੀਟਰ ਇਕ ਆਉਟਪੁੱਟ ਯੰਤਰ ਹੈ ਜੋ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ਟ ਫਾਰਮ ਵਿਚ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਮੋਨੀਟਰ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ :
ਮੋਨੀਟਰ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ-
(i) ਕੈਥੋਡ ਰੇਅ ਟਿਉਬ ਮੋਨੀਟਰ
(ii) ਫਲੈਟ ਪੈਨਲ ਡਿਸਪਲੇਅ ਮੋਨੀਟਰ ।

(i) ਕੈਥੋਡ ਰੇਅ ਟਿਊਬ ਮੋਨੀਟਰ – ਇਹ ਵੱਡੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਮੋਨੀਟਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਆਕਾਰ 15″, 17”, 19” ਅਤੇ 20” ਹੁੰਦਾ ਹੈ | ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਬਲੈਕ ਐਂਡ ਵਾਈਟ ਹੁੰਦੇ ਸਨ । ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਇਹ ਰੰਗੀਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਕਾਫ਼ੀ ਖ਼ਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

(ii) ਫਲੈਟ ਪੈਨਲ ਡਿਸਪਲੇਅ ਮੋਨੀਟਰ – ਇਹ ਮੋਨੀਟਰ ਘੱਟ ਆਵਾਜ਼, ਭਾਰ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਘੱਟ ਖ਼ਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਪਤਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੀਵਾਰ ‘ਤੇ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੈਲਕੁਲੇਟਰ, ਵੀਡੀਉ ਗੇਮਾਂ, ਲੈਪਟਾਪ ਅਤੇ ਗਾਫ਼ਿਕ ਸਕਰੀਨ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । LCD, LED ਅਤੇ ਪਲਾਜਮਾ ਇਸ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇਨਪੁੱਟ ਅਤੇ ਆਊਟਪੁੱਟ ਯੰਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਨਪੁੱਟ ਅਤੇ ਆਊਟਪੁੱਟ ਯੰਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅੰਤਰ ਹਨ-

ਇਨਪੁੱਟ	ਆਉਟਪੁੱਟ
(i) ਇਹ ਡਾਟਾ ਇਨਪੁੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।	(i) ਇਹ ਨਤੀਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
(ii) ਇਨਪੁੱਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡਾਟਾ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਵਾਸਤੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।	(ii) ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਾਣਕਾਰੀ ਆਊਟਪੁੱਟ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(iii) ਇਹ ਕਾਫ਼ੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਉਪਲਬੱਧ ਹਨ ।	(iii) ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਇਨਪੁੱਟ ਯੰਤਰਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਘੱਟ ਹੈ ।

PSEB 6th Class Computer Guide ਆਊਟਪੁੱਟ ਯੰਤਰ Important Questions and Answers

1. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

(i) ਸਪੀਕਰ …………………… ਦੀ ਆਊਟਪੁੱਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ।
(ਉ) ਗਤੀ
(ਅ) ਲਾਈਟ
(ੲ) ਆਵਾਜ਼
(ਸ) ਟੈਕਸਟ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਆਵਾਜ਼

(ii) ਹੈੱਡਫੋਨ ………………… ਵਰਗਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
(ਉ) ਮੋਨੀਟਰ
(ਅ) ਸਪੀਕਰ
(ੲ) ਪ੍ਰਿੰਟਰ
(ਸ) ਪਲਾਟਰ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਸਪੀਕਰ

(iii) ……….. ਵੱਡੀ ਤਸਵੀਰ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
(ਉ) ਮੋਨੀਟਰ
(ਅ) ਪ੍ਰਿੰਟਰ
(ੲ) ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਰ
(ਸ) ਪਲਾਟਰ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਰ

(iv) ………….. ਵੱਡੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਛਾਪਦੇ ਹਨ ।
(ਉ) ਪ੍ਰਿੰਟਰ
(ਅ) ਪਲਾਟਰ
(ੲ) ਸਪੀਕਰ
(ਸ) ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਰ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਪਲਾਟਰ

2. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਆਊਟਪੁੱਟ ਯੰਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਊਟਪੁੱਟ ਯੰਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-
ਮੋਨੀਟਰ, ਟਰ, ਸਪੀਕਰ, ਹੈੱਡਫੋਨ, ਪਲਾਟਰ, ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੋਨੀਟਰ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੋਨੀਟਰ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-

1. ਕੈਥੋਡ ਰੇਅ ਟਿਊਬ ਮੋਨੀਟਰ
2. ਫਲੈਟ ਪੈਨਲ ਡਿਸਪਲੇਅ ਮੋਨੀਟਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਜੈਕਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿੱਥੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਸੇ ਇਮੇਜ਼ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਸਤਹਿ ਜਾਂ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਦਿਖਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਮੀਟਿੰਗ ਜਾਂ ਕਲਾਸ ਰੂਮ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ-

1. ਡਾਟ ਮੈਟਰਿਕਸ ਪ੍ਰਿੰਟਰ
2. ਇੰਕਜੈਟ ਪ੍ਰਿੰਟਰ
3. ਲੇਜ਼ਰ ਪ੍ਰਿੰਟਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪਲਾਟਰ ’ਤੇ ਨੋਟ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪਲਾਟਰ ਇਕ ਆਊਟਪੁੱਟ ਯੰਤਰ ਹੈ ਜੋ ਕਾਫ਼ੀ ਵੱਡੇ ਆਕਾਰ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਜਾਂ ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਛਪਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ CAD ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਉਹਨਾਂ ਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ਜੋ ਇਨਪੁੱਟ ਅਤੇ ਆਊਟਪੁੱਟ ਦੋਵੇਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਡਿਜੀਟਲ ਕੈਮਰਾ, ਪੈੱਨ ਡਰਾਈਵ, CD/DVD, ਮੋਡਮ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਸਪੀਕਰ ਕੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਪੀਕਰ ਆਊਟਪੁੱਟ ਯੰਤਰ ਹਨ ਜੋ ਆਡੀਓ ਆਊਟਪੁੱਟ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਗਾਣੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੈੱਡਫੋਨ ਕੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਆਊਟਪੁੱਟ ਯੰਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਪੀਕਰ ਵਾਂਗ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੰਨਾਂ ਵਿਚ ਲਗਾ ਕੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ Ear Phone ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Computer Book Solutions Chapter 7 ਇਨਪੁੱਟ ਯੰਤਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Computer Chapter 7 ਇਨਪੁੱਟ ਯੰਤਰ

Computer Guide for Class 6 PSEB ਇਨਪੁੱਟ ਯੰਤਰ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ ।
1. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

(i) ………………… ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦਾਖਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) ਹੈਂਡ ਫ਼ੋਨ (Headphone)
(ਅ) ਵੈਬ ਕੈਮਰਾ (Web camera)
(ੲ) ਸਪੀਕਰ (Speakers)
(ਸ) ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਵੈਬ ਕੈਮਰਾ (Web camera)

(ii) ਬਾਰ ਕੋਡ ਰੀਡਰ ਵਿੱਚ ……………………. ਲੱਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਸੈਂਸਰ (Sensor)
(ਅ) ਲਾਈਟ (Light)
(ੲ) ਹੀਟ (Heat)
(ਸ) ਮੈਗਨੈਟਿਕ (Magnetic) ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਸੈਂਸਰ (Sensor)

(iii) ………………… ਇੱਕ ਪੁਆਇੰਟਿੰਗ ਉਪਕਰਣ ਹੈ ।
(ਉ) ਹੈੱਡਫੋਨ (Headphone)
(ਅ) ਕੀਅ-ਬੋਰਡ (Keyboard)
(ੲ) ਮਾਊਸ (Mouse)
(ਸ) ਵੈੱਬ ਕੈਮਰਾ (Web Camera) ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਮਾਊਸ (Mouse)

(iv) ………………… ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟ ਅਤੇ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦਾਖਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ੳ) ਪ੍ਰਿੰਟਰ (Printer)
(ਅ) ਸਕੈਨਰ (Scanner)
(ੲ) ਸਪੀਕਰ (Speakers)
(ਸ) ਮਾਊਸ (Mouse) ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਸਕੈਨਰ (Scanner)

(v) ……………………. ਕੀਅਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਸਾਰੀਆਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਓ) ਐਰੋ (Arrow)
(ਅ) ਸਪੈਸ਼ਲ (Special)
(ੲ) ਫੰਕਸ਼ਨ (Function)
(ਸ) ਨੂਮੈਰਿਕ (Numeric) ।
ਉੱਤਰ-
(ਓ) ਐਰੋ (Arrow)

2. ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਤਸਵੀਰਾਂ ਲੈਣ ਲਈ ਕਿਸ ਉਪਕਰਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਤਸਵੀਰਾਂ ਲੈਣ ਲਈ ਕੈਮਰੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੇਂਟ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਕਿਸ ਭਾਗ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਕਰੀਨ ਨੂੰ ਸਰਕਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੈਂਟ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਕਰੀਨ ਨੂੰ ਸਰਕਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਉੱਪਰ ਕਿੰਨੀਆਂ ਫੰਕਸ਼ਨ ਕੀਅਜ਼ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਉੱਪਰ 12 ਫੰਕਸ਼ਨ ਕੀਅਜ਼ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵੀਡੀਓ ਗੇਮ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸ ਉਪਕਰਣ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵੀਡੀਓ ਗੇਮ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਜੁਆਇ ਸਟਿੱਕ ਉਪਕਰਣ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਿਹੜੀਆਂ ਕੀਅਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਹਿਲਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਰਸਰ ਕੀਅਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਹਿਲਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

3. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਇਨਪੁੱਟ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਨਪੁੱਟ ਯੰਤਰ ਉਹ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਯੰਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਡਾਟਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਯੰਤਰ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰ ਯੰਤਰ ਇਕ ਖਾਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਡਾਟਾ ਇਨਪੁੱਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਿਸੇ 6 ਇਨਪੁੱਟ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਨਪੁੱਟ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :

1. ਕੀਅ-ਬੋਰਡ
2. ਮਾਊਸ
3. ਸਕੈਨਰ
4. ਵੈੱਬ ਕੈਮਰਾ
5. ਮਾਈਕ੍ਰੋਫ਼ੋਨ
6. ਟੱਚ ਪੈਡ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਜੁਆਇ ਸਟਿੱਕ ’ਤੇ ਨੋਟ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਵੀ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ Pointing ਇਨਪੁੱਟ ਯੰਤਰ ਹੈ । ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੀਡਿਓ ਗੇਮਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਇਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ Vertical ਲੀਵਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਟਿੱਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਕ ਬਾਰ ਤੇ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਸਟਿੱਕ ਰੇਖੀਕ੍ਰਿਤ ਸਕਰੀਨ ਤੇ Pointer ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਾਰ ਤੇ ਜਾਂ ਸਟਿੱਕ ਉੱਪਰ ਬਟਨ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਬਿਲਕੁਲ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਊਸ ਦੇ ਬਟਨ ।

4. ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਸੇ ਦੋ ਇਨਪੁੱਟ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਦੋ ਇਨਪੁੱਟ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ-
1. ਮਾਊਸ – ਮਾਊਸ ਇਕ ਪੁਆਇੰਟ ਵਾਇਸ ਹੈ । ਇਹ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਚੂਹੇ ਵਰਗਾ ਯੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਆਕਾਰ ਕਰਕੇ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਮਾਊਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਫਲੈਟ ਸਰਫੇਸ ਤੇ ਘੁਮਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪੁਆਇੰਟਰ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ ।

ਮਾਊਸ ਉੱਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਿੰਨ ਬਟਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-
• ਖੱਬਾ ਬਟਨ (Left Button)
• ਸੱਜਾ ਬਟਨ (Right Button)
• ਸਕਰੋਲ ਬਟਨ (Scroll Button) ।
(i) ਖੱਬਾ ਬਟਨ – ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖੱਬਾ ਬਟਨ ਹੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਖੱਬਾ ਬਟਨ ਇੱਕ ਦਬਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਇਸ ਨੂੰ ਦੋ ਵਾਰ ਦਬਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਡਬਲ ਕਲਿੱਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

(ii) ਸੱਜਾ ਬਟਨ – ਜਦੋਂ ਸੱਜੇ ਬਟਨ ਨੂੰ ਦਬਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਰਾਈਟ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ ਮੀਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

(iii) ਸਕਰੋਲ ਬਟਨ – ਇਹ ਇੱਕ ਪਹੀਏ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਮਾਊਸ ਦੇ ਸੱਜੇ ਅਤੇ ਖੱਬੇ ਬਟਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲੱਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਸਕਰੋਲ ਬਟਨ ਨੂੰ ਘੁਮਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਕਰੋਲ ਕਰਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਸਕਰੀਨ ਨੂੰ ਉੱਪਰ ਹੇਠਾਂ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

2. ਮਾਈਕ੍ਰੋਫੋਨ – ਮਾਈਕ੍ਰੋਫੋਨ ਨੂੰ ਮਾਈਕ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਆਵਾਜ਼ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਵੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਸੁਣਿਆ ਵੀ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ | ਮਾਈਕ ਰਾਹੀਂ ਬੋਲ ਕੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਕੁਝ ਟਾਈਪ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੇ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ/ਮਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬਾਰ ਕੋਡ ਰੀਡਰ ’ਤੇ ਨੋਟ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਨਪੁੱਟ ਯੰਤਰ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਡਾਟਾ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਮੋਟਾਈ ਦੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੋਡ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ Optical ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹ ਖ਼ਾਸ ਕੋਡ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਪਭੋਗਤਾ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਕੋਡ ਕਰਨ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦੇ ਹਨ | ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਬਾਰ ਕੋਡ Universal Product Code (UPC) ਹੈ ।

ਬਾਰ ਕੋਡ ਰੀਡਰ ਲਾਈਨਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੇ ਜਾ ਸਕਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦੇ ਹਨ । ਕੋਡ ਰੀਡਰ ਲਾਈਟ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਬਾਰ ਕੋਡ Image ਦੁਆਰਾ Reflect ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਕ ਲਾਈਟ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ Detector ਬਾਰ ਕੋਡ Image ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਣਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਕੋਡ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਲਾਈਨ Pattern ਨੂੰ ਨੰਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਬਾਰ ਕੋਡ ਇਹ ਨੰਬਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਫਿਰ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮਾਊਸ ਕੀ ਹੈ ? ਇਸਦੇ ਬਟਨਾਂ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਮਾਊਸ ਇਕ ਪੁਆਇੰਟ ਡੀਵਾਇਸ ਹੈ । ਇਹ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਚੂਹੇ ਵਰਗਾ ਯੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਆਕਾਰ ਕਰਕੇ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਮਾਊਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਫਲੈਟ ਸਰਫੇਸ ਤੇ ਘੁਮਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪੁਆਇੰਟਰ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ ।
ਮਾਊਸ ਉੱਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਿੰਨ ਬਟਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-
• ਖੱਬਾ ਬਟਨ (Left Button)
• ਸੱਜਾ ਬਟਨ (Right Button)
• ਸਕਰੋਲ ਬਟਨ (Scroll Button) ।

1. ਖੱਬਾ ਬਟਨ – ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖੱਬਾ ਬਟਨ ਹੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਖੱਬਾ ਬਟਨ ਇੱਕ ਦਬਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਇਸ ਨੂੰ ਦੋ ਵਾਰ ਦਬਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਡਬਲ ਕਲਿੱਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

2. ਸੱਜਾ ਬਟਨ – ਜਦੋਂ ਸੱਜੇ ਬਟਨ ਨੂੰ ਦਬਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਰਾਈਟ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ ਮੀਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

3. ਸਕਰੋਲ ਬਟਨ – ਇਹ ਇੱਕ ਪਹੀਏ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਮਾਉਸ ਦੇ ਸੱਜੇ ਅਤੇ ਖੱਬੇ ਬਟਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲੱਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਸਕਰੋਲ ਬਟਨ ਨੂੰ ਘੁਮਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਕਰੋਲ ਕਰਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਸਕਰੀਨ ਨੂੰ ਉੱਪਰ ਹੇਠਾਂ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੁਆਇੰਟਿੰਗ ਉਪਕਰਣ ਕੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਣ ਸਹਿਤ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੁਆਇੰਟਿੰਗ ਉਪਕਰਣ ਉਹ ਉਪਕਰਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਭਾਗ ਨੂੰ ਪੁਆਇੰਟ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਯੰਤਰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪੁਆਇੰਟਿੰਗ ਉਪਕਰਣ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ-ਕੁੱਝ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :

• ਮਾਊਸ – ਮਾਊਸ ਇਕ ਪੁਆਇੰਟ ਡੀਵਾਇਸ ਹੈ । ਇਹ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ।ਇਹ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਚੂਹੇ ਵਰਗਾ ਯੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਆਕਾਰ ਕਰਕੇ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਮਾਊਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਫਲੈਟ ਸਰਫੇਸ ਤੇ ਘੁਮਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪੁਆਇੰਟਰ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ ।
• ਲਾਈਟ ਐੱਨ – ਇਹ ਇਕ Pointing Device ਹੈ ਜੋ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਇਕ ਖ਼ਾਸ ਥਾਂ ’ਤੇ Point ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਇਕ ਪੈਂਨ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਦਾ ਯੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਤਾਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਸਕਰੀਨ ‘ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ Movements ਕਰਨ
  ਵਿੱਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
• ਜੁਆਇ ਸਟਿੱਕ – ਇਹ ਵੀ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ Pointing ਇਨਪੁੱਟ ਯੰਤਰ ਹੈ । ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੀਡਿਓ ਗੇਮਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਟਰੈਕ ਬਾਲ – ਇਹ ਵੀ ਇਕ Pointing Device ਹੈ । ਇਹ ਇਕ ਬਾਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਬਾਲ ਉਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ Cursor ਘੁੰਮਾਉਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਪੈਸ਼ਲ ਕੀਅਜ਼ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਹਰ ਸਪੈਸ਼ਲ ਕੀਅ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੰਮ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਹੇਠਾਂ ਕੁਝ ਸਪੈਸ਼ਲ ਕੀਅਜ਼ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ-

ਲੜੀ ਨੰ:	ਸਪੈਸ਼ਲ ਕੀਅ ਦਾ ਨਾਂ	ਕਰਸਰ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਵਾਲਾ ਅੱਖਰ ਡਿਲੀਟ ਕਰਨ (ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ) ।
1.	ਡਿਲੀਟ (Delete)	ਕਰਸਰ ਤੋਂ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਵਾਲਾ ਅੱਖਰ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ।
2.	ਬੈਕਸਪੇਸ (Backspace)	ਨਵੀਂ ਲਾਈਨ ਉੱਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ।
3.	ਐਂਟਰ (Enter)	ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਛੱਡਣ ਲਈ ।
4.	ਸਪੇਸ ਬਾਰ (Space Bar)	ਇਹ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੀ ਕੀਅ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ shift ਅਤੇ a ਇਕੱਠਾ ਦਬਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵੱਡਾ A ਪਵੇਗਾ ।
5.	ਸ਼ਿਫਟ (Shift)	ਇਹ ਦੂਸਰੀ ਕੀਅ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੇਂਟ ਵਿੱਚ Ctrl ਅਤੇ s ਇਕੱਠਾ ਦਬਾ ਕੇ ਫ਼ਾਈਲ ਨੂੰ ਸੇਵ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
6.	ਕੰਟਰੋਲ (Ctrl)	ਇਹ ਦੂਸਰੀ ਕੀਅ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ Alt ਅਤੇ F4 ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
7.	ਆਲਟ (Alt)	ਕਰਸਰ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਵਾਲਾ ਅੱਖਰ ਡਿਲੀਟ ਕਰਨ (ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ) ।
8.	ਕੈਪਸ ਲਾਕ (Caps lock)	ਕੈਪਸ ਲਾਕ ਵਾਲੀ ਕੀਅ ਦਬਾਈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਉੱਤੇ ਲੱਗਿਆ ਇੰਡੀਕੇਟਰ ਜਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਰਥਾਤ ਕੈਪਸ ਲਾਕ ਆਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਅੱਖਰ ਵੱਡੇ ਟਾਈਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਐਕਟੀਵਿਟੀ

ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਲੈਬ ਵਿੱਚ ਗਰੁੱਪ ਬਣਾ ਕੇ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਦੀਆਂ ਕੀਅਜ਼ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਨਣ ਲਈ ਲੈ ਕੇ ਜਾਓ |ਆਓ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੀਅਜ਼ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਰੀਏ-

ਉੱਤਰ-

PSEB 6th Class Computer Guide ਇਨਪੁੱਟ ਯੰਤਰ Important Questions and Answers

1. ਖਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

(i) ………………….. ਯੰਤਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਇਨਪੁੱਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ।
(ੳ) ਇਨਪੁੱਟ
(ਅ) ਆਊਟਪੁੱਟ
(ੲ) ਪ੍ਰੋਸੈਸ
(ਸ) ਕੰਟਰੋਲ ।
ਉੱਤਰ-
(ੳ) ਇਨਪੁੱਟ

(ii) ……………. ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਤਸਵੀਰਾਂ ਭੇਜਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਮਾਊਸ
(ਅ) ਵੈਬ ਕੈਮਰਾ
(ੲ) ਲਾਈਟ ਪੈਂਨ
(ਸ) ਮੋਨੀਟਰ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਵੈਬ ਕੈਮਰਾ

(iii) …………………. ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀਡੀਓ ਗੇਮਾਂ ਖੇਡਣ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) ਮਾਊਸ
(ਅ) ਸਕਰੀਨ
(ੲ) ਜੁਆਇ ਸਟਿੱਕ
(ਸ) ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਜੁਆਇ ਸਟਿੱਕ

(iv) ……………… ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਟੈਕਸਟ ਐਂਟਰ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) ਮਾਊਸ
(ਅ) ਟੱਚ ਸਕਰੀਨ
(ੲ) ਕੀਅ-ਬੋਰਡ
(ਸ) ਲਾਈਟ ਪੈਂਨ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਕੀਅ-ਬੋਰਡ

2. ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਆਮ ਵਰਤੋਂ ਵਾਲੇ ਮਾਊਸ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਬਟਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਮ ਵਰਤੋਂ ਵਾਲੇ ਮਾਉਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਬਟਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਲਾਈਟ ਪੈਂਨ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਲਾਈਟ ਪੈਂਨ ਇਕ ਇਨਪੁੱਟ ਯੰਤਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਡਰਾਇੰਗ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਇਕ ਪੈੱਨ ਵਰਗਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਜੁਆਇ ਸਟਿੱਕ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੁਆਇ ਸਟਿੱਕ ਇਕ ਸਟਿੱਕ ਵਰਗਾ ਇਨਪੁੱਟ ਯੰਤਰ ਹੈ ਜੋ ਪੁਆਇੰਟਰ ਦੀ ਮੂਵਮੈਂਟ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀਡੀਉ ਗੇਮ ਖੇਡਣ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਟੱਚ ਸਕਰੀਨ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-ਟੱਚ ਸਕਰੀਨ ਇਕ ਡਿਸਪਲੇਅ ਸਕਰੀਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ’ਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਪੈਨਲ ਲੱਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੇ ਉਂਗਲ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਇਨਪੁੱਟ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕੋਈ ਛੇ ਇਨਪੁੱਟ ਯੰਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੀਅ-ਬੋਰਡ, ਮਾਊਸ, ਸਕੈਨਰ, ਟੱਚ ਪੈਡ, ਬਾਰ ਕੋਡ ਰੀਡਰ, ਲਾਈਟ ਪੈਂਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਬਾਇਉਮੈਟਰਿਕ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡਾ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਾਇਉਮੈਟਰਿਕ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਮਸ਼ੀਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਉਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਸਕੈਨ ਕਰਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਇਲੈੱਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਪੈਡ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਇਕ ਇਲੈੱਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਯੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੈਡ ਉੱਪਰ ਯੂਜ਼ਰ ਵਲੋਂ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਨੂੰ ਡਿਜੀਟਲ ਫਾਰਮੈਟ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

3. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਇਨਪੁੱਟ ਯੰਤਰ ਕੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਉਹ ਯੰਤਰ ਜਿਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਪਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਨਪੁੱਟ ਯੰਤਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਡਿਜੀਟਾਈਜ਼ਰ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਡਿਜੀਟਾਈਜ਼ਰ ਇਕ ਇਨਪੁੱਟ ਯੰਤਰ ਹੈ ਜੋ ਐਨਾਲਾਗ ਸਿੰਗਨਲਾਂ ਨੂੰ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਸਿੰਗਨਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਕੈਮਰੇ ਜਾਂ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਿੰਗਨਲਾਂ ਨੂੰ ਨੰਬਰਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਟਰੈਕ ਬੋਲ ’ਤੇ ਨੋਟ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਟਰੈਕ ਬੋਲ ਇਕ ਪੁਆਇਟਿੰਗ ਡਿਵਾਈਸ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਾਊਸ ਦੇ ਕੰਮ ਵਾਸਤੇ ਉਹਨਾਂ ਸਥਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਮਾਊਸ ਚਲਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਸਮਤਲ ਸਤਹਿ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ।ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੋਟ ਬੁੱਕ ਜਾਂ ਲੈਪਟਾਪ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਐੱਮ. ਆਈ. ਸੀ. ਆਰ. ਤੇ ਇਕ ਨੋਟ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਐੱਮ. ਆਈ. ਸੀ. ਆਰ. ਇਕ ਇਨਪੁੱਟ ਯੰਤਰ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬੈਂਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਬੈਂਕਾਂ ’ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਹਨਾਂ ਤੇ ਚੁੰਬਕੀ ਸਿਆਹੀ ਨਾਲ ਕੁੱਝ ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮਾਈਕਰੋਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮਾਈਕਰੋਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਆਵਾਜ਼ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਹਦਾਇਤਾਂ ਵੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਰਿਕਾਰਡ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਟੱਚ ਪੈਡ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੱਚ ਪੈਡ ਇਕ ਇਨਪੁੱਟ ਯੰਤਰ ਹੈ । ਇਹ ਇਕ ਪੈਨਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤੇ ਉਂਗਲੀ ਘੁੰਮਾ ਕੇ ਪੁਆਇੰਟਰ ਨੂੰ ਘੁੰਮਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਾਊਸ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਵੈਬ ਕੈਮਰੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਵੈਬ ਕੈਮਰੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਫੋਟੋਜ਼ ਅਤੇ ਫਿਲਮਜ਼ ਨੂੰ ਕੈਪਚਰ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਫਿਲਮਾਂ ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ’ਤੇ ਸਟੋਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਸਕੈਨਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿੱਥੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਕੈਨਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਟੈਕਸਟ ਅਤੇ ਤਸਵੀਰਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਭਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਫੋਟੋ ਸਟੇਟ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Computer Book Solutions Chapter 6 ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Computer Chapter 6 ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ

Computer Guide for Class 6 PSEB ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ
1. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

(i) ਕੰਪਿਊਟਰ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ …………………….. ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ ।
(ਉ) ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ (Software)
(ਅ) ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ (Application)
(ੲ) ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ (Processor)
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ (Software)

(ii) ਹਦਾਇਤਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ………………. ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ੳ) ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ (Software)
(ਅ) ਹਾਰਡਵੇਅਰ (Hardware)
(ੲ) ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (Program)
(ਸ) ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ (Application) ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (Program)

(iii) ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ …………………. ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਹਾਰਡਵੇਅਰ (Hardware)
(ਅ) ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ (Software)
(ੲ) ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (Program)
(ਸ) ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ (Application) ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ (Software)

(iv) ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ …………………. ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
(ਉ) 2
(ਅ) 3
(ੲ) 4
(ਸ) 5.
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 2

(v) ਕੰਪਿਊਟਰ ……………………. ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਚੱਲ ਸਕਦਾ ।
(ਉ) ਵਰਡ (Word)
(ਅ) ਐਕਸਲ (Excel)
(ੲ) ਆਪ੍ਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ (Operating System)
(ਸ) ਪਾਵਰ ਪੁਆਇੰਟ (Power Point) ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਆਪ੍ਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ (Operating System)

2. ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. ਦਾ ਕਿਹੜਾ ਭਾਗ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਭਾਗਾਂ ਜਿਵੇਂ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ, ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ, ਰੈਮ ਆਦਿ ਨੂੰ ਜੋੜਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਦਰ ਬੋਰਡ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਭਾਗਾਂ ਜਿਵੇਂ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ, ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ, ਰੈਮ ਆਦਿ ਨੂੰ ਜੋੜਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਕੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਭਾਗ ਨੂੰ ਛੂਹਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਕੇਵਲ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਨੂੰ ਛੂਹਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਦੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਿਸਟਮ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਅਤੇ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਿਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਵਧੇਰੇ ਮਹਿੰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਿਸਟਮ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ।

3. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਭੌਤਿਕ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਉਹ ਭਾਗ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਛੂਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਹਦਾਇਤਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮਦਰਬੋਰਡ ਨਾਲ ਜੋੜੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਯੰਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮਦਰਬੋਰਡ ਨਾਲ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਯੰਤਰ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ :

1. ਹਾਰਡ ਡਰਾਈਵ
2. ਵੀਡੀਓ ਕਾਰਡ
3. ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ
4. ਫੈਨ
5. ਰੈਮ
6. ਪਾਵਰ ਸਪਲਾਈ
7. ਸੀ.ਡੀ./ਡੀ.ਵੀ.ਡੀ. ਡਰਾਈਵ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਦਿਉ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੀਅ ਬੋਰਡ, ਮਾਊਸ, ਪ੍ਰਿੰਟਰ, ਮੋਨੀਟਰ, ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਦੀਆਂ ਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਦੀਆਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ-

1. ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਦਾ ਭਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।
2. ਇਸ ਨੂੰ ਛੂਹਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ।
3. ਇਹ ਕੀਮਤੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
4. ਇਹ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨੁਕਤੇ ਕੀ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨੁਕਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ :

1. ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
2. ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਵਰਤਣ ਮਗਰੋਂ ਕਵਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
3. ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਖਿੱਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
4. ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਠੀਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਰੱਖਣਾ ਅਤੇ ਟੁੱਟਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
5. ਚੱਲਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
6. ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਫ਼ ਕੱਪੜੇ ਜਾਂ ਨਰਮ ਬੁਰਸ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
7. ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕੁਝ ਖਾਣਾ-ਪੀਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ।
8. ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਦੀਆਂ ਕੀਜ਼ ਨੂੰ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਦਬਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।

4. ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਿਸਟਮ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਿਸਟਮ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅੰਤਰ ਹਨ :

ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ	ਸਿਸਟਮ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ
(i) ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਚੱਲਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ।	(i) ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਚੱਲਣ ਵਾਸਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
(ii) ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਬਣਾਵਟ ਸਾਧਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।	(ii) ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਬਣਾਵਟ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
(iii) ਇਹ ਬਣਾਉਣਾ ਆਸਾਨ ਹੈ ।	(iii) ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣਾ ਕਠਿਨ ਹੈ ।
(iv) ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।	(iv) ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
(v) ਇਹ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨਾਲ ਸਿੱਧਾ ਸੰਪਰਕ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ।	(v) ਇਹ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨਾਲ ਸਿੱਧਾ ਸੰਪਰਕ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
(vi) ਉਦਾਹਰਨ-ਵਰਡ, ਪੈਂਟ ਆਦਿ ।	(vi) ਉਦਾਹਰਨ-ਵਿੰਡੋ, ਯੂਨਿਕਸ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਤੇ ਨੋਟ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਭੌਤਿਕ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਛੂਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਕੀਅ ਬੋਰਡ, ਮਾਊਸ, ਮੋਨੀਟਰ, ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਆਦਿ ਇਸ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਹਨ ।

ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ-

1. ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਛੂਹ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
2. ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
3. ਇਹ ਥਾਂ ਘੇਰਦੇ ਹਨ ।
4. ਇਸ ਵਿੱਚ ਡਾਟਾ ਸਟੋਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਐਕਟੀਵਿਟੀ

1. ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਢੁੱਕਵੀਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ-
ਫਲੌਪੀ ਡਿਸਕ (Floppy Disk)
ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ (Hard Disk)
ਐਮ. ਐਸ. ਵਰਡ (MS Word)
ਸੀ. ਡੀ. (CD)
ਐਮ. ਐੱਸ. ਪੈਂਟ (MS Paint)
ਮਾਊਸ (Mouse)
ਮੋਨੀਟਰ (Monitor)
ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਐਕਸਲ (MS Excel)
ਕੀਅ ਬੋਰਡ (Keyboard)
ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ (Operating System)

ਉੱਤਰ-

2. ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਲੈਬ ਵਿੱਚ ਗਰੁੱਪ ਬਣਾ ਕੇ ਲੈ ਜਾਓ ਤੇ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਭਾਗਾਂ ਦੀ ਲਿਸਟ ਤਿਆਰ ਕਰੋ ।ਨਿਮਨ ਵਿਚੋਂ ਜੋ-ਜੋ ਭਾਗ ਤੁਹਾਡੀ ਲੈਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ-

ਉੱਤਰ-

PSEB 6th Class Computer Guide ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ Important Questions and Answers

1. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

(i) ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਭੌਤਿਕ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ……………….. ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
(ਉ) ਹਾਰਡਵੇਅਰ
(ਅ) ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ
(ੲ) ਲਿਵਵੇਅਰ
(ਸ) ਸਿਸਟਮ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਹਾਰਡਵੇਅਰ

(ii) ……………… ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਛੂਹ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ ।
(ਉ) ਹਾਰਡਵੇਅਰ
(ਅ) ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ
(ੲ) ਲਿਵਵੇਅਰ
(ਸ) ਸਿਸਟਮ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ

(iii) ………………… ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਚਲ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਸਿਸਟਮ
(ਅ) ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ
(ੲ) ਵਰਡ
(ਸ) ਨੋਟ ਪੈਡ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਸਿਸਟਮ

(iv) ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ……………. ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
(ਉ) 2
(ਅ) 3
(ੲ) 4
(ਸ) 1.
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 2

2. ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਕਿਹੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਿਸਟਮ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਅਤੇ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਭਾਗ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੋੜਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਦਰ ਬੋਰਡ ।

3. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਦੀਆਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ :

1. ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਛੂਹ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
2. ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
3. ਇਹ ਥਾਂ ਘੇਰਦੇ ਹਨ ।
4. ਇਸ ਵਿੱਚ ਡਾਟਾ ਸਟੋਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਿਸਟਮ ਯੂਨਿਟ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੰਪਿਉਟਰ ਕੇਸ ਨੂੰ ਕਈ ਨਾਂਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਚੈਸੀ, ਸਿਸਟਮ, ਕੈਬਨਿਟ ਆਦਿ । ਇਹ ਇੱਕ ਪਲਾਸਟਿਕ ਜਾਂ ਧਾਤੂ ਦਾ ਬਾਕਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਭਾਗ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਦਰ ਬੋਰਡ, ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ, ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ ਆਦਿ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਿਸਟਮ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਉਹ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਸਟਮ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ, ਯੂਟਿਲਟੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ, ਭਾਸ਼ਾ ਵਾਂਸਲੇਟਰ ਆਦਿ ਇਸ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ । ਇਹ ਕੀਮਤੀ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

This PSEB 6th Class Computer Notes Chapter 3 ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕੰਮ will help you in revision during exams.

PSEB 6th Class Computer Notes Chapter 3 ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕੰਮ

ਜਾਣ-ਪਛਾਣ (Indroduction)
ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੱਕ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ । ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਦੱਸਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ ?
ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ।

ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ (Operating System)
ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਉਹ ਸਿਸਟਮ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਪਰੇਟ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ (Definition of Operating System)
“ਇੱਕ ਆਪ੍ਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਇੱਕ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ-ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ-ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ (communicate) ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਪਰੇਟ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਵਿੰਡੋਜ਼ (Windows)
ਵਿੰਡੋਜ਼ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫ਼ਟ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਹੈ । ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਗ੍ਰਾਫਿਕਲ ਯੂਜ਼ਰ ਇੰਟਰਫੇਸ (Graphical User Interface) ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਮਾਉਸ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਚਲਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਅਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਲੋਡ ਕੀਤਾ ਕੋਈ ਵੀ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਚਲਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਦੇ ਕਈ ਵਰਜ਼ਨ ਹਨ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ-

• ਵਿੰਡੋਜ਼ 2000
• ਵਿੰਡੋਜ਼ XP
• ਵਿੰਡੋਜ਼ Me
• ਵਿੰਡੋਜ਼ 7
• ਵਿੰਡੋਜ਼ 8, 10 ਆਦਿ

ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਾਊਸ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਕਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਚਲਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਇੱਕ ਵਿੰਡੋ ਵਿੱਚ ਖੁੱਲ੍ਹਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਪਿਆ ।

ਡਾਸ (DOS)
ਡਾਸ ਦਾ ਅਰਥ ਡਿਸਕ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਤੋਂ ਹੈ । ਇਹ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫ਼ਟ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਹ ਕਰੈਕਟਰ ਯੂਜ਼ਰ ਇੰਟਰਫੇਸ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਮਾਂਡਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਘੱਟ ਮੈਮਰੀ ਅਤੇ ਧੀਮੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਵਾਲੇ ਉਪਕਰਣ ਚਾਲਣਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਐਂਡਰਾਇਡ (Android)
ਇਹ ਇੱਕ ਮੋਬਾਈਲ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ Google ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮੋਬਾਈਲ, ਟੈਬਲੈਟ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਸਕਰੀਨ ਵਾਲੇ ਉਪਕਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਉਂਗਲ ਨਾਲ ਚਲਣ ਵਾਲਾ ਇੰਟਰਫੇਸ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ, ਕਾਰਾਂ, ਘੜੀਆਂ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਕੰਪਿਊਟਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ (Starting Computer System) ।
ਪਾਵਰ ਬਟਨ ਆਨ ਕਰਨਾ (Switch on the Power Button)
ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੇ ਪੜਾਅ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ-
ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. ਅਤੇ ਮੋਨੀਟਰ ‘ਤੇ ਲੱਗਾ ਪਾਵਰ ਬਟਨ ਦਬਾਓ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਤੇ ਲੱਗੀ ਇੱਕ ਲਾਈਟ ਬਲੌਕ ਕਰੇਗੀ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਮੋਨੀਟਰ ਉੱਤੇ ਕੁਝ ਟੈਕਸਟ ਲਿਖਿਆ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗਾ ।

ਹੁਣ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਲੋਡ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗਾ । ਇਸ ਕਿਰਿਆ (Process) ਨੂੰ ਬੂਟਿੰਗ (Booting) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜਦ ਤੱਕ ਬੂਟਿੰਗ ਕਿਰਿਆ ਮੁਕਮੰਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਦ ਤੱਕ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰੋ ।

ਬੂਟਿੰਗ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਸਾਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਦਿਖਾਏ ਅਨੁਸਾਰ ਸਕਰੀਨ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗੀ ।

ਉਪਰੋਕਤ ਸਕਰੀਨ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਏ ਅਨੁਸਾਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਲਾਗ-ਆਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ‘ਤੇ ਲੱਗੀ Ctri (ਕੰਟਰੋਲ, Alt (ਆਲਟ) ਅਤੇ Delete (ਡਿਲੀਟ) ਕੀਅਜ਼ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣਾ ਪਵੇਗਾ | ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਦਿਖਾਏ ਅਨੁਸਾਰ ਲਾਗ-ਆਨ ਸਕਰੀਨ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗੀ :

ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਲਾਗ-ਆਨ ਕਰਨਾ (Loging on Computer)
ਜੇਕਰ ਸਾਡੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਸਰਵਰ ਬੇਸਡ “ਐੱਨ-ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ” (N-Computing) ਕੰਪਿਊਟਰ ਲੈਬ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਸਰਵਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਸਕਰੀਨ ‘ਤੇ ਲਾਗ-ਆਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਤੇ ਲੱਗੀ Ctri (ਕੰਟਰੋਲ), Alt (ਆਲਟ) ਅਤੇ Delete (ਡਿਲੀਟ) ਕੀਅਜ਼ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪਵੇਗੀ | ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰਜ਼ `ਤੇ ਲਾਗ-ਆਨ ਸਕਰੀਨ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗੀ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ ਐਂਟਰ-ਕੀਅ ਦਬਾਓ । ਇਸੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਲਾਇੰਟ ਕੰਪਿਊਟਰਜ਼ ਨੂੰ ਲਾਗ-ਆਨ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਸਿਟਿੰਗ ਪੋਜ਼ੀਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ ਯੂਜ਼ਰ ਨੇਮ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਯੂਜ਼ਰ , ਯੂਜ਼ਰ 2, ਯੂਜ਼ਰ 3, ਯੂਜ਼ਰ 4, ਅਤੇ ਯੂਜ਼ਰ 5 ਟਾਈਪ ਕਰਾਂਗੇ । ਇਹ ਯਾਦ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਕੰਪਿਊਟਰਜ਼ ’ਤੇ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਯੂਜ਼ਰ ਖਾਤੇ ਨੂੰ ਹੀ ਲਾਗ-ਆਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ।

ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕੰਮ । ਜੇਕਰ ਸਾਡੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਸਰਵਰ ਬੇਸਡ “ਐੱਨ-ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ” (N-computing) ਲੈਬ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਹਰੇਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਦਿਖਾਏ ਅਨੁਸਾਰ ਸਕਰੀਨ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗੀ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਲਾਗ-ਆਨ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੰਮ ਕਰੋ-

• ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਕੀ-ਬੋਰਡ ‘ਤੇ ਲੱਗੀ Ctrl (ਕੰਟਰੋਲ), Alt (ਆਲਟ) ਅਤੇ Delete (ਡਿਲੀਟ) ਕੀਅਜ਼ ਨੂੰ ਦਬਾਓ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਨੂੰ ਲਾਗ-ਆਨ ਸਕਰੀਨ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗੀ ।
• ਇਸ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ 2 ਜਾਂ 3 ਯੂਜ਼ਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਯੂਜ਼ਰ ਨੂੰ ਲਾਗ-ਇੰਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਕਿਸੇ ਯੂਜ਼ਰ ਨੂੰ ਲਾਗ-ਆਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਊਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਯੂਜ਼ਰ ਨੇਮ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਯੂਜ਼ਰ ਅਕਾਊਂਟ (ਜਿਵੇਂ
  ਕਿ “ਸਕੂਲ”, ਯੂਜ਼ਰ । ਆਦਿ ਟਾਈਪ ਕਰੋ ਅਤੇ ਪਾਸਵਰਡ ਟਾਈਪ ਕਰੋ ।
• ਐਂਟਰ-ਕੀਅ ਦਬਾਓ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਲਾਂਗ-ਇੰਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਕ ਸਕਰੀਨ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗੀ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਸਾਨੂੰ ਕੁਝ ਛੋਟੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਅਤੇ ਸਕਰੀਨ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਲੰਮੀ ਲੇਟਵੀਂ ਬਾਰ (ਟਾਸਕ ਬਾਰ) ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗੀ । ਇਸ ਸਕਰੀਨ ਨੂੰ ਡੱਸਕਟਾਪ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਡੈਸਕਟਾਪ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਭਾਗ (Desktop and its Components)
ਬੁਟਿੰਗ ਅਤੇ ਲਾਗ-ਇਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਸਕਰੀਨ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਡੈਸਕਟਾਪ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਡੈਸਕਟਾਪ ਤੇ ਟਾਸਕਬਾਰ, ਆਇਕਨ ਅਤੇ ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਡੈਸਕਟਾਪ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਤਿੰਨ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-

• ਆਈਕਾਨਜ਼ (Icons)
• ਟਾਸਕਬਾਰ (Taskbar)
• ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ (Shortcut)
  

ਆਈਕਾਨ (Icon)
ਆਈਕਾਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਫ਼ਾਈਲ ਜਾਂ ਫੋਲਡਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਛੋਟੇ ਚਿੱਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ | ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਨੈੱਟਵਰਕ, ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ ਆਦਿ ਕੁੱਝ ਆਈਕਾਨ ਡੈਸਕਟਾਪ ਤੇ ਪਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

1. ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ (My Computer) – ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ ਆਈਕਾਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਪਈਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇਖਣ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ਤੇ ਡਬਲ ਕੱਲਿਕ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੰਡੋ ਖੁੱਲ੍ਹਦੀ ਹੈ ।

2. ਨੈੱਟਵਰਕ (Network) – ਇਹ ਆਈਕਾਨ ਵੀ ਡੈਸਕਟਾਪ ’ਤੇ ਪਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀਆਂ ਨੈੱਟਵਰਕ ਸੈਟਿੰਗਜ਼ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

3. ਯੂਜ਼ਰ ਫ਼ਾਈਲਜ਼ (Users files) – ਇਸ ਆਈਕਾਨ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਫ਼ਾਈਲਾਂ ਅਤੇ ਡਾਊਨ ਲੋਡ ਕੀਤੀਆਂ ਫ਼ਾਈਲਾਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ | ਅਸੀਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਫ਼ਾਈਲਾਂ ਸੇਵ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

4. ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ (Recycle bin)-ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ ਇਕ ਫੋਲਡਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਡੀਲੀਟ ਕੀਤੀਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ਸਟੋਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ! ਇਹ ਡੈਸਕਟਾਪ ‘ਤੇ ਪਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਫਾਈਲ ਜਾਂ ਫੋਲਡਰ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਸਨੂੰ ਡੀਲੀਟ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਹ ਫਾਈਲ ਜਾਂ ਫੋਲਡਰ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਫਾਈਲ ਜਾਂ ਫੋਲਡਰ ਨੂੰ ਪੱਕਾ ਡੀਲੀਟ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਡੀਲੀਟ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ।

ਦੇਕਰ ਸਾਡੇ ਕੋਲੋਂ ਕੋਈ ਫਾਈਲ ਜਾਂ ਫੋਲਡਰ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਡੀਲੀਟ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਸਨੂੰ ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ ਵਿਚੋਂ ਵਾਪਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਰੀ-ਸਟੋਰ ਕਰਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ ਸਾਡੰ ਵਾਸਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ।

ਸ਼ਾਰਟਕਟ (Shortcut)
ਸ਼ਾਰਟਕਟ ਆਪਣੀ ਬਣਾਈ ਕਿਸੇ ਫ਼ਾਈਲ ਤਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦਾ ਛੋਟਾ ਰਸਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਕਿਸੇ ਫ਼ਾਈਲ, ਫੋਲਡਰ ਜਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦਰਸਾਉਂਦਾ, ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦਾ ਲਿੰਕ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ਾਰਟਕਟ ਤੇ ਡਬਲ ਕਲਿੱਕ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ, ਫ਼ਾਈਲ ਜਾਂ ਫੋਲਡਰ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਜੇਕਰ ਸ਼ਾਰਟਕਟ ਨੂੰ ਡੀਲੀਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਲਿੰਕ ਹੀ ਡੀਲੀਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਫ਼ਾਈਲ, ਫੋਲਡਰ ਜਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਡੀਲੀਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।
ਸ਼ਾਰਟਕਟ ਦੀ ਪਛਾਣ ਆਸਾਨ ਬਣਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਉਸਦੇ ਆਈਕਾਨ ਤੇ ਹੇਠਲੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਇਕ ਤੀਰ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਵਾਲਪੇਪਰ (Wallpaper)
ਵਾਲਪੇਪਰ ਡੈਸਕਟਾਪ ਦੇ ਪਿਛੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਨੂੰ ਡੈਸਕਟਾਪ ਬੈਕਗਾਉਂਡ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਅਨੁਸਾਰ ਲਗਾਈ ਅਤੇ ਬਦਲੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪਗ ਵਰਤ ਕੇ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ-
ਵਾਲਪੇਪਰ ਬਦਲਣਾ (Change Wallpaper)

1. ਡੈਸਕਟਾਪ ਤੇ ਸੱਜੇ ਮਾਊਸ ਨਾਲ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
2. ਪੌਪ ਅੱਪ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ ਪਰਸਨਲਾਈਜ਼ (Personalize) ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ । ਇਕ ਨਵੀਂ ਵਿੰਡੋ ਖੁੱਗੀ ।
3. Desktop Wallpaper ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
4. ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦਾ ਵਾਲਪੇਪਰ ਚੁਣੋ ਅਤੇ OK ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਟਾਸਕਬਾਰ (Taskbar)
ਡੈਸਕਟਾਪ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਬਾਰ ਨੂੰ ਟਾਸਕਬਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
ਇਸਦੇ ਕਈ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ, ਕੁਇੱਕ ਲਾਂਚ ਆਈਕਾਨਜ਼, ਐਕਟਿਵ ਰਾਮ, ਇੱਕ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਏਰੀਆ ਅਤੇ ਡੇਟ ਐੱਡ ਟਾਈਮ ( Date & Tine) ।

ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਚਲਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ | ਟਾਸਕਬਾਰ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿਸਟਮ ਟਰੇਅ ਬਟਨ, ਨੋਟੀਫ਼ਿਕੇਸ਼ਨ ਏਰੀਆ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੈੱਟਵਰਕ ਆਈਕਾਨ, ਸਿਸਟਮ ਸਾਊਂਡ ਆਈਕਾਨ ਅਤੇ ਤਾਰੀਖ਼ ਅਤੇ ਸਮਾਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਟਾਸਕ ਬਾਰ ’ਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਖੇਤਰ ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਨਜ਼ਰ-ਅੰਦਾਜ਼ (overlook) ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ-ਉਹ ਹੈ ਸ਼ੋ ਡੱਸਕਟਾਪ (show desktop) ਬਟਨ ਉੱਪਰ ਦਿਖਾਈ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਟਾਸਕ ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਡੇਟ ਐੱਡ ਟਾਈਮ ਦੇ ਨਾਲ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਤੰਗ ਆਇਤਾਕਾਰ ਆਕਾਰ ਦੀ ਆਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ! ਇਸ ਨੂੰ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਜ਼ ਨੂੰ ਮਿਨੀਮਾਈਜ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਡੱਸਕਟਾਪ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ : ਟਾਸਕਬਾਰ ਦੇ ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ਭਾਗਾਂ ਦਾ ਆਪਣਾ-ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਹੈ ।

1. ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ (Start Button) – ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਕੋਈ ਵੀ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਜਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸਟਾਰਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਹ ਟਾਸਕਬਾਰ ਉੱਪਰ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸਦਾ ਆਈਕਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸਦੇ ਉੱਪਰ ਵਿੰਡੋ ਦਾ ਲੋਗੋ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
2. ਇੱਕ ਲਾਂਚ ਬਾਰ Quick Launch Bar) – ਟਾਕਸਬਾਰ ਦਾ ਇਹ ਭਾਗ ਸਾਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਬਿਨਾਂ ਖੋਲ੍ਹ ਹੀ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਾਲਾ ਭਾਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
3. ਸਿਸਟਮ ਫੇਅ (System ray) – ਇਹ ਟਾਸਕਬਾਰ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਆਈਕਨ ਲੱਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਕੰਮ ਜਿਵੇਂ ਫੈਕਸ, ਮਾਡਮ, ਆਵਾਜ਼, ਆਦੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
4. ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਏਰੀਆ (Notification Area) – ਇਹ ਭਾਗ ਟਾਸਕਬਾਰ ਦਾ ਉਹ ਭਾਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਪਕਰਨਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਸੁਨੇਹੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
5. ਕਲਾਕ (Clockਟਾਸਕਬਾਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਕਲਾਕ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਅਸੀਂ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਮਿਤੀ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਅਸੀਂ ਇਸ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਮਿਤੀ ਬਦਲ ਵੀ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
6. ਐਕਟਿਵ ਰਾਮ (Active Programs) – ਟਾਸਕਬਾਰ ਦੇ ਇਸ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਹੀ ਚੱਲ ਰਹੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਵਿੰਡੋ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ (working with Window Applications)
ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫ਼ਟ ਵਿੰਡੋ 7 (Microsoft Windows 7) ਸਾਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਬਣੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ (applications) ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ ਮੁੱਢਲੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਦੀ ਕਿਸਮ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਨੋਟਪੈਡ (Notepad)
ਇਹ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫ਼ਟ ਵਿੰਡੋ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਧਾਰਨ ਟੈਕਸਟ ਐਡੀਟਰ (editor) ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਯੋਗ ਅੱਖਰਾਂ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਡਾਟਾ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਲਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਕੋਈ ਵੀ ਕੇਵਲ ਅੱਖਰਾਂ ਵਾਲੀ ਡਾਟਾ ਫਾਈਲ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਸਾਧਾਰਨ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ | ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵੱਖਵੱਖ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ HTML, Java ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਕੋਡ ਫਾਈਲਾਂ (Code Files) ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਨੋਟਪੈਡ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣਾ (Running Notepal)
1. ਸਟਾਰਟ (Start) → ਆਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਜ਼ (All Programs) → ਐਕਸੈਸਰੀਜ (Accessories) → ਨੋਟਪੈਡ (Notepad)
2. ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ‘Notepad ਭਰੋ । ਉੱਪਰ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ · ਲਿਸਟ ਵਿੱਚੋਂ ਸੰਬੰਧਤ ਆਈਕਾਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਐਂਟਰ ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।

ਵਰਡਪੈਡ (Wordpal)
ਇਹ ਇੱਕ ਰਿੱਚ ਟੈਕਸਟ ਫੋਰਮੈਟ ਵਰਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਇਸ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਵੀ ਫਾਰਮੇਟਿੰਗ (formating) ਸਹਿਤ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ | ਇਸ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਪੱਤਰ ਜਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਰ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਅੱਖਰ ਹੋਣ, ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਫਿਕਸ ਜਿਵੇਂ ਚਾਰਟ, ਪਿਕਚਰੇ, ਕਲਿੱਪ ਆਰਟ ਆਦਿ ਦਾਖਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ।

ਵਰਡਪੈਡ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣਾ (Running Wordpad)
1. ਸਟਾਰਟ (Start) → ਆਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਜ਼ (All Programs) → ਐਕਸੈਸਰੀਜ (Accessories) → ਵਰਡਪੈਡ (Wordpad)
मां
2. ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਰਬਾਰ ਵਿੱਚ “Wordpad” ਭਰੋ । ਉੱਪਰ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚੋਂ ਸੰਬੰਧਤ ਆਈਕਾਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਐਂਟਰ ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।

ਪੇਂਟ (Paint)
ਇਹ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਵਿੰਡੋ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਬਣੀ ਹੋਈ ਫਿਕਸ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਡਰਾਇੰਗ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਧਾਰਨ ਫਿਕਸ ਆਬਜੈਕਟ (Object) ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਡਰਾਇੰਗ ਟੂਲ ਅਤੇ ਰੰਗ ਭਰਨ ਦੇ ਟੂਲ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਅਸੀਂ ਇਸ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਬਣੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਵ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਪੇਂਟ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣਾ (Running Paint)
1. ਸਟਾਰਟ (Start) → ਆਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਜ਼ (All Programs) → ਐਕਸੈਸਰੀਜ (Accessories) → ਪੇਂਟ (Paint)
ਜਾਂ
2. ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ‘Paint’’ ਭਰੋ ।ਉੱਪਰ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ ਲਿਸਟ
ਵਿੱਚੋਂ ਸੰਬੰਧਤ ਆਈਕਾਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਐਂਟਰ ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।

ਕੈਲਕੂਲੇਟਰ (Calculator)
ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫ਼ਟ ਵਿੰਡੋ ਦੀ ਇਸ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਗਣਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਬਟਨਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵੀ ਵਾਸਤਵਿਕ ਕੈਲਕੂਲੇਟਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ | ਅਸੀਂ ਇਸ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ 16 ਅੰਕਾਂ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਗਣਨਾਵਾਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਕੈਲਕੂਲੇਟਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣਾ (Running Calculator)
1. ਸਟਾਰਟ (Start) → ਆਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਜ਼ (All Programs) → ਐਕਸੈਸਰੀਜ (Accessories) → ਕੈਲਕੁਲੇਟਰ (Calculator)
ਜਾਂ
2. ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ‘‘Calculator’’ ਭਰੋ ।ਉੱਪਰ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚੋਂ ਸੰਬੰਧਤ ਆਈਕਾਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਐਂਟਰ ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।

ਰਨ ਬਾਕਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ (Using Run Box)
ਰਨ ਬਾਕਸ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਖੋਲ੍ਹਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਵਿੰਡੋ ਦੀ ਇਸ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਕੋਈ ਵੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਖੋਲ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹਾਂ | ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ ਬਾਰਬਾਰ ਜਾ ਕੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਅਸੀਂ ਸਿੱਧਾ ਹੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਚਲਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਸਾਨੂੰ ਰਨ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਫਾਈਲ ਦਾ ਸਹੀ ਨਾਂ ਟਾਈਪ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਫਾਈਲ ਨੂੰ ਉਸਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਟਾਈਪ ਕਰਕੇ ਖੋਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫ਼ਟ ਵਿੰਡੋ 7 (Microsoft Windows 7) ਵਿੱਚ “ਰਨ-ਬਾਕਸ” ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ-
ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫ਼ਟ ਵਿੰਡੋ 7 ਵਿੱਚ ਰਨ ਬਾਕਸ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਅਸੀਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਕਦਮ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹਾਂ-
ਵਿੰਡੋ (Window) ਬਟਨ + R ਇਕੱਠੇ ਦਬਾਓ ।
ਜਾਂ
ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਰਬਾਰ ਵਿਚ ‘‘Run’’ ਭਰੋ ਉੱਪਰ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚੋਂ ਸੰਬੰਧਿਤ ਆਈਕਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਐਂਟਰ ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।

ਸਟਾਰਟ ਮੀਨੂੰ ਦਾ ਸਰਚ ਬਾਕਸ (Search Box of Start Menu)
ਅਸੀਂ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫ਼ਟ ਵਿੰਡੋ 7 ਦੇ ਸਰਚ ਬਾਕਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਜਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਲੱਭ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਸਰਚ ਬਾਕਸ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਸਟਾਰਟ ਮੀਨੂੰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਸਰਚ ਬਾਕਸ ਸਟਾਰਟ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚੋਂ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਆ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਜੇਕਰ ਸਟਾਰਟ ਮੀਨੂੰ ਸਰਚ ਬਾਕਸ ਮੌਜੂਦ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਕਦਮਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਆ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
ਸਰਚ ਬਾਕਸ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਣ ਦੇ ਕਦਮ (Steps to show “Search Box”)

• ਸਟਾਰਟ ਮੀਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹ ਅਤੇ “ਕੰਟਰੋਲ ਪੈਨਲ (Control Panel)’’ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚੋਂ “Uninstall A Programm” ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• “Turn Windows Features on or off”ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• “Window Search” ਨਾਂ ਦੇ ਚੈੱਕਬਾਕਸ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• “OK’’ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਸੇਵ ਕਰੋ । ਆਪਣਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੁਬਾਰਾ ਸਟਾਰਟ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਸਟਾਰਟ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ ਸਰਚ ਬਾਕਸ ਆ ਜਾਵੇਗਾ ।

ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨਾ (Shutting Down Computer System) 3
ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਹੈ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਸ਼ੱਟ-ਡਾਊਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਜ਼ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਓ ।

1. ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ, ਸਟਾਰਟ ਮੀਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ ।
2. ਸਟਾਰਟ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ੱਟ-ਡਾਊਨ ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਸਲੀਪ (Sleep)
ਜਦੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਲੀਪ ਮੋਡ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਪਾਵਰ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਚਾਲੂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਮੋਡ ਦੌਰਾਨ ਸਾਡੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਪਾਵਰ ਲਾਈਟ (light) ਟਿਮ-ਟਿਮਾਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੀ ਟਿਮ-ਟਿਮਾਉਦੀ ਲਾਈਟ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਸਲੀਪ-ਮੋਡ ਵਿੱਚ ਹੋਣਾ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਪਾਵਰ ਬਟਨ (Power Button) ਦਬਾ ਕੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਚਲਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਸ਼ਟਡਾਊਨ (Shut Down)
ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਸ਼ੱਟ-ਡਾਊਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਭਾਗ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਪਾਵਰ ਸਪਲਾਈ ਚਾਲੂ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਸ਼ੱਟ ਡਾਊਨ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮੇਨ ਪਾਵਰ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਦੇ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਲੋਗ-ਆਫ (Log Off)
ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਬਾਕੀ ਯੂਜ਼ਰਾਂ ਤੋਂ ਯੂਜ਼ਰ ਅਕਾਊਂਟ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਮੁਕਾ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਛੱਡਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਪਰੰਤੂ ਹੋਰ ਯੂਜ਼ਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸਟਾਰਟ ਮੀਨੂੰ ਦੀ ਇਸ ਲੋਗ-ਆਫ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਾਂਗੇ ।

ਰੀ-ਸਟਾਰਟ (Restart)
ਇਸ ਆਪਸ਼ਨ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਭਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਤਬਦੀਲੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਟਾਰਟ ਮੀਨੂੰ ਦਾ ਰੀ-ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਦੱਬਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਸਟਾਰਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

This PSEB 6th Class Computer Notes Chapter 2 ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਭਾਗ will help you in revision during exams.

PSEB 6th Class Computer Notes Chapter 2 ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਭਾਗ

ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਮੁੱਖ ਭਾਗਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ (Introduction to Computer of Computer System)
ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਾਰੇ ਡਾਟੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈਆਂ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ।ਇਹ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਪੰਜ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ-

1. ਇਹ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
2. ਇਹ ਡਾਟਾ ਸਟੋਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
3. ਇਹ ਡਾਟੇ ਨੂੰ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
4. ਇਹ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸ਼ੇਪ ਵਿੱਚ ਨਤੀਜਾ ਜਾਂ ਆਊਟਪੁੱਟ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
5. ਇਹ ਆਪਣੀਆਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਕੰਪਿਊਟਰ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ? (How does Computer Work ?)
1. ਇਨਪੁੱਟ – ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ (procedure) ਹੈ । ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੱਕ ਇਲੈੱਕਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ । ਇਹ ਇਨਪੁੱਟ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

2. ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ – ਇਨਪੁੱਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੰਪਿਊਟਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਡਾਟਾ ‘ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਡਾਟਾ ਤੇ ਅਰਥਮੈਟਿਕ (arithmetic) ਅਤੇ ਲੌਜਿਕਲ (logical) ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

3. ਆਊਟਪੁੱਟ – ਡਾਟੇ ਤੋਂ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸੂਚਨਾ (meaningful information) ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਆਊਟਪੁੱਟ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੰਪਿਊਟਰ ਰਾਹੀਂ ਉਤਪੰਨ (produce) ਕੀਤੀ ਗਈ ਆਊਟਪੁੱਟ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਿਸ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਸਾਂਭਿਆ (save) ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

4. ਸਟੋਰੇਜ – ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਟੋਰੇਜ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ (actual processing) ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਡਾਟਾ ਇਨਪੁੱਟ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਸੈਂਟਰਲ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟ (CPU) ਦੀ ਸੈਂਸਿੰਗ ਰਫ਼ਤਾਰ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਡਾਟਾ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਥਾਂ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਸਟੋਰੇਜ ਯੂਨਿਟ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ-

• ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਾਰਾ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
• ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ (intermediate) ਨਤੀਜੇ ਵੀ ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਸੀ. ਪੀ. ਯੂ. ਦਾ ਬਲਾਕ ਡਾਇਆਗ੍ਰਾਮ (Block Diagram of Computer)
ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਸੈਂਟਰਲ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਾਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਨਪੁੱਟ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡਾਟਾ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਆਊਟਪੁੱਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ । ਬਲਾਕ ਡਾਇਆਗ੍ਰਾਮ ਉਹ ਚਿੱਤਰ ਹੈ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਢੰਗ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਭਾਗ ਦਰਸਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਸੈਂਟਰਲ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਦੇ ਭਾਗ (Parts of Central Processing)
ਬਲਾਕ ਡਾਇਆਗ੍ਰਾਮ ਉਹ ਚਿੱਤਰ ਹੈ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਢੰਗ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਭਾਗ ਦਰਸਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. ਦੇ ਤਿੰਨ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

1. ਮੈਮਰੀ ਯੂਨਿਟ (Memory Unit) – ਮੈਮਰੀ ਯੂਨਿਟ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਉਹ ਭਾਗ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਲਈ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ (instructions) ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. ਦੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਉਸ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਮੈਮਰੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਟੋਰੇਜ ਜਾਂ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮਰੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਫ਼ਲਾਪੀ-ਡਿਸਕ, ਹਾਰਡ-ਡਿਸਕ ਜਾਂ ਸੀ.ਡੀ.-ਡੀ.ਵੀ.ਡੀ. ਰੋਮ ਰਾਹੀਂ ਜੋ ਵੀ ਸੋਫਟਵੇਅਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਤੇ ਲੋਡ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਮੁੱਖ ਮੈਮਰੀ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਕੰਪਿਊਟਰ
ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਮੈਮਰੀਜ਼ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ :

2. ਕੰਟਰੋਲ ਯੂਨਿਟ (Control Unit) – ਕੰਟਰੋਲ ਯੂਨਿਟ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (Control System) ਜਾਂ ਕੇਂਦਰੀ ਕੰਟਰੋਲਰ (Central Controller) ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਉਪਕਰਨਾਂ (devices) ਨੂੰ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਨਪੁੱਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ, ਪ੍ਰਾਸੈਸਿੰਗ ਲਈ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਦੀ ਹਿਦਾਇਤ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ । ਇਹ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਅਨੁਵਾਦ (decode) ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਲੜੀ ਅਨੁਸਾਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਕੰਮ ਅੱਗੇ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ-

1. ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਲਈ ਕੋਡ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਾ ।
2. ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਕੋਡ ਨੂੰ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਦੇਣ ਲਈ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨਾ ।
3. ਏ ਐੱਲ.ਯੂ. ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਡਾਟਾ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਣਾ ।
4. ਅਰਥਮੈਟਿਕ ਲੌਜਿਕ ਯੂਨਿਟ (Arithmetic and Logic Unit) – ਇਹ ਯੂਨਿਟ ਅੰਕ-ਗਣਿਤ (arithmetic) ਅਤੇ ਲੌਜਿਕਲ (logical) ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਏ ਐੱਲ ਯੂ. ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਸੈਂਟਰਲ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟ ਦਾ ਬਿਲਡਿੰਗ ਬਲਾਕ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਬਲਾਕ ਵਿੱਚ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਏ ਐੱਲ.ਯੂ. ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ :
   • ਪੂਰਨ-ਅੰਕ (Integer) ਅਰਥਮੈਟਿਕ ਫੰਕਸ਼ਨ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜੋੜ, ਘਟਾਓ, ਗੁਣਾਂ, ਭਾਗ)
   • ਬਿਟ-ਵਾਇਜ਼ ਲਾਜਿਕ ਫੰਕਸ਼ਨਜ਼ (ਤੋਂ ਘੱਟ, ਤੋਂ ਵੱਧ, ਬਰਾਬਰ)

ਕੰਪਿਊਟਰ ਮੈਮਰੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ (Types of Computer Memories)
(i) ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮਰੀ (Primary Memory)
(ii) ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮਰੀ (Secondary Memory)

(i) ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮਰੀ (Primary Memory) – ਇਮਰੀ ਮੈਮਰੀ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਮੈਮਰੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ-ਰੈਮ (RAM) ਅਤੇ ਰੋਮ (ROM) ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮੁੱਖ ਮੈਮਰੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਮੈਮਰੀ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲਾਗੂ (execute) ਕਰਦਾ ਹੈ ।

1. ਰੈਮ (RAM) – ਰੈਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਰਾਹੀਂ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਆਰਜ਼ੀ ਤੌਰ ਤੇ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡਾਟਾ ਅਸੀਂ ਇਨਪੁੱਟ ਕਰਦੇ ਹਾਂ । ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਸਵਿੱਚ ਆਫ਼ (switch off) ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਅਚਾਨਕ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਬੰਦ (power failure) ਹੋਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਰੈਮ ਵਿੱਚ ਪਿਆ ਸਾਰਾ ਡਾਟਾ ਨਸ਼ਟ (delete) ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਵੋਲਾਟਾਈਲ (volatile) ਮੈਮਰੀ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

2. ਰੋਮ (ROM) – ਇਸ ਤੋਂ ਉਲਟ ਰੋਮ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਸਟੋਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਇਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਵਿੱਚ ਆਫ਼ (switch off) ਜਾਂ ਅਚਾਨਕ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਬੰਦ (power failure) ਹੋਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਰੋਮ ਵਿੱਚ ਪਿਆ ਸਾਰਾ ਡਾਟਾ ਨਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਰੋਮ ਨੂੰ ਰੀ-ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮਰੀ ਦੀ ਸਟੋਰੇਜ ਸਮਰੱਥਾ ਸੀਮਿਤ (limited) ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਕੀਮਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਲਿਜਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

• ਰੈਮ (RAM) ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਰੈਂਡਮ ਅਕਸੈਸ ਮੈਮਰੀ ਹੈ ।
• ਰੋਮ (ROM) ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਰੀਡ ਓਨਲੀ ਮੈਮਰੀ ਹੈ ।

(ii) ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮਰੀ (Secondary Memory) – ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮਰੀ ਨੂੰ ਸਹਾਇਕ ਮੈਮਰੀ (auxilary memory) ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਾਰਾ ਡਾਟਾ ਸਟੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਟੋਰੇਜ ਜਾਂ ਮੇਨ ਮੈਮਰੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਮੈਮਰੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਸੰਪਰਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਜਾਣ ‘ਤੇ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਡਾਟਾ ਨਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਨਾਨ-ਵੋਲਾਟਾਈਲ (NonVolatile) ਮੈਮਰੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮਰੀ ਦੀ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਉਦਾਹਰਨ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਪੱਕੇ ਤੌਰ `ਤੇ ਲੱਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੀ.ਡੀ., ਡੀ.ਵੀ.ਡੀ. ਜਾਂ ਯੂ.ਐੱਸ.ਬੀ. ਐੱਨ-ਡਰਾਈਵ ਵੀ ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮਰੀ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਹਨ । ਇਹ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹਿੰਗੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਸਟੋਰੇਜ ਸਮਰੱਥਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਤੱਕ ਲਿਜਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਅਤੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮਰੀ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ (Difference between Primary and Secondary Memory)-

ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮਰੀ (Primary Memory)	ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮਰੀ (Secondary Memory)
(i) ਇਹ CPU ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਧਾ Access ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।	(i) ਇਹ CPU ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਧੀ Access ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ।
(ii) ਇਸ ਦੀ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਦੀ ਤਾਕਤ ਘੱਟ ਹੈ ।	(ii) ਇਸ ਦੀ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਦੀ ਤਾਕਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ।
(iii) Access ਸਪੀਡ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਹੈ ।	(iii) Access ਸਪੀਡ ਧੀਮੀ ਹੈ ।
(iv) ਕੰਪਿਊਟਰ RAM ਅਤੇ ROM ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ।	(iv) ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਮੈਮਰੀ ਨਾਲ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ Floppy Disk ਜਾਂ ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ ਆਦਿ ।
(v) ਇਹ ਮਹਿੰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।	(v) ਮੁੱਢਲੀ ਮੈਮਰੀ ਤੋਂ ਇਹ ਮੈਮਰੀ ਸਸਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
(vi) ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਬਾਹਰੀ ਯੰਤਰ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਨਹੀਂ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ।	(vi) ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਾਹਰੀ ਯੰਤਰ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
(vii) ਇਹ Random Access Type ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।	(vii) ਇਹ Random ਜਾਂ Sequence Access ਦੋਵੇਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ (Categories of Computer)
ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਉਦੇਸ਼ (objective), ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ( Functioning) ਅਤੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਮਾਈਕ੍ਰੋ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਪਰਸਨਲ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਮਿੰਨੀ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਮੇਨ ਫਰੇਮ ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਤੇ ਸੁਪਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਮਾਈਕ ਕੰਪਿਊਟਰ (ਪਰਸਨਲ ਕੰਪਿਊਟਰ) [Micro Computer (Personal Computer)]
ਮਾਈਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹਨ । ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਕੰਮਾਂ ਵਾਸਤੇ ਕਾਫੀ ਸਮਰੱਥਾ, ਮੈਮਰੀ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਪਾਵਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ! ਸਾਡੇ ਦੇਖਣ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਇਸੀ ਵਰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੰਮ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨਾਂ, ਘਰਾਂ, ਸਕੂਲਾਂ, ਦੁਕਾਨਾਂ, ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਮਿੰਨੀ ਕੰਪਿਊਟਰ (Mini Computer)
ਮਿੰਨੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਮਲਟੀ-ਯੂਜ਼ਰਾਂ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ । ਇਹ ਅਜਿਹਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਵੱਡੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਖੂਬੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਛੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਮਿੰਨੀ ਕੰਪਿਉਟਰਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਮੇਨ-ਫਰੇਮ ਕੰਪਿਊਟਰ (Main-frame Computer)
ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਸੈੱਸ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਉੱਚ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਡਾਟਾ ਸਟੋਰੇਜ ਕਰਨ ਲਈ ਉਪਯੁਕਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਸੁਪਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ । ਇਹਨਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੱਡੇ ਅਦਾਰੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਬੈਂਕਾਂ ਅਤੇ ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਸੁਪਰ ਕੰਪਿਊਟਰ (Super Computer)
ਇੱਕ ਸੁਪਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਸਪੀਡ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਸਟੋਰੇਜ ਸਮਰੱਥਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਸੁਪਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮੁੱਖ ਵਰਤੋਂ ਵੱਡਿਆਂ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ (complex applications) ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

This PSEB 6th Class Computer Notes Chapter 1 ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ will help you in revision during exams.

PSEB 6th Class Computer Notes Chapter 1 ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ

ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਜਾਣ ਪਛਾਣ (Introduction to Computer)
ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਾਡੇ ਵਾਸਤੇ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਕੰਮ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅਤੇ ਸਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਸਾਡੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਕਈ ਕੰਮ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਹੀ ਆਧਾਰਿਤ ਹਨ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਈ ਸਥਾਨਾਂ ’ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ ਕਿ-ਸਕੂਲ, ਬੈਂਕ, ਹਸਪਤਾਲ, ਦੁਕਾਨਾਂ, ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ, ਹਵਾਈ ਸੇਵਾਵਾਂ, ਬੁਕਿੰਗ ਕਾਊਂਟਰ, ਸਿੱਖਿਆ, ਮਨੋਰੰਜਨ ਆਦਿ ।

ਕੰਪਿਊਟਰ(Computer)
ਕੰਪਿਊਟਰ (Computer) ਸ਼ਬਦ ਲੇਟਿਨ (Latin) ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦ Computer (ਕੰਪਿਊਟਰ) ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਗਣਨਾਵਾਂ ਕਰਨਾ ।

ਬਿਨਾਂ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਕੰਪਿਊਟਰ ਕੋਈ ਵੀ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ।

ਕੰਪਿਊਟਰ ਇਕ ਇਲੈੱਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇਨਪੁੱਟ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਯੂਜ਼ਰ ਤੋਂ ਡਾਟਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਤੀਜਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।

• ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਡਾਟਾ ਦੇਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਇਨਪੁੱਟ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
• ਹਿਦਾਇਤਾਂ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
• ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੋਂ ਜੋ ਨਤੀਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਆਊਟਪੁੱਟ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ (Definition of Computer)
“ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੱਕ ਇਲੈੱਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇਨਪੁੱਟ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਯੂਜ਼ਰ ਤੋਂ ਡਾਟਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਇਨਪੁੱਟ ਕੀਤੇ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਅਨੁਸਾਰ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਤੀਜਾ (ਆਊਟਪੁੱਟ) ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਆਊਟਪੁੱਟ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਸਾਂਭਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਨੁਮੈਰੀਕਲ (numerical) ਅਤੇ ਨਾਨ-ਨੁਮੈਰੀਕਲ (non-numerical) ਗਣਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ (Use of Computer)
ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਗਣਿਤਕ ਗਣਨਾਵਾਂ, ਸਪੈਲ ਚੈੱਕ, ਗੇਮਾਂ, ਤਸਵੀਰਾਂ, ਗਾਣੇ ਸੁਣਨਾ, ਛਪਾਈ, ਟਿਕਟਾਂ ਬੁੱਕ ਕਰਨੀਆਂ, ਮੌਸਮ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਤੀਜਾ ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ :

1. ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਗਣਿਤਿਕ ਗਣਨਾਵਾਂ (mathematical calculations) ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
2. ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਸੀਲਿੰਗ ਚੈੱਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
3. ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਤਸਵੀਰਾਂ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
4. ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਰਸਾਲੇ ਅਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਛਾਪਣ ਲਈ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
5. ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਗੇਮਾਂ ਖੇਡ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । 6. ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਗਾਣੇ ਸੁਣ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
6. ਅਸੀਂ ਰੇਲਵੇ, ਬੱਸਾਂ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਟਿਕਟਾਂ ਬੁੱਕ ਕਰਵਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
7. ਅਸੀਂ ਰੇਲਵੇ, ਬੱਸਾਂ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਸ਼ਡਿਊਲ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
8. ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਜਗ੍ਹਾ ਦੇ ਮੌਸਮ (weather) ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
9. ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ, ਨਤੀਜਾ (result) ਅਤੇ ਸਮਾਂ-ਸਾਰਨੀ (time table) ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
10. ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਰਾਹੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਗ੍ਹਾ ਦਾ ਰਸਤਾ (Map) ਵੀ ਲੱਭ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖੇਤਰ (Application of Computer)
ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ, ਸਿਹਤ, ਦੁਕਾਨਾਂ, ਵਪਾਰ, ਬੈਂਕਾਂ, ਮਨੋਰੰਜਨ, ਸਰਕਾਰੀ ਸੈਕਟਰਾਂ, ਖੇਡਾਂ ਆਦਿ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

1. ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ (In Educational Field) – ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਾਠ-ਕ੍ਰਮ ਦੀ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ, ਨਤੀਜਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਮਾਂ-ਸਾਰਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਡਰਾਇੰਗ ਕਰਨ, ਜੈਂਕਟਸ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਅਤੇ ਨਿਪੁੰਨਤਾ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਉਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਸੰਬੰਧੀ ਸੂਚਨਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

2. ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ (In Health and Medicine field) – ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਤਕਰੀਬਨ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿਚ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਹਿਸਟਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਿਕਾਰਡ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ-ਪੜਤਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਦੀ ਲੈਬਾਰਟਰੀ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੈਡੀਕਲ ਟੈਸਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

3. ਦੁਕਾਨਾਂ ਵਿੱਚ (In Shops) – ਇਕ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਆਪਣੀ ਦੁਕਾਨ ਵਿੱਚ ਉਪਲੱਬਧ ਸਮਾਨ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਦੁਕਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਖ਼ਰੀਦੋ-ਫਰੋਖ਼ਤ (sale-purchase) ਦਾ ਅਤੇ ਟੈਕਸ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦਾ ਹੈ । ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਕਈ ਦੁਕਾਨਦਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਰਾਹੀਂ ਖ਼ਰੀਦੋ-ਫਰੋਖ਼ਤ (sale-purchase) ਬਿੱਲ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

4. ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ (In Business) – ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਦਦਗਾਰ ਸਾਬਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਵਪਾਰੀ ਆਪਣੇ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਈ-ਮੇਲ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਸੰਪਰਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ।ਉਹ ਵੀਡੀਓ ਕਾਨਫਰੈਂਸਿੰਗ (Video Conferencing) ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਗਾਹਕਾਂ ਨਾਲ ਮੀਟਿੰਗ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਉਹ ਵਹੀ-ਖਾਤਾ (books of accounts) ਵੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

5. ਬੈਂਕਾਂ ਵਿੱਚ (In Banks) – ਬੈਂਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਬੈਂਕ ਦੇ ਗਾਹਕਾਂ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਖਾਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | ਸਾਰੇ ਬੈਂਕ ਏ.ਟੀ.ਐੱਮ. (Debit Card) ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਗਾਹਕ ਏ.ਟੀ.ਐੱਮ. ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵੇਲੇ ਆਪਣੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਜਮਾਂ ਕਰਵਾ ਅਤੇ ਕੱਢਵਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

6. ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ (In Entertainment Field) – ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਾਡੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਦਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇੱਕ ਡਿਜ਼ਾਇਨਰ ਮੂਵੀ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਸ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਕਾਲਪਨਿਕ ਕਿਰਦਾਰ (ਕਾਰਟੂਨ) ਮੂਵੀਜ਼,
ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਵਪਾਰਿਕ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਬਣਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

7. ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰਕਾਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ (In different Government Fields) – ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਿਭਾਗ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਵਿਭਾਗੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ, ਨਿਯੰਤਰਨ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ-ਟੈਫ਼ਿਕ, ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ, ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਡਕਾਸਟਿੰਗ, ਸਿੱਖਿਆ, ਫ਼ੌਜ, ਏਵੀਏਸ਼ਨ (ਹਵਾਬਾਜ਼ੀ) ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

8. ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ (In Sports) – ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਬਹੁਤੀਆਂ ਫ਼ੈਸ਼ਨਲ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਆਧੁਨਿਕ ਸਕੋਰਬੋਰਡ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਸੂਚਨਾ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਦੇ ਹੀ ਸਕੋਰ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਅਪਡੇਟ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਨਤੀਜਾ
ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ।

9. ਸੰਚਾਰ (Communication) – ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੰਚਾਰ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਅਸੀਂ ਨਵੇਂ ਮਾਧਿਅਮ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵੀਡੀਉ ਕਾਲ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਸੰਚਾਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸੰਚਾਰ ਮਾਧਿਅਮ ; ਜਿਵੇਂ-ਈ-ਮੇਲ, ਚੈਟ ਆਦਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਹੀ ਦੇਣ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮਾਰਟ ਫੋਨ, ਟੈਬਲੇਟ, ਕੰਪਿਊਟਰ, ਲੈਪਟਾਪ ਜਾਂ ਡੈਸਕਟਾਪ ਆਦਿ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ (Characteristics of Computer)
ਰਫ਼ਤਾਰ, ਸ਼ੁੱਧਤਾ, ਇਕਾਗਰਤਾ, ਬਹੁਗੁਣਤਾ, ਆਟੋਮੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਭੰਡਾਰਨ ਆਦਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ ।

1. ਰਫ਼ਤਾਰ (Speed) – ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜੀਆਂ ਗਣਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਕਈ ਘੰਟੇ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਉਸ ਨੂੰ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਕੁਝ ਹੀ ਸਕਿੰਟਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੈਂਦਾ ਹੈ । ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਬਹੁਤ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਵਿੱਚ ਕਈ ਲੱਖਾਂ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ‘ਤੇ ਅਮਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

2. ਸ਼ੁੱਧਤਾ (Accuracy) – ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਦਾ ਮਾਪ-ਦੰਡ ਬਹੁਤ ਉੱਚਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਹਰ ਗਣਨਾ ਨੂੰ ਉਸ ਮਾਪਦੰਡ ਨਾਲ ਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਮਨੁੱਖ ਵੱਲੋਂ ਗ਼ਲਤ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਡਾਟਾ ਜਾਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਹ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੀ ਨਤੀਜਾ (ਆਊਟਪੁੱਟ) ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।

3. ਇਕਾਗਰਤਾ (Diligence) – ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਥਕਾਵਟ, ਧਿਆਨ ਭਟਕਣਾ ਅਤੇ ਕੰਮ ਦਾ ਬੋਝ ਆਦਿ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਗ਼ਲਤੀ ਕੀਤਿਆਂ ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

4. ਬਹੁਗੁਣਤਾ (Versatility) – ਇਸਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ! ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਗਣਨਾਵਾਂ ਕਰਨ ਲਈ ਕਰ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਬਨਾਉਣ ਅਤੇ ਖ਼ਰੀਦੋ-ਫਰੋਖ਼ਤ (sale-purchase) ਦੇ ਬਿੱਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਗਾਣੇ ਵੀ ਸੁਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

5. ਆਟੋਮੇਸ਼ਨ (Automation) – ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਹਿਦਾਇਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਦਖ਼ਲ-ਅੰਦਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਉਸ ਹਿਦਾਇਤ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ! ਇਹ ਹਿਦਾਇਤ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਹੋਣ ਤੱਕ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਜਦ ਇਸ ਹਿਦਾਇਤ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਈ ਲੌਜਿਕਲ (ਤਾਰਕਿਕ) ਹਿਦਾਇਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਉਕਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।

6. ਭੰਡਾਰਨ (Storage) – ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮੈਮਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਟੋਰੇਜ ਉਪਕਰਨ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ-ਸੀ.ਡੀ., ਡੀ.ਵੀ.ਡੀ. ਅਤੇ ਯੂ ਐੱਸ.ਬੀ. ਐੱਨ ਡਰਾਈਵ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਵੀ
ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪੋਰਟੇਬਲ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਉਪਕਰਣ (Portable Computing Devices)
ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਉਪਕਰਣ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਇਸ ਵਰਗ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਅਜਿਹੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਪਕਰਣ ਹਨ ਕੁੱਝ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ-

1. ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ/ ਸਮਾਰਟ ਫੋਨ (Mobile/Smart Phone)-ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਵਰਤੋਂ ਵਾਲਾ ਪੋਰਟੇਬਲ ਉਪਕਰਣ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਫੋਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਅੱਜ ਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੰਚਾਰ, ਸਿੱਖਿਆ, ਵਪਾਰ, ਵਣਜ, ਮਨੋਰੰਜਨ ਆਦਿ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਹੱਥ ਵਿਚ ਪਕੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੇਬ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਫੋਟੋ ਖਿੱਚਣ ਵਾਸਤੇ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਦੇ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਹੋਰ ਕਈ ਫੀਚਰ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

2. ਟੈਬਲੇਟ (Tablet) – ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਤਲਾ ਪੋਰਟੇਬਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬੈਟਰੀ ਨਾਲ ਸਪਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਟੱਚ ਸਕਰੀਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਮੁੱਢਲੀ ਇੰਟਰਫ਼ੇਸ (primary interface) ਅਤੇ ਇਨਪੁੱਟ ਡਿਵਾਇਸ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

3. ਪਾਮਟਾਪ (Palmtop) – ਇਸ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਸਕਰੀਨ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਛੋਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਵੀ ਛੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਛੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਫੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਪਰਸਨਲ ਡਾਇਰੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੈਸੇਜ (message), ਕੰਨਟੈਕਟ (contacts) ਆਦਿ ਸਟੋਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

4. ਲੈਪਟਾਪ (Laptop) – ਇਹ ਇੱਕ ਪੋਰਟੇਬਲ ਪਰਸਨਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਵਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹਲਕਾ ਅਤੇ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਛੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਵੀ ਚਲਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇੱਕ ਲੈਪਟਾਪ ਦੀ ਆਪਣੀ ਬੈਟਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਣ ‘ਤੇ ਚਾਰਜ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਸਫ਼ਰ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲਿਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

5. ਨੋਟ-ਬੁੱਕ (Note-book) – ਇਹ ਇੱਕ ਪੋਰਟੇਬਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੈਪਟਾਪ ਤੋਂ ਵੀ ਛੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਲੈਪਟਾਪ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਵਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹਲਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇੱਕ ਨੋਟ-ਬੁੱਕ ਦੀ ਆਪਣੀ ਬੈਟਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਣ ‘ਤੇ ਚਾਰਜ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਸਫ਼ਰ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲਿਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ (Limitations of Computer)

ਸਮਝ ਨਾ ਹੋਣਾ, ਆਪ ਕੰਮ ਕਰਨ ਯੋਗ ਨਾ ਹੋਣਾ, ਭਾਵਨਾ ਰਹਿਤ ਅਤੇ ਤਜ਼ਰਬਾ ਰਹਿਤ ਹੋਣਾ ਆਦਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਹਨ ।
ਇਸ ਦੀਆਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਹਨ-

1. ਕੰਪਿਊਟਰ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਕੋਈ ਵੀ ਸੂਚਨਾ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ।
2. ਕੰਪਿਊਟਰ ਕਿਸੇ ਗ਼ਲਤ ਹਿਦਾਇਤ ਨੂੰ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ।
3. ਕੰਪਿਊਟਰ ਕੁੱਝ ਵੀ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਕੋਈ ਫੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦਾ ।
4. ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਜਦ ਤੱਕ ਯੂਜ਼ਰ ਵੱਲੋਂ ਕੋਈ ਹਿਦਾਇਤ ਨਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ, ਇਹ ਆਪ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ।
5. ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸਦੀ ਕੋਈ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ।
6. ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਦੇ ਪਾਸ ਕੋਈ ਸਮਝ ਅਤੇ ਤਜਰਬਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Computer Book Solutions Chapter 5 ਤੇ ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਪੈਂਟ (ਭਾਗ-2) Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Computer Chapter 5 ਤੇ ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਪੈਂਟ (ਭਾਗ-2)

Computer Guide for Class 6 PSEB ਤੇ ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਪੈਂਟ (ਭਾਗ-2) Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ
1. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

(i) ਕਲਿੱਪ ਬੋਰਡ ਨੂੰ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ-Cut, Copy ਅਤੇ ………………..
(ਉ) Paste
(ਅ) Move
(ੲ) Close
(ਸ) Zoom.
ਉੱਤਰ-
(ਉ) Paste

(ii) ਟੌਪ ਬਟਨ (Top Button) ਜਿਸ ਦੇ ਆਈਕਨ ਵਿੱਚ ਡਾਇਮੰਡ ਸ਼ੇਪ ਵਿੱਚ ਲਾਈਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ……………….. ਟੂਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਪੇਸਟ (Paste)
(ਅ) ਕੱਟ (Cut)
(ੲ) ਕਾਪੀ (Copy)
(ਸ) ਕਰੌਪ (Crop)
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਕਰੌਪ (Crop)

(iii) ………….. ਟੂਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੈਂਟਾਗਨ ਡਰਾਅ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ !
(ਉ) ਟਰੈਂਗਲ (Triangle)
(ਅ) ਰਿਕਟੌਗਲ (Rectangle)
(ੲ) ਪੈਂਟਾਗਨ (Pentagon)
(ਸ) ਹੈਕਸਾਗਨ (Hexagon) ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਪੈਂਟਾਗਨ (Pentagon)

(iv) ਇਰੈਜ਼ਰ ਟੂਲ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਭਾਗ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ਮਾਊਸ ਦਾ …………………. ਬਟਨ ਦੱਬਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਲੈਫਟ (Left)
(ਅ) ਰਾਈਟ (Right)
(ੲ) ਸਕਰੌਲ (Scroll)
(ਸ) ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਲੈਫਟ (Left)

(v) ਜਦੋਂ ਮਾਊਸ ਦਾ ……………………… ਬਟਨ ਦੱਬਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਲਰ-2 ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) ਲੈਫਟ (Left)
(ਅ) ਰਾਈਟ (Right)
(ੲ) ਸਕਰੌਲ (Scroll)
(ਸ) ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਰਾਈਟ (Right)

2. ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਹੜੇ ਟੂਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਡੱਬਾ (Square) ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨੈੱਕਟੌਗਲ ਟੂਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਿਹੜੇ ਟੂਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਭਾਗ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ (erase) ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਰੇਜ਼ਰ ਟੂਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕਿਹੜਾ ਟੂਲ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਕਰ ਕੇ ਦੇਖਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਚੂਮ ਟੂਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਿਹੜੇ ਟੂਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੁਤੰਤਰ ਲਾਈਨ (free-hand) ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੈਂਨਸਿਲ ਟੂਲ ।

ਸ਼ਨ 5.
ਕਿਹੜੇ ਟੂਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਾਡੀ ਡਰਾਇੰਗ ਵਿੱਚ ਅੱਖਰ (text) ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਟੈਕਸਟ ਟੂਲ ।

3. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਲਿੱਪ ਬੋਰਡ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਲਿੱਪ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਿੰਨ ਆਪਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ :

1. ਕਟ
2. ਕਾਪੀ
3. ਪੈਸਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਰੌਪ ਆਪਸ਼ਨ ਬਾਰੇ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਰੌਪ ਆਪਸ਼ਨ ਆਪਣੀ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਕਰਾਪ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਇਕ ਡਾਇਮੰਡ ਆਕਾਰ ਦਾ ਬਟਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਸਿਰਫ ਚੁਣਿਆ ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਬਚਦਾ ਹੈ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਾ ਕਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਟੂਲ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਟੂਲਜ਼ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਟੂਲ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਟੂਲਜ਼ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ :

1. ਪੈਂਨਸਿਲ
2. ਫਿਲ ਵਿਦ ਕਲਰ
3. ਟੈਕਸਟ
4. ਈਰੇਜ਼ਰ
5. ਕਲਰ ਪਿਕਰ
6. ਮੈਗਨੀਫਾਇਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਾਈਜ਼ ਟੂਲ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਾਈਜ਼ ਟੂਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਬੁਰਸ਼ ਦੀ ਲਾਈਨ ਦੀ ਮੋਟਾਈ ਚੁਣਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਟੂਲ ਬੁਰਸ਼ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਐਕਟਿਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਬੁਰਸ਼ ਬਾਰੇ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਬੁਰਸ਼ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਟੂਲ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਚੌੜਾਈਆਂ ਦੇ ਬੁਰਸ਼ ਟੈਕਸਚਰ ਦਾਖਿਲ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਟੂਲ ਪੇਂਟਰ ਦੇ ਬੁਰਸ਼ ਵਾਂਗ ਹੀ ਟੈਕਸਚਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੋਮ ਟੈਬ ਰਿਬਨ ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਗਰੁੱਪਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਹੋਮ ਟੈਬ ਰਿਬਨ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਗਰੁੱਪ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ :

1. ਕਲਿਪ ਬੋਰਡ
2. ਇਮੇਜ਼
3. ਦੁਲਜ਼
4. ਬੁਰਸ਼
5. ਸ਼ੇਪਸ
6. ਸਾਈਡ
7. ਕਲਰ ।

4. ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਐਮ. ਐੱਸ. ਪੇਟ ਦੇ ਕਲਰ ਟੂਲ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਰਿਬਨ ਦੇ ਕਲਰ ਸੈੱਕਸ਼ਨ ਦੇ ਤਿੰਨ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-

1. ਬਾਕਸ ਜੋ ਕਿ ਐਕਟਿਵ ਰੰਗ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ : ਕਲਰ-1, ਕਲਰ-2
2. ਕਲਰ-ਪੈਲੇਟ
3. ਐਡਿਟ ਕਲਰ ਬਟਨ ।

1. ਕਲਰ ਬਾਕਸ-
ਕਲਰ-1: ਕਲਰ-1 ਫ਼ੇਰਗਰਾਊਂਡ ਕਲਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਪੇਂਟ ਖੋਲ੍ਹਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਕਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਕਲਰ-2 : ਕਲਰ-2 ਬੈਕਗਰਾਊਂਡ ਕਲਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਪੇਂਟ ਖੋਲ੍ਹਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਸਫ਼ੈਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

2. ਕਲਰ ਪੈਲੇਟ – ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਕੋਈ ਤਸਵੀਰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕਲਰ ਪੈਲੇਟ ਦੀਆਂ ਉੱਪਰਲੀਆਂ ਦੋ ਲਾਈਨਾਂ ਪੈਂਟ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਹੇਠਾਂ ਵਾਲੀ ਖ਼ਾਲੀ ਸੁਕੇਅਰਜ਼ ਦੀ ਲਾਈਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਾਂ । ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਪੇਂਟ ਦੀ ਵਿੰਡੋ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਰੰਗ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

3. ਐਡਿਟ ਕਲਰ : ਐਡਿਟ ਕਲਰ ਬਟਨ ਸਾਨੂੰ ਐਡਿਟ ਕਲਰ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਐਡਿਟ ਕਲਰ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਹੇਠ ਦਿਖਾਏ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ-

ਇੱਥੇ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੰਗ ਨੂੰ ਐਕਸਟੈਡਿਡ ਪੈਲੇਟ ਤੋਂ ਚੁਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ‘Add to Custom Colors’ ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇੱਥੇ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਰੰਗ ਨੂੰ ਹੀ ਪੈਲੇਟ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਸਕੁਏਅਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਹੋਰ ਰੰਗ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਇਸ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਆਉਣਾ ਪਵੇਗਾ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਵਾਰ, ਇੱਕ ਰੰਗ ਹੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਟੈਕਸਟ ਟੂਲ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਫਾਰਮੈਟ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-ਪੇਂਟ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਵਰਜ਼ਨ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਟੈਂਕਸਟ ਟੂਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਟੈਕਸਟ ਭਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਟੈਂਕਸਟ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ, ਪਹਿਲਾਂ ਟੈਂਕਸਟ ਟੂਲ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਕਰਸਰ ਇਨਸਰਸ਼ਨ ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਖਿੱਚਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਬਾਕਸ ਬਣਾਓ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਡਾ ਲੋੜੀਂਦਾ ਟੈਕਸਟ ਆ ਜਾਵੇ । sਉਸ ਸਮੇਂ ਸਾਨੂੰ
ਉਸ ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਦੇ ਬਾਹਰ ਕਲਿੱਕ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਟੈਕਸਟ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਟੈਂਕਸਟ ਨੂੰ ਫ਼ਾਰਮੈਟ ਕਰਨਾ-

• ਟਾਈਪ ਕੀਤੇ ਗਏ ਟੈਂਕਸਟ ਨੂੰ ਸਿਲੈੱਕਟ ਕਰੋ ।
• ਫੌਂਟ ਨੇਮ ਬਾਕਸ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਏ ਐਰੋ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਤਾਂ ਜੋ ਫੌਂਟਸ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੇਠਾਂ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਵੇ ।
• ਬਿਨਾਂ ਮਾਊਸ ਦਾ ਬਟਨ ਦਬਾਏ, ਆਪਣੇ ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਫਿੱਟ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਉੱਪਰ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਘੁਮਾਓ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਟਾਈਪ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਦਿੱਖ ਫੌਂਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲਦੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗੀ । ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜਿਹੜਾ ਫੌਂਟ ਸਾਨੂੰ ਪਸੰਦ ਆਵੇ, ਉਸ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਤੇ ਸੈੱਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
• ਫੌਂਟ ਲਿਸਟ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ।
• ਅਸੀਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਫੌਂਟ ਸਾਈਜ਼ ਉੱਤੇ ਵੀ ਦੁਹਰਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
• ਅਸੀਂ ਬੈਕਗਰਾਉਂਡ ਨੂੰ ਵੀ ਟਰਾਂਸਪੇਰੈਂਟ ਤੋਂ ਓਪੇਕ ਜਾਂ ਓਪੇਕ ਤੋਂ ਟਰਾਂਸਪੇਰੈਂਟ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
• ਅਸੀਂ ਕਲਰ-1 ਅਤੇ ਕਲਰ-2 ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਐਂਟਰ-ਕੀਅ ਨੂੰ ਦਬਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਨੂੰ ਪੇਜ ਵਿੱਚ ਖਿੱਚਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਖਿੱਚ ਕੇ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੂਜੀ ਤਰਫ਼ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਆਪਣੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ । ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਆਪਣੇ ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਸਪੇਸ-ਬਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਟੈਂਕਸਟ ਨੂੰ ਸੈਂਟਰ ਅਲਾਈਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਹੀ ਟੈਂਕਸਟ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੰਗ, ਸਾਈਜ਼ ਅਤੇ ਫੌਂਟ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੇ ਟੈਕਸਟ ਟਾਈਪ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਟੈਕਸਟ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬਦਲਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਟੈਂਕਸਟ ਦੀ ਐਡੀਟਿੰਗ ਪੂਰੀ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਦੇ ਬਾਹਰ ਪੇਜ ਉੱਤੇ ਕਿਧਰੇ ਵੀ ਕਲਿੱਕ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਟੈਕਸਟ ਟੂਲਬਾਰ ਦਿਸਣਾ ਗਾਇਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਟੈਕਸਟ ਵੀ ਪੇਂਟ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਟੈਂਕਸਟ ਨੂੰ ਮੁੜ ਬਦਲਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ।

ਐਕਟੀਵਿਟੀ

ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਟੂਲਜ਼ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ-

ਉੱਤਰ-
1, ਪੈਂਸਿਲ
2. ਫਿਲ ਵਿਦ ਕਲਰ
3. ਟੈਕਸਟ
4. ਇਰੇਜ਼ਰ
5. ਕਲਰ ਪਿਕਰ
6. ਮੈਗਨੀਫਾਇਰ ।

ਇਹਨਾਂ ਸ਼ੇਪਸ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ-

ਉੱਤਰ-
1. ਤ੍ਰਿਭੁਜ (Triangle)
2. ਆਇਤ (Rectangle)
3. ਓਵਲ (Oval)
4. ਪੈਂਟਾਗਨ (Pentagon)
5. ਹੈਕਸਾਗਨ (Hexagon)
6. ਡਾਇਮੰਡ (Diamond) ।

PSEB 6th Class Computer Guide ਤੇ ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਪੈਂਟ (ਭਾਗ-2) Important Questions and Answers

1. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

(i) ਹੋਮ ਟੈਬ ਰਿਬਨ ………………….. ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ
(ਅ) ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ
(ੲ) ਵਰਕ ਏਰੀਆ
(ਸ) ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ

(ii) …………………….. ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤਸਵੀਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਮਿਟਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) ਕਲਰ
(ਅ) ਸਿਲੈਂਕਟ
(ੲ) ਇਰੇਜ਼ਰ
(ਸ) ਪੈਂਸਿਲ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਇਰੇਜ਼ਰ

(iii) ਕਰੌਪ ਬਟਨ ਦੀ ਸ਼ੇਪ ……………………. ਵਰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) ਡਾਇਮੰਡ
(ਅ) ਪੈਂਟਾਗਨ
(ੲ) ਵਰਗ
(ਸ) ਆਇਤ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਡਾਇਮੰਡ

(iv) ਪੈਂਟਾਗਨ ਸ਼ੇਪ ਦੀਆਂ ……………………….. ਭੁਜਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ਉ) 3
(ਅ) 4
(ੲ) 5
(ਸ) 6.
ਉੱਤਰ-
(ੲ) 5

2. ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਲਿੱਪ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੇ ਆਪਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੱਟ, ਕਾਪੀ ਅਤੇ ਪੇਸਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਿਲੈੱਕਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਆਪਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
Crop, Resize ਅਤੇ Rotate Flip ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਫਿਲ ਵਿਦ ਕਰ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫਿਲ ਵਿਦ ਕਲਰ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰੰਗ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

3. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਫਰੀ ਫੋਰਮ ਸਿਲੈਂਕਸ਼ਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਕਦੋਂ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫਰੀ ਫੋਰਮ ਸਿਲੈੱਕਸ਼ਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਉਦੋਂ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਡਰਾਇੰਗ ਦੇ ਉਸ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ ਜੋ ਕਈ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਰੌਪ ਬਟਨ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਉ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਿਲੈਂਕਸ਼ਨ ਆਪਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਜੋ ਬਟਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਕਰੌਪ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਕਰੋਪ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਇਨਵਰਟ ਕਲਰ ਆਪਸ਼ਨ ਕੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਨਵਰਟ ਕਲਰ ਆਪਸ਼ਨ ਇੱਕ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਮਾਸਕ ਵਿੱਚ ਚਿੱਟੇ ਅੱਖਰਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਟੈਕਸਟ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਲਿਖਿਆ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੈਂਨਸਿਲ ਟੂਲ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੈਂਨਸਿਲ ਟੂਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੁਤੰਤਰ ਲਾਈਨ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਪੈਂਨਸਿਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜੁਮ ਇੰਨ ਵਿਊ ਵਿੱਚ ਪਿਕਸਲ ਵਜੋਂ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਐਡਿਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮੈਗਨੀਫਾਇਰ ਟੂਲ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੈਗਨੀਫਾਇਰ ਟੂਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਜ਼ੂਮ ਇੰਨ ਕਲਰ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਨਜ਼ਦੀਕ ਤੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੋਮ ਟੈਬ ਰਿਬਨ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਹੋਮ ਟੈਬ ਰਿਬਨ, ਐੱਮ.ਐੱਸ. ਪੇਂਟ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਰਿਬਨ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪੇਟ ਵਿੰਡੋ ਵਿੱਚ ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਲਿੱਪ ਬੋਰਡ, ਇਮੇਜ਼, ਟੂਲਜ਼, ਬੁਰਸ਼, ਸ਼ੇਪ, ਸਾਈਜ਼ ਅਤੇ ਕਲਰ ਮੀਨੂੰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੋਮ ਟੈਬ ਰਿਬਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਭਾਗਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਹੋਮ ਟੈਬ ਰਿਬਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਭਾਗ ਕਲਿਪ ਬੋਰਡ, ਇਮੇਜ਼, ਟੂਲਜ਼, ਬੁਰਸ਼, ਸ਼ੇਪ, ਸਾਈਜ਼ ਅਤੇ ਕਲਰ ਮੀਨੂੰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਟੂਲ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਟੂਲਜ਼ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਟੂਲ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਟੂਲਜ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-

1. ਪੈਂਨਸਿਲ
2. ਫਿਲ ਵਿਦ ਕਲਰ
3. ਟੈਕਸਟ ਟੂਲ
4. ਇਰੇਜ਼ਰ
5. ਕਲਰ ਪਿੱਕਰ
6. ਮੈਗਨੀਫਾਇਰ
7. ਬੁਰਸ਼ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਸਾਈਜ਼ ਟੂਲ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਾਈਜ਼ ਟੂਲ ਉਹ ਟੂਲ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਬੁਰਸ਼ ਦੀ ਮੋਟਾਈ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਬੁਰਸ਼ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਬੁਰਸ਼ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੋਟਾਈ ਅਤੇ ਟੈਕਸਚਰ ਦੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਲਗਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Computer Book Solutions Chapter 4 ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਪੇਟ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Computer Chapter 4 ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਪੇਟ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ

Computer Guide for Class 6 PSEB ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਪੇਟ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ
1. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

(i) ਪੇਂਟ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰਲੇ ਪਾਸੇ …………………….. ਬਾਰ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ (Title Bar)
(ਅ) ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ (Status Bar)
(ੲ) ਸਕਰੌਲ ਬਾਰ (Scroll Bar)
(ਸ) ਟਾਸਕ ਬਾਰ (Task Bar) ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ (Title Bar)

(ii) …………………… ਟੂਲਬਾਰ ਹੀ ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਪੁਜੀਸ਼ਨ ਅਸੀਂ ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਉੱਪਰ ਜਾਂ ਹੇਠਾਂ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
(ਉ) ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਬਾਰ (Quick Access Bar)
(ਅ) ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ (Status Bar)
(ੲ) ਸਕਰੌਲ ਬਾਰ (Scroll Bar)
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਬਾਰ (Quick Access Bar)

(iii) ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ ’ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ………………………. ਬਟਨ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਪੇਂਟ (Paint)
(ਅ) ਹੈਲਪ (Help)
(ੲ) ਕਲੋਜ਼ (Close)
(ਸ) ਮਿਨੀਮਾਈਜ਼ (Minimize) ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਪੇਂਟ (Paint)

(iv) ਸਕਰੀਨ ਨੂੰ ਘੁਮਾਉਣ ਲਈ ਸਕਰੌਲ ਬਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ……………………… ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) 2
(ਅ) 3
(ੲ) 4
(ਸ) 5.
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 2

(v) ……………………. ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਾਪੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਾਂ ਤੇ ਸੇਵ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
(ਉ) ਸੇਵ ਐਜ਼ (Save as)
(ਅ) ਓਪਨ (Open)
(ੲ) ਨਿਊ (New)
(ਸ) ਐਗਜ਼ਿਟ (Exit) ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਸੇਵ ਐਜ਼ (Save as)

2. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ ਕੀਅਜ਼ ਲਿਖੋ

(i) ਨਵੀਂ ਫਾਈਲ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ……………………
(ii) ਪਹਿਲਾਂ ਬਣੀ ਫਾਈਲ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ……………………….
(iii) ਫਾਈਲ ਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰਨ ਲਈ ………………………
(iv) ਫਾਈਲ ਪ੍ਰਿੰਟ ਕਰਨ ਲਈ …………………….
(1) ਅੰਡੂ (UNDO) ………………….
(vi) ਰੀਡੂ (REDO) ਜਾਂ ਰਪੀਟ (REPEAT) ………………
ਉੱਤਰ-
(i) Ctrl + N
(ii) Ctrl + O
(iii) Ctrl + S
(iv) Ctrl + P
(v) Ctrl + Z
(vi) Ctrl + Y.

3. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੇਂਟ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੇਂਟ ਇੱਕ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਪੇਂਟਿੰਗ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਉਤਪਾਦ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਪੈਂਟ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸਟਾਰਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੇਂਟ ਨੂੰ ਸਟਾਰਟ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸਟੈਂਪ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ-

1. Start ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
2. All Programs ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. Accessories ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
4. Paint ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੇਂਟ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ! ਉੱਤਰ-ਪੈਂਟ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਭਾਗ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਨਾਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-

1. ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ
2. ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈਸ ਬਾਰ
3. ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ
4. ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ
5. ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ
6. ਵਰਕ ਏਰੀਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵਰਕ ਏਰੀਆ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੈਂਟ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਨੂੰ ਵਰਕ ਏਰੀਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸੇਵ ਕਮਾਂਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੇਵ ਕਮਾਂਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾਮ ਦੀ ਫਾਈਲ ਨਾਲ ਸੇਵ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇੱਕ ਵਾਰ ਸੇਵ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋਬਾਰਾ ਉਸ ਫਾਈਲ ਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਵੀ ਇਸ ਬਟਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ ਕਿੰਨੀ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ? ਉੱਤਰ-ਸਕਰੌਲ ਬਾਰ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ-

1. ਹੋਰੀਜੋਂਟਲ ਸਕਰੌਲ ਬਾਰ ।
2. ਵਰਟੀਕਲ ਸਕਰੌਲ ਬਾਰ ।

4. ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ? ਇਸ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਉਹ ਟੂਲਬਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਮਾਂਡਾਂ ਦੇ ਬਟਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਨਾਲ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ । ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਬਟਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ , ਜਿਵੇਂ-ਸੇਵ, ਅਨ-ਡੂ, ਰੀ-ਡੂ ਅਤੇ ਕਸਟਮਾਈਜ਼ ।

ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਹ ਟੂਲਬਾਰ ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਰਿਬਨ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਉਸ ਵਾਸਤੇ ਕਸਟਮਾਈਜ਼ ਆਈਕਾਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ “Show below the Ribbon’ ਆਪਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਰਿਬਨ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਆਪਸ਼ਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ , ਜਿਵੇਂ-ਨਿਉ (New), ਉਪਨ (Open), ਸੇਵ (Save), ਪ੍ਰਿੰਟ (Print), ਪ੍ਰਿੰਟ ਵਿਊ (Print Preview) , ਸੈਂਡ ਇਨ ਈ ਮੇਲ (Send in E-mail) ਆਦਿ ।

ਅਸੀਂ ਰਿਬਨ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਉਸ ਵਸਤੂ ’ਤੇ ਰਾਈਟ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ‘Add to Quick Toolbar’ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੋਮ ਟੈਬ ਰਿਬਨ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਾਰੇ ਟੂਲਜ਼, ਸ਼ੇਪਸ, ਕਲਰ ਪੈਲੇਟ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਮਾਂਡਾਂ ਨੂੰ ਰਿਬਨ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਕਮਾਂਡਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ Save, Undo ਅਤੇ Redo ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ Quick Access Toolbar ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਰਿਬਨ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਹੇਠਾਂ drop-down ਐਰੋ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੀਨੂੰਆਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ | ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ Home ਟੈਬ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਹੈ । ਹੋਮ ਟੈਬ ਉਹਦਾ ਰਿਬਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਟੂਲਜ਼, ਸ਼ੇਪਸ, ਬੁਰਸ਼ ਅਤੇ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਇੱਥੇ ਰਿਬਨ ਨੂੰ ਮਿਨੀਮਾਈਜ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਆਪਸ਼ਨ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਚੁਣਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਰਿਬਨ ਗਾਇਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪਰ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ Home Tab ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਦੁਬਾਰਾ ਨਜ਼ਰ ਆ ਜਾਵੇਗਾ ।

ਐਕਟੀਵਿਟੀ

ਆਓ ਜੋ ਅਸੀਂ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੈ ਉਸਦੀ ਦੁਹਰਾਈ ਕਰੀਏ । ਪੈਂਟ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।

PSEB 6th Class Computer Guide ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਪੇਟ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ Important Questions and Answers

1. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

(i) ਸਕਰੌਲ ਬਾਰ ………………………… ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
(ਉ) 1
(ਅ) 2
(ੲ) 3
(ਸ) 4.
ਉੱਤਰ-
(ਅ) 2

(ii) ਤਸਵੀਰਾਂ ……………………….. ਵਿੱਚ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ਉ) ਰਿਬਨ
(ਅ) ਟੈਬ
(ੲ) ਵਰਕ ਏਰੀਆ
(ਸ) ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਵਰਕ ਏਰੀਆ

(iii) ਪੇਂਟ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ………………….. ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ
(ਅ) ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ
(ੲ) ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ
(ਸ) ਰਿਬਨ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ

(iv) ਕਮਾਂਡਜ਼ ……………………. ਬਟਨ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ਉ) ਮਿਨੀਮਾਈਜ਼
(ਅ) ਪੇਂਟ
(ੲ) ਕਲੋਜ਼
(ਸ) ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਪੇਂਟ

2. ਪੂਰੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ

ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਰਟਕਟ ਕੀਅ ਦੱਸੋ :
1. ਮਦਦ ਲੈਣ ਲਈ
2. ਪੇਂਟ ਬੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ।
ਉੱਤਰ-
1. F1
2. Alt + F4.

3. ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਉਹ ਟੂਲਬਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਮਾਂਡਾਂ ਦੇ ਬਟਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈਸ ਟੂਲਬਾਰ ਵਿੱਚ ਆਈਟਮਜ਼ ਹਟਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਕਿਸ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
Remove from Quick Access Toolbar.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੇਂਟ ਬਟਨ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵਾਲੇ ਬਟਨ ਨੂੰ ਪੇਂਟ ਬਟਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕਈ ਕਮਾਂਡਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਸ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਕਰੀਨ ਸਰਕਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Computer Book Solutions Chapter 3 ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕੰਮ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Computer Chapter 3 ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕੰਮ

Computer Guide for Class 6 PSEB ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕੰਮ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ
1. ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ

(i) ਕੰਪਿਊਟਰ ਉੱਪਰ ਲੋਗਿਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਸਕਰੀਨ ਨੂੰ ਕੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਸਟਾਰਟ ਮੀਨੂੰ (Start Menu)
(ਅ) ਡੈਸਕਟਾਪ (Desktop)
(ੲ) ਟਾਸਕਬਾਰ (Taskbar)
(ਸ) ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਟਰ-
(ਅ) ਡੈਸਕਟਾਪ (Desktop)

(ii) ਡੀਲੀਟ ਕੀਤੀਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ਕਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਮਾਈ-ਕੰਪਿਊਟਰ (My Computer)
(ਅ) ਨੈੱਟਵਰਕ (Network)
(ੲ) ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ (Recycle bin)
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਟਰ-
(ੲ) ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ (Recycle bin)

(iii) ਵਿੰਡੋ ਦਾ ਕਿਹੜਾ ਭਾਗ ਸਕਰੀਨ ‘ਤੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਹੋਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ
ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ?
(ਉ) ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ (Recycle bin)
(ਅ) ਡੈਸਕਟਾਪ (Desktop)
(ੲ) ਟਾਸਕਬਾਰ (Taskbar)
(ਸ) ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਟਰ-
(ੲ) ਟਾਸਕਬਾਰ (Taskbar)

(iv) ਕਿਹੜਾ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ ?
(ਉ) ਵਿੰਡੋ (Windows)
(ਅ) ਐਂਡਰਾਇਡ (Android)
(ੲ) ਡਾਸ (DOS
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਟਰ-
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ

(v) ਕਿਸੇ ਵੀ ਫਾਈਲ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਅਸੀਂ ਕਿਸ ’ਤੇ ਡਬਲ ਕਲਿੱਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ?
(ਉ) ਸੰਬੰਧਤ ਫਾਈਲ (File itself)
(ਅ) ਫਾਈਲ ਦਾ ਸਾਰਟਕੱਟ (Shortcut of file)
(ੲ) ਦੋਵੇਂ (ਉ) ਅਤੇ (ਅ)
(ਸ) ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਟਰ-
(ੲ) ਦੋਵੇਂ (ਉ) ਅਤੇ (ਅ)

2. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਸੇ ਤਿੰਨ ਵਿੰਡੋ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਤਿੰਨ ਵਿੰਡੋ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :

1. ਨੋਟ ਪੈਡ
2. ਵਰਡ ਪੈਡ
3. ਕੈਲਕੂਲੇਟਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਿਸੇ ਤਿੰਨ ਆਇਕਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਤਿੰਨ ਆਇਕਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :

1. ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ
2. ਨੈੱਟਵਰਕ
3. ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਡੈਸਕਟਾਪ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਡੈਸਕਟਾਪ ਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਿੰਨ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ :

1. ਆਈਕਾਨਜ਼ (Icons)
2. ਟਾਸਕਬਾਰ (Taskbar)
3. ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ (Shortcut) ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਡੈਸਕਟਾਪ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੁਟਿੰਗ ਅਤੇ ਲਾਗਇਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਸਕਰੀਨ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਡੈਸਕਟਾਪ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਡੈਸਕਟਾਪ ਤੇ ਟਾਸਕਬਾਰ, ਆਈਕਨ ਅਤੇ ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

3. ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਕੀ ਹੈ ? ਵੱਖ-ਵੱਖ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮਾਂ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਸਹਿਤ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਉਹ ਸਿਸਟਮ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਪਰੇਟ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ – “ਇੱਕ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਇੱਕ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ-ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ-ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ (communicate) ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਪਰੇਟ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ।”

ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਹੇਠ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :

1. ਵਿੰਡੋਜ਼ (Windows) – ਵਿੰਡੋਜ਼ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫ਼ਟ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਹੈ । ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਗਾਫਿਕਲ ਯੂਜ਼ਰ ਇੰਟਰਫੇਸ (Graphical User Interface) ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਮਾਊਸ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਚਲਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਅਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਲੋਡ ਕੀਤਾ ਕੋਈ ਵੀ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਚਲਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

2. ਡਾਸ (DOS) – ਡਾਸ ਦਾ ਅਰਥ ਡਿਸਕ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਤੋਂ ਹੈ । ਇਹ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਹ ਕਰੈਕਟਰ ਯੂਜ਼ਰ ਇੰਟਰਫੇਸ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਮਾਂਡਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਘੱਟ ਮੈਮਰੀ ਅਤੇ ਧੀਮੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਵਾਲੇ ਉਪਕਰਣ ਚਾਲਣਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

3. ਐਂਡਰਾਇਡ (Android) – ਇਹ ਇੱਕ ਮੋਬਾਈਲ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ Google ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮੋਬਾਈਲ, ਟੈਬਲੈਟ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਸਕਰੀਨ ਵਾਲੇ ਉਪਕਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਉਂਗਲ ਨਾਲ ਚਲਣ ਵਾਲਾ ਇੰਟਰਫੇਸ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ | ਅੱਜ ਕਲ਼ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ, ਕਾਰਾਂ, ਘੜੀਆਂ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਟਾਸਕਬਾਰ ਕੀ ਹੈ ? ਇਸਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੰਮਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਉ ।
ਉੱਤਰ-
ਡੈਸਕਟਾਪ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਬਾਰ ਨੂੰ ਟਾਸਕਬਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
ਇਸਦੇ ਕਈ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ, ਕੁਇੱਕ ਲਾਂਚ ਆਈਕਾਨਜ਼, ਐਕਟਿਵ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ, ਇੱਕ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਏਰੀਆ ਅਤੇ ਡੇਟ ਐੱਡ ਟਾਈਮ (Date & Time) ।
ਟਾਸਕਬਾਰ ਦੇ ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ਭਾਗਾਂ ਦਾ ਆਪਣਾ-ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਹੈ ।

• ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ (Start Button) – ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਕੋਈ ਵੀ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਜਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸਟਾਰਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।ਇਹ ਟਾਸਕਬਾਰ ਉੱਪਰ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
• ਕੁਇੱਕ ਲਾਂਚ ਬਾਰ (Quick Launch Bar) – ਟਾਸਕਬਾਰ ਦਾ ਇਹ ਭਾਗ ਸਾਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਬਿਨਾਂ ਖੋਲ੍ਹੇ ਹੀ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
• ਸਿਸਟਮ ਅ (System Tra) – ਇਹ ਟਾਸਕਬਾਰ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਕੰਮ ਜਿਵੇਂ ਫੈਕਸ, ਮਾਡਮ, ਆਵਾਜ਼, ਆਦੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
• ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਏਰੀਆ (Notification Area) – ਇਹ ਭਾਗ ਟਾਸਕਬਾਰ ਦਾ ਉਹ ਭਾਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਪਕਰਨਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਸੁਨੇਹੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
• ਕਲਾਕ (Clock) – ਟਾਸਕਬਾਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਕਲਾਕ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਅਸੀਂ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਮਿਤੀ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਅਸੀਂ ਇਸ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਮਾਂ ਅਤੇ ਮਿਤੀ ਬਦਲ ਵੀ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
• ਐਕਟਿਵ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (Active Programs) – ਟਾਸਕਬਾਰ ਦੇ ਇਸ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਹੀ ਚੱਲ ਰਹੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਆਇਕਨ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡਾ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ? ਕਿਸੇ ਤਿੰਨ ਡੈਸਕਟਾਪ ਆਇਕਨਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਇਕਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਫ਼ਾਈਲ ਜਾਂ ਫੋਲਡਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਛੋਟੇ ਚਿੱਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਨੈੱਟਵਰਕ, ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ ਆਦਿ ਕੁੱਝ ਆਇਕਨ ਡੈਸਕਟਾਪ ’ਤੇ ਪਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

• ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ (My Computer) – ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ ਆਇਕਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਪਈਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇਖਣ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ’ਤੇ ਡਬਲ ਕਲਿੱਕ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੰਡੋ ਖੁੱਲ੍ਹਦੀ ਹੈ ।
• ਨੈੱਟਵਰਕ (Network) – ਇਹ ਆਇਕਨ ਵੀ ਡੈਸਕਟਾਪ ’ਤੇ ਪਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀਆਂ ਨੈੱਟਵਰਕ ਸੈਟਿੰਗਜ਼ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
• ਯੂਜ਼ਰ ਫ਼ਾਈਲਜ਼ (User’s files) – ਇਸ ਆਇਕਨ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ਅਤੇ ਡਾਉਨ ਲੋਡ ਕੀਤੀਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਅਸੀਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਫਾਈਲਾਂ ਸੇਵ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :

1. ਸਲੀਪ (Sleep) – ਜਦੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਲੀਪ ਮੋਡ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਪਾਵਰ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਚਾਲੂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਮੋਡ ਦੌਰਾਨ ਸਾਡੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਪਾਵਰ ਲਾਈਟ ਟਿਮ-ਟਿਮਾਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।

2. ਸ਼ੱਟ-ਡਾਊਨ (Shut Down) – ਪਾਵਰ ਮੀਨੂੰ ਦੀ ਇਸ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਾਡਾ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਸ਼ੱਟ-ਡਾਊਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਭਾਗ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਪਾਵਰ ਸਪਲਾਈ ਚਾਲੂ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਸ਼ੱਟਡਾਊਨ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮੇਨ ਪਾਵਰ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

3. ਲੋਗ-ਆਫ (Log Off) – ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਬਾਕੀ ਯੂਜ਼ਰਾਂ ਤੋਂ ਯੂਜ਼ਰ ਅਕਾਊਂਟ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਮੁਕਾ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਛੱਡਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਪਰੰਤੂ ਹੋਰ ਯੂਜ਼ਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸਟਾਰਟ ਮੀਨੂੰ ਦੀ ਇਸ ਲੋਗ-ਆਫ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਾਂਗੇ ।

4. ਰੀ-ਸਟਾਰਟ (Restart) – ਪਾਵਰ ਮੀਨੂੰ ਦੀ ਇਹ ਆਪਸ਼ਨ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਭਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਤਬਦੀਲੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਟਾਰਟ ਮੀਨੂੰ ਦਾ ਰੀ-ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਦੱਬਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਸਟਾਰਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਐਕਟੀਵਿਟੀ

ਹੇਠ ਦਰਜ ਆਈਕਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਖੋ :


ਉੱਤਰ-

1. ਨੋਟ ਪੈਡ
2. ਐਮ ਐਸ ਪੇਂਟ
3. ਕੈਲਕੂਲੇਟਰ
4. ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ
5. ਨੈੱਟਵਰਕ
6. ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ
7. ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ।

PSEB 6th Class Computer Guide ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕੰਮ Important Questions and Answers

1. ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ

(i) ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਕਰੀਨ (ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਖੁੱਲੀ) ਨੂੰ ……………………. ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਮਾਈ ਨੈੱਟਵਰਕ
(ਅ) ਆਈਕਾਨ
(ੲ) ਡੈਸਕਟਾਪ
(ਸ) ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਡੈਸਕਟਾਪ

(ii) ਡੈੱਸਕਟਾਪ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸੇ ਲੇਟਵੀਂ ਬਾਰ ਨੂੰ ………………….. ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ
(ਅ) ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ
(ੲ) ਟਾਸਕ ਬਾਰ
(ਸ) ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਟਾਸਕ ਬਾਰ

(iii) ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਪਾਸੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਬਾਰ ਨੂੰ …………………… ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ
(ਅ) ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ
(ੲ) ਟਾਸਕਬਾਰ
(ਸ) ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ

(iv) ਡਿਲੀਟ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ……………….. ਵਿੱਚ ਚੱਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ੳ) ਮਾਈ ਨੈੱਟਵਰਕ
(ਅ) ਮਾਈ ਡਾਕੂਮੈਂਟ
(ੲ) ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ
(ਸ) ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ

(v) ………………… ਬਟਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) ਮਿਨੀਮਾਈਜ਼
(ਅ) ਮੈਕਸੀਮਾਈਜ਼
(ੲ) ਕਲੋਜ਼
(ਸ) ਸਟਾਰਟ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਕਲੋਜ਼

2. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਉਹ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਅਤੇ ਆਪਰੇਟ ਕਰਨ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਿੰਡੋਜ਼ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਿੰਡੋਜ਼ ਇੱਕ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਹੈ ਜੋ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਉਤਪਾਦ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਡੈਸਕਟਾਪ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੁਟਿੰਗ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਲਾਗਇਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋ ਸਕਰੀਨ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਡੈਸਕਟਾਪ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਆਈਕਾਨਜ਼ ਕੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ? ਕੋਈ ਤਿੰਨ ਆਈਕਾਨਜ਼ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਡੈਸਕਟਾਪ ’ਤੇ ਪਈਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਜੋ ਕਿਸੇ ਫ਼ਾਈਲ ਜਾਂ ਫੋਲਡਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਈਕਾਨਜ਼ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ ਅਤੇ ਨੈੱਟਵਰਕ ਆਈਕਾਨ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਵਿੰਡੋਜ਼ ਦੇ ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਭਾਗਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਵਿੰਡੋਜ਼ ਦੇ ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ, ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ, ਟੂਲਬਾਰ, ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ, ਵਰਕ ਏਰੀਆ ਅਤੇ ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ ਆਦਿ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਟਾਸਕਬਾਰ ਦੇ ਸ਼ੋਅ ਡੈਸਕਟਾਪ ਬਟਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸ਼ੋਅ ਡੈਸਕਟਾਪ ਇਕ ਆਇਤਾਕਾਰ ਬਟਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਟਾਸਕਬਾਰ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਟਾਸਕਬਾਰ ਦੇ ਸ਼ੋਅ ਡੈਸਕਟਾਪ ਬਟਨ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਨੂੰ ਮਿੰਨੀ ਮਾਈਜ਼ ਕਰ ਕੇ ਡੈਸਕਟਾਪ ਨੂੰ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਦੁਬਾਰਾ ਵੱਡੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਬੰਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ? ਉੱਤਰ-ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ Start ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਫਿਰ Shut Down ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ।