Prasanna

Punjab State Board PSEB 8th Class Maths Book Solutions Chapter 6 ਵਰਗ ਅਤੇ ਵਰਗਮੂਲ Ex 6.2 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Maths Chapter 6 ਵਰਗ ਅਤੇ ਵਰਗਮੂਲ Exercise 6.2

1. ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸਿਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਵਰਗ ਪਤਾ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
32
ਹੱਲ:
(32)²
32 = 30 + 2
(32)² = (30 + 2)² = (30 + 2) (30 + 2)
= 30 (30 + 2) + 2 (30 + 2)
= 30² + 30 × 2 + 2 × 30 + 2²
= 900 + 60 + 60 + 4
= 1024

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
35
ਹੱਲ:
(35)²
35 = 30 + 5
(35)² = (30 + 5)²
= (30 + 5) (30 + 5)
= 30 (30 + 5) + 5 (30 + 5)
= 30² + 30 × 5 + 5 × 30 + 5²
= 900 + 150 + 150 + 25
= 1225

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
86
ਹੱਲ:
(86)²
86 = 80 + 6
(86)² = (80 + 6 )²
= (80 + 6) (80 + 6)
= 80 (80 + 6) + 6 (80 + 6)
= 8o² + 80 × 6 + 6 × 80 + 6²
= 6400 + 480 + 480 + 36
= 7396

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
93
ਹੱਲ:
(93)²
93 = 90 + 3
(93)² = (90 + 3 )²
= (90 + 3) (90 + 3)
= 90 (90 + 3) + 3 (90 + 3)
= 90² + 90 × 3 + 3 × 90 + 3²
= 8100 + 270 + 270 + 9
= 8649

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
71
ਹੱਲ:
(71)²
71 = 70 + 1
(71)² = (70 + 1)²
= (70 + 1) (70 + 1)
= 70 (70 + 1) + 1 (70 + 1)
= 70² + 70 × 1 + 1 × 70 + 1²
= 4900 + 70 + 70 + 1
= 5041

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vi).
46.
ਹੱਲ:
(46)²
46 = 40 + 6
(46)² = (40 + 6)²
= (40 + 6) (40 + 6)
= 40 (40 + 6) + 6 (40 + 6)
= 402 + 40 × 6 + 6 × 40 + 6²
= 1600 + 240 +240 + 36
= 2116

2. ਪਾਈਥਾਗੋਰੀਅਨ ਕ੍ਰਿਗੁੱਟ ਲਿਖੋ ਜਿਸਦਾ ਇਕ ਮੈਂਬਰ ਹੈ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
6
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ 2m = 6
∴ m = \(\frac{6}{2}\) = 3
m² – 1 = (3)² – 1 = 9 – 1 = 8
ਅਤੇ m² + 1 = (3)² + 1 = 9 + 1 = 10.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
14
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ 2m = 14
∴ m = \(\frac{14}{2}\) = 7
∴ m² – 1 = (7)² – 1
= 49 – 1 = 48
ਅਤੇ m² + 1 = (7)² + 1 = 49 + 1 = 50

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
16
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ 2m = 16.
∴ m = \(\frac{16}{2}\) = 8
∴ m² – 1 = (8)² – 1 = 64 – 1 = 63
ਅਤੇ m² + 1 = (8)² + 1 = 64 + 1 = 65

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
18.
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ 2m = 18
∴ m = \(\frac{18}{2}\) = 9
∴ m² – 1 = (9)² – 1 = 81 – 1 = 80
ਅਤੇ m² + 1 = (9)² + 1 = 81 +1 = 82

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 21 ਪਿੰਡ ਇਉਂ ਬੋਲਦੈ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 21 ਪਿੰਡ ਇਉਂ ਬੋਲਦੈ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 6 PSEB ਪਿੰਡ ਇਉਂ ਬੋਲਦੈ Textbook Questions and Answers

ਪਿੰਡ ਇਉਂ ਬੋਲਦੈ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ੳ) ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਦੀਪ ਦੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਦੀਪ ਦਾ ਦਾਦਾ, ਦਾਦੀ, ਤਾਇਆ, ਤਾਈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।

(ਅ) ਦੀਪ ਦੇ ਦੋਸਤ ਕਿੱਥੇ-ਕਿੱਥੇ ਘੁੰਮਣ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਦੀਪ ਦਾ ਦੋਸਤ ਰਮਨ ਸੈਰ ਕਰਨ ਲਈ ਜੈਪੁਰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤੇ ਏਕਮ ਲੰਡਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।

(ੲ) ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਗੋਹੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਗੋਹਾ ਗੋਬਰ ਗੈਸ ਪਲਾਂਟ ਦੇ ਕੋਲ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਗੈਸ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

(ਸ) ਪਿੰਡਾਂ ਨੇ ਕਿਹੋ-ਜਿਹੀ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਸੜਕਾਂ ਪੱਕੀਆਂ ਬਣ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਗੋਬਰ ਗੈਸ ਪਲਾਂਟ ਲੱਗ ਗਏ ਹਨ। ਖੇਤੀ ਯੂਨੀਵਰਿਸਟੀ ਦੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀ ਰਾਏ ਅਨੁਸਾਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਅਤੇ ਫਲਦਾਰ ਬੂਟੇ ਬੀਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉੱਥੇ ਪਣ – ਚੱਕੀਆਂ ਤੇ ਤੇਲ ਕੱਢਣ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਤੇ ਸਾਫ਼ – ਸੁਥਰੇ, ਪੋਲਟਰੀ ਫਾਰਮ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ।

(ਹ) ਦੀਪ ਦੇ ਤਾਇਆ ਜੀ ਕਿਸ ਦੀਆਂ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਦੀਪ ਦੇ ਤਾਇਆ ਜੀ ਖੇਤੀ – ਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।

(ਕ) ਦੀਪ ਨੇ ਦਰਿਆ ਉੱਤੇ ਕੀ-ਕੀ ਦੇਖਿਆ?
ਉੱਤਰ :
ਦੀਪ ਨੇ ਦਰਿਆ ਉੱਤੇ ਪਣ – ਚੱਕੀ ਤੇ ਤੇਲ ਕੱਢਣ ਦੀ ਚੱਕੀ ਦੇਖੀ।

(ਖ) ਦਾਦੀ ਜੀ ਨੇ ਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਕੀ ਕੁਝ ਰਖਵਾਇਆ?
ਉੱਤਰ :
ਦਾਦੀ ਜੀ ਨੇ ਗੱਡੀ ਵਿਚ ਗੰਨੇ, ਸਾਗ, ਮੱਕੀ ਦਾ ਆਟਾ, ਦਾਲਾਂ ਤੇ ਕਣਕ ਆਦਿ ਰਖਵਾ ਦਿੱਤੇ।

2. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋ :

ਤਰੱਕੀ, ਘੁਮਸੁਮਾ, ਇੰਤਜ਼ਾਮ, ਟਪੂਸੀਆਂ, ਸਰਸਰਾਹਟ, ਜੈਵਿਕ
ਉੱਤਰ :

• ਤਰੱਕੀ ਵਿਕਾਸ, ਉੱਨਤੀ – ਅਜ਼ਾਦੀ ਪਿੱਛੋਂ ਭਾਰਤ ਨੇ ਬਹੁਤ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।
• ਘੁਸਮੁਸਾ ਸ਼ਾਮ ਵੇਲੇ ਘੱਟ ਹਨੇਰੇ ਦਾ ਸਮਾਂ – ਅਸੀਂ ਸਵੇਰ ਦੇ ਤੁਰੇ ਸ਼ਾਮੀਂ ਘੁਸਮੁਸੇ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚੇ !
• ਇੰਤਜ਼ਾਮ (ਪ੍ਰਬੰਧ) – ਇੱਥੇ ਪੀਣ ਲਈ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਹੈ।
• ਟਪੂਸੀਆਂ (ਛਾਲਾਂ) – ਛੱਪੜ ਕੰਢੇ ਡੱਡੂ ਟਪੂਸੀਆਂ ਮਾਰ ਰਹੇ ਹਨ।
• ਸਰਸਰਾਹਟ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਟਹਿਣੀਆਂ ਜਾਂ ਉੱਠੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਵਾ ਦੇ ਲੰਘਣ ਦੀ ਅਵਾਜ਼) – ਵਗਦੀ ਹਵਾ ਕਾਰਨ ਬਾਜਰੇ ਦੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਸਰਸਰਾਹਟ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ।
• ਇੰਤਜ਼ਾਮ (ਪ੍ਰਬੰਧ) – ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਸੀ।
• ਜੈਵਿਕ ਬਨਸਪਤੀ ਜਾਂ ਜੀਵ ਸੰਬੰਧੀ) – ਅੱਜ – ਕਲ੍ਹ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ !

3. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸ ਨੇ, ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਹੇ :

(ੳ) “ਬੇਟਾ! ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਐਤਕੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸੈਰ ਕਰਵਾਈ ਜਾਵੇ।
(ਅ) “ਅੱਜ-ਕੱਲ ਪਿੰਡਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਲਈ ਏ।
(ੲ) “ਆਪਾਂ ਸਵੇਰੇ-ਸਵੇਰੇ ਨਹਿਰ ਤੇ ਜਾਵਾਂਗੇ। ਉੱਖੇ ਖੂਬ ਮੌਜ ਮਸਤੀ ਕਰਾਂਗੇ।”
(ਸ) “ਅਜੇ ਤਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਕੁਝ ਦੇਖਣ ਵਾਲਾ ਰਹਿ ਗਿਆ ਏ ਤੇ ਨਾਲੇ ਹੁਣ ਤਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਜਾਣ ਨੂੰ ਵੀ ਦਿਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਪਾਪਾ ਨੇ ਦੀਪ ਨੂੰ ਕਹੇ।
(ਆ) ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਦੀਪ ਦੀ ਭੈਣ ਰਾਣੋ ਨੇ ਪਾਪਾ ਨੂੰ ਕਹੇ।
(ਏ) ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਰੇਨੁ ਤੇ ਰਾਜ ਨੇ ਦੀਪ ਤੇ ਰਾਣੇ ਨੂੰ ਕਹੇ।
(ਸ) ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਦੀਪ ਨੇ ਪਾਪਾ ਨੂੰ ਕਹੇ।

ਵਿਆਕਰਨ :
ਨਾਂਵ ਦੇ ਜਿਸ ਰੂਪ ਤੋਂ ਜ਼ਨਾਨੇ ਅਤੇ ਮਰਦਾਨੇ ਦਾ ਭੇਦ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਲਿਗ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਲਿੰਗ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ :
(1) ਪੁਲਿੰਗ
(2) ਇਸਤਰੀ-ਲਿੰਗ

ਪਾਪਾ, ਦਾਦਾ, ਦੋਸਤ, ਕੀੜਾ, ਤਾਇਆ, ਆਦਿ ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦ ਹਨ।

ਭੈਣ, ਮਾਸੀ, ਦਾਦੀ, ਮਾਤਾ ਜੀ, ਬੇਟੀ, ਤਾਈ, ਕੁਕੜੀਆਂ ਇਸਤਰੀ-ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦ ਹਨ।

4. ਪੁਲਿੰਗ ਤੇ ਇਸਤਰੀ-ਲਿੰਗ ਠੀਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੋੜੋ :

ਪਾਪਾ – ਸਹੇਲੀ
ਦਾਦਾ – ਕੀੜੀ
ਦੋਸਤ – ਮੰਮੀ
ਦਾਦੀ – ਕੀੜਾ
ਤਾਇਆ – ਕੁਕੜੀ
ਭੈਣ – ਤਾਈ
ਕੁੱਕੜ – ਭਰਾ
ਉੱਤਰ :
ਪੁਲਿੰਗ – ਦੀਪ, ਸਕੂਲ, ਤਾਇਆ, ਘਰ, ਪਾਪਾ।
ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ – ਮਾਸੀ, ਕੰਚੂ, ਭੈਣ, ਤਾਈ, ਦਾਦੀ।

ਅਧਿਆਪਕ ਲਈ :
ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪੁਲਿੰਗ ਤੇ ਇਸਤਰੀ-ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰੇਗਾ।

ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।

PSEB 6th Class Punjabi Guide ਪਿੰਡ ਇਉਂ ਬੋਲਦੈ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
ਪਿੰਡ ਇਉਂ ਬੋਲਦੈ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਦੀਪ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਛੁੱਟੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਦੋਸਤ ਰਮਨ ਜੈਪੁਰ ਤੇ ਦੂਜਾ ਏਕਮ ਲੰਡਨ ਸੈਰ ਕਰਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸੈਰ ਕਰਨ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਐਤਕੀਂ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸੈਰ ਕਰਨ ਲਈ ਲਿਜਾਣਗੇ। ਦੀਪ ਪਿੰਡ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੀ ਮਾਸੀ ਦੀ ਬੇਟੀ ਕੰਦੂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਕਿ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਤਾਂ ਗੋਹੇ ਦੀ ਬਦਬੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਗੋਹੇ ਦੀ ਬਦਬੂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਕਿਉਂਕਿ ਹੁਣ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਗੋਹਾ ਗੋਬਰ ਗੈਸ ਪਲਾਂਟ ਕੋਲ ਗੈਸ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੀਪ ਦੀ ਭੈਣ ਰਾਣੋ ਨੇ ਵੀ ਪਿੰਡ ਜਾਣ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰੀ।

ਦੀਪ ਦੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਪਿੰਡ ਜਾਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਆਰੰਭ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਾਰ ਵਿਚ ਘੁਸਮੁਸੇ ਤਕ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਦੀਪ ਦੇ ਦਾਦਾ – ਦਾਦੀ, ਤਾਇਆ – ਤਾਈ ਅਤੇ ਰੇਨੂੰ ਤੇ ਰਾਜ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਏ। ਦੇਖਦਿਆਂ – ਦੇਖਦਿਆਂ ਸਾਰਾ ਵਿਹੜਾ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਭਰ ਗਿਆ। ਸਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹਾਲ – ਚਾਲ ਪੁੱਛ ਰਹੇ ਸਨ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ। ਭੈਣ ਨੇ ਦੀਪ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਆਂਢ – ਗੁਆਂਢ ਦਾ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਰਾਤ ਨੂੰ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਉਹ ਸੌਂ ਗਏ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਚਿੜੀਆਂ ਦੀ ਚੀਂ – ਚੀਂ, ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸਰਸਰਾਹਟ ’ਤੇ ਗਲੈਹਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਟਪੂਸੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਹੀ ਜਗਾ ਦਿੱਤਾ ਰਾਤੀਂ ਰੇਨੂੰ ਤੇ ਰਾਜ ਦੇ ਬਣਾਏ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਨਹਿਰ ਵਲ ਨੂੰ ਸੈਰ ਕਰਨ ਲਈ ਚਲੇ ਗਏ। ਥੱਕ – ਟੁੱਟ ਕੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਵਾਪਸ ਮੁੜੇ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਾਦੀ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿੱਠੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ, ਤਾਜ਼ੀ ਲੱਸੀ ਤੇ ਮੱਖਣ ਖਾਣ ਲਈ ਦਿੱਤੇ। ਦੀਪ ਨੂੰ ਮਿੱਸੀ ਰੋਟੀ ਬਹੁਤ ਸੁਆਦ ਲੱਗੀ। ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਾਇਆ ਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ਾਰਮ ਉੱਤੇ ਲੈ ਗਏ।

ਉੱਥੇ ਫਲਾਂ ਨਾਲ ਲੱਦੇ ਬੂਟੇ ਸਨ। ਇਕ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਮਰੂਦ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕੀੜਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪੈਂਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਬੂਟੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੀਆਂ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਲਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਹੁਣ ਉੱਥੇ ਆਰਗੈਨਿਕ ਖੇਤੀ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵਧ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤੇ ਕਣਕ ਦਾ ਝਾੜ ਵਧ ਗਿਆ ਸੀ। ਰਾਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੜੇ ਸੁਆਦ ਨਾਲ ਸਾਗ ਤੇ ਮੱਕੀ ਦੀ ਰੋਟੀ ਖਾਧੀ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਰਿਆ ਵਿਚ ਪਣ – ਚੱਕੀ ਤੇ ਤੇਲ ਕੱਢਣ ਵਾਲੀ ਚੱਕੀ ਦੇਖੀ ਉੱਥੇ ਨੇੜੇ ਹੀ ਇਕ ਪੋਲਟਰੀ ਫਾਰਮ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਕੁੱਕੜੀਆਂ ਆਂਡੇ ਦਿੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੁੱਕੜੀਆਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਤੇ ਸਾਫ਼ ਸਫ਼ਾਈ ਤੇ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਬਾਰੇ ਸਭ ਕੁੱਝ ਦੇਖਿਆ।

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਫ਼ਤਾ ਲੰਘ ਗਿਆ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਦਾ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਉਹ ਵਾਪਸ ਮੁੜਨ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਗੰਨੇ, ਸਾਗ, ਮੱਕੀ ਦਾ ਆਟਾ ਦਾਲਾਂ ਤੇ ਕਣਕ ਆਦਿ ਦਾਦੀ ਜੀ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਗੱਡੀ ਵਿਚ ਰਖਵਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। ਹੁਣ ਦੀਪ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਹਰ ਵਾਰ ਛੁੱਟੀਆਂ ਵਿਚ ਪਿੰਡ ਆਇਆ ਕਰਨਗੇ। ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਘੁਸਮੁਸੇ ਤਕ – ਥੋੜਾ ਹਨੇਰਾ ਹੋਣ ਤਕ ਸਰਸਰਾਹਟ – ਰੁੱਖਾਂ ਜਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦੀ ਹਵਾ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ !

ਗਲੈਹਰੀ – ਕਾਟੋ। ਟਪੂਸੀਆਂ – ਛਾਲਾਂ, ਛੜੱਪੇ। ਆਰਗੈਨਿਕ ਖੇਤੀ – ਕੁਦਰਤੀ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਾਲੀ ਖੇਤੀ ਮਾਹਿਰ – ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦਾ ਪੂ ਜਾਣਕਾਰ ਪਣਚੱਕੀ – ਪਾਣੀ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਚੱਕੀ। ਇੰਤਜ਼ਾਮ – ਪ੍ਰਬੰਧ !

1. ਪਾਠ – ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚਲੀਆਂ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਵਿਚ ਢੁੱਕਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਰੋ
(ਉ) ਦੀਪ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਵਿਚ …………………………………….. ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ।
(ਆ) ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ …………………………………….. ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸੈਰ ਕਰਾਈ ਜਾਵੇ।
(ਇ) ਹੁਣ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਗੋਹੇ ਦੀ …………………………………….. ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ।
(ਸ) ਦੇਖਦਿਆਂ – ਦੇਖਦਿਆਂ ਪਿੰਡ ਦਾ …………………………………….. ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਭਰ ਗਿਆ।
(ਹ) ਦੀਪ ਨੂੰ …………………………………….. ਰੋਟੀ ਬਹੁਤ ਸੁਆਦ ਲੱਗੀ।
(ਕ) …………………………………….. ਦੇ ਸੁਝਾਵਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁਣ ਆਰਗੈਨਿਕ ਖੇਤੀ ਦਾ ਵੀ ਰੁਝਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
(ਖ) ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਬੜੇ ਸੁਆਦ ਨਾਲ …………………………………….. ਤੇ ਮੱਕੀ ਦੀ ਰੋਟੀ ਖਾਧੀ !
(ਗ) ਸਭ ਨੇ ਰਲ ਕੇ ਖੂਬ …………………………………….. ਕੀਤੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਛੁੱਟੀਆਂ,
(ਅ) ਐਤਕੀਂ,
(ਇ) ਬਦਬੂ,
(ਸ) ਵਿਹੜਾ,
(ਹ) ਮਿੱਸੀ,
(ਕ) ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ,
(ਖ) ਸਾਗ,
(ਗ) ਮੌਜ ਮਸਤੀ।
ਨੋਟ – ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਪ ਹੀ ਲਿਖਣ

2. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਲਿੰਗ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਇਸਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਨਾਂਵ ਦੇ ਜਿਸ ਰੂਪ ਤੋਂ ਜ਼ਨਾਨੇ ਅਤੇ ਮਰਦਾਨੇ ਦਾ ਭੇਦ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਲਿਤਾ fਖਦੇ ਹਨ। ਲਿੰਗ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ – ਪਾਪਾ, ਦਾਦਾ, ਦੋਸਤ, ਕੀੜਾ, ਪਿਤਾ, ਤਾਇਆ, ਚਾਚਾ, ਕੁੱਕੜ, ਤੋਤਾ, ਝੋਟਾ ਆਦਿ ਸ਼ਬਦ ਪੁਲਿੰਗ ਹਨ। ਭੈਣ, ਮਾਸੀ, ਦਾਦੀ, ਮਾਤਾ, ਬੇਟੀ, ਚਾਚੀ, ਤਾਈ, ਸਹੇਲੀ, ਤੋੜੀ, ਮੱਝ, ਕੁਕੜੀ ਆਦਿ ਸ਼ਬਦ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਹਨ।

3. ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜੋ ਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ –
ਦੀਪੂ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਛੁੱਟੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਉਹ ਮਾਡਲ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਦੋਸਤ ਕਿਧਰੇ ਨਾ ਕਿਧਰੇ ਸੈਰ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਹ ਵੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ – ਜੈਪੁਰ, ਜੋਧਪੁਰ, ਪਾਲਮਪੁਰ ਜਾਂ ਬੈਂਗਲੁਰੂ ਜਾਵੇ ਸਕੂਲੋਂ ਘਰ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਾਪਾ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ, “ਪਾਪਾ, ਅਸੀਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਣ ਕਿੱਥੇ ਜਾਵਾਂਗੇ? ਛੁੱਟੀਆਂ ਤਾਂ ਅੱਜ ਤੋਂ ਹੀ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ।” ਪਾਪਾ ਉਸ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਮੁਸਕਰਾਏ ਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ, “ਬੇਟਾ !

ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਐਤਕੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸੈਰ ਕਰਾਈ ਜਾਵੇ। ਪਿੰਡ, ਜਿੱਥੇ ਤੇਰੇ ਦਾਦਾ, ਦਾਦੀ ਤੇ ਤਾਇਆ, ਤਾਈ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। “ਲੈ ਬਸ ! ਪਿੰਡ ਹੀ, ਮੇਰਾ ਦੋਸਤ ਰਮਨ ਤਾਂ ਜੈਪੁਰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਏਕਮ ਤਾਂ ਲੰਡਨ ਕੇਵਲ ਸੈਰ ਕਰਨ ਹੀ ਜਾ ਰਿਹੈ ਤੇ ਮੈਂ ਪਿੰਡ ਉਸ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਹੁੰਦੇ ਕਿਹਾ। “ਬੇਟਾ ! ਤੂੰ ਪਿੰਡ ਜਾ ਕੇ ਦੇਖੀ ਤਾਂ ਸਹੀ, ਤੈਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਚੰਗਾ ਲੱਗੇਗਾ “ਨਹੀਂ ! ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਪਿੰਡ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ ਮਾਸੀ ਜੀ ਦੀ ਬੇਟੀ ਕੰਚੁ ਦੱਸਦੀ ਸੀ ਕਿ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਗੋਹੇ ਦੀ ਬਦਬੋ ਆਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਏ !”

1. ਦੀਪੂ ਕਿਹੜੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ?
(ੳ) ਮਿਡਲ ਸਕੂਲ
(ਆ) ਮਾਡਲ ਸਕੂਲ
(ਇ) ਮਾਡਰਨ ਸਕੂਲ
(ਸ) ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ
ਉੱਤਰ :
(ਆ) ਮਾਡਲ ਸਕੂਲ

2. ਕੌਣ ਕਿਧਰੇ ਨਾ ਕਿਧਰੇ ਸੈਰ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ?
(ਉ) ਦੀਪੂ ਦੇ ਦੋਸਤ
(ਅ) ਦੀਪੂ ਦੇ ਸਹਿਪਾਠੀ
(ਇ) ਦੀਪੂ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ
(ਸ) ਦੀਪੂ ਦੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ॥
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਦੀਪੂ ਦੇ ਦੋਸਤ

3. ਦੀਪੂ ਨੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਕਿਸਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਉਹ ਛੁੱਟੀਆਂ ਵਿਚ ਘੁੰਮਣ ਕਿੱਥੇ ਜਾਣਗੇ?
(ਉ) ਪਾਪਾ ਨੂੰ
(ਅ) ਮੰਮੀ ਨੂੰ
(ਇ) ਭਰਾ ਨੂੰ
(ਸ) ਭੈਣ ਨੂੰ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਪਾਪਾ ਨੂੰ

4. ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਦੀਪੂ ਨੂੰ ਸੈਰ ਲਈ ਕਿੱਥੇ ਲਿਜਾਣ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ?
(ਉ) ਪਾਲਮਪੁਰ
(ਅ) ਬੈਂਗਲੁਰੂ
(ਇ) ਪਿੰਡ
(ਸ) ਸ਼ਹਿਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਪਿੰਡ

5. ਦੀਪੂ ਦਾ ਦੋਸਤ ਰਮਨ ਕਿੱਥੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ?
(ਉ) ਜੈਪੁਰ
(ਅ) ਪਾਲਮਪੁਰ
(ਇ) ਜੋਧਪੁਰ
(ਸ) ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਜੈਪੁਰ

6. ਏਕਮ ਕਿੱਥੇ ਸੈਰ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ?
(ਉ) ਜੈਪੁਰ
(ਅ) ਜੋਧਪੁਰ
(ਇ) ਪਾਲਮਪੁਰ
(ਸ) ਲੰਡਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਲੰਡਨ।

7. ਮਾਸੀ ਦੀ ਬੇਟੀ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ?
(ੳ) ਰੰਜੂ
(ਅ) ਮੰਜੂ।
(ਇ) ਕੰਚੁ
(ਸ) ਤਨੂ !
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਕੰਚੁ

8. ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਕਿਸਦੀ ਬਦਬੋ ਆਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ?
(ਉ) ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ
(ਅ) ਢੇਰਾਂ ਦੀ
(ਇ) ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ
(ਸ) ਗੋਹੇ ਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਗੋਹੇ ਦੀ।

9. ਦੀਪੂ ਦੇ ਪਾਪਾ ਕਿਸ ਥਾਂ ਦੀ ਸੈਰ ਚੰਗੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ?
(ਉ) ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ
(ਆ) ਪਿੰਡ ਦੀ।
(ਇ) ਲੰਡਨ ਦੀ
(ਸ) ਜੈਪੁਰ ਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਆ) ਪਿੰਡ ਦੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਪੜਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਦੀਪੂ, ਸਕੂਲ, ਛੁੱਟੀਆਂ, ਦੋਸਤ, ਲੰਡਨ।
(ii) ਅਸੀਂ, ਮੈਂ, ਉਸ, ਤੂੰ, ਤੈਨੂੰ।
(iii) ਮਾਡਲ, ਵੱਡੇ, ਤੇਰੇ, ਮੇਰਾ।
(iv) ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਪੁੱਛਿਆ, ਜਾਵਾਂਗੇ, ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ
(i) “ਤਾਇਆ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਤਾਈ
(ਆ) ਤਾਊ
(ਇ) ਤਾਈਆਂ
(ਸ) ਤਾਇਆ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਤਾਈ

(ii) ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜਾ ਸ਼ਬਦ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹੈ?
(ਉ) ਵੱਡੇ
(ਅ) ਵਡਾਰੂ
(ਈ) ਸ਼ਹਿਰ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਵੱਡੇ

(iii) ‘ਬਦਬੋ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਬੋ
(ਅ) ਸੜਿਆਂਦ
(ਈ) ਮਹਿਕ
(ਸ) ਖ਼ੁਸ਼ਬੋ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਸੜਿਆਂਦ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(i) ਡੰਡੀ
(ii) ਕਾਮਾ
(iii) ਦੋਹਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ
(iv) ਵਿਸਮਿਕ ਚਿੰਨ੍ਹ
(v) ਜੋੜਨੀ
(vi) ਡੈਸ਼।
(vii) ਬੈਕਟ
ਉੱਤਰ :
(i) ਡੰਡੀ (।)
(ii) ਕਾਮਾ (,)
(iii) ਦੋਹਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ (” “)
(iv) ਵਿਸਮਿਕ ਚਿੰਨ੍ਹ (!)
(v) ਜੋੜਨੀ (-)
(vi) ਡੈਸ਼ (-)
(vii) ਬੈਕਟ {( )}

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

ਉੱਤਰ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ : ਦੀਪ ਦੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਪਿੰਡ ਜਾਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਾਰ ਰਾਹੀਂ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਤੁਰ ਪਏ ਤੇ ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਘੁਸਮੁਸੇ ਤੱਕ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਦੀਪ ਦੇ ਦਾਦਾ – ਦਾਦੀ ਤੇ ਤਾਇਆ – ਤਾਈ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਰੇਨੂੰ ਤੇ ਰਾਜ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਏ। ਦੇਖਦਿਆਂ – ਦੇਖਦਿਆਂ ਪਿੰਡ ਦਾ ਵਿਹੜਾ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਭਰ ਗਿਆ ! ਸਾਰੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਹਾਲ ਚਾਲ ਪੁੱਛ ਰਹੇ ਸਨ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ ‘ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖ ਪਿਆਰ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ ਦੀਪ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ, “ਭੈਣ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਮੈਂ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।’’ ਭੈਣ ਨੇ ਸਮਝਾਇਆ, ‘‘ਦੀਪ !

ਇਹੀ ਤਾਂ ਫ਼ਰਕ ਹੈ ਪਿੰਡਾਂ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦਾ, ਇੱਥੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਆਂਢ – ਗੁਆਂਢ ਦਾ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਏ।” ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਰੇਨੂੰ ਤੇ ਰਾਜ ਭੱਜੇ – ਭੱਜੇ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਆਏ ਤੇ ਕੰਨ ਵਿੱਚ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ, ‘ਆਪਾਂ ਸਵੇਰੇ – ਸਵੇਰੇ ਨਹਿਰ ‘ਤੇ ਜਾਵਾਂਗੇ। ਉੱਥੇ ਖੂਬ ਮੌਜ – ਮਸਤੀ ਕਰਾਂਗੇ। ਉੱਥੇ ਨੇੜੇ ਹੀ ਬੋਹੜ ਉੱਤੇ ਅਸੀਂ ਪੀਂਘ ਵੀ ਪਾਈ ਹੋਈ ਹੈ, ਝੂਟੇ ਲਵਾਂਗੇ। ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ – ਕਰਦੇ ਉਹ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਂ ਗਏ ਸਵੇਰੇ ਚਿੜੀਆਂ ਦੀ ਚੀਂ – ਚੀਂ ਨੇ, ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸਰਸਰਾਹਟ ਨੇ, ਗਾਲ੍ਹੜਾਂ ਦੀਆਂ ਟਪੂਸੀਆਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ – ਆਪ ਹੀ ਜਗਾ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਉਹ ਸਾਰੇ ਨਹਿਰ ਵਲ ਨੂੰ ਸੈਰ ਕਰਨ ਤੁਰ ਪਏ।

1. ਦੀਪ ਦੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਕਿੱਥੇ ਜਾਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ?
(ਉ) ਪਿੰਡ
(ਆ) ਸ਼ਹਿਰ
(ਈ) ਜੈਪੁਰ
(ਸ) ਪਾਲਮਪੁਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਪਿੰਡ

2. ਦੀਪ ਹੋਰੀਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚੇ?
(ਉ) ਸਾਈਕਲਾਂ ਉੱਤੇ
(ਅ) ਬੱਸ ਵਿਚ
(ਈ) ਕਾਰ ਰਾਹੀਂ
(ਸ) ਗੱਡੇ ਵਿਚ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਕਾਰ ਰਾਹੀਂ

3. ਦੀਪ ਹੋਰੀਂ ਕਿਸ ਕੁ ਵੇਲੇ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚੇ?
(ੳ) ਰਾਤੀਂ
(ਅ) ਦੁਪਹਿਰੇ
(ਇ) ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਘੁਸਮੁਸੇ
(ਸ) ਸਵੇਰੇ – ਸਵੇਰੇ !
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਘੁਸਮੁਸੇ

4. ਦੀਪ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਆਏ ਦੇਖ ਕੇ ਖੁਸ਼ ਹੋਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਕੌਣ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ?
(ਉ) ਦਾਦਾ – ਦਾਦੀ/ਤਾਇ
(ਆ) ਤਾਈ ਅ ਚਾਚਾ – ਚਾਚੀ
(ਇ) ਨਾਨਾ – ਨਾਨੀ
(ਸ) ਮਾਮਾ – ਮਾਮੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਦਾਦਾ – ਦਾਦੀ/ਤਾਇ

5. ਵਿਹੜਾ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਨਾਲ ਭਰ ਗਿਆ?
(ੳ) ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਨਾਲ
(ਅ) ਰੌਣਕ ਨਾਲ
(ਈ) ਚਾਵਾਂ ਨਾਲ
(ਸ) ਲੋ ਨਾਲ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਚਾਵਾਂ ਨਾਲ

6. ਭੈਣ ਨੇ ਦੀਪ ਨੂੰ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ਸਮਝਾਈ?
(ਉ) ਭੈਣ ਤੇ ਭਰਾ ਦਾ ਫ਼ਰਕ
(ਅ) ਦਾਦੇ – ਦਾਦੀ ਦਾ ਫ਼ਰਕ
(ਈ) ਤਾਏ – ਤਾਈ ਦਾ ਫ਼ਰਕ
(ਸ) ਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਫ਼ਰਕ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਫ਼ਰਕ।

7. ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਪਿਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
(ਉ) ਆਂਢ – ਗੁਆਂਢ ਦਾ
(ਅ) ਭੈਣਾਂ – ਭਰਾਵਾਂ ਦਾ।
(ਇ) ਭਰਾਵਾਂ – ਭਰਾਵਾਂ ਦਾ
(ਸ) ਭੈਣਾਂ – ਭੈਣਾਂ ਦਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਆਂਢ – ਗੁਆਂਢ ਦਾ

8. ਰੇਨੂੰ ਤੇ ਰਾਜ ਨੇ ਸਵੇਰੇ – ਸਵੇਰੇ ਕਿੱਥੇ ਜਾਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ?
(ੳ) ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ
(ਅ) ਬਾਗ਼ ਵਿਚ
(ਇ) ਗਲੀਆਂ ਵਿਚ
(ਸ) ਨਹਿਰ ਉੱਤੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਨਹਿਰ ਉੱਤੇ।

9. ਪੀਘ ਕਿੱਥੇ ਪਾਈ ਹੋਈ ਸੀ?
(ਉ) ਪਿੱਪਲ ਉੱਤੇ
(ਅ) ਬੋਹੜ ਉੱਤੇ
(ਈ) ਸ਼ਰੀਂਹ ਉੱਤੇ
(ਸ) ਤੂਤ ਉੱਤੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਬੋਹੜ ਉੱਤੇ

10. ਸਵੇਰੇ – ਸਵੇਰੇ ਦੀਪੂ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਜਗਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕ ਕਿਹੜੀ ਸੀ?
(ਉ) ਚਿੜੀਆਂ ਦੀ ਚੀਂ – ਚੀਂ
(ਅ) ਕਾਵਾਂ ਦਾ ਬੋਲਣਾ
(ਈ) ਗਿੱਦੜਾਂ ਦਾ ਹਵਾਕਣਾ
(ਸ) ਖੂਹਾਂ ਦੀ ਟਿੱਚ – ਟਿੱਚ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਚਿੜੀਆਂ ਦੀ ਚੀਂ – ਚੀਂ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਪੜਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(iii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ !
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਦੀਪ, ਮਾਤਾ, ਪਿੰਡ, ਦਾਦਾ, ਤਾਇਆ !
(ii) ਉਹ, ਉਹਨਾਂ, ਸਾਰੇ, ਆਪਾਂ, ਅਸੀਂ।
(iii) ਦੂਜੇ, ਬਹੁਤ, ਖੂਬ, ਆਪਣੀ, ਸਾਰੇ।
(iv) ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਤੁਰ ਪਏ, ਹੋਏ, ਹੁੰਦਾ ਏ, ਲਵਾਂਗੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ :
(i) ‘ਭੈਣ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਬਹਿਨ
(ਅ) ਦੀਦੀ
(ਇ) ਭਰਾ
(ਸ) ਬੀਬਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਭਰਾ

(ii) ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜਾ ਸ਼ਬਦ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹੈ?
(ੳ) ਖੂਬ
(ਅ) ਨਹਿਰ
(ਈ) ਸੈਰ
(ਸ) ਪੀਂਘ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਖੂਬ

(iii) ‘ਭਰਾ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਬਾਬਾ
(ਅ) ਵੀਰ/ਭਾਈ
(ਈ) ਬਾਉ
(ਸ) ਕਾਕਾ
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਵੀਰ/ਭਾਈ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(i) ਡੀ
(ii) ਕਾਮਾ।
(iii) ਜੋੜਨੀ
(iv) ਦੋਹਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ
(v) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ
ਉੱਤਰ :
(i) ਡੰਡੀ ( । )
(ii) ਕਾਮਾ ( , )
(iii) ਜੋੜਨੀ ( – )
(iv) ਦੋਹਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ (” “)
(v) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ ( ‘ )

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

ਉੱਤਰ :

Punjab State Board PSEB 8th Class Maths Book Solutions Chapter 6 ਵਰਗ ਅਤੇ ਵਰਗਮੂਲ Ex 6.1 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Maths Chapter 6 ਵਰਗ ਅਤੇ ਵਰਗਮੂਲ Exercise 6.1

1. ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਇਕਾਈ ਦੇ ਅੰਕ ਕੀ ਹੋਣਗੇ ?

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
81
ਹੱਲ:
81
81 ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ : = 1
∴ (81)² ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ (1)² = 1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
272
ਹੱਲ:
272
272 ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 2
∴ (272)² ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ (2)² = 4

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
799
ਹੱਲ:
799
799 ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ 799 = 9
∴ (799)² ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ (9)² = 81 ਅਰਥਾਤ 1.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
3853
ਹੱਲ:
3853
3853 ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ 3853 = 3
∴ (3853)² ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ (3)² = 9.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
1234
ਹੱਲ:
1234
1234 ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ 1234 = 4
∴ (1234)² ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ (4)² = 16 ਅਰਥਾਤ 6.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vi).
26387
ਹੱਲ:
26387
26387 ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 7
∴ (26387)² ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ (7)² = 49 ਅਰਥਾਤ 9.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vii).
52698
ਹੱਲ:
52698
52698 ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 8
∴ (52698)² ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ (8)²= 64 ਅਰਥਾਤ 4.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (viii).
99880
ਹੱਲ:
99880
99880 ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 0
∴ (99880)² ਦੀ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ (0)² = 0.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ix).
12796
ਹੱਲ:
12796
12796 ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 6
∴ (12796)² ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ (6)² = 36 ਅਰਥਾਤ 6.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (x).
55555.
ਹੱਲ:
55555
55555 ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ = 5
∴ (55555)² ਦਾ ਇਕਾਈ ਦਾ ਅੰਕ (5)²= 25 ਅਰਥਾਤ 5.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ । ਇਸਦਾ ਕਾਰਣ ਦੱਸੋ !
(i) 1057
(ii) 23453
(iii) 7928
(iv) 222222
(v) 64000
(vi) 89722
(vii) 2220
(viii) 505050.
ਹੱਲ:
ਸੰਖਿਆਵਾਂ 1057, 23453, 7928 ਅਤੇ 222222 ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਅੰਕਾਂ 2, 3, 7 ਜਾਂ 8 ਤੋਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ ਕਦੇ ਵੀ ਪੂਰਨ ਵਰਗ ਸੰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਕਿਸ ਸੰਖਿਆਂ ਦਾ ਵਰਗ ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆ ਹੋਵੇਗੀ ?
(i) 431
(ii) 2826
(iii) 7779
(iv) 82004.
ਹੱਲ:
(i) 431 ਅਤੇ (iii) 7779 ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ, ਇਸਦੇ ਵਰਗ ਵੀ ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ ।
“ਕਿਉਂਕਿ ਇਕ ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆ ਦਾ ਵਰਗ ਵੀ ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਪੈਟਰਨ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਕਰੋ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਵਾਂ ਭਰੋ :
11² = 121
101² = 10201
1001² = 1002001
10001² = 1……….2………1
10000001 = ………………
ਹੱਲ:
11² = 121
101² = 10201
1001² = 1002001
100001² = 10000200001
10000001² = 100000020000001

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਪੈਟਰਨ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਕਰੋ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਵਾਂ ਭਰੋ :
11² = 121
101² = 10201
10101² = 102030201
1010101² = 10203040504030201
ਹੱਲ:
11² = 121
101² = 10201
10101² = 102030201
1010101² = 1020304030201
101010101² = 10203040504030201

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਪੈਟਰਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਖਾਲੀ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਲੱਭੋ :
1² + 2² + 2² = 3²
2² + 3² + 6 = 7²
3² + 4² + 12² = 13²
4² + 5² + ….² = 21²
5² + …² + 30² = 31²
6² + 7² + ..² = ….²
ਹੱਲ:
1² + 2² + 2² = 3²
2² + 3² + 6² = 7²
3² + 4² + 12² = 13²
4² + 5² + 20² = 21²
5² + 6² + 30² = 31²
6² + 7² + 42² = 43²

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਜੋੜ ਕਿਰਿਆ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਜੋੜਫਲ ਪਤਾ ਕਰੋ :
(i) 1 + 3 + 5 + 7 + 9
(ii) 1 + 3 + 5 + 7 + 9 + 11 + 13 + 15 + 17 + 19
(iii) 1 + 3 + 5 + 7 + 9 + 11 + 13 + 15 + 17 + 19 + 2 + 23.
ਹੱਲ:
(i) ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਹੈ : 1 + 3 + 5 + 7 + 9
= ਪਹਿਲੀ 5 ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਜੋੜ
= (5)² = 25.

(ii) ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਹੈ : 1 + 3 + 5 + 7 + 9 + 11 + 13 + 15 + 17 + 19
= ਪਹਿਲੀ 10 ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਜੋੜ
= (10)² = 100.

(iii) ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਹੈ :
1 + 3 + 5 + 7 + 9 + 11 + 13 + 15 + 17 + 19 + 21 + 23
= ਪਹਿਲੀ 12 ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਜੋੜ
= (12)² = 144.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
(i) 49 ਨੂੰ 7 ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖੋ ।
(ii) 121 ਨੂੰ 11 ਟਾਂਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖੋ ।
ਹੱਲ:
(i) 49 = 1 + 3 + 5 + 7 + 9 + 11 + 13.
(ii) 121 = 1 + 3 + 5 + 7 + 9 + 11 + 13 + 15 + 17 + 19 + 21.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸਿਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਰਗਾਂ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ ?
(i) 12 ਅਤੇ 13
(ii) 25 ਅਤੇ 26
(iii) 99 ਅਤੇ 100.
ਹੱਲ:
(i) (12)² ਅਤੇ (12 + 1)² = (13)².
ਦੇ ਵਿਚ 2n = 2 (12) = 24 ਪ੍ਰਕਿਰਿਤਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ ।

(ii) (25)² ਅਤੇ (25 + 1)² = (26)²
ਦੇ ਵਿਚ 2n = 2(25) = 50 ਪ੍ਰਕਿਰਿਤਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ ।

(iii) (99)² ਅਤੇ (99 + 1)²= (100)².
ਦੇ ਵਿਚ 2n = 2(99) = 198 ਪ੍ਰਕਿਰਿਤਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 5th Class EVS Book Solutions Chapter 23 From Field to Plate Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 EVS Chapter 23 From Field to Plate

EVS Guide for Class 5 PSEB From Field to Plate Textbook Questions and Answers

Textbook Page No. 164

Activity 1

Collect seeds of different crops. Identify them. Classify the seeds according to their sowing season and paste separately in your note-book and also write their names.
Answer:
Do it yourself.

Textbook Page No. 165

Question 1.
How were the fields ploughed in earlier times?
Answer:
Fields were ploughed by using ox in earlier times.

Question 2.
How are the fields prepared for sowing now-a-days?
Answer:
Now-a-days fields are ploughed with tractors, suhaga is used to break the soil lumps and leveller is used to level the soil. Field is divided into Kiaras and manure is mixed with soil.

Textbook Page No. 166

Question 3.
Name the other crops which are sown by transplantation?
Answer:
Tomato, Brinjal.

Question 4.
Write down the names of five crops which are sown directly with seeds.
Answer:
Wheat, carrot, peas, radish, sunflower.

Question 5.
Write down the name of crop which requires excess water to grow.
Answer:
Paddy.

Textbook Page No. 167

Question 6.
Why are crops irrigated?
Answer:
Plants need water for their proper growth.

Question 7.
There are other means of irrigation also. Find them out with the help of your teacher and write.
Answer:
Sprinkling, showering, canals, rain water.

Textbook Page No. 168

Question 8.
Pictures of some agricultural tools are given below with their names. Each tool is used for some agriculture work. Write about it.
Tractor
Plough
Suhaga Roller
Leveller
Seed drill
Answer:

1. Tractor. Used to prepare fields for sowing. Many other agricultural activities need the use of tractor.
2. Plough. Used to plough field.
3. Suhaga (Roller). Used to break soil lumps.
4. Leveller. Used to level the soil of field.
5. Seed drill. Seeds are sown by drilling.

Textbook Page No. 169

Question 9.
Fill in the blanks.
(harmful, fertilizers, weeds, insecticides, weedicides)
(i) To save the crops from insects, ………………………… are sprayed.
(ii) To save the crops from weeds, ………………………… are sprayed.
(iii) To replenish the minerals in the soil ………………………… are added.
(iv) Along with the crops certain ………………………… also grown.
(v) Insecticides are ………………………… for human health.
Answer:
(i) insecticides,
(ii) weedicides,
(iii) fertilizers,
(iv) weeds,
(v) harmful.

Textbook Page No. 171

Activity 2

Cut pictures from newspapers related to farming and paste in scrap-book.
Answer:
Do it yourself.

Question 10.
Write down the process of harvesting and threshing.
Answer:
When crop is ripened, it is ready for harvesting. We cut it with sickle. This cut crop is gathered and stacks are prepared. Thresher is used to get grains and straw.

Question 11.
How were grains separated from husk in earlier times?
Answer:
After cutting the crop, stacks were prepared which were spread on hard ground. Bullocks were used to get grains. Grains and husks were separated by throwing from height. Grains and husk got separated by blowing air.

Question 12.
How has combine harvesters made the work easier?
Answer:
Combines cut the crops and at the same time it separates grains also.

Textbook Page No. 173

Question 13.
Which dishes are made from wheat flour in your house?
Answer:
Halwa, sewiyan, dalia (poridge), panjiri, poori, rosted wheat and jaggry.

Question 14.
Apart from wheat flour which other flours are used to make chapatti and in which season?
Answer:
Maize flour (winter), Millets flour (winter), Darau flour (when fasting in Navratras).

Textbook Page No. 174

Question 15.
List a few special dishes which are cooked on special occasions in your house?
Answer:
On the day of Sangrad, Halwa, yellow coloured sweet. Rice on Rasant, Sarson Saag on Lohri and also Kheer from cane juice, Puri-halwa on my birthday and on Ashatami (Kanjak).

Question 16.
Which festival is related with crop harvesting in Punjab? Write a short note.
Answer:
Baisakhi.

• Crop is ready for harvesting.
• In villages, farmers and their family members are very happy. They wear new clothes.
• All the village people celebrate this festive occasion. There is bhangra, wrestling and other activities of enjoyment.
• People eat jalebi and other sweet dishes.

Question 17.
Which dishes are made from rice?
Answer:
Kheer, idli, dosa etc.

PSEB 5th Class EVS Guide From Field to Plate Important Questions and Answers

1. Tick the correct option :

(i) Rabi crops are :
(a) wheat ( )
(b) mustard ( )
(c) chickpeas ( )
(d) All. ( )

(ii) Kharif crops are :
(a) Paddy ( )
(b) Maize ( )
(c) Both ( )
(d) None. ( )

(iii) Apart from wheat flour which other flour is used to make chapatti in winter? (From Board M.QuestionP.)
(a) Jawar ( )
(b) Maize ( )
(c) rice ( )
(d) None. ( )

(iv) Which festival is related to the harvesting of crops?
(a) Deepawali
(b) Raksha Bandhan
(c) Dusshera
(d) Baisakhi.

(v) help in increasing the Yi id of crops
(a) soil
(b) fertilizer
(c) stone
(d) garbage.
Answer:
(i) (d),
(ii) (c)
(iii) (b),
(iv) (d),
(v) (b).

2. Answer in one/two lines :

Question 1.
Name some Rabi crops.
Answer:
Wheat, Mustard, Chickpeas etc. are Rabi crops.

Question 2.
When are Rabi crops sown?
Answer:
In the month of October and harvested in the month of April.

Question 3.
When are Kharif crops sown?
Answer:
These are sown in June-July and harvested in September-October.

3. Fill in the blanks :

(i) ……………………. crops are harvested in the month of April.
(ii) Paddy is a ……………………. crop.
(iii) ……………………. is used to break the soil lumps.
(iv) Agricultural scientists have suggested farmers to switch to ……………………. farming.
Answer:
(i) Rabi,
(ii) Kharif,
(iii) Roller,
(iv) organic.

4. True/False :

(i) Insecticides are harmful to humAnswer:
(ii) Grass, Bathu, Chulai etc. are weeds.
(iii) When water below the earth is finished, it becomes barren.
(iv) Levellar is used to level soil.
Answer:
(i) T,
(ii) T,
(iii) T,
(iv) T.

5. Match the following column :

(A) – (B)
(i) Paddy – (a) Weed
(ii) Roller – (b) Rabi
(iii) Grass – (c) Kharif
(iv) Wheat – (d) Soil lumps broken.
Answer:
(i) (c),
(ii) (d),
(iii) (a),
(iv) (b)

6. Mind Map :

Answer:

7. Answer in five/six lines :

Question 1.
Write a poem on Vaisakhi by Dhani Ram Chatrik?
Answer:
Turi Tand Saambh Haarhi Vech Wat ke

Lambran Te Shahan Da Hisab Kat ‘ Ke

Pug, Jhaga, Chadra Nawan Sawai Ke Samma Wali Daang Utte Tel Lai Ke Kachchhe Mar Vanjhalli Anand Chha Gaya

Marda Damame Jatt Mele Aa Gaya.

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Samanarthaka Shabd ਸਮਾਨਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦ Exercise Questions and Answers.

PSEB 6th Class Hindi Punjabi Grammar ਸਮਾਨਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦ (1st Language)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 20 ਸਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ –

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 20 ਸਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ –

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 20 ਸਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ –

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 20 ਸਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ –

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 20 ਸਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ –

ਸਮਾਨਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦ

ਉੱਚਿਤ	ਠੀਕ, ਯੋਗ, ਸਹੀ।
ਉਜੱਡ	ਅੱਖੜ, ਗਵਾਰ, ਮੁਰਖ।
ਉੱਜਲ	ਸਾਫ਼, ਨਿਰਮਲ, ਸੁਥਰਾ।
ਉਸਤਤ	ਉਪਮਾ, ਸ਼ਲਾਘਾ, ਪ੍ਰਸੰਸਾ
ਉਸਤਾਦ	ਅਧਿਆਪਕ, ਸਿੱਖਿਅਕ।
ਉਜਾਲਾ	ਚਾਨਣ, ਲੋਅ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਰੌਸ਼ਨੀ।
ਓਪਰਾ	ਬੇਗਾਨਾ, ਪਰਾਇਆ, ਬਾਹਰਲਾ, ਗੈਰ।
ਓੜਕ	ਅਮੀਰ, ਅੰਤ, ਛੋਕੜ।
ਉੱਤਮ	ਚੰਗਾ, ਸੇਸ਼ਟ, ਵਧੀਆ।
ਉੱਨਤੀ	ਤਰੱਕੀ, ਵਿਕਾਸ, ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ, ਪ੍ਰਗਤੀ।
ਉਪਕਾਰ	ਭਲਾਈ, ਨੇਕੀ, ਅਹਿਸਾਨ, ਮਿਹਰਬਾਨੀ !
ਉਪਯੋਗ	ਵਰਤੋਂ, ਲਾਭ, ਫ਼ਾਇਦਾ ॥
ਉੱਦਮ	ਉਪਰਾਲਾ, ਜਤਨ, ਕੋਸ਼ਿਸ਼।
ਉਦਾਸ	ਚਿੰਤਾਤੁਰ, ਫ਼ਿਕਰਮੰਦ, ਪਰੇਸ਼ਾਨ, ਨਿਰਾਸ਼, ਉਪਮ।
ਉਮੰਗ	ਤਾਂਘ, ਉਤਸ਼ਾਹ, ਇੱਛਾ, ਚਾਓ।
ਉਲਟਾ	ਮੂਧਾ, ਪੁੱਠਾ, ਵਿਰੁੱਧ।
ਊਣਾ	ਹੋਛਾ, ਅਧੂਰਾ, ਅਪੂਰਨ।
ਅੱਡ	ਵੱਖ, ਅਲੱਗ, ਜੁਦਾ, ਤਿੰਨ।
ਅਕਲ	ਮੱਤ, ਸਮਝ, ਸਿਆਣਪ।
ਅੰਤ	ਭੇਦ, ਫ਼ਰਕ, ਵਿੱਥ।
ਅੱ	ਨੇਤਰ, ਨੈਣ, ਲੋਚਨ।
ਅਨਾਥ	ਯਤੀਮ, ਬੇਸਹਾਰਾ !
ਅਸਮਾਨ	ਅਕਾਸ਼, ਗਗਨ, ਅੰਬਰ, ਅਰਸ਼।
ਐਵਾਣਾ	ਨਿਆਣਾ, ਅਣਜਾਣ, ਬੇਸਮਝ, ਬੱਚਾ।
ਅਰਥ	ਭਾਵ, ਮਤਲਬ, ਮੰਤਵ, ਮਾਇਨਾ !
ਅਰੰਭ	ਆਦਿ, ਸ਼ੁਰੂ, ਮੁੱਢ, ਮੂਲ।
ਅਲੌਕਿ	ਅਲੋਕਾਰ, ਅਦਭੁਤ, ਅਨੋਖਾ, ਅਨੂਠਾ, ਬੇਮਿਸਾਲ
ਅਮਨ	ਸ਼ਾਂਤੀ, ਚੈਨ, ਟਿਕਾਓ !
ਅਮੀਰਾਧ	ਨਵਾਨ, ਧਨਾਢ, ਦੌਲਤਮੰਦ।
ਅਜ਼ਾਦੀ	ਸੁਤੰਤਰਤਾ, ਸਵਾਧੀਨਤਾ, ਮੁਕਤੀ, ਰਿਹਾਈ।
ਆਥਣ	ਸ਼ਾਮ, ਸੰਝ, ਤਿਰਕਾਲਾਂ।
ਆਦਰ	ਮਾਣ, ਇੱਜ਼ਤ, ਵਡਿਆਈ, ਸਤਿਕਾਰ, ਆਉ ਭਗਤ।
ਐ	ਬਿਪਤਾ, ਕਠਿਨਾਈ, ਦੁੱਖ, ਸਮੱਸਿਆ, ਰੁਕਾਵਟ, ਅੜਚਨ
ਇਸਤਰੀ	ਤੀਵੀ, ਨਾਰੀ, ਜ਼ਨਾਨੀ, ਔਰਤ, ਮਹਿਲਾ, ਤੀਮਤ, ਰੰਨ, ਬੀਬੀ।
ਇਕਰਾਰ	ਕੌਲ, ਵਚਨ, ਪ੍ਰਾਣ, ਤਿੱਗਿਆ।
ਇੰਤ	ਤਾਂਘ, ਚਾਹ, ਉਮੰਗ, ਉਤਸ਼ਾਹ !
ਇਨਸਾਨ	ਆਦਮੀ, ਬੰਦਾ, ਮਨੁੱਖ, ਪੁਰਖ, ਮਰਦ, ਮਾਨਵ।
ਸਸਤਾ	ਸੁਵੱਲਾ, ਹਲਕਾ, ਮਾਮੂਲੀ, ਹੌਲਾ, ਆਮ।
ਸਹਾਇਤਾ	ਮੱਦਦ, ਹਮਾਇਤ, ਸਮਰਥਨ
ਸਬਰ	ਸੰਤੋਖ, ਤ੍ਰਿਪਤੀ, ਟਿਕਾਉ, ਧੀਰਜ, ਰੱਜ।
ਸਰੀਰ	ਤਨ, ਦੇਹ, ਜਿਸਮ, ਬਦਨ, ਜੁੱਸਾ, ਕਾਇਆ, ਵਜੂਦ।
ਸੰਕੋਚ	ਸੰਗ, ਝਿਜਕ, ਸ਼ਰਮ, ਲੱਜਿਆ
ਸਭਿਅਤਾ	ਤਹਿਜ਼ੀਬ, ਸਿਸ਼ਟਾਚਾਰ।
ਸਵਾਰਥ	ਗੋਂ, ਮਤਲਬ, ਗ਼ਰਜ਼।
ਸੁਖਮ	ਬਰੀਕ, ਨਾਜ਼ੁਕ, ਪਤਲਾ।
ਸੰਜੋਗ	ਮੇਲ, ਸੰਗਮ, ਢੋ, ਸਮਾਗਮ।
ਸੰਤੋਖ	ਸਬਰ, ਰੱਜ, ਤ੍ਰਿਪਤੀ।
ਸਾਨ	ਉੱਜਲ, ਨਿਰਮਲ, ਸਵੱਛ।
ਸਰਬੀਰ	ਬਹਾਦਰ, ਵੀਰ, ਸੁਰਮਾ, ਬਲਵਾਨ, ਦਲੇਰ, ਯੋਧਾ, ਵਰਿਆਮ
ਸੋਹਣਾ	ਸੁੰਦਰ, ਖੂਬਸੂਰਤ, ਮਨੋਹਰ, ਹੁਸੀਨ, ਸ਼ਾਨਦਾਰ।
ਹੁਸ਼ਿਆਰ	ਸਾਵਧਾਨ, ਚੁਕੰਨਾ, ਸਜੱਗ, ਚਤਰ, ਚਲਾਕ, ਸੁਜਾਨ।
ਹਵਾ	ਪੌਣ, ਸਮੀਰ, ਵਾਯੂ।
ਕਮਜ਼ੋਰ	ਮਾੜਾ, ਨਿਰਬਲ, ਪਤਲਾ, ਮਾੜਕੂ।
ਖ਼ੁਸ਼ੀ	ਪ੍ਰਸੰਨਤਾ, ਆਨੰਦ, ਸਰੂਰ।
ਗਰੀਬੀ	ਕੰਗਾਲੀ, ਧੂੜ, ਨਿਰਧਤਾ !
ਖ਼ਰਾਬ	ਗੰਦਾ, ਮੰਦਾ, ਭੈੜਾ, ਬੁਰਾ।
ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ	ਮਹਿਕ, ਸੁਗੰਧ।
ਗੁੱਸਾ	ਨਰਾਜ਼ਗੀ, ਕ੍ਰੋਧ, ਕਹਿਰ।
ਚਾਨਣ	ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਰੌਸ਼ਨੀ, ਲੋ, ਉਜਾਲਾ।
ਛੋਟਾ	ਅਲਪ, ਨਿੱਕਾ, ਲਘੂ।
ਜਾਨ	ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਜੀਵਨ, ਪ੍ਰਾਣ, ਜਿੰਦ।
ਜਿਸਮ	ਦੇਹ, ਬਦਨ, ਸਰੀਰ, ਤਨ, ਜੁੱਸਾ, ਕਾਇਆ, ਵਜੂਦ।
ਠਰੂਮਾ	ਸਬਰ, ਧੀਰਜ, ਸ਼ਾਂਤੀ, ਟਿਕਾਓ।
ਠੀਕ	ਸਹੀ, ਦਸਤ, ਉੱਚਿਤ, ਢੁੱਕਵਾਂ, ਯੋਗ।
ਤਾਕਤ	ਬਲ, ਸਮਰੱਥਾ, ਸ਼ਕਤੀ, ਜ਼ੋਰ।
ਤਰੱਕੀ	ਵਿਕਾਸ, ਉੱਨਤੀ, ਵਾਧਾ, ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ।
ਦੋਸਤਾਂ	ਮਿੱਤਰਤਾ, ਯਾਰੀ, ਸੱਜਣਤਾ।
ਧਰਤੀ	ਜ਼ਮੀਨ, ਭੋਇੰ, ਭੂਮੀ, ਪ੍ਰਵੀ।
ਨਿਰਧਨ	ਗ਼ਰੀਬ, ਕੰਗਾਲ, ਤੰਗ, ਥੁੜਿਆ !
ਨਿਰਮਲ	ਸਾਫ਼, ਸ਼ੁੱਧ, ਸੁਥਰਾ।
ਪਤਲਾ	ਮਾੜਾ, ਦੁਰਬਲ, ਕੋਮਲ, ਕਮਜ਼ੋਰ, ਬਰੀਕ।
ਬਹਾਦਰ	ਵੀਰ, ਸੂਰਮਾ, ਦਲੇਰ, ਬਲਵਾਨ, ਵਰਿਆਮ।
ਮੰਤਵ	ਮਨੋਰਥ, ਉਦੇਸ਼, ਨਿਸ਼ਾਨਾ, ਆਸ਼ਾ।
ਮਿੱਤਰ	ਦੋਸਤ, ਯਾਰ, ਆੜੀ, ਸੱਜਣ, ਬੇਲੀ।
ਮੀਹ	ਵਰਖਾ, ਬਰਸਾਤ, ਬਾਰਸ਼।
ਵਚਨ	ਕੌਲ, ਇਕਰਾਰ, ਤਿੱਗਿਆ, ਪ੍ਰਣ
ਸ਼ਰਮ	ਸੰਕੋਚ, ਲੱਜਿਆ, ਸੰਗ, ਝਿਜਕ।
ਸ਼ਾਮ	ਤ੍ਰਿਕਾਲਾਂ, ਸੰਝ, ਆਥਣ।
ਖ਼ਰਾਬ	ਗੰਦਾ, ਮੰਦਾ, ਭੈੜਾ, ਬੁਰਾ।
ਖ਼ੁਸ਼ੀ	ਸੰਨਤਾ, ਅਨੰਦ, ਸਰੂਰ।
ਜ਼ਿੰਦਗੀ	ਜਾਨ, ਜੀਵਨ, ਪ੍ਰਣ।
ਫ਼ਿਕਰ	ਚਿੰਤਾ, ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ, ਸੋਚ
ਮੱਦਦ	ਸਹਾਇਤਾ, ਹਮਾਇਤ, ਸਮਰਥਨ
ਵੈਰੀ	ਵਿਰੋਧੀ, ਦੁਸ਼ਮਣ, ਸ਼ਤਰੂ !
ਵਰਖਾ	ਮੀਂਹ, ਬਾਰਸ਼, ਬਰਸਾਤ।
ਵਿਛੋੜਾ	ਜੁਦਾਈ, ਅਲਹਿਦਗੀ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Maths Book Solutions Chapter 5 ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ InText Questions and Answers.

PSEB 8th Class Maths Solutions Chapter 5 ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ InText Questions

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸੂਚਨਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਇਕ ਢੁੱਕਵਾਂ (suitable) ਗਰਾਫ਼ ਖਿੱਚੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.

ਹੱਲ:

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.

ਹੱਲ:

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕ੍ਰਿਕੇਟ ਟੀਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ODI ਵਿਚੋਂ ਜਿੱਤਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ

ਉੱਤਰ:

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਇਕ ਗੁੱਟ ਵਿਚ ਇਹ ਦੱਸਣ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸ ਪਸ਼ੂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਘਰ ਵਿਚ ਪਾਲਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਨਗੇ । ਇਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ :
ਕੁੱਤਾ, ਬਿੱਲੀ, ਬਿੱਲੀ, ਮੱਛੀ, ਬਿੱਲੀ, ਖਰਗੋਸ਼, ਕੁੱਤਾ, ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਕੁੱਤਾ, ਬਿੱਲੀ, ਕੁੱਤਾ, ਕੁੱਤਾ, ਕੁੱਤਾ, ਬਿੱਲੀ, ਗਾਂ, ਮੱਛੀ, ਖਰਗੋਸ਼, ਕੁੱਤਾ, ਬਿੱਲੀ, ਕੁੱਤਾ, ਬਿੱਲੀ, ਬਿੱਲੀ, ਕੁੱਤਾ, ਖਸ਼. ਬਿੱਲੀ, ਮੱਛੀ, ਕੁੱਤਾ ਉਪਰੋਕਤ ਦੇ ਲਈ ਇਕ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਸਾਰਣੀ ਬਣਾਉ ॥
ਉੱਤਰ:

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਵੰਡ ਸਾਰਣੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰੋ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱੜੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਦਿਓ ।

(i) ਵਰਗ ਅੰਤਰਾਲਾਂ ਦਾ ਮਾਪ ਕੀ ਹੈ ?
(ii) ਕਿਸ ਵਰਗ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਹੈ ?
(iii) ਕਿਸ ਵਰਗ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਹੈ ?
(iv) ਵਰਗ ਅੰਤਰਾਲ 250 – 275 ਦੀ ਉੱਚ ਸੀਮਾ ਕੀ ਹੈ ?
(v) ਕਿਹੜੇ ਦੋ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਇਕ ਹੀ ਹੈ ?
ਹੱਲ:
(i) ਵਰਗ ਅੰਤਰਾਲ ਦਾ ਮਾਪ 125 – 100 = 25
(ii) ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਵਰਗ 200 – 225 ਦੀ ਹੈ ।
(iii) ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਵਰਗ 300 – 325 ਦੀ | ਹੈ ।
(iv) ਵਰਗ ਅੰਤਰਾਲ 250 – 275 ਦੀ ਉੱਚ ਸੀਮਾ 275 ਹੈ ।
(v) ਵਰਗ 150 – 175 ਅਤੇ ਵਰਗ 225 – 250 ਦੋਨਾਂ ਦੀ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ 55 ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਅੰਤਰਾਲਾਂ 30 – 35, 35-40 ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਇਕ ਜਮਾਤ ਵਿਚ 20 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਭਾਰ (kg ਵਿਚ ) ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਲਈ ਇਕ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਵੰਡ ਸਾਰਣੀ ਬਣਾਉ ।
40, 38, 33, 48, 60, 53, 31, 46, 34, 36, 49, 41, 55, 49, 65, 42, 44, 47, 38, 39.
ਹੱਲ:

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਇਕ ਆਇਤ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਦੇਖੋ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਦਿਓ :

(i) ਇਸ ਆਇਤ ਚਿੱਤਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀ ਸੂਚਨਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ? .
(ii) ਕਿਸ ਵਰਗ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੜਕੀਆਂ ਹਨ ?
(iii) ਕਿੰਨੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 145 cm ਜਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ?
(iv) ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਤਿੰਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡੀਏ, ਤਾਂ ਹਰੇਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ?
150 cm ਜਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ → ਗੁੱਟ A
140 cm ਜਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਰੰਤੂ 150 cm ਤੋਂ ਘੱਟ → ਗੁੱਟ B
140 cm ਤੋਂ ਘੱਟ → ਗੁੱਟ C.
ਹੱਲ:
(i) ਜਮਾਤ VII ਦੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਉੱਚਾਈ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
(ii) 140 cm ਤੋਂ 145 cm ਤੱਕ ਅਰਥਾਤ (140 – 145)
(iii) 145 cm ਜਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉੱਚਾਈ ਵਾਲੀ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ (4 + 2 + 1) = 7.
(iv) ਗੁੱਟ A → (2 + 1) = 3
ਗੁੱਟ B → (7 +4) = 11
ਗੁੱਟ C → (1 + 2 + 3) = 6.

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਪਾਈ ਚਾਰਟਾਂ ਵਿਚ ਹਰੇਕ ਚਿੱਤਰ ਦੇਖੋ ਤੁਹਾਡੀ ਜਮਾਤ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿਚ ਇਕ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਹਰੇਕ ਸੂਚਨਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਵਾਲਾ ਚੱਕਰ ਦਾ ਭਾਗ ਪਤਾ ਕਰੋ ।

ਹੱਲ:
(i) ਲੜਕੀਆਂ = 50% ∴ ਭਿੰਨ = \(\frac{50}{100}\) = \(\frac{1}{2}\)
ਲੜਕੇ = 5% ∴ ਭਿੰਨ = \(\frac{50}{100}\) = \(\frac{1}{2}\)

(ii) ਪੈਦਲ = 40% ∴ ਭਿੰਨ = \(\frac{40}{100}\) = \(\frac{2}{5}\)
ਸਾਈਕਲ = 20% ∴ ਭਿੰਨ = \(\frac{20}{100}\) = \(\frac{1}{5}\)
ਬੱਸ ਜਾਂ ਕਾਰ = 40% ∴ ਭਿੰਨ = \(\frac{40}{100}\) = \(\frac{2}{5}\)

(iii) ਨਫ਼ਰਤ = 15% ∴ ਭਿੰਨ = \(\frac{15}{100}\) = \(\frac{3}{20}\)
ਪਿਆਰ = (100 – 15)% = 85%
ਭਿੰਨ = \(\frac{85}{100}\) = \(\frac{17}{20}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਪਾਈ ਚਾਰਟ ਚਿੱਤਰ) ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ ਤੇ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਦਿਓ :
(i) ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?

ਟੀ.ਵੀ ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੈਨਲ ਦੇਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ
(ii) ਕਿਹੜੇ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ ?
ਹੱਲ:
(i) ਮਨੋਰੰਜਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ
(ii) ਸਮਾਚਾਰ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਵਾਲੇ ।

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਲਈ ਪਾਈ ਚਾਰਟ ਬਣਾਉ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਇਕ ਬੱਚੇ ਦੁਆਰਾ ਇਕ ਦਿਨ ਵਿਚ ਬਤੀਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸਮਾਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ :
ਸੋਣਾ — 8 ਘੰਟੇ
ਸਕੂਲ — 6 ਘੰਟੇ
ਘਰ ਦਾ ਕੰਮ — 4 ਘੰਟੇ
ਖੇਡ — 4 ਘੰਟੇ
ਹੋਰ — 2 ਘੰਟੇ
ਹੱਲ:
ਅਸੀਂ ਹਰੇਕ ਅਰਧ ਵਿਆਸ ਖੰਡ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਕੋਣ | ਪਤਾ ਕਰਾਂਗੇ । ਇਸ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀ ਸਾਰਣੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ :

ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਪਾਈ ਚਾਰਟ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।

ਸੋਚੋ, ਚਰਚਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਲਿਖੋ

ਅੱਗੇ ਲਿਖੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਦੇ ਲਈ, ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗਰਾਫ ਉੱਚਿਤ ਰਹੇਗਾ ?

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਸੇ ਰਾਜ ਵਿਚ ਅਨਾਜ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ :

ਉੱਤਰ :
ਛੜ ਗਰਾਫ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਗੁੱਟ ਦੇ ਇੱਕ ਭੋਜਨ ਦੀ ਪਸੰਦ :

ਉੱਤਰ :
ਪਾਈ ਚਾਰਟ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕਿਸੇ ਫੈਕਟਰੀ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਗੁੱਟ ਦੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਆਮਦਨ :

ਉੱਤਰ :
ਆਇਤ ਚਿੱਤਰ ।

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਕ ਸਕੂਟਰ ਚਲਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ, ਤਾਂ ਸੰਭਵ ਨਤੀਜਾ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੰਭਵ ਨਤੀਜੇ ਦੋ ਹੀ ਹੋਣਗੇ : ਜਾਂ ਤਾਂ ਸਕੂਟਰ ਸਟਾਰਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਜਾਂ ਸਟਾਰਟ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਜਦੋਂ ਇਕ ਪਾਸੇ (die) ਨੂੰ ਸੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸੰਭਵ ਛੇ ਨਤੀਜੇ ਕੀ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੰਭਵ ਛੇ ਨਤੀਜੇ ਹਨ : 1, 2, 3, 4, 5, 6

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਪਹੀਏ ਨੂੰ ਘੁੰਮਾਉਂਗੇ ਤਾਂ ਸੰਭਵ ਨਤੀਜੇ | ਕੀ ਹੋਣਗੇ (ਦੇਖੋ ਚਿੱਤਰ ? ਇਸਦੀ ਸੂਚੀ ਬਣਾਉ ।
( ਇੱਥੇ ਨਤੀਜੇ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਚੱਕਰਖੰਡ ਜਿਸ ‘ਤੇ ਸੂਚਕ (Pointer) ਘੁੰਮਾਉਣ ਤੇ ਰੁਕੇਗਾ )
ਉੱਤਰ :
ਸੰਭਾਵਿਤ ਨਤੀਜਾ ਹੈ : A, B ਅਤੇ C.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਇਕ ਥੈਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿਚ ਵੱਖਵੱਖ ਰੰਗਾਂ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਇੱਕੋ-ਜਿਹੀਆਂ ਗੇਂਦਾਂ ਹਨ (ਚਿੱਤਰ ਦੇਖੋ) । ਤੁਸੀਂ ਬਿਨਾਂ ਦੇਖੇ ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਗੇਂਦ ਕੱਢ ਲੈਂਦੇ ਹੋ। ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੂੰ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨਤੀਜੇ ਹਨ :
{W, R, B, G, Y}

ਸੋਚੋ, ਚਰਚਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਲਿਖੋ

ਇਕ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਸੁੱਟਣ ‘ਤੇ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੀ, ਪਹਿਲੇ ਖਿਡਾਰੀ ਦੇ 6 ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਯੋਗ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਨਹੀਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੀ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੇਡਣ ਵਾਲੇ ਖਿਡਾਰੀ ਦੇ 6 ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਯੋਗ ਘੱਟ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
ਨਹੀਂ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕੀ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੇਡਣ ਵਾਲੇ ਖਿਡਾਰੀ ਦੇ 6 ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਯੋਗ ਘੱਟ ਹੈ । ਕੀ ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਤੀਸਰੇ ਖਿਡਾਰੀ ਦੁਆਰਾ 6 ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਸੰਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਨਹੀਂ, ਤੀਸਰੇ ਖਿਡਾਰੀ ਦੇ ਵੀ 6 ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੀ ਸੰਯੋਗ ਹਨ । ਕਿਉਂਕਿ ਇਕ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਸੁੱਟਣ ਅਤੇ ਸੁਤੰਤਰ ਘਟਨਾ ਹੈ ।

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮੰਨ ਲਵੋ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਪਹੀਏ ਨੂੰ ਘੁੰਮਾਉਂਦੇ ਹੋ (ਚਿੱਤਰ ਦੇਖੋ)।
(i) ਇਸ ਪਹੀਏ ਤੇ ਇਕ ਹਰਾ ਚੱਕਰਖੰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਹਰਾ ਚੱਕਰਖੰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਾ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਲਿਖੋ ।

(ii) ਇਕ ਹਰਾ ਚੱਕਰਖੰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
(iii) ਇਕ ਹਰਾ ਚੱਕਰਖੰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
(i) ਹਰਾ ਚੱਕਰਖੰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ = 5
ਹਰਾ ਚੱਕਰਖੰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ = 3
(ii) ਕੁੱਲ ਸੰਭਵ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ = 5 + 3 = 8
ਇਕ ਹਰਾ ਚੱਕਰਖੰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ

(iii) ਇਕ ਹਰਾ ਚੱਕਰਖੰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 26 ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 26 ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 6 PSEB ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ Textbook Questions and Answers

ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ਉ) ਤਿਤਲੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰੰਗ ਕਿਸ ਤੋਂ ਲਏ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ ਦੀ ਕੀ ਉਮੰਗ ਹੈ
ਉੱਤਰ :
ਤਿਤਲੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰੰਗ ਫੁੱਲਾਂ ਤੋਂ ਲਏ ਹਨ ਉਸਦੇ ਦਿਲ ਦੀ ਉਮੰਗ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਫੁੱਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖਿੜੇ ਰਹਿਣ।

(ਅ) ਭੌਰਾ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਭੌਰਾ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸੁੰਦਰ ਬਾਗ਼ ਦਾ ਭੌਰਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਾਂ ਵਿਚ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਬਹਾਰ ਮਹਿਕਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਰਸ ਪੀ ਕੇ ਜਿਊਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਖੁਮਾਰ ਚੜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਫੁੱਲਾਂ ਕਰ ਕੇ ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਸੁੰਦਰ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੇ ਤਾਰ ਛੇੜ ਕੇ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਰਾਗ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਬਿਨ ਤਨਖ਼ਾਹ ਤੋਂ ਨੌਕਰ ਹੈ।

(ਇ) ਜੋ ਜਾਗਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਜਿਹੜੇ ਜਾਗਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਹੀ ਕਦਮ ਅੱਗੇ ਵਧਾ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਮੰਜ਼ਲਾਂ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ।

(ਸ) ਫੁੱਲ ਤਿਤਲੀ ਤੇ ਭੌਰੇ ਨੂੰ ਕੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਫੁੱਲ, ਤਿਤਲੀ ਤੇ ਭੌਰੇ ਨੂੰ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਸ ਵਿਚ ਲੜਨ ਨਾ। ਉਹ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਉੱਚਾ ਨੀਵਾਂ ਨਹੀਂ। ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਅਸੀਸਾਂ ਦੇਣ ਕਿ ਉਸਦੀ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਮਹਿਕਦੀ ਰਹੇ। ਉਸ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੋ ਤੇ ਰੰਗ ਉਨਾਂ ਲਈ ਹੀ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਨ ਦੇਣ ਕਿ ਉਹ ਕਦੇ ਲੜਨਗੇ ਨਹੀਂ

2. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ :

ਸੁੰਦਰ, ਸੰਸਾਰ, ਮਿੱਤਰ, ਭੰਡਾਰ, ਵਚਨ
ਉੱਤਰ :

• ਸੁੰਦਰ (ਸੋਹਣਾ) – ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਸੁੰਦਰ ਫੁੱਲ ਖਿੜੇ ਹੋਏ ਹਨ।
• ਸੰਸਾਰ ਦੁਨੀਆ) – ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਅਮਨ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ।
• ਮਿੱਤਰ ਦੋਸਤ – ਜਸਬੀਰ ਮੇਰਾ ਪੱਕਾ ਮਿੱਤਰ ਹੈ।
• ਭੰਡਾਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ) – ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਾਲ – ਪੀੜਤ ਪਰਜਾ ਲਈ ਅੰਨ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤੇ।
• ਵਚਨ ਇਕਰਾਗੇ – ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਮਿਲ ਕੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਵਚਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

3. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਮਸਤ-ਮਲੰਗ : ਮਨਮੌਜੀ, ਬੇਪਰਵਾਹ
• ਨਿਸੰਗ : ਬੇਝਿਜਕ, ਨਿਡਰ
• ਹਮੇਸ਼ : ਹਮੇਸ਼ਾਂ, ਸਦਾ
• ਉਮੰਗ : ਇੱਛਾ, ਤਾਂਘ
• ਖ਼ੁਮਾਰ : ਮਸਤੀ, ਨਸ਼ਾ
• ਗੁਲਜ਼ਾਰ : ਬਾਗ਼, ਫੁਲਵਾੜੀ, ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਕਿਆਰੀ
• ਦੁਸ਼ਮਣ : ਵੈਰੀ, ਵਿਰੋਧੀ
• ਕੰਤ : ਘਰਵਾਲਾ, ਪਤੀ, ਖ਼ਾਵੰਦ

4. ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਲੈਅ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਦਾਹਰਨ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ :

ਉਦਾਹਰਨ- ਵੰਗ-ਸੰਗ
ਉੱਤਰ :
ਰੰਗ – ਜੰਗ, ਮਲੰਗ – ਨਿਸੰਗ, ਪਿਆਰ – ਬਹਾਰ, ਖੁਮਾਰ – ਸੰਸਾਰ, ਸਵਾ – ਜਗਾ, ਵੈਰ – ਖ਼ੈਰ, ਪੈਰ – ਗੈਰ, ਭੰਡਾਰ – ਗੁਲਜ਼ਾਰ।

ਵਿਆਕਰਨ :

ਮੈਂ ਤਿਤਲੀ ਸੁੰਦਰ ਬਾਗ਼ ਦੀ, ਮੇਰੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਕਈ ਰੰਗ
ਜਿਉਂ ਚੁੰਨੀਆਂ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆ, ਕੋਈ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਦੇਵੇ ਟੰਗ
ਇਹ ਰੰਗ ਨਹੀਂ ਮੇਰੇ ਆਪਣੇ, ਫੁੱਲਾਂ ਤੋਂ ਲਏ ਨੇ ਮੰਗ
ਮੈਂ ਫੁੱਲਾਂ ਗਿਰਦੇ ਘੁੰਮਦੀ, ਨਿੱਤ ਹੋ ਕੇ ਮਸਤ-ਮਲੰਗ
ਮੈਨੂੰ ਡਰ ਨਹੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਦਾ, ਮੈਂ ਹੋ ਕੇ ਫਿਰਾਂ ਨਿਸੰਗ
ਰਹੇ ਖਿੜਿਆ ਫੁੱਲ ਹਮੇਸ਼ ਇਹ, ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਦੀ ਇਹੋ

ਉਮੰਗ ਉੱਪਰ ਲਿਖੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਾਂਵ, ਪੜਨਾਂਵ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਸਮਾਸੀ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣ ਕੇ ਆਪਣੀ ਕਾਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਨਾਂਵ – ਤਿਤਲੀ, ਬਾਗ਼, ਫੁੱਲਾਂ, ਰੰਗ, ਚੰਨੀਆਂ, ਡਰ, ਦਿਲ, ਉਮੰਗ॥ ਪੜਨਾਂਵ – ਕੋਈ, ਮੈਂ, ਮੈਨੂੰ, ਕਿਸੇ, ਹੋਰ, ਮੈਂ।
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਸੁੰਦਰ, ਮੇਰੇ, ਕਈ, ਰੰਗ – ਬਰੰਗੀਆਂ, ਇਹ, ਮੇਰੇ ਆਪਣੇ, ਮਸਤ – ਮਲੰਗ, ਨਿਸੰਗ, ਮੇਰੇ !
ਕਿਰਿਆ – ਦੰਗ, ਲਏ ਨੇ, ਮੰਗ, ਘੁੰਮਦੀ, ਹੋ ਫਿਰਾਂ, ਰਹੇ ਖਿੜਿਆ। ਸਮਾਸੀ ਸ਼ਬਦ – ਰੰਗ – ਬਰੰਗੀਆਂ, ਥਾਂ – ਥਾਂ, ਮਸਤ – ਮਲੰਗ॥

ਅਧਿਆਪਕ ਲਈ :
ਅਧਿਆਪਕ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਜਮਾਤ ਜਾਂ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸਭਾ ਜਾਂ ਖੇਡ-ਮੈਦਾਨ ‘ਚ ਮੰਚਨ ਕਰੇ।

PSEB 6th Class Punjabi Guide ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ Important Questions and Answers

1. ਕਾਵਿ – ਟੋਟਿਆਂ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ

(ਉ) ਮੈਂ ਤਿਤਲੀ ਸੁੰਦਰ ਬਾਗ਼ ਦੀ, ਮੇਰੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਕਈ ਰੰਗ।
ਜਿਉਂ ਚੁੰਨੀਆਂ ਰੰਗ – ਬਰੰਗੀਆਂ, ਕੋਈ ਥਾਂ – ਥਾਂ ਦੇਵੇ ਟੰਗ
ਨੂੰ ਇਹ ਰੰਗ ਨਹੀਂ ਮੇਰੇ ਆਪਣੇ, ਫੁੱਲਾਂ ਤੋਂ ਲਏ ਨੇ ਮੰਗ।
ਮੈਂ ਫੁੱਲਾਂ ਗਿਰਦੇ ਘੁੰਮਦੀ, ਨਿੱਤ ਹੋ ਕੇ ਮਸਤ ਮਲੰਗ।
ਮੈਨੂੰ ਡਰ ਨਹੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਦਾ, ਮੈਂ ਹੋ ਕੇ ਫਿਰਾਂ ਨਿਸੰਗ।
ਰਹੇ ਖਿੜਿਆ ਫੁੱਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਹ, ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਦੀ ਇਹੋ ਉਮੰਗ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਗਿਰਦੇ – ਦੁਆਲੇ ਹੋ ਮਸਤ ਮਲੰਗ – ਬੇਪਰਵਾਹ। ਨਿਸੰਗ ਬੇਝਿਜਕ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਤਿਤਲੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਬਾਗ਼ ਦੀ ਸੁੰਦਰ ਚੀਜ਼ ਹਾਂ। ਮੇਰੇ ਖੰਭਾਂ ਉੱਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਕਈ ਰੰਗ ਹਨ, ਜੋ ਇੰਝ ਲਗਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਰੰਗ – ਬਰੰਗੀਆਂ ਚੁੰਨੀਆਂ ਥਾਂ – ਥਾਂ ਟੰਗ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹੋਣ। ਇਹ ਰੰਗ ਮੇਰੇ ਆਪਣੇ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮੈਂ ਫੁੱਲਾਂ ਤੋਂ ਮਾਂਗਵੇਂ ਲਏ ਹਨ। ਮੈਂ ਹਰ ਸਮੇਂ ਮਸਤ – ਮਲੰਗ ਹੋਈ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਫੁੱਲਾਂ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਇੱਥੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਡਰ ਨਹੀਂ ਤੇ ਮੈਂ ਨਿਸੰਗ ਹੋ ਕੇ ਘੁੰਮਦੀ ਹਾਂ। ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਇੱਛਾ ਹੈ ਕਿ ਸਟੇਜ ਉੱਤੇ ਪਿਆ ਇਹ ਫੁੱਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖਿੜਿਆ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

(ਆ) ਮੈਂ ਭੌਰਾ ਸੁੰਦਰ ਬਾਗ਼ ਦਾ, ਮੇਰਾ ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ।
ਮੇਰੇ ਸਾਹਾਂ ਅੰਦਰ ਮਹਿਕਦੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਜਿਹੀ ਬਹਾਰ।
ਮੈਂ ਪੀ – ਪੀ ਰਸ ਜਿਊਂਦਾ, ਮੈਨੂੰ ਚੜ੍ਹਿਆ ਰਹੇ ਖ਼ੁਮਾਰ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਕਰਕੇ ਜਾਪਦਾ, ਮੈਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਸਭ ਸੰਸਾਰ
ਨਿੱਤ ਰਾਗ ਸੁਣਾਵਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਛੇੜ ਕੇ ਦਿਲ ਦੀ ਤਾਰ !
ਮੈਂ ਨੌਕਰ ਬਿਨ ਤਨਖ਼ਾਹ ਦੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਦਰਬਾਰ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਖ਼ਮਾਰ – ਮਸਤੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਭੌਰਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਮੈਂ ਸੁੰਦਰ ਬਾਗ਼ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹਾਂ। ਮੇਰਾ ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਬਹਾਰ ਮੇਰੇ ਸਾਹਾਂ ਵਿਚ ਮਹਿਕਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਰਸ ਪੀ ਕੇ ਜਿਊਂਦਾ ਹਾਂ, ਜਿਸਦੀ ਮੈਨੂੰ ਮਸਤੀ ਚੜੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਕਰ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਬਿਨਾਂ ਤਨਖ਼ਾਹ ਤੋਂ ਨੌਕਰ ਹਾਂ।

(ਈ) ਜਾ ਬੈਠ ਪਰਾ ਬੜਬੋਲਿਆ, ਨਾ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਚੜ੍ਹਦਾ ਜਾ !
ਮੈਂ ਖੰਭ ਹਿਲਾ ਕੇ ਆਪਣੇ, ਹਰ ਫੁੱਲ ਨੂੰ ਦਿਆਂ ਹਵਾ !
ਜਿਉਂ ਪੱਖਾ ਝਲਾਂ ਕੇ ਸੁੰਦਰੀ, ਦਏ ਆਪਣਾ ਕੰਤ ਸਵਾ।
ਤੂੰ ਉਲਟਾ ਕਰ ਕੇ ਤੂੰ – ਤੂੰ ਰਿਹਾਂ ਸੁੱਤਿਆਂ ਤਾਈਂ ਜਗਾ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਬੜਬੋਲਿਆ – ਬਹੁਤ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਕੰਤ – ਪਤੀ। ਸਵਾ – ਸੁਲਾ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉੱਪਰ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਭੌਰੇ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਤਿਤਲੀ ਜ਼ਰਾ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਲੱਗੀ, “ਜਾਹ ਬੜਬੋਲਿਆ, ਜ਼ਰਾ ਪਰਾਂ ਜਾ ਕੇ ਬੈਠ। ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਨਾ ਚੜ੍ਹਦਾ ਜਾਹ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਖੰਭ ਹਿਲਾ ਕੇ ਹਰ ਫੁੱਲ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰਾਂ ਹਵਾ ਦਿੰਦੀ ਹਾਂ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੋਈ ਸੁੰਦਰ ਮੁਟਿਆਰ ਪੱਖਾ ਝੱਲ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਸੁਲਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਤੂੰ ਤਾਂ ਤੂੰ – ਤੂੰ ਕਰ ਕੇ ਉਲਟਾ ਸੁੱਤਿਆ ਨੂੰ ਜਗਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈਂ।

(ਸ) ਜਾ ਨੀ ਵੱਡੀਆਂ ਅਕਲਾਂ ਵਾਲੀਏ, ਤੇਰਾ ਨਾਲ ਅਕਲ ਦੇ ਵੈਰ।
ਜੋ ਸੁੱਤੇ ਰਹੇ ਸੋ ਮਰ ਗਏ, ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੈਰ।
ਜੋ ਜਾਗਣ ਮਾਰਨ ਮੰਜ਼ਲਾਂ, ਨੀ ਉਹ ਅਗਾਂਹ ਵਧਾ ਕੇ ਪੈਰ
ਤੂੰ ਮਿੱਤਰ ਨਹੀਂ ਏ ਫੁੱਲ ਦੀ, ਤੂੰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਕੋਈ ਗੈਰ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਖੈਰ – ਖਿੱਖਿਆ। ਗੈਰ – ਪਰਾਇਆ, ਓਪਰਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਤਿਤਲੀ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਭੌਰੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੂੰ ਪਰੇ ਜਾਹ। ਵੱਡੀ ਅਕਲ ਵਾਲੀ ਬਣੀ ਫਿਰਦੀ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੇਰਾ ਤਾਂ ਅਕਲ ਨਾਲ ਵੈਰ ਹੈ। ਤੂੰ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈਂ ਕਿ ਮੈਂ ਹਰ ਫੁੱਲ ਨੂੰ ਹਵਾ ਨਾਲ ਸੁਲਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਕੀ ਤੂੰ ਇਹ ਜਾਣਦੀ ਹੈਂ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਸੁੱਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਰ ਗਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੰਜ਼ਲਾਂ ਉਹੀ ਮਾਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕਦਮ ਉਹ ਹੀ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਜਾਗਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਤੂੰ ਫੁੱਲ ਦੀ ਮਿੱਤਰ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕੋਈ ਓਪਰੀ ਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹੈਂ।

(ਹ) ਮੈਂ ਫੁੱਲਾਂ ਅੰਦਰ ਵਸਦੀ, ਜਿਉਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਸ਼ਬੋ।
ਕੁੱਲ ਰੰਗ ਰਚਾ ਕੇ ਰੋਮ – ਰੋਮ, ਮੈਂ ਆਪ ਗਿਆ ਰੰਗ ਹੋ !
ਕਿਉਂ ਲੜਦੇ ਹੋ ਮੇਰੇ ਆਸ਼ਕੋ ਮੈਨੂੰ ਦੋਹਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ
ਨਹੀਂ ਉੱਚਾ ਨੀਵਾਂ ਕੋਈ ਵੀ, ਮੈਂ ਜਾਣਾ ਸਭ ਇਕਸਾਰ।
ਮੈਂ ਭਰ – ਭਰ ਵੰਡਾਂ ਝੋਲੀਆਂ, ਮੇਰਾ ਭਰਿਆ ਰਹੇ ਭੰਡਾਰ !
ਤੁਸੀਂ ਦਿਓ ਅਸੀਸਾਂ ਸੋਹਣਿਓ, ਮੇਰੀ ਮਹਿਕੀ ਰਹੇ ਗੁਲਜ਼ਾਰ।
ਇਹ ਖ਼ੁਸ਼ਬੋ ਤੁਹਾਡੇ ਵਾਸਤੇ, ਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਨੇ ਰੰਗ !
ਰਹੋ ਵਸਦੇ ਰਸਦੇ ਖੇਡਦੇ, ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਦੀ ਇਹੋ ਉਮੰਗ।
ਨਾ ਖੰਭੜੀ ਟੁੱਟੇ ਕਿਸੇ ਦੀ, ਨਾ ਵੀਣੀਓਂ ਟੁੱਟੇ ਵੰਗ।
ਰਲ ਵਚਨ ਦਿਓ ਮੈਨੂੰ ਸੁੱਚੜਾ, ਨਹੀਂ ਕਦੇ ਕਰਾਂਗੇ ਜੰਗ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਰੋਮ – ਰੋਮ – ਵਾਲ – ਵਾਲ ਆਸ਼ਕੋ – ਪ੍ਰੇਮੀਓ। ਭੰਡਾਰ – ਮਾਲ ਦਾ ਸੰਗਹਿ। ਗੁਲਜ਼ਾਰ – ਬਾਗ ਖੰਭੜੀ – ਖੰਭ ਵਚਨ – ਪਿਆਰ। ਸੋਚੜਾ – ਸੁੱਚਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪਿੱਛੇ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਤਿਤਲੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਫੁੱਲਾਂ ਅੰਦਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਸਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਖ਼ੁਸ਼ਬੋ ਵਸਦੀ ਹੈ। ਭੌਰੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਸਾਰੇ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰੋਮ – ਰੋਮ ਵਿਚ ਰਚਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰੰਗ ਲਿਆ ਹੈ। ਤਿਤਲੀ ਤੇ ਭੌਰੇ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਝਗੜਦਿਆਂ ਦੇਖ ਕੇ ਫੁੱਲ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਮੇਰੇ ਪੇਮੀਓ ਤੁਸੀਂ ਆਪਸ ਵਿਚ ਕਿਉਂ ਲੜਦੇ ਹੋ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਮੇਰੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੀ ਉੱਚਾ – ਨੀਵਾਂ ਨਹੀਂ। ਮੈਂ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂਆਂ ਦੀਆਂ ਝੋਲੀਆਂ ਭਰ – ਭਰ ਵੰਡਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਮੇਰਾ ਭੰਡਾਰ ਭਰਿਆ ਰਹੇ। ਸੋਹਣਿਓ ! ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਅਸੀਸਾਂ ਦਿਓ ਕਿ ਮੇਰਾ ਬਗੀਚਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਹਿਕਦਾ ਰਹੇ ! ਮੇਰੇ ਰੰਗ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਹਨ ਤੇ ਮੇਰੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੋ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਇਹੋ ਇੱਛਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸਦਾ ਵਸਦੇ – ਰਸਦੇ ਰਹੋ। ਨਾ ਕਿਸੇ ਦਾ ਖੰਭ ਟੁੱਟੇ ਤੇ ਨਾ ਵੀਣੀ ਤੋਂ ਵੰਗ। ਮੈਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਰਲ ਕੇ ਇਹ ਬਚਨ ਦਿਓ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਲੜੋਗੇ ਨਹੀਂ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 25 ਭਾਰਤ ਰਤਨ : ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਦਕਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 25 ਭਾਰਤ ਰਤਨ : ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਦਕਰ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 6 PSEB ਭਾਰਤ ਰਤਨ : ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਦਕਰ Textbook Questions and Answers

ਭਾਰਤ ਰਤਨ : ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਦਕਰ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ਉ) ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਦਕਰ ਦਾ ਜਨਮ ਕਿਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤੇ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਦਕਰ ਦਾ ਜਨਮ 14 ਅਪਰੈਲ, 1891 ਈ: ਨੂੰ ਬੜੌਦਾ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਛਾਉਣੀ ਮਹੂ (ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਵਿਚ ਹੋਇਆ

(ਅ) ਭੀਮ ਰਾਓ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਓ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਰਾਮ ਜੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਭੀਮਾ ਬਾਈ ਸੀ।

(ੲ) ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੇ ਪੰਜਵੀਂ ਤੇ ਦਸਵੀਂ ਜਮਾਤ ਕਿੱਥੋਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੇ ਪੰਜਵੀਂ ਸਤਾਰਾ ਦੇ ਕੈਂਪ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚੋਂ ਅਤੇ ਦਸਵੀਂ ਐਲਫ਼ਿਸਟੋਨ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ।

(ਸ) ਅਧਿਆਪਕ ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਅਧਿਆਪਕ ਭੀਮ ਰਾਓ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਲਗਨ ਦੇਖ ਕੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਸਮੁੱਖ ਤੇ ਮਿਠ – ਬੋਲੜੇ ਸੁਭਾ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਨ।

(ਹ) ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੂੰ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੇ ਵਜੀਫ਼ਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਬੜੌਦਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਸੀਆ ਜੀ ਗਾਇਕਵਾੜ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਠੀਕ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤੇ। ਇਸ ‘ਤੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਨੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਜੀਫ਼ਾ ਲਾ ਦਿੱਤਾ।

(ਕ) ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਭੀਮ ਰਾਓ ਦਾ ਜੀਵਨ ਕਿਹੋ-ਜਿਹਾ ਸੀ
ਉੱਤਰ :
ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਭੀਮ ਰਾਓ ਦਾ ਜੀਵਨ ਬੜਾ ਸਾਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਆਮ ਕਰ ਕੇ ਇਕ ਚਾਹ ਦੇ ਕੱਪ ਤੇ ਡਬਲਰੋਟੀ ਨਾਲ ਹੀ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰ ਲੈਂਦੇ iਉਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ।

(ਖ) ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੇ ਪੀਪਲਜ਼ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਕਿਉਂ ਬਣਾਈ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੇ ਜਾਤ – ਪਾਤ ਨੂੰ ਵਿੱਦਿਆ ਦੇ ਪਸਾਰ ਨਾਲ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਪੀਪਲਜ਼ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਬਣਾਈ।

(ਗ) ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਕਿਸ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਅਤੇ ਇਹ ਕਦੋਂ ਲਾਗੂ ਹੋਇਆ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਡਾ: ਅੰਬੇਦਕਰ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਤੇ ਇਹ 26 ਜਨਵਰੀ, 1950 ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਹੋਇਆ।

2. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :

(ਓ) ਭੀਮ ਰਾਓ ਦਾ ਪਿੰਡ …………………….. ਸੀ।
(ਅ) ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਰਜਿਸਟਰ ਵਿੱਚ ਭੀਮ ਰਾਓ ਦਾ ਨਾਂ ………. ਦਿੱਤਾ।
(ੲ) ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ………………. ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆ ਗਏ।
(ਸ) ਬੜੌਦਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ……………….. ਨੇ ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੂੰ ਉਚੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਭੇਜਿਆ।
(ਹ) ਭਾਰਤ ਅਜਾਦ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ,………………. ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਅੰਬਾ ਵੱਡੇ,
(ਅ) ਅੰਬੇਦਕਰ,
(ਈ) ਕਲੁਸਕਰ,
(ਸ) ਸੀਆ ਜੀ ਗਾਇਕਵਾੜ,
(ਹ)ਕਾਨੂੰਨ ਮੰਤਰੀ,

3. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ :

ਸੰਘਰਸ਼, ਸਮਾਗਮ, ਹੁਸ਼ਿਆਰ, ਨਫ਼ਰਤ, ਸੁਘੜ-ਸਿਆਣੀ, ਛੂਤ-ਛਾਤ, ਲੋਅ
ਉੱਤਰ :

• ਸੰਘਰਸ਼ ਘੋਲ) – ਦੇਸ਼ – ਭਗਤਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਲੰਮਾ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ।
• ਸਮਾਗਮ ਜੋੜ – ਮੇਲਾ) – ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਤਵੰਤੇ ਇਸ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।
• ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਤੇਜ਼, ਚੇਤੰਨ) – ਇਹ ਮੁੰਡਾ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਹੈ।
• ਨਫ਼ਰਤ (ਣਾ) – ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਨਾ ਕਰੋ।
• ਸੁਘੜ – ਸਿਆਣੀ ਸਿਆਣੀ, ਸਮਝਦਾਰ) – ਮੇਰੀ ਨੂੰਹ ਬੜੀ ਸੁਘੜ – ਸਿਆਣੀ ਹੈ।
• ਛੂਤ – ਛਾਤ ਜਾਤ – ਪਾਤ ਦਾ ਵਿਤਕਰਾ) – ਅਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਛੂਤ – ਛਾਤ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਸੀ।
• ਲੋਅ ਚਾਨਣ – ਦੀਵਾ ਜਗਣ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਲੋਅ ਹੋ ਗਈ।
• ਦੰਗ ਰਹਿਣਾ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿਣਾ – ਅਧਿਆਪਕ ਭੀਮ ਰਾਓ ਦੀ ਪੜਾਈ ਵਿਚ ਲਗਨ ਦੇਖ ਕੇ ਦੰਗ ਰਹਿ ਗਏ।
• ਪਰਿਵਾਰ ਟੱਬਰ) – ਸਾਡਾ ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸੁਰਭੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਇਆ।
• ਮਾਨਸਿਕ (ਮਨ ਦਾ) – ਇਹ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਹਸਪਤਾਲ ਹੈ।
• ਪੀੜਾ ਦੁੱਖ – ਉਸ ਦੀ ਚੁੱਭਦੀ ਗੱਲ ਨੇ ਮੇਰੇ ਮਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪੀੜਾ ਪੁਚਾਈ।
• ਠਾਣ ਲੈਣਾ (ਇਰਾਦਾ ਕਰ ਲਿਆ) – ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਣ ਦੀ ਠਾਣ ਲਈ।
• ਮਿਆਦ (ਮਿੱਥਿਆ ਸਮਾਂ – ਇਸ ਜਮਾਂ ਰਕਮ ਦੀ ਮਿਆਦ 15 ਸਾਲ ਹੈ।
• ਨਿਯੁਕਤ ਨਿਯਤ, ਮੁਕੱਰਰ) – ਇਸ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿਚ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਹੀ ਅਫ਼ਸਰ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਆਇਆ ਹੈ।
• ਸਥਿਤੀ ਹਾਲਤ) – ਅਸੀਂ ਸਾਰੀ ਸਥਿਤੀ ਦੇਖ ਕੇ ਹੀ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰਾਂਗੇ ਕਿ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ।

ਵਿਆਕਰਨ

ਇਸ ਪਾਠ ਵਿੱਚੋਂ ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ – ਸੰਘਰਸ਼, ਕਹਾਣੀ, ਪਦਵੀ, ਧੂੰਆਂ, ਬਚਪਨ, ਕਾਰਜ, ਭਲਾਈ, ਤੰਗੀ, ਮੱਦਦ, ਨਫ਼ਰਤ, ਅਹਿਸਾਸ, ਰੋਸ਼ਨੀ, ਜੀਵਨ।

ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ – ਚਾਹ, ਡਬਲ ਰੋਟੀ॥ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਲੰਬੇ, ਲਾਡਲੇ, ਸੂਬੇਦਾਰ, ਤਿੰਨ ਕੁ, ਜੱਦੀ, ਪੰਜ, ਵੱਡੇ, ਉੱਚੀ, ਜ਼ੋਰਦਾਰ, ਡੂੰਘਾ, ਮਾਨਸਿਕ, ਸੁਘੜ – ਸਿਆਣੀ, ਮੁਸ਼ਕਿਲ, ਮਹਾਰਾਜਾ, ਠੀਕ, ਸਖ਼ਤ, ਇਕ, ਪਛੜੇ, ਬੁਨਿਆਦੀ।

PSEB 6th Class Punjabi Guide ਭਾਰਤ ਰਤਨ : ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਦਕਰ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
ਭਾਰਤ ਰਤਨ : ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਉ ਅੰਬੇਦਕਰ’ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਦਕਰ ਦਾ ਜਨਮ 14 ਅਪਰੈਲ, 1891 ਨੂੰ ਬੜੌਦਾ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਛਾਉਣੀ ਮਹੂ (ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਭੀਮ ਰਾਓ ਦੇ ਪਿਤਾ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਸੂਬੇਦਾਰ ਸਨ ਤੇ ਉਹ ਪੈਨਸ਼ਨ ਲੈ ਕੇ ਘਰ ਆ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਅੰਬਾ ਵੱਡੇ ਸੀ ਪਰ ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਉਹ ਸਤਾਰਾ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ ਤੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੈਂਪ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਉੱਚੀ ਪਦਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੇ ਪਰ ਉਹ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਬਿਮਾਰ ਰਹਿ ਕੇ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਈ।’

ਭੀਮ ਰਾਓ ਉਦਾਸ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਨ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਨਾ ਲਗਦਾ ਪਰ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਅਨੰਦ ਰਾਓ ਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾ ਦੀ ਇੱਛਾ ਯਾਦ ਕਰਾਉਣ ‘ਤੇ ਉਹ ਫਿਰ ਦਿਲ ਲਾ ਕੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ। ਇਸ ਵਾਰੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਮੀਂਹ ਵਿਚ ਭਿੱਜਦੇ ਹੋਏ ਸਕੂਲ ਪਹੁੰਚੇ, ਤਾਂ ਅਧਿਆਪਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਲਗਨ ਦੇਖ ਕੇ ਦੰਗ ਰਹਿ ਗਏ। ‘ ਭੀਮ ਰਾਓ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂ ਅੰਬਾ ਵੱਡੇ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਲਿਖਦੇ ਸਨ, ਪਰੰਤੂ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਇਸ ਨਾਂ ਨੂੰ ਬੋਲਣ ਵਿਚ ਔਖਾ ਦੇਖ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਅੰਬੇਦਕਰ ਲਿਖਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੇ ਰਜਿਸਟਰ ਉੱਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਅੰਬੇਦਕਰ ਲਿਖ ਲਿਆ।

ਜਦੋਂ ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੇ ਸਤਾਰਾ ਦੇ ਕੈਂਪ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪੰਜਵੀਂ ਪਾਸ ਕਰ ਲਈ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਰਾਮ ਜੀ ਬੰਬਈ ਚਲੇ ਗਏ ਤੇ ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਐਲਫ਼ਿਸਟੋਨ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਛੂਤ – ਛਾਤ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਸੀ। ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੂੰ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਇਸ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੇ ਮਨ ਵਿਚ ਜਾਤ – ਪਾਤ ਵਿਰੁੱਧ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ 1907 ਵਿਚ ਆਪ ਨੇ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਕਰ ਲਈ। ਭੀਮ ਰਾਓ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸਤਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਸੁਘੜ – ਸਿਆਣੀ ਰਾਮਾ ਬਾਈ ਨਾਲ ਹੋ ਗਿਆ ਆਪ ਦੇ ਘਰ ਇਕ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਂ ਜਸਵੰਤ ਰਾਓ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਭੀਮ ਰਾਓ ਐਲਫ਼ਿਸਟੋਨ ਕਾਲਜ, ਬੰਬਈ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਗਏ ਘਰ ਵਿਚ ਆਰਥਿਕ ਤੰਗੀ ਸੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਇਕ ਅਧਿਆਪਕ ਕਲਸਕਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕੀਤੀ ਤੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੜੌਦਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਕੋਲ ਲੈ ਗਏ।

ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸੀਆ ਜੀ ਗਾਇਕਵਾੜ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਠੀਕ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤੇ ਤੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਨੇ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਜੀਫ਼ਾ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 1912 ਵਿਚ ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੇ ਬੀ. ਏ. ਪਾਸ ਕਰ ਲਈ। ਆਪ ਉੱਚੀ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਬੜੌਦਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੁੱਝ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਭੇਜ ਰਹੇ ਸਨ। ਆਪ ਮਹਾਰਾਜੇ ਨੂੰ ਖੁਦ ਜਾ ਕੇ ਮਿਲੇ। ਮਹਾਰਾਜੇ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਮੰਨ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਚੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਜਾਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ।

ਆਪ ਨੇ ਕੋਲੰਬੀਆਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਐੱਮ. ਏ. ਤੇ ਫਿਰ ਪੀ. ਐੱਚ. ਡੀ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਆਪ ਨੇ ਇੱਥੇ ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਦਾ ਜੀਵਨ ਗੁਜ਼ਾਰਿਆ ਆਪ ਦਿਨ ਵਿਚ ਇਕ ਕੱਪ ਚਾਹ ਪੀ ਕੇ ਤੇ ਡਬਲ ਰੋਟੀ ਖਾ ਕੇ ਹੀ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਆਪ ਨੇ ਲੰਡਨ ਆ ਕੇ ਅਰਥ – ਸ਼ਾਸਤਰ ਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਕੁੱਝ ਚਿਰ ਮਗਰੋਂ ਵਜੀਫ਼ੇ ਦੀ ਮਿਆਦ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਣ ‘ਤੇ ਆਪ ਦੇਸ਼ ਪਰਤ ਆਏ।

ਭਾਰਤ ਆ ਕੇ ਆਪ ਮਹਾਰਾਜਾ ਬੜੌਦਾ ਦੇ ਮਿਲਟਰੀ ਸਕੱਤਰ ਲੱਗ ਗਏ। ਦਫ਼ਤਰ ਵਿਚ ਜਾਤੀ ਭੇਦ – ਭਾਵ ਦੇਖ ਕੇ ਆਪ ਨੇ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ। ਫਿਰ ਬੰਬਈ ਵਿਚ ਉਹ ਸਿਡਹਿਨਮ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਲੱਗ ਗਏ। ਇੱਥੇ ਵੀ ਜਾਤੀ ਭੇਦ – ਭਾਵ ਕਰਕੇ ਆਪ ਲੰਡਨ ਪੁੱਜ ਗਏ ਇੱਥੇ ਅਰਥ – ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀ ਉਚੇਰੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਕੇ ਵਕਾਲਤ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੰਬਈ ਆ ਕੇ ਵਕਾਲਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਉਹ ਸਰਕਾਰੀ ਲਾਅ ਕਾਲਜ ਬੰਬਈ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋ ਗਏ। ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਦਕਰ ਨੇ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਮਨੁੱਖ – ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਤੀ ਕੀਤੀ ਨਫ਼ਰਤ ਨੂੰ ਸਹਿਆ ਸੀ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜਾਤ – ਪਾਤ ਵਿੱਦਿਆ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲ ਹੀ ਦੂਰ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਵਿੱਦਿਆ ਦੇ ਪਸਾਰ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੀਪਲਜ਼ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੁਸਾਇਟੀ ਬਣਾਈ। ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਦੇ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਘਰ – ਘਰ ਪੁਚਾਉਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ “ਮੂਕਨਾਇਕ’ ਤੇ ‘ਹਿਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਰਤ ਅਖ਼ਬਾਰ ਕੱਢੇ। ਲੰਡਨ ਵਿਚ ਹੋਈਆਂ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸਾਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਛੜੇ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ਪਛੜੇ ਵਰਗਾਂ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਸਹੂਲਤਾਂ ਮਿਲੀਆਂ। ਗ਼ਰੀਬ ਸਮਾਜ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਕਰ ਕੇ ਉਹ 1927 ਵਿਚ ਵਿਧਾਨ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਬੰਬਈ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣੇ ਗਏ।

ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਜ਼ਾਦ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਕਾਨੂੰਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਾਤ ਦਿਨ ਮਿਹਨਤ ਕਰ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਲਿਖਿਆ, ਜੋ 26 ਜਨਵਰੀ, 1950 ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਹੋਇਆ। ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿਚ ਚਲੇ ਗਏ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖੀਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੌ ਸਾਲਾ ਜਨਮ – ਦਿਨ ਉੱਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਰਤਨ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ। 6 ਦਸੰਬਰ, 1956 ਨੂੰ ਉਹ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਏ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਸੰਘਰਸ਼ – ਘੋਲ। ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ – ਪਿਓ – ਦਾਦਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ , ਪਿੰਡ। ਪਦਵੀ – ਅਹੁਦਾ। ਮਾਨਸਿਕ – ਮਨ ਦੀ। ਸੁਘੜ – ਸਿਆਣੀ। ਬੁਨਿਆਦੀ – ਮੁੱਢਲੀਆਂ।

1. ਪਾਠ – ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ
(ਉ) ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਦਕਰ ਦਾ ਜੀਵਨ ਇਕ ਲੰਬੇ ………………. ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ।
(ਅ) ਭੀਮ, ਮਾਂ ਤੈਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾ – ਲਿਖਾ ਕੇ ਇਕ ਵੱਡਾ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ।
(ਈ) ਭੀਮ ਰਾਓ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਲਗਨ ਦੇਖ ਕੇ ਅਧਿਆਪਕ ਰਹਿ ਗਏ।
(ਸ) ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੇ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਵਲੋਂ ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ………. ਸਹਿਣ ਕੀਤੀ ਸੀ।
(ਹ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਾਤ – ਦਿਨ ਇਕ ਕਰ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ………….. ਲਿਖਿਆ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸੰਘਰਸ਼
(ਅ) ਅਫ਼ਸਰ
(ਈ) ਦੰਗ
(ਸ) ਨਫ਼ਰਤ
(ਹ) ਸੰਵਿਧਾਨ

2. ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੋ ਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁ – ਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ –
ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਦਕਰ ਦਾ ਜੀਵਨ ਇਕ ਲੰਮੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 14 ਅਪਰੈਲ, 1891 ਈ: ਨੂੰ ਬੜੌਦਾ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਛਾਉਣੀ ਮਹੂ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਭੀਮਾ ਬਾਈ ਤੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਰਾਮ ਜੀ ਸੀ ਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲਾਡਲੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਨਾਂ ਭੀਮ ਰਾਓ ਰੱਖਿਆ। ਭੀਮ ਰਾਓ ਦੇ ਪਿਤਾ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ ਸੂਬੇਦਾਰ ਸਨ। ਭੀਮ ਰਾਓ ਤਿੰਨ ਕੁ ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਪਿਤਾ ਰਾਮ ਜੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚੋਂ ਪੈਨਸ਼ਨ ਲੈ ਕੇ ਘਰ ਆ ਗਏ।

ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ‘ਅੰਬਾਵੱਡੇ ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਪਾਉਣ ਲਈ ਉਹ ਕਸਬਾ ਸਤਾਰਾ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੂੰ ਸਤਾਰਾ ਦੇ ਕੈਂਪ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਮਾਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਉੱਚੀ ਪਦਵੀ ਪਾਵੇ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਅਨੰਦ ਰਾਓ ਦੇ ਕੋਲ ਪੜ੍ਹਨ ਬਿਠਾ ਦਿੰਦੀ ਪਰ ਮੌਕਾ ਦੇਖ ਕੇ ਭੀਮ ਰਾਓ ਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਤੁਰ ਜਾਂਦੇ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬੀਮਾਰ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਭੀਮਾ ਬਾਈ ਸਵਰਗਵਾਸ ਹੋ ਗਈ।

1. ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਦਕਰ ਦਾ ਜੀਵਨ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ?
(ਉ) ਲੰਮੇ ਸੰਘਰਸ਼
(ਅ) ਦੀਆਂ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ
(ਏ) ਪੀੜਾ ਦੀ
(ਸ) ਦਰਦਾਂ ਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਲੰਮੇ ਸੰਘਰਸ਼

2. ਡਾ: ਅੰਬੇਦਕਰ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ?
(ਉ) 14 ਅਪਰੈਲ, 1891
(ਅ) 13 ਅਪਰੈਲ, 1892
(ਇ) 13 ਅਪਰੈਲ, 1890
(ਸ) 20 ਅਪਰੈਲ, 1988।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) 14 ਅਪਰੈਲ, 1891

3. ਡਾ: ਅੰਬੇਦਕਰ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਹੈ?
(ੳ) ਰੀਮਾ ਰਾਣੀ,
(ਅ) ਭੀਮਾ ਬਾਈ
(ਈ) ਦਇਆ ਵੰਤੀ
(ਸ) ਗਾਇਤੀ ਦੇਵੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਭੀਮਾ ਬਾਈ

4. ਡਾ: ਅੰਬੇਦਕਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ?
(ਉ) ਸ਼ਾਮ ਜੀ
(ਅ) ਰਾਮ ਜੀ
(ਇ) ਘਣਸ਼ਾਮ ਜੀ
(ਸ) ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਜੀ!
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਰਾਮ ਜੀ

5. ਡਾ: ਅੰਬੇਦਕਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ ਕੀ ਸਨ?
(ਉ) ਦਫ਼ੇਦਾਰ,
(ਅ) ਸੂਬੇਦਾਰ
(ਈ) ਕੈਪਟਨ
(ਸ) ਕਰਨਲ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਸੂਬੇਦਾਰ

6. ਡਾ: ਅੰਬੇਦਕਰ ਦੇ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ?
(ਉ) ਅੰਬਾਬਾੜੀ
(ਅ) ਅੰਬੀਬਾੜਾ
(ਈ) ਅੰਬਾਵੱਡੇ
(ਸ) ਸੁੰਭਾਵਡੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਅੰਬਾਵੱਡੇ

7. ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਓ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਕਿੱਥੇ ਰਹਿਣ ਲੱਗੇ?
(ੳ) ਸਤਾਰਾ ਵਿੱਚ
(ਅ) ਪਟਗਾਉਂ ਵਿੱਚ
(ਈ) ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ
(ਸ) ਮਹਾਂਬਲੇਸ਼ਵਰ ਵਿੱਚ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਤਾਰਾ ਵਿੱਚ

8. ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੇ ਸਤਾਰਾ ਦੇ ਕਿਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲਿਆ?
(ਉ) ਹਾਈ ਸਕੂਲ
(ਆ) ਮਿਡਲ ਸਕੂਲ
(ਈ) ਕੈਂਪ ਸਕੂਲ
(ਸ) ਮਾਡਲ ਸਕੂਲ
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਕੈਂਪ ਸਕੂਲ

9. ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਓ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ?
(ਉ) ਬਲਵੰਤ ਰਾਓ
(ਅ) ਅਨੰਦ ਰਾਓ
(ਈ) ਸਿਕੰਦ ਰਾਓ
(ਸ) ਮਨਿੰਦ ਰਾਓ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਅਨੰਦ ਰਾਓ

10. ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਓ ਦੀ ਮਾਤਾ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਈ?
(ਉ) ਅਚਾਨਕ
(ਅ) ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਬਿਮਾਰ ਰਹਿ ਕੇ
(ਈ) ਦੁਰਘਟਨਾ ਕਾਰਨ
(ਸ) ਇਲਾਜ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਬਿਮਾਰ ਰਹਿ ਕੇ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
() ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸਬਦ ਚੁਣੋ।
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਕਿ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
(1) ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਦਕਰ, ਜੀਵਨ, ਕਣੀ, ਅਪਰੈਲ, ਰਿਆਸਤ।
(ii) ਉਹਨਾਂ, ਉਸੇ।
(iii) ਲੰਮੇ, ਤਿੰਨ ਕੁ, ਜੱਦੀ, ਪੰਚ, ਉੱਚੀ।
(iv) ਹੋਇਆ, ਰੱਖਿਆ,ਆ ਗਏ, ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ, ਪਾਵੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ

(i) “ਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਹਾਣਨਾਂ
(ਅ) ਹਾਨੀਆਂ
(ਈ) ਹਾਨਣਾਂ
(ਸ) ਹਾਣਨਾਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਹਾਣਨਾਂ

(ii) ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਲੰਮੇ
(ਅ) ਦੇਖ
(ਈ) ਉਹ
(ਸ) ਰਾਜ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਲੰਮੇ

(ii) ‘ਸਾਲ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?

(ਉ) ਸਾਲਾ
(ਅ) ਬਰਸ/ਵਰ੍ਹਾ
(ਈ) ਵਰਿਆਂ
(ਸ) ਵਰੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਬਰਸ/ਵਰ੍ਹਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(i) ਡੰਡੀ
(ii) ਕਾਮਾ
(ii) ਬਿੰਦੀ
(iv) ਬੈਕਟ
ਉੱਤਰ :
(i) ਡੰਡੀ (।)
(ii) ਕਾਮਾ (.);
(iii) ਬਿੰਦੀ (.);
(iv) ਬੈਕਟ {()}

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

ਉੱਤਰ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜੋ ਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ –
ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਦਕਰ ਨੇ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਵਲੋਂ ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਤਿ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਨਫ਼ਰਤ ਸਹਿਣ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜਾਤ ਪਾਤ ਵਿੱਦਿਆ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲ ਦੂਰ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵਿੱਦਿਆ ਦਾ ਦੀਪ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪੀਪਲਜ਼ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਬਣਾਈ : ਇਮ ਵਲ ਗ਼ ਬ ਬੱਚਿਆਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਸਕੂਲ, ਕਾਲਜ ਤੇ ਹੋਸਟਲ ਖੋਲ੍ਹੇ ਗਏ। ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਦੇ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਘਰ – ਘਰ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇ “ਮੂਕ ਨਾਇਕ’ ਤੇ ‘ਹਿਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਰਤ’ ‘ਹਫ਼ਤਾਵਾਰ’ ਅਖ਼ਬਾਰ ਕੱਢੇ। ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਪਛੜੇ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ।

ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ਪਛੜੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਮਿਲੀਆਂ। ਗ਼ਰੀਬ ਸਮਾਜ ਦੀ ਭਲਾਈ ਹਿਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਉਹ 1927 ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਨ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣੇ ਗਏ। ਭਾਰਤ ਅਜ਼ਾਦ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਕਨੂੰਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਪਦ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ, ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਦਲਿਤ ਸਮਾਜ ਦਾ ਜੀਵਨ – ਪੱਧਰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਭਰਪੂਰ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ।

ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਦਿਨ – ਰਾਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਲਿਖਿਆ ਜੋ 26 ਜਨਵਰੀ, 1950 ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਹੋਇਆ। ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ। ਦੇਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖੀਆਂ। ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਦਕਰ ਦੇ ਸੌ ਸਾਲਾ ਜਨਮ ਦਿਵਸ ਉੱਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ‘ਭਾਰਤ ਰਤਨ’ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਇਹ ਮਹਾਨ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ, ਕਾਨੂੰਨਦਾਨ ਤੇ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰ 6 ਦਸੰਬਰ, 1956 ਨੂੰ ਸਮਦਲ ਸਮਾਜ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਹਿੱਤ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਕਰਦਿਆਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਏ।

1. ਡਾ: ਅੰਬੇਦਕਰ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਨਫ਼ਰਤ ਕਦੋਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ?
(ਉ) ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਹੀ
(ਅ) ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਹੀ
(ਇ) ਬੁਢਾਪੇ ਵਿੱਚ ਹੀ
(ਸ) ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਹੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਹੀ

2. ਡਾ: ਅੰਬੇਦਕਰ ਅਨੁਸਾਰ ਜਾਤ – ਪਾਤ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
(ਉ) ਪਰਚਾਰ ਨਾਲ
(ਅ) ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਨਾਲ
(ਇ) ਵਿੱਦਿਆ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲ
(ਸ) ਕਾਨੂੰਨ ਨਾਲ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਵਿੱਦਿਆ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲ

3. ਡਾ: ਅੰਬੇਦਕਰ ਨੇ ਵਿੱਦਿਆ ਦਾ ਦੀਪ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹੜੀ ਸੁਸਾਇਟੀ ਬਣਾਈ?
(ਉ) ਪੀਪਲਜ਼ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨਲ ਸੁਸਾਇਟੀ
(ਅ) ਭਾਰਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੁਸਾਇਟੀ
(ਈ) ਆਲ ਇੰਡੀਆਂ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੁਸਾਇਟੀ
(ਸ) ਆਦਰਸ਼ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੁਸਾਇਟੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਪੀਪਲਜ਼ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨਲ ਸੁਸਾਇਟੀ

4. ਡਾ: ਅੰਬੇਦਕਰ ਨੇ ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਦੇ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਘਰ – ਘਰ ਪੁਚਾਉਣ ਲਈ ਜਿਹੜੇ ਹਫ਼ਤਾਵਾਰ ਅਖ਼ਬਾਰ ਕੱਢੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਕਿਹੜਾ ਸੀ?
(ਉ) ਮੂਕ ਨਾਇਕ
(ਅ) ਦਲਿਤ ਨਾਇਕ
(ਈ) ਅਸਲ ਨਾਇਕ
(ਸ) ਉੱਤਮ ਨਾਇਕ !
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਮੂਕ ਨਾਇਕ

5. ਲੰਡਨ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀਆਂ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸਾਂ ਹੋਈਆਂ?
(ਉ) ਮਿੱਤਰਤਾ
(ਅ) ਗੋਲ – ਮੇਜ਼
(ਈ) ਰਾਜਸੀ
(ਸ) ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਗੋਲ – ਮੇਜ਼

6. ਡਾ: ਅੰਬੇਦਕਰ ਕਦੋਂ ਵਿਧਾਨ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣੇ ਗਏ?
(ਉ) 1925
(ਅ) 1926
(ਇ) 1927
(ਸ) 1928
ਉੱਤਰ :
(ਇ) 1927

7. ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਕਦੋਂ ਲਾਗੂ ਹੋਇਆ?
(ਉ) 15 ਅਗਸਤ, 1947
(ਅ) 26 ਜਨਵਰੀ, 1950
(ਇ) 26 ਜਨਵਰੀ, 1951
(ਸ) 2 ਅਕਤੂਬਰ, 1952.
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 26 ਜਨਵਰੀ, 1950

8. ਡਾ: ਅੰਬੇਦਕਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅੰਤਮ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਧਰਮ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤਾ?
(ੳ) ਸਿੱਖ ਧਰਮ
(ਅ) ਬੁੱਧ ਧਰਮ
(ਇ) ਜੈਨ ਧਰਮ
(ਸ) ਇਸਾਈ ਧਰਮ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਬੁੱਧ ਧਰਮ

9. ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਡਾ: ਅੰਬੇਦਕਰ ਦੇ ਸੌ ਸਾਲਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਉੱਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤਾ?
(ੳ) ਭਾਰਤ ਰਤਨ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ
(ਆ) ਫੀਲਡ ਮਾਰਸ਼ਲ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ
(ਇ) ਪਦਮ ਸ੍ਰੀ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ
(ਸ) ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਭਾਰਤ ਰਤਨ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ

10. ਡਾ: ਅੰਬੇਦਕਰ ਕਦੋਂ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਏ?
(ਉ) 6 ਨਵੰਬਰ, 1956
(ਅ) 6 ਦਸੰਬਰ, 1950
(ਈ) 6 ਦਸੰਬਰ, 1956
(ਸ) 16 ਦਸੰਬਰ, 1959.
ਉੱਤਰ :
(ਈ) 6 ਦਸੰਬਰ, 1956

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਚਣੋ।
(iii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਦਕਰ, ਬਚਪਨ, ਮਨੁੱਖ, ਅਹਿਸਾਸ, ਸਮਾਜ।
(ii) ਉਹਨਾਂ, ਉਹ, ਇਹ।
(iii) ਗ਼ਰੀਬ, ਹਫ਼ਤਾਵਾਰ, ਪਛੜੀਆਂ, ਬੁਨਿਆਦੀ, ਪਹਿਲੇ।
(iv) ਸਹਿਣ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਬਣਾਈ, ਖੋਲ੍ਹੇ ਗਏ, ਚੁਣੇ ਗਏ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ –

(i) ‘ਬੱਚਿਆਂ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਬੱਚੇ
(ਅ) ਬੱਚੀ
(ਈ) ਬੱਬੂ
(ਸ) ਬੱਚੀਆਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਬੱਚੀਆਂ।

(ii) ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਪਛੜੇ
(ਅ) ਜਨਮ
(ਈ) ਦਿਵਸ
(ਸ) ਅਕਾਲ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਪਛੜੇ

(ii) ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?
(ਉ) ਜੰਗ – ਜੁਦਲ
(ਆ) ਸੰਘਰਸ਼/ਘੋਲ
(ਈ) ਕੁਸ਼ਤੀ
(ਸ) ਭਲਵਾਨੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਆ) ਸੰਘਰਸ਼/ਘੋਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(i) ਡੰਡੀ
(ii) ਕਾਮਾ।
(iii) ਜੋੜਨੀ
(iv) ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ
(v) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ
ਉੱਤਰ :
(i) ਡੰਡੀ (।)
(ii) ਕਾਮਾ (,)
(iii) ਜੋੜਨੀ ( – )
(iv) ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ (”)
(v) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ (‘)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

ਉੱਤਰ :

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Kiria Kala Kiria Visesana Sabadhaka Yojaka te Visamika ਕਿਰਿਆ, ਕਾਲ, ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਸੰਬੰਧਕ, ਯੋਜਕ ਤੇ ਵਿਸਮਿਕ Exercise Questions and Answers.

PSEB 6th Class Hindi Punjabi Grammar ਕਿਰਿਆ, ਕਾਲ, ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਸੰਬੰਧਕ, ਯੋਜਕ ਤੇ ਵਿਸਮਿਕ (1st Language)

ਕਿਰਿਆ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਰਿਆ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ?
ਜਾਂ
ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦਾ ਹੋਣਾ, ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਵਾਪਰਨਾ ਆਦਿ ਕਾਲ ਸਹਿਤ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ, ਉਹ ਕਿਰਿਆ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ , ਜਿਵੇਂ –
(ੳ) “ਉਹ ਗਿਆ।
(ਅ) ‘ਮੈਂ ਪੁਸਤਕ ਪੜੀ॥
(ਈ) ਚਪੜਾਸੀ ਨੇ ਘੰਟੀ ਵਜਾਈ।
(ਸ) ਗੁਰਮੀਤ ਹਾਕੀ ਖੇਡਦਾ ਹੈ।

ਪਹਿਲੇ ਵਾਕ ਵਿਚ ‘ਗਿਆ, ਦੂਜੇ ਵਿਚ “ਪੜੀ, ਤੀਜੇ ਵਿਚ ‘ਵਜਾਈ ਤੇ ਚੌਥੇ ਵਿਚ “ਖੇਡਦਾ ਹੈ’ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਰਤਾ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਾਕ ਵਿਚ ਜਿਹੜਾ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ‘ਕਰਤਾ’ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ : ਜਿਵੇਂ –
ਮੈਂ ਫੁੱਟਬਾਲ ਖੇਡਿਆ !
ਉਹ ਸਕੁਲ ਗਿਆ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ‘ਮੈਂ ਤੇ “ਉਹ’ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ‘ਕਰਤਾ’ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕਰਮ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਾਕ ਵਿਚ ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਕੰਮ ਦਾ ਜਿਸ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਕਰਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ

(ੳ) ਮੈਂ ਰੋਟੀ ਖਾਧੀ।
(ਅ) ਮੈਂ ਸੱਪ ਮਾਰਿਆ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਵਾਕ ਵਿਚ ਕਿਰਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ “ਰੋਟੀ ਉੱਤੇ ਤੇ ਦੂਜੇ ਵਿਚ ‘ਸੱਪ’ ਉੱਤੇ ਪਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਕਰਮ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਿਰਿਆ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਿਰਿਆ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ – ਅਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ ਤੇ ਸਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ। ਜਿਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਕਰਮ ਨਾ ਦੱਸਿਆ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਅਕਰਮਕ ਤੇ ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਲ ਕਰਮ ਦੱਸਿਆ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ ਆਖਦੇ ਹਨ।

ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਦੂਜੀ ਵੰਡ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ – ਸਧਾਰਨ ਕਿਰਿਆ, ਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ ਤੇ ਦੋਹਰੀ ਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ।

ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਤੀਜੀ ਵੰਡ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਨੂੰ “ਇਕਹਿਰੀ ਕਿਰਿਆ’ ਤੇ ‘ਸੰਯੁਕਤ ਕਿਰਿਆ” ਵਿਚ ਤੇ ਚੌਥੀ ਵੰਡ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ‘ਮੂਲ ਕਿਰਿਆ’ ਤੇ ‘ਸਹਾਇਕ ਕਿਰਿਆ’ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਲਕੀਰ ਲਗਾਓ
(ਉ) ਹਰਬੰਸ ਉੱਚੀ – ਉੱਚੀ ਰੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਅ) ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਆਏਗੀ।
(ਈ) ਉਹ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਬੰਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਸ) ਧੋਬੀ ਕੱਪੜੇ ਧੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਹ) ਅਧਿਆਪਕਾ ਜੀ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੀ ਹੈ।
(ਕ) ਕੁੜੀ ਰੱਸੀ ਟੱਪਦੀ ਹੈ।
(ਖ) ਦਰਜ਼ੀ ਕੱਪੜੇ ਸਿਊਂ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਹਰਬੰਸ ਉੱਚੀ – ਉੱਚੀ ਰੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਅ) ਰੇਲ – ਗੱਡੀ ਆਏਗੀ।
(ਈ) ਉਹ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਬੰਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ !
(ਸ) ਧੋਬੀ ਕੱਪੜੇ ਧੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਹ) ਅਧਿਆਪਕਾ ਜੀ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੀ ਹੈ।
(ਕ) ਕੁੜੀ ਰੱਸੀ ਟੱਪਦੀ ਹੈ।
(ਖ) ਦਰਜ਼ੀ ਕੱਪੜੇ ਸਿਉਂ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਕਾਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਕਾਲ ਕਿੰਨੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ :
ਕਿਰਿਆ ਕੰਮ ਦੇ ਹੋਣ ਨਾਲ ਕੰਮ ਦਾ ਸਮਾਂ ਵੀ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਸਮੇਂ ਜਾਂ ਕਾਲ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
(ਉ) ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ – ਜਿਹੜੀ ਕਿਰਿਆ ਹੁਣ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਕਾਲ, ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ – ਉ) ਮੈਂ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹਾਂ। (ਆ) “ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ।
(ਅ) ਭੂਤਕਾਲ – ਜੋ ਕਿਰਿਆ ਬੀਤੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਦਾ ਕਾਲ, ਭੂਤਕਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ – (ੳ) “ਮੈਂ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ। (ਅ) “ਉਹ ਖੇਡਦੀ ਸੀ।
(ਈ) ਭਵਿੱਖਤ ਕਾਲ – ਜਿਹੜੀ ਕਿਰਿਆ ਅੱਗੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਹੋਣੀ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਦਾ ਕਾਲ, ਭਵਿੱਖਤ ਕਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ – (ੳ) “ਮੈਂ ਪੜਾਂਗਾ। (ਅ) ‘ਉਹ ਖੇਡੇਗਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਚੁਣੋ ਹੱਸਣਾ, ਰੱਜਣਾ, ਰੱਜ, ਮੰਨਣਾ, ਮਨ, ਖੇਡਣਾ, ਖੇਡ, ਰੋਂਦਾ, ਰੋਣਾ, ਰੋਣ, ਜਾਣਾ।
ਉੱਤਰ :
ਹੱਸਣਾ, ਰੱਜਣਾ, ਮੰਨਣਾ, ਖੇਡਣਾ, ਰੋਂਦਾ, ਰੋਣਾ, ਜਾਣਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕ ਕਿਹੜੇ ਕਾਲ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ?
(ੳ) ਭਾਰਤ ਦੀ ਟੀਮ ਮੈਚ ਖੇਡੇਗੀ।
(ਅ) ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਭਾਸ਼ਣ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਈ) ਅਧਿਆਪਕਾ ਪੜ੍ਹਾ ਰਹੀ ਹੈ।
(ਸ) ਰਾਜੂ ਅੱਠਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿਚੋਂ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
(ਹ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਰਿਆ ਪਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।
(ਕ) ਸ਼ਰਮਾ ਜੀ ਜੱਜ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਅ ਰਹੇ ਸਨ।
(ਖ) ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
(ਗ) ਜ਼ਿਲਾ ਸਿੱਖਿਆ ਅਫ਼ਸਰ ਸਕਲ ਦੀ ਚੈਕਿੰਗ ਕਰਨਗੇ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ ਭਵਿੱਖਤ ਕਾਲ
(ਅ) ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ
(ਈ) ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ
(ਸ) ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ
(ਹ) ਭੂਤਕਾਲ
(ਕ) ਭੂਤਕਾਲ
(ਖ) ਭੂਤਕਾਲ
(ਗ) ਭਵਿੱਖਤ ਕਾਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਦੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਭੂਤਕਾਲ ਵਿਚ ਬਦਲੋ
(ਉ ਸਚਿਨ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖੇਡਦਾ ਹੈ।
(ਅ) ਚੋਰ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
(ਈ) ਸੂਰਜ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਸ) ਪਸ਼ੂ ਘਾਹ ਚਰਦੇ ਸਨ।
(ਹ) ਗੱਡੀ ਚਲੀ ਗਈ ਹੈ।
(ਕ) ਬੱਚਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਂਦਾ ਹੈ।
(ਖ) ਮੈਂ ਚਿੱਠੀ ਲਿਖਦਾ ਹਾਂ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਚਿਨ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖੇਡਦਾ ਸੀ।
(ਅ) ਚੋਰ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਸੀ !
(ਈ) ਸੂਰਜ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਸੀ।
(ਸ) ਪਸ਼ੂ ਘਾਹ ਚਰਦੇ ਸਨ।
(ਹ) ਗੱਡੀ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ।
(ਕ) ਬੱਚਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਂਦਾ ਸੀ।
(ਖ) ਮੈਂ ਚਿੱਠੀ ਲਿਖਦਾ ਸੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਦੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖਤ ਕਾਲ ਵਿਚ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਵਰਖਾ ਪੈ ਰਹੀ ਹੈ।
(ਆ) ਘੋੜੇ ਦੌੜਦੇ ਹਨ।
(ਇ) ਮੱਝਾਂ ਚਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ
(ਸ) ਬੁੜੀਆਂ ਖੇਡ ਰਹੀਆਂ ਹਨ
(ਹ) ਸੁਰਜੀਤ ਹਾਕੀ ਖੇਡ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਵਰਖਾ ਪੈ ਰਹੀ ਹੋਵੇਗੀ।
(ਅ) ਘੋੜੇ ਦੌੜਨਗੇ।
(ਇ) ਮੱਝਾਂ ਚਰ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ।
(ਸ) ਕੁੜੀਆਂ ਖੇਡ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ !
(ਹ) ਸੁਰਜੀਤ ਹਾਕੀ ਖੇਡ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਭੂਤਕਾਲ ਵਿਚ ਬਦਲੋ :
(ਉ) ਜਾਦੂਗਰ ਜਾਦੂ ਦਿਖਾਏਗਾ।
(ਅ) ਰੀਟਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹੇਗੀ।
(ਈ) ਪੁਜਾਰੀ ਆਰਤੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਸ) ਬੱਚੇ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਹ) ਮੱਝਾਂ ਚਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਕ) ਪੰਛੀ ਆਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਉੱਡ ਰਹੇ ਹਨ !
(ਖ) ਕਵੀ ਕਵਿਤਾ ਸੁਣਾਏਗਾ।
(ਗ) ਬੱਚਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਏਗਾ !
(ਘ) ਮਾਲੀ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਜਾਦੂਗਰ ਨੇ ਜਾਦੂ ਦਿਖਾਇਆ।
(ਅ) ਰੀਟਾ ਨੇ ਪਾਠ ਪੜਿਆ।
(ਈ) ਦਾ ਪੁਜਾਰੀ ਆਰਤੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।
(ਸ) ਬੱਚੇ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੇ ਸਨ।
(ਹ) ਮੱਝਾਂ ਚਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
(ਕ) ਪੰਛੀ ਆਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉੱਡ ਰਹੇ ਸਨ।
(ਖ) ਕਵੀ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਸੁਣਾਈ।
(ਗ) ਬੱਚਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਂਦਾ ਸੀ।
(ਘ) ਮਾਲੀ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇਵੇਗਾ।

ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਜਾਂ
ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਜੋ ਸ਼ਬਦ ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦੱਸੇ ਅਰਥਾਤ ਕਿਰਿਆ ਦਾ ਢੰਗ, ਸਮਾਂ ਜਾਂ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰੇ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦੱਸੇ, ਉਸ ਨੂੰ “ਕਿਰਿਆ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹੋ –
(ਉ) ਸ਼ੀਲਾ ਤੇਜ਼ ਤੁਰਦੀ ਹੈ।
(ਅ) ਕੁੱਤਾ ਉੱਚੀ – ਉੱਚੀ ਭੌਕਦਾ ਹੈ।
(ਇ) ਬੱਚੇ ਕੋਠੇ ਉੱਪਰ ਖੇਡਦੇ ਹਨ।
(ਸ) ਉਹ ਸਵੇਰੇ – ਸਵੇਰੇ ਸੈਰ ਕਰਨ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ‘ਤੇਜ਼’, ‘ਉੱਚੀ – ਉੱਚੀ, “ਕੋਠੇ ਉੱਪਰ’ ਤੇ ‘ਸਵੇਰੇ – ਸਵੇਰੇ ਬਦ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਨ।

ਸੰਬੰਧਕ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੰਬੰਧਕੇ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਜਾਂ
ਸੰਬੰਧਕ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਉਹ ਸ਼ਬਦ ਜੋ ਵਾਕ ਦੇ ਨਾਂਵਾਂ ਤੇ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਦਾ ਇਕ – ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਜੋੜਨ, ਉਹ ਸੰਬੰਧਕ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ , ਜਿਵੇਂ
(ੳ) ਇਹ ਸੁਰਿੰਦਰ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ।
(ਅ) ਰਾਮ ਨੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਚਪੇੜਾਂ ਨਾਲ ਮਾਰਿਆ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ‘ਦੀ’, ‘ਨੇ’, ‘ਨੂੰ , ‘ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਕ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੀ ਦੇ, ਦਿਆਂ, ਦੀਆਂ, ਤੋਂ, ਕੋਲੋਂ, ਪਾਸੋਂ, ਉੱਤੇ ਆਦਿ ਸੰਬੰਧਕ ਹਨ।

ਯੋਜਕ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਯੋਜਕ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ? ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਜਾਂ
ਯੋਜਕ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ ਅਤੇ ਇਸਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਦੋ ਵਾਕਾਂ, ਦੋ ਵਾਕੰਸ਼ਾਂ ਜਾਂ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੋੜਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਯੋਜਕ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ –
(ੳ) ਭੈਣ ਤੇ ਭਰਾ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਆ) ਉਹ ਕੋਠੇ ਦੇ ਉੱਪਰ, ਨਾਲੇ ਵਿਹੜੇ ਦੇ ਵਿਚ ਖੇਡਦੇ ਹਨ।
(ਇ) ਹਰਜੀਤ ਨੇ ਆਖਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਅੱਜ ਬਿਮਾਰ ਹਾਂ।
(ਸ) ਮੈਂ ਅੱਜ ਸਕੂਲ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਬਿਮਾਰ ਹਾਂ।
(ਹ) ਉਹ ਕੇਵਲ ਕੰਜੂਸ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕਮੀਨਾ ਵੀ ਹੈ।

ਪਹਿਲੇ ਵਾਕ ਵਿਚ ‘ਤੇ ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ, ਦੂਜੇ ਵਾਕ ਵਿਚ ‘ਨਾਲੋਂ’ ਦੋ ਵਾਕੰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਤੇ ਬਾਕੀ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ‘ਕਿ’, ‘ਕਿਉਂਕਿ` , ਕੇਵਲ, ਸਗੋਂ ਦੋ – ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਯੋਜਕ ਹਨ।

ਵਿਸਮਿਕ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਿਸਮਿਕ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਸਮਝਾਓ।
ਜਾਂ
ਵਿਸਮਿਕ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ ਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੱਸੋ !
ਉੱਤਰ :
ਉਹ ਸ਼ਬਦ ਜੋ ਮਨ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਗਮੀ, ਹੈਰਾਨੀ ਆਦਿ ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ, ਵਿਸਮਿਕ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ – ਹੈਂ, ਵਾਹ ਵਾਹ, ਵਾਹ, ਅਸ਼ਕੇ , ਬੱਲੇ – ਬੱਲੇ, ਉਫ, ਹਾਇ, ਉਹ, ਹੋ, ਆਹ, ਸ਼ਾਬਾਸ਼, ਲੱਖ ਲਾਹਨਤ, ਨਹੀਂ ਰੀਸਾਂ ਆਦਿ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Visheshan ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ Exercise Questions and Answers.

PSEB 6th Class Hindi Punjabi Grammar ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ (1st Language)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਜਾਂ
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੱਸੋ ਤੇ ਉਸਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ !
ਉੱਤਰ :
ਉਹ ਸ਼ਬਦ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵ ਦੇ ਗੁਣ, ਔਗੁਣ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਜਾਂ ਗਿਣਤੀ ਮਿਣਤੀ ਦੱਸਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ – ਕਾਲਾ, ਗੋਰਾ, ਚੰਗਾ, ਬੁਰਾ, ਤਿੰਨ, ਚਾਰ, ਪੰਦਰਾਂ, ਵੀਹ ਆਦਿ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ –

• ਗੁਣਵਾਚਕ
• ਸੰਖਿਅਕ
• ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ
• ਨਿਸ਼ਚੇਵਾਚਕ
• ਪੜਨਾਂਵੀਂ।

1. ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਜਿਹੜੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦੇ ਗੁਣ – ਔਗੁਣ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ – ਸੋਹਣਾ, ਮੋਟਾ, ਸੁਆਦਲਾ, ਪਤਲਾ, ਕਮਜ਼ੋਰ, ਬਹਾਦਰ, ਛਿੱਕਾ, ਮਿੱਠਾ, ਕੌੜੀ, ਭੈੜੀ, ਕਾਲਾ, ਗੋਰਾ ਆਦਿ।

2. ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਜਾਂ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ; ਜਿਵੇਂ – ਇਕ, ਦਸ, ਵੀਹ, ਸੌ, ਹਜ਼ਾਰ, ਅੱਧਾ, ਡਿਓਢਾ, ਦੁੱਗਣਾ, ਸਵਾਇਆ, ਥੋੜੇ, ਬਹੁਤੇ ਆਦਿ।

3. ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਦੀ ਮਿਣਤੀ ਜਾਂ ਤੋਲ ਦੱਸਣ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ – ਸੇਰ ਕੁ, ਕੁੱਝ, ਕਿੰਨਾ, ਸਾਰਾ ਆਦਿ।

4. ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਨੂੰ ਇਸ਼ਾਰੇ ਨਾਲ ਆਮ ਤੋਂ ਖ਼ਾਸ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਨੂੰ “ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ – ਐਹ, ਔਹ, ਅਹੁ, ਹਾਹ, ਆਹ, ਆਦਿ।

5. ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆ ਕੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਨੂੰ “ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ – ਕੌਣ ਕੁੜੀ, ਕੀ ਚੀਜ਼, ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼, ਜਿਹੜੀ ਇਸਤਰੀ, ਜੋ ਆਦਮੀ, ਤੁਹਾਡਾ ਮਿੱਤਰ, ਮੇਰਾ ਭਰਾ, ਸਾਡਾ ਘਰ ਆਦਿ ਵਿਚ ‘ਕੌਣ’, ‘ਕੀ, ‘ਕਿਹੜੀ’, ‘ਜਿਹੜੀ’, ‘ਜੋ’, ‘ਤੁਹਾਡਾ”, “ਮੇਰਾ”, “ਸਾਡਾ ਪੜਨਾਂਵ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਨਾਂਵਾਂ ਨਾਲ ਆਉਣ ਕਰਕੇ ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਬਣ ਗਏ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਉਹ ਸ਼ਬਦ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵ ਦੇ ਗੁਣ, ਔਗੁਣ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਜਾਂ ਗਿਣਤੀ ਮਿਣਤੀ ਦੱਸਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ – ਕਾਲਾ, ਗੋਰਾ, ਚੰਗਾ, ਬੁਰਾ, ਤਿੰਨ, ਚਾਰ, ਪੰਦਰਾਂ, ਵੀਹ ਆਦਿ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ –

• ਗੁਣਵਾਚਕ
• ਸੰਖਿਅਕ
• ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ
• ਨਿਸ਼ਚੇਵਾਚਕ
• ਪੜਨਾਂਵੀਂ।

1. ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਜਿਹੜੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦੇ ਗੁਣ – ਔਗੁਣ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ – ਸੋਹਣਾ, ਮੋਟਾ, ਸੁਆਦਲਾ, ਪਤਲਾ, ਕਮਜ਼ੋਰ, ਬਹਾਦਰ, ਛਿੱਕਾ, ਮਿੱਠਾ, ਕੌੜੀ, ਭੈੜੀ, ਕਾਲਾ, ਗੋਰਾ ਆਦਿ।

2. ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਜਾਂ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ; ਜਿਵੇਂ – ਇਕ, ਦਸ, ਵੀਹ, ਸੌ, ਹਜ਼ਾਰ, ਅੱਧਾ, ਡਿਓਢਾ, ਦੁੱਗਣਾ, ਸਵਾਇਆ, ਥੋੜੇ, ਬਹੁਤੇ ਆਦਿ।

3. ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਦੀ ਮਿਣਤੀ ਜਾਂ ਤੋਲ ਦੱਸਣ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ – ਸੇਰ ਕੁ, ਕੁੱਝ, ਕਿੰਨਾ, ਸਾਰਾ ਆਦਿ।

4. ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਨੂੰ ਇਸ਼ਾਰੇ ਨਾਲ ਆਮ ਤੋਂ ਖ਼ਾਸ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਨੂੰ “ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ – ਐਹ, ਔਹ, ਅਹੁ, ਹਾਹ, ਆਹ, ਆਦਿ।

5. ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆ ਕੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਨੂੰ “ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ – ਕੌਣ ਕੁੜੀ, ਕੀ ਚੀਜ਼, ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼, ਜਿਹੜੀ ਇਸਤਰੀ, ਜੋ ਆਦਮੀ, ਤੁਹਾਡਾ ਮਿੱਤਰ, ਮੇਰਾ ਭਰਾ, ਸਾਡਾ ਘਰ ਆਦਿ ਵਿਚ ‘ਕੌਣ’, ‘ਕੀ, ‘ਕਿਹੜੀ’, ‘ਜਿਹੜੀ’, ‘ਜੋ’, ‘ਤੁਹਾਡਾ”, “ਮੇਰਾ”, “ਸਾਡਾ ਪੜਨਾਂਵ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਨਾਂਵਾਂ ਨਾਲ ਆਉਣ ਕਰਕੇ ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਬਣ ਗਏ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਉਹ ਸ਼ਬਦ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵ ਦੇ ਗੁਣ, ਔਗੁਣ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਜਾਂ ਗਿਣਤੀ ਮਿਣਤੀ ਦੱਸਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ – ਕਾਲਾ, ਗੋਰਾ, ਚੰਗਾ, ਬੁਰਾ, ਤਿੰਨ, ਚਾਰ, ਪੰਦਰਾਂ, ਵੀਹ ਆਦਿ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ –

• ਗੁਣਵਾਚਕ
• ਸੰਖਿਅਕ
• ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ
• ਨਿਸ਼ਚੇਵਾਚਕ
• ਪੜਨਾਂਵੀਂ।

1. ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਜਿਹੜੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦੇ ਗੁਣ – ਔਗੁਣ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ – ਸੋਹਣਾ, ਮੋਟਾ, ਸੁਆਦਲਾ, ਪਤਲਾ, ਕਮਜ਼ੋਰ, ਬਹਾਦਰ, ਛਿੱਕਾ, ਮਿੱਠਾ, ਕੌੜੀ, ਭੈੜੀ, ਕਾਲਾ, ਗੋਰਾ ਆਦਿ।

2. ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਜਾਂ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ; ਜਿਵੇਂ – ਇਕ, ਦਸ, ਵੀਹ, ਸੌ, ਹਜ਼ਾਰ, ਅੱਧਾ, ਡਿਓਢਾ, ਦੁੱਗਣਾ, ਸਵਾਇਆ, ਥੋੜੇ, ਬਹੁਤੇ ਆਦਿ।

3. ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਦੀ ਮਿਣਤੀ ਜਾਂ ਤੋਲ ਦੱਸਣ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ – ਸੇਰ ਕੁ, ਕੁੱਝ, ਕਿੰਨਾ, ਸਾਰਾ ਆਦਿ।

4. ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਨੂੰ ਇਸ਼ਾਰੇ ਨਾਲ ਆਮ ਤੋਂ ਖ਼ਾਸ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਨੂੰ “ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ – ਐਹ, ਔਹ, ਅਹੁ, ਹਾਹ, ਆਹ, ਆਦਿ।

5. ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆ ਕੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਨੂੰ “ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ – ਕੌਣ ਕੁੜੀ, ਕੀ ਚੀਜ਼, ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼, ਜਿਹੜੀ ਇਸਤਰੀ, ਜੋ ਆਦਮੀ, ਤੁਹਾਡਾ ਮਿੱਤਰ, ਮੇਰਾ ਭਰਾ, ਸਾਡਾ ਘਰ ਆਦਿ ਵਿਚ ‘ਕੌਣ’, ‘ਕੀ, ‘ਕਿਹੜੀ’, ‘ਜਿਹੜੀ’, ‘ਜੋ’, ‘ਤੁਹਾਡਾ”, “ਮੇਰਾ”, “ਸਾਡਾ ਪੜਨਾਂਵ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਨਾਂਵਾਂ ਨਾਲ ਆਉਣ ਕਰਕੇ ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਬਣ ਗਏ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੱਸੋ !
ਉੱਤਰ :
ਉਹ ਸ਼ਬਦ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵ ਦੇ ਗੁਣ, ਔਗੁਣ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਜਾਂ ਗਿਣਤੀ ਮਿਣਤੀ ਦੱਸਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ – ਕਾਲਾ, ਗੋਰਾ, ਚੰਗਾ, ਬੁਰਾ, ਤਿੰਨ, ਚਾਰ, ਪੰਦਰਾਂ, ਵੀਹ ਆਦਿ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ –

• ਗੁਣਵਾਚਕ
• ਸੰਖਿਅਕ
• ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ
• ਨਿਸ਼ਚੇਵਾਚਕ
• ਪੜਨਾਂਵੀਂ।

1. ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਜਿਹੜੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦੇ ਗੁਣ – ਔਗੁਣ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ – ਸੋਹਣਾ, ਮੋਟਾ, ਸੁਆਦਲਾ, ਪਤਲਾ, ਕਮਜ਼ੋਰ, ਬਹਾਦਰ, ਛਿੱਕਾ, ਮਿੱਠਾ, ਕੌੜੀ, ਭੈੜੀ, ਕਾਲਾ, ਗੋਰਾ ਆਦਿ।

2. ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਜਾਂ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ; ਜਿਵੇਂ – ਇਕ, ਦਸ, ਵੀਹ, ਸੌ, ਹਜ਼ਾਰ, ਅੱਧਾ, ਡਿਓਢਾ, ਦੁੱਗਣਾ, ਸਵਾਇਆ, ਥੋੜੇ, ਬਹੁਤੇ ਆਦਿ।

3. ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਦੀ ਮਿਣਤੀ ਜਾਂ ਤੋਲ ਦੱਸਣ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ – ਸੇਰ ਕੁ, ਕੁੱਝ, ਕਿੰਨਾ, ਸਾਰਾ ਆਦਿ।

4. ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਨੂੰ ਇਸ਼ਾਰੇ ਨਾਲ ਆਮ ਤੋਂ ਖ਼ਾਸ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਨੂੰ “ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ – ਐਹ, ਔਹ, ਅਹੁ, ਹਾਹ, ਆਹ, ਆਦਿ।

5. ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆ ਕੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਨੂੰ “ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ – ਕੌਣ ਕੁੜੀ, ਕੀ ਚੀਜ਼, ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼, ਜਿਹੜੀ ਇਸਤਰੀ, ਜੋ ਆਦਮੀ, ਤੁਹਾਡਾ ਮਿੱਤਰ, ਮੇਰਾ ਭਰਾ, ਸਾਡਾ ਘਰ ਆਦਿ ਵਿਚ ‘ਕੌਣ’, ‘ਕੀ, ‘ਕਿਹੜੀ’, ‘ਜਿਹੜੀ’, ‘ਜੋ’, ‘ਤੁਹਾਡਾ”, “ਮੇਰਾ”, “ਸਾਡਾ ਪੜਨਾਂਵ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਨਾਂਵਾਂ ਨਾਲ ਆਉਣ ਕਰਕੇ ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਬਣ ਗਏ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਆਏ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਸ ਪ੍ਰਸ਼ਾਰ ਦੇ ਹਨ ?
(ੳ) ਰਾਜ ਇਸ ਸਭਾ ਦਾ ਚੌਥਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ।
(ਅ) ਇਕ ਕੱਪੜਾ ਦੋ ਮੀਟਰ ਲੰਮਾ ਹੈ।
(ਈ) ਅਹੁ ਸਾਡਾ ਘਰ ਹੈ।
(ਸ) ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਪਾਣੀ ਮਿਲਾ ਦਿਉ।
(ਹ) ਸੁਨੀਤਾ ਬੜੀ ਚਲਾਕ ਕੁੜੀ ਹੈ।
(ਕ) ਮੇਰਾ ਕੁੜਤਾ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਹੈ !
(ਖ) ਕੋਲ ਬਥੇਰੀਆਂ ਕਮੀਜ਼ਾਂ ਹਨ
(ਗ) ਉਸ ਕੋਲ ਪੰਜਾਹ ਰੁਪਏ ਹਨ
ਉੱਤਰ
(ੳ) ਇਸ – ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ। ਚੌਥਾ – ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ,
(ਅ) ਦੋ ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ,
(ਈ) ਅਹੁ – ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ,
(ਸ) ਥੋੜ੍ਹਾ – ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ,
(ਹ) ਬੜੀ ਚਲਾਕ – ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ,
(ਕ) ਮੇਰਾ – ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਨੀਲੇ – ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ
(ਖ) ਬਥੇਰੀਆਂ – ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ,
(ਗ) ਪੰਜਾਹ ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਤੇ ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ :
(ਉ) ਰਾਜੂ ਸਭ ਨਾਲੋਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ।
(ਅ) ਅਹੁ ਘਰ ਬੜਾ ਸਾਫ਼ – ਸੁਥਰਾ ਹੈ।
(ਈ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਚੌਥਾ ਇਜਲਾਸ ਕੱਲ੍ਹ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਸ) ਪਲਾਟ ਦੀ ਕੀਮਤ ਦਸ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਹੈ।
(ਹ) ਥੋੜਾ ਠਹਿਰ ਜਾਓ, ਮੈਂ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਚਲਦੀ ਹਾਂ।
(ਕ) ਰੋਹਿਤ ਕਬੱਡੀ ਦੀ ਟੀਮ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਖਿਡਾਰੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਭ ਨਾਲੋਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰ – ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।
(ਅ) ਬੜਾ ਸਾਫ਼ – ਸੁਥਰਾ – ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।
(ਇ) ਚੌਥਾ – ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।
(ਸ) ਦਸ ਲੱਖ – ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।
(ਹ) ਵੱਡੇ – ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ !
(ਕ) ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ – ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਤੇ ਪੜਨਾਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ –
ਕੀ, ਮਿੱਠਾ, ਸਵਾਇਆ, ਗੋਰਾ,, ਕਿੰਨਾ, ਔਹ, ਸੱਤੇ, ਕੌਣ, ਕੁੱਝ, ਪੀਲਾ।
ਉੱਤਰ :
ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਸਵਾਇਆ, ਕੁੱਝ, ਸੱਤ।
ਪੜਨਾਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਕੀ, ਕੌਣ।