Prasanna

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं MCQ Questions and Answers.

PSEB 5th Class Maths Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं MCQ Questions

बहुविकत सही उत्तर के सामने ठीक (✓) का निशान लगाएं।

प्रश्न 1.
65432 + 34568.
(क) 99999
(ख) 100000
(ग) 10000
(घ) 99998.
हल:
(ख) 100000

प्रश्न 2.
35406 + 2580 + 43251 = 43251 + _____________ + 35406.
(क) 35406
(ख) 43251
(ग) 2580
(घ) 81237.
हल:
(ग) 2580

प्रश्न 3.
99999 + 0.
(क) 99990
(ख) 99900
(ग) 100000
(घ) 99999.
हल:
(घ) 99999

प्रश्न 4.
100000 – 1 = ______
(क) 10000
(ख) 0
(ग) 99999
(घ) 100000.
हल:
(ग) 99999

प्रश्न 5.
सिमर के पास ₹ 5832 हैं और उसकी बहन प्रभजोत के पास ₹ 3565 हैं। सिमर के पास कितने रुपये अधिक हैं ?
(क) ₹ 2267
(ख) ₹ 9397
(ग) ₹22776
(घ) ₹ 9973.
हल:
(क) ₹ 2267

प्रश्न 6.
सुरजीत कौर के बैंक खाते में ₹ 50000 हैं और उसके पिता करन सिंह के खाते में ₹ 35682 हैं । दोनों के खाते में कुल कितनी रकम है ?
(क) ₹ 14318
(ख) ₹ 95682
(ग) ₹ 85682
(घ) ₹ 15318.
हल:
(ग) ₹ 85682

प्रश्न 7.
किसी नगर की आबादी 12078 है । इसमें 4872 पुरुष, 4729 औरतें और बाकी बच्चे हैं। बच्चों की संख्या बताएं ?
(क) 2477
(ख) 20578
(ग) 9601
(घ) 8206.
हल:
(क) 2477

प्रश्न 8.
98540 – _________ = 98539.
(क) 0
(ख) 1
(ग) 98540
(घ) 98539.
हल:
(ख) 1

प्रश्न 9.
9999 + _____ = 100000.
(क) 1
(ख) 0
(ग) 90001
(घ) 9001.
हल:
(ग) 90001

प्रश्न 10.
1000 – _________ = 999.
(क) 1
(ख) 0
(ग) 90001
(घ) 9001.
हल:
(क) 1

प्रश्न 11.
पाँच अंकों की छोटी से छोटी संख्या और चार अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या का अंतर बतायें ?
(क) 100000
(ख) 9999
(ग) 1
(घ) 0.
हल:
(ग) 1

प्रश्न 12.
2, 0, 4, 6, 7 अंकों से बनी पाँच अंकों की बड़ी से बड़ी और छोटी से छोटी संख्या का जोड़फल बताओ ?
(क) 98687
(ख) 96887
(ग) 55953
(घ) 76420.
हल:
(ख) 96887

प्रश्न 13.
1500 × 30 × 0 =
(क) 45000
(ख) 30
(ग) 0
(घ) 450.
हल:
(ग) 0

प्रश्न 14.
7500 × 40 = 40 × ______
(क) 400
(ख) 4000
(ग) 750
(घ) 7500.
हल:
(घ) 7500

प्रश्न 15.
_________ ÷ 100 = 1000
(क) 100
(ख) 100000
(ग) 10000
(घ) 10.
हल:
(ख) 100000

प्रश्न 16.
एक किताब का मूल्य ₹ 79 है । 12 किताबों का मूल्य क्या होगा ?
(क) ₹ 948
(ख) ₹ 938
(ग) ₹ 790
(घ) ₹793.
हल:
(क) ₹ 948

प्रश्न 17.
गीता के पास ₹ 175 है। वह कितने रुपये बच्चों में बांटे ताकि प्रत्येक बच्चे को ₹ 25 मिले ?
(क) 6
(ख) 9
(ग) 7
(घ) 8.
हल:
(ग) 7

प्रश्न 18.
700 × ______ = 2800 × 1.
(क) 5
(ख) 6
(ग) 4
(घ) 3
हल:
(ग) 4

प्रश्न 19.
9999 ÷ 1 =
(क) 999
(ख) 1
(ग) 111
(घ) 9999.
हल:
(घ) 9999

प्रश्न 20.
8899 ÷ 8899 =
(क) 0
(ख) 1
(ग) 2
(घ) 8899.
हल:
(ख) 1

प्रश्न 21.
99 × 99 =
(क) 99
(ख) 9801
(ग) 9901
(घ) 1.
हल:
(ख) 9801

प्रश्न 22.
यदि 15 कॉपियों का मूल्य ₹ 90 है, तो एक कॉपी का मूल्य पता करें।
(क) ₹3
(ख) ₹5
(ग) ₹6
(घ) ₹ 16.
हल:
(ग) ₹ 6

प्रश्न 23.
दो संख्याओं का गुणनफल 256 है। यदि एक संख्या 256 हो, तो दूसरी संख्या पता करें ?
(क) 1
(ख) 2
(ग) 0
(घ) 256.
हल:
(क) 1

प्रश्न 24.
यदि 894 × 100 = 89400 हो, तो 894 × 10 = _____
(क) 894
(ख) 89400
(ग) 8940
(घ) 8941.
हल:
(ग) 8940

प्रश्न 25.
26 ÷ 2 × 4 + 4 – 40 = _________
(क) 64
(ख) 8
(ग) 4
(घ) 16.
हल:
(घ) 16

प्रश्न 26.
एक कार के चार पहिए होते हैं और एक आटो रिक्शा के तीन पहिए होते हैं। दो कारों और एक आटो रिक्शा के कितने पहिए होंगे ?

(क) 11
(ख) 10
(ग) 7
(घ) 8.
हल:
(क) 11.

प्रश्न 27.
1500 × 30 × 0 = ………..
(क) 1530
(ख) 0
(ग) 1
(घ) 1230.
हल:
(ख) 0.

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं InText Questions and Answers.

PSEB 5th Class Maths Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं InText Questions

पृष्ठ संख्या : 27

प्रश्न 1.
निम्नलिखित को हल करें :

हल:

प्रश्न 2.
रिक्त स्थान भरो :
(क) 115 + 327 = 327 + ____________
(ख) 321 + 0 = ____________
(ग) 139 × 1 = ______
(घ) 625 × 0 = ______
(ङ) 339 – 0 = ______
(च) 119 ÷ 119 = ______
(छ) 128 ÷ 16 = ______
(ज) 720 + 500 = ____________
(झ) 10000 ÷ 10 = ______
(ञ) 152 ÷ 19 = ______
हल:
(क) 115 + 327 = 327 + 115
(ख) 321 + 0 = 321
(ग) 139 × 1 = 139
(घ) 625 × 0 = 0
(ङ) 339 – 0 = 339
(च) 119 ÷ 119 = 1
(छ) 128 ÷ 16 = 8
(ज) 720 + 500 = 1220
(झ) 10000 ÷ 10 = 1000
(ञ) 152 ÷ 19 = 8

पृष्ठ संख्या : 28

प्रश्न 3.
(क) एक स्कूल में 342 लड़के और 369 लड़कियाँ पढ़ते हैं। बताओ स्कूल में कुल कितने छात्र पढ़ते हैं ?
हल:
स्कूल में लड़कों की संख्या = 342
स्कूल में लड़कियों की संख्या = + 369
स्कूल में कुल जितने छात्र पढ़ते हैं = 711
स्कूल में 711 छात्र पढ़ते हैं।

प्रश्न (ख).
एक गोदाम में 459 बोरी गेहूँ और 813 बोरी चावल की हैं। बताओ गोदाम में कुल कितनी बोरियाँ हैं ?
हल:
गेहूँ की बोरियों की संख्या = 459
चावल की बोरियों की संख्या = + 813
गोदाम में कुल बोरियों की संख्या = 1272

प्रश्न (ग).
एक साल में हरमनप्रीत कौर ने 1790 दौड़ें बनाई और मिताली राज ने 1299 दौड़ें बनाईं। हरमनप्रीत ने मिताली राज से कितनी अधिक दौड़े बनाई ?
हल:
हरमनप्रीत कौर द्वारा बनाई गई दौड़ें = 1790
मिताली राज द्वारा बनाई गई दौड़ें = 1299
हरमनप्रीत कौर ने मिताली राज से जितनी अधिक दौड़ें बनाईं = 491

प्रश्न (घ).
हरप्रीत ने अपने पिता जी से ₹ 10000 लिये और ₹ 3540 का एक साइकिल खरीदा। उसके पास कुल कितने रुपये बाकी बचे ?
हल:
हरप्रीत ने अपने पिता जी से रुपये लिए = ₹ 10000
साइकिल का मूल्य = – ₹ 3540
बाकी बचे रुपये = ₹ 6460

प्रश्न (ङ).
एक दुकानदार के पास 625 टॉफियों के पैकेट हैं। हर एक पैकेट में 100 टॉफियां हैं। दुकानदार के पास कुल कितनी टॉफियां हैं ?
हल:
टॉफियों के कुल पैकेट = 625
प्रत्येक पैकेट में टॉफियों की संख्या = 100
कुल टॉफियां = 625 × 100 = 62500

प्रश्न (च).
एक ट्रक के डीजल टैंक में 250 लीटर तेल है। यदि ट्रक एक लीटर से 9 किलोमीटर की दूरी तय करता है, तो पता करो कि ट्रक कल कितनी दूरी तय करेगा ?
हल:
ट्रक में डीजल = 250 लीटर
1 लीटर डीजुल में तय की गई दूरी = 9 कि०मी०
कुल तैय की गई दूरी = 9 × 250 कि०मी०

= 2250 कि०मी०

प्रश्न (छ).
एक स्कूल में 648 छात्र पढ़ते हैं। स्कूल पिकनिक में जाने के लिए एक स्कूल बस में 18 छात्र बैठ सकते हैं। सभी छात्रों को पिकनिक पर ले जाने के लिए कितनी बसों की आवश्यकता पड़ेगी ?
हल:
स्कूल में कुल छात्र = 648
1 स्कूल बस में छात्र बैठ सकते हैं = 18
जितनी स्कूल बसों की आवश्यकता है = 648 ÷ 18
= 36

36 स्कूल बसों की आवश्यकता है।

प्रश्न (ज).
एक बाग में अमरूद के 2568 पेड लगे हुए हैं। अगर एक पंक्ति में 12 पेड़ लगे हुए हों, तो बाग में कुल कितनी पंक्तियाँ होंगी ?
हल:
बाग में अमरूद के पेड़ों की संख्या = 2568
1 पंक्ति में जितने पेड़ लगे हुए हैं = 12
बाग में पंक्तियों की कुल संख्या = 2568 ÷ 12
= 214

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.10 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Exercise 2.10

हल करो:

प्रश्न (क).
42 ÷ 7 + 8
हल:
427 ÷ 8 = 6 + 8 = 14

प्रश्न (ख).
8 + 6 × 2
हल:
8 + 6 × 2 = 8 + 12 = 20

प्रश्न (ग).
7 × 8 ÷ 4 – 6
हल:
7 × 8 ÷ 4 – 6
= 7 × 2 – 6
= 14 – 6 = 8

प्रश्न (घ).
63 ÷ 9 × 4 + 28 – 15
हल:
63 ÷ 9 × 4 + 28 – 15
= 7 × 4 + 28 – 15
= 28 + 28 – 15
= 56 – 15
= 41.

प्रश्न (ङ).
25 × 3 + 42 ÷ 6 – 4
हल:
25 × 3 + 42 ÷ 6 – 4
= 25 × 3 + 7 – 4
= 75 + 7 – 4
= 82 – 4
= 78

प्रश्न (च).
18 ÷ 6 × 21 + 17 – 18
हल:
18 ÷ 6 × 21 + 17 – 18
= 3 × 21 + 17 – 18
= 63 + 17 – 18
= 80 – 18
= 62

प्रश्न (छ).
8 ÷ 8 + 8 × 8 – 8
हल:
8 ÷ 8 + 8 × 8 – 8
= 1 + 8 × 8 – 8
= 1 + 64 – 8
= 65 – 8
= 57

प्रश्न (ज).
72 + 48 × 36 ÷ 18 – 9
हल:
72 + 48 × 36 ÷ 18 – 9
= 72 + 48 × 2 – 9
= 72 + 96 – 9
= 168 – 9
= 159

प्रश्न (झ).
44 + 2 × 9 – 35 ÷ 5
हल:
44 + 2 × 9 – 35 ÷ 5
= 44 + 2 × 9 – 7
= 44 + 18 – 7
= 62 – 7x
= 55.

प्रश्न (ञ).
18 + 126 ÷ 14 × 3 – 25
हल:
18 + 126 ÷ 14 × 3 – 25
= 18 + 9 × 3 – 25
= 18 + 27 – 25
= 45 – 25
= 20.

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.9 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Exercise 2.9

1. अनुमानित मूल्य पता करो :

प्रश्न (क).
753 + 525
हल:
753 का निकटीकरण = 800
525 का निकटीकरण = + 500
अनुमानित मूल्य = 1300

प्रश्न (ख).
11526 + 874
हल:
11526 का निकटीकरण = 12000
8748 का निकटीकरण = + 9000
अनुमानित मूल्य = 21000

प्रश्न (ग).
980 – 489
हल:
980 का निकटीकरण = 1000
489 का निकटीकरण = -500
अनुमानित मूल्य 1000 – 500 = 500

प्रश्न (घ).
5897 – 2987
हल:
5897 का निकटीकरण = 6000
2987 का निकटीकरण = -3000
अनुमानित मूल्य 6000 – 3000 = 3000

प्रश्न (ङ).
440 × 28
हल:
440 का निकटीकरण = 400
28 का निकटीकरण = 30
∴ 400 × 30
अनुमानित मूल्य : 12000

प्रश्न (च).
6198 × 13
हल:
6198 का निकटीकरण = 6000
13 का निकटीकरण = × 10
अनुमानित मूल्य = 6000 × 10 = 60000

प्रश्न (छ).
563 ÷ 34
हल:
563 का निकटीकरण = 600
34 का निकटीकरण = 30
अनुमानित मूल्य = 600 ÷ 30 = 20

प्रश्न (ज).
7541 ÷ 43
हल:
7541 का निकटीकरण = 8000
43 का निकटीकरण = 40
अनुमानित मूल्य = 8000 ÷ 40 = 200

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.8 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Exercise 2.8

प्रश्न 1.
एक स्टेडियम में एक क्रिकेट मैच के दौरान कुल 84000 लोग 24 पंक्तियों में बराबरबराबर बैठते हैं। एक पंक्ति में कितने लोग बैठेंगे?
हल:
कुल लोग = 84000
पंक्तियों की संख्या = 24
1 पंक्ति में बैठे लोगों की संख्या
= 84000 ÷ 24
= 3500

प्रश्न 2.
मेरे पास ₹ 99825 हैं, जिन्हें हमने 33 दोस्तों में बराबर-बराबर बांटना है, हर एक दोस्त को कितने रुपये मिलेंगे ?
हल:
कुल रुपये = ₹ 99825
कुल दोस्त = 33
प्रत्येक दोस्त को जितने रुपये मिलेंगे
= ₹ 99825 ÷ 33
= ₹ 3025

प्रश्न 3.
दादा जी ने ₹72000 हमारे 4 बहन-भाइयों में बराबर-बराबर बांटे। प्रत्येक को कितने कितने रुपये मिले ?
हल:
कुल रुपये = ₹ 72000
कुल बहन-भाई = 4
प्रत्येक को जितने रुपये मिले
= ₹ 72000 ÷ 4
= ₹ 18000

प्रश्न 4.
संख्या 26 को किस से गुणा करें कि गुणफल 14508 हो जाये ?
हल:
दो संख्याओं का गुणनफल = 14508
एक संख्या = 26
दूसरी संख्या = 14508 ÷ 26
= 558

प्रश्न 5.
माली के पास 23976 फूल हैं। 24-24 फूलों वाले कितने हार तैयार हो जायेंगे ?
हल:
माली के पास फूलों की
कुल संख्या = 23976
एक हार में फूलों की कुल संख्या = 24
कुल हार = 239763 ÷ 24
= 999

प्रश्न 6.
चालीस हज़ार की रकम में कितने 2000 – 2000 रुपये के नोट होंगे ?
हल:
कुल रुपये = ₹ 40,000
एक नोट का मूल्य = ₹ 2000
नोटों की संख्या = ₹ 40,000 ÷ ₹ 2000
= 20

प्रश्न 7.
मुझे ₹ 25,000 के छुट्टे नोट चाहिए। मुझे निम्नलिखित कितने-कितने नोट मिलेंगे ?
(क) ₹ 1000 के नोट ……….
(ख) ₹ 500 के नोट ………..
(ग) ₹ 100 के नोट ………….
हल:
कुल रुपये = ₹ 25,000
(क) ₹ 1000 के नोट =
₹ 25000 ÷ ₹ 1000 = \(\frac{₹ 25000}{₹ 1000}\) = 25 नोट

(ख) ₹ 500 के नोट =
₹ 25000 ÷ ₹ 500 = \(\frac{₹ 25000}{₹ 500}\) = 50 नोट

(ग) ₹ 100 के नोट =
₹ 25000 ÷ ₹ 100 = \(\frac{₹ 25000}{₹ 100}\) = 250 नोट

प्रश्न 8.
एक जे.सी.बी. मशीन एक बार में 900 ईंटें उठाती है। मशीन 99000 ईंटें कितनी बार में उठाएगी ?
हल:
कुल ईंटें = 99,000
जे.सी.बी. मशीन एक बार में जितनी ईंटें उठाती है = 900
मशीन 99,000 ईंटें जितनी बार में उठाएगी
= 99,000 ÷ 900 = 110

प्रश्न 9.
रेलवे की एक टिकट का मल्य ₹ 78 है। पलक ने टिकटें लेने के लिए ₹ 7722 दिए तो उसने कितनी टिकटें लीं ?
हल:
एक टिकट का मूल्य = ₹ 78
कुल रुपये = ₹ 7722
टिकटों की संख्या = ₹ 7722 ÷ ₹ 78
= 99

प्रश्न 10.
एक फैक्टरी जून महीने में 45540 आइसक्रीम कोन बनाती है। पता करो कि जून महीने के एक दिन में कितने आइसक्रीम कोन बने होंगे ?
हल:
कुल आइसक्रीम कोन =- 45540
जून महीने में दिन = 30
एक दिन में जितने आइस-क्रीम कोन बने होंगे
= 45540 ÷ 30
= 1518

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.7 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Exercise 2.7

प्रश्न 1.
हल करें:
(क) 117 ÷ 13
(ख) 135 ÷ 15
(ग) 72 ÷ 12
(घ) 108 ÷ 9
(ङ) 78 ÷ 13
(च) 121 ÷ 11
(छ) 140 ÷ 20
(ज) 144 ÷ 16
(झ) 98 ÷ 14
(ञ) 119 ÷ 17.
हल:

2. भाग करें और जांच करें :

प्रश्न (क).
54598 ÷ 12
हल:

भागफल = 4549
शेष = 10
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
54598 = 4549 × 12 + 10
54598 = 54588 + 10
54598 = 54598

प्रश्न (ख).
8975 ÷ 21
हल:

भागफल = 427
शेष = 8
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
8975 = 427 × 21 + 8
8975 = 8967 + 8
8975 = 8975

प्रश्न (ग).
77552 ÷ 18
हल:

भागफल = 4308
शेष = 8
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
77552 = 4308 × 18 + 8
77552 = 77544 + 8
77552 = 77552

प्रश्न (घ).
88001 ÷ 17
हल:

भागफल = 5176
शेष = 9
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
88001 = 5176 × 17 + 9
88001 = 87992 + 9
88001 = 88001

प्रश्न (ङ).
12896 ÷ 11.
हल:

भागफल = 1172
शेष = 4
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
12896 = 1172 × 11 + 4
12896 = 12892 + 4
12896 = 12896

3. निम्नलिखित प्रश्नों को हल करें और जांच करें:

प्रश्न (क).
760 ÷ 12
हल:

भागफल – 63
शेष = 4
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
760 = 63 × 12 + 4
760 = 756 + 4
760 = 760

प्रश्न (ख).
550 ÷ 14
हल:

भागफल = 39
शेष = 4
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
550 = 39 × 14 + 4
550 = 546 + 4
550 = 550

प्रश्न (ग).
894 ÷ 21
हल:

भागफल = 42
शेष = 12
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
894 = 42 × 21 + 12
894 = 882 + 12
894 = 894

प्रश्न (घ).
913 ÷ 19
हल:

भागफल = 48
शेष – 1
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
913 = 48 × 19 + 1
913 = 912 + 1
913 = 913

प्रश्न (ङ).
826 ÷ 25
हल:

भागफल = 33
शेष – 1
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
826 = 33 × 25 + 1
826 = 825 + 1
826 = 826

प्रश्न (च).
7645 ÷ 24
हल:

भागफल = 318
शेष = 13
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
7645 = 318 × 24 + 13
7645 = 7632 + 13
7645 = 7645

प्रश्न (छ).
89781 ÷ 9
हल:

भागफल = 9975
शेष = 6
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
89781 = 9975 × 9 + 6
89781 = 89775 + 6
89781 = 89781

प्रश्न (ज).
99999 ÷ 80
हल:

भागफल = 1249
शेष = 79
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
99999 = 1249 × 80+ 79
99999 = 99920 + 79
99999 = 99999

प्रश्न (झ).
82525 ÷ 75
हल:

भागफल = 1100
शेष = 25
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
82525 = 1100 × 75 + 25
82525 = 82500 + 25
82525 = 82525

प्रश्न (ञ).
70008 ÷ 14
हल:

भागफल = 5000
शेष = 8
जाँच:
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
70008 = 5000 × 14 + 08
70008 = 70000 + 08 = 70008

प्रश्न (ट).
50205 ÷ 15
हल:

भागफल = 3347
शेष = 0
जाँच:
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
50205 = 3347 × 15 + 0
50205 = 50205

प्रश्न (ठ).
162.58 ÷ 36
हल:

भागफल = 451
शेष = 22
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
16258 = 451 × 36 + 22
16258 = 16236 + 22
16258 = 16258

प्रश्न (ड).
96000 ÷ 250
हल:

भागफल = 1920
शेष = 0
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
96000 = 1920 × 50 + 0
96000 = 96000

प्रश्न (ढ).
45457 ÷ 35
हल:

भागफल = 1298
शेष = 27
जाँच :
भाज्य = भागफल × भाजक + शेष
45457 = 1298 × 35 + 27
45457 = 45430 + 27
45457 = 45457

Punjab State Board PSEB 5th Class Welcome Life Book Solutions Chapter 5 ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨਾਲ ਪਿਆਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Welcome Life Chapter 5 ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨਾਲ ਪਿਆਰ

Welcome Life Guide for Class 5 PSEB ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨਾਲ ਪਿਆਰ Textbook Questions and Answers

(ਉ) ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂਦੀਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼

ਕਹਾਣੀ / ਝੋਲੇ ਵਾਲੇ ਮਾਸਟਰ ਜੀ
ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਬੱਚੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਘੁਸਰ-ਮੁਸਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਉਹ ਇਹ ਗੱਲ ਜਾਣਨ ਲਈ ਉਤਸੁਕ ਸਨ ਕਿ ਨਵੇਂ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਆਪਣੀ ਡਾਇਰੀ ਅਤੇ ਰੋਟੀ ਵਾਲਾ ਡੱਬਾ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਬਣੇ ਥੈਲੇ ‘ਚ ਹੀ ਕਿਉਂ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ “ਝੋਲੇ ਵਾਲੇ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਰੱਖ ਲਿਆ ਸੀ ਅੱਜ ਰਾਣੇ ਨੇ ਝਿਜਕਦਿਆਂ ਪੁੱਛ ਹੀ ਲਿਆ, “ਸਰ ਜੀ, ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਕਿੰਨੇ ਸੋਹਣੇ ਆਉਂਦੇ ਨੇ, ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਕੱਪੜੇ ਦਾ ਥੈਲਾਹੀ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹੋ?

ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਮੁਸਕਰਾਏ ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਬਹੁਤ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲ ਦੇਖ ਰਹੇ ਸਨ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਬੋਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, “ਪਿਆਰੇ ਬੱਚਿਓ ! ਮੈਨੂੰ ਤੁਹਾਡੀ ਆਪਸੀ ਘੁਸਰ-ਮੁਸਰ ਤੋਂ ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਪੁੱਛਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਪਰ ਪੁੱਛ ਨਹੀਂ ਰਹੇ….. ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਦੱਸਦਾਂ, ਪਰ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਪੱਲੇ ਬੰਨੋ ਕਿ ਕਦੇ ਵੀ, ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਵੀ ਸੁਆਲ ਪੁੱਛਣ ਲਈ ਝਿਜਕ ਨਾ ਮੰਨੋ ਸੁਆਲ ਪੁੱਛਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਇਨਸਾਨ ਬਣਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਹ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ …” “ਜੀ ..

ਸਰ ਜੀ.. ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਰਲ਼ ਕੇ ਉੱਚੀ ਅਵਾਜ਼ ‘ਚ ਬੋਲਦੇ ਹਨ “ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ! ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸਿਆਣੇ ਹੋ, ਭੋਲੇ-ਭਾਲੇ ਵੀ … ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਗੱਲ ਅੱਗੇ ਵਧਾਈ , “ਝੋਲੇ ਦੀ ਗੱਲ ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਕ ਸਤਰ ‘ਚ ਦੱਸਣੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਕੱਪੜੇ ਦਾ ਝੋਲਾ ਰੱਖਣਾ ਮੇਰੀ ਆਦਤ ਹੈ ਮੈਂ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿਚੋਂ ਵੀ ਕੁਝ ਖਰੀਦ ਕੇ ਲਿਆਉਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਆਪਣਾ ਇਹ ਥੈਲਾ ਕੋਲੇ ਰੱਖਦਾ ਹਾਂ ਤੇ ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਮੈਂ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦਾ ..”

“ ਕਿਉਂ ਸਰ ਜੀ? ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਤਾਂ ਫ਼ਾਇਦਾ ਈ ਬਹੁਤ ਐ ,

ਵਰਤੋ ਤੇ ਸੁੱਟ ਦਿਓ .. ਸੁੱਖੇ ਨੇ ਖੜੇ ਹੋ ਕੇ ਪੁੱਛਿਆ “
ਬੱਚਿਓ! ਇਹ ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਬਹੁਤ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦੇ ਨੇ …”
“ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਜੀ??? ਰਾਣੀ ਕੌਰ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ।

“ਇਹਨਾਂ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਨੀਂ , ਸਗੋਂ ਅਨੇਕਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਨੇ … ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਦੱਸਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਸੁਣਨ ਲੱਗੇ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਗੱਲ ਅੱਗੇ ਵਧਾਈ , ਜਿਵੇਂ ਸੁੱਖਾ ਸਿੰਘ ਨੇ

ਕਿਹੈ. ਵਰਤੋ ਤੇ ਸੱਟ ਦੇਵੇ , ਪਹਿਲਾਂ ਇਸੇ ਗੱਲ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਸੁਣੇ … ਇਹ ਹਵਾ ਨਾਲ ਉੱਡ ਕੇ ਨਾਲੀਆਂ ਚ ਫਸ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਾਣੀ ਫਿਰ ਗਲੀਆਂ ‘ਚ ਖੜ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਮੱਖੀ ਮੱਛਰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਨੇ , ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਾਂ …) “ਤੁਹਾਡੀ ਗੱਲ ਸਹੀ ਹੈ ਸਰ ਜੀ, ਕਈ ਦਿਨ ਹੋਗੇ , ਸਾਡੀ ਗਲੀ ‘ਚ ਵੀ ਇਉਂ ਹੀ ਪਾਣੀ ਖੜ੍ਹ ਗਿਆ ਸੀ , ਨਾਲੀ ‘ਚ ਆਹ ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਹੀ ਫਸੇ ਹੋਏ ਸਨ … ਹਰਗੁਣ ਨੇ ਦੱਸਿਆ

“ ਬਿਲਕੁਲ ! ਹੋਰ ਸੁਣੋ .. , ਇਹਨਾਂ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਡੰਗਰ-ਪਸ਼ੂ ਵੀ ਕੁਝ ਖਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਿਗਲ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਅਸੀਂ ਕਈ ਵਾਰ ਸਬਜ਼ੀ ਦੇ ਛਿੱਲੜ ਜਾਂ ਬੇਹੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ‘ਚ ਪਾ ਕੇ ਸੁੱਟ ਦਿੰਨੇ ਆਂ .. “ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਖਾਣ ਨਾਲ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਹੁੰਦਾਜੀ??? ਗੁਰਲੀਨ ਨੇ ਖੜੇ ਹੋ ਕੇ ਪੁੱਛਿਆ “ ਇਹ ਹਜ਼ਮ ਨੂੰ ਆਉਂਦੇ ਪੁੱਤ , ਕਿੰਨੇ ਪਸ਼ੂ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਖਾਣ ਨਾਲ ਹੀ ਮਰੇ ਨੇ … ਨਹਿਰਾਂ, ਨਦੀਆਂ ‘ਚ . ਸੁੱਟਣ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਵਾਲੇ ਜੀਵ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਨੇ …” “ਅੱਛਾਜੀ ! ਸਾਰੇ ਹੈਰਾਨ ਸਨ “ਸਰ ਜੀ, ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਫਿਰ ਤਾਂ … ਪਰਦੀਪ ਨੇ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਇੱਕ ਵਾਰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹਦੀ ਗੱਲ ਜਚ ਗਈ “ਪਰ ਬੱਚਿਓ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਹਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾਉਂਦੇ ਆਂ, ਇਹਨਾਂ ‘ਚੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਗੈਸਾਂ

ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਨੇ ,ਜੋਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਨੇ … “ਫੇਰ ਤਾਂ ਜੀ , ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ‘ਚ ਦੱਬ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦੈ …ਨਾ ਤਾਂ ਫੇਰ ਉੱਡ ਕੇ ਨਾਲੀਆਂ ਬੰਦ ਕਰਨ, ਨਾ ਹੀ ਖਾਕੇ ਡੰਗਰ ਮਰਨ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮਾੜੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਨਿਕਲਣ … ਸੀਰਤ ਕੌਰ ਨੇ ਕਿਹਾ “ਤੇਰੀ ਗੱਲ ਠੀਕ ਐ ਸੀਰਤ ! ਪਰ ਹੁਣ ਦੱਬਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਵੀ ਸੁਣ ਲਓ, ਇਹ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਗਲਦੇ ਨਹੀਂ, ਮਿੱਟੀ ‘ਚ ਉਵੇਂ ਹੀ ਪਏ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ .. ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਂ ਮਿੱਟੀ ਦਾਉਪਜਾਊਪਣ ਘਟ ਜੂ, ਸਾਡੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹੋਣੋਂ ਹਟ ਜਾਣਗੀਆਂ ਆਹ ਜਿਹੜੇ ਫੁੱਲ-ਬੂਟੇ ਨੇ, ਇਹ ਨੀ ਹੋਣੇ …ਤੇ “ਓ ਹੋ, ਫੇਰ ਤਾਂ ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਸਹੀ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਵੀ ਅੱਜ ਤੋਂ ਇਹਨਾਂ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬੰਦ ਕਰਦੇ ਆਂ ਜੀ… ਕਈ ਬੱਚੇ ਇਕੱਠੇ ਹੀ ਬੋਲੇ “ਵੈਰੀ ਗੁੱਡ ! ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਵਿਦਿਆਰਥੀਓ !ਫੇਰ ਆਏ ਦੱਸੋ , ਬਈ ਹੁਣ ਸਬਜ਼ੀ , ਖੰਡ-ਚਾਹ ਕਾਹਦੇ ‘ਚ . ਲਿਆਇਆ ਕਰੋਗੇ ਹੱਟੀ-ਦੁਕਾਨ ਤੋਂ …

“ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਬਣੇ ਝੋਲਿਆਂ ‘ਚ ਜੀ … ਸਾਰੇ ਰਲ ਕੇ ਬੋਲੇ

ਸੋ ਵਿਦਿਆਰਥੀਓ! ਤੁਸੀਂ ਸਮਝ ਗਏ ਕਿ ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਤੇ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦਾ ਸਮਾਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਕੱਪ-ਪਲੇਟਾਂ, ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਬੋਤਲਾਂ ਆਦਿ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਨੇ … ਇਹ ਸਭ ਸਾਡੇ ਕੁਦਰਤੀ

ਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਨੇ … “ਹਾਂ ਜੀ, ਜਿਵੇਂ ਹਵਾ, ਪਾਣੀ, ਮਿੱਟੀ, ਧੁੱਪ ਸਾਡੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਤ ਨੇ ਤੇ ਇਹ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਰਾਬ ਕਰਦੇ ਨੇ…? ਗਿਆਨਦੀਪ ਨੇ ਦੱਸਿਆ “ਬਿਲਕੁਲ ਸਹੀ ਹੈ ਤੁਹਾਡੀ ਗੱਲ! ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀਆਂ ਇਹ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਚੀਜ਼ਾਂ ਆਪ ਨਹੀਂ ਵਰਤੋਂਗੇ ਤੇ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ ਨੂੰ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰੋਗੇ … “ਹਾਂ ਜੀ …” ਸਾਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਉੱਚੀ ਅਵਾਜ਼ ‘ਚ ਕਿਹਾ “ਸਰ ਜੀ , ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਇੱਕ ਬੋਲੀ ਜੋੜੀ ਐ ਜੀ ਹੁਣੇ ਬੈਠੇ-ਬੈਠੇ ਨੇ … ਸੁਣਾਵਾਂ ਜੀ??? ਰਾਣੇ ਨੇ ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ ਪੁੱਛਿਆ

“ਸੁਣਾਓ ਬੇਟੇ ..“
“ਸਾਵੇ…ਸ਼ਾਫੇ .. ਸਾਫ
ਮਿੱਤਰੋ ਅਸੀਂ ਨਹੀਂ ਵਰਤਣੇ
ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ …”

ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਤਾੜੀਆਂ ਮਾਰੀਆਂ

ਮੌਖਿਕ ਸੁਆਲ-ਜੁਆਬ :

1. ਅਧਿਆਪਕ ਕੱਪੜੇ ਦਾ ਥੈਲਾਕਿਉਂ ਵਰਤਦਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਕਿਉਂਕਿ ਪਲਾਸਟਿਕ ਜਾਂ ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਹਨ।

2. ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਦੇ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :

• ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾ ਕੇ ਪਸ਼ੂ ਮਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
• ਇਹ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਦੱਬ ਕੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ।
• ਇਹ ਨਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਵਹਾਓ ਰੋਕਦੇ ਹਨ।
• ਜਿਸ ਨਾਲ ਗਲੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮੱਛਰ ਮੱਖੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
• ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾਉਣ ਤੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।

3. ਕੀ ਸਬਜ਼ੀ ਦੇ ਛਿੱਲੜ, ਬੇਹੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਅਤੇ ਗੁੰਨਿਆ ਆਟਾ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ‘ਚ ਪਾ ਕੇ ਕੇ ਸੁੱਟ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਨਹੀਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਸ਼ੂ ਲਿਫ਼ਾਫੇ ਸਮੇਤ ਖਾ ਕੇ ਮਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਹਜ਼ਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।

4. ਸਾਨੂੰ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦਾ ਸਮਾਨ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ?
ਉੱਤਰ :
ਪਲਾਸਟਿਕ ਦਾ ਸਮਾਨ ਕੁਦਰਤੀ ਸੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।

5. ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚਲੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਚੰਗੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ?
ਉੱਤਰ :
ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦਾ ਸਮਾਨ ਅਤੇ ਮੋਮਜਾਮੇ ਤੋਂ ਬਣੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਾ ਸਮਾਨ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਥੈਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

6. ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚਿਆਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਝੋਲੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਬਜ਼ਾਰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।

7. ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਘਟਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਘਟਦੀ ਹੈ।

8. ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਸਿਹਤ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ?
ਉੱਤਰ :
ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

9. ਨਾਲੀਆਂ, ਖਾਲੂ ਤੇ ਸੀਵਰੇਜ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ?
ਉੱਤਰ :
ਨਹੀਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

10. ਉਕਤ ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਕੀ ਸਮਝਿਆਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਉਕਤ ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਸਮਝਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦਾ ਸਮਾਨ ਅਤੇ ਮੋਮਜਾਮੇ ਤੋਂ ਬਣੇ। ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ।

ਅਧਿਆਪਕ ਲਈ ਕਾਰਜ

ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕ ਛੋਟੀ ਇਕਾਂਗੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਾਂ ਰੋਲ-ਪਲੇਅ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕਰਵਾ ਸਕਦਾਹੈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਦਿਲਚਸਪ ਵੀ ਹੋਵੇਗੀ ਤੇ ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਅਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਮੌਖਿਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸੁਆਲ-ਜੁਆਬ ਵੀ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ

ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕੰਮ ਦੇਵੇਗਾ ਕਿ ਉਹ ਘਰੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ ਨੂੰ ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣਗੇ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨਗੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਕਰਦਿਆਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਕੀ-ਕੀਸਿਆ ਤੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲਿਖ ਕੇ ਲੈ ਕੇ ਆਉਣਗੇ

ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਪਣੇ ਦਾਦਾ-ਦਾਦੀ ਨਾਲ ਇਕ ਮੁਲਾਕਾਤ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਦੋਂ ਦੁਕਾਨ ਤੋਂ ਸੱਦਾ-ਪੱਤਾ ਲਿਆਉਂਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਿਆਉਂਦੇ ਸਨ ਕੀ ਉਦੋਂ ਵੀ ਉਹ ਇਹਨਾਂ ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਵਰਤਦੇ ਸਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਰੁੱਖਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਰੁੱਖ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਸਾਹ ਲੈਣ ਲਈ ਆਕਸੀਜਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਦੁਆਰਾ ਛੱਡੀ ਗਈ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਨੂੰ ਸੋਖਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੁੱਖ ਲਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਰੁੱਖ ਲਗਾਓ ਤੇ ਜੀਵਨ ਬਚਾਓ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਰੁੱਖ ਲਗਾ ਕੇ ਜੀਵਨ ਕਿਵੇਂ ਬਚਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਰੁੱਖ ਕੱਟੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਤੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੁੱਖ ਲਾਉਣ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਲਈ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਉਚਿਤ ਮਾਤਰਾ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਜ਼ਹਿਰੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਨੂੰ ਰੁੱਖ ਸੋਖ ਲੈਣਗੇ ਅਤੇ ਰੁੱਖ ਸ਼ੋਰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਨੂੰ ਵੀ ਘੱਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੈ। ਵਧੇਰੇ ਰੁੱਖ ਹੋਣਗੇ ਤਾਂ ਕਈ ਜੀਅ-ਜੰਤੂਆਂ ਦਾ ਵਸੇਰਾ ਵੀ ਬਚਿਆ ਰਹੇਗਾ ਤੇ ਧਰਤੀ ਤੇ ਜੀਵਨ ਬਚਿਆ ਰਹੇਗਾ।

PSEB 5th Class Welcome Life Guide ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨਾਲ ਪਿਆਰ Important Questions and Answers

ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

1. ਕਿੰਨੇ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਬੱਚੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਘੁਸਰ ਮੁਸਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ?
(ਉ) 7 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ
(ਅ) 3 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ
(ਬ) 2 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ
(ਸ) 10 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 3 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ।

2. ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਹਨ :
(ਉ) ਨਾਲੀਆਂ ਰੋਕਦੇ ਹਨ
(ਅ) ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਘੱਟ ਕਰਦੇ ਹਨ
(ਇ) ਪਸ਼ੂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖਾ ਕੇ ਮਰ ਸਕਦੇ ਹਨ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।

3. ਕਿਹੜੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਇਨਸਾਨ ‘ ਬਣਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਜੋ ਕਦੇ ਸੁਆਲ ਪੁੱਛਣ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਝਿਜਕਦੇ
(ਅ ਜੋ ਚੁੱਪ ਕਰ ਕੇ ਬੈਠੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ
() ਜੋ ਸਕੂਲ ਨਹੀਂ ਆਂਦੇ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਜੋ ਕਦੇ ਸੁਆਲ ਪੁੱਛਣ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਝਿਜਕਦੇ।

4. ਠੀਕ ਤੱਥ ਨਹੀਂ ਹੈ
(ੳ) ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹਨ।
(ਅ) ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਪਸ਼ੂ ਖਾ ਕੇ ਮਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
(ਈ) ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਦੇ ਹਨ।
(ਸ) ਸਾਰੇ ਗ਼ਲਤ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹਨ।

5. ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।
(ੳ) ਪੈਟਰੋਲ
(ਅ) ਹਵਾ
(ਇ) ਪਾਣੀ
(ਸ) ਧੁੱਪ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪੈਟਰੋਲ।

ਖਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :

1. ਸੁਆਲ ਪੁੱਛਣ ਵਾਲੇ ……………………………….. ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਇਨਸਾਨ ਬਣਦੇ ਹਨ।
2. ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਬਹੁਤ ……………………………….. ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
3. ……………………………….. ਦਾ ਸਮਾਨ ਸਾਡੇ ਕੁਦਰਤੀ ਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
1. ਵਿਦਿਆਰਥੀ
2. ਖਤਰਨਾਕ
3. ਪਲਾਸਟਿਕ।

ਸਹੀ/ਗ਼ਲਤ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :

1. ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਬੱਚੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਘੁਸਰ ਮੁਸਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
2. ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਇਕ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਗਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
3. ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਦਾ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
4. ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਵਰਤਣ ਦੇ ਬਹੁਤ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
1. ਗਲਤ
2. ਗਲਤ
3. ਗਲਤ
4. ਠੀਕ

ਮਾਈਂਡ ਮੈਪਿੰਗ :

ਉੱਤਰ :

ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

1. ਆਪਸ ਵਿਚ ਘੁਸਰ-ਮੁਸਰ – (ਉ) ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ
2. ਮੋਮਜਾਮੇ ਦਾ ਗਲਨਾ – (ਅ) ਤਿੰਨ ਦਿਨ
3. ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਤ – (ਇ) ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ
4. ਪਲਾਸਟਿਕ ਦਾ ਸਮਾਨ – (ਸ) ਹਵਾ
ਉੱਤਰ :
1. (ਅ)
2 (ਇ)
3. (ਸ)
4. (ੳ)

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਹੜੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਇਨਸਾਨ ਬਣਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਜੋ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛਣ ਤੋਂ ਝਿਜਕਦੇ ਨਹੀਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾਉਣ ਦਾ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾਉਣ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਦੱਬ ਦੇਣ ਦਾ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਹ ਕਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਤੱਕ ਗਲਦੇ ਨਹੀਂ ਤੇ ਸਾਡੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰ ਦੇਣਗੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੋਮਜਾਮੇ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਦਾ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਜ਼ਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਤੇ ਉਹ ‘ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖਾ ਕੇ ਮਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਤ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਤ ਹਨ-ਹਵਾ, ਪਾਣੀ, ਮਿੱਟੀ, ਧੁੱਪ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸਾਨੂੰ ਰੁੱਖ ਕਿਉਂ ਲਗਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਨੂੰ ਹਵਾ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਉਸ ਗੈਸ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ਜਿਹੜੀ ਸਾਹ ਲੈਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
ਆਕਸੀਜਨ ਸਾਹ ਲੈਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਰੁੱਖਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਇਕ ਮਾਟੋ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਰੁੱਖ ਬਚਾਓ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਬਚਾਓ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਅਸੀਂ ਬੂਟਿਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ?
ਉੱਤਰ :
ਅਸੀਂ ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਤੇ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਖਾਦ ਦੇ ਕੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸਾਨੂੰ ਕੂੜਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਬੋਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਨੂੰ ਕੂੜਾ ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਬੋਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

Punjab State Board PSEB 5th Class Welcome Life Book Solutions Chapter 4 ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਰੱਖੀਏ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Welcome Life Chapter 4 ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਰੱਖੀਏ

Welcome Life Guide for Class 5 PSEB ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਰੱਖੀਏ Textbook Questions and Answers

(ੳ) ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸਾਂਝਾਂ

ਰੰਗਲਾ ਸਾਡਾ ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਬੇਲੀਓ!
ਫੁੱਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਫੁੱਲ ਜਿਉਂ ਗੁਲਾਬ ਬੇਲੀਓ !
ਰੱਖਦੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੂਰ ਲੋਕ ਏਥੋਂ ਦੇ,
ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਦੇਖਦੇ ਨੇ ਖ਼ਾਬ ਬੇਲੀਓ !

ਅਸੀਂ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇ ਵਾਸੀ ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਾਜ ਹੈ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਪਛਾਣ ਹੈ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਾਂ ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ, ਰਾਵੀ, ਚਨਾਬ ਅਤੇ ਜਿਹਲਮ ਤੋਂ ਪਿਆਹੈ 1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਦੋ ਦਰਿਆ ਚਨਾਬ ਅਤੇ ਜਿਹਲਮ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਚਲੇ ਗਏ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਇੱਥੇ ਤਿੰਨ ਦਰਿਆਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ ਅਤੇ ਰਾਵੀਵਗਦੇ ਹਨ

ਪੰਜਾਬ ਇੱਕ ਸਰਹੱਦੀ ਰਾਜ ਹੈ ਸਰਹੱਦੀ ਰਾਜ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਜੰਗਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦਾ ਡਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਰਸਾ ਬਹਾਦਰੀ ਭਰਿਆ ਹੈ ਦੇਸ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਕਰਕੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਹਨ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਦਸਵੀਂ-ਗਿਆਰਵੇਂ ਨੰਬਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਸਾਡੇ ਗੁਰੂਆਂ, ਸੂਫ਼ੀਆਂ, ਫ਼ਕੀਰਾਂ, ਕਵੀਆਂ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਇਸ ਦਾ ਮਾਣ ਵਧਾਇਆਹੈ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਭਾਸ਼ਾ ਕਰਕੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ-ਨਾਚ ਭੰਗੜਾ ਅਤੇ ਗਿੱਧਾ ਹਨ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਨਾਚ ਦਾ ਨਾਂ ਭੰਗੜਾ ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਚ ਦਾ ਨਾਂ ਗਿੱਧਾਹੈ ਇਹ ਨਾਚ ਕਿਸੇ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇ ਮੌਕੇ ਉੱਤੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਨੱਚਣਾ-ਗਾਉਣਾ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਰੂਹ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਹੈ

ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ ਕਰਕੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਬੜੀ ਉਪਜਾਊ ਹੈ ਇੱਥੇ ਕਣਕ, ਚੌਲ, ਮੱਕੀ ਅਤੇ ਗੰਨੇ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਫ਼ਸਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰਫਲ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਨਾਜ ਭੰਡਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਸ਼ੂ-ਪਾਲਣ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਿੱਤਾ ਹੈ

ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਮੇਲਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਬੜਾ ਚਾਅ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੇਲੇ ਵੀ ਲਗਦੇ ਹਨ ਇਹਨਾਂ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿਚ ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਮੇਲਾ, ਛਪਾਰ ਦਾ ਮੇਲਾ, ਜਰਗ ਦਾ ਮੇਲਾ, ਹੋਲਾ-ਮਹੱਲਾ, ਮਾਘੀ ਦਾ ਮੇਲਾ, ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਮੇਲਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ

ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸੁਭਾਅ ਪੱਖੋਂ ਬੜੇ ਖੁੱਲ੍ਹ-ਦਿਲੇ , ਖੁਸ਼-ਮਿਜ਼ਾਜ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹਨ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਲਈ ਲੰਗਰ ਲਗਾਉਣੇ, ਛਬੀਲਾਂ ਲਗਾਉਣੀਆਂ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਦਿਲ ਨਾਲ ਮਦਦ ਕਰਨਾ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਮੁੱਢ-ਕਦੀਮੀ ਸੁਭਾਅ ਹੈ।

ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

1) ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿੰਨੇ ਦਰਿਆ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜ।

2) ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਕਿਹੜੇ ਤਿੰਨ ਦਰਿਆ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ, ਰਾਵੀ।

3) ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ।

4) ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਗੰਨਾ, ਕਣਕ, ਚੌਲ, ਮੱਕੀ।

5) ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਿੱਤੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਖੇਤੀਬਾੜੀ।

6) ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੇਲੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਜਰਗ ਦਾ, ਛਪਾਰ ਦਾ, ਹੌਲਾ ਮਹੱਲਾ, ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ, ਪ੍ਰੋ: ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਮੇਲਾ।

7) ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਕਿਹੋ-ਜਿਹਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਖੁੱਲ੍ਹ ਦਿਲਾ, ਖੁਸ਼ਮਿਜ਼ਾਜ ਅਤੇ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੇ।

8) ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਕਿਹੋ-ਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ।

(ਅ) ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ

ਅਧਿਆਪਕ : ਬੱਚਿਓ, ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਾਂਗੇ

ਅੰਕੁਰ : ਸਰ, ਮਾਂ-ਬੋਲੀਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?

ਅਧਿਆਪਕ : ਬੱਚਿਓ, ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਉਹ ਬੋਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਬੱਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ।

ਬਲਜੀਤ : ਸਰ, ਜੇ ਬੱਚਾ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਂ ਪਰਿਵਾਰ, ਸਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਇਸ ਨੂੰ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਕਿਉਂ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ?

ਅਧਿਆਪਕ : ਹਾਂ ਬਈ, ਬਲਜੀਤ ਤੂੰ ਬੜਾ ਸੋਹਣਾ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਿਆ ਹੈ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਬੱਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਮਾਂ ਕੋਲ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਸ਼ਾਇਦ ਤਾਂ ਹੀ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੈ ਗਿਆਹੋਣਾ। ਸਰ, ਹਰਭਜਨ ਮਾਨ ਦਾ ਇਕ ਗੀਤ ਹੈ-ਮੈਨੂੰ ਇਉਂ ਨਾ ਮਨੋਂ ਵਿਸਾਰ, ਵੇ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਹਾਂ

ਅਧਿਆਪਕ : ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ! ਪੁੱਤ ਤੂੰ ਬੜੇ ਸੋਹਣੇ ਗੀਤ ਦਾ ਚੇਤਾ ਕਰਵਾਇਆਹੈ

ਬਲਜੀਤ : ਸਰ , ਸਤਿੰਦਰ ਸਰਤਾਜ ਦਾ ਵੀ ਇੱਕ ਗੀਤ ਹੈ- ਮੈਂ ਗੁਰਮੁਖੀ ਦਾ ਬੇਟਾ

ਅਧਿਆਪਕ : ਹਾਂ ਪੁੱਤ, ਉਹ ਵੀ ਬੜਾ ਸੋਹਣਾ ਗੀਤ ਹੈ ਤੁਸੀਂ ਬੜੇ ਸੋਹਣੇ ਗੀਤ ਸੁਣਦੇ ਹੋ ਪੁੱਤ,ਇਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦੱਸੀ ਹੈ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਸਵਿਤਾ : ਸਰ ਸਾਡੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ ਨਾ?

ਅਧਿਆਪਕ : ਹਾਂਜੀ, ਸਾਡੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ

ਸਵਿਤਾ : ਸਰ, ਫਿਰ ਗੁਰਮੁਖੀ ਕੀ ਹੈ?

ਅਧਿਆਪਕ : ਪੁੱਤ ਗੁਰਮੁਖੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਲਿਪੀ ਹੈ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਲਈ ਜਿਹੜੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਉਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਿਪੀ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਜਿਵੇਂ ਓ ਅ ੲ ਸਿਹਾਰੀ, ਬਿਹਾਰੀ, ਬਿੰਦੀ, ਟਿੱਪੀ ਜਿਹੜੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵੀ ਲਿਖਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਲਿਪੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਣ ਲਈ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ

ਸਵਿਤਾ : ਸਰ, ਕਈ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੇ ਨੇ?

ਅਧਿਆਪਕ : ਬੱਚਿਓ, ਪੰਜਾਬੀ ਬੜੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਕੋਈ ਦਸਵੇਂ-ਗਿਆਰਵੇਂ ਨੰਬਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕੋਈ 160 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਪੁੱਜ ਚੁੱਕੇ ਨੇ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਈ ਪੰਜਾਬੀ ਬੰਦੇ ਉਸ ਫ਼ਿਲਮ ਨੂੰ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂਵਾਲੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿਚ ਕਈ ਵਾਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤ ਪਾਲੈਂਦੇ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸਰ, ਸਾਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਦੇ ਨੇ ਸਾਡਾ ਪੱਕਾ ਘਰ ਯੂ ਪੀ. ਵਿੱਚ ਹੈ ਸਾਡੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਵੀ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਦੇ ਨੇ

ਅਧਿਆਪਕ : ਬੇਟੇ, ਤੁਹਾਡੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਫਿਰ ਹਿੰਦੀ ਹੋਈ ਕੋਈ ਨਾ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੋਵੇਂ ਭੈਣਾਂ ਭੈਣਾਂ ਨੇ ਹਰ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦਾ ਸਾਡੇ ਦਿਲ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਨਾਲ ਬੜਾ ਡੂੰਘਾ ਅਤੇ ਪਿਆਰਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਸੁਣੀ ਅਤੇ ਪੜੀ ਗੱਲ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਮਝ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ-

ਬਲਜੀਤ: ਹਾਂਜੀ ਸਰ, ਇਹ ਤਾਂ ਹੈ

ਅਧਿਆਪਕ : ਪਰ ਬੱਚਿਓ, ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖਣੀਆਂ ਬੱਸ ਇੰਨਾ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਭੁਲਾ ਕੇ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖਣੀਆਂ ਹਰਭਜਨ ਮਾਨ ਇਹੋ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ-ਮੈਨੂੰ ਇਉਂ ਨਾ ਮਨੋ ਵਿਸਾਰ

ਬਲਜੀਤ : ਸਰ, ਮੇਰੇ ਪਾਪਾ ਦੇ ਫ਼ੋਨ ਵਿੱਚ ਮਨਮੋਹਨ ਵਾਰਿਸ ਦਾ ਇਕ ਗੀਤ ਹੈ, ਮਾਂਵਾਂ ਤਿੰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ

ਅਧਿਆਪਕ : ਬਲਜੀਤ ਤੇਰੇ ਪਾਪਾ ਵੀ ਬੜੇ ਸੋਹਣੇ ਗੀਤ ਸੁਣਦੇ ਨੇ ਮੈਂ ਵੀ ਉਹ ਗੀਤ ਸੁਣਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਾਂਵਾਂ ਤਿੰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ, ਇਕ ਮਾਂ ਧਰਤੀ, ਦੂਜੀ ਮਾਂ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ, ਤੀਜੀ ਮਾਂ ਜਨਮਦਾਤੀ ਸੱਚੀ ਬੱਚਿਓ, ਇਹ ਤਿੰਨੋਂ ਸਾਨੂੰ ਪਾਲਦੀਆਂ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਲਾਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਸਵਿਤਾ: ਸਰ, ਮੇਰੇ ਚਾਚਾ ਜੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜਦੇ ਨੇ

ਅਧਿਆਪਕ : ਹਾਂ ਬੱਚਿਓ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ, ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ, ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਅਤੇ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰ ਵਰਗੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਬਹੁਤ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ

ਅੰਕੁਰ : ਸਰ, ਮੇਰੇ ਵੀਰ ਜੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਨੇ

ਅਧਿਆਪਕ : ਹਾਂ ਬੱਚਿਓ, ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਬੜਾ ਕੁਝ ਹੈਗਾ ਮੈਂ ਵੀ ਸਵੇਰੇ ਜਲਦੀ ਉੱਠ ਕੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ‘ਤੇ ਹੀ ਤਿੰਨ ਪੰਜਾਬੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹਾਂ-ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ, ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ ਅਤੇ

ਅਜੀਤ : ਚਲੋ ਬੱਚਿਓ !ਆਪਣੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਏਥੇ ਹੀ ਬੰਦ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਫਿਰ ਅੱਜ ਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਤੁਸੀਂ ? ਭਾਰਤੀ ਸਰ, ਅੱਜ ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਭੁਲਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ

ਅਧਿਆਪਕ : ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ! ਚਲੋ, ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਦੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਨਾਲ ਇਹ ਗੱਲ ਖ਼ਤਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ –

ਮੈਨੂੰ ਕਈਆਂਨੇ ਆਖਿਆਕਈਵਾਰੀ,
ਤੂੰ ਲੈਣਾ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾਨਾਂ ਛੱਡ ਦੇ
ਜਿਦੀ ਗੋਦੀ ਚ ਪਲ ਕੇ ਜਵਾਨ ਹੋਇਓ,
ਜਾਈਆਂ ਉਹ ਮਾਂ ਛੱਡ ਦੇ ਤੇ ਗਰਾਂ ਛੱਡ ਦੇ

ਦਿਓ ਜੇ ਪੰਜਾਬੀ-ਪੰਜਾਬੀਈ ਕੂਕਣਾਈ,
ਖਲੋਤਾਉਹ ਥਾਂ ਛੱਡ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾ
ਭੁਲਾ ਦਿਓ। ਮੈਨੂੰ ਇੰਝ ਲੱਗਦਾਲੋਕੀਂ
ਆਖਦੇ ਨੇ, ਤੂੰ ਪੁੱਤਰਾ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਛੱਡ ਦੇ

ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

1) ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਤਿੰਨ ਮਾਂਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਧਰਤੀ ਮਾਂ, ਮਾਂ-ਬੋਲੀ, ਜਨਮ-ਦਾਤੀ ਮਾਂ।

2) ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਕਿਹੜੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ।

3) ਕੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖੀ ਜਾਂ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ ਜੀ।

4) ਅੱਜ ਦੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਿੱਚੋਂ ਅਸੀਂ ਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਮਨੋਂ ਵਿਸਾਰ ਕੇ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਸਿਖਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ। ਪਰ ਦੂਸਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵੀ ਸਿੱਖਣੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰ ਚਾਹੀਦੀਆਂ। ਹਨ। ਗਾਇਕਾਂ ਅਤੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗੇ।

(ੲ) ਦੇਸ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਬੋਲੀਆਂ ਬਾਰੇ

ਜਿਵੇਂ ਸਾਡੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ, ਉਵੇਂ ਹੀ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਂ-ਬੋਲੀਆਂ ਹਨ ਉਹ ਵੀ ਸਾਡੇ ਵਾਂਗ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਨੇ ਕਈ ਤਾਂ ਸਗੋਂ ਸਾਡੇ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਨੇ ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੈਂਕੜੇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਪ-ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁਝ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਸ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ

ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਭਾਰਤੀ ਰੁਪਏ ਦਾ ਨੋਟ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਇਸ ਉੱਤੇ ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਮੇਤ 17 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨੋਟ ਰਾਸ਼ੀ ਲਿਖੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਬਹੁ-ਭਾਸ਼ੀ ਦੇਸ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਗੁਲਦਸਤਾ ਹੈ ਇਸ ਕਰ ਕੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਹਰ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਬਣਦਾ ਹੱਕ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਨਿੰਦਣਾਵੀਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾਓਨੀ ਹੀ ਪਿਆਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿੰਨੀ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾਹੁੰਦੀ ਹੈ

ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਤਾਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਬੋਲਣੀ ਵੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਹੋਰ ਬੋਲੀਆਂ ਵੀ ਸਿੱਖਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਿੱਖੇ ਬਿਨਾਂ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਨਹੀਂ ਜੇ ਸਾਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਰਾਜਵਿੱਚ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਰਹਿਣਾ ਪੈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਉੱਥੋਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਸਿੱਖ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਇਹ ਸਿੱਖ ਲੈਣ ਨਾਲ ਸਾਡੀਆਂ ਕਈ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਹੱਲ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ ਵੈਸੇ ਵੀ ਅਸੀਂ ਜਿੰਨੀਆਂ ਵੱਧ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ, ਸਾਡੇ ਲਈ ਗਿਆਨ ਦੇ ਓਨੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੰਗਲਾ, ਅਸਾਮੀ, ਮਰਾਠੀ, ਕਸ਼ਮੀਰੀ, ਬੋਡੋ, ਕੰਨੜ, ਮਲਿਆਲਮ, ਗੁਜਰਾਤੀ, ਡੋਗਰੀ, ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਤਾਮਿਲ ਆਦਿ ਹਨ

ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਲੇਖਕ ਸਨ ਰਾਬਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦਾ ਨਾਂ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਸੁਣਿਆ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ ਟੈਗੋਰ ਬੰਗਾਲੀ ਸਨ ਉਹ ਬੰਗਲਾ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਸਨ ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਾਣ ‘ਜਨ-ਗਣ-ਮਨ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਹੀ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਸੋ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਸਮਝਣੀ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ

ਦੇਸ ਮੇਰੇ ਦੀਆਂ ਸਭ ਬੋਲੀਆਂ ਨਿਆਰੀਆਂ
ਦੇਸ ਦੀ ਅਮੀਰੀ ਇਹ ਦਿਖਾਉਣ ਸਾਰੀਆਂ
ਜਿੰਨੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ,
ਗਿਆਨ ਦੀਆਂਓਨੀਆਂ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਬਾਰੀਆਂ

ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

1) ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸੈਂਕੜੇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਗਲਤ?
ਉੱਤਰ :
ਠੀਕ।

2) ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਦੋ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਂਦੱਸੇ
ਉੱਤਰ :
ਮਰਾਠੀ, ਬੋਡੋ, ਕਸ਼ਮੀਰੀ।

3) ਰਾਬਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਕਿੱਥੋਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਬੰਗਾਲ ਦੇ।

4) ਵੱਧ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸਿੱਖਣ ਦਾ ਕੋਈ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਡੇ ਲਈ ਗਿਆਨ ਦੇ ਹੋਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

(ਸ) ਦੇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ

ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਸੱਚਾ ਦੇਸ-ਪਿਆਰ ਹੋਣਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਮਨੁੱਖੀ ਗੁਣ ਹੈ ਇਹ ਪਿਆਰ ਨਿਰਾ ਦੇਸ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ-ਵਸਤਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਸਲੀ ਦੇਸ-ਪਿਆਰ ਦੇਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਦੇਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਭਾਵ ਦੇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਦੇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਅਸੀਂ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਕਿ ਅਸੀਂ ਦੇਸ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖ ਹਾਂ ਇਸ ਲਈ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਤੀ ਕੋਈ ਵੈਰ-ਵਿਰੋਧ ਜਾਂ ਵਿਤਕਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ

ਕੋਈ ਨਾਗਰਿਕ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਨੂੰ ਮੰਨਦਾ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਦੇਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਉਸ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਤਕਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਉਚ-ਨੀਚ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹਰ ਨਾਗਰਿਕ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਦਾ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਨਾ ਸੋਚੇ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹੇਰਾ-ਫੇਰੀ ਨਾ ਕਰੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨਾ ਹੀ ਦੇਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ

ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਹੈ, ਦੇਸ ਦੇ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਸਾਨੂੰ ਗ਼ਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸੁਖਾਲਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ-ਲਿਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਦੇਸ ਤਾਂ ਹੀ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੇ ਦੇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਖੁਸ਼ ਹੋਣ, ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਹੋਣ ਕਿਸੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਚੱਲਣਾ ਹੀਤਾਂ ਅਸਲੀ ਨੇਕੀ ਹੈ ਆਓ, ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਪੜਦੇ ਹਾਂ:

ਆਓ, ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰੀਏ,
ਦਿਲਾਂ ਚ ਕਦੇ ਨਾਨਫ਼ਰਤ ਭਰੀਏ।
ਸਾਰੇ ਹੀ ਨੇ ਆਪਣੇ, ਬੇਗਾਨਾ ਕੋਈ ਨਾ,
ਪਿਆਰ ਜਿਹਾ ਜੱਗ ਚਤਰਾਨਾ ਕੋਈ ਨਾ।
ਸੱਚੇ-ਸੁੱਚੇ ਦਿਲ ਚ ਵਿਚਾਰ ਰੱਖੀਏ,
ਦਿਲ ’ਚ ਨਾਕਦੇ ਹੰਕਾਰ ਰੱਖੀਏ।
ਵੰਡੀਆਂਦਿਲਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੇਈਏ ਨਾ,
ਝਗੜਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕਦੇ ਪਾਉਣ ਦੇਈਏ ਨਾ।

ਮੌਖਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ:
1) ਕੀ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਇੱਕ ਹਾਂ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਇੱਕ ਹਾਂ।

2) ਸਾਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਨੁਕਸਾਨ?
ਉੱਤਰ :
ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

3) ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਦੇ ਕੀਲਾਭ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

4) ਦੇਸ ਵੀ ਤਾਂ ਇਕ ਵੱਡਾ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਗ਼ਲਤ ?
ਉੱਤਰ :
ਠੀਕ।

5) ਕੀ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦਾ ਖੂਨ ਇੱਕੋ-ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰਾ?
ਉੱਤਰ :
ਇਕੋ ਜਿਹਾ।

6) ਕੀ ਧਰਮ,ਜਾਤ ਜਾਂ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਲੜਨਾ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਨਹੀਂ, ਇਹ ਬਹੁਤ ਮਾੜੀ ਗੱਲ ਹੈ।

7) ਕੀਤੁਸੀਂ ਵੱਡੇ ਹੋ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਮਝਾਉਗੇ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ, ਮੈਂ ਹੁਣ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਆਂਗਾ।

PSEB 5th Class Welcome Life Guide ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਰੱਖੀਏ Important Questions and Answers

ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :
1. ਹੁਣ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਦਰਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ?
(ਉ) ਸਤਲੁਜ
(ਅ) ਜਿਹਲਮ
(ਇ) ਬਿਆਸ
(ਸ) ਰਾਵੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਜਿਹਲਮ।

2. ਦੇਸ਼ ਕਦੋਂ ਅਜ਼ਾਦ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) 1950
(ਅ) 1947
(ਇ) 1974
(ਸ) 1945.
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 1947.

3. ਪੰਜਾਬ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਰਾਜ ਹੈ ?
(ਉ) ਸਰਹੱਦੀ
(ਅ) ਸਮੁੰਦਰ ਕਿਨਾਰੇ
(ਈ) ਰੇਤਲਾ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਗਲਤ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਰਹੱਦੀ

4. ਭਾਰਤੀ ਰੁਪਏ ਤੇ ਕਿੰਨੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) 10
(ਅ) 17
(ਈ) 11
(ਸ) 21.
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 17.9

5. ਟੈਗੋਰ ਕਿਸ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਸਨ ?
(ਉ) ਪੰਜਾਬੀ
(ਅ) ਬੰਗਾਲੀ
(ੲ) ਉਰਦੂ
(ਸ) ਹਿੰਦੀ !
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਬੰਗਾਲੀ।

6. ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਕੀ ਸਨ ?
(ਉ) ਲਿਖਾਰੀ
(ਅ) ਕਵੀ
(ਬ) ਐਕਟਰ
(ਸ) ਗੀਤਕਾਰ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਲਿਖਾਰੀ।

7. ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰ ਗਾਣ ਕਿਸ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਟੈਗੋਰ
(ਅ) ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ
(ੲ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ
(ਸ) ਕੋਈ ਨਹੀਂ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਟੈਗੋਰ।

8. ਕਿੰਨੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਪੁੱਜ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ?
(ਉ) 160 ਤੋਂ ਵੱਧ
(ਅ) 95 ਤੋਂ ਘੱਟ
(ਇ) 340
(ਸ) 460.
ਉੱਤਰ :
(ੳ) 160 ਤੋਂ ਵੱਧ।

9. ਕਿਸਨੇ ਗੀਤ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਂਵਾਂ ਤਿੰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਸਰਤਾਜ
(ਅ) ਬਟਾਲਵੀ
(ਈ) ਮਨਮੋਹਨ ਵਾਰਿਸ
(ਸ) ਹਰਭਜਨ ਮਾਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਮਨਮੋਹਨ ਵਾਰਿਸ।

10. ਮਸ਼ਹੂਰ ਲੇਖਕ ਹਨ ?
(ਉ) ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ
(ਅ) ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰ
(ਈ) ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।

11. ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨਾਲ … ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
(ਉ) ਪਿਆਰ
(ਅ) ਵਿਤਕਰਾ
(ਈ) ਨਫ਼ਰਤ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਭ ਕੁਝ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪਿਆਰ।

12. ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਕਿਹੜੀ ਅਖਵਾਰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ
(ਅ) ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ
(ਬ) ਅਜੀਤ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ।

ਖਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :
1. ਅਸੀਂ …………………………… ਰਾਜ ਦੇ ਵਾਸੀ ਹਾਂ।
2. ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀ …………………………… ਕਾਰਨ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ।
3. ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ …………………………… ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ।
4. …………………………… ਨੰਬਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਰਾਜ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਜੰਗਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
5. ਪੰਜਾਬ …………………………… ਕਰਕੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ।
6. ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਾਣ ‘ਜਣ ਗਣ ਮਨ’ …………………………… ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
7. ਕਿਸੇ …………………………… ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਚਲਨਾ ਹੀ ਅਸਲੀ ਨੇਕੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
1. ਪੰਜਾਬ
2. ਬਹਾਦਰੀ
3. ਦਸਵੇਂਗਿਆਰਵੇਂ
4. ਸਰਹੱਦੀ
5. ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ
6. ਰਾਬਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ
7. ਕਮਜ਼ੋਰ।

ਸਹੀ/ਗ਼ਲਤ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :

1. ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਾਮ ਸੱਤ ਦਰਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਪਿਆ
2. ਪੰਜਾਬ ਸਰਹੱਦੀ ਰਾਜ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਥੇ ਸਦਾ ਹੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
3. ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਬੋਲੀ ਡੋਗਰੀ ਹੈ।
4. ਨੱਚਣਾ ਗਾਉਣਾ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਰੂਹ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਹੈ।
5. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਣਕ, ਚੌਲ, ਮੱਕੀ ਅਤੇ ਗੰਨੇ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਫ਼ਸਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
6. ਭਾਰਤੀ ਰੁਪਏ ਉਪਰ 17 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਨੋਟ ਰਾਸ਼ੀ ਲਿਖੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
7. ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਲੇਖਕ ਸਨ।
8. ਸਾਡੇ ਵਿਚ ਊਚ-ਨੀਚ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
1. ਗਲਤ
2. ਗਲਤ
3. ਗਲਤ
4. ਠੀਕ
5. ਠੀਕ
6. ਠੀਕ
7. ਠੀਕ
8. ਠੀਕ।

ਮਾਈਂਡ ਮੈਪਿੰਗ :

ਉੱਤਰ :

ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

1. ਪੰਜਾਬ (ਉ) ਟੈਗੋਰ,
2. ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮੇਲਾ (ਅ) ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
3. ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ (ਇ) ਸਰਹੱਦੀ ਰਾਜ
4. ਬੰਗਾਲੀ ਲੇਖਕ (ਸ) ਜਰਗ ਦਾ
ਉੱਤਰ :
1. (ਇ)
2. (ਸ)
3. (ਅ)
4. (ੳ)

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਾਂ ਕਿਹੜੇ ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਪਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ, ਰਾਵੀ, ਚਨਾਬ ਅਤੇ ਜਿਹਲਮ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਦਰਿਆ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਤਿੰਨ : ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ ਅਤੇ ਰਾਵੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚਲੇ ਦੋ ਦਰਿਆ ਕਿਵੇਂ ਘੱਟ ਗਏ ?
ਉੱਤਰ :
1947 ਦੀ ਵੰਡ ਵਿਚ ਦੋ ਦਰਿਆ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਚਲੇ ਗਏ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਨਾਚ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਰਦਾਂ ਦਾ ਭੰਗੜਾ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਨਾਚ ਗਿੱਧਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ, ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਬੋਲੀ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ।

ਪਸ਼ਨ 7.
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਬੋਲੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਦਸਵੇਂ-ਗਿਆਰਵੇਂ ਨੰਬਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਉਹ ਬੋਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਬੱਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਬੋਲਣਾ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਕੋਈ ਦੋ ਗੀਤ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ, ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਹਰਭਜਨ ਮਾਨ ਦਾ ਮੈਨੂੰ ਇਉਂ ਨਾ ਮਨੋਂ ਵਿਸਾਰ, ਵੇ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਹਾਂ। ਸਤਿੰਦਰ ਸਰਤਾਜ ਦਾ- ਮੈਂ ਗੁਰਮੁਖੀ ਦਾ ਬੇਟਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਗੁਰਮੁਖੀ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਲਿਪੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਮਨਮੋਹਨ ਵਾਰਿਸ ਦੇ ਗੀਤ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਹੜੀਆਂ ਤਿੰਨ ਮਾਂਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਧਰਤੀ ਮਾਂ, ਮਾਂ-ਬੋਲੀ, ਜਨਮ-ਦਾਤੀ ਮਾਂ।

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.6 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Exercise 2.6

प्रश्न 1.
एक साइकिल की कीमत ₹ 5699 है। 17 साइकिलों की कीमत कितनी होगी ?
हल:
एक साइकिल की कीमत = ₹ 5699
17 साइकिलों की कीमत = ₹ 5699 × 17
= ₹ 96883

प्रश्न 2.
एक बक्से में 12 टाइलें आती हैं। इसी तरह के 4590 बक्सों में कुल कितनी टाइलें आयेंगी ?
हल:
एक बक्से में जितनी टाइलें आती हैं = 12
4590 बक्सों में कुल जितनी टाइलें आएंगी
= 4590 × 12 = 55080

4590 बक्सों में कुल 55080 टाइलें आएंगी।

प्रश्न 3.
चार अंकों की छोटी से छोटी संख्या को 98 से गुणा करो।
हल:
चार अंकों की छोटी से छोटी संख्या = 1000
98 से गुणा करने पर 1000 × 98 = 98000

प्रश्न 4.
बिजली के सामान की फैक्टरी में सामान की रेट लिस्ट निम्नलिखित अनुसार है :

(i) चरण के पास एक लाख रुपये हैं। उसने 2 वाशिंग मशीनें और 1 एल०सी०डी० खरीदी। उसने कुल कितनी रकम खर्च की ?
(ii) चरण के भाई के पास भी एक लाख रुपये हैं। उसने एक एयर कंडीशनर, दो वॉटर गीज़र और एक फ्रिज खरीदा। उसके पास कितनी रकम बची ?
हल:
(i) एक वाशिंग मशीन का मूल्य = ₹ 24999
दो वाशिंग मशीनों का मूल्य = ₹ 24999 × 2
= ₹ 49998
चरण ने 2 वाशिंग मशीनों पर कुल जितनी राशि खर्च की = ₹ 49998
चरण ने 1 एल०सी०डी० पर जितनी राशि खर्च की = ₹ 42500
उसने दोनों पर कुल जितनी राशि खर्च की = ₹ 92498

(ii) 1 वॉटर गीज़र का मूल्य = ₹ 12999
2 वॉटर गीज़रों का मूल्य = ₹ 12999 × 2
= ₹ 25998
चरण के भाई ने 1 एयर कंडीशनर पर जितनी राशि खर्च की = ₹ 54000
चरण के भाई ने 2 वॉटर गीज़रों पर जितनी राशि खर्च की = ₹ 25998
चरण के भाई ने 1 फ्रिज़ पर जितनी राशि खर्च की = ₹ 18499
उसने तीनों पर जितनी राशि खर्च की = ₹ 98497
चरण के भाई के पास कुल राशि = ₹ 100000
उसने कुल जितनी राशि खर्च की = – ₹ 98497
उसके पास जितनी राशि बची = ₹ 1503

प्रश्न 5.
एक कारखाने में एक दिन में 4990 टॉफियां बनती हैं। 19 दिनों में कुल कितनी टॉफियां बनेंगी ?
हल:
1 दिन में जितनी टॉफियां बनती हैं = 4990
19 दिनों में जितनी टॉफियां बनेंगी = 4990 × 19
= 94810

प्रश्न 6.
एक ट्रक में एक घंटे में 6798 ईंटें लादी जाती हैं। उसमें 13 घंटों में कितनी ईंटों को लादा जा सकता है ?
हल:
एक ट्रक में 1 घंटे में जितनी ईंटें लादी जाती हैं = 6798
उसमें 13 घंटों में जितनी ईंटें लादी जा सकती हैं
= 6798 × 13
= 88374

प्रश्न 7.
एक दुकानदार एक मोबाइल फोन ₹ 5089 का बेचता है । अगर वह सारे दिन में ऐसे 18 मोबाइल फोन बेचता है, तो कितनी रकम प्राप्त करेगा ?
हल:
एक मोबाइल फोन का विक्रय मूल्य = ₹ 5089
18 मोबाइल फोनों का विक्रय मूल्य = ₹ 5089 × 18
= ₹ 91602

प्रश्न 8.
तीन अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या को 95 से गुणा करें।
हल:
तीन अंकों की बड़ी से बड़ी संख्या = 999
अभीष्ट गुणनफल = 999 × 95
= 94905

प्रश्न 9.
24 घंटों में कुल कितने सैकंड होते हैं ?
हल:
एक घंटे में सैकंड = 3600
24 घंटों में सैकंड = 3600 × 24
= 86400

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.5 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Exercise 2.5

प्रश्न 1.
रिक्त स्थान भरो:
(क) 451 × 1 =
(ख) 8135 × 10 =
(ग) 650 × 100 =
(घ) 3090 × 0 =
(ङ) 129 × = 12900
(च) × 1000 = 13000
(छ) × 791 = 0
(ज) × 82 = 82 × 602
(झ) 8414 × 10 =
(ञ) 67 × 100 =
(ट) 91 × 1000 =
(ठ) 100 × 1000 =
(ड) 545 × = 5450
(ढ) × 10 = 7060
(ण) 798 × = 798
हल:
(क) 451 × 1 = 451
(ख) 8135 × 10 = 81350
(ग) 650 × 100 = 65000
(घ) 3090 × 0 = 0
(ङ) 129 × 100 = 12900
(च) 13 × 1000 = 13000
(छ) o × 791 = 0
(ज) 602 × 82 = 82 × 602
(झ) 8414 × 10 = 841407
(ञ) 67 × 100 = 6700
(ट) 91 × 1000 = 91000
(ठ) 100 × 1000 = 100000
(ड) 545 × 10 = 5450
(ढ) 706 × 10 = 7060
(ण) 798 × 1 = 798