PSEB Notes

This PSEB 8th Class Computer Notes Chapter 8 ਮੈਮਰੀ ਯੂਨਿਟਸ will help you in revision during exams.

PSEB 8th Class Computer Notes Chapter 8 ਮੈਮਰੀ ਯੂਨਿਟਸ

ਮੈਮਰੀ ਕੀ ਹੈ ? (What is Memory ?)
ਕੰਪਿਊਟਰ ਮੈਮਰੀ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ।
ਮੈਮਰੀ ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਕੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਮੈਮਰੀ ਛੋਟੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੈੱਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਹਰ ਸੈੱਲ ਦਾ ਐਡਰੈਸ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਮੈਮਰੀ ਯੂਨਿਟਸ/ਇਕਾਈਆਂ (Memory Units)
ਮੈਮਰੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਬਾਈਟਸ ਵਿਚ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਕੁੱਝ ਮੁੱਢਲੇ ਯੂਨਿਟ ਹਨ ਜੋ ਹੇਠ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :-
ਬਿਟ (Bit) (ਬਾਈਨਰੀ ਡਿਜਿਟ) : ਇਕ ਬਿਟ ਜਾਂ ਬਾਈਨਰੀ ਡਿਜਿਟ ਨੂੰ ਲੋਜੀਕਲ 0 ਅਤੇ 1 ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

• ਨਿਬਲ (Nibble) – ਚਾਰ ਬਿਟਸ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਨਿਬਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਬਾਈਟ (Byte) – ਅੱਠ ਬਿਟਸ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਬਾਈਟ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
  ਬਾਈਟ ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਇਕਾਈ ਹੈ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਕਿਸੇ ਡਾਟਾ ਆਈਟਮ ਜਾਂ ਅੱਖਰ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
• ਵਰਡ (Word) – ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਕੁਝ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਬਿਟਸ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਇਕਾਈ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ (ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ) ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਨੂੰ ਵਰਡਸਾਈਜ਼ ਜਾਂ ਵਰਡ-ਲੈਬ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ 8-ਬਿਟਸ ਜਿੰਨਾ ਛੋਟਾ ਅਤੇ 96-ਬਿਟਸ ਜਿੰਨਾ ਵੱਡਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮੈਮਰੀ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਦੀਆਂ ਇਕਾਈਆਂ-

ਮੈਮਰੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ (Type of Memory)
ਮੈਮਰੀ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ-

ਇਨਟਰਨਲ ਮੈਮਰੀ (Internal Memory)
ਇਹ ਮੈਮਰੀ ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

1. CPU ਰਜਿਸਟਰਸ (CPU Registers).
CPU ਰਜਿਸਟਰ ਇੱਕ ਅਸਥਾਈ (temporary) ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਵਾਲੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਮੈਮਰੀ ਹੈ ਜੋ CPU ਅੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ CPU ਦੁਆਰਾ ਤੁਰੰਤ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ/ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । CPU ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਰਜਿਸਟਰਜ਼ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ-ਰਜਿਸਟਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਰਜਿਸਟਰਜ਼ ਵਿੱਚ ਹਦਾਇਤਾਂ, ਮੈਮਰੀ ਐਡਰੈਸ, ਜਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਡਾਟਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । CPU ਰਜਿਸਟਰਜ਼ ਦੀਆਂ ਆਮ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ-ਇਨਸਟਰਕਸ਼ਨ ਰਜਿਸਟਰ (IR), ਮੈਮਰੀ ਬਫਰ ਰਜਿਸਟਰ (MBR), ਮੈਮੋਰੀ ਡਾਟਾ ਰਜਿਸਟਰ (MDR), ਅਤੇ ਮੈਮੋਰੀ ਐਡਰੈਸ ਰਜਿਸਟਰ (MAR) ।

2. ਕੈਸ਼ ਮੈਮਰੀ (Cache Memory)
ਇਹ ਮੈਮਰੀ ਸੀ.ਪੀ. ਯੂ. ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਈਮਰੀ ਮੈਮਰੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਕੈਸ਼ ਮੈਮਰੀ ਦੇ ਲਾਭ – ਕੈਸ਼ ਮੈਮਰੀ ਦੇ ਲਾਭ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :

• ਕੈਸ਼ ਮੈਮਰੀ ਮੁੱਖ ਮੈਮਰੀ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
• ਮੁੱਖ ਮੈਮਰੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਇਸ ਦਾ ਐਕਸੈਸ ਟਾਈਮ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
• ਕੈਸ਼ ਮੈਮਰੀ ਉਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲਾਗੂ ਹੋਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
• ਕੈਸ਼ ਮੈਰੀ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ ‘ਤੇ (Temporory) ਸਟੋਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਕੈਸ਼ ਮੈਮਰੀ ਦੀਆਂ ਹਾਨੀਆਂ-ਕੈਸ਼ ਮੈਮਰੀ ਦੀਆਂ ਹਾਨੀਆਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :

• ਕੈਸ਼ ਮੈਮਰੀ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
• ਕੈਸ਼ ਮੈਮਰੀ ਦੀ ਕੀਮਤ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

3. ਪ੍ਰਾਈਮਰੀ ਮੈਮਰੀ (Primary Memory)
ਪ੍ਰਾਈਮਰੀ ਮੈਮਰੀ ਉਹ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਚਲਦੇ ਸਮਾਂ ਡਾਟੇ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਸਟੋਰ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ :
I. ਰੈਮ
II. ਰੋਮ ।

ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮਰੀ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੁਣ :

1. ਇਹ ਸੈਮੀ-ਕੰਡਕਟਰ ਮੈਮਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਮੈਮਰੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
2. ਇਹ ਅਸਥਿਰ ਮੈਮਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦਾ ਡਾਟਾ ਬਿਜਲੀ ਬੰਦ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
3. ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਕੰਮ-ਕਾਜੀ ਮੈਮਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
4.  ਇਹ ਸੈਕਡੰਰੀ ਮੈਮਰੀ ਨਾਲੋਂ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ CPU ਰਜ਼ਿਸਟਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਹੌਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
   ਕੰਪਿਊਟਰ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮਰੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ।

I. ਰੈਮ (RAM) – RAM ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ Random Access Memory ਹੈ । ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਉਹ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਸਟੋਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਮੈਮਰੀ ਸਥਿਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਬਿਜਲੀ ਬੰਦ ਹੋਣ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਡਾਟਾ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ।
ਰੈਮ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵੰਡ – ਰੈਮ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ-
1. ਸਟੈਟਿਕ ਰੈਮ – ਇਹ ਮੈਮਰੀ ਉਦੋਂ ਤਕ ਡਾਟਾ ਸਟੋਰ ਕਰਕੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਜਦ ਤਕ ਇਸ ਵਿਚ ਬਿਜਲੀ ਆ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਛੇ ਝਾਂਜ਼ਿਸਟਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਕਪੈਸਟਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ ਹੁੰਦਾ । ਝਾਂਜ਼ਿਸਟਰਾਂ ਦੀ ਲੀਕੇਜ਼ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ।ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਰਿਫਰੈਂਸ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ – ਸਟੈਟਿਕ ਰੈਮ ਦੀਆਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ-

• ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਚਲਦੀ ਹੈ ।
• ਇਸ ਨੂੰ ਰਿਫਰੈਂਸ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ।
• ਇਹ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
• ਇਹ ਕੈਸ਼ ਮੈਮਰੀ ਵਜੋਂ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
• ਇਸ ਦਾ ਆਕਾਰ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
• ਇਹ ਮਹਿੰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
• ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਿਜਲੀ ਵਰਤਦੀ ਹੈ ।

2. ਡਾਇਨੈਮਿਕ ਰੈਮ – ਇਸ ਮੈਮਰੀ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਰਿਫਰੈਸ਼ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੇ ਰਿਫਰੈਸ਼ ਸਰਕਟ ਲੱਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਈ ਸੌ ਵਾਰ ਪ੍ਰਤੀ ਸੈਕਿੰਡ ਨਾਲ ਚਲਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਮੈਮਰੀ ਸਸਤੀ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਝਾਂਜ਼ਿਸਟਰ ਅਤੇ ਕਪੈਸਟਰ ਲੱਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ – ਡਾਇਨੈਮਿਕ ਰੈਮ ਦੀਆਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ-

• ਇਹ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੱਲਦੀ ਹੈ ।
• ਇਸ ਨੂੰ ਰਿਫਰੈਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ।
• ਇਸ ਦੀ ਰਫਤਾਰ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
• ਇਸ ਨੂੰ ਰੈਮ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਇਸਦਾ ਆਕਾਰ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
• ਇਹ ਮੈਮਰੀ ਮਹਿੰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
• ਇਹ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਘਟ ਖਪਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

II. ਰੋਮ (ROM) – ਰੋਮ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਰੀਡ ਉਨਲੀ ਮੈਮਰੀ ਹੈ । ਇਹ ਉਹ ਮੈਮਰੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਇਸ ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ । ਇਹ ਸਥਾਈ ਮੈਮਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਇਲੈੱਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਰੋਮ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ-ਰੋਮ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ-
(i) Masked ROM – ਇਹ ਤਾਰਾਂ ਦੇ ਬਣੇ ਯੰਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਸਸਤੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

(ii) PROM : PROM ਉਹ ਮੈਮਰੀ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਫ ਇਕ ਬਾਰ ਬਦਲੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਖਾਲੀ PROM ਤੇ ਇਕ ਵਾਰ ਡਾਟਾ ਭਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਟਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ।

(iii) EPROM: EPROM ਤੋਂ ਡਾਟਾ ਅਲਟ੍ਰਾਵਾਇਲਟ ਕਿਰਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮਿਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਇਲੈੱਕਟ੍ਰਿਕ ਚਾਰਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਚਾਰਜ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਅਲਟ੍ਰਾਵਾਇਲਟ ਕਿਰਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਚਾਰਜ 10 ਸਾਲ ਤਕ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

(iv) EEPROM : ਇਸ ਰੋਮ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਲਗਪਗ 10000 ਵਾਰ ਮਿਟਾਇਆ ਅਤੇ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਮਿਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ROM ਦੇ ਲਾਭ – ਰੋਮ ਦੇ ਲਾਭ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :

1. ਇਹ ਸਥਾਈ ਮੈਮਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
2. ਇਹਨਾਂ ਵਿਚਲਾ ਡਾਟਾ ਕਿਸੇ ਦੁਰਘਟਨਾਵੱਸ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਦਲ ਸਕਦਾ ।
3. ਇਹ ਰੈਮ ਨਾਲੋਂ ਸਸਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
4. ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਪਰਖ ਕਰਨੀ ਅਸਾਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਰੈਮ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਰੋਸੇਲਾਇਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
5. ਇਹ ਸਟੈਟਿਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰਿਫਰੈਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ।

ਐਕਸਟਰਨਲ ਮੈਮਰੀ (External Memory)
ਐਕਸਟਰਨਲ ਮੈਮਰੀ ਉਹ ਮੈਮਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਡਾਟੇ ਨੂੰ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਸੈਕੰਡਰੀ, ਐਗਜੂਅਲਰੀ ਜਾਂ ਸਥਾਈ ਮੈਮਰੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਮੈਮਰੀ ਤੋਂ ਡਾਟਾ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਾਈਮਰੀ ਮੈਮਰੀ ਵਿਚ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸੀ. ਪੀ. ਯੂ ਵਿਚ ।
ਸੀ.ਡੀ., ਡੀ.ਵੀ.ਡੀ., ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ ਆਦਿ ਇਸ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਹਨ ।
ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵੰਡ-ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮਰੀ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵੰਡ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮਰੀ ਬਾਹਰੀ ਮੈਮਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਇਹ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮਰੀ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੁਣ-

1. ਇਹ ਮੈਗਨੈਟਿਕ ਅਤੇ ਆਪਟੀਕਲ ਮੈਮਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
2. ਬੈਕਅੱਪਰਿਯੂਜ਼ਏਬਲ ਮੈਮਰੀ – ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮਰੀ ਵਿੱਚ ਡਾਟਾ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਉੱਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਨਾ ਲਿਖਿਆ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਇਸਨੂੰ ਯੂਜ਼ਰ ਦੁਆਰਾ ਨਾ ਮਿਟਾਇਆ ਜਾਵੇ।
3. ਸਥਾਈ ਮੈਮਰੀ – ਬਿਜਲੀ ਬੰਦ ਹੋਣ ਤੇ ਵੀ ਡਾਟਾ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਟੋਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।
4. ਭਰੋਸੇਯੋਗ – ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਟੋਰੇਜ ਯੰਤਰਾਂ ਦੀ ਉੱਚ ਭੌਤਿਕ ਸਥਿਰਤਾ ਕਾਰਨ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਡਾਟਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।
5. ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਅਸਾਨੀ – ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਅਧਿਕਾਰਿਤ (Authorized) ਲੋਕ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਲੱਭ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ।
6. ਸਮਰੱਥਾ-ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਟੋਰੇਜ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਡਿਸਕਾਂ ਦੇ ਸੈੱਟਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਡਾਟਾ ਸਟੋਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
7. ਕੀਮਤ-ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮਰੀ ਨਾਲੋਂ ਟੇਪ ਜਾਂ ਡਿਸਕ ਉੱਤੇ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨਾ ਕਾਫ਼ੀ ਸਸਤਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ।
   • ਸੀਕੁਐਨਸ਼ੀਅਲ ਐਕਸੈਸ – ਉਹ ਮੈਮਰੀ ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਾਅਦ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਵਾਸਤੇ ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਸੀਕੁਐਂਨਸ਼ੀਅਲ ਮੈਮਰੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
   • ਡਾਇਰੈਕਟ ਐਕਸੈਸ ਮੈਮਰੀ – ਉਹ ਮੈਮਰੀ ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਥਾਨ ਦੀ ਸਿੱਧੇ ਪਹੁੰਚ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਉਸ ਨੂੰ ਡਾਇਰੈਕਟ ਐਕਸੈਸ ਮੈਮਰੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਰੈਮ, ਰੋਮ, ਸੀਡੀ, ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ ਇਸ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਹਨ ।

ਮੈਗਨੈਟਿਕ ਡਿਸਕ ਦਾ ਫਿਜ਼ੀਕਲ ਸਟਰਕਚਰ (Physical Structure of Magnetic Disk)
ਮੈਗਨੈਟਿਕ ਡਿਸਕ ਇੱਕ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਟੋਰੇਜ਼ ਡਿਵਾਈਸ ਹੈ ਜੋ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ (Permanently) ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਮੈਗਨੈਟਿਕ ਡਿਸਕ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮਵਾਰ (Sequential) ਅਤੇ ਬੇਤਰਤੀਬੇ (Random) ਢੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇੱਕ ਚੁੰਬਕੀ ਡਿਸਕ ਨੂੰ ਟਰੈਕ (Tracks) ਅਤੇ ਸੈਕਟਰਜ਼ (Sectors) ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਟਰੈਕਸ (Tracks)
ਕਿਸੇ ਵੀ ਡਿਸਕ ਦਾ ਤਲ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਸਾਂਝੇ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਵਾਲੇ ਚੱਕਰਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਚੱਕਰਾਂ ਨੂੰ ਟਰੈਕਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਟਰੈਕਸ ਨੂੰ ਜ਼ੀਰੋ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਕੇ ਨੰਬਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਟਰੈਕਸ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਡਿਸਕਾਂ ਵਿਚ ਵੱਧ-ਘੱਟ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਸੈਕਟਰਜ਼ (Sectors)
ਕਿਸੇ ਵੀ ਡਿਸਕ ਵਿਚ ਕਈ ਟਰੈਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ | ਹਰ ਟਰੈਕ ਨੂੰ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਸੈਕਟਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹਰ ਇਕ ਟਰੈਕ ਵਿਚ 8 ਜਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੈਕਟਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਹਰੇਕ ਸੈਕਟਰ ਵਿਚ 512 ਬਾਈਟਸ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਕਿਸੇ ਵੀ ਡਿਸਕ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਇਕ ਫਾਰਮੂਲੇ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਪਤਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ-

ਸਟੋਰੇਜ ਸਮਰੱਥਾ = ਕੁੱਲ ਤਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ × ਕੁੱਲ ਟਰੈਕਸ ਪ੍ਰਤੀਤਲ × ਕੁੱਲ ਸੈਕਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਟਰੈਕ × ਕੁੱਲ ਬਾਈਟਸ ਪ੍ਰਤੀ ਸੈਕਟਰ
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਟੋਰ ਇਸ ਗਣਨਾ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

This PSEB 8th Class Computer Notes Chapter 7 ਕੰਪਿਊਟਰ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨਜ਼ will help you in revision during exams.

PSEB 8th Class Computer Notes Chapter 7 ਕੰਪਿਊਟਰ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨਜ਼

ਕੰਪਿਊਟਰ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨਜ਼ (Computer Generations)
ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੀ ਤਕਨੀਕੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਵਿੱਚ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਵ ਪਹਿਲੀ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਭਾਵ ਕੇਵਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਦੇ ਬਦਲਾਵ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਪੰਜ ਜਨਰੇਸ਼ਨਜ਼ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ।

ਪਹਿਲੀ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ (1942-1955 ) [First Generation (1942-1955)]
ਪਹਿਲੀ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਸਮਾਂ 1942 -1955 ਤਕ ਸੀ । ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਵੈਕਿਊਮ ਟਿਊਬਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ।ਇਹ ਟਿਊਬਾਂ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਬਲਬਾਂ ਵਾਂਗ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਹ ਟਿਊਬਾਂ ਬਹੁਤ ਗਰਮੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ । ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਮਹਿੰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ । ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਬੈਂਚ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪੰਚ ਕਾਰਡ, ਪੇਪਰ ਟੇਪ ਅਤੇ ਮੈਗਨੇਟਿਕ ਟੇਪਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ।

ਪਹਿਲੀ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਸਿਸਟਮਾਂ ਦੇ ਨਾਂ-

• ENIAC
• EDVAC
• EDSAC
• UNIVAC-I
• IBM 701.

ਪਹਿਲੀ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੁਣ-

1. ਵੈਕਿਊਮ ਟਿਊਬਾਂ ਮੁੱਢਲੇ ਪੁਰਜ਼ਿਆਂ ਵਜੋਂ, ਇਲੈੱਕਟੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਰਿਲੇਅ ਮੈਮਰੀ ਅਤੇ ਪੰਚ ਕਾਰਡ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਟੋਰੇਜ ਵਜੋਂ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ।
2. ਮਸ਼ੀਨ ਅਤੇ ਅਸੈਂਬਲੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਟੋਰਡ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸਿਧਾਂਤ ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ।
3. ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਬਹੁਤ ਗਰਮੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਸਨ ।
4. ਇਹ ਸਿਸਟਮ ਬਹੁਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਰੋਸੇਲਾਇਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ।
5. ਇਹ ਵਪਾਰਿਕ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਨਹੀਂ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ।
6. ਇਹ ਬਹੁਤ ਮਹਿੰਗੇ ਅਤੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ।

ਦੂਜੀ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ( 1955-1964 ) [Second Generation (1955-1964)]
ਦੂਜੀ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਪਹਿਲੀ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਸਮਾਂ 1955 ਤੋਂ 1964 ਤਕ ਦਾ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਸਟਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ । ਇਹ ਝਾਂਜ਼ਿਸਟਰ ਸਸਤੇ, ਘੱਟ ਬਿਜਲੀ ਖਪਤ, ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਛੋਟੇ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਰੋਸੇਲਾਇਕ ਸਨ । ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਈਮਰੀ ਮੈਮਰੀ ਲਈ ਮੈਗਨੈਟਿਕ ਕੋਰ ਅਤੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਲਈ ਮੈਗਨੈਟਿਕ ਟੇਪ ਅਤੇ ਡਿਸਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ।

ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਅਸੈਂਬਲੀ ਅਤੇ ਹਾਈ ਲੈਵਲ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਜਿਵੇਂ FORTRAN ਅਤੇ COBOL ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ । ਬੈਂਚ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਅਤੇ ਮਲਟੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ।
IBM 7030 ਅਤੇ UNIVAC-LARC ਦੂਜੀ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਨ ।

ਦੂਜੀ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੁਣ-

1. ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਢਲਾ ਪੁਰਜ਼ਾ ਵਾਂਜ਼ਿਸਟਰ, ਮੈਗਨੈਟਿਕ ਕੋਰ ਮੈਮਰੀ, ਮੈਗਨੇਟਿਕ ਟੇਪਾਂ ਅਤੇ ਡਿਸਕਾਂ ਨੂੰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਟੋਰੇਜ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ।
2. ਬੈਂਚ ਉਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ, ਹਾਈ ਲੈਵਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ ।
3. ਇਹ ਪਿਛਲੀ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਨਾਲੋਂ ਤੇਜ਼, ਛੋਟੇ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਰੋਸੇਲਾਇਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਰਨੇ ਅਸਾਨ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਅਤੇ ਵਪਾਰਿਕ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ।
4. ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸੀ ।
5. ਇਹ ਕੀਮਤ ਵਿੱਚ ਮਹਿੰਗੇ ਸਨ ।
6. ਪਹਿਲੀ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਸਨ ਅਤੇ ਘੱਟ ਗਰਮੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਸਨ ।
7. ਇਹ ਘੱਟ ਬਿਜਲੀ ਖਪਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ।

ਤੀਜੀ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ( 1964-1975 ) [Third Generation (1964-1675)]
ਤੀਜੀ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ 1964 ਤੋਂ 1975 ਤਕ ਚਲੀ ਸੀ । ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਆਈ. ਸੀ. ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ । ਇਕ ਆਈ. ਸੀ. ਵਿਚ ਕਈ ਵਾਂਜ਼ਿਸਟਰ, ਰਜਿਸਟਰ ਅਤੇ ਕਪੈਸਟਰ ਹੁੰਦੇ ਸਨ । ਇਹ ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਛੋਟੇ ਸਨ । ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਰਿਮੋਟ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਟਾਈਮ ਸ਼ੇਅਰਿੰਗ, ਰਿਅਲ ਟਾਈਮ ਅਤੇ ਮਲਟੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਉਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ । ਹਾਈ ਲੈਵਲ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਜਿਵੇਂ FORTRAN II to IV, COBOL, PASCAL, PL/1, BASIC, ALGOL-68 ਆਦਿ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ ।

IBM 360/370, PDP-8, PDP-11, CDC-6600 ਆਦਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਇਸ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਹਨ ।

ਤੀਜੀ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੁਣ-

1. ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਢਲੇ ਪੁਰਜ਼ੇ IC ਸਨ ਜੋ ਕਿ SSI ਅਤੇ MSI ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਨ ।
2. ਵੱਡੀਆਂ ਮੈਗਨੈਟਿਕ ਕੋਰ ਮੈਮਰੀਆਂ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਪੈਸਟੀ ਵਾਲੀਆਂ ਡਿਸਕਾਂ ਅਤੇ ਮੈਗਨੈਟਿਕ ਟੇਪਾਂ ਨੂੰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਟੋਰੇਜ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
3. ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਟਾਈਮ ਸ਼ੇਅਰਿੰਗ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਮਲਟੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ।
4. ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਅਸਾਨ ਸੀ ਅਤੇ ਅਪਗਰੇਡ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਾਨੀ ਸੀ ।
5. ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਿਕ, ਵਪਾਰਿਕ ਅਤੇ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਆਨਲਾਈਨ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ।

ਚੌਥੀ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ( 1975-1989) [Fourth Generation (1975-1989)] 
ਚੌਥੀ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਸਮਾਂ 1975 ਤੋਂ 1981 ਤਕ ਸੀ । ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ VLSI ਸਰਕਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ । ਇਸ ਵਿਚ 5000 ਤਕ ਜ਼ਿਸਟਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪੁਰਜ਼ੇ ਇਕ ਚਿਪ ਤੇ ਲੱਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।ਇਸ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਬਹੁਤ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ, ਛੋਟੇ, ਭਰੋਸੇ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਸਸਤੇ ਸਨ ।

ਇਸ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਵਿਚ ਟਾਈਮ ਸ਼ੇਅਰਿੰਗ, ਰੀਅਲ ਟਾਈਮ ਨੈੱਟਵਰਕ ਅਤੇ ਡਿਸਟਰੀਬਿਊਟਿਡ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ । ਹਾਈ ਲੈਵਲ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ-ਜਿਵੇਂ C, C++, DBMS ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ ।

IBM-PC, APPLE-II, CRAY-1, 11 ਅਤੇ X/MP ਆਦਿ ਇਸ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹਨ ।

ਚੌਥੀ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੁਣ-

1. VLSI ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਵਾਲੇ IC ਅਤੇ ਮਾਈਕਰੋ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ।
2. ਸੈਮੀ ਕੰਡਕਟਰ ਮੈਮਰੀਆਂ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲੀਆਂ ਹਾਰਡ ਡਿਸਕਾਂ ਇਨ-ਬਿਲਟ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਟੋਰੇਜ ਵਜੋਂ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
3. ਮੈਗਨੇਟਿਕ ਟੇਪਾਂ ਅਤੇ ਫ਼ਲੌਪੀ ਡਿਸਕਾਂ ਪੋਰਟੇਬਲ ਸਟੋਰੇਜ ਮੀਡੀਆ ਵਜੋਂ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ ।
4. PC’S ਲਈ GUI ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਸਿੰਗਲ ਟਰਮੀਨਲ ਸਕਰੀਨ ਉੱਤੇ ਮਲਟੀਪਲ ਵਿੰਡੋ ।
5. ਮਲਟੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ, ਯੂਨਿਕਸ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ, C ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਲੈਂਗਏਜ ਦੇ ਨਾਲ, ਆਬਜੈਕਟ ਓਰੀਐਂਟਡ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ।
6. PC ਨੈੱਟਵਰਕ ਬੇਸਡ ਅਤੇ ਸੁਪਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ । ਇਹ ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਛੋਟੇ, ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਖ਼ਰੀਦੇ ਜਾ ਸਕਣ ਵਾਲੇ, ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਅਤੇ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਣ ਵਾਲੇ PC ਅਤੇ ਹੋਰ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਮੰਦ, ਮੇਨਫ਼ਰੇਮ ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਸੁਪਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਨ ।
7. ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਨਰਲ ਪਰਪਜ਼ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਅਸਾਨ ਅਤੇ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕਰਨਾ ਵੀ ਅਸਾਨ ਸੀ ।

ਪੰਜਵੀਂ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ( 1989 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤਕ) [Fifth Generation (1989……)]
ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ 1989 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ULSI ਤਕਨੋਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਮਾਈਕਰੋਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਚਿੱਪਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਚਿੱਪਾਂ ਵਿਚ 10 ਮਿਲੀਅਨ ਤਕ ਪੁਰਜ਼ੇ ਲਗ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

ਇਸ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਪਰਸਨਲ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਹਾਰਵੇਅਰ ਅਤੇ ਆਰਟੀਫਿਸ਼ਿਅਲ ਇਨਟੈਲੀਜੈਂਸ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ । AI ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ Artificial Intelligence ਹੈ । ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਨਵਾਂ ਫੀਲਡ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨੂੰ ਸੋਚਣ ਸਮਝਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । AI ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖੇਤਰ ਹੇਠ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ-

1. ਰੋਬੋਟਿਕਸ
2. ਗੇਮ ਪਲੇਇੰਗ
3. ਐਕਸਪਰਟ ਸਿਸਟਮ
4. ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ।
   ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਹਾਈ ਲੈਵਲ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ C, C++,
   Java ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪੰਜਵੀਂ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂ-

• IBM ਨੋਟ-ਬੁਕਸ
• ਪੈਨਟਿਅਮ PCs
• SUN ਵਰਕ-ਸਟੇਸ਼ਨ
• IBM sp/2
• ਪਰਮ 10000.

ਪੰਜਵੀਂ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੁਣ-

1. ULSI ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਵਾਲੇ ICS, ਵੱਡੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮੈਮਰੀ, ਅਤੇ RAID ਸੁਪੋਰਟ ਨਾਲ ਹਾਰਡ ਡਿਸਕਾਂ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
2. ਪੋਰਟੇਬਲ ਡ-ਓਨਲੀ ਸਟੋਰੇਜ ਮੀਡੀਆ ਲਈ ਆਪਟੀਕਲ ਡਿਸਕਾਂ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
3. ਨੋਟ-ਬੁੱਕ, ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਡੱਸਕਟਾਪ PC ਅਤੇ ਵਰਕ-ਸਟੇਸ਼ਨ, ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸਰਵਰ ਅਤੇ ਸੁਪਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
4. ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਅਤੇ ਕਲਸਟਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
5. ਮਾਈਕ੍ਰੋ-ਕਲਰ ਆਧਾਰਿਤ, ਮਲਟੀਥਰੈਡਿੰਗ, ਡਿਸਟੀਬਿਊਟਿਡ OS, ਪੈਰੇਲਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ MPI & PVM, JAVA ਵਰਲਡਵਾਈਡ ਵੈੱਬ, ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ, ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸੁਪਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
6. ਹੁਣ ਪੋਰਟੇਬਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ, ਸਸਤੇ, ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਅਤੇ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਣ ਵਾਲੀਆਂ ਡੱਸਕਟਾਪ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਹਨ ।
7. ਜਲਦੀ-ਜੁੜਨ ਵਾਲੇ (Hot-plugable) ਪੁਰਜ਼ਿਆਂ ਕਾਰਨ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਅਪ-ਟਾਈਪ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਮ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
8. ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਅਸਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਰੈਪਿਡ-ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਸੰਭਵ ਹੈ ।

This PSEB 8th Class Computer Notes Chapter 6 ਮਾਈਕਰੋਸਾਫਟ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ (ਭਾਗ-3) will help you in revision during exams.

PSEB 8th Class Computer Notes Chapter 6 ਮਾਈਕਰੋਸਾਫਟ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ (ਭਾਗ-3)

ਜਾਣ-ਪਛਾਣ (Introduction)
ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਕਲਪ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਵਿਕਲਪਾਂ ਜਾਂ ਕਮਾਂਡਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਝਾਂਜ਼ੀਸ਼ਨ, ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ, ਨਰੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਫਾਰਮੈਟ ਵਿੱਚ ਸੇਵ ਕਰਨ ਦੀ ਸਹੂਲੀਅਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਝਾਂਜ਼ੀਸ਼ਨਜ਼ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ (Working with Transitions)
ਸਲਾਇਡ ਝਾਂਜ਼ੀਸ਼ਨ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਅਤੇ ਮੋਸ਼ਨ (ਗਤੀ ਇਫੈਕਟਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਸਲਾਇਡ ਸ਼ੋਅ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਸਲਾਇਡ ਤੋਂ ਅਗਲੀ ਸਲਾਇਡ ’ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ । ਅਸੀਂ ਜ਼ੀਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟਸ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ (control) ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਾਉਂਡ ਦਾਖਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦਿੱਖ ਨੂੰ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਜ਼ੀਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟਸ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਸਟੈਪਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ :

1. ਉਸ ਸਲਾਇਡ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰੋ ਜਿਸ ਉੱਪਰ ਝਾਂਜ਼ੀਸ਼ਨ ਲਾਗੂ ਕਰਨੀ ਹੈ ।
2. Transitions ਟੈਬ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ “Transition to This Slide” ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਝਾਂਜ਼ੀਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਰ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ-ਇਫੈਕਟਸ ਆਪਸ਼ਨਜ਼ (Effect Options), ਸਾਊਂਡ (Sound) ਅਤੇ ਸਮਾਂ ਅਵਧੀ (Duration) ਆਦਿ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
4. ਟ੍ਰਾਂਜ਼ੀਸ਼ਨ ਦੀ ਦਿਖਾਵਟ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ Preview ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
5. ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਲਾਇਡਜ਼ ਉੱਪਰ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਝਾਂਜ਼ੀਸ਼ਨ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ Timing ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ “Apply To All” ਆਪਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਅਸੀਂ Transitions ਟੈਬ ਵਿੱਚ None ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਸਲਾਇਡਾਂ ‘ਤੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜ਼ੀਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟਸ ਨੂੰ ਹਟਾ ਵੀ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਵਾਂਜ਼ੀਸ਼ਨ ਸੈਟਿੰਗਜ਼ :

1. ਇਫੈਕਟ ਆਪਸ਼ਨਜ਼ (Effect Options) – ਇਹ ਆਪਸ਼ਨ, ਜ਼ੀਸ਼ਨ ਕਿਵੇਂ ਹੋਵੇ, ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਝਾਂਜ਼ੀਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟਸ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਜਾਂ ਇਫੈਕਟਸ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।
2. ਸਾਊਂਡ (Sound) – ਇਸਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਹਰ ਜ਼ੀਸ਼ਨ ਉੱਪਰ ਸਾਊਂਡ ਸੈੱਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
3. ਡਿਊਰੇਸ਼ਨ (Duration) – ਇਹ ਆਪਸ਼ਨ ਸਾਨੂੰ ਝਾਂਜ਼ੀਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟ ਦੀ ਸਮਾਂ-ਅਵਧੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਜਾਂ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਵਾਂਜ਼ੀਸ਼ਨ ਕਿੰਨੀ ਤੇਜ਼/ਹੌਲੀ ਨਾਲ ਚੱਲੇ, ਇਹ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ Duration ਆਪਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਸੈੱਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ (Working with Animation)
ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਇਫੈਕਟਸ (visual effects) ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਵਿਚਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਉੱਤੇ ਗਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਸਲਾਇਡ ਆਬਜੈਕਟ ਕੁਝ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ , ਜਿਵੇਂ ਕਿ-ਟੈਕਸਟ, ਤਸਵੀਰਾਂ, ਚਾਰਟਸ, ਸਮਾਰਟ ਆਰਟ ਫਿਕਸ, ਸ਼ੇਪਸ, ਵੀਡੀਓ ਕਲਿੱਪਸ ਆਦਿ । ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਚਾਰ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ :

1. ਐਂਟਰੈਂਸ (Entrance) – ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ (object) ਦੀ ਸਕ੍ਰੀਨ ਉੱਪਰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਐਂਟਰੀ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਤੈਅ ਕਰਨ ਲਈ ਐਂਟਰੈਂਸ (Entrance) ਕਿਸਮ ਦੀ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
2. ਐਮਫੇਸਿਸ (Emphasis) – ਇਸ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਵੱਲ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
3. ਐਗਜ਼ਿਟ (Exit) – ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਸਲਾਇਡ ਉੱਪਰੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇ, ਇਹ ਤੈਅ ਕਰਨ ਲਈ ਐਗਜ਼ਿਟ ਕਿਸਮ ਦੀ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
4. ਮੋਸ਼ਨ ਪਾਥਸ (Motion Paths) – ਮੋਸ਼ਨ ਪਾਥਸ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਹ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਲਾਇਡ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮੇ ।

ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਕਿਵੇਂ ਲਾਗੂ ਕਰਨੀ ਹੈ ? (How to Apply Animation ?)
ਮਾਈਕਰੋਸਾਫਟ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟਸ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟਸ ਦੇ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਸਕੀਮਜ਼ (Animation Schemes) ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਇਹਨਾਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਇਫੈਕਟਸ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਕਲਿੱਕ ਨਾਲ ਸਲਾਇਡ ਆਬਜੈਕਟ ’ਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਸਲਾਇਡ ਆਬਜੈਕਟਸ ਉੱਪਰ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟਸ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸਟੈਪਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ-

1. Animation ਟੈਬ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
2. ਉਸ ਓਬਜੈਕਟ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰੋ ਜਿਸ ਉੱਪਰ ਅਸੀਂ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਸਕੀਮ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ।
3. Animation ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ More ਐਰੋ ਬਟਨ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਮੌਜੂਦਾ ਸਾਰੀਆਂ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨਜ਼ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
4. ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਗੈਲਰੀ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟਸ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।

ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਆਪਸ਼ਨਜ਼ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ (Working with Animation Options)
ਅਸੀਂ ਸਲਾਇਡ ਆਬਜੈਕਟ ‘ਤੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟਸ ਨੂੰ ਕਸਟਮਾਈਜ਼ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਹਨਾਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟਸ ਨੂੰ ਕਸਟਮਾਈਜ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ Animation ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਉਪਲੱਬਧ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਮੁੱਲ ਬਦਲਣੇ ਪੈਣਗੇ । ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟਸ ਨੂੰ ਕਸਟਮਾਈਜ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਆਮ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਕੁਝ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ :

1. ਇਫੈਕਟ ਆਪਸ਼ਨਜ਼ (Effect Options) -Effect Options ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਕਿਸੇ ਓਬਜੈਕਟ ਉੱਪਰ ਸਿਲੈਕਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਉੱਪਰ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਅਸੀਂ Animation ਟੈਬ ਵਿੱਚ Effect Options ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਕੇ ਇਫੈਕਟਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਆਪਸ਼ਨਜ਼ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

2. ਐਡ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ (Add Animation) – ਇੱਕੋ ਓਬਜੈਕਟ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟਸ ਵੀ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇੱਕੋ ਸਲਾਇਡ ਓਬਜੈਕਟ ਉੱਪਰ ਸਾਰੀਆਂ ਚਾਰੇ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਕਿਸਮਾਂ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਸੈੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ | ਮਲਟੀਪਲ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨਜ਼ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਆਬਜੈਕਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟਸ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ Add Animation ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

3. ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਪੇਨ (Animation Pane) – ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਪੇਨ ਸਾਨੂੰ ਮੌਜੂਦਾ ਸਲਾਈਡ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਇਫੈਕਟ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਪੈਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਇਫੈਕਟਸ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਹੀ ਐਡਿਟ ਅਤੇ ਮੁੜ-ਕੁਮਬੱਧ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਹ ਆਪਸ਼ਨਜ਼ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਆਬਜੈਕਟ ਉੱਪਰ ਕਈ ਇਫੈਕਟਸ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਪੈਨ ਨੰ ਖੋਲਣ ਲਈ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਸਟੈਪਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ :

(i) Animations ਟੈਬ ਵਿੱਚ Animation Pane ਕਮਾਂਡ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(ii) ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਪੇਨ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗੀ । ਇਹ ਮੌਜੂਦਾ ਸਲਾਇਡ ਉੱਪਰ ਮੌਜੂਦਾ ਓਬਜੈਕਟਸ ਉੱਪਰ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਾਰੇ ਇਫੈਕਟਸ ਨੂੰ ਉਸ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਏਗੀ ।

ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਕੁਮਬੱਧ ਕਰਨ ਦੇ ਪੱਗ

1. Animation ਪੇਨ ਵਿੱਚ ਇਫੈਕਟ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਅਤੇ ਡਰੈਗ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਸਨੂੰ ਉੱਪਰ ਜਾਂ ਹੇਠਾਂ ਵੱਲ ਲੈ ਕੇ ਜਾਓ ।
2. ਇਫੈਕਟ ਮੁੜ-ਕੁਮਬੱਧ (reorder) ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ।

ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟਸ ਦਾ ਪ੍ਰੀਵਿਊ

1. Animation ਪੇਨ ਵਿੱਚ Play ਬਟਨ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
2. ਮੌਜੂਦਾ ਸਲਾਇਡ ਲਈ ਇਫੈਕਟਸ play ਹੁੰਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣਗੇ ।
3. ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਪੇਨ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਸਮਾਂ-ਰੇਖਾ (timeline) ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗੀ ਜੋ ਹਰੇਕ ਇਫੈਕਟ ਦੀ ਪ੍ਰਗਤੀ (progress) ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ।

4. ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਪੇਂਟਰ (Animation Painter) – ਇਹ ਆਪਸ਼ਨ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟਸ ਨੂੰ ਕਾਪੀ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਪੇਂਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਆਬਜੈਕਟ ਤੋਂ ਦੂਸਰੇ ਆਬਜੈਕਟ ਉੱਪਰ ਕਾਪੀ ਕਰਨ ਦੇ ਸਟੈਪ ਹੇਠ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ-

1. ਉਸ ਓਬਜੈਕਟ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰੋ ਜਿਸ ਤੋਂ ਇਫੈਕਟਸ ਅਸੀਂ ਕਾਪੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ।
2. Animations ਟੈਬ ਵਿੱਚ Animation Painter ਕਮਾਂਡ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. ਹੁਣ ਉਸ ਓਬਜੈਕਟ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਜਿਸ ’ਤੇ ਇਫੈਕਟਸ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਓਬਜੈਕਟ ਉੱਪਰ ਇਫੈਕਟਸ ਲਾਗੂ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ।

5. ਟਾਈਮਿੰਗ ਇਫੈਕਟਸ (Timing Effects) – ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਟੈਬ ਦਾ Timing ਗਰੁੱਪ ਸਾਨੂੰ ਕਈ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ ਕਿ-ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਕਦੋਂ ਸਟਾਰਟ (Start) ਹੋਵੇ, ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੀ ਸਮਾਂਅਵਧੀ (Duration), ਦੇਰੀ ਦਾ ਸਮਾਂ (Delay) ਅਤੇ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟਸ ਦਾ ਕੁਮ ਬਦਲਣ ਸੰਬੰਧੀ ਆਪਸ਼ਨਜ਼ (Reorder Animation) ।

• Start ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਦੇ ਸਟਾਰਟ ਹੋਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਬਾਈ ਡਿਫਾਲਟ ਇਹ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਅਸੀਂ Start ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਡਰਾਪ ਡਾਉਨ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੀਆਂ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਇੱਕ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ :
  • On Click : ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਟਾਰਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮਾਊਸ ਦੇ ਖੱਬੇ ਬਟਨ ਨਾਲ ਕਲਿੱਕ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
  • With Previous : ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਠੀਕ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਸਟਾਰਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਮੌਜੂਦਾ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪਿਛਲੀ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਸਟਾਰਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
  • After Previous : ਇਹ ਆਬਜੈਕਟ ਉੱਪਰ ਲਾਗੂ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਸਟਾਰਟ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਪਿਛਲੀ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ (Previous Animation) ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇ ।

• Duration ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਦੇ ਚੱਲਣ ਦੀ ਸਮਾਂ-ਅਵਧੀ ਸੈੱਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਉਸਨੂੰ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
• ਓਬਜੈਕਟ ਉੱਪਰ ਸੈੱਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਕਿੰਨੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਸਮਾਂ ਨਿਰਧਾਰਿਤ | ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ Delay ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
• Move Earlier ਜਾਂ Move Later ਆਪਸ਼ਨਜ਼ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਆਬਜੈਕਟਸ ਉੱਪਰ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਫੈਕਟਸ ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਨੂੰ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

6. ਪ੍ਰੀਵਿਊਇੰਗ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨਜ਼ (Previewing Animations) – ਆਬਜੈਕਟਸ ਉੱਪਰ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਕਿਵੇਂ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗੀ, ਇਹ ਟੈਸਟ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਟੈਬ ਦੇ Preview ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ Preview ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਅਸੀਂ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰੀਵਿਊ ਵੇਖਣ ਲਈ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਪੇਨ ਤੇ Play ਬਟਨ ਉੱਪਰ ਵੀ ਕਲਿੱਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਰਿਕਾਰਡ ਸਲਾਇਡ ਸ਼ੋਅ-ਨਰੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਟਾਈਮਿੰਗਜ਼ (Recored Slide Show-Narration & Timings)
Record Slide Show ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਰਿਹਰਸ ਟਾਈਮਿੰਗ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਵਧੇਰੇ ਵਿਆਪਕ (comprehensive) ਹੈ । ਜੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਸਾਊਂਡ ਕਾਰਡ, ਮਾਈਕਰੋਫੋਨ, ਸਪੀਕਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵੈੱਬ ਕੈਮ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਦੌਰਾਨ, ਅਸੀਂ ਬਿਰਤਾਂਤ ਅਤੇ ਸਲਾਇਡ ਟਾਈਮਜ਼ ਨੂੰ ਕੈਪਚਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਬਿਰਤਾਂਤ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਸਾਡੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਸਲਾਇਡ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਪਲੇਅ (play) ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੀਡੀਓ ਫਾਈਲ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੇਵ (save) ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸਲਾਇਡ ਸ਼ੋਅ ਨੂੰ ਸਵੈ-ਚਲਦੀ (self-running) ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਲਈ ਵਰਤਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੀਆਂ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨਜ਼ ਬਹੁਤ ਲਾਭਕਾਰੀ ਸਾਬਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਵਿੱਚ ਨਰੇਸ਼ਨਜ਼ ਦਾਖਲ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਆਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(i) Slide Show ਟੈਬ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(ii) Setup ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ Record Slide Show ਡਰਾਪ-ਡਾਊਨ ਐਰੋ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(iii) Start Recording from Beginning ਜਾਂ Start Recording from Current Slide ਆਪਸ਼ਨ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ, Record Slide Show ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗਾ ।

(iv) ਅਸੀਂ ਕੀ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਚੈੱਕ-ਬਕਸਿਜ਼ (Slide and animation timings ਅਤੇ/ਜਾਂ Narrations and laser pointer) ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ Start Recording ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰੋ ।

(v) ਸਾਡੀ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਪੂਰੀ ਸਕ੍ਰੀਨ ਉੱਪਰ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗੀ । ਹੁਣ ਸਲਾਇਡ ਟਾਈਮਿੰਗਜ਼ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਦਾ ਸਲਾਇਡ ਸ਼ੋਅ ਚਲਾਓ । ਜੇ ਅਸੀਂ ਨਰੇਸ਼ਨ ਵੀ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਮਾਈਕਰੋਫੋਨ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬੋਲਣਾ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰੋ ।

(vi) Pause ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਬਟਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਸਲਾਇਡ ਸ਼ੋਅ ਦੀ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਨੂੰ ਰੋਕ ਵੀ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
(vii) ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਸਲਾਇਡ ਸ਼ੋਅ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ Esc ਕੀਅ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਸਲਾਇਡ ਸ਼ੋਅ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਜਾਣਾ ਹੈ ।
(viii) ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਲਾਇਡਜ਼ ਉੱਪਰ ਨਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਸਲਾਇਡਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਸੱਜੇ ਕੋਨੇ ‘ਤੇ ਸਪੀਕਰ ਆਈਕਨ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗਾ ।
(ix) ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਪਲੇਅ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਚਲਦੀ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੇ ਨਰੇਸ਼ਨਜ਼ ਦੇਖ/ਸੁਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੇ ਸਲਾਇਡ ਸ਼ੋਅ ਨਰੇਸ਼ਨਜ਼ ਅਤੇ ਟਾਈਮਿੰਗਜ਼ ਖਤਮ ਕਰਨਾ (Removing Narrations Timings from a Recorded Slide Show)

1. Slide Show ਟੈਬ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
2. Set Up ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ Record Slide Show ਦੇ ਡਰਾਪ ਡਾਊਨ ਐਰੋ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. Clear ਆਪਸ਼ਨ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਸਬਮੀਨੂੰ ਓਪਨ ਕਰੋ ।
4. ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।

 

ਪੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਫਾਰਮੈਟਸ ਵਿੱਚ ਸੇਵ ਕਰਨਾ (Save Presentation As…)
ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਫੋਰਮੈਟਜ਼ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ Save As … ਕਮਾਂਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਸੇਵ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ PDF ਫਰਮੈਟ ਵਿੱਚ ਸੇਵ ਕਰਨਾ (Save Presentation in PDF Format)
PDF ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਫਾਇਦਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਤਾ ਸਾਡੀ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਕੰਟੈਂਟਸ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਵ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਣਗੇ । PDF ਫਾਰਮੈਟ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਸਲਾਇਡਜ਼ ਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰ ਦੇ ਸਟੈਪਸ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ :
(i) File ਟੈਬ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(ii) Save as ਆਪਸ਼ਨ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

(iii) ਫਾਈਲ ਦਾ ਨਾਮ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟ ਕਰੋ ।
(iv) Save as type ਡਰਾਪ-ਡਾਊਨ ਲਿਸਟ ਵਿਚੋਂ PDF (*pdf) ਫਾਰਮੈਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
(v) Save ਬਟਨ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ PDF ਫਾਈਲ ਤਿਆਰ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਵੀਡੀਓ ਫਾਰਮੈਟ ਵਿੱਚ ਸੇਵ ਕਰਨਾ (Save Presentation as a Video)
ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸਲਾਇਡਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਉੱਪਰ ਟਾਈਮਿੰਗ ਅਤੇ ਨਰੇਸ਼ਨਜ਼ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਇੱਕ ਵੀਡੀਓ ਫਾਈਲ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇੱਕ ਵੀਡੀਓ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰਨ ਦੇ ਸਟੈਪ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ :
(i) File ਟੈਬ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(ii) Save as ਆਪਸ਼ਨ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

(iii) ਫਾਈਲ ਦਾ ਨਾਮ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋਕੇਸ਼ਨ (Location) ਸੈੱਟ ਕਰੋ ।
(iv) Save a type ਡਰਾਪ ਡਾਊਨ ਲਿਸਟ ਵਿਚੋਂ (Windows Media Video) (*wmv) ਫਾਰਮੈਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
(v) Save ਬਟਨ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਵੀਡੀਓ ਫਾਈਲ ਤਿਆਰ ਕਰੋ ।

1. ਇਸ ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੈੱਬਸਾਈਟ, ਫੇਸਬੁੱਕ ਜਾਂ ਯੂਟਿਊਬ ਤੇ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਲਈ ਪੋਸਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
2. ਇਸਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵੀਡੀਓ ਪਲੇਅਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚੋਂ ਸੇਵ ਕਰਨਾ (Save Presentation as PowerPoint Show)
ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਸ਼ੋਅ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਸੇਵ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇੱਕ ਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਸ਼ੋਅ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੇਵ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸਟੈਪ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ-

1. File ਟੈਬ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
2. Save As ਆਪਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. ਫਾਈਲ ਦਾ ਨਾਮ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟ ਕਰੋ ।
4. Save as type ਡਰਾਪ-ਡਾਊਨ ਲਿਸਟ ਵਿਚੋਂ PowerPoint Show ਫਾਰਮੈਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
5. Save ਬਟਨ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ PowerPoint Show ਫਾਈਲ ਤਿਆਰ ਕਰੋ ।

ਇਸ ਫਾਈਲ ਦੀ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ :ppsx ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਇਸ ਫਾਈਲ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਇਸਨੂੰ ਓਪਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਇਹ ਸਿੱਧਾ ਸਲਾਈਡ ਸ਼ੋਅ ਓਪਨ ਕਰਕੇ ਉਸਨੂੰ ਪਲੇਅ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ ।

ਪ੍ਰੈਜ਼ਨੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪਿਕਚਰ ਫਾਈਲਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੇਵ ਕਰਨਾ (Save Presentation in the form of Picture Files)
ਅਸੀਂ ਜਾਂ ਤਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਲਾਇਡਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੇਵ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਸਟੈਪਸ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਸਲਾਇਡਜ਼ ਨੂੰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੇਵ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ :
(i) File ਟੈਬ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(ii) Save As ਆਪਸ਼ਨ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

(iii) ਫਾਈਲ ਦਾ ਨਾਮ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟ ਕਰੋ ।
(iv) Save as Type ਡਰਾਪ-ਡਾਊਨ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਇਮੇਜ਼ (Image) ਫਾਰਮੈਟਸ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਫਾਰਮੈਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।

1. GIF (Graphics Interchange Format)
2. JPEG (Joint Photographic Expert Group)
3. PNG (Portable Network Graphics)
4. TIFF (Tag Image File Format)
5. BMP (Bitmap Picture)
6. WMF (Windows Meta File)
7. EMF (Enhanced Windows Meta File)

(v) Save ਬਟਨ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(vi) ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਓਪਨ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 3 ਬਟਨ ਮੌਜੂਦ ਹੋਣਗੇ : Every Slide, Current Slide Only ਅਤੇ Cancel ਬਟਨ । ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਢੁੱਕਵੇਂ ਬਟਨ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

(vii) ਇੱਕ ਪੁਸ਼ਟੀਕਰਣ ਸੰਦੇਸ਼ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸਦਾ ਹੋਇਆ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ਕਿ ਸਾਡੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਲਾਇਡਜ਼ ਜਾਂ ਮੌਜੂਦਾ ਸਲਾਇਡ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਚਿੱਤਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੇਵ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ । “OK” ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ।

This PSEB 8th Class Computer Notes Chapter 5 ਮਾਈਕਰੋਸਾਫਟ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ (ਭਾਗ-2) will help you in revision during exams.

PSEB 8th Class Computer Notes Chapter 5 ਮਾਈਕਰੋਸਾਫਟ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ (ਭਾਗ-2)

ਜਾਣ-ਪਛਾਣ (Introduction)
ਸਲਾਈਡ ਦੀ ਦਿੱਖ ਬਦਲਣ ਵਿਚ ਉਸਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਥੀਮ ਬਦਲਣਾ, ਕਲਰ ਸਕੀਮ ਬਦਲਣਾ, ਬੈਕ ਗਰਾਊਂਡ ਬਦਲਣਾ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾਉਣਾ (Creating New Presentation)
ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਰੀਕੇ ਹਨ :-

1. 1. ਬਲੈਂਕ ਪ੍ਰੈਜਨਟੇਸ਼ਨ
   2. ਰੀਸੈਂਟ ਟੈਪਲੇਟਸ
   3. ਸੈਂਪਲ ਟੈਪਲੇਟਸ
   4. ਥੀਮਸ
   5. ਮਾਈ ਟੈਪਲੈਟਸ

1. ਨਿਊ ਫਰਾਮ ਐਗਜਿਸਟਿੰਗ ।

1. ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਬਲੈਂਕ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਰਾਹੀਂ ਬਣਾਉਣਾ (Black Presentation)

• ਫ਼ਾਈਲ ਮੀਨੂੰ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਨਿਊ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਅਵੇਲੇਬਲ ਟੈਂਮਪਲੇਟ ਐਂਡ ਥੀਮਸ ਵਿੱਚ ਬਲੈਂਕ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗੀ ।
• ਬਲੈਂਕ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
  मां
  Ctrl + N ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।

2. ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਰੀਸੈਂਟ ਟੈਮਪਲੇਟ (Recent Template) ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਬਣਾਉਣਾ :

• ਫ਼ਾਈਲ ਮੀਨੂੰ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਨਿਊ ਨੂੰ ਚੁਣੋ ।
• ਅਵੇਲੇਬਲ ਟੈਮਪਲੇਟ ਐਂਡ ਥੀਮਸ ਵਿੱਚ ਰੀਸੈਂਟ ਟੈਮਪਲੇਟ ਨੂੰ ਚੁਣੋ ।
• ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦੀ ਟੈਮਪਲੇਟ ਚੁਣੋ ਅਤੇ ਐਂਟਰ-ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।

3. ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸੈਂਪਲ ਟੈਮਪਲੇਟਸ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਸਟੈਂਪ :

• ਫ਼ਾਈਲ ਮੀਨੂੰ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਨਿਊ ਆਪਸ਼ਨ ਨੂੰ ਚੁਣੋ ।
• ਅਵੇਲੇਬਲ ਟੈਮਪਲੇਟ ਐਂਡ ਥੀਮਸ ਵਿੱਚ ਸੈਂਮਪਲ ਟੈਮਪਲੇਟਸ ਨੂੰ ਚੁਣੋ ।
• ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦੇ ਸੈਂਪਲ ਟੈਮਪਲੇਟ ਨੂੰ ਚੁਣੋ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਨਟੈਪਰੇਰੀ ਫੋਟੋ ਐਲਬਮ, ਕਲਾਸਿਕ ਫੋਟੋ ਐਲਬਮ ਆਦਿ ਅਤੇ ਐਂਟਰ-ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।

4. ਥੀਮਸ (Themes)
ਥੀਮਸ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਬਣੇ ਰੰਗ, ਫੌਂਟ ਅਤੇ ਇਫੈਕਟ ਦੇ ਇਕੱਠ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਥੀਮਸ ਨਾਲ ਹੇਠ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ :-

• File ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ New ਚੁਣੋ ।
• Available Templates and Themes ਵਿੱਚ ਥੀਮ ਚੁਣੋ ।
• ਐਂਟਰ ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।

5. ਮਾਈ ਟੈਪਲੇਟਸ (My Tamplate)
ਇਸ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪਸੰਦ ਦੇ ਟੈਪਲੇਟ ਇਕੱਠੇ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

• • File → New ਮੀਨੂੰ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

• • Available Templates & Themes ਵਿਚ My Templates ਚੁਣੋ ।
  • ਕੋਈ ਵੀ ਪਰਸਨਲ ਟੈਪਲੈਟ ਚੁਣੋ ਅਤੇ ਐਂਟਰ ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।

6. ਨਿਊ ਫਰਾਮ ਐਗਜਿਸਟਿੰਗ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾਉਣਾ (New from Existing)

• File → New ਮੀਨੂੰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
• Available Templates & Themes ਵਿਚੋਂ New from Existing ਚੁਣੋ ।
• ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦਾ ਟੈਪਲੇਟ ਚੁਣੋ ਅਤੇ ਐਂਟਰ ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।

ਸਲਾਇਡਜ਼ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟ ਦਾਖਲ ਕਰਨਾ (Adding Text to Slides)
ਖਾਲੀ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਚਿੱਟੀ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ (White Background) ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਸਲਾਇਡ ਦੋ ਪਲੇਸ
ਹੋਲਡਰਜ਼ (Placeholders) – ਇੱਕ ਟਾਈਟਲ (Title) ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਸਬਟਾਈਟਲ (Subtitle) ਨਾਲ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗੀ ।

ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਲੇਸਹੋਲਡਰ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟ ਦਾਖਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ । ਹੁਣ ਟੈਕਸਟ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਲਈ ਪਲੇਸਹੋਲਡਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟਿਮਟਿਮਾਉਂਦਾ ਕਸਰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ | ਪਲੇਸਹੋਲਡਰ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਦੇ ਬਾਹਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਤਾਂ ਜੋ ਟਿਮਟਿਮਾਉਂਦਾ (blinking) ਕਰਸਰ ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਵਿਚੋਂ ਗਾਇਬ ਹੋ ਜਾਵੇ ।

ਜੇ ਅਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਸਧਾਰਣ ਟੈਕਸਟ ਪਲੇਸਹੋਲਡਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਲਾਇਡ ਉੱਪਰ ਦਾਖਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸਲਾਇਡ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਦਾਖਲ ਕਰਕੇ ਇਹ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜਿਸਦੇ ਸਟੈਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ-

1. Insert ਟੈਬ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
2. Text ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ Text Box ਆਪਸ਼ਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. ਹੁਣ ਸਲਾਇਡ ਉੱਪਰ ਮਾਊਸ ਕਲਿੱਕ ਅਤੇ ਡਰੈਗ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਟੈਕਸਟਬਾਕਸ (textbox) ਨੂੰ ਡਰਾਅ ਕਰੋ ।
4. ਟੈਕਸਟਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਟਾਈਪਿੰਗ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਟਿਮਟਿਮਾਉਂਦਾ ਕਰਸਰ (blinking cursor) ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗਾ ।

ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਟੈਕਸਟਬਾਕਸਾਂ ਨੂੰ ਮੂਵ (Move), ਰੀਸਾਈਜ਼ (Resize) ਅਤੇ ਰੋਟੇਟ (Rotate) ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਟੈਕਸਟਬਾਕਸ ਨੂੰ ਸਲਾਇਡ ਉੱਪਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਮੂਵ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਦੇ ਬਾਰਡਰ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਅਤੇ ਡਰੈਗ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਲਾਇਡ ਉੱਪਰ ਨਵੀਂ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਲੈ ਜਾਓ । ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਦਾ ਆਕਾਰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੋਨੇ ਉੱਤੇ ਜਾਂ ਕਿਨਾਰੇ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੇ ਚਿੱਟੇ ਹੈਂਡਲ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਖਿੱਚੋ । ਟੈਕਸਟਬਾਕਸ ਨੂੰ ਘੁਮਾਉਣ ਲਈ ਬਾਕਸ ਦੇ ਸਿਖਰ ਉੱਤੇ ਹਰੇ ਘੁੰਮਣ ਵਾਲੇ ਹੈਂਡਲ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਖੱਬੇ ਜਾਂ ਸੱਜੇ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਖਿੱਚ ਕੇ ਘੁਮਾਓ ।

ਸਲਾਇਡ ਦੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਫਾਰਮੇਟ ਕਰਨਾ (Formatting Text of a Slide)
ਪਲੇਸਹੋਲਡਰ/ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਫਾਰਮੈਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ | ਅਸੀਂ Home ਟੈਬ ਵਿੱਚ Font ਅਤੇ Paragraph ਗਰੁੱਪਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਟੈਕਸਟ ਫਾਰਮੇਟਿੰਗ ਲਾਗੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

1. ਫਾਰਮੇਟਿੰਗ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਪਲੇਸਹੋਲਡਰ ਵਿਚਲੇ ਉਸ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ ਜਿਸ ਉੱਪਰ ਅਸੀਂ ਫਾਰਮੇਟਿੰਗ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ।

2. ਫਿਰ ਉੱਚਿਤ ਆਪਸ਼ਨਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ : Home ਟੈਬ ਦੇ Font ਅਤੇ Paragraph ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ ਫੌਂਟ (Font), ਬੋਲਡ (Bold), ਇਟੈਲਿਕ Italic), ਅੰਡਰਲਾਈਨ (Underline), ਟੈਕਸਟ ਸ਼ੈਡੋ (Text Shadow), ਸਟ੍ਰਾਈਕਥੋ (Strikethrough), ਫੌਂਟ ਰੰਗ (Font Colour), ਫੌਂਟ ਆਕਾਰ (Font Size), ਚੇਂਜ ਕੇਸ (Change Case) ਅਤੇ ਅਲਾਈਨਮੈਂਟਸ (Alignments) ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਫਾਰਮੇਟਿੰਗ ਲਾਗੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਨਵੀਂ ਸਲਾਈਡ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਨਾ (Inserting New Slide)

1. ਹੋਮ ਟੈਬ ਉੱਤੇ ਸਲਾਈਡ ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਊ ਸਲਾਈਡ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
2. ਲੇ-ਆਊਟ ਗੈਲਰੀ ਵਿੱਚ ਸਲਾਈਡ ਥਮਬਨੇਲ (Thumbnail) ਨੂੰ ਚੁਣੋ ।
   ਜਾਂ
   ਨਵੀਂ ਸਲਾਈਡ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਦੀ Ctrl+ M ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।

ਸਲਾਇਡ ਲੇਆਊਟ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਬਦਲਣਾ ਹੈ ? (How to Change the Slide Layout ?)
ਸਲਾਇਡ ਲੇਆਊਟ ਸਲਾਇਡ ਉੱਪਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਅਤੇ ਪਲੇਸਮੈਂਟ (Placement) ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਸਲਾਇਡ ਦਾਖਲ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਸਲਾਇਡ ਲੇਆਊਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸਲਾਇਡ ਦਾਖਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਅਸੀਂ ਸਲਾਇਡ ਦੀ ਲੇਅਆਊਟ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਸਲਾਈਡਾਂ ਦਾ ਲੇਆਊਟ ਬਦਲਣ ਲਈ ਅਸੀਂ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਟੈਪਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ-

1. ਉਸ ਸਲਾਇਡ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰੋ ਜਿਸ ਦਾ ਲੇਅਆਊਟ ਬਦਲਣਾ ।
2. Home ਟੈਬ ਦੇ Slides ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ Layout ਡਰਾਪ-ਡਾਊਨ ਮੀਨੂੰ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਢੁੱਕਵੇਂ ਲੇਅਆਊਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।

ਸਲਾਈਡ ਦੀ ਦਿੱਖ ਬਦਲਣਾ (Change Slide Appearance)
ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਸਲਾਈਡ ਦੀ ਦਿੱਖ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ-

• ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਡਿਜ਼ਾਈਨ
• ਕਲਰ ਸਕੀਮ
• ਬੈਕਗ੍ਰਾਉਂਡ ਕਲਰ
• ਟੈਕਸਚਰ
• ਪੈਟਰਨ
• ਗੇਡੀਐਂਟ ਆਦਿ ।
  ਅਸੀਂ ਸਲਾਈਡ ਵਿਚ ਆਬਜੈਕਟ, ਪਿਕਚਰ, ਮੂਵੀ ਆਦਿ ਵੀ ਦਾਖਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਥੀਮ ਬਦਲਣਾ (Working with Themes)
ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਥੀਮ ਟੈਮਪਲੇਟ (Theme Template) ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਟੈਂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :

1. ਉਹ ਸਲਾਈਡ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰੋ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਨਵਾਂ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ।
2. ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਟੈਬ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. ਰਿਬਨ ਦੇ ਥੀਮਸ ਗਰੁੱਪ (Themes Group) ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਥੀਮ (Theme) ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਗੇ, ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦਾ ਥੀਮ ਚੁਣੋ ।
4. ਨਵਾਂ ਥੀਮ ਲਾਗੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ।

ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਸਟਾਈਲ ਬਦਲਣਾ (Changing Background Style)
ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਸਟਾਈਲ ਬਦਲਣ ਦੇ ਸਟੈਂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :

1. ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਟੈਬ ਦੇ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਸਟਾਈਲ ਬਟਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
2. ਮਾਊਸ ਨੂੰ ਜਿਸ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਸਟਾਈਲ ਉੱਤੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਵੋਗੇ, ਸਾਨੂੰ ਉਹ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਸਟਾਈਲ ਸਲਾਈਡ ਉੱਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ।
3. ਜਦੋਂ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦਾ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਸਟਾਈਲ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮਾਊਸ ਨਾਲ ਉਸ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਸਟਾਈਲ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ, ਉਹ ਲਾਗੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ।

ਫਾਰਮੈਟ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ (Format Background)
ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਨੂੰ ਇੱਕ ਠੋਸ ਰੰਗ (solid colour), ਗਰੇਡੀਐਂਟ (gradient), ਪਿਕਚਰ ਔਰ ਟੈਕਸਚਰ ਗਿੱਲ (picture or texture fill), ਜਾਂ ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਇੱਕ ਪੈਟਰਨ (pattern) ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਫਾਰਮੇਟ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ (Format Background) ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ । Format Background ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਸਟੈਪਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ-

Design ਟੈਬ → Background ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ Background Styles → Format Background…

ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਪੇਨ ਮੌਜੂਦ ਹਨ । ਖੱਬਾ ਪੇਨ 4 ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ: Fill, Picture Corrections, Picture Color ਅਤੇ Artistic Effects ਪਹਿਲਾ ਵਿਕਲਪ – “Fill” ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਲਾਈਡਾਂ ਦੇ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਨੂੰ ਫਾਰਮੇਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਕੀ ਆਪਸ਼ਨਾਂ – Picture Corrections, Picture Color ਅਤੇ Artistic Effects ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਫਾਰਮੇਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | Format Background ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ Fill ਆਪਸ਼ਨ ਅਧੀਨ ਆਉਂਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ-

1. Solid Fill : ਇਹ ਆਪਸ਼ਨ ਸਾਡੀ ਸਲਾਇਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਠੋਸ ਰੰਗ ਦੀ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਨੂੰ ਦਾਖਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਥੀਮ ਕਲਰਜ਼, ਸਟੈਂਡਰਡ ਕਲਰਜ਼ ਜਾਂ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਰੰਗ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਸੈੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । | ਇੱਕ ਠੋਸ ਰੰਗ ਨੂੰ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਵਿੱਚ ਭਰਨ ਲਈ ਕਲਰ ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ color ਡਰਾਪ-ਡਾਊਨ ਗੈਲਰੀ ਖੋਲੋ । ਇਸ ਗੈਲਰੀ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਆਪਸ਼ਨਜ਼ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ-

• Automatic : ਇਹ ਆਪਸ਼ਨ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਲਾਗੂ ਥੀਮ ਦਾ ਡਿਫਾਲਟ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਰੰਗ (default background colour) ਸੈੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
• Theme Colors : ਇਹ ਆਪਸ਼ਨ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਐਕਟਿਵ ਥੀਮ (active Theme) ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੰਗ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
• Standard Colors : ਇਹ ਆਪਸ਼ਨ 10 ਸਟੈਂਡਰਡ ਰੰਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੰਗ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ 10 ਸਟੈਂਡਰਡ ਰੰਗ ਉਹ ਰੰਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੇ (widely used) ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
• Recent Colors : ਇਹ ਆਪਸ਼ਨ ਹੁਣੇ ਵਰਤੇ ਗਏ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਰੰਗ ਚੁਣਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• More Colors : ਇਹ ਆਪਸ਼ਨ ਕਲਰਜ਼ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸਾਡੇ ਵੱਲੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਨਵੇਂ ਰੰਗ ਨੂੰ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਫਿਲ (background fill) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਤਣ ਲਈ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

2. ਗੈਡੀਐਂਟ ਬਦਲਣਾ – ਸਲਾਈਡ ਦੀ ਬੈਕਗਰਾਊਂਡ ਵਿਚ ਗੈਡੀਐਂਟ ਬਦਲਣ ਦੇ ਸਟੈਂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ-
(i) Design ਰਿਬਨ ਵਿਚ Background Style ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(ii) Format Background ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(Format Background ਡਾਈਲਾਗ ਬਾਕਸ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ )

(iii) Fill ਆਪਸ਼ਨ ਵਿਚ ਡੀਐਂਟ ਰੇਡੀਓ ਬਟਨ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰੋ ।

(iv) Preset Color ਆਪਸ਼ਨ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦਾ ਕਲਰ, ਡਾਇਰੈਕਸ਼ਨ ਅਤੇ ਕੋਣ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
(v) Apply to All Slides ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(ਡੀਐਂਟ ਲਾਗੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ )

3. ਬੈਕਗਾਊਂਡ ਪਿਕਚਰ ਜਾਂ ਟੈਕਸਚਰ ਫਿਲ ਕਰਨਾ – ਅਸੀਂ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਵਿਚ ਤਸਵੀਰ ਵੀ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੈਜ਼ੇਨਟੇਸ਼ਨ ਵਿਚ ਸਲਾਈਡ ਦੀ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਵਿਚ ਤਸਵੀਰ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਸਟੈਂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ-
(i) Design ਰਿਬਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(ii) Background Style ਆਪਸ਼ਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

(Formal Background ਡਾਈਲਾਗ ਬਾਕਸ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ )
(iii) Fill ਆਪਸ਼ਨ ਵਿਚ Picture or Texture fill ਆਪਸ਼ਨ ਚੁਣੋ ।
(iv) Insert from file ਵਿਚ ਕਲਿੱਪ ਆਰਟ ਜਾਂ ਕਲਿੱਪ ਬੋਰਡ ਚੁਣੋ ।
(v) ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦੀ ਪਿਕਚਰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰੋ ।
(vi) Apply to all slide ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(vii) Close ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(ਸਲਾਈਡ ਵਿਚ ਪਿਕਚਰ ਇਨਸਰਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ।

ਟੈਕਸਚਰ ਲਾਉਣ ਦੇ ਸਟੈਂਪ-

• ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਬਟਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਫਾਰਮੈਟ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ (Format Background) ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਫਾਰਮੈਟ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਵਿੱਚ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ।
• ਛਿੱਲ ਆਪਸ਼ਨ ਵਿੱਚੋਂ ਪਿਕਚਰੈ ਜਾਂ ਟੈਂਕਸਚਰ ਛਿੱਲ (Picture or Texture Fill) ਆਪਸ਼ਨ ਚੁਣੋ।
• ਟੈਕਸਚਰ ਡਰੌਪ ਡਾਊਨ ਲਿਸਟ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗੀ ਅਤੇ ਟੈਕਸਚਰ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰੋ ।
• ਅਪਲਾਈ ਟੂ ਆਲ ਸਲਾਈਡਸ (Apply to all slide) ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਕਲੋਜ਼ (Close) ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਟੈਕਸਚਰ ਸਾਡੀ ਸਲਾਈਡ ’ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ।

4. ਪੈਟਰਨ ਫਿਲ-

• ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਬਟਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਫਾਰਮੈਟ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ (Format Background) ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਫਾਰਮੈਟ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਵਿੱਚ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ।
• ਪੈਟਰਨ ਫਿਲ ਆਪਸ਼ਨ ਚੁਣੋ।
• ਪੈਟਰਨ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰੋ ।
• ਅਪਲਾਈ ਟੂ ਆਲ ਸਲਾਈਡਸ (Apply to all slide) ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਕਲੋਜ਼ (Close) ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਟੈਕਸਚਰ ਸਾਡੀ ਸਲਾਈਡ `ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ।

ਸਲਾਈਡ ਵਿਚ ਕੰਟੈਂਟਸ ਦਾਖਲ ਕਰਨਾ (Adding Content to Slide)
ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਵਿਚ ਆਬਜੈਕਟ ਦਾਖਲ ਕਰਨਾ
ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਵਿਚ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਆਬਜੈਕਟ ਹਨ ;
ਜਿਵੇਂ : ਵਰਕਸ਼ੀਟ, ਐਕਸਲ ਚਾਰਟ, ਮੈਪ, ਤਸਵੀਰ, ਵੀਡੀਓ ਆਦਿ ਦਾਖ਼ਿਲ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਬਜੈਕਟ ਨੂੰ ਇਨਸਰਟ ਕਰਨ ਦੇ ਸਟੈਂਪ :

1. ਜਿੱਥੇ ਅਸੀਂ ਸਲਾਈਡ ਵਿੱਚ ਆਬਜੈਕਟ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਉੱਥੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
2. ਇਨਸਰਟ ਟੈਬ ਦੇ ਟੈਕਸਚਰ ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ ਆਬਜੈਕਟ ਆਪਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. ਇਨਸਰਟ ਆਬਜੈਕਟ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ।
4. ਜਿਹੜਾ ਆਬਜੈਕਟ ਸਾਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਿਟਮੈਪ, ਵਰਡ ਪੈਡ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਆਦਿ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰੋ ।
5. OK ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਵਿਚ ਵਿਊ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਆਪਸ਼ਨਜ਼ (PowerPoint Views)
ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਵਿਚ ਨੋਰਮਲ, ਸਲਾਈਡ ਸਾਰਟਰ, ਨੋਟਸ, ਰੀਡਿੰਗ ਅਤੇ ਮਾਸਟਰ ਨਾਂ ਦੇ ਵਿਊ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਵਿਊ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਦੇਖਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਹੈ । ਇਹ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਵਿਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਊ ਉਪਲੱਬਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-
(i) ਨਾਰਮਲ ਵਿਊ – ਇਹ ਡਿਫਾਲਡ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਵਿਊ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਸਲਾਈਡ ਬਣਾ ਅਤੇ ਐਡਿਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਵਿਚ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਸਲਾਈਡਾਂ ਅਤੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਐਡਿਟ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਸਲਾਈਡ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ।

(ii) ਸਲਾਈਡ ਸਾਰਟਰ ਵਿਊ – ਇਸ ਵਿਊ ਵਿਚ ਸਲਾਈਡਾਂ ਦੇ ਥਮਨੇਲਜ਼ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਵਿਉ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਲਾਈਡਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਬਦਲਣ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਊ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਸਲਾਈਡਾਂ ਐਡਿਟ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।

(iii) ਨੋਟਿਸ ਵਿਊ – ਇਸ ਵਿਊ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਲਾਈਡ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਿਖਣ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਲਿਖੀ ਸੂਚਨਾ ਨੂੰ ਨੋਟਿਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

(iv) ਰੀਡਿੰਗ ਵਿਊ – ਇਸ ਵਿਊ ਨੂੰ ਪਰੂਫ਼ ਰੀਡਿੰਗ ਵਾਸਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੈਜੇਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਦਿਖਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

(v) ਮਾਸਟਰ ਵਿਊ – ਇਸ ਨੂੰ ਹੈਡ ਆਊਟ ਨੋਟ ਵਿਊ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਵਿਉ ਵਿਚ ਉਹ ਸਾਰਾ ਕਟੈਂਟ ਪਲੇਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅਸੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਸਲਾਈਡਾਂ ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇ ।

(vi) ਜੂਮ ਸਲਾਇਡਰ – ਇਹ ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਜ਼ੂਮ ਕੰਟਰੋਲ ਸਲਾਇਡ ਕੰਟੈਂਟਸ ਨੂੰ ਨੇੜੇ ਤੋਂ ਵੇਖਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਜ਼ੂਮ-ਇਨ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਜ਼ੂਮ ਕੰਟਰੋਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ .. ਸਲਾਇਡਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਜ਼ੂਮ ਇਨ ਜਾਂ ਆਊਟ ਕਰਨ ਲਈ ਖੱਬੇ ਜਾਂ ਸੱਜੇ ਸਲਾਇਡ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਜ਼ੂਮ ਫੈਕਟਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਜਾਂ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਅਸੀਂ + ਅਤੇ – ਬਟਨ ਵੀ ਕਲਿੱਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

This PSEB 8th Class Computer Notes Chapter 4 ਮਾਈਕਰੋਸਾਫਟ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ (ਭਾਗ-1) will help you in revision during exams.

PSEB 8th Class Computer Notes Chapter 4 ਮਾਈਕਰੋਸਾਫਟ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ (ਭਾਗ-1)

ਜਾਣ-ਪਛਾਣ (Introduction)
ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਇਕ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

• ਪ੍ਰੈਜਨਟੇਸ਼ਨ – ਪ੍ਰੈਜਨਟੇਸ਼ਨ ਕਈ ਸਲਾਈਡਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਪਿਕਚਰ, ਟੈਕਸਟ, ਚਾਰਟ, ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।ਵਧੀਆ ਪ੍ਰੈਜਨਟੇਸ਼ਨ ਵਿਚ 10-12 ਸਲਾਈਡਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
• ਸਲਾਈਡ – ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੇ ਇਕ ਪੇਜ ਨੂੰ ਸਲਾਈਡ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਸਲਾਈਡਾਂ ਆਪਸ ਵਿਚ ਮਿਲ ਕੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।
• ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾਉਣਾ – ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਬਣਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ ਬਲੈਂਕ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ, ਰੀਸੈਂਟ ਟੈਮਪਲੇਟ, ਸੈਂਪਲ ਟੈਮਪਲੇਟ, ਥੀਸਜ, ਮਾਈ ਟੈਂਪਲੇਟ ਅਤੇ ਨਿਊ ਫਰਾਮ, ਐਗਜਿਸਟਿੰਗ।

ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ (Start PowerPoint)
ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਤਿੰਨ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

1. ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਦੁਆਰਾ
2. ਸਰਚ ਬਾਕਸ ਦੁਆਰਾ
3 ਡੱਸਕਟਾਪ ਦੇ ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ ਦਆਰਾ

1. ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਦੁਆਰਾ ਪਾਵਰ-ਪੁਆਇੰਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ :
ਸਟਾਰਟ → ਆਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਜ਼ → ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫ਼ਟ ਆਫ਼ਿਸ → ਪਾਵਰ-ਪੁਆਇੰਟ

2. ਸਰਚ ਬਾਕਸ ਰਾਹੀਂ :

• ਸਰਚ ਬਾਕਸ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਸਰਚ ਬਾਕਸ ਵਿਚ Powerpoint ਟਾਈਪ ਕਰੋ ।
• ਐਂਟਰ ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।

3. ਡੈਸਕਟਾਪ ਸ਼ਾਰਟਕਟ ਰਾਹੀਂ :
ਜੇਕਰ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਸ਼ਾਰਟਕਟ ਡੈਸਕਟਾਪ ਤੇ ਪਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਮਾਊਸ ਨਾਲ ਉਸ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਭਾਗ (Parts of PowerPoint Window).
ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਵਿੰਡੋ ਵਿਚ ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ, ਕਵਿਕ ਐਕਸੈਸ ਟੂਲਬਾਰ, ਫਾਈਲ ਟੈਬ, ਰਿਬਨ, ਸਲਾਈਡ ਪੇਨ, ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ ਆਦਿ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਭਾਗ ਹਨ-

1. ਫਾਈਲ ਮੀਨੂੰ – ਇਹ ਮੀਨੂੰ ਹੋਮ ਟੈਬ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਕਾਫ਼ੀ ਕਮਾਂਡਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
2. ਕਲਿੱਕ ਐਸੱਸ ਟੂਲਬਾਰ – ਇਹ ਫਾਈਲ ਮੀਨੂੰ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਬਟਨ ਸੇਵ, ਅਨਡੂ, ਰਿਡੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਨੂੰ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
3. ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ ਟੈਬ – ਇਸ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਟੈਬ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਅੱਗੇ ਰਿਬਨ ਦਿਖਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
4. ਰਿਬਨ – ਰਿਬਨ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਵਿੰਡੋ ਵਿਚ ਟੈਬਜ ਨਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਟੂਲਜ਼ ਅਤੇ ਕਮਾਂਡਾਂ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ | ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਵਿਚ ਹੋਮ, ਇਨਸਰਟ, ਡੀਜ਼ਾਈਨ, ਟਾਜ਼ੀਸ਼ਨ, ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ, ਸਲਾਈਡ ਸ਼ੋਅ, ਰੀਵੀਊ ਅਤੇ ਵਿਊ ਰਿਬਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਵਿਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਰਿਬਨ ਹਨ-
(a) ਹੋਮ – ਇਸ ਵਿਚ ਫੋਟ, ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ, ਡਰਾਇੰਗ ਅਤੇ ਐਂਡਿਟ ਆਪਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

(b) ਇਨਸਰਟ – ਇਸ ਵਿਚ ਇਨਸਰਟ ਟੇਬਲ, ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ, ਕਲਿੱਪ ਆਰਟ, ਸਮਾਰਟ ਆਰਟ, ਸਿਮਬਲ, ਵੀਡੀਉ, ਚਾਰਟ, ਫੋਟੋ ਐਲਬਮ ਆਦਿ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

(c) ਡੀਜ਼ਾਈਨ – ਇਸ ਵਿਚ ਪੇਜ ਲੇ ਆਊਟ, ਸਲਾਈਡ, ਥੀਮ, ਕਲਰ, ਬੈਕ ਗਰਾਊਂਡ ਸਟਾਈਲ ਅਤੇ ਗਾਫਿਕਸ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

(d) ਜ਼ੀਸ਼ਨ – ਇਸ ਵਿਚ ਝਾਂਜ਼ੀਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

(e) ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ – ਇਸ ਵਿਚ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ, ਅਡਵਾਂਸ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਟਾਈਮਿੰਗ ਆਦਿ ਆਪਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

(f) ਸਲਾਈਡ ਸ਼ੋਅ – ਇਸ ਵਿਚ ਸਲਾਈਡ ਸ਼ੋਅ ਰਿਹਰਸ, ਟਾਈਮਿੰਗ, ਸਲਾਈਡ ਸ਼ੋਅ ਆਦਿ ਆਪਸ਼ਨ ਹਨ ।

(g) ਰੀਵੀਊ – ਇਸ ਵਿਚ ਪਰੂਵਿੰਗ ਕਰਨ ਦੀ ਤਕਨੀਕ, ਕਮੈਂਟਸ, ਲੈਂਗਵੇਜ਼ ਅਤੇ ਕੰਪੇਅਰ ਆਦਿ ਆਪਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

(h) ਵਿਊ – ਇਸ ਵਿਚ ਪ੍ਰੈਜ਼ੇਨਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਿਊ ਦੇਖਣ ਅਤੇ ਜੂਮ ਆਦਿ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

(v) ਸਲਾਈਡ ਪੈਨ – ਸਲਾਈਡ ਪੈਨ ਉਹ ਏਰੀਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਲਾਈਡਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਬਦਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

(vi) ਨੋਟਸ ਪੇਨ – ਇਹ ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ ਦੇ ਉੱਪਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੋਟਿਸ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(vii) ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ – ਇਹ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਸਲਾਈਡ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
(viii) ਸਲਾਈਡ ਟੈਬ/ਪੇਨ – ਇਸ ਵਿਚ ਸਲਾਈਡ ਦਾ ਛੋਟਾ ਵਿਊ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਪ੍ਰੈਜ਼ੇਨਟੇਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਸਲਾਈਡਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਫੋਟੋ-ਐਲਬਮ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਕਿਵੇਂ ਤਿਆਰ ਕਰੀਏ ? (How to Create PhotoAlbum Presentation ?)
ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਸਾਨੂੰ ਫੋਟੋਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੇ ਸੈੱਟ ਨੂੰ ਇੰਪੋਰਟ ਕਰਨ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਫੋਟੋ ਐਲਬਮ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੀ ਸਿਲੈਕਸ਼ਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੁਨਰ-ਵਿਵਸਥਿਤ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟ ਦਾਖਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਸਲਾਇਡ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗੀ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਕਈ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਲਾਇਡ ਉੱਪਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸਲਾਇਡ-ਲੇਆਊਟ ਨੂੰ ਵਿਵਸਥਿਤ ਕਰਕੇ ਇਹ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

(i) Insert ਟੈਬ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(ii) Images ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ Photo Album ਆਪਸ਼ਨ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਫਿਰ New Photo Album ਆਪਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

(iii) Photo Album ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ।

(iv) File/Disk… ਬਟਨ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ | Insert New Pictures ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗਾ | ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਇਮੇਜ਼ ਫਾਈਲਾਂ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰੋ । ਤਸਵੀਰਾਂ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ Insert ਬਟਨ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਵਾਪਿਸ Photo Album ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਉੱਪਰ ਆ ਜਾਓ ।

(v) Photo Album ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੀ ਰੋਟੇਸ਼ਨ ਸੰਬੰਧੀ, ਬਾਈਟਨੈਸ ਅਤੇ ਕੰਟਰਾਸਟ ਸੰਬੰਧੀ, ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੇ ਲੇਆਊਟ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਸੰਬੰਧੀ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੁਨਰ-ਵਿਵਸਥਿਤ ਜਾਂ ਹਟਾਉਣ ਸੰਬੰਧੀ ਕਈ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਇਹਨਾਂ ਸੈਟਿੰਗਜ਼ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲਾਵ ਕਰੋ ਅਤੇ ਫਿਰ Create ਬਟਨ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਫੋਟੋ ਐਲਬਮ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰੋ ।

(vi) ਹੁਣ ਫੋਟੋ-ਐਲਬਮ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਵੱਖਰੀ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟਾਈਟਲ ਪੇਜ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਤਸਵੀਰ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਸਲਾਇਡ ਆਪਣੇ ਆਪ ਬਣ ਜਾਵੇਗੀ ।

ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਲਾਉਣੀ ਹੈ (How to Play Presentation for Audience ?)
ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਸਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਟੂਲਜ਼ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੀ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਨਿਰਵਿਘਨ, ਰੁਚਿਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਸਾਡੀ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪਲੇਅ (Play) ਕਰਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਰੀਕੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਜਾਂ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਪਹਿਲੀ ਸਲਾਇਡ ਤੋਂ ਜਾਂ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਸਲਾਇਡ ਤੋਂ ਪਲੇਅ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਸਾਡੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਮਾਨੀਟਰ-ਸਕੂਨ ਜਾਂ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਰ ਉੱਪਰ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪਲੇਅ ਕਰਨ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ-

ਪਹਿਲੀ ਸਲਾਇਡ ਤੋਂ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਹੈ ? (How to Play Presentation from First Slide ?)
ਪਹਿਲੀ ਸਲਾਇਡ ਤੋਂ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ :
ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ ਕੇ F5 ਦਬਾਓ
मां
Slide Show ਟੈਬ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ → Start Slide ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ From Beginning ਬਟਨ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਮੌਜੂਦਾ ਸਲਾਇਡ ਤੋਂ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਹੈ ? (How to Play Presentation from the Current Slide ?)
ਮੌਜੂਦਾ ਸਲਾਇਡ ਤੋਂ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ :
ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ ਕੀਅ Shift + F5 ਦਬਾਓ
मां
ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ ਉੱਪਰ ਮੌਜੂਦ Slide Show view ਬਟਨ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

Slide Show ਟੈਬ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ → Start Slide Show ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ From Current Slide ਬਟਨ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰਨਾ (Saving a Presentation)
ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸੇਵ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਵਰਤ ਸਕੀਏ । ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਈ ਤਰੀਕੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ-
1. ਫ਼ਾਈਲ ਮੀਨੂੰ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ।
ਜਾਂ
2. ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ `ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸੇਵ ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
ਜਾਂ
3. ਕੰਟਰੋਲ (CTRL) + S ਦਬਾਓ ।
ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਫ਼ਾਈਲ ਮੀਨੂੰ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਸੇਵ ਕਰਨਾ :

1. ਫ਼ਾਈਲ ਮੀਨੂੰ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
2. ਸੇਵ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ | ਸੇਵ ਐਜ਼ ਡਾਇਲਗ ਬਾਕਸ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ ।
3. ਸੇਵ ਇੰਨ ਪੁਲ ਡਾਊਨ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚੋਂ ਉਹ ਫ਼ੋਲਡਰ ਚੁਣੋ ਜਿੱਥੇ ਸੇਵ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
4. ਫ਼ਾਈਲ ਨੇਮ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਦਾ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
5. ਸੇਵ ਐਂਜ਼ ਟਾਈਪ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚ ਫ਼ਾਈਲ ਦਾ ਫੌਰਮੈਟ ਲਿਖੋ ਅਤੇ ਸੇਵ ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਬਣੀ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣਾ (Open a Presentation)
ਪਹਿਲਾਂ ਸੇਵ ਕੀਤੀ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਹੇਠ ਅਨੁਸਾਰ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ-

1. File ਮੀਨੂੰ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
2. Open ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । (ਇਕ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ।
3. ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰੈਜ਼ਨਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਬੰਦ ਕਰਨਾ (Close the PowerPoint)
ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਸੇਵ ਕਰ ਲਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਪਾਵਰ-ਪੁਆਇੰਟ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਪਾਵਰ-ਪੁਆਇੰਟ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੇ ਸਟੈਂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ-
1. ਫ਼ਾਈਲ ਮੀਨੂੰ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਕਲੋਜ਼ ਆਪਸ਼ਨ ਨੂੰ ਚੁਣੋ
ਜਾਂ
2. ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ ਦੇ ਕਲੋਜ਼ ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਜੋ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਜਾਂ
3. Alt + F4 ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।

This PSEB 8th Class Computer Notes Chapter 3 ਸੂਚਨਾ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ will help you in revision during exams.

PSEB 8th Class Computer Notes Chapter 3 ਸੂਚਨਾ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ

ਜਾਣ-ਪਛਾਣ (Introduction)
ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਡਾਟਾ ਦੂਸਰੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਉੱਤੇ ਭੇਜ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਡਾਟਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ-ਲਿਖਤੀ, ਆਵਾਜ਼ ਵਾਲਾ, ਵੀਡੀਉ ਆਦਿ ।

ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹਨ ।ਉਹ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਜੋ ਸੂਚਨਾ ਪ੍ਰੋਸੈਸ, ਸਟੋਰ, ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਵਿਚ ਹੈ । ਦੁਨੀਆਂ ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ।

ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਕੀ ਹੈ ? (What is Information Technology)
ਉਹ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਜਿਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨ, ਸੰਭਾਲਨ ਜਾਂ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਟੈਲੀਫੋਨ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਦੋਨੋਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ।

ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ (Need of Information Technology)
ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਹੈ-

1. ਬਿੱਲ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿੱਲ ਭੁਗਤਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਿੰਟ ਲੈਣ ਲਈ ।
2. ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਾਉਣ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
3. ਈ-ਮੇਲ ਅਤੇ ਚੈਟਿੰਗ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
4. ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਬੰਧੀ ਅਤੇ ਗਿਆਨ, ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
5. ਆਡੀਓ, ਵੀਡੀਉ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇਖਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗ ਵਿਚ ਆਈ. ਟੀ. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਮੰਤਵਾਂ ਵਾਸਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ-

1. ਆਫਿਸ ਆਟੋਮੇਸ਼ਨ – ਵਪਾਰ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਆਟੋਮੈਟਿਕ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਵਧੀਆ ਢੰਗ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
2. ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮ – ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਪਾਰ ਵਿਚ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਰਣੈ ਲੈਣ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

2. ਘਰਾਂ ਵਿਚ : ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਆਈ. ਟੀ. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਮੰਤਵਾਂ ਵਾਸਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ-

• ਸੰਚਾਰ ਲਈ – ਆਪਸੀ ਸੰਚਾਰ ਵਾਸਤੇ ਆਈ. ਟੀ. ਦੇ ਟੂਲਜ ਈ-ਮੇਲ, ਚੈਟ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
• ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ – ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਉਪਲੱਬਧ ਹਨ । ਇਸਨੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵੀ ਕਾਫੀ ਉੱਚਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ।
• ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ – ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਗਾਣੇ ਸੁਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਗੇਮ ਖੇਡ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
• ਨਿੰਗ ਲਈ – ਆਈ. ਟੀ. ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਨਿੰਗ ਦੇਣ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਧਿਆਪਕ, ਫ਼ੌਜੀ ਆਦਿ ਨਿੰਗ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਡਾਕਟਰ ਵੀ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

ਵੈੱਬਸਾਈਟ (Websites)
ਇੱਕ ਜਾਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੈੱਬ ਪੇਜਾਂ ਦੇ ਇਕੱਠ ਨੂੰ ਵੈੱਬ ਸਾਈਟ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੀ ਡੋਮੇਨ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ :-ਪੰਜਾਬ ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ ਬੋਰਡ ਦੀ ਵੈੱਬ ਸਾਈਟ ਦਾ ਨਾਂ www.pseb.ac.in ਹੈ ।

ਵੈਬਸਾਈਟ ਦੇ ਪੇਜਾਂ ਨੂੰ ਯੂਨੀਫਾਰਮ ਰਿਸੋਰਸ ਲੋਕੇਟਰ ਤੋਂ ਅਸੈਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹਰ ਵੈਬਸਾਈਟ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇਕ ਅਡਰੈੱਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਵੈਬਸਾਈਟ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੇਜ਼ ਨੂੰ ਹੋਮ ਪੇਜ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹਾਈਪਰ ਲਿੰਕ ਪੇਜਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੋੜਦੇ ਹਨ । ਜੇਕਰ ਐਡਰੈਸ ਪਤਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਵੈਬਸਾਈਟ ਖੋਲ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਸਰਚਿੰਗ (Searching)
ਸਰਚ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕੁੱਝ ਲੱਭਣਾ । ਵੈਬ ਸਰਚ ਵੈੱਬ ਪੇਜਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ । ਉਹ ਸਿਸਟਮ ਜੋ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਵੈੱਬ ਪੇਜਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਜਗਾ ਤੇ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਉਸ ਨੂੰ ਵੈੱਬ ਸਰਚ ਇੰਜਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | Google, Yahoo ਅਤੇ Bing ਨੂੰ ਸਰਚਿੰਗ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਵੈੱਬ ਸਰਵਿੰਗ (Web Surfing)
ਇਕ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਵੈੱਬ-ਸਾਈਟ ਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਰਚਿੰਗ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਸਰਚਿੰਗ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਅਰਥ ਹੈ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੇ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣਾ | ਸਮੇਂ ਦਾ ਸਹੀ ਉਪਯੋਗ ਕਰਨ ਦਾ ਇਹ ਇਕ ਸਾਧਨ ਹੈ । ਗਲਤ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਸਰਕਿੰਗ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਸਰਡਿੰਗ ਅਤੇ ਸਰਚਿੰਗ ਵਿਚ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਫ਼ਰਕ ਹੈ-

ਸਰਡਿੰਗ	ਸਰਚਿੰਗ
(i) ਸਰਗ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿਸੇ ਵੈਬ ਸਾਈਟ ਨੂੰ ਦੇਖਣਾ ।	(i) ਸਰਚਿੰਗ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੱਭਣਾ ।
(ii) ਸਰਡਿੰਗ ਸਰਚਿੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋੜੀਂਦੀ ਵੈਬਸਾਈਟ ਦੇਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ ।	(ii) ਸਰਚਿੰਗ ਉਦੋਂ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਾਨੂੰ ਵੈਬਸਾਈਟ ਬਾਰੇ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।
(iii) ਸਰਕਿੰਗ ਵਾਸਤੇ ਸਰਚ ਇੰਜਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।	(iii) ਸਰਚਿੰਗ ਵਾਸਤੇ ਸਰਚ ਇੰਜਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਆਫਲਾਈਨ ਅਤੇ ਆਨਲਾਈਨ ਵਿਚ ਅੰਤਰ (Difference between Offline and Online)
ਆਫ਼ਲਾਈਨ – ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨਾਲ ਨਾ ਜੁੜੇ ਹੋਣ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਆਫ਼ ਲਾਈਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
ਆਨਲਾਈਨ – ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਣ ਨੂੰ ਆਨਲਾਈਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
ਆਨਲਾਈਨ ਅਤੇ ਆਫ਼ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅੰਤਰ ਹਨ-

ਆਨਲਾਈਨ	ਆਫ਼ਲਾਈਨ
(i) ਆਨਲਾਈਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਣਾ ।	(i) ਆਫ਼ਲਾਈਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਨਾ ਹੋਣਾ ।
(ii) ਆਨਲਾਈਨ ਵਿਚ ਫਾਈਲਾਂ ਸਰਵਰ ਜਾਂ ਵੈਬ ਸਾਈਟਾਂ ਤੇ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।	(ii) ਆਫ਼ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਫਾਈਲਾਂ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਡਾਊਨਲੋਡਿੰਗ (Downloading)
ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਡਾਟਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ । ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੇ ਪਈਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਡਾਊਨਲੋਡਿੰਗ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ, ਸੰਗੀਤ, ਡਾਟਾ ਫਾਈਲਾਂ ਆਦਿ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਨੈੱਟ ਬੈਂਕਿੰਗ (Net Banking)
ਬੈਂਕ ਦੀ ਉਹ ਸਹੂਲਤ ਜਿਸ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਗਾਹਕ ਆਪਣੇ ਅਕਾਊਂਟ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੈਸਾ ਵਾਂਸਫ਼ਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਨੈੱਟ ਬੈਂਕਿੰਗ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਬੈਂਕ ਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੀ ਨੈੱਟ ਬੈਂਕਿੰਗ ਹੈ । ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਕਈ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ
ਹਾਂ-

ਆਨਲਾਈਨ ਸ਼ਾਪਿੰਗ (Online Shopping)
ਵਪਾਰ ਦਾ ਇਕ ਤਰੀਕਾ ਜੋ ਕਿ ਉਪਭੋਗਤਾ ਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜਾਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਖਰੀਦਣ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਵਸਤਾਂ ਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੇ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਖਰੀਦਦਾਰ ਉਸ ਦਾ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੇ ਆਡਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਵਸਤਾਂ ਖਰੀਦਦਾਰ ਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ | ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਦਾ ਬਿਲ Net Banking # Credit Card ਰਾਹੀਂ ਅਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਆਨਲਾਈਨ ਸ਼ਾਪਿੰਗ ਵਿਚ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੁਕਾਨ ਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ।

ਆਨਲਾਈਨ ਰਿਜ਼ਲਟ ਕਿਵੇਂ ਦੇਖੀਏ ? (How to View Online Result ?)
ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਰਿਜ਼ਲਟ ਦੇਖਣ ਵਾਸਤੇ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ । ਅਸੀਂ ਰਿਜ਼ਲਟ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਰਾਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
ਆਨਲਾਈਨ ਰਿਜ਼ਲਟ ਦੇਖਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ :-

• ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੈੱਬ ਬ੍ਰਾਊਜ਼ਰ ਖੋਲ੍ਹੇ ।
• ਐਡਰੈਸ ਬਾਰ ਵਿਚ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਦਾ ਅਡਰੈਸ ਟਾਈਪ ਕਰੋ ਅਤੇ ਐਂਟਰ ਕੀਅ ਦਬਾਉ ।
  (ਵੈੱਬ ਸਾਈਟ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਵੇਗੀ)

• Results ਆਪਸ਼ਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

• Matriculation Examination Result ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

• Year of Examination ਚੁਣੋ ।
• ਆਪਣਾ ਰੋਲ ਨੰਬਰ ਜਾਂ ਨਾਮ ਦਰਜ ਕਰੋ ।

• Find Result ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਤੁਹਾਡਾ ਰਿਜ਼ਲਟ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਆ ਜਾਵੇਗਾ ।

ਮੋਬਾਈਲ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ (Mobile Technology)
ਮੋਬਾਈਲ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਮੋਬਾਈਲ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ।
ਉਹ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਜਿਸਨੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੰਚਾਰ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ।
ਮੋਬਾਈਲ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੇ ਕੁੱਝ ਪ੍ਰਯੋਗ ਖੇਤਰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ :-

1. ਸਿੱਖਿਆ
2. ਨਿਰੀਖਣ ਅਤੇ ਪੋਲਿੰਗ
3. ਬੈਂਕਿੰਗ
4. ਡਾਟਾ ਅਨੈਲਿਸਿਸ

This PSEB 8th Class Computer Notes Chapter 2 ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਫੰਡਾਮੈਂਟਲਸ will help you in revision during exams.

PSEB 8th Class Computer Notes Chapter 2 ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਫੰਡਾਮੈਂਟਲਸ

ਜਾਣ-ਪਛਾਣ (Introduction)
ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੈੱਟਵਰਕਸ ਦਾ ਨੈੱਟਵਰਕ ਹੈ ਜੋ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਕਾਫੀ ਫਾਇਦੇ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਚਲਦੇ ਹਨ । ਅੱਜ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਨਹੀਂ ਚਲ ਸਕਦੀ ।

ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਕੀ ਹੈ ? (What is Internet ?)
ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨੈੱਟਵਰਕਸ ਦਾ ਇਕ ਵੱਡਾ ਨੈੱਟਵਰਕ ਹੈ । ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ ।
ਇੰਟਰਨੈੱਟ = ਇੰਟਰ + ਨੈੱਟ
= ਜੋੜ + ਨੈੱਟਵਰਕ
= ਨੈੱਟਵਰਕਸ ਦਾ ਜੋੜ
= ਨੈੱਟਵਰਕੰਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਨੈੱਟਵਰਕ
ਇਸ ਨੂੰ ਨੈੱਟਵਰਕ ਆਫ ਨੈੱਟਵਰਕਸ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ (History of Internet)
1969 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਆਦਮੀ ਨੇ ਚੰਦ ’ਤੇ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ, ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟਸ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ (U.S. Defense Department) ਨੇ ਅੱਗੇ ਖੋਜ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਐਡਵਾਂਸ ਰਿਸਰਚ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਏਜੈਂਸੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ।ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਚਾਰ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਨੈੱਟਵਰਕ ਬਣਾਇਆ ਤਾਂ ਜੋ ਡਾਟਾ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ । ਇਸ ਨੈੱਟਵਰਕ ਨੂੰ ਅਰਪਾਨੈਂਟ (Advanced Research Project Agency Network) ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ | ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਇਸ ਨੈੱਟਵਰਕ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਈਆਂ ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਈਆਂ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ ।ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਇਸ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਵਧਦਾ ਗਿਆ ਤੇ ਇਸਨੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸਨੂੰ ਅਸੀਂ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਵਰਤ ਰਹੇ ਹਾਂ । ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ, ਇੰਜੀਨੀਅਰਾਂ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਮਾਹਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖੋਜ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਕੰਪਨੀਆਂ ਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ।

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਸੇਵਾਵਾਂ 15 ਅਗਸਤ, 1995 ਵਿੱਚ ਬੀ. ਐੱਸ.ਐੱਨ.ਐੱਲ. ਨਾਮ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਕੰਪਨੀ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ । ਹੁਣ ਕਈ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਸਰਵਿਸ ਪ੍ਰੋਵਾਈਡਰ ਕੰਪਨੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ Airtel, Reliance, Sify, Tata ਆਦਿ ।

ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ (Requirements for Internet)
ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ :-

ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ (Hardware Requirements)
ਇੰਟਰਨੈਟ ਲਈ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਹੇਠ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :-
ਇੱਕ ਪਰਸਨਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਜਿਸ ਦੀ ਸਪੀਡ 800 MHz ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਵੇ ।

• ਰੈਮ (RAM) 128 MB ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ
• ਟੈਲੀਫੋਨ ਲਾਈਨ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ
• ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਲਈ ਮੋਡਮ (Modem)
• ਟੀ.ਸੀ.ਪੀ./ ਆਈ. ਪੀ. ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲਜ਼ (ਨਿਯਮ)

ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ (Software Requirements)
ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਲਈ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :-

• Windows XP, Windows 7, Windows 8, Linux ਆਦਿ ਕੋਈ ਵੀ Operating System
• ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਐਕਸਪਲੋਰਰ, Netscape Navigator ਜਾਂ ਹੋਰ ਕੋਈ ਵੈੱਬ ਬ੍ਰਾਊਜ਼ਰ ।

ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ (Facilities Provided by Internet)
ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਕਲਾ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ, ਆਨਲਾਈਨ ਖਰੀਦਦਾਰੀ, ਚਿੱਠੀਆਂ ਭੇਜਣਾ, ਸਿਹਤ ਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤੀ, ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ, ਚੈਟਿੰਗ , ਬੈਂਕਿੰਗ ਅਤੇ ਵੀਡੀਉ ਕਾਨਫਰੰਸਿੰਗ ਆਦਿ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕੰਮ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ-

• ਖ਼ਬਰਾਂ ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈਣੀ – ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਆਨਲਾਈਨ ਅਖਬਾਰਾਂ ਤੋਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

• ਕਲਾ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ – ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੇ ਅਸੀਂ ਗੇਮਜ਼, ਗਾਣੇ, ਫਿਲਮਾਂ, ਚੁਟਕਲੇ, ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਦਿ . ਦੇਖ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
• ਖਰੀਦਦਾਰੀ – ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਰਾਹੀਂ ਕੱਪੜੇ, ਕਿਤਾਬਾਂ, ਗਿਫ਼ਟ ਆਦਿ ਦੀ ਖ਼ਰੀਦਦਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
• ਚਿੱਠੀਆਂ ਭੇਜਣਾ – ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਈ-ਮੇਲ ਭੇਜ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਈ-ਮੇਲ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਫਿਲਮਾਂ ਆਵਾਜ਼ ਆਦਿ ਵੀ ਭੇਜ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
• ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤੀ – ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
• ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ – ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਸੈਰ ਸਪਾਟੇ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਰੇਲ ਟਿਕਟ, ਹਵਾਈ ਟਿਕਟ ਅਤੇ ਹੋਟਲਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
• ਚੈਟਿੰਗ – ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਟੈਕਸਟ, ਆਡੀਉ ਜਾਂ ਵੀਡੀਉ ਚੈਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
• ਬੈਂਕਿੰਗ – ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਬੈਂਕਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਵੀ ਬੈਂਕਿੰਗ ਰਾਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
• ਵੀਡਿਉ ਕਾਨਫਰੈਂਸਿੰਗ – ਵੀਡਿਉ ਕਾਨਫਰੈਂਸਿੰਗ ਵਿਚ ਦੋ ਜਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਅਕਤੀ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਕੈਮਰੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ (Internet Connections)
ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ ਡਾਇਲਅਪ, ਡਬੈਂਡ, ਵਾਇਰਲੈਂਸ, ਡੀ.ਐੱਸ.ਐੱਲ. ਅਤੇ ਆਈ. ਐੱਸ. ਡੀ. ਐੱਨ.।

ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ (Types of Internet Connections)
ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਵਾਸਤੇ ਅੱਗੇ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ-

• ਡਾਇਲਅਪ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ ਸਸਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇੰਟਰਨੈਟ ਦਾ ਘੱਟ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
• ਬਾਡ ਬੈਂਡ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਟੈਲੀਫੋਨ ਲਾਈਨ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਤੇਜ਼ ਰਫਤਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਿਜ਼ਨੈੱਸ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
• ਛੋਟੇ ਵਪਾਰੀ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਟੀ.ਵੀ. ਲਾਈਨ DSL ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਕੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

ਮੋਡਮ (Modem)
ਮੋਡਮ ਉਹ ਯੰਤਰ ਹੈ ਜੋ ਡੀਜੀਟਲ ਸਿਗਨਲ ਨੂੰ ਐਨਾਲਾਗ ਅਤੇ ਐਨਾਲਾਗ ਨੂੰ ਡੀਜੀਟਲ ਸਿਗਨਲਾਂ ਵਿਚ ਬਦਲਦਾ ਹੈ । ਮੋਡਮ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ :- ਅੰਦਰੂਨੀ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ।

ਮੋਡਮ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ (Types of Modem)
ਮੋਡਮ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-

1. ਬਾਹਰੀ ਮੋਡਮ (External Modem)
2. ਅੰਦਰੂਨੀ ਮੋਡਮ (Internal Modem) ।

ਬਾਹਰੀ ਮੋਡਮ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਨਾਲ ਤਾਰਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਬਾਹਰੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਅੰਦਰੂਨੀ ਮੋਡਮ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲੱਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇੱਕ ਪਲੱਗ ਦੁਆਰਾ ਟੈਲੀਫੋਨ ਜਾਂ ਤਾਰਾਂ ਜਾਂ ਕੇਬਲ ਆਦਿ ਮੋਡਮ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਮੋਡਮ ਦੀ ਸਪੀਡ (Speed of Modem)
ਮੋਡਮ ਦੀ ਸਪੀਡ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਹੌਲੀ ਰਫਤਾਰ ਵਾਲੇ ਮੋਡਮ ਮੈਸੇਜ ਭੇਜਣ ਵਾਸਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਤੇਜ਼ ਰਫਤਾਰ ਵਾਲੇ ਮੋਡਮ ਜਲਦੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ | ਸਰਟਿੰਗ ਵਾਸਤੇ 56KBPs ਰਫਤਾਰ ਦਾ ਮੋਡਮ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਸਰਵਿਸ ਪ੍ਰੋਵਾਈਡਰ (Internet Service Provider)
ਜੋ ਕੰਪਨੀ ਸਾਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਸਰਵਿਸ ਪ੍ਰੋਵਾਈਡਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਮਹੀਨੇਵਾਰ ਫੀਸ ਲੈਂਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ (Services Provided by Internet)
ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਸਾਨੂੰ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ :-

1. ਵਰਲਡ ਵਾਈਡ ਵੈੱਬ (World Wide Web) – ਵਰਲਡ ਵਾਈਡ ਵੈੱਬ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਇਕੱਠੇ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਇੱਕੋ-ਜਿਹੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ । ਵਰਲਡ ਵਾਈਡ ਵੈੱਬ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੈੱਟਵਰਕ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਅਸੀਂ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਐਕਸਪਲੋਰਰ ਜਿਹੇ ਬਾਊਜ਼ਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਸਰਫਿੰਗ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਪਬਲਿਕ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਅਤੇ ਕਲਾਇੰਟ ਉਪਕਰਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਫ਼ੋਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

2. ਇਲੈੱਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮੇਲ (Electronic Mail) – ਇਸ ਨੂੰ ਈ-ਮੇਲ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਈ-ਮੇਲ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਈ-ਮੇਲ ਰਾਹੀਂ ਟੈਕਸਟ, ਅਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਫ਼ਾਈਲ ਵੀ ਭੇਜੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਇਹ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੁਵਿਧਾ ਹੈ । ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਈ-ਮੇਲ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਨੰਬਰ ਇੱਕ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਹੈ । ਈ-ਮੇਲ ਦੁਆਰਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਈ-ਮੇਲ ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਧਨ ਹੈ ।

ਈ-ਮੇਲ ਦੇ ਲਾਭ
ਈ-ਮੇਲ ਦੇ ਬਹੁਤ ਲਾਭ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :

• ਖ਼ਰਚ (Cost) – ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ ਲੈਣ ਲਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਰਕਮ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ । ਯੂਜ਼ਰ ਨੂੰ ਡਾਕ ਟਿਕਟਾਂ ਦੇ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੇ । ਇਹ ਫ਼ੈਕਸ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਸਸਤੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ । ਫੈਕਸ ਉੱਤੇ ਕਾਗ਼ਜ ਅਤੇ ਟੈਲੀਫੋਨ ਦੇ ਖ਼ਰਚੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ । ਈ-ਮੇਲ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਖ਼ਰਚ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ । ਲੰਬੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਾ ਖ਼ਰਚ ਛੋਟੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਜਿੰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
• ਰਫ਼ਤਾਰ (Speed) – ਈ-ਮੇਲ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਸਾਡੇ ਦੂਸਰੇ ਚਿੱਠੀ-ਪੱਤਰ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਈ-ਮੇਲ ਸੰਦੇਸ਼ ਆਪਣੀ ਮੰਜ਼ਲ ਉੱਤੇ ਕੁਝ ਕੁ ਮਿੰਟਾਂ-ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਪੱਤਰ-ਵਿਹਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
• ਸੁਵਿਧਾ (Convenience) – ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਰਤਣ ਵਾਲੇ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਉੱਤੇ ਟਾਈਪ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਸਹੂਲਤ ਵੇਖ ਕੇ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਵੀ ਈ-ਮੇਲ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਨਾਲ ਨਾ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਨਾ ਕੋਈ ਡਾਕ-ਖ਼ਰਚਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ।

3. ਈ-ਕਾਮਰਸ (E-Commerce) – ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਨੂੰ ਈ-ਕਾਮਰਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਕਦੇ ਵੀ ਵਸਤੂਆਂ ਖਰੀਦ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

4. ਸੋਸ਼ਲ ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ ਸਾਈਟ (Social Networking Site) – ਸੋਸ਼ਲ ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨੂੰ ਵਰਤਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਆਨ ਲਾਈਨ (Community) ਸਮੂਹ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਹਰ ਸੋਸ਼ਲ ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ ਵੈੱਬ ਸਾਈਟ ਵਿੱਚ ਯੂਜ਼ਰ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਫ਼ਾਈਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਯੂਜ਼ਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

5. ਵੀਡੀਓ ਕਾਨਫ੍ਰੈਂਸਿੰਗ (Video Conferencing) – ਇਹ ਵੀਡੀਓ ਕੈਮਰੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਅਤੇ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਰਾਹੀਂ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਯੂਜ਼ਰ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਵੇਖ ਵੀ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

6. ਚੈਟਿੰਗ (Chatting) – ਚੈਟਿੰਗ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਉੱਤੇ ਆਨਲਾਈਨ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਹੈ । ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਆਨਲਾਈਨ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜ ਕੇ ਗੱਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਇੰਟਰਨੈੱਟ ‘ਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੈਟ ਉਪਲੱਬਧ ਹਨ ।

7. ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਨੂੰ ਸਰਚ ਕਰਨਾ (Websites Searching) – ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੱਭਣ ਲਈ ਖ਼ਰਚ ਇੰਜਣ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਕਿਸੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਟਾਈਪ ਕਰਕੇ ਲੱਭਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਉਸ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਅਨੇਕਾਂ ਵੈੱਬ ਸਾਈਟਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਜਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਸਰਚ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ
ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਰਚ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਕੁਝ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ :
ਜਮਾ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ (+) ਸ਼ਬਦ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਕਰੋ ਜਿਹੜਾ ਖੋਜ ਨਤੀਜੇ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋਵੇ ।
ਘਟਾਉ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ (-) ਸ਼ਬਦ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਕਰੋ ਜਿਹੜਾ ਖੋਜ ਨਤੀਜੇ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
ਵਾਕ ਅੰਸ਼ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਕੋਟ-ਮਾਰਕ (”) ਵਰਤੋਂ ।

ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਟੂਲਜ਼ ਅਤੇ ਸਕਿਲਜ਼ (Tools and Skills required for using Internet)
ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੁੱਝ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਟੂਲਜ਼ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਟੂਲਜ਼ ਹੇਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ :-

1. ਈ-ਮੇਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (E-mail Program)
2. ਬ੍ਰਾਊਜ਼ਰ (browser)
3. ਨਿਊਜ਼ ਰੀਡਰ (News Reader)
4. ਐੱਫ਼.ਟੀ.ਪੀ. ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ (FIP Software) ।

ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਸਕਿਲਜ਼ (Internet Skills)
ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ ਵਾਸਤੇ ਸਾਨੂੰ ਹੁਨਰਮੰਦ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਚਲਾਉਣੇ ਅਤੇ ਬੰਦ ਕਰਨੇ ਆਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ | ਸਭ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਮੀਨੂੰ, ਆਈਕਾਨ, ਪ੍ਰਿੰਟ, ਟਾਈਪ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਬੇਸਿਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਕਿਲਜ਼ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਵੈੱਬ ਬਾਊਜ਼ਿੰਗ (Web Browsing)
ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੇ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਦੇਖਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਵੈੱਬ ਬਾਊਜ਼ਿੰਗ ਕਹਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਸੂਚਨਾ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਲੱਭ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਲੱਭ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

This PSEB 8th Class Computer Notes Chapter 1 ਟਾਈਪਿੰਗ ਟਿਊਟਰ will help you in revision during exams.

PSEB 8th Class Computer Notes Chapter 1 ਟਾਈਪਿੰਗ ਟਿਊਟਰ

ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ( Introduction)
ਟਾਈਪਿੰਗ ਟਿਊਟਰ ਉਹ ਸਾਫਟਵੇਅਰ (Software) ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਤੇਜ਼ ਟਾਈਪ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸਹੀ ਟਾਈਪ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖਦੇ ਹਾਂ । ਇਹ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਤਕਨੀਕ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਦੇ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਸਿੱਖਦੇ ਹਾਂ ।

ਟੱਚ ਟਾਈਪਿੰਗ (Touch Typing)
ਇਹ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਤਕਨੀਕ ਹੈ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਵੇਖੇ ਸਹੀ ਟਾਈਪ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖਦੇ ਹਾਂ । ਕੀ-ਬੋਰਡ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ ਅਤੇ ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ ਅਤੇ ਉਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉਂਗਲਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਟਾਈਪ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਅਨਮੋਲ ਲਿਪੀ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਪਿੰਗ ਕਰਨਾ (Typing in Punjabi using AnmolLipi)
ਅਨਮੋਲ ਲਿਪੀ ਫੌਂਟ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਟਾਈਪਿੰਗ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਅਸੀਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਟਾਈਪਿੰਗ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਉਂਗਲਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਟਾਈਪਿੰਗ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਅਨਮੋਲ ਲਿਪੀ ਫੌਂਟ ਚੁਣਨਾ ਪਵੇਗਾ । ਅਨਮੋਲ ਲਿਪੀ ਕੀਅ-ਮੈਪ ਅੱਗੇ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ-

ਕੀਅ ਬੋਰਡ ‘ਤੇ ਉਂਗਲਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ (Position of Fingers on Keyboard)
ਇਕ QWERTY ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਉੱਪਰ ਟਾਈਪਿੰਗ ਕਰਨ ਲਈ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਦੀਆਂ ਕੀਅਜ਼ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਅਤੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਦੀਆਂ ਕੀਅਜ਼ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਦਬਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਕੀਅ ਬੋਰਡ ਤੇ ਮੁੱਖ ਚਾਰ ਲਾਈਨਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਦੋਵੇਂ ਹੱਥਾਂ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲੀਆਂ ਨੂੰ A ਵਾਲੀ ਲਾਈਨ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਾਈਨ ਨੂੰ ਹੋਮ ਰੋਅ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

1. ਹੋਮ ਰੋਅ – ਹੋਮ ਰੋਅ ’ਤੇ ਉਂਗਲਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਹੇਠ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ-
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਡੇ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦੀ ਚੌਥੀ ਉਂਗਲ (ਲਿਟਲ ਫਿਗਰ) ‘A’ ਕੀਅ ਉੱਤੇ, ਤੀਸਰੀ ਉਂਗਲ ‘S’ ਕੀਅ ਉੱਤੇ, ਦੂਸਰੀ ਉਂਗਲਾਂ ‘D’ ਕੀਅ ਉੱਤੇ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਉਂਗਲ ‘F’ ਕੀਅ ਅਤੇ ਵਾਰੀ-ਵਾਰੀ ‘G’ ਕੀਅ ਉੱਤੇ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਚੌਥੀ, ਤੀਸਰੀ, ਦੂਜੀ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਉਂਗਲ ਕੁਮਵਾਰ ‘,.’, ‘L’, ‘K’, ‘J’ ਅਤੇ ‘I’ ਉੱਤੇ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।


4. ਚੌਥੀ ਰੋਅ – ਚੌਥੀ ਰੋਅ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਕੀਜ਼ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ । ਅੰਕਾਂ ਨੂੰ ਟਾਈਪ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਬੜੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਸਾਡੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਹੋਮ ਰੋਅ ਉੱਪਰ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ | ਅੰਕਾਂ ਨੂੰ 100% ਸਹੀ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਲਈ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਅੰਕ ਵਾਲੀ ਕੀਅ ਦਬਾਉਣੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਸੰਬੰਧਿਤ ਉਂਗਲ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਦਬਾਓ ਤੇ ਫਿਰ ਹੋਮ-ਰੋਅ ਉੱਤੇ ਵਾਪਸ ਲੈ ਆਓ। ਜੇਕਰ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਅੰਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਂਗਲਾਂ ਨੂੰ ਚੌਥੀ ਲਾਈਨ ਉੱਤੇ ਹੀ ਰੱਖੀ ਰੱਖੋ ।

ਨੁਮੈਰਿਕ ਕੀਅ-ਪੈਡ (Numeric Key Pad)
ਨੁਮੈਰਿਕ ਕੀਅ ਪੈਡ ਕੀਅਬੋਰਡ ਦੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਸ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 17 ਕੀਅ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹ ਇਕ ਕੈਲਕੁਲੇਟਰ ਵਾਂਗ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਨੁਮੈਰਿਕ ਕੀਅ ਪੈਡ ਤੇ ਅੰਕ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਨੁਮੈਰਿਕ ਕੀਅ ਪੈਡ ਤੇ ਉਂਗਲਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ-

• ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦਾ ਅੰਗੂਠਾ ‘0’ ਉੱਤੇ
• ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਉਂਗਲ ‘4’ ਉੱਤੇ
• ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਦੂਸਰੀ ਉਂਗਲ ‘5’ ਉੱਤੇ
• ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਚੌਥੀ ਉਂਗਲ ‘6’ ਉੱਤੇ

ਕੀਅ ਪੈਡ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੀਅ (Important Keys of Keyboard)
ਕੀਅ ਬੋਰਡ ਦੀਆਂ ਖ਼ਾਸ ਕੀਜ਼ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ ।

• ਐਂਟਰ-ਕੀਅ – ਇਹ ਕੀਅ ਨਵੀਂ ਲਾਈਨ ‘ਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਐਂਟਰ-ਕੀਅ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਉਂਗਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
• ਸਪੇਸ ਬਾਰ – ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ (ਸਪੇਸ) ਛੱਡਣ ਲਈ ਸਪੇਸ-ਬਾਰ ਕੀਅ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
• ਸ਼ਿਫਟ-ਕੀਅ – ਇਹ ਕੀਅ, ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਲੱਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਵੱਡੇ ਅੱਖਰ (ਕੈਪੀਟਲ ਲੈਟਰ) ਲਿਖਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਅੱਖਰ ਲਿਖਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਚੌਥੀ ਉਂਗਲ ਨਾਲ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਬਟਨ ਦਬਾਓ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਵੱਡਾ ਅੱਖਰ ਲਿਖਣ ਲਈ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦੀ ਚੌਥੀ ਉਂਗਲ ਨਾਲ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਬਟਨ ਦਬਾਓ ।
• ਬੈਕ ਸਪੇਸ – ਇਹ ਕੀਅ ਕਰਸਰ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਅੱਖਰ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਇਸ ਲਈ ਆਪਣੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਂਗਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
• ਕੈਪਸ ਲੌਕ ਕੀਅ – ਜੇਕਰ ਪੂਰਾ ਸ਼ਬਦ, ਲਾਈਨ ਜਾਂ ਪੈਰਾ ਵੱਡੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕੈਪਸ ਲੋਕ ਕੀਅ ਨੂੰ ON ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖੋ । ਅਸੀਂ ਇਸ ਲਈ ਆਪਣੇ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਂਗਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।

ਟਾਈਪਿੰਗ ਸਪੀਡ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਹਿਦਾਇਤਾਂ (Tips to Improve Typing Speed)
ਟਾਈਪਿੰਗ ਸਪੀਡ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖ ਕੇ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ-

1. ਲਗਾਤਾਰ, ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਅਤੇ ਸਹੀ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ ।
2. ਸਾਡੇ ਹੱਥ/ਉਂਗਲਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੋਮ-ਰੋਅ ਉੱਤੇ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਸਾਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਵਾਪਸ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਸਾਨੂੰ ਹੋਮ-ਰੋਅ ਪੁਜੀਸ਼ਨ ਤੋਂ ਹੋਰਨਾਂ ਕੀਜ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
3. ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਹਰ ਇੱਕ ਕੀਅ ਨੂੰ ਦਬਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਸਾਨੂੰ ਉਹ ਅੱਖਰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਦੁਹਰਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
4. ਸਾਨੂੰ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲੋਂ, ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਸਹੀ ਕੀਅ ਦਬਾਉਣ ਉੱਤੇ ਵੱਧ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਰਫ਼ਤਾਰ (ਸਪੀਡ) ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ ਨਾਲ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਆ ਜਾਵੇਗੀ ।
5. ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਉੱਤੇ ਨਾ ਦੇਖੋ ।

ਟਾਈਪਿੰਗ ਵਾਸਤੇ ਬੈਠਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ (Proper posture while Typing)
ਟਾਈਪਿੰਗ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਸਾਨੂੰ ਬੈਠਣ ਦੇ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਉੱਤੇ ਅਮਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ-

1. ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਮੋਨੀਟਰ ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਾਹਮਣੇ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
2. ਸਾਡੀ ਨਜ਼ਰ ਮੋਨੀਟਰ ਉੱਤੇ ਜਾਂ ਕਾਪੀ ਉੱਤੇ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
3. ਸਾਡੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਗੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਹੋਮ-ਰੋਅ ਕੀਜ਼ ਉੱਤੇ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ।
4. ਸਾਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਸਿੱਧੇ ਅਤੇ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਹਮਣੇ ਬੈਠਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
5. ਸਾਨੂੰ ਹਰ-ਇੱਕ ਕੀਅ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਨਾਲ ਦਬਾਕੇ , ਮੁੜ ਹੋਮ-ਰੋਅ ਪੁਜ਼ੀਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ
6. ਸਾਡੇ ਪੈਰ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਸਿੱਧੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।

ਟਾਈਪਿੰਗ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਤਨਾਅ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ (Suggestion for avoiding stress during Typing)
ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਟਾਈਪਿੰਗ ਕਰਦੇ ਵਕਤ ਤਨਾਉ ਅਤੇ ਗਲਤੀਆਂ ਤੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

1. ਆਪਣੇ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੈੱਟ ਕਰੋ ਕਿ ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਸਿੱਧਾ ਅਤੇ ਪਿੱਛੋਂ ਹਲਕਾ ਜਿਹਾ ਉਠਿਆ ਹੋਵੇ । ਆਪਣੇ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਵੱਲ ਝੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਨਾ ਰੱਖੋ ।
2. ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬੈਠੇ । ਸਾਡੀ ਸਕਰੀਨ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਦੋ ਫੁੱਟ ਦੂਰ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਕਾਪੀ ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
3. ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਅੰਤਰਾਲ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਂਹਾਂ ਨੂੰ ਖਿੱਚੋ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਂਹਾਂ ਨੂੰ ਕਸਰਤ ਨਾਲ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਓ ।
4. ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਟਾਈਪਿੰਗ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗੁੱਟਾਂ ਨੂੰ ਅਰਾਮ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
5. ਟਾਈਪਿੰਗ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਗੁੱਟਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਕੂਹਣੀਆਂ ਨੂੰ 90 ਡਿਗਰੀ ਦੇ ਐਂਗਲ ‘ਤੇ ਮੋੜੋ । ਟਾਈਪਿੰਗ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਸਾਡੇ ਗੁੱਟ ਟੇਬਲ ਉੱਤੇ ਟਿਕੇ ਨਹੀਂ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ।
6. ਜੇਕਰ ਕੁਰਸੀ ‘ਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਸਾਡੇ ਗੋਡੇ 90 ਡਿਗਰੀ ’ਤੇ ਮੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਪੈਰ ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਸਿੱਧੇ ਹਨ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਕੁਰਸੀ ਦੀ ਉਚਾਈ ਬਿਲਕੁਲ ਸਹੀ ਹੈ ।
7. ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕਸਰਤ ਕਰੋ । ਇਸ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਸਰੀਰ ਟਾਈਪਿੰਗ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਤਨਾਅ ‘ ਤੋਂ ਬਚਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
8. ਟਾਈਪਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਅੰਤਰਾਲ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਥੋੜੇ-ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਅਰਾਮ ਕਰੋ ।

This PSEB 10th Class Agriculture Notes Chapter 7 Contribution of Agriculture in Economic Development will help you in revision during exams.

Contribution of Agriculture in Economic Development PSEB 10th Class Agriculture Notes

→ In India two-third of its population lives in villages and depends on agriculture.

→ Agriculture is the backbone of the economy of our country.

→ Nearly 54% of labour force is engaged directly in the agricultural sector.

→ During the year 2012-13, the share for GDP from the Agriculture sector was 13.7%.

→ 70 million families are in the business of dairy farming in our country.

→ Raw-material used in many basic industries are obtained from the agriculture sector. e.g. cotton for the textile industry, sugarcane for the sugar industry, jute for the jute industry.

→ There is one more sector after agriculture and industry, which is the service or tertiary sector which adds to the economy of the country.

→ Our country based on population is the second-largest in the world.

→ Nearly 60% of the household consumption comes from the agriculture sector.

→ Grain production in India in 1950-51 was 51 million tons which increased to 264 million tons in 2013-14.

→ In 2012, the buffer stock of food grain was 82 million tons.

→ Govt, of India, passed the food security act in the year 2013, which recommends 5 kg of grains per person per month for 75% rural population and 25% urban population.

→ In the year 2012 India was first in the export of rice by leaving behind Thailand.

→ India is in 10th place in the world in the export of grains and agricultural produce.

→ In the year 2013-14, the trade balance of India was surplus by 25 billion dollars.

आर्थिक विकास में कृषि का योगदान PSEB 10th Class Agriculture Notes

→ भारत में लगभग दो-तिहाई आबादी गांव में रहती है तथा कृषि पर निर्भर है।

→ कृषि हमारे देश की आर्थिकता की रीढ़ की हड्डी है।

→ भारत में 54% श्रमिक रोज़गार के लिए सीधे कृषि में हैं।

→ वर्ष 2012-13 के दौरान कृषि क्षेत्र ने देश की कुल घरेलू आमदन (GDP) में 13.7% योगदान डाला है।

→ देश में लगभग 70 मिलियन परिवार केवल डेयरी फार्म के व्यवसाय में लगे ।

→ कई प्रमुख उद्योगों का कच्चा माल कृषि से ही मिलता है; जैसे-कपड़ा उद्योग को कपास, चीनी उद्योग को गन्ना आदि।

→ कृषि तथा उद्योग क्षेत्र के बाद अर्थव्यवस्था का एक अन्य क्षेत्र है-सेवाएं क्षेत्र।

→ आबादी के अनुसार हमारा देश दुनिया में दूसरे नंबर पर है।

→ घरों में उपभोग का लगभग 60% भाग कृषि से संबंधित है।

→ भारत में 1950-51 में अनाज की पैदावार 51 मिलियन टन थी जो 2013-14 में 264 मिलियन टन हो गई।

→ वर्ष 2012 में अनाज का भंडार लगभग 82 मिलियन टन था।

→ भारत सरकार ने वर्ष 2013 में भोजन सुरक्षा अधिनियम पास किया है जिस के तहत देश की 75% ग्रामीण आबादी तथा 50% शहरी आबादी को 5 कि० ग्रा० प्रति व्यक्ति प्रति महीना के अनुसार अनाज देने की योजना बनाई है।

→ वर्ष 2012 में भारत ने चावल का निर्यात करके थाइलैंड को पीछे छोड़ दिया है तथा पहले स्थान पर रहा।

→ भारत का कृषि तथा अनाज के निर्यात में दुनिया में दसवां स्थान है।

→ वर्ष 2013-14 में भारत का व्यापार संतुलन 25 विलियन डालर से वृद्धि वाला था।

ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਖੇਤੀ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ PSEB 10th Class Agriculture Notes

→ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਦੋ ਤਿਆਹੀ ਆਬਾਦੀ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਖੇਤੀ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ ।

→ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੀ ਰੀੜ ਦੀ ਹੱਡੀ ਹੈ ।

→ ਭਾਰਤ ਵਿਚ 54% ਕਿਰਤੀ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਸਿੱਧੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਚ ਹੀ ਹਨ ।

→ ਸਾਲ 2012-13 ਦੌਰਾਨ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਆਮਦਨ (GDP) ਵਿੱਚ 13.7% ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ ।

→ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਲਗਪਗ 70 ਮਿਲੀਅਨ ਪਰਿਵਾਰ ਕੇਵਲ ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮ ਦੇ ਧੰਦੇ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ ।

→ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਕੱਚਾ ਮਾਲ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ ਕੱਪੜਾ ‘ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਕਪਾਹ, ਚੀਨੀ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਗੰਨਾ ਆਦਿ ।

→ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਰਥ-ਵਿਵਸਥਾ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਖੇਤਰ ਹੈ-ਸੇਵਾਵਾਂ ਖੇਤਰ ।

→ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਦੇਸ਼ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚੋਂ ਦੁਸਰੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਹੈ ।

→ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਭੋਗ ਦਾ ਲਗਪਗ 60% ਹਿੱਸਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ ।

→ ਭਾਰਤ ਵਿਚ 1950-51 ਵਿਚ ਅਨਾਜ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ 51 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਸੀ ਜੋ 2013-14 ਵਿਚ 264 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ।

→ ਸਾਲ 2012 ਵਿਚ ਅਨਾਜ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਲਗਪਗ 82 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਸੀ ।

→ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਲ 2013 ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਦੇਸ਼ ਦੀ 75% ਪੇਂਡੂ ਆਬਾਦੀ ਅਤੇ 50% ਸ਼ਹਿਰੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ 5 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਜੀਅ, ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਅਨਾਜ ਮਿਲਣ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਹੈ ।

→ ਸਾਲ 2012 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੇ ਚਾਵਲ ਦਾ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਕੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਤੇ ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਰਿਹਾ ।

→ ਭਾਰਤ ਦਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਅਨਾਜ ਦੇ ਨਿਰਯਾਤ ਵਿਚ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਦਸਵਾਂ ਸਥਾਨ ਹੈ ।

→ ਸਾਲ 2013-14 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਪਾਰ ਸੰਤੁਲਨ 25 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੇ ਨਾਲ ਵਾਧੇ ਵਾਲਾ ਸੀ ।

This PSEB 10th Class Agriculture Notes Chapter 6 Agroforestry will help you in revision during exams.

Agroforestry PSEB 10th Class Agriculture Notes

→ According to National Forest Policy 1988, forests should occupy nearly 20% of the area in plain states.

→ In Punjab, more area is occupied by agricultural crops and therefore area left under forests and trees is only 6.49%.

→ In agroforestry, crops and trees are grown simultaneously in the same field.

→ The objective of Agroforestry is to cater to the needs of farmers and also to help in maintaining the natural sources.

→ Main models of Agroforestry are-Boundary plantation, intercropping in block plantation.

→ On the basis of climate whole Punjab is divided into three agroclimatic zones.

→ In sub-mountainous zone agricultural practices depend on rainfall.

→ Trees that are grown in the sub-mountainous zone are Ber, Toot, Nim, Tahli, Amla, Phali, Dhak, Dek, Harar, Behra, Aijun, Mango, Kachnar, Bel, Khair, Kikar.

→ Hedges of Jatropha, Karonda, Ipomea is used around the orchards in the sub-mountainous zone.

→ In the central plain region Poplar, Eucalyptus, Dek, etc. trees are grown.

→ In the South-Western zone Kikar, Tahli, Nim, Jamun, Mango, Dhrek, Toot trees are grown.

→ Poplar is very successful in the Bet area. It is used in the manufacturing of plywood, Matchbox sticks, packing cases.

→ Poplar and Eucalyptus are cultivated in Punjab for commercial agroforestry.

→ Clones of poplar are PL-1, PL-2, PL-3, PL-4, PL-5, PL-6, PL-7, L-47/88, L-48/89.

→ Poplar trees become ready in 5 to 7 years for harvesting.

→ Eucalyptus is used in the paper industry. Building material as long logs of wood.

वन्य खेती PSEB 10th Class Agriculture Notes

→ राष्ट्रीय वन्य नीति 1988 के अनुसार लगभग 20% क्षेत्रफल वनों के अतंर्गत होना चाहिए।

→ पंजाब में अधिक क्षेत्रफल कृषि के अधीन होने के कारण 6.49% क्षेत्रफल ही वनों तथा वृक्षों के अधीन रह गया है।

→ वन्य कृषि में एक ही खेत में वृक्ष तथा फसलों को इकट्ठे उगाया जाता है।

→ वन्य कृषि का उद्देश्य किसानों की आवश्यकताएं पूरी करना तथा प्राकृतिक स्रोतों की संभाल करना है।

→ वन्य कृषि के मुख्य मॉडल हैं-खेतों के किनारों पर वृक्ष लगाना, वृक्ष तथा फसल की मिली-जुली कृषि करना।

→ जलवायु के आधार पर संपूर्ण पंजाब को मुख्य रूप से तीन क्षेत्रों में बांटा गया है।

→ तटीय क्षेत्र में वर्षा आधारित कृषि की जाती है।

→ तटीय क्षेत्र में बेर, शहतूत, नीम, शीशम (टाहली), आंवला, फलाही, ढाक, डेक, हरड़, वहेड़ा, अर्जन, आम, कचनार, बिल्व, खैर कीकर आदि वृक्ष उगाए जाते हैं।

→ तटीय क्षेत्र में बागों के आस-पास जटरोफा, करौंदा आदि की वाड़ भी की जाती है।

→ केन्द्रीय मैदानी क्षेत्रों में पॉप्लर, सफेदा, डेक आदि वृक्ष लगाए जाते हैं।

→ दक्षिणी-पश्चिमी जोन में कीकर, शीशम (टाहली), नीम, जामुन, आम, डेक, शहतूत आदि लगाए जाते हैं।

→ पॉप्लर, बेट क्षेत्रों में बहुत सफल है। इससे प्लाई, दियासिलाइयां, पैकिंग के लिए डिब्बे आदि बनाए जाते हैं।

→ व्यापारिक वन्य कृषि के अन्तर्गत पंजाब में पॉप्लर तथा सफेदा की कृषि की जाती है।

→ पॉप्लर की किस्में हैं-PL-1, PL-2, PL-3,4,5,6,7, L-47/88, L-48/89.

→ पॉप्लर के वृक्ष 5 से 7 वर्षों में तैयार हो जाते हैं।

→ सफेदे से कागज़, ईमारती लकड़ी तथा बल्लियां बनाई जा सकती हैं।

ਖੇਤੀ ਜੰਗਲਾਤ PSEB 10th Class Agriculture Notes

→ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਣਨੀਤੀ 1988 ਅਨੁਸਾਰ ਲਗਪਗ 20% ਰਕਬਾ ਜੰਗਲਾਂ ਹੇਠ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

→ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਰਕਬਾ ਖੇਤੀ ਹੇਠ ਆਉਣ ਕਾਰਨ 6.49% ਰਕਬਾ ਹੀ ਵਣਾਂ ਅਤੇ ਰੁੱਖਾਂ ਹੇਠ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ ।

→ ਵਣ ਖੇਤੀ ਵਿਚ ਇੱਕੋ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਇਕੱਠੇ ਉਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

→ ਵਣ ਖੇਤੀ ਦਾ ਮਕਸਦ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਮਿਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨਾ ਹੈ ।

→ ਵਣ ਖੇਤੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮਾਡਲ ਹਨ-ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਬੰਨਿਆਂ ‘ਤੇ ਦਰੱਖ਼ਤ ਲਾਉਣਾ, ਦਰੱਖ਼ਤ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਰਲਵੀਂ ਕਾਸ਼ਤ ।

→ ਜਲਵਾਯੂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤਿੰਨ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ।

→ ਕੰਢੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਵਰਖਾ ਆਧਾਰਿਤ ਖੇਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

→ ਕੰਢੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਬੇਰ, ਤੂਤ, ਨਿੰਮ, ਟਾਹਲੀ, ਆਮਲਾ, ਫਲਾਹੀ ਅਤੇ ਢੱਕ, ਡੇਕ, ਹਰੜ, ਬਹੇੜਾ, ਅਰਜਨ, ਅੰਬ, ਕਚਨਾਰ, ਬਿਲ, ਖੈ ਕਿੱਕਰ ਆਦਿ ਰੁੱਖ ਉਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

→ ਕੰਢੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਬਾਗਾਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਜੈਟਰੋਫਾ, ਕਰੌਦਾ, ਇਪੋਮੀਆ ਆਦਿ ਦੀ ਵਾੜ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

→ ਕੇਂਦਰੀ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪਾਪਲਰ, ਸਫ਼ੈਦਾ, ਡੇਕ ਆਦਿ ਦਰੱਖ਼ਤ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

→ ਦੱਖਣੀ-ਪੱਛਮੀ ਜ਼ੋਨ ਵਿੱਚ ਕਿੱਕਰ, ਟਾਹਲੀ, ਨਿੰਮ, ਜਾਮਣ, ਅੰਬ, ਧਰੇਕ, ਤੂਤ ਆਦਿ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

→ ਪਾਪਲਰ ਬੇਟ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਕਾਮਯਾਬ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਪਲਾਈ, ਮਾਚਿਸ ਤੀਲਾਂ, ਪੈਕਿੰਗ ਲਈ ਡੱਬੇ ਆਦਿ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

→ ਵਪਾਰਕ ਵਣ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਪਾਪਲਰ ਅਤੇ ਸਫ਼ੈਦੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

→ ਪਾਪਲਰ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ PL-1, PL-2, PL-3, PL-4, PL-5, PL-6, PL-7, L-47/88, L-48/89.

→ ਪਾਪਲਰ ਦੇ ਦਰੱਖ਼ਤ 5 ਤੋਂ 7 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

→ ਸਫ਼ੈਦੇ ਤੋਂ ਕਾਗ਼ਜ਼, ਇਮਾਰਤੀ ਲੱਕੜੀ ਅਤੇ ਬੱਲੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ।