Prasanna

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Chapter 17 ਪੰਜਾਬੀ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Punjabi Chapter 17 ਪੰਜਾਬੀ

(i) ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਖਲੋਤਾ ਕੌਣ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਹਾਸੇ ਵਿਚ ਕੀ ਮਚਲਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ੌਕ ਦੇ ਦਰਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਕੋਈ ਇਕ ਪੱਖ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਅਣਖੀਲਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
‘ਗੋਰਾ ਆਦਮੀ’ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਅੰਗਰੇਜ਼ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਸਦਾ ਦੀ ਆਦਤ ਕਿਹੋ-ਜਿਹੀ ਰਹੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਦਾ ਹੱਕ ਵਾਸਤੇ ਲੜਨਾ ਤੇ ਅਣਖ ਨਾਲ ਜਿਊਣਾ ।

(ii) ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਵਿਲੱਖਣ ਗੁਣ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਅਣਖ਼, ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ, ਮਿਹਨਤ, ਪਿਆਰ ਲਈ ਪਿਘਲਣਾ, ਹੱਕ ਵਾਸਤੇ ਲੜਨਾ, ਅੜ ਖਲੋਣਾ, ਸਿਰੜ ਤੇ ਮਹਿਮਾਨ-ਨਿਵਾਜ਼ੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਸੁਭਾ ਦੇ ਵਿਲੱਖਣ ਗੁਣ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕਿਸ-ਕਿਸ ਕਵੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਇਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋ: ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਇਆ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
“ਪੰਜਾਬੀ ਮਿਹਨਤੀ ਹੈਂ ਇਹ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਸਤਰਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਕਿ ਹਰ ਰੱਬੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੀ, ਜਿਦੇ ਹੱਥ ‘ਚ ਚਾਬੀ ਏ ।
(ii) ਇਹ ਜਿੰਨਾ ਮਿਹਨਤੀ, ਸਿਰੜੀ ਹੈ, ਬੱਸ ਉੱਨਾ ਹੀ ਸਾਦਾ ਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪਿਆਰ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਕੀ-ਕੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ ਪਿਆਰ ਵਿਚ ਕੰਨ ਪੜਵਾ ਕੇ ਜੋਗੀ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਬਾਰੇ ਕਵਿਤੀ ਨੇ ਹੋਰ ਕੀ-ਕੀ ਕਿਹਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਵਿਤੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਾ ਦੂਰੋਂ ਹੀ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਰੰਗਤ ਦੇਖ ਕੇ ਮੌਸਮ ਰੰਗ ਬਦਲ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ।

(iii) ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਤੋਲ-ਤੁਕਾਂਤ ਮਿਲਾਓ :
ਬਗਾਵਤ – …………….
ਕਾਮਯਾਬੀ – …………….
ਸੱਲ ਲੈਂਦਾ – …………….
ਚਾਬੀ – …………….
ਲੇਖੇ – …………….
ਉੱਤਰ :
ਤੋਲ-ਤੁਕਾਂਤ
ਬਗਾਵਤ – ਆਦਤ
ਕਾਮਯਾਬੀ – ਪੰਜਾਬੀ
ਸੱਲ ਲੈਂਦਾ – ਬਦਲ ਲੈਂਦਾ
ਚਾਬੀ – ਪੰਜਾਬੀ
ਲੇਖੇ – ਵੇਖੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :
(i) ਜਿਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਰੰਗਤ ਵੇਖ ਕੇ ………..।
(ii) ………… ‘ਨੇਰੀਆਂ ਵਿਚ ਵਾ ਵਰੋਲਾ ਏ ।
(iii) ਕਦੇ ਵੀ ਤ੍ਰਿਪਤ ਨਾ ਹੁੰਦਾ ………………..।
(iv) ਇਹ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਦਰਦ ਅੰਦਰ ……………….।
(v) …………. ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਧਰਤ ਹੱਲ ਜਾਵੇ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਜਿਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਰੰਗਤ ਵੇਖ ਕੇ ਮੌਸਮ ਬਦਲਦੇ ਨੇ ।
(ii) ਇਹ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ, ਨੇਰੀਆਂ ਵਿਚ ਵਾ-ਵਰੋਲਾ ਏ ।
(iii) ਕਦੇ ਵੀ ਤ੍ਰਿਪਤ ਨਾ ਹੁੰਦਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਤੋਂ ।
(iv) ਇਹ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਦਰਦ ਅੰਦਰ ਤੜਫਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਨਾਇਕ ਏ ।
(v) ਜਦੋਂ ਛਿੰਝ ਦੇ ਵਿਚ ਗੱਜੇ, ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਧਰਤ ਹੱਲ ਜਾਵੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ :
ਮੌਸਮ, ਕਾਮਯਾਬੀ, ਬਗਾਵਤ, ਕਮਾਈ, ਮਹਿਮਾਨ ॥
ਉੱਤਰ :
1. ਮੌਸਮ (ਰੁੱਤ ਦਾ ਇਕ ਸਮੇਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ) – ਅੱਜ ਮੌਸਮ ਬੜਾ ਖ਼ਰਾਬ ਹੈ ।
2. ਕਾਮਯਾਬੀ (ਸਫਲਤਾ) – ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ।
3. ਬਗਾਵਤ (ਹੋਣਾ, ਕਾਨੂੰਨ ਨਾ ਮੰਨਣਾ) – ਮਾੜਾ ਰਾਜ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਬਗਾਵਤਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
4. ਕਮਾਈ (ਭੱਟੀ) – ਸੁਰਿੰਦਰ ਨੇ ਵਪਾਰ ਵਿਚ ਬੜੀ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ।
5. ਮਹਿਮਾਨ (ਪ੍ਰਾਹੁਣਾ) – ਸਾਡੇ ਘਰ ਅੱਜ ਮਹਿਮਾਨ ਆਏ ਹੋਏ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਪੰਜ-ਛੇ ਸਤਰਾਂ ਜ਼ਬਾਨੀ ਲਿਖੋ :
ਉੱਤਰ :
ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਚਲਦਾ ਆ ਰਿਹੈ, ਚਰਚਾ ਬਹਾਰਾਂ ਵਿਚ ।
ਖਲੋਤਾਂ ਦੂਰ ਤੋਂ ਪਹਿਚਾਣਿਆ ਜਾਂਦੈ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ।
ਜਿਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਰੰਗਤ ਵੇਖ ਕੇ, ਮੌਸਮ ਬਦਲਦੇ ਨੇ ।
ਜਿਦੇ ਹਾਸੇ ‘ਚ ਕਿੰਨੇ ਸ਼ੌਕ ਦੇ, ਦਰਿਆ ਮਚਲਦੇ ਨੇ ।
ਕਿ ਹਰ ਰੱਬੀ ਖ਼ਜਾਨੇ ਦੀ, ਜਿਦੇ ਹੱਥ ’ਚ ਚਾਬੀ ਏ ।
ਮੈਂ ਜਿਸ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹਾਂ, ਇਹ ਉਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਏ ।

(ਉ) ਕਈਆਂ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਚੱਲਦਾ ਆ ਰਿਹੈ, ਚਰਚਾ ਬਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ,
ਖਲੋਤਾ ਦੂਰ ਤੋਂ ਪਹਿਚਾਣਿਆ ਜਾਂਦੈ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ।
ਜਿਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਰੰਗਤ ਵੇਖ ਕੇ, ਮੌਸਮ ਬਦਲਦੇ ਨੇ,
ਜਿਦੇ ਹਾਸੇ ‘ਚ ਕਿੰਨੇ ਸ਼ੌਕ ਦੇ, ਦਰਿਆ ਮਚਲਦੇ ਨੇ ।
ਕਿ ਹਰ ਰੱਬੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੀ, ਜਿਦੇ ਹੱਥਾਂ ‘ਚ ਚਾਬੀ ਏ,
ਮੈਂ ਜਿਸ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਆਂ, ਹਾਂ ! ਇਹ ਓਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ-ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਇਹ ਕਾਵਿ-ਟੋਟਾ ਕਿਸ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ?
(iii) ਇਹ ਕਾਵਿ-ਟੋਟਾ ਕਿਸਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ ?
(iv) ਪੰਜਾਬੀ ਦੂਜਿਆਂ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ ?
(v) ਮੌਸਮ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲਦੇ ਹਨ ?
(vi) ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਹਾਸੇ ਵਿੱਚ ਕੀ ਮਚਲਦਾ ਹੈ ?
(vii) ਕਿਸ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਬੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੀ ਚਾਬੀ ਹੈ ?
(vii) ਇਸ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤੀ ਕਿਸ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਕਵਿਤੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਉਹ ਉਸ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਇਹ ਚਰਚਾ ਹੁੰਦੀ ਆਈ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਦੂਰੋਂ ਹੀ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਉਹ ਨੌਜਵਾਨ ਹੈ, ਜਿਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਹਾਵ-ਭਾਵ ਦੇਖ ਕੇ ਮੌਸਮ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸਦੇ ਹਾਸੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ੋਕ ਦੇ ਦਰਿਆ ਮਚਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਸਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਹਰ ਰੱਬੀ ਖ਼ਜਾਨੇ ਦੀ ਚਾਬੀ ਹੈ ।
(ii) ਪੰਜਾਬੀ ।
(iii) ਸੁਰਜੀਤ ਸਖੀ ।
(iv) ਪੰਜਾਬੀ ਇਸ ਕਰਕੇ ਦੂਜਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜੇਕਰ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਵੀ ਦੂਰੋਂ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
(v) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਹਾਵ-ਭਾਵ ਦੇਖ ਕੇ ।
(vi) ਸ਼ੌਕ ਦੇ ਲੱਖਾਂ ਦਰਿਆ ।
(vii) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਦੇ ।
(viii) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਦੇ ਵਿਲੱਖਣ ਚਰਿੱਤਰ ਦੀ ।

(ਅ) ਇਹ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰ, ‘ਨੇਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾ-ਵਰੋਲਾ ਏ,
ਬੜਾ ਜਿੱਦੀ, ਬੜਾ ਅਣਖੀ, ਸਰੀਰੋਂ ਬਹੁਤ ਛੋਹਲਾ ਏ ।
ਕਦੇ ਵੀ ਤ੍ਰਿਪਤ ਨਾ ਹੁੰਦਾ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਤੋਂ,
ਜੋ ਗੋਰਾ ਆਦਮੀ ਡਰਿਆ, ਤਾਂ ਬੱਸ, ਡਰਿਆ ਪੰਜਾਬੀ ਤੋਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ-ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਸਰੀਰੋਂ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੈ ?
(iii) ਗੋਰਾ ਆਦਮੀ ਕੌਣ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਦਾ ਦਿਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰ ਵਰਗਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਤੇ ਬੇਪਰਵਾਹ ਹੈ । ਪਰੰਤੂ ਸੰਕਟ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਵਾ-ਵਰੋਲੇ ਵਾਂਗੂ ਬੇਕਾਬੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੋ ਕੇ ਨਹੀਂ ਬਹਿੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੰਘਰਸਸ਼ੀਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਉਸਦੇ ਇਸ ਸੰਘਰਸਸ਼ੀਲ ਸੁਭਾ ਕਰਕੇ ਹੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਜੇ ਡਰਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਉਸੇ ਤੋਂ ਹੀ ਡਰਿਆ ਸੀ ।
(ii) ਛੋਹਲਾ ।
(iii) ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ ।

(ਇ) ਇਹ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਬੋਲਦੀ, ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਨਾਇਕ ਏ,
ਇਹ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਦਰਦ ਅੰਦਰ ਤੜਪਦੇ, ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਗਾਇਕ ਏ ।
ਇਹ ਪੁੱਤ ਦੁੱਲੇ ਦਾ, ਇਸ ਦੇ ਖ਼ੂਨ ਅੰਦਰ ਵੀ ਬਗ਼ਾਵਤ ਏ,
ਸਦਾ ਹੱਕ ਵਾਸਤੇ ਲੜਨਾ, ਦੀ ਸਦੀਆਂ ਦੀ ਆਦਤ ਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ-ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਕੌਣ ਹਨ ?
(iii) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੈ ?
(iv) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਦੀ ਸਦੀਆਂ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਆਦਤ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪ੍ਰੋ: ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਬੇਪਰਵਾਹੀ ਭਰੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਨਾਇਕ ਹੈ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਪਿਆਰ ਦੇ ਦਰਦ ਵਿੱਚ ਤੜਫਦੇ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਗਾਇਕ ਵੀ ਹੈ । ਦੁੱਲੇ ਦੇ ਇਸ ਪੁੱਤ ਦੇ ਤਾਂ ਖ਼ੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬਗਾਵਤ ਹੈ ਅਤੇ ਸਦਾ ਹੱਕ ਲਈ ਲੜਨਾ ਇਸਦੀ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀ ਆਦਤ ਹੈ ।
(ii) ਪ੍ਰੋ: ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀ ਹੋਏ ਹਨ ।
(iii) ਬਗਾਵਤ ।
(iv) ਹੱਕ ਲਈ ਲੜਨਾ ।

(ਸ) ਪੁਰਾਣੀ ਰੀਤ ਏ ਇਸ ਦੀ, ਇਹ ਜਲਦੀ ਰੁੱਸ ਬਹਿੰਦਾ ਏ,
ਇਹ ਮਾਂ ਦਾ ਲਾਡਲਾ, ਕਦ ਭਾਬੀਆਂ ਦੇ ਬੋਲ ਸਹਿੰਦਾ ਏ ।
ਅੜਿੱਕਾ ਲਾ ਬਵੇ ਅੱਗੇ, ਤਾਂ ਰੁਖ਼ ਦਰਿਆ ਬਦਲ ਲੈਂਦੇ,
ਜੇ ਹਾਰੇ ਇਸ਼ਕ ਵਿੱਚ, ਜੋਗੀ ਵਲਾ ਕੇ ਕੰਨ ਸੱਲ ਲੈਂਦੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ-ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ‘ਕਦ ਭਾਬੀਆਂ ਦੇ ਬੋਲ ਸਹਿਣ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
(iii) ਦਰਿਆ ਕਦੋਂ ਆਪਣਾ ਰੁੱਖ ਬਦਲ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ?
(iv) ਕਿਸ ਨੇ ਜੋਗੀ ਬਣ ਕੇ ਕੰਨ ਪੜਵਾਏ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਦੀ ਇਹ ਪੁਰਾਣੀ ਆਦਤ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਗੱਲ ਨਾ-ਪਸੰਦ ਆਉਣ ‘ਤੇ ਰੁੱਸ ਕੇ ਬਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਮਾਂ ਦਾ ਇੰਨਾ ਲਾਡਲਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਬੰਦੇ ਦਾ ਇਕ ਵੀ ਭੈੜਾ ਬੋਲ ਜਾਂ ਤਾਅਨਾ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਤੇ ਫਿਰ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਅੜ ਕੇ ਬਹਿ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਦਰਿਆ ਵੀ ਆਪਣਾ ਰੁਖ਼ ਬਦਲ ਲੈਂਦੇ ਹਨ । ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਜੇਕਰ ਉਸ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਅੜਿੱਕਾ ਪਵੇ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਸਿਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨ ਲਈ ਕੰਨ ਪੜਵਾ ਕੇ ਜੋਗੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ii) ਕਿਸੇ ਦੇ ਤਾਅਨੇ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਾ ਕਰਨਾ ।
(iii) ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਆਪਣੀ ਪੁਗਾਉਣ ਲਈ ਅੜ ਕੇ ਬੈਠ ਜਾਵੇ ।
(iv) ਰਾਂਝੇ ਨੇ ।

(ਹ) ਜਦੋਂ ਛਿੰਝਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਗੱਜੇ ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਧਰਤ ਹੱਲ ਜਾਵੇ,
ਤੇ ਤਰਲਾ ਪਿਆਰ ਦਾ ਅੱਖਾਂ ‘ਚ ਤੱਕ, ਪੱਥਰ ਪਿਘਲ ਜਾਵੇ ।
ਇਹ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਦੀ ਕੀਤੀ ਕਮਾਈ, ਲਾ ਦੇਵੇ ਲੇਖੇ,
ਕਦੇ ਮਹਿਮਾਨ ਇਸ ਦੇ ਦਿਲ ’ਚ, ਕੋਈ ਆ ਕੇ ਤਾਂ ਦੇਖੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ-ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਸਾਰੀ ਧਰਤੀ ਕਦੋਂ ਹਿੱਲਦੀ ਹੈ ?
(iii) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਕਦੋਂ ਪਿਘਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(iv) ਪੰਜਾਬੀ ਕਦੋਂ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਦੀ ਕਮਾਈ ਲੇਖੇ ਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਜਦੋਂ ਛਿੰਝਾਂ ਵਿੱਚ ਗੱਜਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਧਰਤੀ ਹਿੱਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿਆਰ ਦਾ ਤਰਲਾ ਦੇਖੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਪੱਥਰ ਵਾਂਗ ਸਖ਼ਤ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀ ਇਕ ਦਮ ਪਿਘਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਉਸਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਪਿਆਰ ਦਾ ਮਹਿਮਾਨ ਬਣ ਕੇ ਆਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
(ii) ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਕਿੰਝ ਵਿੱਚ ਗੱਜਦਾ ਹੈ ।
(iii) ਜਦੋਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿਆਰ ਦਾ ਤਰਲਾ ਦੇਖਦਾ ਹੈ ।
(iv) ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਉਸਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਮਹਿਮਾਨ ਬਣ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।

(ਕ) ਇਹ ਜਿੰਨਾ ਮਿਹਨਤੀ, ਸਿਰੜੀ ਹੈ ਬੱਸ, ਓਨਾ ਹੀ ਸਾਦਾ ਏ,
ਇਹ ਜਿੱਥੇ ਡਿਗਿਆ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਮੁੜ ਕੇ ਪੈਰ ਧਰਦਾ ਏ ।
ਕਿ ਹਰ ਰੱਬੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੀ, ਜਿਦੇ ਹੱਥਾਂ ‘ਚ ਚਾਬੀ ਏ, .
ਮੈਂ ਜਿਸ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਆਂ, ਹਾਂ ! ਇਹ ਉਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ-ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(i) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਦੇ ਸਿਰੜ ਦਾ ਕਿੱਥੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ?
(ii) ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਰੜੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹੋਰ ਕੀ ਹੈ ?
(iv) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਦਾ ਸੁਭਾ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੈ ?
(v) ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਕਿਸ ਦੀ ਲਿਖੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਜਿੰਨਾ ਮਿਹਨਤੀ ਤੇ ਸਿਰੜੀ ਹੈ, ਇਹ ਓਨਾ ਹੀ ਸਾਦਾ ਵੀ ਹੈ । ਇਹ ਜਿੱਥੇ ਇਕ ਵਾਰ ਨਾਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਕੇ ਡਿਗੇ, ਇਹ ਮੁੜ ਦਿੜਤਾ ਨਾਲ ਉੱਥੇ ਪੈਰ ਰੱਖ ਕੇ ਡਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰ ਰੱਬੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੀ ਚਾਬੀ ਹੈ ਤੇ ਕਵਿਤੀ ਇਸੇ ਵਿਲੱਖਣ ਤੇ ਸਿਰੜੀ ਸੁਭਾ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਹੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
(ii) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਦੇ ਸਿਰੜ ਦਾ ਇੱਥੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਿੱਥੇ ਨਾਕਾਮਯਾਬ ਹੋਵੇ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਮੁੜ ਪੈਰ ਧਰ ਕੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਆਰੰਭ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
(iii) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਸਿਰੜੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਦਗੀ ਭਰਿਆ ਵੀ ਹੈ ।
(iv) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਦਾ ਸੁਭਾ ਮਿਹਨਤੀ, ਸਿਰੜੀ, ਸਾਦਗੀ-ਪਸੰਦ, ਪਿਆਰ ਭਰਿਆ ਤੇ ਹਿੰਮਤ ਨਾ ਹਾਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ ।
(v) ਸੁਰਜੀਤ ਸਖੀ ਦੀ ।

ਕਾਵਿ-ਟੋਟਿਆਂ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ

(ੳ) ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਚਲਦਾ ਆ ਰਿਹੈ, ਚਰਚਾ ਬਹਾਰਾਂ ਵਿਚ ।
ਖਲੋਤਾਂ ਦੂਰ ਤੋਂ ਪਹਿਚਾਣਿਆ ਜਾਂਦੈ ; ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ।
ਜਿਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਰੰਗਤ ਵੇਖ ਕੇ, ਮੌਸਮ ਬਦਲਦੇ ਨੇ ।
ਜਿਦੇ ਹਾਸੇ ‘ਚ ਕਿੰਨੇ ਸ਼ੌਕ ਦੇ, ਦਰਿਆ ਮਚਲਦੇ ਨੇ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ-ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ-ਸੈਂਕੜੇ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਚਰਚਾ-ਗੱਲ-ਬਾਤ, ਵਿਚਾਰਵਟਾਂਦਰਾ । ਚਿਹਰੇ-ਮੂੰਹ ! ਮਚਲਦੇ-ਮਸਤੀ ਨਾਲ ਚਲਦੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
(i) ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਕਿਸਦਾ ਚਰਚਾ ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਬਹਾਰਾਂ ਵਿਚ ਚਲਦਾ ਆਇਆ ਹੈ ?
(iii) ਕੌਣ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਾ ਦੂਰੋਂ ਹੀ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(iv) ਮੌਸਮ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲਦੇ ਹਨ ?
(v) ਉਸਦੇ ਹਾਸੇ ਵਿਚ ਕੀ ਮਚਲਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਕਵਿਤੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਅਜਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਚਰਚਾ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਹੀ ਬਹਾਰਾਂ ਵਿਚ ਚਲਦਾ ਚਲਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਉਹ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਾ ਦੂਰੋਂ ਹੀ ਵੱਖਰਾ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਰੰਗਤ ਦੇਖ ਕੇ ਮੌਸਮ ਆਪਣੇ ਰੰਗ ਬਦਲ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਹਾਸੇ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ੌਕ ਦੇ ਦਰਿਆ ਮਚਲਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ।
(ii) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਦਾ ।
(iii) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ।
(iv) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਰੰਗਤ ਦੇਖ ਕੇ ।
(v) ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ੌਕ ਦੇ ਦਰਿਆ ।

(ਆ) ਕਿ ਹਰ ਰੱਬੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੀ, ਜਿਦੇ ਹੱਥ ’ਚ ਚਾਬੀ ਏ ।
ਮੈਂ ਜਿਸ ਦੀ ਹੱਲ ਕਰਦੀ ਆਂ, ਹਾਂ, ਇਹ ਉਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਏ ।
ਇਹ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ, ਨੇਰੀਆਂ ਵਿਚ ਵਾ-ਵਰੋਲਾ ਏ ।
ਬੜਾ ਔਂਦੀ, ਬੜਾ ਅਣਖੀ, ਸਰੀਰੋਂ ਬਹੁਤਾ ਛੋਹਲਾ ਏ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ-ਵਾ-ਵਰੋਲਾ-ਘੁੰਮਦੀ ਹੋਈ ਹਵਾ, ਚੱਕਰਵਾਤ । ਛੋਹਲਾ-ਫੁਰਤੀਲਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਕਵਿਤ੍ਰ ਕਿਸ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
(iii) ਉਸਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਕੀ ਹੈ ?
(iv) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿਚ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੈ ?
(v) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਵਿਚ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
(vi) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਦਾ ਸੁਭਾ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਕਵਿਤੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਿਸ ਨੌਜਵਾਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਇਹ ਉਹੋ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਹਰ ਰੱਬੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੀ ਚਾਬੀ ਹੈ, ਇਹ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ ਵਾਂਗ ਸ਼ਾਂਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜੰਗ ਵਿਚ ਵਾਵਰੋਲਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਸੁਭਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦੀ ਤੇ ਅਣਖੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਰੀਰ ਦਾ ਬਹੁਤ ਫੁਰਤੀਲਾ ਹੈ ।
(ii) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਦੀ ॥
(iii) ਹਰ ਰੱਬੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੀ ਚਾਬੀ ।
(iv) ਸਮੁੰਦਰ ਵਰਗਾ ।
(v) ਵਾਵਰੋਲੇ ਵਰਗਾ ।
(vi) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ, ਜਿਦੀ, ਅਣਖੀ.ਤੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਛੋਹਲਾ ਹੈ ।

(ੲ) ਕਦੇ ਵੀ ਤ੍ਰਿਪਤ ਨਾ ਹੁੰਦਾ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਤੋਂ ।
ਜੇ ਗੋਰਾ ਆਦਮੀ ਡਰਿਆ, ਤਾਂ ਬੱਸ ਡਰਿਆ ਪੰਜਾਬੀ ਤੋਂ ।
ਇਹ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮੂੰਹੋ ਬੋਲਦੀ, ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਨਾਇਕ ਏ ।
ਇਹ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਦਰਦ ਅੰਦਰ ਤੜਫਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਗਾਇਕ ਏ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ-ਤ੍ਰਿਪਤ-ਸੰਤੁਸ਼ਟ । ਗੋਰਾ ਆਦਮੀ-ਅੰਗਰੇਜ਼ । ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ, ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ-ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਕਵੀ । ਨਾਇਕ-ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਡਿਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ?
(ii) ਗੋਰਾ ਆਦਮੀ ਕੌਣ ਸੀ ?
(iv) ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਤਰਾਂ ਵਿਚ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਆਏ ਹਨ ?
(v) ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਗੀਤ ਕਿਹੋ ਜਿਹੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਕਵਿਤੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਿਸ ਨੌਜਵਾਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਉਹੋ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਦੇ ਵੀ ਇਕ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਕੇ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ, ਸਗੋਂ ਅੱਗੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਗੋਰਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਡਰਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਕੇਵਲ ਪੰਜਾਧੀ ਤੋਂ ਡਰਿਆ ਸੀ । ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਨਿਕਲੀ ਬੇਪਰਵਾਹੀ ਭਰੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਨਾਇਕ ਹੈ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਬਿਰਹਾ ਵਿਚ ਤੜਫਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਗਾਇਕ ਵੀ ਹੈ ।
(ii) ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਤੋਂ ।
(iii) ਅੰਗਰੇਜ਼, ਜਿਸਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਸੀ ।
(iv) ਪ੍ਰੋ: ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ।
(v) ਦਰਦ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ।

(ਸ) ਇਹ ਪੁੱਤ ਦੁੱਲੇ ਦਾ, ਇਸ ਦੇ ਖ਼ੂਨ ਅੰਦਰ ਵੀ ਬਗ਼ਾਵਤ ਏ ।
ਸਦਾ ਹੱਕ ਵਾਸਤੇ ਲੜਨਾ, ਇਦੀ ਸਦੀਆਂ ਦੀ ਆਦਤ ਏ ।
ਪੁਰਾਣੀ ਰੀਤ ਏ ਇਸਦੀ, ਇਹ ਜਲਦੀ ਰੁੱਸ ਬਹਿੰਦਾ ਏ ।
ਇਹ ਮਾਂ ਦਾ ਲਾਡਲਾ ਕਦ ਭਾਬੀਆਂ ਦੇ ਬੋਲ ਸਹਿੰਦਾ ਏ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ-ਦੁੱਲੇ ਦਾ-ਦੁੱਲੇ ਭੱਟੀ ਦਾ, ਲੋਕ-ਨਾਇਕ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ । ਰੀਤਰਿਵਾਜ, ਆਦਤ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
(i) ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਦੁੱਲੇ ਦਾ ਖੂਨ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਸੀ ?
(iii) ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਸਦੀਆਂ ਦੀ ਆਦਤ ਕੀ ਹੈ ?
(iv) ਇਸਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਰੀਤ ਕੀ ਹੈ ?
(v) ਮਾਂ ਦੇ ਲਾਡਲੇ ਦਾ ਸੁਭਾ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਕਵਿਤੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਿਸ ਨੌਜਵਾਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਇਹ ਉਹੋ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਤਾਓ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਅਣਖੀ ਦੁੱਲੇ ਭੱਟੀ ਦਾ ਪੁੱਤ ਹੋਵੇ । ਇਸਦੇ ਤਾਂ ਖੂਨ ਵਿਚ ਹੀ ਬਗ਼ਾਵਤ ਹੈ । ਸਦਾ ਹੱਕ ਲਈ ਲੜਦੇ ਰਹਿਣਾ ਇਸ ਦੀ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀ ਆਦਤ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਇਹ ਵੀ ਪੁਰਾਣੀ ਆਦਤ ਹੈ, ਕਿ ਛੇਤੀ ਨਾਲ ਨਰਾਜ਼ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਇਸਨੂੰ ਮਨਾਉਣਾ ਔਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਮਾਂ ਦਾ ਲਾਡਲਾ, ਭਾਬੀਆਂ ਦੇ ਤਾਹਨੇ-ਮਿਹਣੇ ਨਹੀਂ ਜਰਦਾ ਤੇ ਬੇਪਰਵਾਹੀ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਾ ਹੈ ।
(ii) ਬਗ਼ਾਵਤੀ ।
(iii) ਸਦਾ ਹੱਕ ਵਾਸਤੇ ਲੜਨਾ ।
(iv) ਜਲਦੀ ਰੁੱਸ ਬਹਿਣਾ ।
(v) ਕਿਸੇ ਆਪਣੇ ਦਾ ਤਾਅਨਾ ਵੀ ਨਾ ਸਹਾਰਨਾ ।

(ਹ) ਅੜਿੱਕਾ ਲਾ ਬਵੇ ਅੱਗੇ, ਤਾਂ ਰੁੱਖ਼ ਦਰਿਆ ਬਦਲ ਲੈਂਦੇ ।
ਜੇ ਹਾਰੇ ਇਸ਼ਕ ਵਿਚ, ਜੋਗੀ ਵਲਾ ਕੇ ਕੰਨ ਸੱਲ ਲੈਂਦੇ ।
ਜਦੋਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਗੱਜੇ, ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਧਰਤ ਹੱਲ ਜਾਵੇ ।
ਤੇ ਤਰਲਾ ਪਿਆਰ ਦਾ ਅੱਖਾਂ ’ਚ ਤੱਕ ਕੇ, ਪੱਥਰ ਪਿਘਲ ਜਾਵੇ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ : ਅੜਿੱਕਾ-ਰੋਕ । ਬਵੇ-ਬੈਠੇ । ਰੁਖ਼-ਮੂੰਹ, ਚਿਹਰਾ । ਸੱਲ-ਜ਼ਖ਼ਮ, ਵਿਨੁ । ਛੰਜ-ਘੋਲ । ਹੱਲ-ਹਿੱਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
(i) ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਅੜ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
(iii) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਇਸ਼ਕ ਵਿਚ ਹਾਰ ਕੇ ਕੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
(iv) ਸਾਰੀ ਧਰਤੀ ਕਦੋਂ ਹਿਲਦੀ ਹੈ ?
(v) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਕਦੋਂ ਪਿਘਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਕਵਿਤੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਿਸ ਨੌਜਵਾਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਇੰਨਾ ਅੜੀਅਲ ਤੇ ਮਰਜੀ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕਿਤੇ ਅੜ ਕੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਦਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਵਹਿਣ ਬਦਲਨੇ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਜੇਕਰ ਕਿਤੇ ਇਸ਼ਕ ਵਿਚ ਹਾਰ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਜੋਗੀ ਬਣ ਕੇ ਕੰਨ ਪੜਵਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ । ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪਹਿਲਵਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਘੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਛਿੰਝ ਦੇ ਅਖਾੜੇ ਵਿਚ ਗੱਜਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਧਰਤੀ ਵੀ ਹਿੱਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਇਹ ਨਰਮ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਇਹ ਕਿਸੇ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਪਿਆਰ ਦਾ ਤਰਲਾ ਦੇਖ ਲਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਪੱਥਰ ਇਕ-ਦਮ ਪਿਘਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ii) ਦਰਿਆ ਆਪਣਾ ਰੁੱਖ਼ ਬਦਲ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ।
(iii) ਰਾਂਝੇ ਵਾਂਗ ਕੰਨ ਪੜਵਾ ਕੇ ਜੋਗੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(iv) ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਫ਼ੌਜਾਂ ਵਿਚ ਗੱਜਦਾ ਹੈ ।
(v) ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਸੇ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਪਿਆਰ ਦਾ ਤਰਲਾ ਤੱਕਦਾ ਹੈ ।

(ਕ) ਇਹ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਦੀ ਕੀਤੀ ਕਮਾਈ ਲਾ ਦੇਵੇ ਲੇਖੇ ।
ਕਦੇ ਮਹਿਮਾਨ ਇਸ ਦੇ ਦਿਲ ’ਚ, ਕੋਈ ਆ ਕੇ ਤਾਂ ਦੇਖੇ ।
ਇਹ ਜਿੰਨਾ ਮਿਹਨਤੀ, ਸਿਰੜੀ ਹੈ ਬੱਸ, ਉਨਾ ਹੀ ਸਾਦਾ ਏ ।
ਇਹ ਜਿੱਥੇ ਡਿਗਿਆ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਮੁੜ ਕੇ ਪੈਰ ਧਰਦਾ ਏ ।
ਕਿ ਹਰ ਰੱਬੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੀ, ਜਿਦੇ ਹੱਥਾਂ ‘ਚ ਚਾਬੀ ਏ !
ਮੈਂ ਜਿਸ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਆਂ, ਹਾਂ ! ਇਹ ਉਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਮਹਿਮਾਨ ਨਾਲ ਕੀ ਸਲੂਕ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
(iii) ਪੰਜਾਬੀ ਮੁੜ ਕੇ ਕਿੱਥੇ ਪੈਰ ਧਰਦਾ ਹੈ ?
(iv) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਦਾ ਸੁਭਾ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੈ ?
(v) ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਕਿਸ ਦੀ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਕਵਿਤੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਿਸ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਦੁਜਿਆਂ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਾਰੀ ਕਮਾਈ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਮਹਿਮਾਨ ਬਣ ਕੇ ਦੇਖ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਜਿੰਨਾ ਮਿਹਨਤੀ ਤੇ ਸਿਰੜੀ ਹੈ, ਉੱਨਾ ਹੀ ਸਾਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਇਹ ਕਿਤੇ ਹਾਰ ਖਾ ਕੇ ਡਿਗ ਪਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਹਾਰਦਾ, ਸਗੋਂ ਮੁੜ ਕੇ ਉੱਥੇ ਹੀ ਪੈਰ ਰੱਖ ਕੇ ਮੁੜ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਕੇ ਯਤਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਮਿਹਨਤੀ ਅਤੇ ਸਿਰੜੀ ਦੇ ਹੱਥ ਹਰ ਰੱਬੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੀ ਚਾਬੀ ਹੈ । ਕਵਿਤੀ ਮੁੜ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਹੀ ਹੈ ।
(ii) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਮਹਿਮਾਨ ਨਿਵਾਜੀ ਲਈ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਦੀ ਕਮਾਈ ਉਸਦੇ ਲੇਖੇ ਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
(iii) ਜਿੱਥੋਂ ਡਿਗਿਆ ਹੋਵੇ ।
(iv) ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਦਾ ਸੁਭਾ ਮਿਹਨਤੀ, ਸਿਰੜੀ, ਸਾਦਗੀ-ਪਸੰਦ ਪਰੰਤੂ ਹਿੰਮਤ ਨਾ ਹਾਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ ।
(v) ਸੁਰਜੀਤ ਸਖੀ ਦੀ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Chapter 16 ਉਲੰਪਿਕ ਚੈਂਪੀਅਨ – ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Punjabi Chapter 16 ਉਲੰਪਿਕ ਚੈਂਪੀਅਨ – ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ

(i) ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ :

(i) ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਵਿਸ਼ਵ-ਚੈਂਪੀਅਨ ਕਦੋਂ ਬਣੇ ?
(ਉ) 2009
(ਅ) 2011
(ਈ) 2006
(ਸ) 2008.
ਉੱਤਰ :
2008.

(ii) ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਕਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈਆਂ ?
(ਉ) 1899
(ਅ 1896
(ਈ) 1905
(ਸ) 1901.
ਉੱਤਰ :
1896

(iii) ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਦੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਕਿਹੜੀ ਖੇਡ ਖੇਡਦੇ ਰਹੇ ?
(ਉ) ਹਾਕੀ
(ਅ) ਫੁਟਬਾਲ
(ਈ) ਹੈਂਡਬਾਲ
(ਸ) ਵਾਲੀਬਾਲ !
ਉੱਤਰ :
ਹਾਕੀ

(iv) ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਦੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਕਿਹੜੀ ਖੇਡ ਦੇ ਕੌਮੀ ਖਿਡਾਰਨ ਸਨ ?
(ਉ) ਹਾਕੀ
(ਅ) ਹੈਂਡਬਾਲ
(ਈ) ਬਾਸਕਟਬਾਲ
(ਸ) ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ :
ਹੈਂਡਬਾਲ

(v) ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਨੂੰ “ਅਰਜੁਨ ਐਵਾਰਡ’ ਕਦੋਂ ਮਿਲਿਆ ?
(ਉ) 2000
(ਅ) 2011
(ਇ) 2001
(ਸ) 2009.
ਉੱਤਰ :
2000.

(ii) ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
28 ਸਤੰਬਰ, 1982 ਨੂੰ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜਾ ਅਹੁਦਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਟੈਰੀਟੋਰੀਅਲ ਆਰਮੀ ਪੈਰਾਸ਼ੂਟ ਬਟਾਲੀਅਨ ਵਿਚ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਅਹੁਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਕਿੱਥੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ?
ਉੱਤਰ :
ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਬਿੰਦਰਾ ਫਾਰਮਜ਼ ਵਿਚ ਬਣਾਈ ਇਨਡੋਰ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਰੇਂਜ਼ ਤੋਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਿਸ ਖਿਡਾਰੀ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਸੁਣ ਕੇ ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਹੋਏ ?
ਉੱਤਰ :
ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਐਥਲੀਟ ਕਾਰਲ ਲੇਵਿਸ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਸੁਣ ਕੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਅਭਿਵਨ ਬਿੰਦਰਾ ਦੀ ਸ਼ੈਜੀਵਨੀ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਏ ਸ਼ਾਟ ਐਟ ਹਿਸਟਰੀ ਮਾਈ ਓਬਸੈਸਿਵ ਜਰਨੀ ਟੂ ਓਲੰਪਿਕ ਗੋਲਡ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਡਾ: ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿੰਦਰਾ ।

(iii) ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਐਵਾਰਡ ਮਿਲੇ ?
ਉੱਤਰ :
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ 2000 ਵਿਚ ਅਰਜੁਨ ਐਵਾਰਡ, 2001 ਵਿਚ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਖੇਲ-ਰਤਨ ਤੇ 2009 ਵਿਚ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਨ ਐਵਾਰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਟੈਰੀਟੋਰੀਅਲ ਆਰਮੀ ਪੈਰਾਸ਼ੂਟ ਬਟਾਲੀਅਨ ਵਿਚ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਅਹੁਦਾ ਦਿੱਤਾ । ਚੇਨੱਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਡੀ-ਲਿਟ ਦੀ ਆਨਰੇਰੀ ਡਿਗਰੀ ਦਿੱਤੀ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਕਰੋੜ ਦਿੱਤੇ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਹੋਰ ਸਰਕਾਰਾਂ ਤੇ ਸਨਅੱਤੀ ਘਰਾਣਿਆਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਦਿੱਤੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਦੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਂ ਅਤੇ ਪਿਛੋਕੜ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਦੇ ਮਾਤਾ ਕੰਵਲਜੀਤ ਕੌਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਮਹਾਨ ਜਰਨੈਲ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਪੀੜੀ ਵਿਚੋਂ ਹਨ ।ਉਹ ਆਪ ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ ਦੀ ਹੈਂਡਬਾਲ ਦੀ ਖਿਡਾਰਨ ਰਹੀ ਹੈ । ਉਹ ਸਕਲੂ-ਕਾਲਜ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਬਾਸਕਟ ਬਾਲ, ਟੇਬਲ ਟੈਨਿਸ ਤੇ ਹਾਕੀ ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਦੀ ਖਿਡਾਰਨ ਰਹੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਨੇ ਮੁੱਢਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਿੱਥੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਅੱਠਵੀਂ ਤਕ ਦੁਨ ਸਕੂਲ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਵਿਚ ਪੜੇ ਤੇ ਫਿਰ ਨੌਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੋਂ ਉਹ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਸੇਂਟ ਸਟੀਫ਼ਨਜ਼ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹੇ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਨੇ ਕਿਹੜੀਆਂ ਡਿਗਰੀਆਂ ਕਿੱਥੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਉਹ ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਨੇ ਬੈਚਲਰ ਆਫ ਬਿਜ਼ਨਿਸ ਐਡਮਨਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਤੇ ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਬਿਜ਼ਨਿਸ ਦੀਆਂ ਡਿਗਰੀਆਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਕੋਲੋਰਾਡੋ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਕੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਖੂਬ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਨਾ ਪੈਣ, ਸਗੋਂ ਕਸਰਤਾਂ ਕਰਨ ਤੇ ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਣ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਿਹਤ ਨਰੋਈ ਰੱਖ ਕੇ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤ ਕੇ ਆਪਣਾ, ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

(iv) ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋ :
ਵਿਅਕਤੀਗਤ, ਮਹਾਨ, ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼, ਮਹਿਮਾ, ਲਗਨ, ਅਭਿਆਸ, ਨਰੋਈ, ਅੰਗ-ਸੰਗ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਵਿਅਕਤੀਗਤ (ਨਿਜੀ) – ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਖੇਡ ਵਿਚ ਉਲੰਪਿਕ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਭਾਰਤੀ ਹੈ ।
2. ਮਹਾਨ (ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ) – ਭਾਰਤ ਇਕ ਮਹਾਨ ਦੇਸ਼ ਹੈ ।
3. ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ (ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਫੁੰਡਣ ਵਾਲਾ) – ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਨਿਪੁੰਨ ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ ।
4. ਮਹਿਮਾ (ਵਡਿਆਈ) – ਓਲੰਪਿਕ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਦੀ ਹਰ ਪਾਸੇ ਮਹਿਮਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
5. ਲਗਨ (ਮਨ ਲਾ ਕੇ) – ਜੇਕਰ ਪਾਸ ਹੋਣਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਲਗਨ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰੋ ।
6. ਅਭਿਆਸ (ਵਾਰ-ਵਾਰ ਦੁਹਰਾਉਣਾ, ਅਮਲ ਵਿਚ ਲਿਆਉਣਾ) – ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਬਾਜ਼ੀ ਵਿਚ ਨਿਪੁੰਨਤਾ ਲਈ ਬਹੁਤ ਅਭਿਆਸ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।
7. ਨਰੋਈ (ਅਰੋਗ-ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਸਰੀਰ ਆਮ ਕਰਕੇ ਨਰੋਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
8. ਅੰਗ-ਸੰਗ (ਨਾਲ ਰਹਿਣਾ) – ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਵਿਚ ਢੁੱਕਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਭਰੋ :
(ਅਭਿਨਵ ਸਪੋਰਟਸ, ਰੋਹਿਤ ਬਿਜਨਾਥ, ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਨ, 2004, ਸਿਡਨੀ)
(ਉ) ਅਠਾਰਵੇਂ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ………….. ਦੀਆਂ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ।
(ਅ) ਏਥਨਜ਼ …………… ਦੀਆਂ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਪੁਰਾਣਾ ਰਿਕਾਰਡ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ।
(ਇ) ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ …………… ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ ।
(ਸ) ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਤੇ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਖੇਡਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇਣ ਲਈ …………… ਬਣਾਇਆ ।
(ਹ) ਖੇਡ-ਲੇਖਕ …………… ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ੈਜੀਵਨੀ ਲਿਖੀ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਅਠਾਰਵੇਂ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਸਿਡਨੀ ਦੀਆਂ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ।
(ਅ) ਏਥਨਜ਼ 2004 ਦੀਆਂ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਪੁਰਾਣਾ ਰਿਕਾਰਡ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ।
(ਇ) ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ ॥
(ਸ) ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਤੇ ਲੁੜੀਂਦੀਆਂ ਖੇਡਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇਣ ਲਈ ਅਭਿਨਵ ਸਪੋਰਟਸ ਸਟ ਬਣਾਇਆ ।
(ਹ) ਖੇਡ-ਲੇਖਕ ਰੋਹਿਤ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ੈ-ਜੀਵਨੀ ਲਿਖੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਵਿਅਕਤੀਗਤ – व्यक्तिगत – Personal
ਵਿਸ਼ਵ – ……………… – …………….
ਪੁਰਖੇ – ……………… – …………….
ਨਿਵਾਸ – ……………… – …………….
ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤ – ……………… – …………….
ਸਹੂਲਤ – ……………… – …………….
ਸੈ-ਜੀਵਨੀ – ……………… – …………….
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਵਿਅਕਤੀਗਤ – व्यक्तिगत – Personal
ਵਿਸ਼ਵ – विश्व – World
ਪੁਰਖੇ – पूर्वज – Ancester
ਨਿਵਾਸ – निवास – Residence
ਖ਼ੁਸ਼ਕਿਸਮਤ – भाग्यशाली – Lucky
ਸਹੂਲਤ – सुविधा – Facility
ਸੈ-ਜੀਵਨੀ – स्वयं-जीवनी – Autobiography

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰੋ :

(ੳ) ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਦੇ ਹੋਰ ਵੀ ਅਨੇਕਾਂ ਮਾਣ-ਸਨਮਾਨ ਮਿਲੇ । (ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ)
(ਅ) ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਉਹ ਸਧਾਰਨ ਨੌਜਵਾਨ ਲਗਦਾ ਹੈ । (ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ)
(ਈ) ਉਹ ਕੁੱਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦਾ ਅੰਬੈਸਡਰ ਬਣਿਆ । (ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ)
(ਸ) ਡਾ: ਭੱਟਾਚਾਰਜੀ ਤਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਉਸਦੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਰਿਹਾ । (ਕਿਰਿਆ ਚੁਣੋ)
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼, ਮਾਣ-ਸਨਮਾਨ ।
(ਅ) ਸਧਾਰਨ ।
(ਈ) ਉਹ
(ਸ) ਰਿਹਾ ।

ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

I. ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜੋ ਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ

ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਉਲੰਪਿਕ ਚੈਂਪੀਅਨ ਹੈ । ਬੀਜਿੰਗ ਉਲੰਪਿਕ- 2008 ਵਿੱਚ ਉਲੰਪਿਕ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ 2006 ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ-ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ । ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੀ ਕਿ ਕੋਈ ਭਾਰਤੀ ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ ਵਿਸ਼ਵ-ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣਿਆ । ਕਾਮਨਵੈਲਥ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਉਹ ਚਾਰ ਵਾਰ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣਿਆ । ਉਸ ਨੇ 2014 ਤੱਕ ਤਿੰਨ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ, ਤਿੰਨ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਤੇ ਪੰਜ ਕਾਮਨਵੈਲਥ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ ।ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ, ਵਿਸ਼ਵ-ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ, ਕਾਮਨਵੈਲਥ ਖੇਡਾਂ ਤੇ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਸ ਨੇ 6 ਸੋਨੇ, ਤਿੰਨ ਚਾਂਦੀ ਤੇ 3 ਕਾਂਸੀ ਦੇ ਤਗ਼ਮੇ ਜਿੱਤੇ ਹਨ । 1896 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈਆ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਹਾਕੀ ਟੀਮਾਂ ਹੀ ਸੋਨ ਤਗ਼ਮੇ ਜਿੱਤੀਆਂ ਸਨ । ਕੋਈ ਇਕੱਲਾ ਖਿਡਾਰੀ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਿੱਤ ਸਕਿਆ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਉਲੰਪਿਕ ਸੋਨ ਤਗ਼ਮਾ ਜਿੱਤਣ ਦਾ ਮਾਣ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਸ ਹੋਣਹਾਰ ਖਿਡਾਰੀ ਨੇ ਹੀ ਦਿਵਾਇਆ ਹੈ । ਉਹਦੀਆਂ ਖੇਡ-ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਸਦਕਾ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 2000 ਵਿੱਚ ਅਰਜੁਨ ਅਵਾਰਡ, 2001 ਵਿੱਚ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਖੇਲ-ਰਤਨ ਐਵਾਰਡ ਤੇ 2009 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ । 2011 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ‘ਟੈਰੀਟੋਰੀਅਲ ਆਰਮੀ ਪੈਰਾਸ਼ੂਟ ਬਟਾਲੀਅਨ ਵਿੱਚ ਲੈਫ਼ਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਅਹੁਦਾ ਦਿੱਤਾ । ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਦੇ ਹੋਰ ਵੀ ਅਨੇਕਾਂ ਮਾਣ-ਸਨਮਾਨ ਮਿਲੇ । ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਉਸ ਦੇ ਜਿੱਤੇ ਤਗਮਿਆਂ ਤੇ ਟਰਾਫੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸੌ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ । ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਰੋੜਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਰੋਲ-ਮਾਡਲ (ਆਦਰਸ਼) ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਸੇ ਇਕੋ ਇਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਉਲੰਪਿਕ ਚੈਂਪੀਅਨ ਕੌਣ ਹੈ ?
(ਉ) ਮਿਲਖਾ ਸਿੰਘ
(ਅ) ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ
(ਇ) ਧਿਆਨ ਚੰਦ
(ਸ) ਪ੍ਰਗਟ ਸਿੰਘ ॥
ਉੱਤਰ :
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਕਦੋਂ ਉਲੰਪਿਕ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣਿਆ ?
(ਉ) 2005
(ਅ) 2006
(ਇ) 2007
(ਸ) 2008.
ਉੱਤਰ :
2008.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣਿਆ ਸੀ ?
(ਉ) 2004
(ਅ) 2005
(ਈ) 2006
(ਸ) 2008.
ਉੱਤਰ :
2006.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਚਾਰ ਵਾਰੀ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣਿਆ ਸੀ ?
(ਉ) ਏਸ਼ੀਅਨ
(ਅ) ਉਲੰਪਿਕ
(ਈ) ਕਾਮਨਵੈਲਥ
(ਸ) ਯੂਰਪੀਨ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਾਮਨਵੈੱਲਬ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
2014 ਤਕ ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਨੇ ਕਿੰਨੀਆਂ ਉਲੰਪਿਕ ਤੇ ਏਸ਼ੀਅਨ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ?
(ਉ) ਦੋ-ਦੋ
(ਆ) ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ
(ਈ) ਚਾਰ-ਚਾਰ
(ਸ) ਪੰਜ-ਪੰਜ ।
ਉੱਤਰ :
ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਨੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਕੁੱਲ ਕਿੰਨੇ ਤਗ਼ਮੇ ਜਿੱਤੇ ?
(ਉ) ਪੰਜ
(ਅ) ਤਿੰਨ
(ਈ) ਦੋ
(ਸ) ਇੱਕ ॥
ਉੱਤਰ :
ਤਿੰਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਨੇ ਚਾਂਦੀ ਤੇ ਕਾਂਸੀ ਦੇ ਕੁੱਲ ਕਿੰਨੇ-ਕਿੰਨੇ ਤਗਮੇ ਜਿੱਤੇ ?
(ਉ) ਦੋ-ਦੋ
(ਅ) ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ
(ਈ) ਚਾਰ-ਚਾਰ
(ਸ) ਪੰਜ-ਪੰਜ ।
ਉੱਤਰ :
ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਕਿਹੜੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਖਿਡਾਰੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਪੰਜਾਬ
(ਅ) ਹਰਿਆਣਾ
(ਇ) ਦਿੱਲੀ
(ਸ) ਯੂ.ਪੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਨੂੰ 2009 ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਅਰਜੁਨ ਐਵਾਰਡ
(ਅ) ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਖੇਲ ਰਤਨ ਐਵਾਰਡ
(ਈ) ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਪੁਰਸਕਾਰ
(ਸ) ਪਦਮ ਸ੍ਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ।
ਉੱਤਰ :
ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਨੂੰ ਟੈਰੀਟੋਰੀਅਲ ਆਰਮੀ ਪੈਰਾਸ਼ੂਟ ਬਟਾਲੀਅਨ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਆਨਰੇਰੀ ਅਹੁਦਾ ਦਿੱਤਾ ?
(ਉ) ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ
(ਆ) ਕਰਨਲ
(ਇ) ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ
(ਸ) ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ।
ਉੱਤਰ :
ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਕੀ ਹੈ ?
(ੳ) ਰੋਲ-ਮਾਡਲ
(ਅ) ਗੁਰੂ
(ਈ) ਸ਼ਿਸ਼
(ਸ) ਅਫ਼ਸਰ ।
ਉੱਤਰ :
ਰੋਲ-ਮਾਡਲ ।

II. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁ-ਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ

ਉਹਦਾ ਜਨਮ ਮਾਤਾ ਕੰਵਲਜੀਤ ਕੌਰ ਬਬਲੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਪਿਤਾ ਡਾ. ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿੰਦਰਾ ਦੇ ਘਰ 28 ਸਤੰਬਰ, 1982 ਨੂੰ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ । ਉਸ ਦਾ ਕੱਦ 5 ਫੁੱਟ 8 ਇੰਚ ਹੈ । ਉਹ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਗੰਭੀਰ ਦਿਸਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਹੀ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਉਹ ਸਧਾਰਨ ਨੌਜਵਾਨ ਲਗਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫ਼ੌ-ਫਾਂ ਨਹੀਂ । ਉਸ ਦੀ ਮਾਤਾ ਕੰਵਲਜੀਤ ਕੌਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਮਹਾਨ ਜਰਨੈਲ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆਂ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਿੱਚੋਂ ਹੈ । ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ ਨੇ ਖ਼ਾਲੀ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੇਰ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਉਸ ਦੀ ਛੇਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਵਾਰਸ ਅਭਿਨਵ ਨੇ ਰਾਈਫ਼ਲ ਦਾ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਸੋਨ-ਤਗਮਾ ਫੰਡਿਆ ਹੈ । ਅਭਿਨਵ ਦੀ ਮਾਤਾ ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ ਦੀ ਹੈਂਡਬਾਲ-ਖਿਡਾਰਨ ਰਹੀ ਹੈ । ਸਕੂਲ ਤੇ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਉਹ ਬਾਸਕਟਬਾਲ, ਟੇਬਲ-ਟੈਨਿਸ ਤੇ ਹਾਕੀ ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਦੀ ਕਪਤਾਨ ਰਹੀ । ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿੰਦਰਾ ਨੇ ਵੈਟਰਨਰੀ ਸਾਇੰਸ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਕਰ ਕੇ ਡਾਕਟਰੇਟ ਕੀਤੀ ਤੇ ਆਪਣਾ ਵਪਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬੜੇ ਰੰਗ-ਭਾਗ ਲੱਗੇ ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਪਹਿਲਾਂ ਧੀ ਦਿਵਿਆ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ, ਜੋ ਵਿਆਹੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ 1994-95 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਉਹ ਆਪਣੀ ਏਅਰ-ਰਾਈਫਲ ਨਾਲ ਉਹ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾ ਰਿਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਕੰਵਲਜੀਤ ਕੌਰ ਬਬਲੀ
(ਅ) ਕਿਰਨਜੀਤ ਕੌਰ
(ਈ) ਕਰਮਜੀਤ ਕੌਰ
(ਸ) ਕਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ।
ਉੱਤਰ :
ਕੰਵਲਜੀਤ ਕੌਰ ਬਬਲੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਡਾ: ਅੱਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿੰਦਰਾ
(ਅ) ਡਾ: ਅਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ
(ਈ) ਡਾ: ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ
(ਸ) ਡਾ: ਅਪਾਰ ਜੀਤ ਸਿੰਘ ॥
ਉੱਤਰ :
ਡਾ: ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿੰਦਰਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਡਾ: ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) 20 ਸਤੰਬਰ, 1982
(ਅ) 25 ਸਤੰਬਰ, 1972
(ਈ) 28 ਸਤੰਬਰ, 1982
(ਸ) 26 ਸਤੰਬਰ, 1992.
ਉੱਤਰ :
28 ਸਤੰਬਰ, 1982.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਦਾ ਕੱਦ ਕਿੰਨਾ ਹੈ ?
(ਉ) 8 ਫੁੱਟ 4 ਇੰਚ
(ਅ) 5 ਫੁੱਟ 5 ਇੰਚ
(ਈ) 5 ਫੁੱਟ 6 ਇੰਚ
(ਸ) 5 ਫੁੱਟ 8 ਇੰਚ ।
ਉੱਤਰ :
5 ਫੁੱਟ 8 ਇੰਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮਾਤਾ ਕੰਵਲਜੀਤ ਕੌਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕਿਸ ਜਰਨੈਲ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਿਚੋਂ ਹੈ ?
(ਉ) ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ
(ਆ) ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ
(ਈ) ਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ
(ਸ) ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ॥
ਉੱਤਰ :
ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ ਨੇ ਖ਼ਾਲੀ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਕਿਸ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਲੰਬੜ ਦਾ ।
(ਅ) ਸ਼ੇਰ ਦਾ
(ਈ) ਚੀਤੇ ਦਾ ।
(ਸ) ਬਾਘ ਦਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ੇਰ ਦਾ 1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਸ: ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ ਦੀ ਕਿੰਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਿਚੋਂ ਹੈ ?
(ਉ) ਪੰਜਵੀਂ
( ਛੇਵੀਂ
(ਈ) ਸੱਤਵੀਂ
(ਸ) ਅੱਠਵੀਂ ।
ਉੱਤਰ :
ਛੇਵੀਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਅਭਿਨਵ ਦੀ ਮਾਤਾ ਕਿਹੜੀ ਖੇਡ ਵਿਚ ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ ਦੀ ਖਿਡਾਰਨ ਰਹੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਫੁੱਟਬਾਲ
(ਅ) ਹਾਕੀ
(ਈ) ਹੈਂਡਬਾਲ
(ਸ) ਬੈਡਮਿੰਟਨ ।
ਉੱਤਰ :
ਹੈਂਡਬਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਦੇ ਕਿਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਲਈ ਹੈ ?
(ਉ) ਵੈਟਰਨਰੀ ਸਾਇੰਸ
(ਅ) ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਾਇੰਸ
(ਈ) ਇਕਨਾਮਿਕਸ
(ਸ) ਜਿਓਗ੍ਰਾਫ਼ੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਵੈਟਰਨਰੀ ਸਾਇੰਸ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਦੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਸ਼ੈਲੀ
(ਅ) ਬਰਖਾ
(ਈ) ਦਿਵਿਆ
(ਸ) ਵਿਦਿਆ ।
ਉੱਤਰ :
ਦਿਵਿਆ ।

III. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੋ ਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ

ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਸਰਬੋਤਮ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਐਵਾਰਡ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ । ਉਲੰਪਿਕ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣਨ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਇਨਾਮ ਦਿੱਤਾ । ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ, ਹਰਿਆਣਾ ਤੇ ਹੋਰ ਕਈਆਂ ਸੂਬਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਨਅਤੀ ਘਰਾਣਿਆਂ ਨੇ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਦੇ ਇਨਾਮ ਦਿੱਤੇ ।ਉਹ ਮਾਲਾ-ਮਾਲ ਹੋ ਗਿਆ । ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪਦਮ-ਭੂਸ਼ਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ । ਚੇਨੱਈ ਦੀ ਇੱਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਡੀ. ਲਿਟ. ਦੀ ਆਨਰੇਰੀ ਡਿਗਰੀ ਦਿੱਤੀ । ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰਾਜਪਾਲ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਤੱਕ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਤੱਕ ਸਭ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵਧਾਈਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ । ਉਲੰਪਿਕ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣਨ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਜੈ-ਜੈਕਾਰ ਹੋ ਗਈ । ਉਹ ਕੁੱਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦਾ ਅੰਬੈਸਡਰ ਬਣਿਆ । ਹੁਣ ਉਹ ਅਭਿਨਵ ਫ਼ਿਉਰਿਸਟਿਕਸ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਸੀ. ਈ. ਓ. ਹੈ । ਉਸ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਤੇ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਖੇਡ-ਸਹੁਲਤਾਂ ਦੇਣ ਲਈ ‘ਅਭਿਨਵ ਸਪੋਰਟਸ ਸਟ’ ਬਣਾਇਆ । ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਦੇ ਖਾਣੇ ਨਾਲੋਂ ਮਾਂ ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਖਾਣਾ ਵਧੇਰੇ ਪਸੰਦ ਹੈ । ਉਸ ਨੇ ਖੇਡ ਲੇਖਕ ਰੋਹਿਤ ਬਿਜਨਾਥ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ੈਜੀਵਨੀ ‘ਏ ਸ਼ਾਟ ਐਟ ਹਿਸਟਰੀ : ਮਾਈ ਓਬਸੈਂਸਿਵ ਜਰਨੀ ਨੂ ਉਲੰਪਿਕ ਗੋਲਡ ਲਿਖੀ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਖੇਡ-ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਅਕਤੂਬਰ, 2011 ਵਿੱਚ ਲੋਕ-ਅਰਪਣ ਕੀਤੀ । ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬੱਚੇ ਤੇ ਨੌਜੁਆਨ ਖੂਬ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਪੈਣ, ਸਗੋਂ ਕਸਰਤਾਂ ਕਰਨ ਤੇ ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਣ । ਇੰਝ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਿਹਤ ਨਰੋਈ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤ ਕੇ ਆਪਣਾ, ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਰੋਸ਼ਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਐਵਾਰਡ ਦਿੱਤਾ ?
(ਉ) ਅਰਜੁਨ ਐਵਾਰਡ
(ਅ) ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਐਵਾਰਡ
(ਈ) ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਐਵਾਰਡ
(ਸ) ਸ: ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ ਐਵਾਰਡ ।
ਉੱਤਰ :
ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਐਵਾਰਡ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਰਕਮ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਇਨਾਮ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤੀ ?
(ਉ) ਦਸ ਲੱਖ
(ਅ) ਪੰਜਾਹ ਲੱਖ
(ਈ) ਇਕ ਕਰੋੜ
(ਸ) ਦੋ ਕਰੋੜ ।
ਉੱਤਰ :
ਇਕ ਕਰੋੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਲੰਪਿਕ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣਨ ‘ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ?
(ਉ) ਪਦਮ ਸ੍ਰੀ
(ਅ) ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਨ
(ਇ) ਖੇਡ ਰਤਨ
(ਸ) ਭਾਰਤ ਰਤਨ ।
ਉੱਤਰ :
ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਕਈ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦਾ ਕੀ ਬਣਿਆ ?
(ਉ) ਡਾਇਰੈਕਟਰ
(ਅ) ਅੰਬੈਸਡਰ
(ਈ) ਪ੍ਰਬੰਧਕ
(ਸ) ਮੁਖਤਾਰ ।
ਉੱਤਰ :
ਅੰਬੈਸਡਰ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਕਿਹੜੀ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਸੀ. ਈ. ਓ. ਹੈ ?
(ਉ) ਅਭਿਨਵ ਫਿਊਰਿਸਟਿਕ ਕੰਪਨੀ
(ਅ) ਅਭਿਨਵ ਫਿਊਚਰ ਕੰਪਨੀ
(ਇ) ਬਿੰਦਰਾ ਖੇਡ ਕੰਪਨੀ
(ਸ) ਬਿੰਦਰਾ ਸ਼ੂਟਰ ਕੰਪਨੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਅਭਿਨਵ ਫਿਊਰਿਸਟਿਕ ਕੰਪਨੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹੜਾ ਟ ਬਣਾਇਆ ?
(ਉ) ਬਿੰਦਰਾ ਸਪੋਰਟਸ ਸ਼ਟ
(ਅ) ਬੰਬਈ ਸਪੋਰਟਸ ਸ਼ਟ
(ਇ) ਅਭਿਨਵ ਸਪੋਰਟਸ ਸਟ
(ਸ) ਰੋਹਿਤ ਸਪੋਰਟਸ ਸਟ ॥
ਉੱਤਰ :
ਅਭਿਨਵ ਸਪੋਰਟਸ ਸਟ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਨੇ ਕਿਸ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ੈ-ਜੀਵਨੀ ਲਿਖੀ ?
(ਉ) ਰੋਹਿਤ ਪਾਣਨਾਥ
(ਅ) ਰੋਹਿਤ ਰਾਮਨਾਥ
(ਇ) ਰੋਹਿਤ ਬਿਜ ਨਾਥ
(ਸ) ਰੋਹਿਤ ਜਗਨਨਾਥ ॥
ਉੱਤਰ :
ਰੋਹਿਤ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਥ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਦੀ ਸੈ-ਜੀਵਨੀ ਕਦੋਂ ਲੋਕ ਅਰਪਣ ਹੋਈ ?
(ਉ) ਅਕਤੂਬਰ, 2009
(ਅ) ਅਕਤੂਬਰ, 2010
(ਇ) ਅਕਤੂਬਰ, 2011
(ਸ) ਅਕਤੂਬਰ, 2012.
ਉੱਤਰ :
ਅਕਤੂਬਰ, 2011.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਦੇਖਣੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਲਾਸਾਨੀ
(ਅ) ਨਰੋਈ ।
(ਇ) ਦਰਮਿਆਨੀ
(ਸ) ਤਸੱਲੀ ਬਖ਼ਸ਼ ।
ਉੱਤਰ ਨਰੋਈ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਦੀ ਚਾਰੇ-ਪਾਸੇ ਜੈ-ਜੈਕਾਰ ਕੀ ਬਣਨ ਨਾਲ ਹੋਈ ?
(ਉ) ਉਲੰਪਿਕ ਚੈਂਪੀਅਨ
(ਅ) ਏਸ਼ੀਅਨ ਚੈਂਪੀਅਨ
(ਈ) ਕਾਮਨਵੈਲਥ ਚੈਂਪੀਅਨ
(ਸ) ਭਾਰਤ ਚੈਂਪੀਅਨ ।
ਉੱਤਰ :
ਉਲੰਪਿਕ ਚੈਂਪੀਅਨ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਵਿਅਕਤੀਗਤ-ਇਕੱਲੇ ਬੰਦੇ ਦੀ । ਵਿਸ਼ਵ-ਚੈਂਪੀਅਨ-ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਵਾਲਾ । ਕਾਮਨਵੈੱਲਥ-ਕਾਮਨਵੈੱਲਥ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ । ਪੁਰਸਕਾਰ-ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ । ਗੰਭੀਰ-ਜਿਸਦੇ ਚਿਹਰੇ ਉੱਤੇ ਕੋਈ ਹਾਵ-ਭਾਵ ਨਾ ਹੋਵੇ । ਲੂੰ-ਛਾਂ-ਆਕੜ, ਹੰਕਾਰ । ਫੁਡਿਆ-ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਵਿੰਨਿਆ । ਰੰਗ-ਭਾਗ ਲੱਗੇ-ਤਰੱਕੀ ਹੋਈ । ਵਧਿਆ-ਫੁੱਲਿਆ, ਪਸਰਿਆ । ਪੁਰਖਿਆਂ-ਵੱਡੇ-ਵਡੇਰਿਆਂ ਤੋਂ । ਆਲੀਸ਼ਾਨ-ਸ਼ਾਨਦਾਰ । ਨਿਵਾਸ-ਘਰ । ਇਨਡੋਰ-ਅੰਦਰ । ਟਿਊਟਰ-ਅਧਿਆਪਕ, ਸਿੱਖਿਅਕ । ਖ਼ੁਸ਼-ਕਿਸਮਤਚੰਗੀ ਕਿਸਮਤ ਵਾਲਾ । ਅੰਗ-ਸੰਗ-ਨਾਲ-ਨਾਲ । ਮਾਲਾ-ਮਾਲ-ਅਮੀਰ । ਲੋਕ-ਅਰਪਣਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭੇਂਟ ਕਰਨਾ ।

ਉਲੰਪਿਕ ਚੈਂਪੀਅਨ-ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ Summary

ਉਲੰਪਿਕ ਚੈਂਪੀਅਨ-ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਅਭਿਨਵ ਬਿੰਦਰਾ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਖੇਡ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇਕ ਚੈਂਪੀਅਨ ਹੈ । 2008 ਵਿਚ ਉਹ ਉਲੰਪਿਕ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 2006 ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਸੀ । ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣਿਆ ਸੀ । ਉਹ ਕਾਮਨਵੈਲਥ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਚਾਰ ਵਾਰੀ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣਿਆ । ਉਸਨੇ 2014 ਤਕ ਤਿੰਨ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ, ਤਿੰਨ ਏਸ਼ੀਅਨ ਖੇਡਾਂ ਤੇ ਪੰਜ ਕਾਮਨਵੈਲਥ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਤੇ ਛੇ ਸੋਨੇ ਦੇ, ਤਿੰਨ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਤੇ ਤਿੰਨ ਕਾਂਸੀ ਦੇ ਤਮਗੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ।

ਉਸ ਦੀਆਂ ਖੇਡ-ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਬਦਲੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 2000 ਵਿਚ ਉਸਨੂੰ ਅਰਜੁਨ ਐਵਾਰਡ, 2001 ਵਿਚ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਖੇਲ ਰਤਨ ਐਵਾਰਡ ਤੇ 2009 ਵਿਚ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ । 2011 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਉਸਨੂੰ “ਟੈਰੀਟੋਰੀਅਲ ਆਰਮੀ ਪੈਰਾਸ਼ੂਟ ਬਟਾਲੀਅਨ` ਵਿਚ ਲੈਫ਼ਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਅਹੁਦਾ ਦਿੱਤਾ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਾਣ-ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ । । ਉਸਦਾ ਜ਼ਨਮ 28 ਸਤੰਬਰ, 1982 ਨੂੰ ਪਿਤਾ ਡਾ: ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿੰਦਰਾ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਕੰਵਲਜੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਵਿਚ ਹੋਇਆ । ਉਸਦਾ ਕੱਦ 5 ਫੁੱਟ 8 ਇੰਚ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਗੰਭੀਰ ਸੁਭਾ ਦਾ ਵਿਅਕਤੀ ਹੈ ।

ਉਸਦੀ ਮਾਤਾ ਕੰਵਲਜੀਤ ਕੌਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮਹਾਨ ਜਰਨੈਲ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਿਚੋਂ ਹੈ । ਉਸਦੀ ਮਾਤਾ ਹੈਂਡਬਾਲ ਦੀ ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ ਦੀ ਖਿਡਾਰਨ ਰਹੀ ਹੈ । ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਵੈਟਰਨਰੀ ਸਾਇੰਸ ਵਿਚ ਡਾਕਟਰੀ ਕੀਤੀ ਤੇ ਆਪਣਾ ਵਪਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

ਅਭਿਨਵ ਦੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਕਰਨਲ ਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਮੇਜਰ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦੀ ਕਪਤਾਨੀ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਹਾਕੀ ਦੀ ਟੀਮ ਵਿਚ ਖੇਡਦੇ ਰਹੇ । ਅਭਿਨਵ ਨੇ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਦੇ ਦੁਨ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ । ਨੌਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਉਹ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਸੇਂਟ ਸਟੀਫ਼ਨਜ਼ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਗਿਆ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਛੱਤ-ਬੀੜ ਨੇੜੇ ਜ਼ੀਰਕਪੁਰ ਪਟਿਆਲਾ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਬਿੰਦਰਾ ਫ਼ਾਰਮਜ਼ ਨਾਂ ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । 13 ਏਕੜ ਦੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ਾਲ ਫ਼ਾਰਮ ਵਿਚ ਪਿਤਾ ਨੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਦੇਣ ਲਈ ਓਲੰਪਿਕ ਪੱਧਰ ਦੀ ਇਨਡੋਰ ਰੇਂਜ ਬਣਵਾਈ ਤੇ ਵਧੀਆ ਕੋਚਿੰਗ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ।

ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਅਭਿਨਵ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਐਥਲੀਟ ਕਾਰਲ ਲੇਵਿਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਓਲੰਪਿਕ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤਣ ਦਾ ਚਾਅ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ । ਉਸਨੂੰ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਜੋਂ ਇਕ ਰਾਈਫ਼ਲ ਮਿਲ ਗਈ ਤੇ ਉਹ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਲੱਗਾ । ਉਹ ਲੈਫ਼ਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਜੇ. ਐੱਸ. ਢਿੱਲੋਂ ਤੋਂ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਦੀ ਕੋਚਿੰਗ ਲੈਣ ਲੱਗਾ ਤੇ ਫਿਰ ਨਾਲ · ਹੀ ਪੀ. ਜੀ. ਆਈ. ਦੇ ਰਿਸਰਚ ਸਕਾਲਰ ਡਾ: ਅਮਿਤ ਭੱਟਾਚਾਰੀ ਵੀ ਉਸਦੇ ਕੋਚ ਬਣ ਗਏ ।

ਅਭਿਨਵ ਦੇ ਮਾਪੇ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਸਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਸਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਉੱਤੇ ਲੱਖਾਂਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਖ਼ਰਚ ਕੀਤੇ ! ਅਭਿਨਵ ਵਿਚ ਇੰਨੀ ਲਗਨ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਬਾਰਾਂ-ਬਾਰਾਂ ਘੰਟੇ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ । 16 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਉਹ ਕਾਮਨਵੈਲਥ ਗੇਮਾਂ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਗਿਆ । 18ਵੇਂ ਸਾਲ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਸਿਡਨੀ 2000 ਦੀਆਂ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ।

ਉਸਨੇ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਬਿਜ਼ਨਿਸ ਐਡਮਨਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਤੇ ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਬਿਜ਼ਨਿਸ ਦੀਆਂ ਡਿਗਰੀਆਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਕੋਲੋਰਾਡੋ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ । 2001 ਵਿਚ ਉਹ ਮਿਊਨਿਖ ਵਿਖੇ 10 ਮੀਟਰ ਏਅਰ ਰਾਈਫ਼ਲ ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ੀ ਵਿਚ 597/600 ਅੰਕ ਲੈ ਕੇ ਨਵੇਂ ਰਿਕਾਰਡ ਨਾਲ ਜੁਨੀਅਰ ਵਰਲਡ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣਿਆ । 2002 ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਯੂਰਪੀ ਸਰਕਟ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪਾਂ ਵਿਚੋਂ 7 ਸੋਨੇ ਦੇ, 1 ਕਾਂਸੀ ਦਾ ਤੇ 4 ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਤਮਗੇ ਜਿੱਤੇ । ਕਰਨਲ ਢਿੱਲੋਂ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਡਾ: ਭੱਟਾਚਾਰੀ, ਲਾਜ਼ਕੋ ਸਜੂਜਕ, ਗੈਬਰੀਲਾ ਬੁਲਮੈਨ ਤੇ ਸੰਨੀ ਥਾਮਸ ਉਸਦੇ ਕੋਚ ਰਹੇ ।

ਏਥਨਜ਼ 2004 ਦੀਆਂ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਪੁਰਾਣਾ ਰਿਕਾਰਡ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਕੋਈ ਮੈਡਲ ਨਾ ਜਿੱਤਿਆ । 2005 ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਏਸ਼ਿਆਈ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਦਾ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਤੇ 2006 ਵਿਚ ਜ਼ਗਰੇਬ ਤੋਂ ਵਰਲਡ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਦਾ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤਿਆ । 2006 ਵਿਚ ਉਸਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਵਿਚ ਦਰਦ ਹੋਣ ਲੱਗਾ, ਪਰੰਤੂ ਇਲਾਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁੜ ਕਾਇਮ ਹੋ ਗਿਆ । ਬੀਜਿੰਗ 2008 ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਉਸਨੇ 10 ਮੀਟਰ ਏਅਰ ਰਾਈਫ਼ਲ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ 700.5 ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਲਾ ਕੇ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੌੜ ਗਈ ।

ਉਸਦੀਆਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਬਦਲੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਉਸਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਐਵਾਰਡ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਚੁੱਕੀ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਉਲੰਪਿਕ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣਨ ‘ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਇਕ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਇਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ, ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ, ਕਈਆਂ ਹੋਰਨਾਂ ਪਵੇਸ਼ਿਕ ਸਰਕਾਰਾਂ ਤੇ ਸਨਅਤੀ ਘਰਾਣਿਆਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਦੇ ਕੇ ਮਾਲਾ-ਮਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ‘ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਨ’ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ । ਚੇਨੱਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਡੀ-ਲਿਟ ਦੀ ਆਨਰੇਰੀ ਡਿਗਰੀ ਦਿੱਤੀ ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਕਈ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦਾ ਬਰਾਂਡ ਅੰਬੈਸਡਰ ਬਣਿਆ । ਉਹ ‘ਅਭਿਨਵ ਫਿਉਚਰਿਸਟਿਕ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਸੀ-ਈ-ਓ. ਹੈ । ਉਸਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ‘ਅਭਿਨਵ ਸਪੋਰਟਸ ਸਟ’ ਬਣਾਇਆ ਹੈ । ਉਸਨੇ ਖੇਡ-ਲੇਖਕ ਰੋਹਿਤ ਬਿਜਨਾਥ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਆਪਣੀ ਸੈ-ਜੀਵਨੀ ‘ਏ ਸ਼ਾਟ ਐਟ ਹਿਸਟਰੀ ਮਾਈ ਓਬਸੈਸਿਵ ਜਰਨੀ ਨੂ ਓਲੰਪਿਕ ਗੋਲਡ’ ਲਿਖੀ । ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬੰਦੇ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਖੂਬ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਕਸਰਤ ਤੇ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਣ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Chapter 15 ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Punjabi Chapter 15 ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ

(i) ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ :

(i) ਖ਼ੁਦ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਅਤੇ ਬੰਬ-ਬਰੂਦ ਆਦਿ ਕਰਕੇ ਮਨੁੱਖ ਕਿਸ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਰਿਹਾ ਹੈ :
(ੳ) ਸੜਕਾਂ ਨੂੰ
(ਆ) ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ
(ਈ) ਦਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ।
ਉੱਤਰ :
ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ

(ii) ਇੱਲ ਮਾਸ ਖਾਣ ਲਈ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਕਿੰਨੀ ਦੂਰੀ ਤੱਕ ਅਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਇੱਕ-ਦੋ ਕਿਲੋਮੀਟਰ
(ਅ) ਦੋ-ਤਿੰਨ ਕਿਲੋਮੀਟਰ
(ਈ) ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ।
ਉੱਤਰ :
ਇਕ-ਦੋ ਕਿਲੋਮੀਟਰ

(iii) ਕਿਹੜੇ ਪੰਛੀ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਲੁਪਤ ਹੋਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ?
(ਉ) ਤਾਂ
(ਅ) ਬਟੇਰਾ
(ਈ) ਇੱਲਾਂ ।
ਉੱਤਰ :
ਇੱਲਾਂ

(iv) ਅੱਜ ਦੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਲਈ ਕਿਹੜਾ ਜਾਨਵਰ ਅਣਡਿੱਠ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਕਬੂਤਰ
(ਅ) ਚਿੜੀ
(ਈ) ਕਾਂ !
ਉੱਤਰ :
ਚਿੜੀ

(v) ਬਿਜੜੇ ਦੀ ਜਨ ਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ ?
(ਉ) 50%
(ਅ 75%
(ੲ) 72% ।
ਉੱਤਰ :
75% ।

(ii) ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਨਾਲ ਕੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਜੀਵ-ਜੰਤੁ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪਸ਼ੂ ਮਰਨ ‘ਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਾਦਾਦ ਇਕੱਤਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇੱਲਾਂ ਤੇ ਗਿਰਝਾ ਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਇੱਲਾਂ ਦੇ ਅਲੋਪ ਹੋ ਜਾਣ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਦੱਸੋ !
ਉੱਤਰ :
ਉੱਚੇ ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ-ਪਿੱਪਲਾਂ, ਬੋਹੜਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਵੱਢੇ ਜਾਣਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਿਸ ਪੰਛੀ ਦਾ ਆਲ੍ਹਣਾ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਬਿੱਜੜੇ ਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੇ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਸ ਪ੍ਰਥਾ ਨੇ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਘਰ ਬਣਾ ਕੇ ਰਹਿਣ ਤੇ ਆਂਡੇ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਪੰਛੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ।

(iii) ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਜੰਗਲਾਂ ਤੇ ਪਰਬਤਾਂ ਦੀ ਛੇੜ-ਛਾੜ ਨਾਲ ਕੁਦਰਤ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਜੰਗਲਾਂ ਤੇ ਪਰਬਤਾਂ ਦੀ ਛੇੜ-ਛਾੜ ਨਾਲ ਕੁਦਰਤੀ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ । ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘਟ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਪੌਦੇ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇੱਲਾਂ, ਗਿਰਝਾਂ ਦੇ ਰਹਿਣ-ਸਥਾਨ ਤੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ :
ਇੱਲਾਂ ਤੇ ਗਿਰਝਾਂ ਉੱਚੇ ਬੋਹੜਾਂ ਤੇ ਪਿੱਪਲਾਂ ‘ਤੇ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਸਨ । ਉੱਥੇ ਆਲ੍ਹਣਿਆਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੋਟੇ ਆਂਡੇ ਪਏ ਹੁੰਦੇ ਸਨ । ਉਹ ਇਕ ਦੋ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉਚਾਈ ‘ਤੇ ਅਸਮਾਨ ਵਿਚ ਚੱਕਰ ਕੱਟਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਮਰੇ ਹੋਏ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਟੋਹ ਰੱਖਦੀਆਂ ਸਨ । ਮਰੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਮਾਸ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਕਿਧਰੇ ਨਹੀਂ ਦਿਸਦੀਆਂ ਉੱਚੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਤੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਹੋਏ ਮਾਸ ਤੇ ਪਾਣੀ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਬੁਰਾ ਅਸਰ ਪਾਇਆ ਹੈ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕੀਟ-ਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਛਿੜਕਣ ਨਾਲ ਕਿਹੜੇ ਪੰਛੀ ਅਲੋਪ ਹੋਏ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਕੀਟ-ਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਅਸਰ ਲਗਪਗ ਹਰ ਪੰਛੀ ਉੱਤੇ ਪਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਤੇ ਖ਼ੁਰਾਕ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਚਿੜੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਚਿੜੀਆਂ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਛੱਤਾਂ ਵਿਚ ਆਲ੍ਹਣੇ ਬਣਾ ਕੇ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਸਨ । ਮਨੁੱਖੀ ਘਰਾਂ ਤੇ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਢਾਲ ਨਹੀਂ ਸਕੀਆਂ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜੀ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਆਲ੍ਹਣੇ ਬਣਾ ਕੇ ਆਂਡੇ ਦੇਣ ਤੇ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ । ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਾਣ ਦੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੇ ਸੁੰਡੀਆਂ ਨੂੰ ਕੀਟ-ਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾ ਕੇ ਉਹ ਮਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ । ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਚਿੜੀਆਂ ਅੱਜ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਬੁਝਾਰਤ ਬਣ ਗਈਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਦਰੱਖ਼ਤ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਕਿਹੜੇ ਜਾਨਵਰ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਦਰੱਖ਼ਤ ਵੱਢਣ ਨਾਲ ਇੱਲਾਂ, ਗਿਰਝਾਂ, ਉੱਲੂ, ਚਮਗਿੱਦੜ, ਚਮਚੜਿੱਕਾਂ ਤੇ ਕਠਫੋੜਾ ਆਦਿ ਪੰਛੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ।

(iv) ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1,
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋ :
ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ, ਮੌਜੂਦ, ਬੁਝਾਰਤ, ਜੰਗਲ, ਦੁਰਲੱਭ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ (ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਅਸਰ ਪਵੇ) – ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਦੇਸ਼ਭਗਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ।
2. ਮੌਜੂਦ (ਹਾਜ਼ਰ) – ਸਾਡੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਮੌਜੂਦ ਸਨ ।
3. ਬੁਝਾਰਤ (ਬੁੱਝਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ) – ਮੈਂ ਇਹ ਬੁਝਾਰਤ ਨਹੀਂ ਬੁੱਝ ਸਕਦਾ ।
4. ਜੰਗਲ (ਬਨ, ਰੁੱਖਾਂ ਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਨਾਲ ਦੂਰ ਤਕ ਪਸਰੀ ਥਾਂ) – ਸ਼ੇਰ ਜੰਗਲ ਦਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
5. ਦੁਰਲੱਭ (ਜੋ ਸਹਿਜੇ ਕੀਤੇ ਨਾ ਮਿਲੇ) – ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਕੋਈ ਦੁਰਲੱਭ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਹਰ ਥਾਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਿਹੜੇ ਲਕੀਰੇ ਸ਼ਬਦ ਨਾਂਵ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਹੜੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ?

(ਉ) ਪੁਰਾਤਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਬਨਸਪਤੀ ਸੰਬੰਧੀ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ ।
(ਅ) ਮਨ ਦੁਖੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ਈ)` ਵੱਡੇ ਰੁੱਖ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਕੱਟ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ।
(ਸ) ਚਿੜੀਆਂ ਵੀ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਕੀਟ-ਨਾਸ਼ਿਕ ਖਾਣ ਨਾਲ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ।
(ਹ) ਅੱਜ ਦੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਲਈ ਚਿੜੀ ਬੁਝਾਰਤ ਬਣ ਗਈ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਪੁਰਾਤਨ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ , ਬਨਸਪਤੀ – ਨਾਂਵ ।
(ਅ) ਦੁਖੀ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ।
(ੲ) ਵੱਡੇ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ; ਮਨੁੱਖ-ਨਾਂਵ ।
(ਸ) ਚਿੜੀਆਂ – ਨਾਂਵ : ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ।
(ਹ) ਚਿੜੀ – ਨਾਂਵ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਠੀਕ ਅੱਗੇ ਠੀਕ (✓) ਤੇ ਗ਼ਲਤ ਅੱਗੇ ਕਾਟੇ (✗) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਓ :
(ਉ) ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਦਾ ਸਾਨੂੰ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ।
(ਅ) ਵੱਡੇ ਰੁੱਖ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਕੱਟ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ।
() ਫ਼ਸਲਾਂ ਕੱਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਅੱਗ ਨਹੀਂ ਲਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ।
(ਸ) ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਰਚੀ ਸਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦਾ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ ।
(ਹ) ਉਪਜਾਊ ਮਿੱਟੀ ਖੁਰ ਕੇ ਛੋਟੇ ਨਾਲਿਆਂ ਵਲ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਦਾ ਸਾਨੂੰ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ । (✗)
(ਅ) ਵੱਡੇ ਰੁੱਖ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਕੱਟ ਦਿੱਤੇ ਹਨ । (✓)
(ਈ ਫ਼ਸਲਾਂ ਕੱਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਅੱਗ ਨਹੀਂ ਲਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ । (✓)
(ਸ) ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਰਚੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦਾ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ ।(✗)
(ਹ) ਉਪਜਾਊ ਮਿੱਟੀ ਖੁਰ ਕੇ ਛੋਟੇ ਨਾਲਿਆਂ ਵਲ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ । (✓)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਮਨੁੱਖ – मनुष्य – Man
ਬੱਚੇ – ……….. – …………….
ਰੁੱਖ – ……….. – …………….
ਘਰ – ……….. – …………….
ਸਹੀ – ……….. – …………….
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਮਨੁੱਖ – मनुष्य – Man
ਬੱਚੇ – बच्चे – Children
ਰੁੱਖ – वृक्ष – Tree
ਘਰ – घर – Home
ਸਹੀ – शुद्ध – Correct

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰੋ :

(ਉ) ਕੋਈ ਵੀ ਇੱਲ ਹੁਣ ਇੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ । (ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ)
(ਅ) ਅਸੀਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਦਾਹਰਨ ਦੇ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਾ ਸਕਦੇ । (ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ)
(ਇ) ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੋਟੇ ਆਂਡੇ ਵੀ ਆਮ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਸਨ । (ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ)
(ਸ) ਉੱਲੂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ । (ਕਿਰਿਆ ਚੁਣੋ)
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਇੱਲ ।
(ਅ) ਅਸੀਂ ।
(ਇ) ਮੋਟੇ ।
(ਸ) ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ।

ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

I. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ।

ਮਨੁੱਖ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਜੰਗਲ-ਪਰਬਤ ਦਰਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਛੇੜ-ਛਾੜ ਕਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਿਵੇਂ-ਤਿਵੇਂ ਕੁਦਰਤੀ ਜੀਵ-ਜੰਤ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਲੋਪ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ । ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਖੁਦ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗੈਸਾਂ, ਬੰਬ-ਬਰੂਦ ਆਦਿ ਵੀ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ । ਪੁਰਾਤਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਕਈ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ, ਬਨਸਪਤੀ ਬਾਰੇ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ, ਪਰ ਇਹ ਸਭ ਇਸ ਸਮੇਂ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਤੇ ਲੋਪ ਹੋ ਗਏ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਨਾਲ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਨਸਲਾਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ । ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਲਾਂ ਅਤੇ ਗਿਰਝਾਂ ਦਰਖ਼ਤਾਂ ‘ਤੇ ਬੈਠੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ । ਉਹ ਉੱਚੇ ਪਿੱਪਲਾਂ, ਬੋਹੜਾਂ ਤੇ ਹੋਰ ਦਰਖ਼ਤਾਂ ਤੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਬਣਾ ਕੇ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੋਟੇ ਆਂਡੇ ਵੀ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਆਮ ਮਿਲਦੇ ਸਨ । ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਪਸ਼ੂ ਮਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮਾਸ ਖਾਣ ਲਈ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਤੇ ਘੰਟਾ-ਘੰਟਾ ਅਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ, ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਦੋ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਪਰ ਵਲ ਗੋਲ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦੀਆਂ ਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਰੁੱਖਾਂ ‘ਤੇ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ । ਹੁਣ ਇੱਕ ਵੀ ਇੱਲ ਆਸ-ਪਾਸ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ । ਮਨ ਦੁਖੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਦਾਹਰਨ ਦੇ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਾ ਸਕਦੇ ਕਿ ਇੱਲ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਕੋਈ ਵੀ ਇੱਲ ਹੁਣ ਇੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਲੋਪ ਹੋਣ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਵੱਡੇ ਰੁੱਖ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਕੱਟ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਇੱਲਾਂ ਇਸ ਕਰਕੇ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਈਆਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਪੰਛੀ ਪੱਚੀ-ਤੀਹ ਮੀਟਰ ਉੱਚੇ ਰੁੱਖਾਂ ‘ਤੇ ਹੀ ਆਲਣੇ ਬਣਾਉਂਦਾ ਸੀ । ਮਨੁੱਖ ਵਲੋਂ ਕੀਟ-ਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਵਾਲੇ ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਟੀਕੇ ਲਾਉਣ ਕਾਰਨ ਇੱਲਾਂ ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਦੀ ਦਰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰਾ ਕਿਸ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ
(ਅ ਜੜ੍ਹ
(ਇ) ਈਦਗਾਹ
(ਸ) ਘਰ ਦਾ ਜਿੰਦਰਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਜੰਗਲਾਂ ਪਹਾੜਾਂ ਨਾਲ ਕੌਣ ਛੇੜ-ਛਾੜ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਪਸ਼ੂ
(ਅ) ਪੰਛੀ
(ਈ) ਕੁਦਰਤ
(ਸ) ਮਨੁੱਖ ।
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਕੌਣ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਗੈਸਾਂ ਤੇ ਬੰਬ-ਬਰੂਦ
(ਅ) ਹਨੇਰੀਆਂ
(ਈ) ਟੌਰਨੈਡੋ
(ਸ) ਹੜ੍ਹ ।
ਉੱਤਰ :
ਗੈਸਾਂ ਤੇ ਬੰਬ-ਬਰੂਦ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕੀ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਕਿ ਕਈ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਹੁਣ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਲੋਪ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਗੀਤਾ ਗਿਆਨ
(ਅ) ਸ਼ਾਸਤਰ
(ਇ) ਪੁਰਾਤਨ ਗ੍ਰੰਥ
(ਸ) ਹਿਤੋਪਦੇਸ਼ ।
ਉੱਤਰ :
ਪੁਰਾਤਨ ਗ੍ਰੰਥ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਨਾਲ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਨਸਲਾਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ
(ਅ) ਤਿਤਲੀਆਂ ਦੀਆਂ
(ਈ) ਭੌਰਿਆਂ ਦੀਆਂ
(ਸ) ਬੰਦਿਆਂ ਦੀਆਂ
ਉੱਤਰ :
ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਇੱਲਾਂ ਤੇ ਗਿਰਝਾਂ ਆਪਣੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਕਿੱਥੇ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਤੂਤਾਂ ਉੱਤੇ
(ਅ) ਸਫ਼ੈਦਿਆਂ ਉੱਤੇ
(ਇ) ਡੇਕਾਂ ਉੱਤੇ
(ਸ) ਪਿੱਪਲਾਂ ਤੇ ਬੋਹੜਾਂ ਉੱਤੇ ॥
ਉੱਤਰ :
ਪਿੱਪਲਾਂ ਤੇ ਬੋਹੜਾਂ ਉੱਤੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਕਿਸੇ ਪਸ਼ੂ ਦੇ ਮਰਨ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਸ ਖਾਣ ਲਈ ਕਿਹੜੇ ਜਾਨਵਰ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ?
ਜਾਂ
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ ਪੰਛੀ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਰੁੱਖਾਂ ‘ਤੇ ਬੈਠੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ?
(ਉ) ਤੋਤੇ ਤੇ ਕਾਂ
(ਅ) ਕਬੂਤਰ ਤੇ ਘੁੱਗੀਆਂ
(ਈ) ਇੱਲਾਂ ਤੇ ਗਿਰਝਾਂ
(ਸ) ਬਾਜ਼ ਤੇ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਇੱਲਾਂ ਤੇ ਗਿਰਝਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਅੱਜ ਕਿਹੜਾ ਪੰਛੀ ਆਸ-ਪਾਸ ਕਿਧਰੇ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ?
(ੳ) ਇੱਲ
(ਅ) ਕਬੂਤਰ
(ਈ) ਕਾਂ
(ਸ) ਘੁੱਗੀ !
ਉੱਤਰ :
ਇੱਲ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਇੱਲ ਕਿੰਨੇ ਮੀਟਰ ਉੱਚੇ ਦਰਖ਼ਤ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਆਲ੍ਹਣਾ ਪਾਉਂਦੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਦਸ-ਪੰਦਰਾਂ
(ਅ) ਪੰਦਰਾਂ ਵੀਹ
(ਇ) ਵੀਹ-ਪੱਚੀ
(ਸ) ਪੱਚੀ-ਤੀਹ !
ਉੱਤਰ :
ਪੱਚੀ-ਤੀਹ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਨੇ ਇੱਲਾਂ ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਨੂੰ ਘਟਾਇਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਫਲਦਾਇਕ
(ਅ) ਪੌਸ਼ਟਿਕ
(ਈ) ਜੀਵਨ-ਰੱਖਿਅਕ
(ਸ) ਕੀਟ-ਨਾਸ਼ਕ ।
ਉੱਤਰ :
ਕੀਟ-ਨਾਸ਼ਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਟੀਕੇ ਕਦੋਂ ਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਚਾਰਾ ਪਾਉਣ ਵੇਲੇ ।
(ਅ) ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਣ ਵੇਲੇ
(ਈ) ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਵੇਲੇ ।
(ਸ) ਚਾਰਨ ਵੇਲੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਵੇਲੇ ।

II. ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੋ ਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ

ਬਦਲਦੇ ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰ ਕਾਰਨ ਤੇ ਕੀਟ-ਨਾਸ਼ਕਾਂ ਕਾਰਨ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਵੀ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਲੁਪਤ ਹੋ ਗਏ ਹਨ । ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਘਟਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ । ਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਤਰੱਕੀ ਦੀ ਰਾਹ ਤਾਂ ਦੱਸੀ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਬੁਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੀ ਰੋਕ-ਥਾਮ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸੋਚ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਬਾਕੀ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਸਹੀ ਕਦਮ ਨਾ ਚੁੱਕੇ, ਤਾਂ ਕੁਦਰਤ ਵੀ ਵੱਡੀ ਆਫ਼ਤ ਬਣ ਕੇ ਇਕ ਦਿਨ ਸਾਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਜੰਗਲ, ਦਰਖ਼ਤ ਅਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹੀ-ਬੂਟੀਆਂ ਜੋ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਗੁਣ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ, ਨੂੰ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵਰਖਾ ਸਾਉਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੀ । ਹੁਣ ਬਰਸਾਤ ਦੀ ਵਰਖਾ ਅਗਸਤ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਹੋਣ ਲੱਗੀ ਹੈ ਤੇ ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗੀ ਹੈ । ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਰਚੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦਾ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਜੀਵ-ਜੰਤੁ, ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਾ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਧਿਆਨ ਰੱਖਾਂਗੇ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਭਿਆਨਕ ਨਤੀਜਿਆਂ ਲਈ ਵੀ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਅਜੇ ਵੀ ਸਭ ਕੁੱਝ ਠੀਕ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰਾ ਕਿਹੜੇ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ?
(ੳ) ਆਓ ਕਸੌਲੀ ਚਲੀਏ
(ਅ) ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਦੀ ਗੱਲ
(ਈ) ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ।
(ਸ) ਈਦਗਾਹ ।
ਉੱਤਰ :
ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੇ ਜੀਵ-ਜੰਤ ਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬਦਲਦੇ ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰ ਅਤੇ ਕੀਟ-ਨਾਸ਼ਕਾਂ ਕਾਰਨ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਕੀ ਲੁਪਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਕੀੜੀਆਂ
(ਅ) ਕਾਢੇ
(ਈ) ਗੰਡੋਏ
(ਸ) ਕਈ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਈ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3
ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਬੁਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ?
(ਉ) ਅਗਿਆਨ
(ਅ) ਧਰਮ
(ਈ) ਆਚਰਨ
(ਸ) ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸੋਚ ।
ਉੱਤਰ :
ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸੋਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸਹੀ ਕਦਮ ਨਾ ਚੁੱਕੇ, ਤਾਂ ਇਕ ਦਿਨ ਕੁਦਰਤ ਕੀ ਕਰੇਗੀ ?
(ਉ) ਡਰ ਜਾਏਗੀ।
(ਅ) ਆਫ਼ਤ ਬਣ ਕੇ ਸਬਕ ਸਿਖਾਏਗੀ
(ਈ) ਵਰਦਾਨ ਬਣੇਗੀ।
(ਸ) ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕਰੇਗੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਆਫ਼ਤ ਬਣ ਕੇ ਸਬਕ ਸਿਖਾਏਗੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮਨੁੱਖ ਕਿਹੜੇ ਰੁੱਖਾਂ ਤੇ ਜੜੀਆਂ-ਬੂਟੀਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ
(ਅ) ਕੰਡੇਦਾਰ
(ਇ) ਝਾੜੀਦਾਰ
(ਸ) ਗੁਣਕਾਰੀ ॥
ਉੱਤਰ :
ਗੁਣਕਾਰੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਵਰਖਾ ਆਮ ਕਰਕੇ ਕਿਹੜੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਹਾੜ੍ਹ
(ਅ) ਸਾਉਣ
(ਈ) ਭਾਦਰੋਂ
(ਸ) ਅੱਸੂ ।
ਉੱਤਰ :
ਸਾਉਣ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੁਣ ਵਰਖਾ ਕਿਹੜੇ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਹੋਣ ਲੱਗੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਜੂਨ
(ਅ) ਜੁਲਾਈ
(ਇ) ਅਗਸਤ
(ਸ) ਸਤੰਬਰ !
ਉੱਤਰ :
ਅਗਸਤੋ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਕਿਸ ਨੇ ਰਚਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਬੰਦੇ ਨੇ
(ਅ) ਕੁਦਰਤ ਨੇ
(ਇ) ਬਿੱਗ-ਬੈਂਗ ਨੇ
(ਸ) ਜਾਦੂਗਰੀ ਨੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਕੁਦਰਤ ਨੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ, ਕੁਦਰਤ ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਾ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਰੱਖਾਂਗੇ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਕਿਹੋ ਜਿਹੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਚੰਗੇ
(ਅ) ਮਨਚਾਹੇ
(ਈ) ਭਿਆਨਕ
(ਸ) ਧੁੰਦਲੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਭਿਆਨਕ ॥

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਪਰਬਤ-ਪਹਾੜ । ਨਸ਼ਟ-ਤਬਾਹ । ਜੀਵ-ਜੰਤ-ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀ ॥ ਬਨਸਪਤੀ-ਰੁੱਖ-ਬੂਟੇ । ਲੋਪ-ਲੁਪਤ ਹੋਣਾ, ਦਿਖਾਈ ਨਾ ਦੇਣਾ । ਖ਼ੁਦ-ਆਪ । ਨਸਲਾਂਜਾਤੀਆਂ । ਕੀਟ-ਨਾਸ਼ਕ-ਕੀੜੇ-ਮਾਰ । ਬੁਝਾਰਤ-ਬੁੱਝਣ ਵਾਲੀ ਬਾਤ । ਪਦਾਰਥ-ਚੀਜ਼ਾਂਵਸਤਾਂ । ਪ੍ਰਜਣਨ-ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ । ਬਿਜੜਾ-ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਪੰਛੀ ! ਸਰਕੰਡੇ-ਕਾਨੇ । ਰੁਝਾਨ-ਰੁਚੀ, ਦਿਲਚਸਪੀ । ਦੁਰਲੱਭ-ਜੋ ਲੱਭੇ ਨਾ । ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿਣਾ-ਛੱਡ ਕੇ ਚਲੇ ਜਾਣਾ । ਲੁਪਤ-ਛਪਨ, ਅਲੋਪ । ਪ੍ਰਥਾ-ਰਿਵਾਜ 1 ਰੋਕ-ਥਾਮ-ਰੋਕਣ ਦਾ ਕੰਮ । ਆਫ਼ਤਮੁਸੀਬਤ ਤਾਦਾਤ-ਗਿਣਤੀ । ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨਾ-ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣਾ । ਸ਼ਿਸ਼ਟੀ-ਦੁਨੀਆ । ਭਿਆਨਕਖ਼ਤਰਨਾਕ ।

ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ Summary

ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਮਨੁੱਖ ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਜੰਗਲਾਂ-ਪਰਬਤਾਂ ਨਾਲ ਛੇੜ-ਛਾੜ ਕਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਿਉਂ-ਤਿਉਂ ਕੁਦਰਤੀ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਅਲੋਪ ਹੁੰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ । ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਤੇ ਬੰਬ-ਬਾਰੂਦ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ । ਪੁਰਾਤਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਮੌਜੂਦ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ-ਜੰਤੂਆਂ ਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ, ਜੋ ਹੁਣ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ।

ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਇੱਲਾਂ ਤੇ ਗਿਰਝਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ, ਜੋ ਪਿੱਪਲਾਂ, ਬੋਹੜਾਂ ਆਦਿ ਉੱਚੇ ਦਰਖ਼ਤਾਂ ਉੱਤੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਬਣਾ ਕੇ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਸਨ । ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਪਸ਼ ਮਰਦਾ ਸੀ ਤੇ ਇਹ ਮਾਸ ਖਾਣ ਲਈ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ ਤੇ ਅਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਇਕ ਦੋ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਉੱਚੇ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਚੱਕਰ ਕੱਢਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਸਨ । ਪਰੰਤੂ ਅੱਜ ਸਾਨੂੰ ਇਕ ਵੀ ਇੱਲ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ । ਇਸ ਦਾ ਇਕ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਸੇਰੇ ਲਈ ਆਲ੍ਹਣੇ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਉੱਤੇ ਦਰਖ਼ਤਾਂ ਦਾ ਵੱਢੇ ਜਾਣਾ ਹੈ । ਦੂਜੇ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਕੀਟ-ਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਲਈ ਲਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਟੀਕੇ ਹਨ । ਫਲਸਰੂਪ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਤੇ ਖਾਧੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮਾਸ ਦੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਹੋਣ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਲਾਮਤੀ ਲਈ ਜੇਕਰ ਅਜੇ ਵੀ ਸਹੀ ਕਦਮ ਨਾ ਚੁੱਕੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਪੰਛੀ ਸਦਾ ਲਈ ਅਲੋਪ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ।

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਪਾਣੀ ਤੇ ਕੀਟ-ਨਾਸ਼ਕਾਂ ਕਾਰਨ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਾਣ ਦੀਆਂ ਸੁੰਡੀਆਂ ਕਾਰਨ ਚਿੜੀਆਂ ਮਰ ਗਈਆਂ ਹਨ । ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਦੇ ਬਦਲਾਅ ਕਾਰਨ ਚਿੜੀਆਂ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜੀ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਘਰ ਨਾ ਬਣਾ ਸਕੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਤੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਸਕੀ । ਇਹੋ ਹਾਲ ਬਿਜੜੇ ਦਾ ਹੈ । ਤਿਲ, ਬਾਜਰਾ, ਚਰੀ, ਰੌਂਗੀ ਤੇ ਮਸਰਾਂ ਦੀ ਘਟਦੀ ਬਿਜਾਈ, ਜੰਗਲ ਤੇ ਸਰਕੰਡੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਨਾਲ ਇੱਜੜੇ ਦੀ ਜਨ-ਸੰਖਿਆ 75% ਘਟ ਗਈ ਹੈ । ਹੁਣ ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਬਿਜੜਿਆਂ ਦੇ ਸੁੰਦਰ ਘਰ ਕਿਧਰੇ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ । 1999 – 2000 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜ ਕੇ ਖੇਤ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਦੇ ਰੁਝਾਨ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਘਰ ਬਣਾ ਕੇ ਆਂਡੇ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਪੰਛੀ ਤਿੱਤਰ, ਬਟੇਰੇ, ਸੱਪ, ਛੋਟੀ ਲੰਮੀ ਚਿੜੀ, ਕਾਲਾ ਤਿੱਤਰ ਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 50% ਘਟ ਗਈ ਹੈ ।

ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਕੁੱਪ ਬੰਣ ਤੇ ਗੋਹੇ ਦੇ ਗਹੀਰੇ ਬਰਗਾੜ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਹੁਣ 10 – 15% ਹੀ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਪੂਛਲ-ਸਿਰੇ ਉੱਤੇ ਘਰ ਬਣਾ ਕੇ ਤੇ ਆਂਡੇ ਦੇ ਕੇ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਲਲਾਰਨ ਨਾਂ ਦਾ ਪੰਛੀ ਅੱਜ ਕਿਤੇ ਦਿਸਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਚੋਗਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦੇ ਰਿਹਾ ।

ਜਲ-ਕੁਕੜੀਆਂ, ਕਾਂਵਾਂ, ਸ਼ਾਰਕਾਂ (ਗੁਟਾਰਾਂ, ਤੋਤਿਆਂ, ਕਬੂਤਰਾਂ, ਘੁੱਗੀਆਂ ਤੇ ਬਗਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਲਗਾਤਾਰ ਘਟ ਰਹੀ ਹੈ । ਵੱਡੇ ਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਖੋੜਾਂ ਵਾਲੇ ਦਰੱਖ਼ਤ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਨਾਲ ਚਾਮਚੜਿਕਾਂ, ਚਮਗਿੱਦੜ, ਉੱਲੂ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸੁੰਦਰ ਪੰਛੀ ਕਠਫੋੜਾ ਵੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ।

ਬਦਲਦੇ ਫ਼ਸਲੀ-ਚੱਕਰ ਤੇ ਕੀਟ-ਨਾਸ਼ਕਾਂ ਕਾਰਨ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਵੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਏ ਹਨ । ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾਉਣ ਦੇ ਚਲਨ ਨੇ ਰਹਿੰਦੀ ਕਸਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤੀ ਹੈ । ਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਤਰੱਕੀ ਦਾ ਰਾਹ ਤਾਂ ਦੱਸਿਆ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਦੇ ਬੁਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਅਸੀਂ ਸੁਚੇਤ ਨਹੀਂ ਹੋਏ । ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸਹੀ ਕਦਮ ਨਾ ਚੁੱਕੇ, ਤਾਂ ਇਸਦੇ ਬੁਰੇ ਨਤੀਜੇ ਨਿਕਲਣਗੇ । ਜੰਗਲਾਂ ਤੇ ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੁਣਕਾਰੀ ਜੜੀਆਂ-ਬੂਟੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਨਾਸ਼ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਵਰਤਾਰੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵਰਖਾ ਸਾਉਣ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਥਾਂ ਪਛੜ ਕੇ ਅਗਸਤ-ਸਤੰਬਰ ਵਿਚ ਹੋਣ ਲੱਗੀ ਹੈ ।

ਸਾਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਰਚੀ ਸਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ । ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨਾਲ ਛੇੜ-ਛਾੜ ਜਾਰੀ ਰੱਖਾਂਗੇ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਸਦੇ ਭਿਆਨਕ ਨਤੀਜੇ ਭੁਗਤਣੇ ਪੈਣਗੇ । ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਅਜੇ ਵੀ ਸਭ ਕੁੱਝ ਠੀਕ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Chapter 14 ਜੜ੍ਹ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Punjabi Chapter 14 ਜੜ੍ਹ

(i) ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ :

(i) ਖਾਣੇ ਵਾਲੇ ਡੱਬੇ ਦੇ ਇੱਕ ਖ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚ ਕੀ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ?
(ਉ) ਅਮਰੂਦ
(ਅ) ਸੇਬ
(ਈ) ਮਠਿਆਈ
(ਸ) ਜਾਮਣਾਂ ।
ਉੱਤਰ :
ਜਾਮਣਾਂ

(ii) ਸਕੂਲ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਕਿਸ ਨੇ ਛੱਡਿਆ ?
(ਉ) ਲੋਕਾਂ ਨੇ
(ਅ) ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ
(ਈ) ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੇ
(ਸ) ਮਾਲੀ ਨੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਮਾਲੀ ਨੇ

(iii) ਮੀਂਹ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਜਾਮਣ ਦੇ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਕੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ?
(ੳ) ਭੈਅ
(ਅ) ਹੈਰਾਨੀ
(ਇ) ਅਨੰਦ
(ਸ) ਡਰ ॥
ਉੱਤਰ :
ਅਨੰਦ

(iv) ਜਾਮਣ ਦਾ ਬੂਟਾ ਗੁੰਡ-ਮਰੁੰਡ ਕਿਸ ਨੇ ਕੀਤਾ ?
(ੳ) ਮੱਝ ਨੇ
(ਅ) ਭੇਡ ਨੇ
(ਈ) ਮਾਲੀ ਨੇ
(ਸ) ਬੱਕਰੀ ਨੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਬੱਕਰੀ ਨੇ

(v) ‘‘ਮੈਂ ਹਾਰਾਂਗੀ ਨਹੀਂ ।” ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸ ਨੇ, ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਹੇ ?
(ਉ) ਤਣੇ ਨੇ ਜੜ੍ਹ ਨੂੰ
(ਅ ਜੜ੍ਹ ਨੇ ਤਣੇ ਨੂੰ
( ਬੱਕਰੀ ਨੇ ਜੜ੍ਹ ਨੂੰ
(ਸ) ਜੜ੍ਹ ਨੇ ਬੱਕਰੀ ਨੂੰ ।
ਉੱਤਰ :
ਜੜ ਨੇ ਤਣੇ

(ii) ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਭੋਲੂ ਨੇ ਖਾਣੇ ਵਾਲੇ ਡੱਬੇ ਵਿੱਚ ਕੀ ਦੇਖਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਕੁੱਝ ਜਾਮਣਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਭੋਲੂ ਨੇ ਸਕੂਲ ਦੀ ਕੰਧ ਕੋਲ ਕੀ ਸੁੱਟਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਾਮਣ ਦੀ ਗਿਟਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਡਾਰ ਦੇਖ ਕੇ ਜਾਮਣ ਦੇ ਬੂਟੇ ਨੇ ਕੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਧਰਤੀ ਨਾਲ ਜਕੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਜਾਮਣ ਦੇ ਬੂਟੇ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਕਿਉਂ ਵਧਣ ਲੱਗੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਿਉਂਕਿ ਘਾਹ ਚਰਦੀ ਬੱਕਰੀ ਉਸਨੂੰ ਖਾਣ ਲਈ ਆ ਰਹੀ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਜੜ੍ਹ ਨੂੰ ਕੀ ਕਹਿ ਕੇ ਬੁਟਾ ਝੂਮਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਿ ਇਕ ਦਿਨ ਉਹ ਉਸਦੀ ਬਦੌਲਤ ਜ਼ਰੂਰ ਰੁੱਖ ਬਣੇਗਾ ।

(iii) ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਜਾਮਣ ਦਾ ਬੂਟਾ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਉੱਡ ਸਕਦਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਿਉਂਕਿ ਜੜ੍ਹ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਧਰਤੀ ਵਿਚ ਘੁੱਟ ਕੇ ਜਕੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਜਾਮਣ ਦੇ ਬੂਟੇ ਨੇ ਬੱਕਰੀ ਨੂੰ ਕੀ ਕਿਹਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਾਮਣ ਦੇ ਬੂਟੇ ਨੇ ਬੱਕਰੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਨਾ ਖਾਵੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਜੇ ਉਹ ਬਹੁਤ ਛੋਟਾ ਹੈ । ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਬੱਕਰੀ ਉਸਨੂੰ ਖਾਣ ਲਈ ਬਜ਼ਿਦ ਰਹੀ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਵੱਡਾ ਹੋ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਮਿੱਠੇ ਫਲ ਖਾਣ ਲਈ ਦਿਆ ਕਰੇਗਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬੱਕਰੀ ਨੇ ਜਾਮਣ ਦੇ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਕੀ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਬੱਕਰੀ ਨੇ ਜਾਮਣ ਦੇ ਬੂਟੇ ਦਾ ਤਰਲਾ ਨਾ ਮੰਨਿਆ ਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਉਸ ਵਰਗੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਕੋਮਲ ਪੱਤੇ ਬਹੁਤ ਸੁਆਦ ਲਗਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਗਲਤੀ ਕਾਰਨ ਕੀ ਵਾਪਰਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਗਲਤੀ ਕਾਰਨ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਬਹੁਤ ਥੱਲੇ ਚਲਾ ਗਿਆ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਿਹੜਾ ਬੂਟਾ ਇੱਕ ਦਿਨ ਬਿਰਖ ਬਣਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਿਸਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਧਰਤੀ ਵਿਚ ਡੂੰਘੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਣ ।

(iv) ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋ :
ਮੁੱਠੀ, ਇਧਰ-ਉਧਰ, ਕਰੂੰਬਲਾਂ, ਬੱਦਲਵਾਈ, ਹੰਕਾਰ, ਹਿੰਮਤ, ਗੁੰਡ-ਮਰੁੰਡ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਮੁੱਠੀ (ਮੀਟਿਆ ਹੱਥ) – ਇਸ ਕੰਜੂਸ ਨੇ ਤਾਂ ਕਦੀ ਕਿਸੇ ਮੰਗਤੇ ਨੂੰ ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਆਟਾ ਹੀ ਦਿੱਤਾ ।
2. ਇਧਰ-ਉਧਰ (ਇਸ ਪਾਸੇ, ਉਸ ਪਾਸੇ) – ਪੰਛੀ ਅਸਮਾਨ ਵਿਚ ਇਧਰ-ਉਧਰ ਉੱਡ ਰਹੇ ਸਨ ।
3. ਕਰੂੰਬਲਾਂ (ਫੁੱਟ ਰਹੇ ਪੱਤੇ) – ਨਿੱਘੀ ਰੁੱਤ ਆਉਣ ਨਾਲ ਰੁੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਕਰੂੰਬਲਾਂ ਨਿਕਲਣ ਲੱਗੀਆਂ ।
4. ਬੱਦਲਵਾਈ (ਘੁਮੰਡ) – ਅੱਜ ਸਵੇਰ ਦੀ ਬਦਲਵਾਈ ਹੋਈ ਹੈ । ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਮੀਂਹ ਪਵੇ !
5. ਹੰਕਾਰ (ਘਮੰਡ) – ‘ਹੰਕਾਰ ਡਿਗੇ ਸਿਰ ਭਾਰ ।
6. ਹਿੰਮਤ (ਉੱਦਮ) – ਹਿੰਮਤ ਨਾ ਹਾਰੋ ।
7. ਗੁੰਡ-ਮਰੁੰਡ (ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਰੁੱਖ) – ਪੱਤਝੜ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਪੱਤੇ ਝੜਨ ਨਾਲ ਰੁੱਖ ਗੁੰਡ-ਮਰੁੰਡ ਹੋ ਗਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਛੁੱਟੀ – अवकाश – Holiday
ਆਖ਼ਰੀ – …………… – …………..
ਬੂਟਾ – …………… – …………..
ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ – …………… – …………..
ਡਾਰ – …………… – …………..
ਮੀਂਹ – …………… – …………..
ਹੰਕਾਰ – …………… – …………..
ਟੀਸੀ – …………… – …………..
ਧਰਤੀ – …………… – …………..
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਛੁੱਟੀ – अवकाश – Holiday
ਆਖ਼ਰੀ – अंतिम – Last
ਬੂਟਾ – पौधा – Plant
ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ – धीरे-धीरे – Gradually
ਡਾਰ – झुण्ड – Flock
ਮੀਂਹ – बारिश – Rain
ਹੰਕਾਰ – अहंकार – Egotism
ਟੀਸੀ – शिखर – Top
ਧਰਤੀ – धरती – Earth.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ :
ਕੰਦ, ਆਸਮਾਨ, ਖੰਬ, ਪੰਸ਼ੀ, ਡੂੰਗੀ, ਹਿਲ-ਜੁਲ, ਚਾਰ-ਵਾਰੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਅਸ਼ੁੱਧ – ਸ਼ੁੱਧ
ਕੰਦ – ਕੱਦ
ਆਸਮਾਨ – ਅਸਮਾਨ
ਅੰਬ – ਖੰਭ
ਪੰਸ਼ੀ – ਪੰਛੀ
ਡੂੰਗੀ- ਡੂੰਘੀ
ਹਿਲਜੁਲ – ਹਿੱਲ-ਜੁੱਲ
ਚਾਰ-ਵਾਰੀ
ਚਾਰ-ਦੀਵਾਰੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਲਿਖਾਈ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ :
ਇਕ ਦਿਨ ਮੀਂਹ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਬੂੰਦਾਂ ਡਿਗੀਆਂ ।
ਉੱਤਰ :
…………………………………….
…………………………………….

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰੋ :

(ਉ) ਬੱਕਰੀ ਚਰਦੀ-ਚਰਦੀ ਬੂਟੇ ਕੋਲ ਆ ਗਈ । (ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ)
(ਅ) “ਇਹ ਤਾਂ ਲਗਦੈ, ਮੈਨੂੰ ਖਾ ਜਾਏਗੀ ।” (ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ)
(ਈ) ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਰੁਮਕਣ ਲੱਗੀ । (ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ)
(ਸ) ਮੈਨੂੰ ਨਾ ਖਾਹ । (ਕਿਰਿਆ ਚੁਣੋ)
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਬੱਕਰੀ, ਬੂਟੇ ॥
(ਅ) ਇਹ, ਮੈਨੂੰ ।
(ਈ) ਠੰਢੀ ।
(ਸ) ਖਾਹ ।

ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

I. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੋ ਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ

ਭੋਲੂ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ । ਉਹ ਇਸ ਸਾਲ ਦੂਜੀ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਇਕ ਦਿਨ ਉਸ ਨੇ ਅੱਧੀ ਛੁੱਟੀ ਵੇਲੇ ਆਪਣੇ ਖਾਣੇ ਵਾਲਾ ਡੱਬਾ ਖੋਲਿਆ । ਉਸ ਦੇ ਇੱਕ ਖ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੰਮੀ ਨੇ ਕੁੱਝ ਜਾਮਣਾਂ ਵੀ ਪਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ । ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭੋਲੁ ਨੇ ਜਾਮਣਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਠੀ ਵਿਚ ਚੁੱਕਿਆ । ਫਿਰ ਉਹ ਬਾਹਰ ਮੈਦਾਨ ਵਲ ਟਹਿਲਣ ਲਈ ਤੁਰ ਪਿਆ । ਉਸ ਦਾ ਦੋਸਤ ਮਨੀ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਸੀ । ਉਸ ਨੇ ਮਨੀ ਨੂੰ ਵੀ ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਜਾਮਣਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ । ਦੋਹਾਂ ਨੇ ਜਾਮਣਾਂ ਖਾ ਲਈਆਂ, ਪਰ ਆਖ਼ਰੀ ਜਾਮਣ ਦੀ ਗਿਟਕ ਭੋਲੂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਇਧਰ-ਉਧਰ ਗੇੜੇ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ । ਜਾਮਣ ਦੀ ਗਿਟਕ ਦਾ ਸਾਹ ਘੁਟਣ ਲੱਗਿਆ । ਉਹ ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਭੋਲੂ ਨੂੰ ਬੋਲੀ, “ਹੁਣ ਤਾਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਕੇ ਸੁੱਟ ਦੇ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਖਾਏਂਗਾ ?” ਭੋਲੂ ਨੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਦੀ ਕੰਧ ਕੋਲ ਮੂੰਹੋਂ ਗਿਟਕ ਕੱਢ ਕੇ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੀ । ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਪੈਰ ਨਾਲ ਉਸ ਉੱਪਰ ਮਿੱਟੀ ਪਾ ਕੇ ਥੋੜੀ ਜਿਹੀ ਦੱਬ ਵੀ ਦਿੱਤੀ । ਕੁੱਝ ਹੀ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਉੱਥੇ ਗਿਟਕ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬੂਟਾ ਉੱਗ ਆਇਆ । ਇੱਕ ਦਿਨ ਸਕੂਲ ਦੇ ਮਾਲੀ ਨੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਛੱਡਿਆ । ਜਾਮਣ ਦੇ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਵੀ ਪਾਣੀ ਮਿਲ ਗਿਆ । ਉਹਦੇ ਚਿਹਰੇ ‘ਤੇ ਰੌਣਕ ਆ ਗਈ । ਜਾਮਣ ਦਾ ਬੂਟਾ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵੱਡਾ ਹੋਣ ਲੱਗਿਆ । ਉਸ ਦੇ ਪੱਤੇ ਪੁੰਗਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਸਨ । ਇਉਂ ਲਗਦਾ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਦੇ ਖੰਭ ਉੱਗ ਆਏ ਹੋਣ ।ਉਹਦਾ ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਕਿ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉੱਡਦੇ ਪੰਛੀਆਂ ਵਾਂਗ ਉਹ ਵੀ ਆਪਣੇ ਖੰਭਾਂ ਨਾਲ ਉੱਡਣ ਲੱਗ ਪਵੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਇਹ ਪੈਰਾ ਕਿਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚੋਂ ਹੈ ?
(ਉ) ਜੜ੍ਹ
(ਅ) ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਥੀ
(ਈ) ਈਦ-ਗਾਹ
(ਸ) ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਦੀ ਗੱਲ ।
ਉੱਤਰ :
ਜੜ੍ਹ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਭੋਲੂ ਕਿਹੜੀ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ ?
(ੳ) ਪਹਿਲੀ
(ਅ) ਦੂਜੀ
(ੲ) ਤੀਜੀ
(ਸ) ਚੌਥੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਦੂਜੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਭੋਲੂ ਦੀ ਮੰਮੀ ਨੇ ਉਸਦੇ ਰੋਟੀ ਦੇ ਡੱਬੇ ਵਿਚ ਕੀ ਪਾਇਆ ਸੀ ?
(ਉ) ਕੁੱਝ ਅਖ਼ਰੋਟ
(ਅ) ਇਕ ਅਮਰੂਦ
(ੲ) ਕੁੱਝ ਬੇਰ
(ਸ) ਕੁੱਝ ਜਾਮਣਾਂ ।
ਉੱਤਰ :
ਕੁੱਝ ਜਾਮਣਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਜਾਮਣਾਂ ਖਾਣ ਸਮੇਂ ਭੋਲੂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੌਣ ਸੀ ?
(ਉ) ਸਨੀ
(ਅ) ਮਨੀ
(ੲ) ਹਰੀ
(ਸ) ਗਨੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਮਨੀ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਭੋਲੂ ਨੇ ਮਨੀ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀਆਂ ਜਾਮਣਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ?
(ਉ) ਤਿੰਨ-ਚਾਰ
(ਅ) ਦੋ-ਤਿੰਨ
(ੲ) ਚਾਰ-ਪੰਜ
(ਸ) ਪੰਜ-ਛੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਕਿਸ ਨੇ ਭੋਲੂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਮੂੰਹ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਬਾਹਰ ਸੁੱਟ ਦੇਵੇ ?
(ਉ) ਅੰਬ ਨੇ
(ਅ) ਜਾਮਣ ਨੇ
(ਈ) ਬੇਰ ਨੇ
(ਸ) ਗਿਟਕ ਨੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਗਿਟਕ ਨੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਗਿਟਕ ਵਿਚੋਂ ਕੀ ਉੱਗ ਪਿਆ ?
(ਉ) ਬੂਟਾ
(ਅ) ਘਾਹ
(ੲ) ਬਾਜਰਾ
(ਸ) ਕਮਾਦ ॥
ਉੱਤਰ :
ਬੂਟਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕਿਸ ਨੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਛੱਡਿਆ ?
(ਉ) ਮਨੀ ਨੇ
(ਅ) ਹਨੀ ਨੇ
(ੲ) ਭੋਲੂ ਨੇ
(ਸ) ਮਾਲੀ ਨੇ !
ਉੱਤਰ :
ਮਾਲੀ ਨੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੱਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ?
(ਉ) ਕਾਰ
(ਆ) ਖੰਭ
(ੲ) ਸਜਾਵਟ
(ਸ) ਜ਼ਿੰਦਗੀ ।
ਉੱਤਰ :
‘ਖੰਭ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਅਸਮਾਨ ਵਿਚ ਉੱਡਦੇ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਪੌਦੇ ਦਾ ਮਨ ਕੀ ਕਰਨ ਨੂੰ ਕਰਦਾ ਸੀ ?
(ੳ) ਉੱਡਣ ਨੂੰ
(ਅ) ਹੱਸਣ ਨੂੰ
(ੲ) ਦੌੜਨ ਨੂੰ
(ਸ) ਰੋਣ ਨੂੰ ।
ਉੱਤਰ :
ਉੱਡਣ ਨੂੰ ।

II. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ

ਜੜ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਹੋਇਆ ਕਿ ਬੱਕਰੀ ਉਸ ਦੇ ਵਧ-ਫੁੱਲ ਰਹੇ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਖਾ ਗਈ ਸੀ । ਭਾਵੇਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਗ਼ਲਤੀ ਕਾਰਨ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਬਹੁਤ ਹੇਠਾਂ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਪਰ ਜਾਮਣ ਦੇ ਬੂਟੇ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਵੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀ ਸੀ ਹਾਰ ਰਹੀ । ਉਹ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੀ ਥੋੜੀ ਬਹੁਤੀ ਨਮੀ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੂੰਦ-ਬੂੰਦ ਇਕੱਠੀ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਤਣੇ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖ ਰਹੀ ਸੀ । ਇੱਕ ਦਿਨ ਮੀਂਹ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਬੂੰਦਾਂ ਡਿਗੀਆਂ । ਜਾਮਣ ਦੇ ਗੁੰਡ-ਮਰੁੰਡ ਤਣੇ ਵਿੱਚ ਜਿਵੇਂ ਸਾਹ ਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ । ਉਸ ਵਿੱਚ ਹਿਲ-ਜੁਲ ਹੋਣ ਲੱਗੀ । ਇੱਕ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਤਣੇ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿੱਕੀਆਂ-ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਰੂੰਬਲਾਂ ਫੁੱਟ ਪਈਆਂ । ਇਹ ਕਰੂੰਬਲਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸਨ । ਉਸ ਨੇ ਅੰਗੜਾਈ ਲਈ । ਜਾਮਣ ਦਾ ਤਣਾ ਫਿਰ ਰਾਜ਼ੀ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ । ਜੜ ਖ਼ੁਸ਼ ਸੀ । ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਸ ਨੇ ਤਣੇ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਸੁਣਿਆ, “ਮਾਂ, ਮੈਂ ਤਾ ਜਿਉਂਣ ਦੀ ਆਸ ਹੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਮੇਰੇ ਪੱਤੇ ਤੇ ਲਗਰਾਂ ਫਿਰ ਪੁੰਗਰਨਗੀਆਂ । ਮੈਂ ਹਾਰਾਂਗੀ ਨਹੀਂ ।” “ਜੇ ਕਿਸੇ ਬੂਟੇ ਦੀਆਂ ਜੜਾਂ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਉਹ ਜ਼ਰੂਰ ਇੱਕ ਨਾ ਇੱਕ ਬਿਰਖ । ਬਣਦਾ ਹੈ ।” “ਹਾਂ ਮਾਂ, ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਬਦੌਲਤ ਇੱਕ ਦਿਨ ਜ਼ਰੂਰ ਰੁੱਖ ਬਣਾਂਗਾ ” ਇਹ ਆਖ ਕੇ ਜਾਮਣ ਦਾ ਬੂਟਾ ਫਿਰ ਝੂਮਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੌਣ ਵਧ-ਫੁੱਲ ਰਹੇ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਖਾ ਗਈ ਸੀ ?
(ੳ) ਮੱਝ
(ਅ) ਗਾਂ
(ੲ) ਬੱਕਰੀ
(ਸ) ਭੇਡ ।
ਉੱਤਰ :
ਬੱਕਰੀ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਿਸ ਦੀ ਗਲਤੀ ਕਾਰਨ ਧਰਤੀ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਬਹੁਤ ਹੇਠਾਂ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਮਨੁੱਖ ਦੀ ।
(ਅ) ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਦੀ
(ਈ) ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ
(ਸ) ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖ ਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਜਾਮਣ ਦੇ ਬੂਟੇ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਊ ਰਹੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਧੱਕੇ ਨਾਲ
(ਅ) ਹਿੰਮਤ ਨਾਲ
(ਈ) ਚਿੰਤਾ ਵਿਚ
(ਸ) ਦੁੱਖ ਵਿੱਚ ।
ਉੱਤਰ :
ਹਿੰਮਤ ਨਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਜੜ੍ਹ ਤਣੇ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੂੰਦ-ਬੂੰਦ ਕਿੱਥੋਂ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਹਵਾ ਵਿੱਚੋਂ
(ਅ) ਮੀਂਹ ਵਿੱਚੋਂ
(ਈ) ਧਰਤੀ ਵਿੱਚੋਂ
(ਸ) ਤੇਲ ਵਿੱਚੋਂ ।
ਉੱਤਰ :
ਧਰਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਇਕ ਦਿਨ ਜਾਮਣ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਕਿੱਥੋਂ ਮਿਲਿਆ ?
(ੳ) ਮੀਂਹ ਤੋਂ
(ਅ) ਹਵਾ ਤੋਂ
(ਈ) ਤੇਲ ਤੋਂ
(ਸ) ਬੰਦੇ ਤੋਂ ।
ਉੱਤਰ :
ਮੀਂਹ ਤੋਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਜਾਮਣ ਦਾ ਤਣਾ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਗੁੰਡ-ਮੁੰਡ
(ਅ) ਸੁੱਕਾ ਹੋਇਆ
(ਈ) ਵੱਡਾ ਸਾਰਾ
(ਸ) ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ।
ਉੱਤਰ :
ਗੁੰਡ-ਮੁੰਡ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਮੀਂਹ ਦਾ ਪਾਣੀ ਮਿਲਣ ਮਗਰੋਂ ਤਣੇ ਵਿਚੋਂ ਕੀ ਨਿਕਲਿਆ ?
(ਉ) ਕਰੂੰਬਲਾਂ
(ਆ) ਰਸ
(ਈ) ਦੁੱਧ
(ਸ) ਗੂੰਦ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਰੂੰਬਲਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਤਣਾ ਜੜ੍ਹ ਨੂੰ ਕੀ ਕਹਿ ਕੇ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਧੀ
(ਅ) ਭੈਣ
(ਈ) ਮਾਂ ।
(ਸ) ਦਾਦੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਮਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਜਿਹੜੇ ਬੂਟੇ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਧਰਤੀ ਵਿਚ ਡੂੰਘੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਣ, ਉਹ ਇਕ ਨਾ ਇਕ ਦਿਨ ਕੀ ਬਣਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਬਿਰਖ
(ਅ) ਬੋਹੜ
(ਈ) ਪਿੱਪਲ
(ਸ) ਸਫ਼ੈਦਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਬਿਰਖ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਜਾਮਣ ਦੇ ਬੂਟੇ ਨੇ ਕਿਸ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਇਕ ਦਿਨ ਰੁੱਖ ਬਣ ਜਾਣਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਜੜ੍ਹ
(ਅ) ਪੱਤੇ
(ਈ) ਟਾਹਣ
(ਸ) ਹਵਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਜੜ੍ਹ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਜ਼ਿੰਦਾ-ਜਿਉਂਦਾ । ਪਲਾਂ-ਛਿਣਾਂ ਵਿਚ-ਬਹੁਤ ਥੋੜੇ ਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ । ਬੱਦਲਵਾਈ-ਬੱਦਲ ਛਾਏ ਹੋਣਾ ਰੁਮਕਣਾ-ਹਵਾ ਦਾ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਚੱਲਣਾ । ਸੁੰਗੜਨਾਇਕੱਠਾ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ । ਹੰਕਾਰ-ਆਕੜ ! ਪਿੱਦੀ-ਇਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਪੰਛੀ । ਸ਼ੋਰਬਾ-ਸ਼ਬਜ਼ੀ ਜਾਂ ਮੀਟ ਦੀ ਤਰੀ । ਨਮੀ-ਸਿੱਲ । ਗੁੰਡ-ਮੁੰਡ-ਬਿਨਾਂ ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ! ਤਣਾ-ਰੁੱਖ ਦਾ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਉੱਪਰਲਾ, ਪਰੰਤੁ ਟਾਹਣਿਆਂ ਤੋਂ ਹੇਠਲਾ ਮੋਟਾ ਹਿੱਸਾ । ਲਗਰਾਂ-ਟਹਿਣੀਆਂ । ਬਿਰਖਰੁੱਖ ।

ਜੜ੍ਹ Summary

ਜੜ੍ਹ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਭੋਲੂ ਦੂਜੀ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ । ਇਕ ਦਿਨ ਅੱਧੀ ਛੁੱਟੀ ਵੇਲੇ ਉਸਦੇ ਖਾਣੇ ਵਾਲੇ ਡੱਬੇ ਵਿਚੋਂ ਕੁੱਝ ਜਾਮਣਾਂ ਨਿਕਲੀਆਂ, ਜੋ ਉਸਦੀ ਮੰਮੀ ਨੇ ਉਸ ਵਿਚ ਰੱਖੀਆਂ ਸਨ । ਉਸਨੇ ਉਹ ਜਾਮਣਾਂ ਬਾਹਰ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਮਨੀ ਨਾਲ ਖਾਧੀਆਂ !

ਜਾਮਣਾਂ ਖਾਣ ਮਗਰੋਂ ਉਹ ਇਕ ਗਿਟਕ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਚਬੋਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਗਿਟਕ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਬਾਹਰ ਸੁੱਟ ਦੇਵੇ । ਭੋਲੂ ਨੇ ਗਿਟਕ ਕੰਧ ਦੇ ਕੋਲ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਪੈਰ ਨਾਲ ਉਸ ਉੱਤੇ ਮਿੱਟੀ ਪਾ ਦਿੱਤੀ । ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਮਗਰੋਂ ਹੀ ਗਿਟਕ ਵਿਚੋਂ ਬੂਟਾ ਉੱਗ ਪਿਆ ਤੇ ਮਾਲੀ ਦੁਆਰਾ ਪਾਣੀ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਤੇ ਉਹ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵੱਡਾ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ । ਉਸਦੇ ਪੱਤੇ ਨਿਕਲਣ ਲੱਗੇ ਤੇ ਉਸ (ਬੁਟੇ) ਨੂੰ ਇੰਝ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ, ਜਿਵੇਂ ਉਸਦੇ ਖੰਭ ਨਿਕਲ ਆਏ ਹੋਣ ।

ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਅਸਮਾਨ ਵਿਚ ਉੱਡਦੇ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸਦਾ ਦਿਲ ਵੀ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਅਸਮਾਨ ਵਿਚ ਉੱਡੇ, ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਧਰਤੀ ਹੇਠਾਂ ਜਕੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਜਕੜਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਉਹ ਕੌਣ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸਦੀ ਜੜ ਹੈ । ਜੋ ਧਰਤੀ ਵਿਚੋਂ ਉਸਨੂੰ ਪਾਣੀ ਲੈ ਕੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਉਹ ਧਰਤੀ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਥੋੜੇ ਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਹੀ ਸੁੱਕ ਜਾਵੇਗਾ । ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਜਾਮਣ ਦਾ ਬੂਟਾ ਡਰ ਗਿਆ ਤੇ ਉਸਨੇ ਪੰਛੀ ਬਣਨ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ।

ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਛੁੱਟੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ ! ਇੱਕ ਦਿਨ ਮੀਂਹ ਪਿਆ ਤੇ ਜਾਮਣ ਦਾ ਬੂਟਾ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਇਆ । ਸਕੂਲ ਦੀ ਟੁੱਟੀ ਹੋਈ ਚਾਰ-ਦੀਵਾਰੀ ਵਿਚੋਂ ਬੱਕਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਮੰਗਲ ਦੀ ਇਕ ਬੱਕਰੀ ਅੰਦਰ ਆ ਕੇ ਘਾਹ ਚਰਨ ਲੱਗੀ ਤੇ ਉਹ ਜਾਮਣ ਦੇ ਬੂਟੇ ਵਲ ਵਧਣ ਲੱਗੀ । ਉਹ ਜਦੋਂ ਉਸਦੇ ਕੋਮਲ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਮਾਰਨ ਲੱਗੀ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਨਾ ਖਾਵੇ, ਅਜੇ ਉਹ ਬਹੁਤ ਛੋਟਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਬੱਕਰੀ ਨੇ ਆਕੜ ਨਾਲ ਉਸਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਉਸ ਵਰਗੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਕੋਮਲ ਪੱਤੇ ਬਹੁਤ ਸੁਆਦ ਲਗਦੇ ਹਨ । ਜਾਮਣ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਵੱਡਾ ਹੋ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਮਿੱਠੇ ਫਲ ਖਾਣ ਲਈ ਦਿਆ ਕਰੇਗਾ, ਪਰੰਤੂ ਬੱਕਰੀ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਇੱਕ ਨਾ ਮੰਨੀ ਅਤੇ ਉਹ ਉਸਦੀ ਟੀਸੀ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਪੱਤੇ ਖਾ ਗਈ, ਪਰੰਤੂ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚੋਂ ਨਾ ਖਿੱਚ ਸਕੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਜੜ੍ਹ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਕੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ।

ਹੁਣ ਜਾਮਣ ਦੇ ਬੂਟੇ ਦਾ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਤਣਾ ਹੀ ਦਿਸ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਜੜ੍ਹ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਹੋਇਆ । ਬੇਸ਼ਕ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਗ਼ਲਤੀ ਕਾਰਨ ਧਰਤੀ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਬਹੁਤ ਹੇਠਾਂ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਸੀ, ਪਰੰਤੁ ਜਾਮਣ ਦੇ ਬੂਟੇ ਦੀ ਜੜ ਵੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹਾਰ ਰਹੀ । ਉਹ ਧਰਤੀ ਦੀ, ਥੋੜੀ-ਬਹੁਤੀ ਨਮੀ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੂੰਦ-ਬੂੰਦ ਇਕੱਠੀ ਕਰ ਕੇ ਤਣੇ ਨੂੰ ਜਿਊਂਦਾ ਰੱਖ ਰਹੀ ਸੀ । ਇਕ ਦਿਨ ਮੀਂਹ ਪੈਣ ਨਾਲ ਗੁੰਡ-ਮਰੁੰਡ ਤਣੇ ਨੂੰ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਹ ਆ ਗਿਆ । ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਨਿੱਕੀਆਂ-ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਰੂੰਬਲਾਂ ਫੁੱਟ ਪਈਆਂ ਤੇ ਉਹ ਫਿਰ ਰਾਜ਼ੀ ਹੋ ਗਿਆ ।

ਜੜ੍ਹ ਖੁਸ਼ ਸੀ । ਉਹ ਕਹਿ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਹੁਣ ਉਹ ਹਰੇਗੀ ਨਹੀਂ । ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਬੂਟੇ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਧਰਤੀ ਵਿਚ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਉਹ ਇਕ ਦਿਨ ਜ਼ਰੂਰ ਬਿਰਖ਼ ਬਣਦਾ ਹੈ । ਬੂਟਾ ਉਸਨੂੰ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਕ ਦਿਨ ਉਹ ਜ਼ਰੂਰ ਰੁੱਖ ਬਣੇਗਾ । ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਉਹ ਝੂਮਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Chapter 22 ਅਸੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Punjabi Chapter 22 ਅਸੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ

(i) ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ :

(i) ਸਾਡਾ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਕਿਹੜੇ ਦਿਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਛੱਬੀ ਜਨਵਰੀ
(ਅ) ਦੋ ਅਕਤੂਬਰ
(ਈ) ਪੰਦਰਾਂ ਅਗਸਤ ।
ਉੱਤਰ :
ਪੰਦਰਾਂ ਅਗਸਤ

(ii) ਛੱਬੀ ਜਨਵਰੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਦਿਨ ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ
(ਅ) ਸਵਤੰਤਰਤਾ ਦਿਵਸ
(ਈ) ਬਲੀਦਾਨ ਦਿਵਸ ।
ਉੱਤਰ :
ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ

(iii) ਚੌਦਾਂ ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
(ੳ) ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦਾ
(ਅ) ਚਾਚਾ ਨਹਿਰੂ ਜੀ ਦਾ ।
(ਈ) ਡਾ: ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਜੀ ਦਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਚਾਚਾ ਨਹਿਰੂ ਦਾ

(iv) ਅਧਿਆਪਕ-ਦਿਨ ਕਿਸ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਚੌਦਾਂ ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ।
(ਅ) ਅਠਾਈ ਫ਼ਰਵਰੀ ਨੂੰ
(ਈ) ਪੰਜ ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ !
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜ ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ

(v) 5 ਜੂਨ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਵਿਗਿਆਨ-ਦਿਵਸ
(ਅ) ਵਿਸ਼ਵ-ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਿਵਸ
(ਈ) ਮਹਿਲਾ-ਦਿਵਸ !
ਉੱਤਰ :
ਵਿਸ਼ਵ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਿਵਸ

(ii) ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮਾਂ-ਦਿਵਸ ਕਿਸ ਮਹੀਨੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਈ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਅਧਿਆਪਕ-ਦਿਵਸ ਕਿਸ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਡਾ: ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ-ਦਿਵਸ ਕਿਸ ਮਿਤੀ ਨੂੰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
28 ਫ਼ਰਵਰੀ ਨੂੰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮਹਿਲਾ-ਦਿਵਸ ਕਿਸ ਮਿਤੀ ਨੂੰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
8 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਮੋਬਾਈਲ ਫ਼ੋਨ ਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ।

(iii) ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਅਸੀਂ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਖ਼ਾਸ ਦਿਨ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ?
ਉੱਤਰ :
ਅਸੀਂ ਦੋ ਖ਼ਾਸ ਦਿਨ-15 ਅਗਸਤ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਿਵਸ ਤੇ 26 ਜਨਵਰੀ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ- ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਚਾਚਾ ਨਹਿਰੂ ਕੌਣ ਸਨ ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਚਾਚਾ ਨਹਿਰੂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਸੀ । ਉਹ ਅਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 14 ਨਵੰਬਰ, 1889 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੰਜ ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਦਿਵਸ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜ ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦਿਵਸ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਵਰਗਵਾਸੀ ਫ਼ਿਲਾਸਫਰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡਾ: ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਨਾਲ ਹੈ । ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਕੀ-ਕੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕੀਤਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਸੰਚਾਰ ਤੇ ਆਵਾਜਾਈ ਦੇ ਵਿਕਸਿਤ ਸਾਧਨਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਹੋਰ ਸਹੂਲਤਾਂ ਤੇ ਸੁਖ-ਅਰਾਮ ਦੇ ਸਮਾਨ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ ਰੱਖਣਾ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ, ਹੋਰਨਾਂ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।

(iv) ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰੋ :
(ੳ) ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿਆਰੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ……..
(ਆ) ………….. ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਫੁੱਲ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
(ਈ) ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਲੋੜ ਹੈ ਹੁੰਦੀ …………..
(ਸ) ……….. ਵਿਸ਼ਵ-ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਿਵਸ, ਬੱਚਿਓ ! ਅਸੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
(ਹ) ………….. ਜਾਣੂ ਨੇ ਸਭ ਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿਆਰੀ ਮਾਂ ਨੂੰ, ਆਓ ਸੀਸ ਝੁਕਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
(ਅ) ਡਾ: ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਜੀ ਨੂੰ, ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਫੁੱਲ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
(ਈ) ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਲੋੜ ਹੈ ਹੁੰਦੀ, ਸਾਫ਼ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ।
(ਸ) ਪੰਜ ਜੂਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ-ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਿਵਸ, ਬੱਚਿਓ ! ਅਸੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
(ਹ) ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ, ਮਦਰ ਟੈਰੇਸਾ, ਜਾਣੂ ਨੇ ਸਭ ਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋ :
ਖ਼ਾਸ, ਸੀਸ ਝੁਕਾਉਂਦੇ, ਵਿਗਿਆਨ, ਉਪਰਾਲੇ, ਰੁਤਬੇ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਖ਼ਾਸ (ਵਿਸ਼ੇਸ਼) – ਇਹ ਮੀਟਿੰਗ ਆਮ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਿਰਫ਼ ਖ਼ਾਸ-ਖ਼ਾਸ ਬੰਦੇ ਹੀ ਸੱਦੇ ਗਏ ਸਨ ।
2. ਸੀਸ (ਝੁਕਾਉਂਦੇ ਪ੍ਰਨਾਮ ਕਰਦੇ) – ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਆਪਣੀ ਮਾਤ-ਭੂਮੀ ਅੱਗੇ ਸੀਸ ਝੁਕਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
3. ਵਿਗਿਆਨ (ਸਾਇੰਸ) – ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਕਾਢਾਂ ਨੇ ਸਾਡੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੁਖ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ ।
4. ਉਪਰਾਲੇ (ਯਤਨ) – ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਅਸਫਲ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਉਸ ਵਿਚ ਸਫਲਤਾ ਲਈ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
5. ਰੁਤਬੇ (ਪਦਵੀ) – ਗ਼ਰੀਬੀ ਵਿਚ ਪਲਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵੀ ਮਿਹਨਤ ਕਰ ਕੇ ਉੱਚੇ ਰੁਤਬੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਜਨਮ-ਦਿਨ – …………. – …………
ਸਤਿਕਾਰ – …………. – …………
ਰਿਸ਼ਤਾ – …………. – …………
ਸਾਫ਼ – …………. – …………
ਔਰਤ – …………. – …………
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਜਨਮ-ਦਿਨ – जन्मदिन – Birthday
ਸਤਿਕਾਰ – आदर – Respect
ਰਿਸ਼ਤਾ – सम्बन्ध – Relation
ਸਾਫ਼ – साफ – clean
ਔਰਤ – स्त्री – woman

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
“ਅਸੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਪੰਜ-ਛੇ ਸਤਰਾਂ ਜ਼ਬਾਨੀ ਲਿਖੋ :
ਉੱਤਰ :
ਪੰਦਰਾਂ ਅਗਸਤ ਤੇ ਛੱਬੀ ਜਨਵਰੀ, ਜਿਵੇਂ ਮਨਾਈਏ ।
ਦਿਨ ਹੋਰ ਵੀ ਖ਼ਾਸ ਨੇ, ਭੁੱਲਣੇ ਨਹੀ ਚਾਹੀਦੇ ।
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿਆਰੀ ਮਾਂ ਨੂੰ, ਆਓ ਸੀਸ ਝੁਕਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
ਮਈ ਮਹੀਨੇ ਮਾਂ-ਦਿਵਸ, ਬੱਚਿਓ, ਅਸੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
ਚੌਦਾ ਨਵੰਬਰ ਬਾਲ-ਦਿਵਸ, ਬੱਚਿਓ ! ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ !
ਚਾਚਾ ਨਹਿਰੂ ਦਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ, ਇਸੇ ਹੀ ਦਿਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਸਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਲਿਖਾਈ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ :
ਅੱਠ ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਮਹਿਲਾ ਦਿਵਸ ਬੱਚਿਓ ਅਸੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
ਉੱਤਰ :
………………………………………………….
………………………………………………….

(ਉ) ਪੰਦਰਾਂ ਅਗਸਤ ਤੇ ਛੱਬੀ ਜਨਵਰੀ, ਜਿਵੇਂ ਮਨਾਈਏ ।
ਦਿਨ ਹੋਰ ਵੀ ਖ਼ਾਸ ਨੇ, ਭੁੱਲਣੇ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦੇ !
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿਆਰੀ ਮਾਂ ਨੂੰ, ਆਓ ਸੀਸ ਝੁਕਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
ਮਈ ਮਹੀਨੇ ਮਾਂ-ਦਿਵਸ, ਬੱਚਿਓ, ਅਸੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ-ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਅਸੀਂ ਪੰਦਰਾਂ ਅਗਸਤ ਤੇ ਛੱਬੀ ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਦਿਨ ਕਿਉਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ?
(iii) ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਕਿਸਨੂੰ ਸੀਸ ਝੁਕਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ?
(iv) ਮਾਂ-ਦਿਵਸ ਕਿਹੜੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(v) ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਕਿਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਪੰਦਰਾਂ ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਅਤੇ ਛੱਬੀ ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਦਿਨ ਵੀ ਹਨ, ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਣੇ ਚਾਹੀਦੇ । ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਮਈ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਮਾਂ-ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
(ii) ਪੰਦਰਾਂ ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਸਾਡਾ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਛੱਬੀ ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਗਣਤੰਤਰਤਾ ਦਿਵਸ ।
(iii) ਆਪਣੀ ਪਿਆਰੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ।
(iv) ਮਈ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ।
(v) ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ।

(ਅ) ਚੌਦਾਂ ਨਵੰਬਰ ਬਾਲ-ਦਿਵਸ, ਬੱਚਿਓ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ ।
ਚਾਚਾ ਨਹਿਰੁ ਦਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ, ਇਸੇ ਦਿਨ ਹੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।
ਕਰਦੇ ਸੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ, ਪਿਆਰ ਦਾ ਮੁੱਲ ਚੁਕਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
ਚੌਦਾਂ ਨਵੰਬਰ ਬਾਲ-ਦਿਵਸ, ਬੱਚਿਓ ਅਸੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ-ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਬਾਲ-ਦਿਵਸ ਕਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
(iii) ਬਾਲ-ਦਿਵਸ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਕਿਸ ਨਾਲ ਹੈ ?
(iv) ਅਸੀਂ ਚੌਦਾਂ ਨਵੰਬਰ ਦਾ ਦਿਨ ਕਿਉਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ?
(v) ਪੰਡਿਤ ਨਹਿਰੂ ਕੌਣ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਚੌਦਾਂ ਨਵੰਬਰ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਦਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਅਸੀਂ ਬਾਲ-ਦਿਵਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਨ ।
(ii) ਚੌਦਾਂ ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ।
(iii) ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਨਾਲ ।
(iv) ਇਸ ਦਿਨ ਅਸੀਂ ਪੰਡਿਤ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਦਾ ਮੁੱਲ ਚੁਕਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
(v) ਅਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ।

(ੲ) ਪੰਜ ਸਤੰਬਰ ਅਧਿਆਪਕ-ਦਿਵਸ ਨੂੰ, ਰੱਖਣਾ ਹੈ ਤੁਸੀਂ ਯਾਦ ਸਦਾ ।
ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦਾ ਕਰਦੇ, ਰਹਿਣਾ ਹੈ ਸਤਿਕਾਰ ਦਾ ।
ਡਾਕਟਰ ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਜੀ ਨੂੰ, ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਫੁੱਲ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
ਪੰਜ ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕ ਦਿਵਸ, ਬੱਚਿਓ ਅਸੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ-ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਪੰਜ ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(iii) ਪੰਜ ਸਤੰਬਰ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਕਿਸਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਫੁੱਲ ਚੜ੍ਹਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
(iv) ਡਾ: ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਕੌਣ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਪੰਜ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਦਿਨ ਅਸੀਂ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਅਧਿਆਪਕ ਦਿਵਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਇਸ ਦਿਨ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸਵਰਗਵਾਸੀ ਫਿਲਾਸਫ਼ਰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡਾ: ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਫੁੱਲ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
(ii) ਅਧਿਆਪਕ ਦਿਵਸ ।
(iii) ਡਾ: ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਨੂੰ ।
(iv) ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰ ।

(ਸ) ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ।
ਟੀ.ਵੀ. ਕੰਪਿਊਟਰ, ਮੋਬਾਈਲ, ਸਾਰੇ ਤੋਹਫ਼ਾ ਨੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ।
ਨਵੀਆਂ-ਨਵੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ, ਸਭ ਨੂੰ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
ਅਠਾਈ-ਫ਼ਰਵਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ-ਦਿਵਸ, ਬੱਚਿਓ ਅਸੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ-ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ ?
(iii) ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਤੋਹਫ਼ੇ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
(iv) ਕਿਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਸਭ ਨੂੰ ਜਾਣੂ ਕਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(v) ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦਿਵਸ ਕਦੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ? ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਅਠਾਈ ਫ਼ਰਵਰੀ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ-ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਨਸਾਨ ਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ । ਫਲਸਰੂਪ ਇਸਨੇ ਸਾਨੂੰ ਟੀ.ਵੀ., ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਵਰਗੇ ਤੋਹਫ਼ੇ ਦੇ ਕੇ ਨਵੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਾਇਆ ਹੈ।
(ii) ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ॥
(iii) ਟੀ.ਵੀ. ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਆਦਿ ।
(iv) ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਤੋਂ ।
(v) ਅਠਾਈ ਫ਼ਰਵਰੀ ਨੂੰ ।

(ਹ) ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਲੋੜ ਹੈ ਹੁੰਦੀ, ਸਾਫ਼ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ।
ਇਕੱਲਾ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਇਹ ਗੱਲ ਹੈ ਸਾਂਝੇ ਉਪਰਾਲੇ ਦੀ,
ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣ ਲਈ, ਰਲ-ਮਿਲ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
ਪੰਜ ਜੂਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ-ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਿਵਸ, ਬੱਚਿਓ, ਅਸੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ-ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਸਾਫ਼ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਕਿਉਂ ਹੈ ?
(iii) ਵਾਤਾਵਰਨ ਸਾਫ਼ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
(iv) ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣ ਲਈ ਅਸੀਂ ਰਲ-ਮਿਲ ਕੇ ਕੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ?
(v) ਪੰਜ ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਸਾਫ਼ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਆਲਾਦੁਆਲਾ ਕਿਸੇ ਇਕ ਦੋ ਯਤਨ ਨਾਲ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਾਂਝੇ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਠੀਕ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸੇ ਕਰਕੇ 5 ਜੂਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਵਾਤਾਵਰਨ-ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਅਸੀਂ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ-ਰੱਖਣ ਲਈ ਰਲ-ਮਿਲ ਕੇ ਰੁੱਖ ਲਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
(ii) ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ।
(iii) ਸਾਂਝੇ ਉਪਰਾਲੇ ਨਾਲ ।
(iv) ਰੁੱਖ ਲਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
(v) ਵਿਸ਼ਵ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਿਵਸ ।

(ਕ) ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ, ਮਦਰ ਟੈਰੇਸਾ, ਜਾਣੂ ਨੇ ਸਭ ਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ।
ਜਗ-ਜਣਨੀ ਹੈ ਔਰਤ ਰੱਖਦੀ, ਰੁਤਬੇ ਜੋ ਸਨਮਾਨਾਂ ਦੇ ।
ਦੇ ਕੇ ਹੱਕ ਬਰਾਬਰ ਅਸੀਂ, ਆਪਣਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
ਅੱਠ ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਮਹਿਲਾ-ਦਿਵਸ, ਬੱਚਿਓ ਅਸੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ-ਅਰਥ ਲਿਖੋ !
(ii) ਜੱਗ-ਜਣਨੀ ਕਿਸਨੂੰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ?
(iii) ਕਿਸਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਹੱਕ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(iv) ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਤਰਾਂ ਵਿਚ ਆਏ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
(v) ਅੱਠ ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਪੁਲਾੜਾਂ ਦੀ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰਨ ਵਾਲੀ ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ਤੇ ਰੋਗੀਆਂ ਦੀ ਦਰਦੀ ਮਦਰ ਟੈਰੇਸਾ ਦੇ ਨਾਂਵਾਂ ਤੋਂ ਸਾਰੇ ਜਾਣੂ ਹਨ । ਔਰਤ ਨੂੰ ਜਗ-ਜਣਨੀ ਦਾ ਸਨਮਾਨਯੋਗ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ । ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਅੱਠ ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਔਰਤ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਦੇਣ ਦਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਮਹਿਲਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
(ii) ਔਰਤ ਨੂੰ ।
(iii) ਔਰਤ ਨੂੰ ।
(iv) ਮਦਰ ਟੈਰੇਸਾ ਅਤੇ ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ॥
(v) ਮਹਿਲਾ ਦਿਵਸ ॥

ਕਾਵਿ-ਟੋਟਿਆਂ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ

(ੳ) ਪੰਦਰਾਂ ਅਗਸਤ ਤੇ ਛੱਬੀ ਜਨਵਰੀ, ਜਿਵੇਂ ਮਨਾਈਏ ।
ਦਿਨ ਹੋਰ ਵੀ ਖ਼ਾਸ ਨੇ, ਭੁੱਲਣੇ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦੇ ।
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿਆਰੀ ਮਾਂ ਨੂੰ, ਆਓ ਸੀਸ ਝੁਕਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
ਮਈ ਮਹੀਨੇ ਮਾਂ-ਦਿਵਸ, ਬੱਚਿਓ, ਅਸੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ : ਸੀਸ-ਸਿਰ । ਦਿਵਸ-ਦਿਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
(i) ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਅਸੀਂ ਪੰਦਰਾਂ ਅਗਸਤ ਤੇ ਛੱਬੀ ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਦਿਨ ਕਿਉਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ?
(iii) ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਕਿਸਨੂੰ ਸੀਸ ਝੁਕਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ?
(iv) ਮਾਂ-ਦਿਵਸ ਕਿਹੜੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(v) ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਕਿਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੇ ਬੱਚਿਓ, ਅਸੀਂ ਪੰਦਰਾਂ ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਦਿਵਸ ਅਤੇ 26 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਵੀ ਖ਼ਾਸ ਦਿਨ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਸਾਨੂੰ ਭੁੱਲਣੇ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦੇ । ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਪਿਆਰੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰ ਝੁਕਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਈ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਮਾਂ-ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
(ii) ਪੰਦਰਾਂ ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਸਾਡਾ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਛੱਬੀ ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਗਣਤੰਤਰਤਾ ਦਿਵਸ ।
(iii) ਆਪਣੀ ਪਿਆਰੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ।
(iv) ਮਈ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ।
(v) ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ।

(ਅ) ਚੌਦਾਂ ਨਵੰਬਰ ਬਾਲ-ਦਿਵਸ, ਬੱਚਿਓ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ ।
ਚਾਚਾ ਨਹਿਰੁ ਦਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ, ਇਸੇ ਦਿਨ ਹੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।
ਕਰਦੇ ਸੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ, ਪਿਆਰ ਦਾ ਮੁੱਲ ਚੁਕਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
ਚੌਦਾਂ ਨਵੰਬਰ ਬਾਲ-ਦਿਵਸ, ਬੱਚਿਓ ਅਸੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਬਾਲ-ਦਿਵਸ ਕਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
(iii) ਬਾਲ-ਦਿਵਸ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਕਿਸ ਨਾਲ ਹੈ ?
(iv) ਅਸੀਂ ਚੌਦਾਂ ਨਵੰਬਰ ਦਾ ਦਿਨ ਕਿਉਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ?
(v) ਪੰਡਿਤ ਨਹਿਰੂ ਕੌਣ ਸਨ ?

ਉੱਤਰ :
(i) ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੇ ਬੱਚਿਓ, ਚੌਦਾਂ ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਬਾਲ-ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਦਿਨ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਖੁਸ਼ੀ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ । ਇਸੇ ਦਿਨ ਹੀ ਚਾਚਾ ਨਹਿਰੂ ਦਾ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਸੀ ਨਹਿਰੂ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਨ । ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਮੁੱਲ ਚੁਕਾਉਂਦੇ ਹਾਂ । ਇਸੇ ਲਈ ਅਸੀਂ ਚੌਦਾਂ ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਬਾਲ-ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
(ii) ਚੌਦਾਂ ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ।
(iii) ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਨਾਲ ।
(iv) ਇਸ ਦਿਨ ਅਸੀਂ ਪੰਡਿਤ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਦਾ ਮੁੱਲ ਚੁਕਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
(v) ਅਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ।

(ੲ) ਪੰਜ ਸਤੰਬਰ ਅਧਿਆਪਕ-ਦਿਵਸ ਨੂੰ, ਰੱਖਣਾ ਹੈ ਤੁਸੀਂ ਯਾਦ ਸਦਾ ।
ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦਾ ਕਰਦੇ, ਰਹਿਣਾ ਹੈ ਸਤਿਕਾਰ ਸਦਾ ।
ਡਾਕਟਰ ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਜੀ ਨੂੰ, ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਫੁੱਲ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
ਪੰਜ ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕ ਦਿਵਸ, ਬੱਚਿਓ ਅਸੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
(i) ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਪੰਜ ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(iii) ਪੰਜ ਸਤੰਬਰ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਕਿਸਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਫੁੱਲ ਚੜ੍ਹਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
(iv) ਡਾ: ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਕੌਣ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਹੇ ਬੱਚਿਓ ! ਤੁਸੀਂ ਪੰਜ ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦਿਵਸ ਨੂੰ ਸਦਾ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖਦਿਆਂ ਤੁਸੀਂ ਸਦਾ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਹੈ । ਇਸ ਦਿਨ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸਵਰਗਵਾਸੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਜੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਫੁੱਲ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ! ਬੱਚਿਓ ! ਇਹ ਪੰਜ ਸਤੰਬਰ ਦਾ ਦਿਨ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਅਧਿਆਪਕ-ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
(ii) ਅਧਿਆਪਕ ਦਿਵਸ ।
(iii) ਡਾ: ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਨੂੰ ।
(iv) ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਬਕ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰ ।

(ਸ) ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ।
ਟੀ. ਵੀ. ਕੰਪਿਊਟਰ, ਮੋਬਾਈਲ, ਸਾਰੇ ਤੋਹਫ਼ਾ ਨੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ।
ਨਵੀਆਂ-ਨਵੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੁ, ਸਭ ਨੂੰ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
ਅਠਾਈ-ਫ਼ਰਵਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ-ਦਿਵਸ, ਬੱਚਿਓ ਅਸੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
(i) ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ ?
(iii) ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਤੋਹਫ਼ੇ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
(iv) ਕਿਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਸਭ ਨੂੰ ਜਾਣੂ ਕਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(v) ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦਿਵਸ ਕਦੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਹੇ ਬੱਚਿਓ ! ਮਨੁੱਖ ਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ । ਸਾਨੂੰ ਟੀ.ਵੀ., ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਆਦਿ ਸਾਰੇ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਿਗਿਆਨ ਤੋਂ ਮਿਲੇ ਹਨ । ਵਿਗਿਆਨ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਨਵੀਆਂ-ਨਵੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਅਠਾਈ ਫ਼ਰਵਰੀ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ-ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
(ii) ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ।
(iii) ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਤੋਂ ।
(iv) ਟੀ.ਵੀ. ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਆਦਿ ।
(v) ਅਠਾਈ ਫ਼ਰਵਰੀ ਨੂੰ ।

(ਹ) ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਲੋੜ ਹੈ ਹੁੰਦੀ, ਸਾਫ਼ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ॥
ਇਕੱਲਾ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਇਹ ਗੱਲ ਹੈ ਸਾਂਝੇ ਉਪਰਾਲੇ ਦੀ, ।
ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣ ਲਈ, ਰਲ-ਮਿਲ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
ਪੰਜ ਜੂਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ-ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਿਵਸ, ਬੱਚਿਓ, ਅਸੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
(i) ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਸਾਫ਼ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਕਿਉਂ ਹੈ ?
(iii) ਵਾਤਾਵਰਨ ਸਾਫ਼ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
(iv) ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣ ਲਈ ਅਸੀਂ ਰਲ-ਮਿਲ ਕੇ ਕੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ?
(v) ਪੰਜ ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਹੇ ਬੱਚਿਓ ! ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਿਹਤ ਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ । ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਇਕ ਇਕੱਲਾ ਬੰਦਾ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ । ਇਹ ਗੱਲ ਤਾਂ ਸਾਂਝਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੀ ਬਣਦੀ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਾਰੇ ਰਲ ਕੇ ਰੁੱਖ ਲਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਲਈ ਅਸੀਂ ਪੰਜ ਜੂਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ-ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
(ii) ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ।
(iii) ਸਾਂਝੇ ਉਪਰਾਲੇ ਨਾਲ !
(iv) ਰੁੱਖ ਲਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
(v) ਵਿਸ਼ਵ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਿਵਸ ।

(ਕ) ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ, ਮਦਰ ਟੈਰੇਸਾ, ਜਾਣੂ ਨੇ ਸਭ ਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ।
ਜਗ-ਜਣਨੀ ਹੈ ਔਰਤ ਰੱਖਦੀ, ਰੁਤਬੇ ਜੋ ਸਨਮਾਨਾਂ ਦੇ ।
ਦੇ ਕੇ ਹੱਕ ਬਰਾਬਰ ਅਸੀਂ, ਆਪਣਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
ਅੱਠ ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਮਹਿਲਾ-ਦਿਵਸ, ਬੱਚਿਓ ਅਸੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ : ਰੁਤਬਾ-ਪਦਵੀ, ਅਹੁਦਾ, ਦਰਜਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
(ii) ਜੱਗ-ਜਣਨੀ ਕਿਸਨੂੰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ?
(iii) ਕਿਸਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਹੱਕ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(iv) ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਤਰਾਂ ਵਿਚ ਆਏ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
(v) ਅੱਠ ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
(i) ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਹੇ ਬੱਚਿਓ ! ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ਤੇ ਮਦਰ ਟੈਰੇਸਾ ਦੇ ਨਾਂਵਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹਾਂ । ਔਰਤ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਜਗਤ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਮਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ-ਯੁਗ ਰੁਤਬਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਮਰਦ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੱਕ ਦੇਣ ਦਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਇਸ ਮੰਤਵ ਲਈ 8 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਮਹਿਲਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
(ii) ਔਰਤ ਨੂੰ ।
(iii) ਔਰਤ ਨੂੰ ।
(iv) ਮਦਰ ਟੈਰੇਸਾ ਅਤੇ ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ।
(v) ਮਹਿਲਾ ਦਿਵਸ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Chapter 21 ਡਾ. ਏ. ਪੀ. ਜੇ. ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Punjabi Chapter 21 ਡਾ. ਏ. ਪੀ. ਜੇ. ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ

(i) ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਅਵੁਲ ਪਾਕਿਰ ਜੈਨੁਲ ਆਬਦੀਨ ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਅਕਤੂਬਰ, 1931 ਨੂੰ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੀਰਥ ਅਸਥਾਨ ਰਾਮੇਸ਼ਵਰਮ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਡਾ ਕਲਾਮ ਦੀ ਉਚੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਕਿਸ ਨੇ ਉਠਾਈ ?
ਉੱਤਰ :
ਆਪ ਦੀ ਭੈਣ ਜੋਹਰਾ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਜਲਾਲੁਦੀਨ ਨੇ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4,
ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਕਲਾਮ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਮਿਲਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਡਾ: ਕਲਾਮ ਤੇ ਆਪ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਮਿਲਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ ਦੀ ਸਫਲ ਪਰਖ ਕਦੋਂ ਹੋਈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਤੰਬਰ, 1985 ਵਿੱਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦੀ ਸਿਖਰ ਕਿਹੜੀ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ 2002 ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਚੁਣਿਆ ਜਾਣਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਸੇਵਾ ਕਿਵੇਂ ਨਿਭਾਈ ?
ਉੱਤਰ :
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਪੂਰੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਮਿਹਨਤ, ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਤੇ ਸਾਦਗੀ ਨਾਲ ਨਿਭਾਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਕਿਸ ਨਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਏ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਮੈਨ ॥

(ii) ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਂ ਜੈਨੁਲ ਅਬਾਦੀਨ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਪੜਾਈ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸ਼ਮਸਦੀਨ ਨਾਲ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵੰਡਣ ਤੇ ਵੇਚਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਨੇ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਨੇ 1957 ਵਿਚ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਐਰੋਨਾਟਿਕਸ, ਬੰਗਲੌਰ ਵਿਚ ਨੌਕਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਅਗਵਾਈ – …………. – …………
ਪਰਖ – …………. – …………
ਨਿਰਮਾਣ – …………. – …………
ਪ੍ਰਾਪਤੀ – …………. – …………
ਅਚਾਨਕ – …………. – …………
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਪ੍ਰਸਿੱਧ – प्रसिद्ध – Reputed
ਅਗਵਾਈ – अगवानी – Leadership
ਪਰਖ – परख – Test
ਨਿਰਮਾਣ – निर्माण – develop
ਪ੍ਰਾਪਤੀ – प्राप्ति – Achievement
ਅਚਾਨਕ – अचानक – Suddenly

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ :
ਪਰਮੁੱਖ, ਪੁਰਜੇ, ਸਥਾਪਤ, ਸਖਸ਼ੀਅਤ, ਗਿਆਰਵਾਂ, ਭਾਸ਼ਨ ।
ਉੱਤਰ :
ਪਰਮੁੱਖ – ਪ੍ਰਮੁੱਖ
ਪੁਰਜੇ – ਪੁਰਜ਼ੇ
ਸਥਾਪਤ – ਸਥਾਪਿਤ
ਸਖਸ਼ੀਅਤ – ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ
ਗਿਆਰਵਾਂ – ਗਿਆਰਵਾਂ
ਭਾਸ਼ਣ – ਭਾਸ਼ੇਨ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰੋ :

(ੳ) ਕਲਾਮ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਆਸ਼ੀਅੰਮਾ ਸੀ । (ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ)
(ਅ) ਉਸਦੇ ਚਾਰ ਜਮਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨੀਵੀਂ ਉਡਾਣ ਵਾਲੇ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ । (ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ)
(ਈ) ਇੱਥੇ ਮਿਲੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪ ਨੇ ਬੜੀ ਤਨਦੇਹੀ ਨਾਲ ਨਿਭਾਇਆ । (ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ)
(ਸ) ਅਣਹੋਣੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ । (ਕਿਰਿਆ ਚੁਣੋ)
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਕਲਾਮ, ਮਾਤਾ, ਆਸ਼ੀਅੰਮਾ ।
(ਅ) ਚਾਰ, ਨੀਵੀਂ, ਲੜਾਕੂ ।
(ਇ) ਆਪ
(ਸ) ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ।

ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

I. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ

ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ-ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ: ਏ. ਪੀ. ਜੇ. ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਅਕਤੂਬਰ, 1931 ਨੂੰ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੀਰਥ ਅਸਥਾਨ ਰਾਮੇਸ਼ਵਰਮ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਅਲ ਪਾਕਿਰ ਜੈਨੁਲ ਆਬਦੀਨ ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਸੀ । ਇਸ ਲੰਮੇ ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਵੁਲ ਉਸ ਦੇ ਪੜਦਾਦੇ, ਪਾਕਿਰ ਦਾਦੇ ਅਤੇ ਜੈਨੁਲ ਆਬਦੀਨ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਹੈ । ਪਿਤਾ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚੋਂ ਮੱਛੀਆਂ ਫੜਨ ਵਾਲੇ ਮਲਾਹਾਂ ਲਈ ਬੇੜੀਆਂ ਬਣਾਉਂਦਾ ਅਤੇ ਕਿਰਾਏ ਉੱਤੇ ਦਿੰਦਾ ਸੀ । ਕਲਾਮ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਆਸ਼ੀਅੰਮਾ ਸੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਭੈਣ ਤੇ ਤਿੰਨ ਭਰਾ ਹੋਰ ਸਨ ।

ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਕਲਾਮ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਬੱਚਾ ਸੀ । ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਹ ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਸ਼ਮਸਦੀਨ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵੰਡਣ ਤੇ ਵੇਚਣ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਦਾ । ਦਸਵੀਂ ਉਸ ਨੇ ਰਾਮਾਨਾਥਾਪੁਰਮ ਦੇ ‘ਸ਼ਵਾਰਟਜ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ’ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੰਟਰ ਮੀਡੀਏਟ ਤਰਿਚਨਾਪਲੀ ਦੇ ਸੇਂਟ ਜੋਸਫ਼ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ।ਉੱਥੋਂ ਹੀ 1950 ਤੋਂ 1954 ਤੱਕ ਉਸ ਨੇ ਬੀ. ਐੱਸ-ਸੀ. ਪਾਸ ਕੀਤੀ । ਪਿਤਾ ਕੋਲ ਅੱਗੇ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਉਸ ਦੀ ਵਿਆਹੀ ਭੈਣ ਜ਼ੋਹਰਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਜਲਾਲੁਦੀਨ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ ਅਗਲੀ ਪੜਾਈ ਦਾ ਬੀੜਾ ਉਠਾਇਆ । ਕਲਾਮ ਮਦਰਾਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ‘ਐਰੋਨਾਟਿਕ ਇੰਜੀਨਿਅਰਿੰਗ’ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਡਾ: ਏ.ਪੀ.ਜੇ. ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) 10 ਅਕਤੂਬਰ, 1931
(ਅ) 5 ਅਕਤੂਬਰ, 1941
(ਈ) 15 ਅਕਤੂਬਰ, 1931
(ਸ) 15 ਅਕਤੂਬਰ, 1949.
ਉੱਤਰ :
15 ਅਕਤੂਬਰ, 1931.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਡਾ: ਏ. ਪੀ. ਜੇ. ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਅਵੁਲ ਪਾਕਿਰ ਜੈਨੁਲ ਆਬਦੀਨ ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ
(ਅ) ਅਬੁਲ ਪਰਿਕਰ ਜੈਨੁਲ ਆਬਦੀਨ ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ
(ਈ) ਅਬੁਲ ਪਰਿਕਰ ਜੈਨਬਲ ਅਵਲਦੀਨ ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ
(ਸ) ਅਦੁਲ ਕਿਰ ਜੈਨਬੁਲ ਆਬਦੀਨ ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ
ਉੱਤਰ :
ਅਵੁਲ ਪਾਕਿਰ ਜੈਨੁਲ ਆਬਦੀਨ ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਦਾ ਬਾਪ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਕਿਸ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬੇੜੀਆਂ ਬਣਾਉਂਦੇ ਸੀ ?
(ੳ) ਮੱਛੀਆਂ ਫੜਨ
(ਅ) ਲੁਟੇਰੇ ਫੜਨ
(ਈ) ਮਗਰਮੱਛ ਫੜਨ
(ਸ) ਕੱਛੂਕੁੰਮੇ ਫੜਨ ॥
ਉੱਤਰ :
ਮੱਛੀਆਂ ਫੜਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਦਾਦੀ ਅੰਮਾ
(ਅ) ਨਾਨੀ ਅੰਮਾ
(ਈ) ਆਸ਼ੀਅੰਮਾ
(ਸ) ਮਾਸੀ ਅੰਮਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਆਸ਼ੀਅੰਮਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਡਾ: ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਦੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਕਰਾਰ ਦੀ
(ਅ) ਕਰਮਦੀਨ
(ਈ) ਸ਼ਮਸਦੀਨ
(ਸ) ਅਲਾਉਦੀਨ ।
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਮਸਦੀਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਨੇ ਦਸਵੀਂ ਕਿਹੜੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ?
(ਉ) ਧਮਾਰਦਸ ਹਾਈ ਸਕੂਲ
(ਅ) ਸ਼ਵਾਰਟਜ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ
(ਈ) ਕਵਾਟਰਜ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ
(ਸ) ਰੀ ਐਲਟਰਜ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ।
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਵਾਰਟਜ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਨੇ ਬੀ. ਐੱਸ. ਸੀ. ਕਦੋਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ?
(ਉ) 1950 ਤੋਂ 1954
(ਅ) 1952 ਤੋਂ 1956
(ਈ) 1956 ਤੋਂ 1960
(ਸ) 1958 ਤੋਂ 1962.
ਉੱਤਰ :
1950 ਤੋਂ 1954.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਦੀ ਭੈਣ ਜ਼ੋਹਰਾ ਦੇ ਪਤੀ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਅਲਾਉਦੀਨ
(ਅ) ਬਹਾਉਦੀਨ
((ਈ)) ਰਹਿਮਤ ਉਲਾ
(ਸ) ਜਲਾਲੁਦੀਨ ।
ਉੱਤਰ :
ਜਲਾਲੁਦੀਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਨੇ ਮਦਰਾਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਤੋਂ ਕਿਹੜੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ?
(ੳ) ਇਲੈਕਟ੍ਰੋ ਮੈਗਨੈਟਿਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ
(ਅ) ਜੈਨੈਟਿਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ
(ਈ) ਐਰੋਨਾਟਿਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ
(ਸ) ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ।
ਉੱਤਰ :
ਐਰੋਨਾਟਿਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ।

II. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ

ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦੇ ਲੰਮੇ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਯੋਗਿਕ ਪਰਖ ‘ਡੈਵਿਲ’ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਨਾਲ 1984 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ । ਸਤੰਬਰ, 1985 ਵਿੱਚ ‘ਤਿਸ਼ਲ’ ਦੀ ਸਫਲ ਪਰਖ ਹੋਈ । 1988 ਵਿਚ ਉਸਦੇ “ਪਿਥਵੀ’ ਮਾਡਲ ਦੀ ਸਫਲ ਪਰਖ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕੀਤੀ । ਇਸ ਦੀ ਰੇਂਜ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਸੀ 1989 ਵਿੱਚ “ਅਗਨੀ’ ਨਾਂ ਦੀ ਐਂਟਰੀ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਦਾਗ ਕੇ ਪਰਖੀ ਗਈ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਮੈਨ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਏ ਕਲਾਮ ਨੂੰ 1990 ਵਿੱਚ ‘ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ’ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । ਜਾਦਵਪੁਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੇ ਆਈ. ਆਈ. ਟੀ. ਬੰਬਈ ਮੁੰਬਈ) ਨੇ ਕਲਾਮ ਨੂੰ ਆਨਰੇਰੀ ਡੀ. ਐੱਸ. ਸੀ. ਵੀ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਦਿੱਤੀ ।

ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਉਪਰੰਤ ਕਲਾਮ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਐਟਮੀ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1998 ਦੇ ਪੋਖਰਾਨ ਵਿਸਫੋਟਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ । ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ 1997 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਭਾਰਤ ਰਤਨ ਨਾਂ ਦੇ ਸਰਬ-ਉੱਚ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਅਲੰਕ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦੀ ਸਿਖਰ 2002 ਵਿੱਚ ਕਲਾਮ ਨੇ ਉਦੋਂ ਕੀਤੀ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਗਿਆਰਵਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ । ਪੂਰੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਿਹਨਤ, ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਤੇ ਸਾਦਗੀ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ । 2007 ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਛੱਡ ਕੇ ਉਹ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਚਿੰਤਕ ਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾਜਨਕ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਵਜੋਂ ਬੱਚਿਆਂ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ, ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਸਭ ਦਾ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਏ । 27 ਜੁਲਾਈ, 2015 ਨੂੰ ਉਹ ਦਿੱਲੀਂ ਤੋਂ ਗੁਹਾਟੀ ਤੇ ਗੁਹਾਟੀ ਤੋਂ ਸ਼ਿਲਾਂਗ ਪਹੁੰਚੇ । ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਨ ਦੇਣਾ ਸੀ । ਭਾਸ਼ਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਿਆਂ ਹੀ ਅਚਾਨਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਬੀਅਤ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਗਈ । ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੇ ‘ਫ਼ਸਟ ਏਡ’ ਤੇ ਡਾਕਟਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਯਤਨ ਕੀਤੇ, ਪਰ ਕਲਾਮ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਖ਼ਰੀ ਸਲਾਮ ਬੁਲਾਉਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲੈ ਚੁੱਕਾ ਸੀ । ਅਣਹੋਣੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ । ਇੱਕ ਸਾਧਾਰਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਅਕਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਬੁਲੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਮਹਾਨ ਭਾਰਤੀ ਤੇ ਮਹਾਨ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਯਾਦ ਰੱਖਣਗੇ । ਅਸੀਂ ਇਸ ਸਧਾਰਨ ਤੋਂ ਅਸਧਾਰਨ ਬਣੇ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਨਾਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦੇ ਲੰਮੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਯੋਗਿਕ ਪਰਖ ਕਿਹੜੇ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਨਾਲ ਹੋਈ ?
(ਉ) ਅਗਨੀ
(ਅ) ਨਾਗ
(ਈ) ਡੈਵਿਲ
(ਸ) ਪ੍ਰਿਥਵੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਡੈਵਿਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
“ਪ੍ਰਿਥਵੀਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪਰਖ ਕਦੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ?
(ਉ) 1984
(ਅ) 1985
(ਈ) 1988
(ਸ) 1989.
ਉੱਤਰ :
1988.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਕਿਹੜੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਏ ?
(ਉ) ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਪੁਰਸ਼
(ਅ) ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਮੈਨ
(ੲ) ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਮੈਨ
(ਸ) ਅਗਨੀ ਮੈਨ ।
ਉੱਤਰ :
ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਮੈਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
1990 ਵਿਚ ਡਾ: ਕਲਾਮ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਹੜਾ ਸਨਮਾਨ ਦਿੱਤਾ ?
(ਉ) ਪਦਮ ਸ੍ਰੀ
(ਅ) ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ
(ਈ) ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ
(ਸ) ਭਾਰਤ ਰਤਨ ।
ਉੱਤਰ :
ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
1998 ਵਿਚ ਕਿੱਥੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਵਿਸਫੋਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ?
(ਉ) ਪੋਖਰਾਨ ਵਿਚ
(ਅ) ਅਕਾਸ਼ ਵਿਚ
(ਈ) ਧਰਤੀ ਹੇਠ
(ਸ) ਸਮੁੰਦਰ ਹੇਠ ।
ਉੱਤਰ :
ਪੋਖਰਾਨ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
1997 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਡਾ: ਕਲਾਮ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਸਨਮਾਨ ਦਿੱਤਾ ?
(ਉ) ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ
(ਅ) ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਮੈਨ
(ਈ) ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਮੈਨ
(ਸ) ਭਾਰਤ ਰਤਨ ॥
ਉੱਤਰ :
ਭਾਰਤ ਰਤਨ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਕਦੋਂ ਬਣੇ ?
(ਉ) 1997
(ਅ) 1998
(ਇ) 2001
(ਸ) 2002.
ਉੱਤਰ :
2002.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) 27 ਜੁਲਾਈ, 1915
(ਅ) 27 ਅਗਸਤ, 1914
(ਈ) 27 ਜੁਲਾਈ, 1916
(ਸ) 27 ਸਤੰਬਰ, 1918.
ਉੱਤਰ :
27 ਜੁਲਾਈ, 1915.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਡਾ: ਕਲਾਮ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) ਦਿੱਲੀ
(ਅ) ਤ੍ਰਿਚਨਾਪਲੀ
(ਈ) ਸ਼ਿਲਾਂਗ
(ਸ) ਗੁਹਾਟੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਿਲਾਂਗ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਡਾ: ਕਿਹੋ ਜਿਹੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਅਸਧਾਰਨ ਇਨਸਾਨ ਬਣੇ ?
(ਉ) ਅਮੀਰ
(ਅ) ਉੱਚ
(ਇ) ਸਧਾਰਨ
(ਸ) ਨੀਵੇਂ ।
ਉੱਤਰ :
ਸਧਾਰਨ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਸਮਰੱਥਾ-ਸ਼ਕਤੀ, ਤਾਕਤ । ਦਿਲ ਜਿੱਤ ਲਿਆ-ਕਾਇਲ ਕਰ ਲਿਆ, ਮੋਹ ਲਿਆ । ਤਨਦੇਹੀ-ਤਨ ਮਨ ਨਾਲ । ਸਾਜ਼ਗਾਰ-ਸਹਾਇਕ, ਮੱਦਦਗਾਰ । ਅਸੈਂਬਲ ਕਰਨੇ-ਜੋੜਨੇ । ਅਸਤਰ-ਦੂਰ ਜਾ ਕੇ ਮਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਥਿਆਰ । ਨਿਰਮਾਣਰਚਨਾ, ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ । ਅਲੰਕ੍ਰਿਤ-ਸ਼ਿੰਗਰਿਆ, ਸਜਾਇਆ । ਸੁਹਿਰਦਤਾ-ਵਲ-ਛਲ ਰਹਿਤ ਵਿਹਾਰ, ਦਿਲੋਂ । ਬਲੰਦੀਆਂ-ਉਚਾਈਆਂ ।

ਡਾ: ਏ. ਪੀ. ਜੇ. ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ Summary

ਡਾ: ਏ. ਪੀ. ਜੇ. ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ-ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ: ਏ.ਪੀ.ਜੇ. ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਅਕਤੂਬਰ, 1931 ਨੂੰ ਰਾਮੇਸ਼ਵਰਮ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਅਵੁਲ ਪਾਕਿਰ ਜੈਨੁਲ ਆਬਦੀਨ ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਸੀ । ਆਪ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚੋਂ ਮੱਛੀਆਂ ਫੜਨ ਤੇ ਮਲਾਹਾਂ ਲਈ ਬੇੜੀਆਂ ਕਿਰਾਏ ਉੱਤੇ ਦੇਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਆਪ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਆਸ਼ੀਅੰਮਾ ਸੀ ।

ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਕਲਾਮ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਬੱਚਾ ਸੀ । ਪੜਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਸ਼ਮਸਦੀਨ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ ਉਹ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵੰਡਣ ਤੇ ਵੇਚਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ । ਦਸਵੀਂ ਆਪ ਨੇ ਰਾਮਾਨਾਥਾਪੁਰਮ ਦੇ ਸ਼ਵਾਰਸ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਤੇ ਬੀ. ਐੱਸ. ਸੀ. ਤਰਿਚਨਾਪਲੀ ਦੇ ਸੇਂਟ ਜੋਸਫ਼ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਕੀਤੀ । ਇਸ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਆਪਣੀ ਵਿਆਹੀ ਭੈਣ ਜੋਹਰਾ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਆਪ ਨੇ ਮਦਰਾਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਚ ਐਰੋਨਾਟਿਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ । ਇੱਥੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਦੇ ਕਹੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਆਪ ਨੇ ਲੜਾਕੂ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਤਿਆਰ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ।

ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦਾ ਡਿਪਲੋਮਾ ਲੈ ਕੇ ਕਲਾਮ ਨੇ 1957 ਵਿਚ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਐਰੋਨਾਟਿਕਸ, ਬੰਗਲੌਰ ਵਿਖੇ ਨੌਕਰੀ ਕੀਤੀ ਤੇ ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਇੰਡੀਅਨ ਕਮੇਟੀ ਫ਼ਾਰ ਸਪੇਸ (ਪੁਲਾੜ ਰਿਸਚਰਚ ਬਣੀ, ਤਾਂ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵਿਕਰਿਮ ਸਾਰਾਭਾਈ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ । ਸਾਰਾਭਾਈ ਨੇ ਆਪ ਦੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਆਪ ਨੂੰ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਰੋਨਾਟਿਕਸ ਐਂਡ ਸਪੇਸ ਐਡਮਿਨਿਸਟੈਸ਼ਨ ਨਾਸਾ) ਵਿਖੇ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ । ਇੱਥੇ ਆਪ ਨੇ ਇਕ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਟੀਪੂ ਸੁਲਤਲ ਦੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਵੇਖੀ, ਜੋ ਕਿ ਰਾਕਟਾਂ ਨਾਲ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਇਸਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਕਲਾਮ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਰਾਕਟ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰਨ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਜਾਗ ਪਏ । 1969 ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਕਮੇਟੀ ਫਾਰ ਸਪੇਸ ਰਿਸਰਚ ਦੀ ਥਾਂ ਇਸਰੋ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ।

ਕਲਾਮ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਵਿਚ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਬਣੇ ਤੇ 1982 ਤਕ ਇੱਥੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਰਹੇ । ਇੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਸੀ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਵਹੀਕਲ (ਐੱਸ. ਐੱਲ. ਵੀ.) ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 10 ਲੱਖ ਪੁਰਜ਼ੇ ਅਸੈਂਬਲ ਕਰਨੇ ਸਨ । ਇਸ ਦੇ ਸਫਲ ਪਰਖ ਬਰੇਲੀ ਦੀ ਏਅਰ ਫੋਰਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਸੁਖੋਈ-16 ਸੈੱਟ ਜਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ।

1974 ਵਿਚ ਸੈਂਟੌਰ ਰਾਕਟ ਦੀ ਪਰਖ ਹੋਈ । ਐੱਸ.ਐੱਲ. ਵੀ. ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਟੈਸਟ ਉਡਾਰੀ 10 ਅਗਸਤ, 1979 ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜੋ ਅਸਫਲ ਰਹੀ । ਆਖਰ 18 ਜੁਲਾਈ, 1980 ਨੂੰ ਉਹ ਐੱਸ. ਐੱਲ. ਵੀ. ਨਾਲ ਰੋਹਣੀ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਲਾਂਚ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਫਲ ਹੋ ਗਏ । ਇਸ ਦੀ ਅਗਲੀ ਸਫਲ ਉਡਾਣ 31 ਮਈ, 1981 ਨੂੰ ਹੋਈ । ਫਿਰ ਇਸ ਦੇ ਸੋਧੇ ਹੋਏ ਵਿਕਸਿਤ ਰੂਪਾਂ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਹੋਣ ਲੱਗਾ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਏ. ਐੱਸ. ਐੱਲ. ਵੀ. ਤੋਂ ਜੀ. ਐਲ. ਵੀ. ਤਕ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ । ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਡਾ: ਕਲਾਮ ਡਿਫੈਂਸ ਰਿਸਰਚ ਐਂਡ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ਨ ਵਿਚ ਆ ਗਏ । 26 ਜਨਵਰੀ, 1981 ਨੂੰ ਆਪ ਨੂੰ ‘ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ।

ਅਪਰੈਲ, 1982 ਵਿਚ ਡਾ: ਕਲਾਮ ਨੂੰ ਡੀ.ਆਰ. ਡੀ. ਲੈਬ: ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦਾ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । ਇੱਥੇ ਆਪ ਨੇ ਗਾਈਡਡ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤੇ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਅਕਾਸ਼, ਛੋਟੀ ਰੇਂਜ਼, ਮੀਡੀਅਮ ਰੇਂਜ, ਵੱਡੀ ਰੇਂਜ, ਸਧਾਰਨ ਤੇ ਹਲਕੇ ਯੁੱਧ ਅਸਤਰ, ਭਾਰੀ ਤੇ ਐਟਮੀ ਅਸਤਰ ਲਿਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ 1 ਟੈਕਨੀਕਲ ਕੋਰ ਵਹੀਕਲ ਨੂੰ ‘ਤਿਸ਼ਲ, ਟੈਂਕ ਤੋੜਨ ਵਾਲੀ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਨੂੰ “ਨਾਗ’, ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਧਰਤੀ ਤਕ ਮਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਨੂੰ “ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਆਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਮਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਨੂੰ ਅਗਨੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ । ਅਗਨੀ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਬਣਾਈ ਗਈ ।

ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਯੋਗਿਕ ਪਰਖ ‘ਡੈਵਿਲ’ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਨਾਲ 1984 ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਗਈ । ਸਤੰਬਰ, 1985 ਵਿੱਚ ਤਿਥੂਲ ਦੀ ਪਰਖ ਹੋਈ । 1989 ਵਿਚ ਅਗਨੀ ਨਾਂ ਦੀ ਰੀਐਂਟਰੀ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਦੀ ਪਰਖ ਹੋਈ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਡਾ: ਕਲਾਮ ਦਾ ਨਾਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਮੈਨ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ ਤੇ 1990 ਵਿਚ ਆਪ ਨੂੰ ‘ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ ਸਨਮਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । ਜਾਦਵਪੁਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੇ ਆਈ.ਆਈ.ਟੀ. ਮੁੰਬਈ ਨੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਨਰੇਰੀ ਡੀ. ਐੱਸ. ਸੀ.ਵੀ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਦਿੱਤੀ ।

ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦਿਆਂ 1998 ਵਿੱਚ ਪੋਖਰਾਨ ਵਿਸਫੋਟਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪ ਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ । 1993 ਵਿਚ ਆਪ ਨੂੰ ‘ਭਾਰਤ ਰਤਨ’ ਦਾ ਸਰਬ-ਉੱਚ ਸਨਮਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । 2002 ਵਿੱਚ ਆਪਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਸਦਕੇ ਆਪ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਚੁਣੇ ਗਏ ।

2007 ਤੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਆਪ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਚਿੰਤਕ ਤੇ ਨਾਜਨਕ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਵਜੋਂ ਬੱਚਿਆਂ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੇ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਏ । 27 ਜੁਲਾਈ, 2015 ਨੂੰ ਉਹ ਸ਼ਿਲਾਂਗ ਵਿਚ ਇਕ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਸਥਾ ਵਿਚ ਭਾਸ਼ਨ ਦੇਣ ਸਮੇਂ ਆਪ ਸਵਰਗ ਸਿਧਾਰ ਗਏ ਅਸੀਂ ਇਸ ਸਧਾਰਨ ਤੋਂ ਅਸਧਾਰਨ ਬਣੇ ਮਹਾਨ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਨਾਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Chapter 20 ਈਦਗਾਹ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Punjabi Chapter 20 ਈਦਗਾਹ

(i) ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ :

(i) ਈਦ ਕਿੰਨੇ ਰੋਜ਼ਿਆਂ ਬਾਅਦ ਆਈ ਸੀ ?
(ਉ) ਵੀਹ
(ਅ) ਤੀਹ
(ੲ) ਪੰਦਰਾਂ ।
ਉੱਤਰ :
ਤੀਹ

(ii) ਮੁਸਲਮਾਨ ਕਿਹੜਾ ਤਿਉਹਾਰ ਧੂਮ-ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਦਿਵਾਲੀ
(ਆ) ਕ੍ਰਿਸਮਿਸ
(ੲ) ਈਦ ।
ਉੱਤਰ :
ਈਦ

(iii) ਹਾਮਿਦ ਨੇ ਦਾਦੀ ਲਈ ਕੀ ਖ਼ਰੀਦਿਆ ?
(ੳ) ਖਿਡੌਣੇ
(ਅ) ਮਠਿਆਈ
(ਈ) ਚਿਮਟਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਚਿਮਟਾ

(iv) ਦਾਦੀ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਸੀ ?
(ਉ) ਸ਼ਬੀਨਾ
(ਆ) ਰਵੀਨਾ
(ਈ) ਆਮੀਨਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਆਮੀਨਾ

(v) ਹਾਮਿਦ ਦੇ ਚਿਮਟਾ ਕਿੰਨੇ ਪੈਸਿਆਂ ਦਾ ਖ਼ਰੀਦਿਆ ਸੀ ?
(ਉ) ਤਿੰਨ
(ਅ) ਪੰਜ
(ਈ) ਦਸ ।
ਉੱਤਰ :
ਤਿੰਨ ।

(ii) ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਈਦ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੁਸਲਮਾਨ ਕਿੱਥੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਈਦਗਾਹ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਆਮੀਨਾ ਕਿਉਂ ਰੋ ਰਹੀ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਅੰਨ ਦਾ ਇਕ ਦਾਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹਾਮਿਦ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਕਿਉਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਪ ਖਿਡੌਣੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਖ਼ਰੀਦ ਸਕਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਦਾਦੀ ਹਾਮਿਦ ਨੂੰ ਦੁਆਵਾਂ ਕਿਉਂ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਮਿਦ ਦਾ ਤਿਆਗ, ਸਦਭਾਵਨਾ, ਸੋਝੀ, ਕੁਰਬਾਨੀ ਤੇ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਮਨ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਦੇਖ ਕੇ ।

(iii) ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਈਦ ਦੇ ਦਿਨ ਆਮੀਨਾ ਕਿਉਂ ਰੋ ਰਹੀ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਈਦ ਦੇ ਦਿਨ ਆਮੀਨਾ ਇਸ ਕਰਕੇ ਰੋ ਰਹੀ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਅੰਨ ਦਾ ਇਕ ਦਾਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਫ਼ਿਕਰ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਪੋਤਰਾ ਹਾਮਿਦ ਇਕੱਲਾ ਈਦਗਾਹ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਗੁੰਮ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ । ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਛਾਲੇ ਪੈਣ ਦਾ ਡਰ ਵੀ ਸੀ । ਉਹ ਆਪ ਵੀ ਉਸ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ।ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਦੁੱਖ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਹਾਮਿਦ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਤਿੰਨ ਪੈਸੇ ਹੀ ਦੇ ਸਕੀ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮਹਿਮੂਦ, ਮੋਹਸਿਨ, ਨੂਰੇ ਤੇ ਸ਼ਮੀ ਨੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਖਿਡੌਣੇ ਖ਼ਰੀਦੇ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਹਿਮੂਦ ਨੇ ਖ਼ਾਕੀ ਵਰਦੀ ਤੇ ਲਾਲ ਪੱਗ ਵਾਲਾ ਸਿਪਾਹੀ ਖ਼ਰੀਦਿਆ, ਜਿਸ ਦੇ ਮੋਢੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦੂਕ ਸੀ । ਮੋਹਸਿਨ ਨੇ ਮਾਸ਼ਕੀ ਖ਼ਰੀਦਿਆ, ਨਰੇ ਨੇ ਕਾਲੇ ਚੋਗੇ ਤੇ ਚਿੱਟੀ ਅਚਕਨ ਵਾਲਾ ਵਕੀਲ ਖ਼ਰੀਦਿਆ, ਜਿਸ ਦੀ ਜੇਬ ਵਿਚ ਸੁਨਹਿਰੀ ਜ਼ੰਜੀਰ ਵਾਲੀ ਘੜੀ ਸੀ ਤੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 1 ਸ਼ਮੀ ਨੇ ਧੋਬਣ ਖ਼ਰੀਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹਾਮਿਦ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬਰਾਦਰੀ ਵਿਚੋਂ ਕਿਉਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹਾਮਿਦ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬਰਾਦਰੀ ਵਿਚੋਂ ਇਸ ਕਰਕੇ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਨਾ ਉਸ ਨੇ ਖਿਡੌਣੇ ਖ਼ਰੀਦੇ ਸਨ ਤੇ ਨਾ ਮਠਿਆਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹਾਮਿਦ ਨੇ ਚਿਮਟਾ ਕਿਉਂ ਖ਼ਰੀਦਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਹਾਮਿਦ ਨੇ ਚਿਮਟਾ ਇਸ ਕਰਕੇ ਖ਼ਰੀਦਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਦਾਦੀ ਦੇ ਤਵੇ ਤੋਂ ਰੋਟੀ ਲਾਹੁੰਦਿਆਂ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਸੜਿਆ ਕਰਨਗੇ । ਉਹ ਸੋਚਦਾ ਸੀ ਕਿ ਦਾਦੀ ਘਰ ਵਿਚ ਆਈ ਇਸ ਕੰਮ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਵੇਗੀ । ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਦਾਦੀ ਕੋਲ ਨਾ ਪੈਸੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਨਾ ਬਜ਼ਾਰ ਜਾਣ ਦੀ ਵਿਹਲ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਚਿਮਟੇ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਇਸ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਚਿਮਟਾ ਖ਼ਰੀਦ ਲਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਆਮੀਨਾ ਚਿਮਟਾ ਦੇਖ ਕੇ ਕਿਉਂ ਖੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ?
ਆਮੀਨਾ ਚਿਮਟਾ ਦੇਖ ਕੇ ਕਿਉਂ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਈ ?
ਉੱਤਰ :
ਆਮੀਨਾ ਚਿਮਟੇ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਇਸ ਕਰਕੇ ਨਾ ਹੋਈ ਤੇ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਹਾਮਿਦ ਦੇ ਤਿਆਗ, ਸਦਭਾਵਨਾ, ਸੋਝੀ ਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ ਸੀ । ਉਹ ਸੋਚ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਯਤੀਮ ਤੇ ਗ਼ਰੀਬ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਖੇਡਣ-ਮੱਲ੍ਹਣ ਤੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਵਿਚ ਰੁਚੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਉਮਰ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰ ਰਹੇ ਬੱਚੇ ਨੇ ਆਪਣਾ ਮਨ ਕਿੰਨਾ ਮਾਰ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਸੀ ।

(iv) ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋ :
ਮਾੜਚੂ, ਬੇੜਾ ਪਾਰ ਕਰਨਾ, ਤਸੱਲੀ ਦੇਣਾ, ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਭਰਨਾ, ਤਿਆਗ, ਸਬਰ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਮਾੜਚੂ (ਕਮਜ਼ੋਰ) – ਵਿਚਾਰਾ ਹਾਮਿਦ ਮਾੜਚੂ ਜਿਹਾ ਮੁੰਡਾ ਸੀ ।
2. ਬੇੜਾ (ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ, ਸਿਰੇ ਲਾਉਣਾ) – ਕਲਜੁਗ ਵਿਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਬੇੜਾ ਪਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
3. ਤਸੱਲੀ ਦੇਣੀ (ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੋਣਾ) – ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਰੋਗੀ ਨੂੰ ਤਸੱਲੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਜਲਦੀ ਹੀ ਰਾਜ਼ੀ-ਬਾਜ਼ੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ।
4. ਖ਼ੁਸ਼ੀ (ਨਾਲ ਭਰਨਾ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਣਾ) – ਪਟਾਕੇ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਬੱਚੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਸਨ ।
5. ਤਿਆਗ (ਛੱਡਣਾ) – ਕਈ ਸਾਧੂ ਬੜੇ ਤਪ-ਤਿਆਗ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
6. ਸਬਰ (ਸੰਤੋਖ) – ਸਬਰ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲਵੋ !
7. ਸੀਤਲ (ਠੰਢਾ) – ਚਸ਼ਮੇ ਦਾ ਸੀਤਲ ਪਾਣੀ ਪੀ ਕੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਠੰਢ ਪੈ ਗਈ ।
8. ਕੁਬੇਰ (ਦਾ ਧਨ ਧਨ ਦੇਵਤੇ ਦਾ ਦਿੱਤਾ ਧਨ) – ਮੇਲੇ ਜਾ ਰਹੇ ਬੱਚੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਸਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜੇਬਾਂ ਵਿਚ ਕੁਬੇਰ ਦਾ ਧਨ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਬੂਹਾ – …………. – …………
ਖ਼ਾਹਸ਼ – …………. – …………
ਚੁਫ਼ੇਰੇ – …………. – …………
ਦਿਲਾਸਾ – …………. – …………
ਧਾਵਾ – …………. – …………
ਗੁੰਮ – …………. – …………
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਬੂਹਾ – द्वार – Door
ਖ਼ਾਹਸ਼ – तमन्ना – Wish
ਚੁਫੇਰੇ – चारों ओर – Around
ਦਿਲਾਸਾ – दिलासा – Console
ਧਾਵਾ – आक्रमण – Attack
ਗੁੰਮ – गुम – Lost

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :
(ਡਫਲੀ, ਹਲਚਲ, ਨਿੰਦਿਆ, ਮਜ਼ਾਕ, ਮਠਿਆਈਆਂ)
(ਉ) ਹਾਮਿਦ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ …………. ਕਰਦਾ ਹੈ ।
(ਅ) ਇਹ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ …………. ਹੈ ।
(ਈ) ਤਿਉਹਾਰ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਲੋਕ …………. ਖ਼ਰੀਦਦੇ ਹਨ ।
(ਸ) ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਖਿਡੌਣੇ ਮੇਰੀ …………. ਨਾਲ ਵਟਾ ਲੈ ।
(ਹ) ਗਿਆਰਾਂ ਵਜੇ ਤਕ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ …………. ਮਚ ਗਈ ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਹਾਮਿਦ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
(ਅ) ਇਹ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਮਜ਼ਾਕ ਹੈ ।
(ਈ) ਤਿਉਹਾਰ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਲੋਕ ਮਠਿਆਈਆਂ ਖ਼ਰੀਦਦੇ ਹਨ ।
(ਸ) ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਖਿਡੌਣੇ ਮੇਰੀ ਡਫਲੀ ਨਾਲ ਵਟਾ ਲੈ ।
(ਹ) ਗਿਆਰਾਂ ਵਜੇ ਤਕ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹਲਚਲ ਮਚ ਗਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੋ :
ਨਰਮ – ਸਖ਼ਤ
ਪਸੰਦ – …………….
ਖ਼ੁਸ਼ੀ – …………….
ਅਮੀਰ – …………….
ਪਿਆਰ – …………….
ਹਾਰਨਾ – …………….
ਉੱਤਰ :
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ
ਨਰਮ – ਸਖ਼ਤ
ਪਸੰਦ – ਨਾਪਸੰਦ
ਖ਼ੁਸ਼ੀ – ਗ਼ਮੀ
ਅਮੀਰ – ਗ਼ਰ਼ੀਬ
ਪਿਆਰ – ਦੁਸ਼ਮਣੀ
ਹਾਰਨਾ – ਜਿੱਤਣਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਲਕੀਰੇ ਸ਼ਬਦ ਕਿਰਿਆ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ :
(ਉ) ਮੈਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੁੜਾਂਗਾ ।
(ਅ ਕਦੀ ਸਾਰੇ ਭੱਜ ਕੇ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੇ ।
(ੲ) ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਟੋਲਾ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਤੁਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ।
(ਸ) ਹਾਮਿਦ ਸ਼ਾਨ ਨਾਲ ਆਕੜਦਾ ਹੋਇਆ ਸਾਥੀਆਂ ਕੋਲ ਗਿਆ ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪਹਿਲਾਂ
(ਅ) ਅੱਗੇ
(ਇ) ਅਰਾਮ ਨਾਲ
(ਸ) ਕੋਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਲਿਖਾਈ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ :
ਗਿਆਰਾਂ ਵਜੇ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਹਲ-ਚਲ ਮਚ ਗਈ ।
ਉੱਤਰ :
………………………………………………..
………………………………………………..

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰੋ :

(ਉ) ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ । (ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ)
(ਅ) ‘‘ਤੂੰ ਡਰੀਂ ਨਾ ਅੰਮਾ ’ (ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੇ)
(ਈ) ਹੁਣ ਵੱਸੋਂ ਸੰਘਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ । (ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚਣੋ)
(ਸ) ਈਦਗਾਹ ਨਜ਼ਰ ਆਈ । (ਕਿਰਿਆ ਚੁਣੋ)
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸ਼ਹਿਰ, ਇਲਾਕਾ ।
(ਆ) ਤੂੰ ।
(ੲ) ਸੰਘਣੀ ।
(ਸ) ਆਈ ।

ਪੈਰੇ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ

ਗਿਆਰਾਂ ਵਜੇ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹਲਚਲ ਮੱਚ ਗਈ । ਮੇਲੇ ਵਾਲੇ ਆ ਗਏ । ਮੋਹਸਿਨ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਨੇ ਨੱਠ ਕੇ ਮਾਸ਼ਕੀ ਉਸ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਖੋਹ ਲਿਆ । ਜਿਉਂ ਹੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਭੁੜਕੀ ਮਾਸ਼ਕੀ ਸਾਹਿਬ ਹੇਠਾਂ ਡਿਗ ਪਏ ਤੇ ਸੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰ ਗਏ । ਇਸ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਭੈਣ-ਭਾਈ ਵਿੱਚ ਕੁੱਟਮਾਰ ਹੋਈ । ਦੋਵੇਂ ਦੱਬ ਕੇ ਰੋਏ ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅੰਮਾ ਰੌਲਾ ਸੁਣ ਕੇ ਖਿਝੀ ਤੇ ਉੱਤੋਂ ਦੋ-ਦੋ ਥੱਪੜ ਹੋਰ ਲਾਏ । ਮੀਆਂ ਨੂਰੇ ਦੇ ਵਕੀਲ ਦਾ ਅੰਤ ਉਸ ਦੀ ਹੈਸੀਅਤ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਜ਼ਰਾ ਸ਼ਾਨ ਨਾਲ ਹੋਇਆ । ਵਕੀਲ ਭੁੱਜੇ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਬੈਠ ਸਕਦਾ । ਉਸ ਦੀ ਮਰਯਾਦਾ ਰਹਿਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਦਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਖ਼ੂਟੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਗਈਆਂ । ਉੱਤੇ ਲੱਕੜੀ ਦੀ ਫੱਟੀ ਰੱਖੀ ਗਈ । ਫੱਟੀ ਉੱਤੇ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਦਾ ਗਲੀਚਾ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ । ਵਕੀਲ ਸਾਹਿਬ ਰਾਜਾ ਭੋਜ ਵਾਂਗ ਤਖ਼ਤ ‘ਤੇ ਬਿਰਾਜੇ । ਨੂਰੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੱਖਾ ਝੱਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ । ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਪੱਖੇ ਦੀ ਹਵਾ ਨਾਲ ਕਿ ਪੱਖੇ ਦੇ ਵਜ਼ਨ ਨਾਲ ਵਕੀਲ ਸਾਹਿਬ ਪਟੱਕ ਹੇਠਾਂ ਆ ਡਿਗੇ ਬੜੇ ਜ਼ੋਰ-ਸ਼ੋਰ ਨਾਲ ਮਾਤਮ ਹੋਇਆ ਤੇ ਵਕੀਲ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਕੂੜੇ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੀ ਗਈ । ਬਾਕੀ ਰਿਹਾ ਮਹਿਮੂਦ ਦਾ ਸਿਪਾਹੀ । ਉਸ ਨੂੰ ਝੱਟ-ਪੱਟ ਪਿੰਡ ਪਹਿਰਾ ਦੇਣ ਦਾ ਚਾਰਜ ਮਿਲ ਗਿਆ । ਪਰ ਸਿਪਾਹੀ ਕੋਈ ਆਮ ਆਦਮੀ ਤਾਂ ਹੈ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਜੋ ਪੈਦਲ ਤੁਰਦਾ । ਇੱਕ ਟੋਕਰੀ ਆਈ । ਉਸ ਵਿੱਚ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੇ ਫਟੇ-ਪੁਰਾਣੇ ਕੱਪੜੇ ਵਿਛਾ ਕੇ ਪਾਲਕੀ ਬਣਾਈ ਗਈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਿਪਾਹੀ ਸਾਹਿਬ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਲੇਟੇ । ਮਹਿਮੂਦ ਨੇ ਟੋਕਰੀ ਚੁੱਕੀ ਤੇ ਬੂਹੇ ਦੁਆਲੇ ਚੱਕਰ ਕੱਟਣ ਲੱਗਿਆ । ਉਸ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਸਿਪਾਹੀ ਵੱਲੋਂ ‘‘ਛੋਣ ਵਾਲਿਓ ਜਾਗਦੇ ਰਹੋ !” ਆਖਦੇ ਨਾਲ ਟੁਰੇ । ਪਰ ਰਾਤ ਤਾਂ ਹਨੇਰੀ ਹੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਮਹਿਮੂਦ ਨੂੰ ਠੋਕਰ ਲੱਗ ਗਈ । ਟੋਕਰੀ ਉਸ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਡਿਗ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਸਿਪਾਹੀ ਮਹਾਰਾਜ ਆਪਣੀ ਬੰਦੂਕ ਸਮੇਤ ਡਿਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੱਤ ਵਿੱਚ ਵਿਗਾੜ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰਾ ਕਿਸ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਈਦਗਾਹ
(ਅ) ਘਰ ਦਾ ਜ਼ਿੰਦਰਾ
() ਕਬੱਡੀ ਦੀ ਖੇਡ
(ਸ) ਗਿੱਦੜ ਸਿੰਝੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਈਦਗਾਹ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੇਲੇ ਵਾਲੇ ਮੇਲਾ ਦੇਖ ਕੇ ਕਿੰਨੇ ਵਜੇ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚੇ ?
(ਉ) ਨੌਂ ਵਜੇ
(ਅ) ਦਸ ਵਜੇ ।
( ਗਿਆਰਾਂ ਵਜੇ ।
(ਸ) ਬਾਰਾਂ ਵਜੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਗਿਆਰਾਂ ਵਜੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮੋਹਸਿਨ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਉਸਦੀ ਭੈਣ ਨੇ ਕੀ ਖੋਹਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ?
(ਉ) ਵਕੀਲ
(ਅ) ਚਿਮਟਾ
(ਈ) ਮਾਸ਼ਕੀ
(ਸ) ਸਿਪਾਹੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਮਾਸ਼ਕੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੋਹਸਿਨ ਤੇ ਉਸਦੀ ਭੈਣ ਦਾ ਰੌਲਾ ਸੁਣ ਕੇ ਖਿਝੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਕੀ ਕੀਤਾ ?
(ਉ) ਕੰਨ ਪੁੱਟੇ
(ਅ) ਗੁੱਤ ਪੁੱਟੀ
() ਦੋ-ਦੋ ਥੱਪੜ ਲਾਏ
(ਸ) ਡੰਡੇ ਮਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਦੋ-ਦੋ ਥੱਪੜ ਲਾਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਿਸ ਦਾ ਅੰਤ ਉਸਦੀ ਹੈਸੀਅਤ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਜ਼ਰਾ ਸ਼ਾਨ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ?
(ੳ) ਸਿਪਾਹੀ ਦਾ
(ਆ) ਵਕੀਲ ਦਾ
(ਇ) ਚਿਮਟੇ ਦਾ
(ਸ) ਮਾਸ਼ਕੀ ਦਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਵਕੀਲ ਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਵਕੀਲ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਬਿਠਾਉਣ ਲਈ ਫੱਟੀ ਉੱਤੇ ਕਾਹਦਾ ਗਲੀਚਾ ਵਿਛਾਇਆ ਗਿਆ ?
(ਉ) ਕੱਪੜੇ ਦਾ
(ਅ) ਕਾਗਜ਼ ਦਾ
(ਇ) ਰੇਸ਼ਮ ਦਾ
(ਸ) ਉੱਨ ਦਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਾਗਜ਼ ਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਵਕੀਲ ਸਾਹਿਬ ਤਖ਼ਤ ਉੱਪਰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਰਾਜੇ ਸਨ ?
(ਉ) ਰਾਜੇ ਭੋਜ ਵਾਂਗ
(ਅ) ਰਾਜੇ ਅਦਲੀ ਵਾਂਗ
(ਇ) ਰਾਜੇ ਇੰਦਰ ਵਾਂਗ
(ਸ) ਰਾਜੇ ਕਾਰੂੰ ਵਾਂਗ ।
ਉੱਤਰ :
ਰਾਜੇ ਭੋਜ ਵਾਂਗ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਵਕੀਲ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਤਖ਼ਤ ‘ਤੇ ਬਿਠਾ ਕੇ ਪੱਖਾ ਕੌਣ ਝੱਲਣ ਲੱਗਾ ?
(ਉ) ਮੋਹਸਿਨ
(ਆ) ਹਾਮਿਦ
(ਇ) ਨੂਰਾ
(ਸ) ਮਹਿਮੂਦ ।
ਉੱਤਰ ;
ਨੂਰਾ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਵਕੀਲ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਕਿੱਥੇ ਸੁੱਟੀ ਗਈ ?
(ਉ) ਟੋਏ ਵਿਚ
(ਅ) ਕੂੜੇ ਵਿਚ
(ਇ) ਛੱਪੜ ਵਿਚ
(ਸ) ਨਾਲੀ ਵਿਚ ।
ਉੱਤਰ :
ਕੁੜੇ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸਿਪਾਹੀ ਨੂੰ ਕਿੱਥੇ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਲਿਟਾਇਆ ਗਿਆ ?
(ਉ) ਫ਼ਰਸ਼ ਉੱਤੇ
(ਅ) ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ
(ਇ) ਪਾਲਕੀ ਵਿਚ
(ਸ) ਪੰਘੂੜੇ ਵਿਚ ।
ਉੱਤਰ :
ਪਾਲਕੀ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਪਾਲਕੀ ਵਾਲੀ ਟੋਕਰੀ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਡਿਗਣ ਨਾਲ ਸਿਪਾਹੀ ਦੇ ਕਿੱਥੇ ਵਿਗਾੜ ਪੈ ਗਿਆ ?
(ਉ) ਸਿਰ ਵਿਚ
(ਅ) ਧੜ ਵਿਚ
(ੲ) ਬਾਂਹ ਵਿਚ
(ਸ) ਲੱਤ ਵਿਚ ।
ਉੱਤਰ :
ਲੱਤ ਵਿਚ

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਰਮਜ਼ਾਨ-ਹਿਜਰੀ ਸਾਲ ਦਾ 9ਵਾਂ ਮਹੀਨਾ । ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਵਰਤ ਰੱਖਣਾ ਇਸਲਾਮ ਦਾ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸੂਲ ਹੈ । ਰੋਜ਼ਿਆਂ-ਵਰਤਾਂ । ਈਦ-ਰਮਜ਼ਾਨ ਦੇ ਰੋਜ਼ੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਚੰਦ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਸੰਨੀ-ਪੱਠੇ । ਈਦਗਾਹ-ਈਦ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ । ਕੁਬੇਰ-ਧਨ ਦਾ ਦੇਵਤਾ । ਮਾੜਚੂ-ਕਮਜ਼ੋਰ । ਖ਼ਾਹਸ਼ਾਂਇੱਛਾਵਾਂ । ਇੰਤਜ਼ਾਰ-ਉਡੀਕ । ਕਵਾਇਦ-ਅਭਿਆਸ । ਵਜੂ-ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਹੱਥ-ਮੂੰਹ ਧੋਣਾ । ਮਾਸ਼ਕੀ-ਮਸ਼ਕ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਢੋਣ ਵਾਲਾ । ਮਸ਼ਕ-ਪਾਣੀ ਭਰਨ ਲਈ ਚਮੜੇ ਦਾ ਢੋਲ । ਮਜ਼ਾਕ-ਮਖੌਲ । ਤਰਕ-ਦਲੀਲ । ਫ਼ੌਲਾਦ-ਵਧੀਆ ਲੋਹਾ । ਜਨਾਬ-ਸ੍ਰੀਮਾਨ ਜੀ । ਢਕੌਂਸਲਾ-ਧੋਖਾ ਦੇਣ ਦਾ ਮਸਲਾ । ਰੁਸਤਮ-ਈਰਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਹਾਂਬਲੀ ਸੂਰਮਾ ? ਦਿਲਾਸਾਹੌਸਲਾ ਦੇਣਾ । ਮਰਯਾਦਾ-ਰੀਤ । ਰਾਜਾ ਭੋਜ-ਇਕ ਮਿਥਿਹਾਸਿਕ ਰਾਜਾ । ਮਾਤਮਅਫ਼ਸੋਸ । ਕਾਰਜ-ਕੰਮ । ਮੁਜਰਿਮਾਂ-ਦੋਸ਼ੀਆਂ । ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ-ਸ਼ਬਦਾਂ । ਮੂਕ-ਚੁੱਪ ॥

ਈਦਗਾਹ Summary

ਈਦਗਾਹ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਰਮਜ਼ਾਨ ਦੇ ਤੀਹ ਰੋਜ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਈਦ ਆਈ । ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਈਦਗਾਹ ਜਾਣ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਸਨ । ਮੁੰਡੇ-ਖੁੰਡੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖੁਸ਼ ਸਨ । ਰੋਜ਼ੇ ਹੋਣਗੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਲਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਤਾਂ ਈਦ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜੇਬਾਂ ਵਿਚ ਪੈਸੇ ਹਨ । ਪੈਸਿਆਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖਿਡੌਣੇ, ਮਠਿਆਈਆਂ, ਵਾਜੇ, ਗੇਂਦਾਂ ਤੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ-ਕੀ ਖ਼ਰੀਦਣਾ ਸੀ । ਹਾਮਿਦ ਦਾ ਬਾਪ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਚਲ ਵੱਸਿਆ ਤੇ ਮਾਂ ਵੀ ਮਰ ਗਈ । ਹੁਣ ਹਾਮਿਦ ਆਪਣੀ ਬੁੱਢੀ ਦਾਦੀ ਆਮੀਨਾ ਦੀ ਗੋਦੀ ਵਿਚ ਸੌਂਦਾ ਸੀ । ਉਸ ਦੇ ਬੂਟ ਫਟ ਗਏ ਸਨ ਤੇ ਸਿਰ ਤੇ ਪੁਰਾਣੀ ਟੋਪੀ ਸੀ ।

ਵਿਚਾਰੀ ਆਮੀਨਾ ਆਪਣੀ ਕੋਠੜੀ ਵਿਚ ਬੈਠੀ ਰੋ ਰਹੀ ਸੀ । ਅੱਜ ਈਦ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਅੰਨ ਦਾ ਇਕ ਦਾਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਖੋਹ ਪੈ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਬਾਪਾਂ ਨਾਲ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਪਰ ਹਾਮਿਦ ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਉਹ ਆਪ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾ ਸਕਦੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਮਗਰੋਂ ਘਰ ਵਿਚ ਸੇਵੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਉਸ ਨੂੰ ਫ਼ਿਕਰ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਭੁੱਖਾ-ਪਿਆਸਾ ਦੁਪਹਿਰ ਨੂੰ ਮੁੜੇਗਾ । ਉਸ ਕੋਲ ਤਾਂ ਕੇਵਲ ਦੋ ਆਨੇ ਹੀ ਬਚੇ ਸਨ । ਤਿੰਨ ਪੈਸੇ ਹਾਮਿਦ ਦੇ ਖੀਸੇ ਵਿਚ ਸਨ ਤੇ 5 ਪੈਸੇ ਆਪਣੇ ਬਟੂਏ ਵਿਚ ਸਨ ।

ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਮੇਲੇ ਲਈ ਲੋਕ ਤੁਰੇ ਤੇ ਹਾਮਿਦ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਕੁੱਝ ਦੂਰ ਜਾ ਕੇ ਸ਼ਹਿਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ । ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਮਠਿਆਈਆਂ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈਆਂ, ਜੋ ਖ਼ੂਬ ਸਜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ ।

ਹੁਣ ਵਸੋਂ ਸੰਘਣੀ ਹੋਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਤੇ ਈਦਗਾਹ ਨੂੰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਟੋਲੀਆਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਲੱਗੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕ ਤੋਂ ਇਕ ਵੱਧ ਭੜਕੀਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਏ ਹੋਏ ਸਨ । ਕੋਈ ਟਾਂਗੇ ਉੱਤੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤੇ ਕੋਈ ਮੋਟਰ ਉੱਤੇ । ਪੇਂਡੂਆਂ ਦਾ ਇਹ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਟੋਲਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਮਗਨ, ਚੁਫ਼ੇਰ ਤੋਂ ਬੇਖ਼ਬਰ, ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਤੁਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ।

ਈਦਗਾਹ ਨਜ਼ਰ ਆਈ । ਉੱਥੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਫ਼ਰਸ਼ ਉੱਤੇ ਦਰੀਆਂ ਵਿਛੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ । ਨਿਮਾਜ਼ੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਦੂਰ ਤਕ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਜ਼ ਕੀਤਾ ਤੇ ਇਕ ਕਤਾਰ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਏ । ਲੱਖਾਂ ਸਿਰ ਇਕੱਠੇ ਸਜਦੇ ਵਿਚ ਝੁਕਦੇ ਤੇ ਫੇਰ ਸਾਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਇਕੱਠੇ ਖੜੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ । ਇਕੱਠੇ ਝੁਕਦੇ ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਗੋਡਿਆਂ ਭਾਰ ਬੈਠ ਜਾਂਦੇ । ਇਹ ਅਮਲ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਹੋਇਆ ।

ਨਮਾਜ਼ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ ਤੇ ਲੋਕ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਗਲੇ ਲਗ ਕੇ ਮਿਲਣ ਲੱਗੇ । ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਠਿਆਈਆਂ ਤੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਧਾਵਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ । ਆਹ ਦੇਖੋ ਝਲਾ ਹੈ । ਇਕ ਪੈਸਾ ਦੇ ਕੇ ਚੜ੍ਹ ਜਾਓ । ਮਹਿਮੂਦ ਤੇ ਮੋਹਸਿਨ, ਨੁਰੇ ਅਤੇ ਸ਼ਮੀ ਨੇ ਚੱਕਰਾਂ ਵਾਲੇ ਘੋੜਿਆਂ ਤੇ ਉਨਾਂ ਉੱਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਝੂਟੇ ਲਏ ਪਰ ਹਾਮਿਦ ਪਰੇ ਖੜਾ ਰਿਹਾ । ਉਸ ਕੋਲ ਤਿੰਨ ਪੈਸੇ ਹੀ ਸਨ । ਜ਼ਰਾ ਜਿਹਾ ਚੱਕਰ ਖਾਣ ਲਈ ਉਹ ਆਪਣੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਹਿੱਸਾ ਅਰਥਾਤ ਇਕ ਪੈਸਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦੇ ਸਕਦਾ । ਫਿਰ ਸਾਰੇ ਜਣੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਵਲ ਚਲੇ ਗਏ । ਦੁਕਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖਿਡੌਣੇ ਵਿਕ ਰਹੇ ਸਨ : ਸਿਪਾਹੀ, ਗਵਾਲਣ, ਰਾਜਾ, ਵਕੀਲ, ਧੋਬਣ, ਮਾਸ਼ਕੀ ਅਤੇ ਸਾਧੂ । ਮਹਿਮੂਦ ਨੇ ਸਿਪਾਹੀ ਲਿਆ ! ਮੋਹਸਿਨ ਨੂੰ ਮਾਸ਼ਕੀ ਪਸੰਦ ਆਇਆ । ਨੂਰੇ ਨੇ ਵਕੀਲ ਖ਼ਰੀਦਿਆ ! ਇਹ ਸਭ ਖਿਡੌਣੇ ਦੋ-ਦੋ ਪੈਸਿਆਂ ਦੇ ਸਨ । ਪਰ ਹਾਮਿਦ ਜੇ ਦੋ ਪੈਸਿਆਂ ਦਾ ਖਿਡੌਣਾ ਲੈ ਲਏ, ਤਾਂ ਫੇਰ ਹੋਰ ਕੀ ਲੈ ਸਕਦਾ ਸੀ ? ਉਸ ਨੇ ਖਿਡੌਣੇ ਫ਼ਜ਼ਲ ਸਮਝ ਕੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤੇ । ਉਹ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਹੱਥੋਂ ਡਿਗ ਪੈਣ, ਤਾਂ ਇਕ ਦਮ ਪੂਰਾ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ।

ਬੇਸ਼ਕ ਹਾਮਿਦ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਲਲਚਾਈਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਵਲ ਵੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਠਿਆਈਆਂ ਦੀ ਵਾਰੀ ਆਈ । ਕਿਸੇ ਨੇ ਰਿਉੜੀਆਂ ਲੈ ਲਈਆਂ, ਕਿਸੇ ਨੇ ਗੁਲਾਬ ਜਾਮੁਨ ਤੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸੋਣ ਹਲਵਾ । ਸਾਰੇ ਮਜ਼ੇ ਨਾਲ ਖਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਪਰ ਹਾਮਿਦ ਬਰਾਦਰੀ ਤੋਂ ਅੱਡ ਸੀ । ਵਿਚਾਰੇ ਕੋਲ ਤਿੰਨ ਪੈਸੇ ਹੀ ਸਨ । ਉਹ ਲਲਚਾਈਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਸਭ ਵਲ ਝਾਕਦਾ ਸੀ ।

ਮੋਹਸਿਨ ਤੇ ਮਹਿਮੂਦ ਉਸ ਨੂੰ ਚਿੜਾਉਂਦੇ ਸਨ ! ਮਿਠਾਈਆਂ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਕੁੱਝ ਦੁਕਾਨਾਂ ਵਿਚ ਲੋਹੇ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਨ । ਮੁੰਡਿਆਂ ਲਈ ਉੱਥੇ ਕੋਈ ਖਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਉਹ ਅੱਗੇ ਚਲੇ ਗਏ । ਹਾਮਿਦ ਲੋਹੇ ਵਾਲੀ ਦੁਕਾਨ ‘ਤੇ ਰੁਕ ਗਿਆ । ਉੱਥੇ ਚਿਮਟੇ ਪਏ ਸਨ । ਉਸ ਨੂੰ ਖ਼ਿਆਲ ਆਇਆ ਦਾਦੀ ਕੋਲ ਚਿਮਟਾ ਨਹੀਂ । ਤਵੇ ਤੋਂ ਰੋਟੀ ਲਾਹੁੰਦਿਆਂ ਉਸ ਦਾ ਹੱਥ ਸੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਉਹ ਚਿਮਟਾ ਲਿਜਾ ਕੇ ਦਾਦੀ ਨੂੰ ਦੇ ਦੇਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਵੇਗੀ । ਘਰ ਵਿਚ ਇਕ ਕੰਮ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਆ ਜਾਵੇਗੀ । ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦਾ ਕੋਈ ਫ਼ਾਇਦਾ ਨਹੀਂ । ਫ਼ਜ਼ੂਲ ਪੈਸੇ ਖ਼ਰਚ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ । ਉਹ ਸਮਝਦਾ ਸੀ ਕਿ ਮਠਿਆਈਆਂ ਖਾਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਫੋੜੇ-ਫਿਨਸੀਆਂ ਨਿਕਲਣਗੀਆਂ, ਪਰ ਦਾਦੀ ਲਈ ਚਿਮਟਾ ਲਿਜਾਣ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ

ਦੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਅਸੀਸਾਂ ਮਿਲਣਗੀਆਂ । ਹਾਮਿਦ ਨੇ ਦੁਕਾਨ ਤੋਂ ਚਿਮਟੇ ਦੀ ਕੀਮਤ ਪੁੱਛੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ । ਹਾਮਿਦ ਨੇ ਫਿਰ ਕੀਮਤ ਪੁੱਛੀ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਛੇ ਪੈਸੇ ਦੱਸੀ, ਪਰ ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਚਿਮਟਾ ਤਿੰਨ ਪੈਸਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਦੇ ਦਿੱਤਾ । ਹਾਮਿਦ ਨੇ ਚਿਮਟੇ ਨੂੰ ਇਉਂ ਮੋਢੇ ਤੇ ਰੱਖ ਲਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਬੰਦੂਕ ਹੋਵੇ ਤੇ ਸ਼ਾਨ ਨਾਲ ਆਕੜਦਾ ਹੋਇਆ ਸਾਥੀਆਂ ਕੋਲ ਆ ਗਿਆ ।

ਮੋਹਸਿਨ ਦੇ ਪੁੱਛਣ ‘ਤੇ ਹਾਮਿਦ ਨੇ ਚਿਮਟਾ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਮਾਰ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਮਾਸ਼ਕੀ ਦੀਆਂ ਪਸਲੀਆਂ ਦਾ ਚੂਰਾ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਮਹਿਮੂਦ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਚਿਮਟਾ ਕੋਈ ਖਿਡੌਣਾ ਨਹੀਂ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਖਿਡੌਣਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ? ਮੋਢੇ ਤੇ ਰੱਖ ਲਓ, ਤਾਂ ਬੰਦੂਕ, ਹੱਥ ‘ਚ ਫੜ ਲਓ, ਤਾਂ ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦਾ ਚਿਮਟਾ । ਜੇ ਉਹ ਚਾਹੇ ਉਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਨੱਕ ਫੜ ਲਵੇ । ਜੇ ਚਾਹੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਉਸ ਤੋਂ ਡੰਡੇ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਇੱਕੋ ਵਾਰੀ ਮਾਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਜਾਨ ਕੱਢ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਚਿਮਟਾ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ੋਰ ਹੈ । ਸ਼ਮੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਚਿਮਟਾ ਆਪਣੀ ਡਫਲੀ ਨਾਲ ਵਟਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ, ਪਰ ਹਾਮਿਦ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਡਫਲੀ ਨਾਲੋਂ ਉੱਤਮ ਦੱਸਿਆ ।

ਹੁਣ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਦੋ ਗੁੱਟ ਬਣ ਗਏ । ਮਹਿਮੂਦ, ਮੋਹਸਿਨ, ਨੁਰਾ ਇਕ ਪਾਸੇ ਸਨ ਤੇ ਹਾਮਿਦ ਇਕੱਲਾ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ 1 ਸ਼ਮੀ ਕਿਸੇ ਵਲ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਮੋਹਸਿਨ, ਮਹਿਮੂਦ ਅਤੇ ਨੂਰਾ ਹਾਮਿਦ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਘਬਰਾ ਗਏ । ਹਾਮਿਦ ਨੇ ਮੋਹਸਿਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਚਿਮਟਾ ਉਸ ਦੇ ਮਾਸ਼ਕੀ ਨੂੰ ਦਬਕਾ ਮਾਰ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨੁਰੇ ਦਾ ਬੰਦੁਕ ਵਾਲਾ ਸਿਪਾਹੀ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਰੁਸਤਮੇ-ਹਿੰਦ ਚਿਮਟੇ ਨੂੰ ਫੜ ਨਹੀਂ ਸਕੇਗਾ । ਜੋ ਉਹ ਫੜਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾਵੇਗਾ, ਤਾਂ ਮਹਿਮੂਦ ਦਾ ਵਕੀਲ ਵੀ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇਗਾ । ਜਦੋਂ ਮੋਹਸਿਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਚਿਮਟੇ ਦਾ ਮੂੰਹ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਅੱਗ ਵਿਚ ਸੜਿਆ ਕਰੇਗਾ, ਤਾਂ ਹਾਮਿਦ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅੱਗ ਵਿਚ ਬਹਾਦਰ ਹੀ ਕੁੱਦਦੇ ਹਨ । ਮਹਿਮੂਦ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਚਿਮਟਾ ਰਸੋਈ ਵਿਚ ਭੁੰਜੇ ਪਿਆ ਰਹੇਗਾ, ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਵਕੀਲ ਕੁਰਸੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠੇਗਾ । ਹਾਮਿਦ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਚਿਮਟਾ ਵਕੀਲ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕੁਰਸੀ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਮਾਰੇਗਾ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਢਿੱਡ ਵਿਚ ਵਾੜ ਦੇਵੇਗਾ ।

ਹਾਮਿਦ ਦੀ ਇਹ ਗੱਲ ਅਜਿਹੀ ਜੰਮੀ ਕਿ ਮੋਹਸਿਨ, ਮਹਿਮੂਦ ਤੇ ਨੁਰਾ ਦੇਖਦੇ ਰਹਿ ਗਏ ॥ ਹਾਮਿਦ ਨੇ ਮੈਦਾਨ ਜਿੱਤ ਲਿਆ । ਹੁਣ ਉਸ ਦੇ ਚਿਮਟੇ ਦੇ ਰੁਸਤਮੇ-ਹਿੰਦ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਮੋਹਸਿਨ, ਮਹਿਮੂਦ, ਨੂਰਾ, ਸ਼ਮੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਇਤਰਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ।

ਹੁਣ ਸੁਲ੍ਹਾ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈਆਂ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖਿਡੌਣੇ ਹਾਮਿਦ ਨੂੰ ਦਿਖਾਏ ਤੇ ਹਾਮਿਦ ਦਾ ਚਿਮਟਾ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਟੋਹਿਆ । ਹਾਮਿਦ ਨੇ ਸਭ ਨੂੰ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮਾਂ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਖਿਡੌਣੇ ਦੇਖ ਕੇ ਇੰਨੀ ਖ਼ੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ, ਜਿੰਨੀ ਚਿਮਟੇ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਦਾਦੀ ਹੋਵੇਗੀ ।

ਰਾਹ ਵਿਚ ਮਹਿਮੂਦ ਦੇ ਅੱਬਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਖਾਣ ਲਈ ਕੇਲੇ ਦਿੱਤੇ । ਮਹਿਮੂਦ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਹਾਮਿਦ ਨੂੰ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਬਣਾਇਆ । ਉਸ ਦੇ ਬਾਕੀ ਮਿੱਤਰ ਮੁੰਹ ਵੇਖਦੇ ਰਹਿ ਗਏ । ਇਹ ਕਰਾਮਾਤ ਸਾਰੀ ਚਿਮਟੇ ਦੀ ਸੀ ।

ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚਣ ‘ਤੇ ਮੋਹਸਿਨ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਨੇ ਨੱਠ ਕੇ ਮਾਸ਼ਕੀ ਉਸ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਖੋਹ ਲਿਆ । ਜਿਉਂ ਹੀ ਉਹ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਭੁੜਕੀ ਮਾਸ਼ਕੀ ਸਾਹਿਬ ਹੇਠਾਂ ਡਿਗ ਕੇ ਟੁੱਟ ਗਏ । ਇਸ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਭੈਣ ਭਰਾ ਵਿਚ ਕੁੱਟ-ਮਾਰ ਹੋਈ ਅਤੇ ਮਾਂ ਤੋਂ ਥੱਪੜ ਵੱਖਰੇ ਪਏ । ਨਰੇ ਨੇ ਜਦੋਂ ਦੋ ਖੁੰਟੀਆਂ ਗੱਡ ਕੇ ਤੇ ਉੱਪਰ ਲੱਕੜੀ ਦੀ ਫੱਟੀ ਰੱਖ ਕੇ ਵਕੀਲ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਉੱਪਰ ਬਿਠਾ ਕੇ ਪੱਖਾ ਝੱਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਹੇਠਾਂ ਡਿਗ ਪਏ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਕੁੜੇ ਵਿਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੀ ਗਈ , ਮਹਿਮੂਦ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀ ਨੂੰ ਟੋਕਰੀ ਦੀ ਬਣਾਈ ਪਾਲਕੀ ਵਿਚ ਬਿਠਾ ਕੇ ਪਹਿਰਾ ਦੇਣ ਦੇ ਕੰਮ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ।

ਮਹਿਮੂਦ ਟੋਕਰੀ ਦੀ ਪਾਲਕੀ ਚੁੱਕ ਕੇ ਬੂਹੇ ਦੁਆਲੇ ਚੱਕਰ ਕੱਟਣ ਲੱਗਾ । ਪਰ ਹਨੇਰੀ ਰਾਤ ਵਿਚ ਮਹਿਮੂਦ ਨੂੰ ਠੋਕੂਰ ਲੱਗੀ ਤੇ ਟੋਕਰੀ ਹੱਥੋਂ ਡਿਗਣ ਨਾਲ ਸਿਪਾਹੀ ਦੀ ਲੱਤ ਵਿਚ ਵਿਗਾੜ ਪੈ ਗਿਆ । ਉਧਰ ਹਾਮਿਦ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਸੁਣਦਿਆਂ ਹੀ ਆਮੀਨਾ ਦੌੜੀ ਆਈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗੋਦੀ ਵਿਚ ਚੁੱਕ ਕੇ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਲੱਗੀ । ਉਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਚਿਮਟਾ ਦੇਖ ਕੇ ਤੇ ਇਹ ਪਤਾ ਲੱਗਣ ‘ਤੇ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਤਿੰਨ ਪੈਸਿਆਂ ਦਾ ਖ਼ਰੀਦਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਨੇ ਦੁਹੱਥੜ ਮਾਰਿਆ ਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗੀ, ਇਹ ਕਿਹਾ ਬੇਸਮਝ ਮੁੰਡਾ ਹੈ । ਦੁਪਹਿਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ, ਨਾ ਕੁੱਝ ਖਾਧਾ ਨਾ ਪੀਤਾ । ਲਿਆਇਆ ਕੀ ਚਿਮਟਾ ?

ਹਾਮਿਦ ਨੇ ਮੁਜਰਮਾਂ ਵਾਂਗ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਚਿਮਟਾ ਇਸ ਲਈ ਲਿਆਇਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ (ਦਾਦੀ) ਦੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਤਵੇ ਉੱਤੇ ਸੜ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ । ਬੱਚੇ ਦਾ ਤਿਆਗ, ਸਦਭਾਵਨਾ ਤੇ ਸਮਝ ਦੇਖ ਕੇ ਆਮੀਨਾ ਦਾ ਗੁੱਸਾ ਇਕ-ਦਮ ਮੋਹ ਵਿਚ ਬਦਲ ਗਿਆ ਉਹ ਸੋਚ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਦੂਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਖਿਡੌਣੇ ਲੈਂਦੇ ਤੇ ਮਿਠਾਈਆਂ ਖਾਂਦੇ ਵੇਖ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਕਿੰਨਾ ਲਲਚਾਇਆ ਹੋਵੇਗਾ । ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਭਰ ਗਿਆ ।

ਹੁਣ ਇਕ ਬੜੀ ਅਜੀਬ ਗੱਲ ਹੋਈ । ਬੱਚੇ ਹਾਮਿਦ ਨੇ ਬੁੱਢੇ ਹਾਮਿਦ ਦਾ ਪਾਰਟ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਬੁੱਢੀ ਆਮੀਨਾ ਬੱਚੀ ਆਮੀਨਾ ਬਣ ਕੇ ਰੋਣ ਲੱਗੀ । ਉਹ ਝੋਲੀ ਫੈਲਾ ਕੇ ਹਾਮਿਦ ਨੂੰ ਦੁਆਵਾਂ ਦਿੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਹੰਝੂਆਂ ਦੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਤੁਪਕੇ ਡਿਗ ਰਹੇ ਸਨ । ਹਾਮਿਦ ਇਸ ਦਾ ਭੇਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਮਝ ਸਕਦਾ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Chapter 12 ਸ਼ਹੀਦ ਰਾਜਗੁਰੂ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Punjabi Chapter 12 ਸ਼ਹੀਦ ਰਾਜਗੁਰੂ

(i) ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ :

(i) ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਜਨਮ ਕਿਹੜੇ ਸੰਨ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) 24 ਅਗਸਤ, 1908
(ਅ) 24 ਅਗਸਤ, 1909
(ਇ) 24 ਅਗਸਤ, 1910.
ਉੱਤਰ :
24 ਅਗਸਤ, 1908

(ii) ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਸੀ ?
(ਉ) ਹਰੀ ਨਰਾਇਣ
(ਅ) ਸ਼ਾਮ ਨਰਾਇਣ
(ਇ) ਰਾਮ ਨਰਾਇਣ ।
ਉੱਤਰ :
ਹਰੀ ਨਰਾਇਣ

(iii) ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਪਿੰਡ ਕਿਹੜਾਂ ਸੀ ?
(ੳ) ਖੇੜਾ
(ਅ) ਝਮੇੜਾ
(ਇ) ਬਲਵੇੜਾ !
ਉੱਤਰ :
ਖੇੜਾ

(iv) ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਭੁੱਖ-ਹੜਤਾਲ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਕੀ ਪਿਆਇਆ ਗਿਆ ?
(ਉ) ਪਾਣੀ ਦਾ ਗਲਾਸ
ਜੂਸ ਦਾ ਗਲਾਸ
(ਈ) ਦੁੱਧ ਦਾ ਗਲਾਸ ॥
ਉੱਤਰ :
ਦੁੱਧ ਦਾ। ਗਲਾਸ

(v) ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੀ ਮਾਲੀ ਹਾਲਤ ਕਿਹੋ-ਜਿਹੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਗ਼ਰੀਬ ਸੀ
(ਅ) ਅਮੀਰ ਸੀ
(ਈ) ਦਰਮਿਆਨਾ ਤਬਕਾ ॥
ਉੱਤਰ :
ਗ਼ਰੀਬ ਸੀ ।

(ii) ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨੇ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਫਾਂਸੀ ਦਾ ਰੱਸਾ ਚੁੰਮਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਤੇ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
24 ਅਗਸਤ, 1908 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਖੇੜਾ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਰਾਜਗੁਰੂ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਨਰਾਜ਼ ਕਿਉਂ ਹੋ ਗਏ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਖੇਡਾਂ ਛੱਡ ਕੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਆਪਣੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਕੋਲ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੇ ਕੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਉਹ ਉਸਦਾ ਖਾਣਾ ਵੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਤੇ ਹੋਰ ਘਰੇਲੂ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਦਾ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਕਦੋਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ? ।
ਉੱਤਰ :
23 ਮਾਰਚ, 1931 ਨੂੰ ।

(iii) ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਮਨ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਗਦਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਮਨ ਇਸ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਗਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਦੀ ਖੇਡਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕੰਮ ਵਿਚ ਰੁਚੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਰਾਜਗੁਰੂ ਤੇ ਸ਼ਿਵ ਵਰਮਾ ਦੀ ਆਪਸ ਵਿਚ ਕੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਹੋਈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਿਵ ਵਰਮਾ ਨੇ ਸਮਝਿਆ ਸੀ ਕਿ ਰਾਜਗੁਰੂ ਕੋਈ ਉੱਚਾ-ਲੰਮਾ ਫੌਜੀ ਜਵਾਨ ਹੋਵੇਗਾ । ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਸਕੂਲ ਲਈ ਇਕ ਕੋਠੜੀ ਵਿਚ ਰਫ਼ਲਾਂ ਤੇ ਲਾਠੀਆਂ ਗਿਣ ਰਹੇ ਇਕ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਰਾਜਗੁਰੂ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਜਾਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਿਆ ਕਿ ਰਾਜਗੁਰੂ ਉਹੋ ਆਦਮੀ ਹੀ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਰੰਗ ਕਾਲਾ, ਚੇਹਰਾ ਬੇਡੌਲ ਤੇ ਮੂੰਹ ਪਿਚਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਉਸਨੇ ਸ਼ਿਵ ਵਰਮਾ ਦੇ ਸੁਆਲ ਦਾ ਰੁੱਖਾ ਜਿਹਾ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ । ਜਦੋਂ ਸ਼ਿਵ ਵਰਮਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਗੱਲ ਦੱਸੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਇਕ ਨਿਵੇਕਲੀ ਥਾਂ ਜਾ ਬੈਠੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਸ਼ਿਵ ਵਰਮਾ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਪਾਰਟੀ ਦੁਆਰਾ ਲਾਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਬਾਰੇ ਸੁਣ ਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਕੀ ਖ਼ਬਰ ਛਪੀ ਹੋਈ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਛਪੀ ਹੋਈ ਸੀ ਕਿ ਜਿਹੜੀ ਥਾਂ ਰਾਜਗੁਰੂ ਹੋਰਾਂ ਐਕਸ਼ਨ ਲਈ ਮਿਥੀ ਸੀ, ਉੱਥੇ ਕਿਸੇ ਕਤਲ ਦੀ ਵਾਰਦਾਤ ਹੋਈ ਸੀ । ਅਸਲ ਵਿਚ ਰਾਜਗੁਰੂ ਹੱਥੋਂ ਅਸਲ ਦੀ ਥਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀ ਹੀ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਐਕਸ਼ਨ ਕਮੇਟੀ ਵਿਚ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ?
ਉੱਤਰ ;
ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿਚ ਬੰਬ ਸੁੱਟਣ ਦੇ ਐਕਸ਼ਨ ਵਿਚ ਇਸ ਕਰਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾ ਜਾਣਦਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮੰਤਵ ਲੋਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰੱਖ ਸਕਦਾ ਜੋ ਕਿ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਮੰਤਵ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੇ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਕਿਉਂ ਕੀਤੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਲੰਘਣ ਦੀ ਹੋੜ੍ਹ ਵਿਚ ਭੁੱਖਹੜਤਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ ।

(iv) ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :ਸੁਰਗਵਾਸ, ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ, ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ, ਅਧਿਆਪਕ, ਰੂਚੀ, ਪਿੰਡ ਖੇੜਾ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ)
(ਉ) ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਜਨਮ ……….. ਵਿਚ ਹੋਇਆ ।
(ਅ) ਛੇ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਆਪ ਦੇ ਪਿਤਾ …………. ਹੋ ਗਏ ।
(ਬ) ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਬਿਲਕੁਲ …………… ਨਹੀਂ ਸੀ ।
(ਸ) ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ …………….. ਨੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਰੱਖ ਲਿਆ ।
(ਹ) ਆਪ ………… ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ।
(ਕ) ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿਚ ਬੰਬ ਸੁੱਟਣ ਦਾ ………….. ਉਲੀਕਿਆ ਗਿਆ !
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਜਨਮ ਪਿੰਡ ਖੇੜਾ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ।
(ਅ) ਛੇ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਆਪ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸੁਰਗਵਾਸ ਹੋ ਗਏ ।
(ਈ) ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਬਿਲਕੁਲ ਰੁਚੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ।
(ਸ) ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਰੱਖ ਲਿਆ ।
(ਹ) ਆਪ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ।
(ਕ) ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿਚ ਬੰਬ ਸੁੱਟਣ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਉਲੀਕਿਆ ਗਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋ :
ਤਲਾਸ਼, ਆਥਣ ਵੇਲੇ, ਮਨ-ਭਾਉਂਦਾ, ਸੁਪਨਾ ਟੁੱਟਣਾ, ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੌੜਨਾ, ਵਾਰਦਾਤ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਤਲਾਸ਼ (ਖੋਜ) – ਰਾਜਗੁਰੂ ਜੀਵਨ-ਨਿਰਬਾਹ ਲਈ ਕੰਮ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ।
2. ਆਥਣ ਵੇਲੇ (ਸੂਰਜ ਛਿਪਣ ਵੇਲੇ) – ਆਥਣ ਵੇਲੇ ਸਭ ਪੰਛੀ ਆਪਣੇ ਆਲ੍ਹਣਿਆਂ ਵਲ ਤੁਰ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ।
3. ਮਨ-ਭਾਉਂਦਾ (ਮਨ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲਗਦਾ) – ਖਾਈਏ ਮਨ-ਭਾਉਂਦਾ ਤੇ ਪਹਿਨੀਏ ਜਗਭਾਉਂਦਾ ।
4. ਸੁਪਨਾ ਟੁੱਟਣਾ (ਇੱਛਾ ਪੂਰੀ ਨਾ ਹੋਣੀ) – ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਸਦੇ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸੁਪਨੇ ਟੁੱਟ ਗਏ ।
5. ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੌੜਨਾ (ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਅਨੁਭਵ ਹੋਣੀ) – ਪਾਸ ਹੋਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਸੁਣ ਕੇ ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿਚ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੌੜ ਗਈ ।
6. ਵਾਰਦਾਤ (ਘਟਨਾ) – ਪੁਲਿਸ ਕਤਲ ਦੀ ਵਾਰਦਾਤ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਪਹੁੰਚੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਜਨਮ – जन्म – Birth
ਸਕੂਲ – ………….. – …………..
ਪਿੰਡ – ………….. – …………..
ਪੜ੍ਹਾਈ – ………….. – …………..
ਅਖ਼ਬਾਰ – ………….. – …………..
ਦੁੱਧ – ………….. – …………..
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਜਨਮ – जन्म – Birth
ਸਕੂਲ – स्कूल – School
ਪਿੰਡ – गांव – Village
ਪੜ੍ਹਾਈ – पढ़ाई – Education
ਅਖ਼ਬਾਰ – समाचार-पत्र – Newspaper
ਦੁੱਧ – दूध – Milk

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੋ :
ਵੱਡਾ – ਛੋਟਾ
ਪੜਿਆ-ਲਿਖਿਆ – …………..
ਘਰੇਲੂ – …………..
ਨਕਲੀ – …………..
ਕਾਲਾ – …………..
ਇਕਾਂਤ – …………..
ਉੱਤਰ :
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ
ਵੱਡਾ – ਛੋਟਾ
ਪੜ੍ਹਿਆ-ਲਿਖਿਆ – ਅਨਪੜ੍ਹ –
ਘਰੇਲੂ – ਬਾਹਰੀ
ਨਕਲੀ – ਅਸਲੀ
ਕਾਲਾ – ਚਿੱਟਾ/ਗੋਰਾ
ਇਕਾਂਤ – ਚਹਿਲ-ਪਹਿਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ :
ਅਸ਼ੁੱਧ – मॅप
ਨਿਰਵਾਹ – ਨਿਰਬਾਹ
ਜੀਬਨ – …………..
ਪੜਾਈ – …………..
ਅੱਗ-ਸੰਗ – …………..
ਲੰਬਾ-ਚੌੜਾ – …………..
ਲੈਹਰ – …………..
ਉੱਤਰ :
ਅਸ਼ੁੱਧ – रॉय
ਨਿਰਵਾਹ – ਨਿਰਬਾਹ
ਜੀਬਨ – ਜੀਵਨ
ਪੜਾਈ – ਪੜ੍ਹਾਈ
ਅੱਗ-ਸੰਗ – ਅੰਗ-ਸੰਗ
ਲੰਬਾ-ਚੌੜਾ – ਲੰਮਾ-ਚੌੜਾ
ਲੈਹਰ – ਲਹਿਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਅਧਿਆਪਕ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸੁਖਦੇਵ ਬਾਰੇ ਵੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਵੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਦੇਖੋ ਲੇਖ-ਰਚਨਾ ਵਾਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ‘ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ।।

ਸੁਖਦੇਵ :
ਸ਼ਹੀਦ ਸੁਖਦੇਵ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਮਈ, 1907 ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮਲਾਲ ਥਾਪਰ ਦੇ ਘਰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਚ ਹੋਇਆ । ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਸਹਾਰਦਿਆਂ ਉਹ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਰਿਪਬਲਿਕਨ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਿਆ । ਉਸਨੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਲਜ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼-ਵਿਰੋਧੀ ਲਹਿਰ ਚਲਾਈ ਤੇ ਫਿਰ ਹੋਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਨੌਜਵਾਨ ਭਾਰਤ ਸਭਾ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ । ਉਸਨੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸ਼ਿਵ ਵਰਮਾ ਤੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨਾਲ ਸਾਂਡਰਸ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੇ ਐਕਸ਼ਨ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ । ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਕੇਂਦਰੀ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿਚ ਬੰਬ ਸੁੱਟਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਮਗਰੋਂ ਉਸਦੀ ਸਾਥੀਆਂ ਸਮੇਤ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਹੋ ਗਈ । 23 ਮਾਰਚ, 1931 ਨੂੰ ਉਸਨੂੰ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੇ ਨਾਲ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰੋ :

(ੳ) ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਇਕ ਮਰਾਠੀ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਨੇ ਪਾਇਆ ਗਿਆ । (ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ)
(ਅ) ਉਹ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਨਰਾਜ਼ ਹੋ ਗਏ । (ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ)
(ੲ) ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਦਿਨਕਰ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਾ ਸੀ । (ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ)
(ਸ) ਉਹ ਪੜ੍ਹਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ । (ਕਿਰਿਆ ਚੁਣੋ)
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਰਾਜਗੁਰੂ, ਸਕੂਲ ।
(ਅ) ਉਹ ॥
(ੲ) ਵੱਡਾ
(ਸ) ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ।

ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

I. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਦੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ।

ਸ਼ਹੀਦ ਰਾਜਗੁਰੂ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸੁਖਦੇਵ ਦੇ ਸਾਥੀ ਸਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਇੱਕੋ ਤਖ਼ਤੇ ‘ਤੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਫਾਂਸੀ ਦਾ ਰੱਸਾ ਚੁੰਮਿਆ ਸੀ । ਸ਼ਹੀਦ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਜਨਮ 24 ਅਗਸਤ, 1908 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਖੇੜਾ (ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ । ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਸ਼ਿਵ ਰਾਮ ਰਾਜਗੁਰੂ ਸੀ । ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਹਰੀ ਨਰਾਇਣ ਰਾਜਗੁਰੂ ਪੂਨਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਿੰਡ ਚਾਕਨ ਦੇ ਵਾਸੀ ਸਨ । ਜੀਵਨ ਨਿਰਬਾਹ ਲਈ ਕੰਮ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੂਨਾ ਦੇ ਕੋਲ ਹੀ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਖੇੜਾ ਵਿਚ ਵੱਸ ਗਏ । ਰਾਜਗੁਰੂ ਛੇ ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸੁਰਗਵਾਸ ਹੋ ਗਏ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਦਿਨਕਰ ਹਰੀ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੇ ਪਾਲਿਆ । ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਰਾਠੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨ ਪਾਇਆ ਗਿਆ, ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਸੀ । ਉਹ ਖੇਡ ਕੇ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਸਨ । ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਦਿਨਕਰ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਾ ਸੀ । ਉਹ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ, ਪਰ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਬਿਲਕੁਲ ਰੁਚੀ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਇਸ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨੇ ਰਾਜਗੁਰੁ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ‘ਚ ਮਨ ਲਾਉਣ ਲਈ ਜ਼ੋਰ ਪਾਇਆ । ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਖੇਡ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਭਾਉਂਦੀ ਸੀ । ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਨਰਾਜ਼ ਹੋ ਗਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸ਼ਹੀਦ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) 24 ਜੁਲਾਈ, 1908
(ਅ) 24 ਅਗਸਤ, 1908
(ਇ) 24 ਸਤੰਬਰ, 1908
(ਸ) 24 ਨਵੰਬਰ, 1908.
ਉੱਤਰ :
24 ਅਗਸਤ, 1908.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਸ਼ਿਵ ਰਾਮ ਰਾਜਗੁਰੂ
(ਅ) ਰਾਮਦਾਸ ਰਾਜਗੁਰੂ
(ਇ) ਸ਼ਾਮ ਲਾਲ ਰਾਜਗੁਰੂ
(ਸ) ਮਾਨ ਚੰਦ ਰਾਜਗੁਰੂ ।
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਿਵ ਰਾਮ ਰਾਜਗੁਰੂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਹਰੀ ਨਰਾਇਣ ਰਾਜਗੁਰੂ
(ਅ) ਰਾਮ ਨਰਾਇਣ ਗੁਰੁ
(ਈ) ਰਾਜ ਨਰਾਇਣ ਰਾਜਗੁਰੂ
(ਸ) ਸ੍ਰੀ ਨਰਾਇਣ ਰਾਜਗੁਰੁ ॥
ਉੱਤਰ :
ਹਰੀ ਨਰਾਇਣ ਰਾਜਗੁਰੂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਜੀਵਨ ਨਿਰਬਾਹ ਲਈ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਕਿਹੜੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਵਸ ਗਏ ?
(ਉ) ਚਾਕਨ
(ਅ) ਖੇੜਾ
(ਇ) ਪੰਡੋਰੀ
(ਸ) ਸਾਦਕ ।
ਉੱਤਰ :
ਖੇੜਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਿਸ ਨੇ ਕੀਤੀ ?
(ਉ) ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨੇ
(ਅ) ਚਾਚੇ ਨੇ
(ਇ) ਤਾਏ ਨੇ
(ਸ) ਮਾਮੇ ਨੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਦਿਨਕਰ ਹਰੀ ਰਾਜਗੁਰੂ
(ਅ) ਭਾਸਕਰ ਹਰੀ ਰਾਜਗੁਰੂ
(ਈ) ਮੰਗਲ ਹਰੀ ਰਾਜਗੁਰੂ
(ਸ) ਰਵੀ ਚੰਦਰ ਰਾਜਗੁਰੂ ।
ਉੱਤਰ :
ਦਿਨਕਰ ਹਰੀ ਰਾਜਗੁਰੂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਰਾਜਗੁਰੂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੀ ਥਾਂ ਕਿਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਗੁਆਉਂਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਘੁੰਮਣ ਵਿੱਚ
(ਆ) ਸਾਥੀਆਂ ਵਿੱਚ
(ਇ) ਖੇਡਣ ਵਿੱਚ ।
(ਸ) ਗੱਪਾਂ ਵਿੱਚ ।
ਉੱਤਰ :
ਖੇਡਣ ਵਿੱਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਨਾਲ ਕਿਸ ਨੇ ਫਾਂਸੀ ਦਾ ਰੱਸਾ ਚੁੰਮਿਆ ਸੀ ?
(ਓ) ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੇ
(ਅ) ਸ਼ਿਵ ਵਰਮਾ ਨੇ
(ਈ) ਸ: ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਨੇ
(ਸ) ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭੇ ਨੇ ॥
ਉੱਤਰ :
ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੇ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਜਦੋਂ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਉੱਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਜ਼ੋਰ ਪਾਇਆ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਕੀ ਕੀਤਾ ?
(ਉ) ਗੱਲ ਮੰਨ ਲਈ
(ਅ) ਨਰਾਜ਼ ਹੋ ਗਿਆ
(ਈ) ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਗਿਆ
(ਸ) ਫ਼ਿਕਰਮੰਦ ਹੋ ਗਿਆ ।
ਉੱਤਰ :
ਨਰਾਜ਼ ਹੋ ਗਿਆ !

II. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ ।

ਇੱਕ ਦਿਨ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਅੱਗੇ ਲੰਘਣ ਦੀ ਹੋੜ ਵਿੱਚ । ਉਸ ਨੇ ਭੁੱਖ-ਹੜਤਾਲ ਵੇਲੇ ਦੁੱਧ ਪੀਣ ਸਮੇਂ ਹੁੰਦੀ ਕਸਰਤ ਮੌਕੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਲਿਆ ਸੀ । ਦੁੱਧ-ਨਲੀ ਉਸ ਦੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੈ ਗਈ । ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਪਰਚੀ ‘ਤੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਲਿਖ ਭੇਜਿਆ, ‘ਸਫਲਤਾ’ । ਪਹਿਲਾਂ ਜਤਿੰਦਰ ਨਾਥ ਦਾਸ ਵੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਵੇਲੇ ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਵਿਦਾ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ । ਰਾਜਗੁਰੂ ਵੀ ਇਸ ਪਾਸੇ ਕਦਮ ਵਧਾ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਣ ਸਾਰ ਉਹ ਚੁਕੰਨੇ ਹੋ ਗਏ ।ਉਸ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਣ ਉਪਰੰਤ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਮੰਜੇ ਦੁਆਲੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਭੁੱਖ-ਹੜਤਾਲ ਸਮਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਦਾ ਗਲਾਸ ਪਿਆਇਆ । ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਸੀ ਕਿ ਮੌਤ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਲਈ ਵਰਦਾਨ ਹੈ । ਉਹ ਕਿਹਾ ਕਰਦਾ ਸੀ, “ਜੇਕਰ ਸਾਡੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨਾਲ ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸੌਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਲਾਹੇਵੰਦ ਸੌਦਾ ਹੈ ।” ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੇ ਗਰੀਬੀ ਦੇਖੀ ਸੀ । ਉਹ ਭੁੱਖ ਨਾਲ ਘੁਲਿਆ ਸੀ । ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਵਲੋਂ ਜੋ ਨਵੇਂ ਸਮਾਜ ਦੀ ਰੂਪ-ਰੇਖਾ ਉਲੀਕੀ ਗਈ ਸੀ, ਉਹ ਉਸ ਦਾ ਕਾਇਲ ਸੀ । ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਇਨਕਲਾਬ ਦੇ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਦੂਜੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਸਦਾ ਹੀ ਮੋਹਰੀ ਰੱਖਦਾ ਸੀ । ਆਪਣੇ ਸਖ਼ਤ ਇਰਾਦੇ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਹੋ ਕੇ ਹੀ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਸਾਥੀਆਂ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਦੇ ਨਾਲ ‘ਇਨਕਲਾਬਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ’ ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਲਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ 23 ਮਾਰਚ, 1931 ਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ੍ਹ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਤਖ਼ਤੇ ‘ਤੇ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ । ਸ਼ਹੀਦ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸੁਖਦੇਵ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਫਾਂਸੀ ਦਾ ਰੱਸਾ ਚੁੰਮ ਕੇ ਗਲ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਅਮਰ ਪਦਵੀ ਪਾ ਗਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਦੁੱਧ-ਨਲੀ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੇ ਕਿਸ ਥਾਂ ਪੈ ਗਈ ?
(ਉ) ਨੱਕ ਵਿੱਚ
(ਅ) ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ
(ਈ) ਖ਼ੁਰਾਕ ਨਲੀ ਵਿੱਚ
(ਸ) ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ।
ਉੱਤਰ :
ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਿੱਚ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਲਿਖਿਆ ?
(ਉ) ਸਫਲਤਾ
(ਅ) ਅਸਫਲਤਾ
(ਈ) ਜੈ ਹਿੰਦ
(ਸ) ਇਨਕਲਾਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ !
ਉੱਤਰ :
ਸਫਲਤਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਵੇਲੇ ਕੌਣ ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਵਿਦਾ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ ?
(ਉ) ਜਤਿੰਦਰਨਾਥ ਦਾਸ
(ਅ) ਸੁਖਦੇਵ
(ਈ) ਊਧਮ ਸਿੰਘ
(ਸ) ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਜਤਿੰਦਰਨਾਥ ਦਾਸ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੀ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਕੀ ਪਿਲਾਇਆ ?
(ਉ) ਜੂਸ
(ਅ) ਪਾਣੀ
(ਇ) ਸ਼ਰਬਤ
(ਸ) ਦੁੱਧ ।
ਉੱਤਰ :
ਦੁੱਧ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਰਾਜਗੁਰੂ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਲਈ ਵਰਦਾਨ ਸਮਝਦਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਜੇਲ਼ ਨੂੰ
(ਅ) ਮੌਤ ਨੂੰ
(ਈ) ਰਿਹਾਈ ਨੂੰ
(ਸ) ਮਾਰ-ਕੁੱਟ ਨੂੰ ।
ਉੱਤਰ :
ਮੌਤ ਨੂੰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਰਾਜਗੁਰੂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ ਰਾਹ ਉੱਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਮੋਹਰੀ ਸਮਝਦਾ ਸੀ ?
(ੳ) ਇਨਕਲਾਬ ਦੇ
(ਅ) ਦੁਨੀਆਦਾਰੀ ਦੇ
(ਈ) ਧਰਮ ਦੇ
(ਸ) ਹਿਸਤ ਦੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਇਨਕਲਾਬ ਦੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਰਾਜਗੁਰੂ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਕੀ ਨਾਅਰਾ ਲਾਉਂਦਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਜੈ ਹਿੰਦ
(ਅ) ਇਨਕਲਾਬ-ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ
(ਈ) ਬੰਦੇ ਮਾਮ
(ਸ) ਡਾਊਨ-ਡਾਊਨ ਯੂਨੀਅਨ ਜੈਕ ।
ਉੱਤਰ :
ਇਨਕਲਾਬ-ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਰਾਜਗੁਰੂ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਕਦੋਂ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਤਖਤੇ ‘ਤੇ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ ?
(ਉ) 22 ਮਾਰਚ, 1931
(ਅ) 23 ਮਾਰਚ, 1931
(ਈ) 24 ਮਾਰਚ, 1931
(ਸ) 25 ਮਾਰਚ, 1931.
ਉੱਤਰ :
23 ਮਾਰਚ, 1931.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਕਿਹੜੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ?
(ਉ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
(ਅ) ਦਿੱਲੀ
(ਇ) ਅੰਬਾਲਾ
(ਸ) ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ੍ਹ ਲਾਹੌਰ ।
ਉੱਤਰ :
ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ੍ਹ ਲਾਹੌਰ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ-ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ । ਨਿਰਬਾਹ-ਗੁਜ਼ਾਰਾ । ਤਲਾਸ਼ਭਾਲ, ਖੋਜ 1 ਰੁਚੀ-ਦਿਲਚਸਪੀ । ਭਾਉਂਦੀ-ਚੰਗੀ ਲਗਦੀ । ਰਹਾਇਸ਼-ਰਹਿਣ ਦੀ ਥਾਂ । ਘਰੇਲੂ-ਘਰ ਦੇ । ਘੋਲ-ਅਖਾੜੇ-ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਦੇ ਘੁਲਣ ਦੀ ਥਾਂ । ਰਫ਼ਲਾਂ-ਬੰਦੂਕਾਂ । ਰੁੱਖਾ-ਬੁਰਾ ਲੱਗਣ ਵਾਲਾ । ਝੁੰਜਲਾ ਗਿਆ-ਕੰਬ ਗਿਆ । ਠਰੰਮੇ ਨਾਲ-ਧੀਰਜ ਨਾਲ । ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਿਆ-ਸਿਰੇ ਚਾੜ੍ਹਿਆ । ਸਰਾਂ-ਅਰਾਮ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ । ਵਾਰਦਾਤ-ਘਟਨਾ, ਜ਼ੁਰਮ ਦੀ ਥਾਂ । ਧਾੜ-ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਕੱਠ । ਐਕਸ਼ਨ-ਕਾਰਵਾਈ । ਵਿਦਾ ਹੋਣਾ-ਛੱਡ ਕੇ ਚਲੇ ਜਾਣਾ । ਵਰਦਾਨ-ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ । ਸੌਰ-ਸੁਆਰ, ਸੁਧਰ । ਲਾਹੇਵੰਦਫ਼ਾਇਦੇ ਵਾਲਾ । ਕਾਇਲ-ਸਹਿਮਤ । ਪਦਵੀ-ਅਹੁਦਾ, ਦਰਜਾ ।

ਸ਼ਹੀਦ ਰਾਜਗੁਰੂ Summary

ਸ਼ਹੀਦ ਰਾਜਗੁਰੂ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਸ਼ਹੀਦ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸੁਖਦੇਵ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕੋ ਤਖ਼ਤੇ ਉੱਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਕੇ ਫਾਂਸੀ ਦਾ ਰੱਸਾ ਚੁੰਮਿਆ । ਉਸਦਾ ਜਨਮ 24 ਅਗਸਤ, 1908 ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਹਰੀ ਨਰਾਇਣ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੇ ਘਰ ਪਿੰਡ ਖੇੜਾ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ । ਉਸਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਸ਼ਿਵ ਰਾਮ ਰਾਜਗੁਰੂ ਸੀ । ਉਹ ਛੇ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਹੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ । ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਦਿਨਕਰ ਹਰੀ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੇ ਪਾਲਿਆ । ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਉਸਦਾ ਮਨ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਗਦਾ, ਜਦ ਕਿ ਉਸਦਾ ਭਰਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਪੜ੍ਹੇ, ਪਰੰਤੂ ਉਸਨੂੰ ਖੇਡਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਗੱਲ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਗਦੀ ।

1924 ਵਿਚ ਉਹ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਦੱਸੇ ਬਿਨਾਂ ਘਰੋਂ ਨਿਕਲ ਤੁਰਿਆ । ਇਸ ਸਮੇਂ ਉਸਦੀ ਜੇਬ ਵਿਚ ਕੇਵਲ ਨੌਂ ਪੈਸੇ ਸਨ । ਉਹ ਨਾਸਿਕ, ਕਾਨਪੁਰ ਘੁੰਮਦਾ ਭੁੱਖਾ-ਤਿਹਾਇਆ 15 ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਕਾਂਸ਼ੀ ਪੁੱਜਾ । ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਅਹਿਲਿਆ ਘਾਟ ਵਿਚ ਕੱਟੇ । ਇੱਥੇ ਉਹ ਇਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਦਿਆਲੇ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤ ਲਿਖ ਦਿੱਤਾ । ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ 5 ਰੁਪਏ ਮਹੀਨਾ ਭੇਜਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ, ਜੋ ਕਿ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਦੇ ਖ਼ਰਚੇ ਲਈ ਘੱਟ ਸਨ । ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਰੱਖਿਆ ।

ਰਾਜਗੁਰੂ ਇਸਦੇ ਬਦਲੇ ਉਸਦਾ ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋਰ ਘਰੇਲੂ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਦਾ । ਅਧਿਆਪਕ ਉਸਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦਾ ਘੱਟ, ਪਰ ਕੰਮ ਬਹੁਤਾ ਲੈਂਦਾ ਸੀ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਪੜਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਟੁੱਟਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ! ਆਖ਼ਰ ਇਕ ਦਿਨ ਉਸਨੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡ ਕੇ ਕੰਮ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ । ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਮਗਰੋਂ ਉਸਨੂੰ ਬਨਾਰਸ ਦੇ ਮਿਊਨਸਿਪਲ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਡਿਲ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲ ਗਈ । ਨਾਲ ਹੀ ਉਸਨੇ ਘੋਲਅਖਾੜੇ ਵਿਚ ਜਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਦਾ ਮੇਲ ਮੁਨੀਸ਼ਵਰ ਅਵਸਥੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ! ਅਵਸਥੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਾ ਲਿਆ । ਉਸਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਕਲੀ ਰਫ਼ਲਾਂ ਨਾਲ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਲਾਉਣਾ ਸਿਖਾਉਂਦਿਆਂ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਦੇਖਿਆ ।

ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸ਼ਿਵ ਵਰਮਾ ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮਿਲੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਸਕੂਲ ਦੀ ਇਕ ਕੋਠੜੀ ਵਿਚ ਨਕਲੀ ਰਫ਼ਲਾਂ ਤੇ ਲਾਠੀਆਂ ਗਿਣ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਉਸਦਾ ਰੰਗ ਕਾਲਾ, ਚਿਹਰਾ ਬੇਡੌਲ ਤੇ ਮੁੰਹ ਪਿਚਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪਾਰਟੀ ਦੁਆਰਾ ਉਸਦੇ ਜ਼ਿੰਮੇ ਲਾਏ ਕੰਮ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ, ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਚਿਹਰੇ ਉੱਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੌੜ ਗਈ ।

ਫਿਰ ਰਾਜਗੁਰੂ ਤੇ ਸ਼ਿਵ ਵਰਮਾ ਦਿੱਲੀ ਜਾ ਪਹੁੰਚੇ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਕ ਸਰਾਂ ਵਿਚ ਟਿਕਾਣਾ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਬੰਦੇ ਦਾ ਖੁਰਾ-ਖੋਜ ਲੱਭ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣਾ ਸੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਕ ਹਥਿਆਰ ਨਾਲ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਚੱਲਣਾ । ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਛੱਡ ਕੇ ਸ਼ਿਵ ਵਰਮਾ ਹਥਿਆਰ ਲੈਣ ਲਈ ਲਾਹੌਰ ਚਲਾ ਗਿਆ ਤੇ ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਉਥੋਂ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ । ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਸਾਢੇ ਸੱਤ ਵੱਜੇ ਸਨ ਤੇ ਇਹ ਸਮਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਐਕਸ਼ਨ ਕਰਨ ਦਾ ਸੀ । ਸ਼ਿਵ ਵਰਮਾ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਰਾਜਗੁਰੂ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੋਵੇਗਾ । ਜਦੋਂ ਸ਼ਿਵ ਵਰਮਾ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚਿਆ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਉੱਥੇ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਮੋਟਰ ਸਾਈਕਲ ਤੇ ਕਾਰਾਂ ਘੁੰਮ ਰਹੀਆਂ ਸਨ । ਉਹ ਪੁਲਿਸ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ ਵਾਪਸ ਆਪਣੇ ਟਿਕਾਣੇ ‘ਤੇ ਆ ਗਿਆ ।

ਉਸਦਾ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਹੋਇਆ । ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਉਸਨੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਪੜਿਆ ਕਿ ਮਿੱਥੀ ਜਗਾ ਉੱਤੇ ਇਕ ਕਤਲ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਇਸ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਮੇਲ ਕਾਨਪੁਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਤੇ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਰਾਜਗੁਰੂ ਕਾਹਲੀ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਹੀ ਕਤਲ ਕਰ ਆਇਆ ਸੀ । ਦਿੱਲੀ ਵਾਲਾ ਐਕਸ਼ਨ ਕਰ ਕੇ ਉਹ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਘੇਰੇ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰੇ ਇਕ ਖੇਤ ਵਿਚ ਪਿਆ ਰਿਹਾ । ਸ਼ਿਵ ਵਰਮਾ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਪਣੇ ਹੱਥੋਂ ਅਸਲ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਥਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਮਾਰੇ ਜਾਣ ਬਾਰੇ ਜਾਣ ਕੇ ਰਾਜਗੁਰੁ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਰੋਂਦਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਕਈ ਦਿਨ ਉਦਾਸ ਰਿਹਾ ।

ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿਚ ਬੰਬ ਸੁੱਟਣ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਣਨ ‘ਤੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਣ ਦੀ ਜ਼ਿਦ ਕੀਤੀ । ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਲਈ ਉਹ ਝਾਂਸੀ ਜਾ ਕੇ ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖ਼ਰ ਅਜ਼ਾਦ ਨੂੰ ਵੀ ਮਿਲਿਆ, ਪਰ ਉਸਦੇ ਸਮਝਾਉਣ ‘ਤੇ ਉਹ ਰੁਕ ਗਿਆ । ਇਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਉਹ ਪੂਨੇ ਆਪਣੇ ਇਕ ਮਿੱਤਰ ਸਾਵਰਗਾਂਵਕਰ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਲੱਗਾ । ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਪੂਨੇ ਵਿਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਇਕ ਯੂਨਿਟ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ । ਇਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਉਸਨੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਪਾਰਟੀ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਐਕਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਬਾਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ-ਆਮ ਦੱਸਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਸਾਵਰਗਾਂਵਕਰ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕ ਹੋਰ ਸਾਥੀ ਸੀ ਕਰੰਦੀਕਰ ਤੇ ਦੂਜਾ ਸੀ ਸਰਦ ਕੇਸਕਰ, ਜੋ ਕਿ ਸੀ. ਆਈ. ਡੀ. ਦਾ ਬੰਦਾ ਸੀ ।

27 ਸਤੰਬਰ, 1929 ਨੂੰ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਇਕ ਸਮਰਥਕ ਸੰਪਾਦਕ ਸ਼ਿਵ ਰਾਜ ਪੰਤ ਪਤਾਜਮੇ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ।ਉਸਦੀ ਅਰਥੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਕੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੇ “ਇਨਕਲਾਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਲਾਏ । ਸਰਦ ਕੇਸਕਰ ਨੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਤੋਂ ਭੇਤ ਲੈਣ ਲਈ ਉਸ ਨਾਲ ਮੇਲ-ਜੋਲ ਵਧਾ ਲਿਆ । ਉਹ ਰਾਜਗੁਰੂ ਤੇ ਸਾਵਰਗਾਂਵਕਰ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰਾਂ ਸਮੇਤ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਫੜਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ । ਇਕ ਦਿਨ ਉਹ ਇਕ ਪਸਤੌਲ ਲੈ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਾ । ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਪਸਤੌਲ ਦਿਖਾਉਣ ਤੇ ਸਾਵਰਗਾਂਵਕਰ ਤੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੇ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਸਤੌਲ ਦਿਖਾ ਦਿੱਤੇ । ਇਸੇ ਰਾਤ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ । ਅਸਲ ਵਿਚ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੇ ਪਾਰਟੀ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਗੁਪਤ ਰੱਖ ਕੇ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤਾ । ਆਪਣੇ ਬੜਬੋਲੇਪਨ ਕਾਰਨ ਹੀ ਉਹ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ । ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਹ ਪਾਰਟੀ ਲਈ ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ । ਉਸਨੇ ਇਕ ਦਿਨ ਇਕ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਗਵਰਨਰ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਲਈ, ਪਰ ਸੀ.ਆਈ.ਡੀ. ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿਚ ਚੜਿਆ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹ ਕੋਈ ਐਕਸ਼ਨ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ ।

ਇਕ ਦਿਨ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਅੱਗੇ ਲੰਘਣ ਦੀ ਹੋੜ ਵਿਚ ਭੁੱਖਹੜਤਾਲ ਵੇਲੇ ਦੁੱਧ ਪੀਣ ਸਮੇਂ ਹੁੰਦੀ ਕਸਰਤ ਮੌਕੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਪਾ ਲਿਆ । ਦੁੱਧ-ਨਲੀ ਉਸਦੇ ਫੇਫੜੇ ਵਿਚ ਪੈ ਗਈ । ਉਸਨੇ ਇਕ ਪਰਚੀ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਲਿਖ ਭੇਜਿਆ, ‘ਸਫਲਤਾ ।’ ਕਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਸਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਯਤਨ ਕੀਤਾ । ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਉਸਦੇ ਮੰਜੇ-ਦੁਆਲੇ ਖੜੇ ਹੋ ਕੇ ਉਸਦੀ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਦੁੱਧ ਦਾ ਗਲਾਸ ਪਿਲਾਇਆ । ਰਾਜਗੁਰੂ ਮੌਤ ਨੂੰ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਲਈ ਵਰਦਾਨ ਸਮਝਦਾ ਸੀ ।

ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੇ ਗਰੀਬੀ ਤੇ ਭੁੱਖ ਦੋਖੀ ਸੀ । ਉਹ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਵਲੋਂ ਉਲੀਕੀ ਨਵੇਂ ਸਮਾਜ ਦੀ ਰੂਪ-ਰੇਖਾ ਦਾ ਕਾਇਲ ਸੀ । ਸਖ਼ਤ ਇਰਾਦੇ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਸਾਥੀਆਂ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਨਾਲ ‘ਇਨਕਲਾਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ’ ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਲਾਉਂਦਿਆਂ 23 ਮਾਰਚ, 1931 ਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ੍ਹ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਤਖ਼ਤੇ ਉੱਤੇ ਖੜਾ ਸੀ ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਕੇ ਉਹ ਅਮਰ ਪਦਵੀ ਪਾ ਗਿਆ ਸੀ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Chapter 11 ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Punjabi Chapter 11 ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ

(i) ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ :

(i) ਕੀ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਰਲ ਕੇ ਇਕ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਂਗ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਹਾਂ ਜੀ
(ਅ) ਨਹੀਂ ਜੀ
(ਈ) ਕਦੇ-ਕਦੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ ਜੀ

(ii) ਇਕ ਕਲੋਨੀ ਵਿਚ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਲਗਪਗ ਕਿੰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
(ੳ) ਇਕ ਹਜ਼ਾਰ
(ਅ) ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ
(ੲ) ਕਈ ਹਜ਼ਾਰ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਈ ਹਜ਼ਾਰ

(iii) ਕਾਮਾ ਮੱਖੀ ਦੀ ਉਮਰ ਕਿੰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) 25 ਦਿਨ
(ਅ) 30 ਦਿਨ
(ੲ) ਦੋ-ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਦੋ-ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ

(iv) ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ ਕਿੰਨੇ ਆਂਡੇ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਲਗਪਗ 100
(ਅ) 1000
(ੲ) 3000
ਉੱਤਰ :
3000

(v) ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਪਾਲਤੂ ਮੱਖੀਆਂ ਦਾ ਠੀਕ ਨਾਂ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਇਟਾਲੀਅਨ ਮੱਖੀ ।
(ਅ) ਲੱਡੂ ਮੱਖੀ ਜਾਂ ਪਹਾੜੀ ਮੱਖੀ
(ਬ) ਡੂੰਮਣਾ !
ਉੱਤਰ :
ਇਟਾਲੀਅਨ ਮੱਖੀ !

(ii) ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਪਾਰਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪਾਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਟਾਲੀਅਨ ਮੱਖੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਕਿਹੜੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਖੀਰ, ਡੂੰਮਣਾ ਤੇ ਲੱਡੂ ਮੱਖੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਲਾਰਵਾ ਨੂੰ ਪਿਊਪਾ ਬਣਨ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਤੱਕ ਕੀ ਖਾਣ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਰਾਇਲ ਜੈਲੀ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਾਮਾ ਮੱਖੀ ਕੀ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਾਮਾ ਮੱਖੀ ਛੱਤੇ ਨੂੰ ਸੁਆਰਨ, ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣ, ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਦੇਣ, ਬਾਹਰੋਂ ਸ਼ਹਿਦ ਲਿਆਉਣ ਤੇ ਛੱਤੇ ਦੀ ਰਖਵਾਲੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸ਼ਹਿਦ ਵਿੱਚ ਕੀ-ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਹਿਦ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ, ਕਾਰਬੋਹਾਈਡੇਟ, ਪ੍ਰਗ-ਕਣ ਤੇ ਐਨਜ਼ਾਈਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

(iii) ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਾਮਾ ਮੱਖੀਆਂ ਸ਼ਹਿਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਰਸ ਵਿੱਚ ਕੀ ਮਿਲਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਾਮਾ ਮੱਖੀਆਂ ਸ਼ਹਿਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਐਨਜ਼ਾਈਮ ਉਸ ਵਿਚ ਮਿਲਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਦਾ ਜੀਵਨ-ਚੱਕਰ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਆਂਡਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਸੁੰਡੀ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਲਾਰਵਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕਾਮਾ ਮੱਖੀਆਂ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢੀ ਰਾਇਲ ਜੈਲੀ ਲਾਰਵਾ ਨੂੰ ਖਾਣ ਲਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਦੋ ਦਿਨ ਰਾਇਲ ਜੈਲੀ ਦੇਣ ਮਗਰੋਂ ਲਾਰਵਾ ਨੂੰ ਸਧਾਰਨ ਸ਼ਹਿਦ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਫਿਰ ਇਹ ਖਾਣਾ ਛੱਡ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਸੈੱਲ ਨੂੰ ਉੱਪਰੋਂ ਸੀਲ ਕਰ ਦਿੱਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ “ਪਿਉਪਾਅਵਸਥਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸਦੇ ਅੰਦਰ ਵਾਲੀ ਸੁੰਡੀ ਨੂੰ ‘ਪਿਉਪਾ’ । ਇਸ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਸੁੰਡੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀ ਮੱਖੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਸੈੱਲ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਤੇ ਇਹ ਮੱਖੀ ਬਾਹਰ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਦਾ ਭੋਜਨ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਦਾ ਭੋਜਨ ਰਾਇਲ ਜੈਲੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਬਾਹਰਲੀਆਂ ਹਮਲਾਵਰ ਮੱਖੀਆਂ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਕਲੋਨੀ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਦ ਦਾ ਬਚਾਅ ਕਿਵੇਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਬਕਸੇ ਦੇ ਦੁਆਰ ਉੱਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਛੱਤੇ ਉੱਪਰ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਦਾ ਡਟ ਕੇ ਟਾਕਰਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਮੱਖੀਆਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਛੱਤੇ ਵਾਲੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਮਾਰੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਿਹੜੀ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਦ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਜਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਛੱਤੇ ਵਿਚ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਕਾਫ਼ੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

(iv) ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਹੀ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣ ਕੇ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :ਪਹਿਚਾਣ, ਰਲ-ਮਿਲ ਕੇ, ਰਾਇਲ ਜੈਲੀ, ਕਾਮਾ ਮੱਖੀਆਂ, ਪਹਾੜੀ ਮੱਖੀ, ਆਰਥਰੋਪੋਡਾ)
(ਉ) ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਂਗ …………. ਰਹਿੰਦੀਆਂਹਨ ।
(ਅ) …………. ਵੀ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਹੈ ।
(ਈ) ਮੱਖੀਆਂ ਜੀਵ-ਜਗਤ ਦੇ …………. ਜੀਵ-ਵਰਗ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ਸ) ਲਾਰਵਾ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਦੋ ਦਿਨ …………. ਖਾਣ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
(ਹ) ਮੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਕਸੇ ਦੀ …………. ਹੁੰਦੀ ਹੈ । (ਕ) ਨਵੀਂ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੋਰ …………. ਲੈ ਕੇ ਉੱਡ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਂਗ ਰਲ-ਮਿਲ ਕੇ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ਅ) ਪਹਾੜੀ ਮੱਖੀ ਵੀ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਹੈ ।
(ਇ) ਮੱਖੀਆਂ ਜੀਵ-ਜਗਤ ਦੇ ਆਰਥਰੋਪੋਡਾ ਜੀਵ-ਵਰਗ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ਸ) ਲਾਰਵਾ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਦੋ ਦਿਨ ਰਾਇਲ ਜੈਲੀ ਖਾਣ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਹ) ਮੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਕਸੇ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
(ਕ) ਨਵੀਂ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੋਰ ਕਾਮਾ ਮੱਖੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਉੱਡ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋ :ਆਕਾਰ, ਜੀਵ-ਜਗਤ, ਕਮਜ਼ੋਰ, ਹਮਲਾਵਰ, ਮੌਸਮ, ਅਵਸਥਾ |
ਉੱਤਰ :
1. ਆਕਾਰ (ਸ਼ਕਲ) – ਮਖੀਲ ਦੀ ਮੱਖੀ ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਬਾਕੀ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
2. ਜੀਵ-ਜਗਤ (ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ) – ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਜੀਵ-ਜਗਤ ਦੇ ਆਰਥਰੋਪੋਡਾ ਵਰਗ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ ।
3. ਕਮਜ਼ੋਰ (ਬਲਹੀਨ, ਮਾੜਾ) – ਕਮਜ਼ੋਰ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਹਰ ਕੋਈ ਚਾਹ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ।
4. ਹਮਲਾਵਰ (ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ) – ਕਾਮਾ ਮੱਖੀਆਂ ਆਪਣੀ ਕਲੋਨੀ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾਵਰ ਬਾਹਰੀ ਮੱਖੀਆਂ ਦਾ ਡਟ ਕੇ ਟਾਕਰਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।
5. ਮੌਸਮ (ਰੁੱਤ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ) – ਅੱਜ ਮੀਂਹ ਦਾ ਮੌਸਮ ਹੈ ।
6. ਅਵਸਥਾ (ਹਾਲਤ) – ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਅਵਸਥਾ ਬਹੁਤੀ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਪਰਿਵਾਰ – परिवार – Family
ਸ਼ਹਿਦ – ………… – …………..
ਆਂਡੇ – ………… – …………..
ਫੁੱਲ – ………… – …………..
ਅੰਗ – ………… – …………..
ਸਥਾਨ – ………… – …………..
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਪਰਿਵਾਰ – परिवार – Family
ਸ਼ਹਿਦ – मधु – Honey
ਆਂਡੇ – अंडे – Eggs
ਫੁੱਲ – फूल – Flower
ਅੰਗ – अंग – Organ
ਸਥਾਨ – स्थान – Place

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ :
ਸ਼ੈਹਦ, ਰੱਖਵਾਲੀ, ਹਰਾਨੀਜਨਕ, ਪੈਹਰਾ, ਗਾੜਾ, ਪਾਇਪ ।
ਉੱਤਰ :
ਅਸ਼ੁੱਧ – ਸ਼ੁੱਧ
ਸ਼ੈਹਦ – ਸ਼ਹਿਦ
ਰੱਖਵਾਲੀ – ਰਖਵਾਲੀ
ਹਰਾਨੀਜਨਕ – ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ
ਪੈਹਰਾ – ਪਹਿਰਾ
ਗਾੜਾ – ਗਾੜਾ
ਪਾਇਪ – ਪਾਈਪ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੋ :
ਸ਼ਬਦ – ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ
ਉੱਚਾ – ਨੀਵਾਂ
ਪੱਕਾ – …………..
ਬਾਹਰ – …………..
ਸਧਾਰਨ – …………..
ਕਮਜ਼ੋਰ – …………..
ਨੁਕਸਾਨ – …………..
ਉੱਤਰ :
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ
ਉੱਚਾ – ਨੀਵਾਂ
ਪੱਕਾ – ਕੱਚਾ
ਬਾਹਰ – ਅੰਦਰ
ਸਧਾਰਨ – ਅਸਾਧਾਰਨ
ਕਮਜ਼ੋਰ – ਤਕੜਾ
ਨੁਕਸਾਨ – ਲਾਭ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਵੇ।
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਸਾਨੂੰ ਸ਼ਹਿਦ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਕਰਕੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀਆਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਸ ਚੂਸਦੀਆਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਛੋਟੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਵੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਵੱਡੀਆਂ ਵੀ । ਇਹ ਛੇੜਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਡੰਗ ਵੀ ਮਾਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਡੰਗ ਕਾਫ਼ੀ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੱਤੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਛੇੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਹ ਮਗਰ ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਕਈ ਵਾਰੀ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਆਪਣੀ ਕਲੋਨੀ ਛੱਡ ਕੇ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਉੱਡ ਰਹੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਦੇ ਕਾਬੂ ਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਉਸਦਾ ਬੁਰਾ ਹਾਲ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ਸੋਹਣੀ ਲਿਖਾਈ ਵਿਚ ਲਿਖੋ :ਮੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਕਸੇ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
…………………………………………….
…………………………………………….

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰੋ :

(ੳ) ਮੱਖੀਆਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਦੇ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਹਿੱਸੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । (ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ)
(ਅ) ਮੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਕਸੇ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । (ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ)
(ਈ ਇਹ ਫੁੱਲਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਦ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ । (ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ)
(ਸ) ਛੱਤੇ ਵਿਚ ਇਕ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । (ਕਿਰਿਆ ਚੁਣੋ)
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮੱਖੀਆਂ, ਮੂੰਹ, ਹਿੱਸੇ ।
(ਅ) ਆਪਣੇ ।
(ਈ) ਇਹ ।
(ਸ) ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

I. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੋ ਅਤੇ ਪੁੱਛੇ ਗਏ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਦਿਓ

ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਜੀਆਂ ਵਾਂਗ ਰਲ-ਮਿਲ ਕੇ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਡੂੰਮਣਾ, ਮੁਖੀਲ ਜਾਂ ਮਠਾਖੀ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਦੇਸੀ ਮੱਖੀਆਂ ਹਨ । ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ਵਪਾਰਿਕ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਪਾਲਿਆ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਹ ਅਨੇਕਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦਾ ਸਾਧਨ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ | ਪਾਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ਇਟਾਲੀਅਨ ਮੱਖੀਆਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਕਿਉਂਕਿ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮੱਖੀਆਂ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਇਟਲੀ ਤੋਂ ਲਿਆਂਦੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ । ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਕਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਸ਼ਹਿਦ ਦੇ ਇੱਕ ਬਕਸੇ ਤੋਂ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 20 ਤੋਂ 40 ਕਿਲੋ ਤਕ ਸ਼ਹਿਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਮਖੀਲ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹ ਆਪਣਾ ਛੱਤਾ ਝਾੜੀਆਂ ਜਾਂ ਨੀਵੇਂ ਦਰਖ਼ਤਾਂ ਦੀਆਂ ਪਤਲੀਆਂ ਟਾਹਣੀਆਂ ਨਾਲ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਡੂੰਮਣਾ ਆਪਣਾ ਛੱਤਾ ਉੱਚੇ ਦਰਖ਼ਤਾਂ ਦੇ ਮੋਟੇ ਟਾਹਣਿਆਂ ਨਾਲ, ਉੱਚੀਆਂ ਛੱਤਾਂ ਨਾਲ, ਪਿੱਪਲ ਅਤੇ ਬੋਹੜ ਆਦਿ ਦੇ ਦਰਖ਼ਤਾਂ ਨਾਲ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਲੱਡੂ ਮੱਖੀ ਜਾਂ ਪਹਾੜੀ ਮੱਖੀ ਵੀ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਹੈ । ਇਹ ਆਪਣਾ ਛੱਤਾ ਜੋ ਪੰਜ-ਦਸ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਛੱਤਿਆਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਦਰਖ਼ਤਾਂ ਦੀਆਂ ਖੋੜਾਂ, ਹਨੇਰੇ ਕਮਰਿਆਂ ਜਾਂ ਦੀਵਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਕਸੇਨੁਮਾ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਪੱਕੇ ਖ਼ਾਨੇ ਬਣਾਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਡੂ ਮੱਖੀਆਂ ਆਪਣੇ ਛੱਤੇ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਂਗ
(ਆ) ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਵਾਂਗ
(ਈ) ਪਰਦੇਸੀਆਂ ਵਾਂਗ
(ਸ) ਓਪਰਿਆਂ ਵਾਂਗ ॥
ਉੱਤਰ :
ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਂਗ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਦੇਸੀ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਦਾ ਨਾਂ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਮਧੂ-ਮੱਖੀਆਂ
(ਅ) ਮਣਾ
(ਈ) ਧਮੋੜੀਆਂ
(ਸ) ਭਰਿੰਡਾਂ ।
ਉੱਤਰ :
ਡੂੰਮਣਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪਾਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਦੇਸੀ ਮੱਖੀਆਂ
(ਅ) ਇਟਾਲੀਅਨ ਮੱਖੀਆਂ
(ਈ) ਜਾਪਾਨੀ ਮੱਖੀਆਂ
(ਸ) ਕੋਰੀਅਨ ਮੱਖੀਆਂ ।
ਉੱਤਰ :
ਇਟਾਲੀਅਨ ਮੱਖੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਹਦੇ ਵਿਚ ਪਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ੳ) ਖੁੱਡੇ ਵਿਚ
(ਅ) ਬਕਸੇ ਵਿਚ
(ੲ) ਖੂੰਜੇ ਵਿਚ
(ਸ) ਘਰਾਂ ਵਿਚ ।
ਉੱਤਰ :
ਬਕਸੇ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਿਹੜੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਅਕਾਰ ਵਿਚ ਛੋਟੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਡੂੰਮਣਾ
(ਅ) ਇਟੈਲੀਅਨ
(ਇ) ਮੁਖੀਲ
(ਸ) ਜਾਪਾਨੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਮੁਖੀਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਦਾ ਛੱਤਾ ਪੰਜ-ਦਸ ਛੋਟੋ-ਛੋਟੇ ਛੱਤਿਆਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਮੁਖੀਲ
(ਅ) ਇਟੈਲੀਅਨ
(ਈ) ਦੇਸੀ
(ਸ) ਲੱਡੂ ਮੱਖੀਆਂ/ਪਹਾੜੀ ਮੱਖੀਆਂ ।
ਉੱਤਰ :
ਲੱਡੂ ਮੱਖੀਆਂ/ਪਹਾੜੀ ਮੱਖੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਕਿਹੜੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਆਪਣਾ ਛੱਤਾ ਉੱਚੇ ਦਰਖਤਾਂ ਦੇ ਮੋਟੇ ਟਾਹਣਿਆਂ, ਪਿੱਪਲ ਜਾਂ ਬੋਹੜ ਉੱਤੇ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਮੁਖੀਲ
(ਅ) ਲੱਡੂ
(ਈ) ਡੂੰਮਣਾ
(ਸ) ਇਟੈਲੀਅਨ ।
ਉੱਤਰ :
ਡੂੰਮਣਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਇਕ ਬਕਸੇ ਵਿਚੋਂ ਆਮ ਕਰਕੇ ਕਿੰਨਾ ਸ਼ਹਿਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) 20 ਤੋਂ 40 ਕਿਲੋ ਤਕ
(ਆ) 10 ਤੋਂ 20 ਕਿਲੋ ਤਕ
(ੲ) 30 ਤੋਂ 40 ਕਿਲੋ ਤਕ
(ਸ) 40 ਤੋਂ 50 ਕਿਲੋ ਤਕ ।
ਉੱਤਰ :
20 ਤੋਂ 40 ਕਿਲੋ ਤਕ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਕਿਹੜੇ ਲੋਕ ਸ਼ਹਿਦ ਪਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਬਕਸੇ-ਨੁਮਾ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਪੱਕੇ ਖਾਨੇ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਜਾਂਗਲੀ
(ਅ) ਖ਼ਾਨਾਬਦੋਸ਼
(ਇ) ਬੰਗਾਲੀ
(ਸ) ਪਹਾੜੀ ॥
ਉੱਤਰ :
ਪਹਾੜੀ ।

II. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਲਿਖੋ

ਵਪਾਰਿਕ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਇਟਾਲੀਅਨ ਮੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ਬਕਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇੱਕ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਇਕ ‘ਕਲੋਨੀ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇੱਕ ਬਕਸੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਆਕਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਕੁੱਝ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕਈ ਹਜ਼ਾਰ ਤੱਕ ਮੱਖੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ | ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਮਾਦਾ ਕਾਮਾ-ਮੱਖੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹ ਮਾਦਾ ਕਾਮਾ-ਮੱਖੀਆਂ ਛੱਤੇ ਨੂੰ ਸੁਆਰਨ, ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣ, ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਦੇਣ, ਬਾਹਰ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਦ ਲਿਆਉਣ ਅਤੇ ਛੱਤੇ ਦੀ ਰਖਵਾਲੀ ਕਰਨ, ਵਰਗੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਕਾਮਾ ਮੱਖੀਆਂ ਦੀ ਉੱਮਰ ਦੋ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਤੱਕ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਛੱਤੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਾਦਾ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਹੁੰਦੀ, ਹੈ ਜੋ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਬਾਕੀ ਮਾਦਾ ਕਾਮਾ-ਮੱਖੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਥੋੜੀ ਲੰਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਉਮਰ ਦੋ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਤੱਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇੱਕ ਛੱਤੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਆਂਡੇ ਦੇਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ 3000 ਤੱਕ ਆਂਡੇ ਦੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਮੱਖੀਆਂ ਜੀਵ-ਜਗਤ ਦੇ ਆਰਥਰੋਪੋਡਾ ਜਾਂ ਜੁੜੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਵਾਲੇ ਜੀਵ-ਵਰਗ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਛੇ ਲੱਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਧੜ ਨਾਲ ਇਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਜੁੜੀਆ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ-ਚੱਕਰ ਬਾਕੀ ਜੀਵਾਂ ਨਾਲੋਂ ਭਿੰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਂਡਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲੇ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਵਰਗੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਆਂਡਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਸੁੰਡੀ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਲਾਰਵਾ’ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਕਾਮਾਮੱਖੀਆਂ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕ ਖ਼ਾਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਰਸ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਰਾਇਲ ਜੈਲੀ’ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਹੜੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਬਕਸੇ ਵਿੱਚ ਪਾਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ੳ) ਇਟਾਲੀਅਨ ਮੱਖੀਆਂ
(ਅ) ਦੇਸੀ ਮੱਖੀਆਂ
(ਇ) ਮੁਖੀਲ ਮੱਖੀਆਂ
(ਸ) ਪਹਾੜੀ ਮੱਖੀਆਂ ।
ਉੱਤਰ :
ਇਟਾਲੀਅਨ ਮੱਖੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇਕ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਕੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਟੱਬਰ
(ਅ) ਲਾਣਾ
(ਈ) ਡੇਰਾ
(ਸ) ਕਲੋਨੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਲੋਨੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬਕਸੇ ਵਿਚ ਆਮ ਕਰਕੇ ਕਿਹੜੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਨਰ
(ਅ) ਮਾਦਾ
(ਇ) ਨਿਪੁੰਸਿਕ
(ਸ) ਰਾਣੀਆਂ ।
ਉੱਤਰ :
ਮਾਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਾਮਾ ਮੱਖੀਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਕਿੰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
(ੳ) ਇੱਕ ਤੋਂ ਦੋ ਮਹੀਨੇ
(ਆ) ਦੋ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ
(ੲ) ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਚਾਰ ਮਹੀਨੇ
(ਸ) ਚਾਰ ਤੋਂ ਪੰਜ ਮਹੀਨੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਦੋ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਿਹੜੀ ਮੱਖੀ ਕਾਮਾ ਮਾਦਾ ਮੱਖੀਆਂ ਤੋਂ ਜ਼ਰਾ ਲੰਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਜਾਂ
ਕਿਹੜੀ ਮੱਖੀ ਆਂਡੇ ਦੇਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਰਾਣੀ
(ਅ) ਮਹਾਰਾਣੀ
(ਈ) ਬੇਗ਼ਮ
(ਸ) ਸਰਦਾਰਨੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਰਾਣੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਇਕ ਛੱਤੇ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਰਾਣੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ੳ) ਇਕ
(ਅ) ਪੰਜ
(ਈ) ਦਸ
(ਸ) ਪੰਜਾਹ ।
ਉੱਤਰ :
ਇਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਇਕ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਇਕ ਦਿਨ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਆਂਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰ
(ਅ) ਤਿੰਨ ਹਜ਼ਾਰ
(ਇ) ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ
(ਸ) ਇਕ ਹਜ਼ਾਰ ।
ਉੱਤਰ :
ਤਿੰਨ ਹਜ਼ਾਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਜੁੜੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਵਾਲੇ ਜੀਵ ਵਰਗ ਨੂੰ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ?
(ੳ) ਆਰਥਰੋਪੋਡਾ
(ਅ) ਫਲੀਜ਼
(ਈ) ਬੀਟਲਜ਼
(ਸ) ਬਟਰਫਲਾਈਜ਼ ।
ਉੱਤਰ :
ਆਰਥਰੋਪੋਡਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਚਾਰ
(ਅ) ਛੇ
(ਇ) ਅੱਠ
(ਸ) ਦਸ ।
ਉੱਤਰ :
ਛੇ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਰਾਣੀ ਮੱਖੀਆਂ ਦੇ ਆਂਡਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲੀ ਸੁੰਡੀ ਨੂੰ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਕੀੜਾ
(ਅ) ਕੁੰਡੀ
(ਇ) ਲਾਰਵਾ
(ਸ) ਗੰਡੋਆ ।
ਉੱਤਰ :
ਲਾਰਵਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਕਾਮਾ ਮੱਖੀਆਂ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚੋਂ ਕਿਹੜਾ ਰਸ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ੳ) ਰੈਂਡ ਜੈਲੀ
(ਅ) ਵਾਈਟ ਜੈਲੀ
(ਇ) ਰਾਇਲ ਜੈਲੀ
(ਸ) ਝਾਈ ਜੈਲੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਰਾਇਲ ਜੈਲੀ ।

III. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਦਿਓ

ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਅਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਦ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਛੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਸ਼ਹਿਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਉਦੋਂ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਵੀ ਵੱਧ ਆਂਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਮੱਖੀਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਕਾਫ਼ੀ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਕੁੱਝ ਕਾਮਾ-ਮੱਖੀਆਂ ਆਕੀ ਹੋ ਕੇ ਨਵੀਂ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਛੱਤੇ ਤੋਂ ਦੂਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੋਵੇ, ਇਕ ਰਾਣੀ ਸੈੱਲ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਦੂਜੇ ਸੈੱਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਆਂਡਾ ਲਿਆ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਂਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੇ ਲਾਰਵਾ ਨੂੰ ਰਾਇਲ ਜੈਲੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਲਾਰਵਾ ਤੋਂ ਪਿਊਪਾ ਅਵਸਥਾ ਤੱਕ ਇਹ ਰਾਇਲ ਜੈਲੀ ਹੀ ਖਾਂਦਾ ਹੈ । ਰਾਇਲ ਜੈਲੀ ਖਾਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਿਊਪਾ ਅਵਸਥਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਰਾਣੀਮੱਖੀ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਮਖੱਟੂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਚੂਸਣ ਵਾਲੇ ਅੰਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ । ਇਸ ਲਈ ਆਪਣੇ ਭੋਜਨ ਲਈ ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਾਮਾ ਮੱਖੀਆਂ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਕਾਮਾਮੱਖੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਨਵੀਂ ਰਾਣੀ-ਮੁੱਖੀ ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੋਰ ਕਾਮਾ-ਮੱਖੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਉੱਡ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਛੱਤਾ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਹੜੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਦ ਬਹੁਤ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ
(ਅ) ਪਤਝੜ ਵਿੱਚ
(ਇ) ਗਰਮੀ ਵਿੱਚ
(ਸ) ਬਰਸਾਤ ਵਿੱਚ ।
ਉੱਤਰ :
ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੁੱਝ ਕਾਮਾ ਮੱਖੀਆਂ ਆਕੀ ਹੋ ਕੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਨਵੀਆਂ ਕਾਮਾ ਮੱਖੀਆਂ
(ਅ) ਨਵਾਂ ਛੱਤਾ
(ਇ) ਨਵੀਂ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ
(ਸ) ਨਵੀਂ ਆਗੂ ।
ਉੱਤਰ :
ਨਵੀਂ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਰਾਣੀ ਸੈੱਲ ਦੂਜੇ ਸੈੱਲਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਿਹੋ-ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਮਜ਼ਬੂਤ ਤੇ ਵੱਡਾ
(ਅ) ਭੱਦਾ
(ੲ) ਸੋਹਣਾ
(ਸ) ਨਿੱਕਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਮਜ਼ਬੂਤ ਤੇ ਵੱਡਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਨਵੇਂ ਸੈੱਲ ਵਿਚ ਰੱਖੇ ਆਂਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲੇ ਲਾਰਵੇ ਨੂੰ ਕੀ ਖਾਣ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਸ਼ਹਿਦ
(ਅ) ਖੰਡ ਦਾ ਘੋਲ
(ਈ) ਨਰਮ ਗੁੜ
(ਸ) ਰਾਇਲ ਜੈਲੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਰਾਇਲ ਜੈਲੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਲਾਰਵਾ ਤੋਂ ਕੀ ਵਿਕਸਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਕੀੜਾ
(ਅ) ਤਿਤਲੀ
(ਈ) ਕੁੰਡੀ
(ਸ) ਪਿਊਪਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਪਿਊਪਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਕਿਸ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਚੂਸਣ ਵਾਲੇ ਅੰਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ?
(ਉ) ਮਖੱਟੂ ਦੇ
(ਅ) ਕਾਮਾ ਮੱਖੀ ਦੇ
(ਈ) ਭੌਰੇ ਦੇ
(ਸ) ਤਿਤਲੀ ਦੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਮਖੱਟੂ ਦੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਮਖੱਟੂ ਭੋਜਨ ਲਈ ਕਿਸ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਰਾਣੀ ‘ਤੇ
(ਅ) ਕਾਮਾ ਮੱਖੀਆਂ ‘ਤੇ
(ਈ) ਪਿਊਪਾ ‘ਤੇ
(ਸ) ਲਾਰਵਾ ‘ਤੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਾਮਾ ਮੱਖੀਆਂ ‘ਤੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕੌਣ ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਕੁੱਝ ਕਾਮਾ ਮੱਖੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਉੱਡ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਲਾਰਵਾ
(ਅ) ਪਿਊਪਾ
(ਇ) ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ
(ਸ) ਕਾਮਾ ਮੱਖੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਨਵੀਂ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਕਿੱਥੇ ਛੱਤਾ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਪੁਰਾਣੀ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ
(ਅ) ਲੁਕਵੀਂ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ
(ਇ) ਨਵੀਂ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ
(ਸ) ਹਨੇਰੀ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਨਵੀਂ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਵਪਾਰਕ ਪੱਧਰ-ਵਪਾਰ ਲਈ, ਖ਼ਰੀਦਣ ਤੇ ਵੇਚਣ ਲਈ । ਮਾਦਾ-ਇਸਤਰੀ । ਆਰਥਰੋਪੋਡਾ-ਜੁੜੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਵਾਲੇ ਜੀਵ । ਧੜ-ਸਿਰ, ਮੂੰਹ, ਲੱਤਾਂ ਤੇ ਬਾਂਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਰੀਰ ਦਾ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਾ । ਪਰਿਵਰਤਿਤ-ਤਬਦੀਲ । ਹਮਲਾਵਰ-ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ | ਜਾਨੀ-ਜਾਨ ਦਾ, ਸਰੀਰ ਦਾ । ਦਿਸ਼ਾ-ਪਾਸਾ | ਐਨਜ਼ਾਈਮ-ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪਾਚਨ ਆਦਿ ਰਸਾਣਿਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਣ । ਉਗਲ ਦੇਣਾ-ਮੂੰਹ ਰਾਹੀਂ ਕੱਢ ਦੇਣਾ । ਸੰਖਿਆ-ਗਿਣਤੀ । ਆਕੀ-ਬਾਗੀ । ਮਖੱਟੂ-ਖੱਟੀ ਕਮਾਈ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ । ਕਾਮਾ-ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ।

ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ Summary

ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ਡੂੰਮਣਾ’, ‘ਮੁਖੀਲ’ ਜਾਂ ‘ਮਠਾਖੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਦੇਸੀ ਮੱਖੀਆਂ ਹਨ । ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ਵਪਾਰਕ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਪਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਾਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ‘ਇਟਾਲੀਅਨ ਮੱਖੀਆਂ` ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕਦੇ ਇਟਲੀ ਤੋਂ ਲਿਆਂਦੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਕਸਿਆਂ ਵਿਚ ਪਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਕ ਬਕਸੇ ਤੋਂ ਸਾਲ ਵਿਚ 20 ਤੋਂ 40 ਕਿਲੋ ਤੱਕ ਸ਼ਹਿਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ |

ਮੁਖੀਲ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਛੋਟੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹ ਆਪਣਾ ਛੱਤਾ ਝਾੜੀਆਂ ਜਾਂ ਨੀਵੇਂ ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਦੀਆਂ ਪਤਲੀਆਂ ਟਹਿਣੀਆਂ ਨਾਲ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਝੁੰਮਣਾ ਆਪਣਾ ਛੱਤਾ ਉੱਚੇ ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਦੇ ਮੋਟੇ ਟਾਹਣਿਆਂ ਨਾਲ, ਉੱਚੀਆਂ ਛੱਤਾਂ, ਪਿੱਪਲਾਂ ਤੇ ਬੋਹੜਾਂ ਦੇ ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਨਾਲ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਲਡੂ ਮੱਖੀ ਜਾਂ ਪਹਾੜੀ ਮੱਖੀ ਵੀ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਦੀ ਇਕ ਕਿਸਮ ਹੈ ! ਇਹ ਆਪਣਾ ਛੱਤਾ ਜੋ ਪੰਜ-ਦਸ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਛੱਤਿਆਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਦੀਆਂ ਖੋ, ਹਨੇਰੇ ਕਮਰਿਆਂ ਜਾਂ ਕੰਧਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਪਹਾੜੀ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਕਸੇ-ਨੁਮਾ ਛੱਤੇ ਬਣਾ ਕੇ ਪਾਲਦੇ ਹਨ !

ਵਪਾਰਕ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਇਟਾਲੀਅਨ ਮੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ਬਕਸਿਆਂ ਵਿਚ ਪਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਕ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਇਕ ‘ਕਲੋਨੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਕ ਬਕਸੇ ਵਿਚ ਇਕ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਕਈ ਹਜ਼ਾਰ ਤੱਕ ਮੱਖੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਆਮ ਕਰਕੇ ਸਾਰੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਮਾਦਾ ਕਾਮਾ ਮੱਖੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਛੱਤੇ ਨੂੰ ਸੁਆਰਨ, ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣ, ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਦੇਣ, ਬਾਹਰੋਂ ਸ਼ਹਿਦ ਲਿਆਉਣ ਅਤੇ ਛੱਤੇ ਦੀ ਰਖਵਾਲੀ ਵਰਗੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਛੱਤੇ ਵਿੱਚ ਇਕ ਮਾਦਾ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਕਾਮਾ ਮੱਖੀ ਤੋਂ ਥੋੜੀ ਲੰਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਉਮਰ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਤਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਦਿਨ ਵਿਚ 3000 ਤੱਕ ਆਂਡੇ ਦੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।

ਇਹ ਮੱਖੀਆਂ ਜੀਵ-ਜਗਤ ਦੇ ਆਰਥਰੋਪੋਡਾ ਜਾਂ ਜੁੜੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਵਾਲੇ ਜੀਵ-ਵਰਗ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਧੜ ਨਾਲ ਇਕ ਥਾਂ ਜੁੜੀਆਂ ਛੇ ਲੱਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ-ਚੱਕਰ ਬਾਕੀ ਜੀਵਾਂ ਨਾਲੋਂ ਭਿੰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਆਂਡਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਸੁੰਡੀ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਲਾਰਵਾ” ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕਾਮਾਮੱਖੀਆਂ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕ ਖ਼ਾਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਰਸ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸਨੂੰ ‘ਰਾਇਲ ਜੈਲੀ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਲਾਰਵਾ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਦੋ-ਦਿਨ ਖਾਣ ਲਈ ਇਹ ਰਾਇਲ ਜੈਲੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਵੀ ਇਹੋ ਹੀ ਖਾਂਦੀ ਹੈ । ਬਾਕੀ ਮੱਖੀਆਂ ਸ਼ਹਿਦ ਤੇ ਪ੍ਰਾਗ-ਕਣ ਖਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਦੋ-ਦਿਨ ਰਾਇਲ ਜੈਲੀ ਦੇਣ ਮਗਰੋਂ ਲਾਰਵਾ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਦ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਮਗਰੋਂ ਉਸਦਾ ਆਕਾਰ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਖਾਣਾ ਛੱਡ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਸਦੇ ਸੈੱਲ ਨੂੰ ਉੱਪਰੋਂ ਸੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪਿਊਪਾ ‘ਅਵਸਥਾ’ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚਲੀ ਸੁੰਡੀ ਨੂੰ “ਪਿਉਪਾ’: ਫਿਰ ਇਸ ਸੁੰਡੀ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀ ਮੱਖੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਸੈੱਲ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ‘ਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਨਵੀਂ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀ ਮੱਖੀ ਨਿਕਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ । ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਇਹ ਛੱਤੇ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਤੇ ਲਾਰਵਾ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਖੁਆਉਣ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ! ਬਾਕੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਇਹ ਫੁੱਲਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਦ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਕੇ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਮੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਕਸੇ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਵਾਪਸ ਆਪਣੇ ਬਕਸੇ ਵਿਚ ਹੀ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਬਕਸੇ ਦੇ ਦੁਆਰ ਉੱਤੇ ਰਖਵਾਲੀ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਬਾਹਰਲੀ ਮੱਖੀ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਨਹੀਂ ਲੰਘਣ ਦਿੰਦੀਆਂ । ਜੇਕਰ ਉਹ ਸ਼ਹਿਦ ਲੈ ਕੇ ਆਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਉਸਨੂੰ ਅੰਦਰ ਆਉਣ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਆਮ ਕਰਕੇ ਬਾਹਰੀ ਮੱਖੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਛੱਤਿਆਂ ਉੱਪਰ ਹਮਲਾ ਕਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਦ ਚੂਸ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਮੌਕੇ ਛੱਤੇ ਵਿਚਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਬਾਹਰਲੀਆਂ ਹਮਲਾਵਰ ਮੱਖੀਆਂ ਦਾ ਡਟ ਕੇ ਟਾਕਰਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਮੱਖੀਆਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਛੱਤੇ ਵਾਲੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਮਾਰੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਮੱਖੀਆਂ ਸ਼ਹਿਦ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿਚ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਵਾਪਸ ਆ ਕੇ ਬਾਕੀ ਕਾਮਾ-ਮੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ਸਥਾਨ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ | ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ ਛੱਤੇ ਉੱਤੇ 8 ਦੇ ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਘੁੰਮਦੀਆਂ ਹਨ । ਉਹ 8 (ਆਠਾ) ਜਿੰਨਾ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਸਥਾਨ ਓਨੀ ਹੀ ਦੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਮੱਖੀਆਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਦੇ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਹਿੱਸੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਅੰਦਰਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਜੀਭ ਇਕ ਪਾਈਪ ਵਰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਰਸ ਚੂਸਦੀਆਂ ਹਨ । ਜਦੋਂ ਇਹ ਰਸ ਪਚਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਐਨਜ਼ਾਈਮ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਛੱਤੇ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਉਹ ਇਹ ਰਸ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਗਲ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਫਿਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਖੰਭ ਫੜਫੜਾ ਕੇ ਇਸ ਰਸ ਵਿੱਚੋਂ ਪਾਣੀ ਉਡਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹਿਦ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਸ਼ਹਿਦ ਵਿਚ ਪਾਣੀ, ਕਾਰਬੋਹਾਈਡੇਟ, ਪ੍ਰਗ-ਕਣ ਤੇ ਐਨਜ਼ਾਈਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ! ਸ਼ਹਿਦ ਦੇ ਗਾੜ੍ਹਾ ਹੋਣ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿਚ ਭਰ ਕੇ ਉੱਪਰੋਂ ਮੋਮ ਨਾਲ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਅਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਛੱਤੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਕਾਫ਼ੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਮੌਕੇ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਆਂਡੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਮੱਖੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਸਮੇਂ ਕੁੱਝ ਕਾਮਾ ਮੱਖੀਆਂ ਬਾਗੀ ਹੋ ਕੇ ਨਵੀਂ ‘ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ | ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ ਛੱਤੇ ਤੋਂ ਦੂਰ ਇਕ ਰਾਣੀ ਸੈੱਲ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਵਿਚ ਆਂਡਾ ਲਿਆ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੇ ਲਾਰਵਾ ਨੂੰ ਪਿਊਪਾ ਬਣਨ ਤੱਕ ਰਾਇਲ ਜੈਲੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਇਹੋ ਪਿਊਪਾ ਮਗਰੋਂ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਵਿਚ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਮਖੱਟੂ ਦੇ ਮੁੰਹ ਵਿਚ ਚੁਸਣ ਵਾਲੇ ਅੰਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ । ਉਹ ਭੋਜਨ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਾਮਾ ਮੱਖੀਆਂ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਕਾਮਾ ਮੱਖੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਨਵੀਂ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਮਗਰੋਂ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੋਰ ਮੱਖੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਉੱਡ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਵੀਂ ਥਾਂ ਉੱਤੇ ਛੱਤਾ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Chapter 10 ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Punjabi Chapter 10 ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ

(i) ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਖੋ :

(i) ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਹੋਣ ਦਾ ਸ਼ੱਕ ਸੀ ?
(ਉ) ਬਹੁਤ ਪੈਸਾ
(ਅ) ਵਿੱਦਿਆ
(ਈ) ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਗਿੱਦੜ ਸਿੰਝੀ

(ii) ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ਨੂੰ ਕਿੱਥੇ ਲੱਭਦਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ
(ਅ) ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ
(ਈ) ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਨਦੀ ਕੰਢੇ ਤੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ।
ਉੱਤਰ :
ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਨਦੀ ਕੰਢੇ ਤੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ

(ii) ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ਕਿਸਦੇ ਕੋਲ ਸੀ ?
(ੳ) ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ
(ਅ) ਤਾਈ ਸੁੱਧੀ ਕੋਲ
(ਇ) ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ।
ਉੱਤਰ :
ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਕੋਲ

(iv) ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਨੂੰ ਕੀ ਸਿਖਾਇਆ ?
(ਉ) ਪਾਠ ਕਰਨਾ ।
(ਅ) ਖੇਡਣਾ
(ਇ) ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਆਪ ਕਰਨਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਆਪ ਕਰਨਾ

(v) ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਹਰ ਕੰਮ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕਰਦਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਹਾਂ ਜੀ
(ਅ) ਨਹੀਂ ਜੀ
(ਇ) ਕਦੇ-ਕਦੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਹਾਂ ਜੀ ।

(ii) ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ਬਾਰੇ ਕੀ ਸੋਚਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਿ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ਗਿੱਦੜ ਦੇ ਸਿੰਝ ਦਾ ਕੋਈ ਟੁੱਕੜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਹਿਰਾਵਾ ਕਿਹੋ-ਜਿਹਾ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਉਜਲਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਤਾਈ ਸੁੱਧੀ ਬਾਰੇ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ਬੜੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਬੜੇ-ਬੜੇ ਜਾਦੂ-ਟੂਣੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੰਗਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕੰਵਲ ਨੈਨ ‘ਤੇ ਕੀ ਅਸਰ ਹੋਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਉਸਦਾ ਜੀਵਨ ਨਿਯਮ-ਬੱਧ ਤੇ ਮਿਹਨਤੀ ਹੋ ਗਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਤਰੱਕੀ ਦੀਆਂ ਰਾਹਾਂ ‘ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਤੁਰਦਾ ਗਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਨਿਯਮ-ਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਰਾਹਾਂ ਉੱਤੇ ਤੁਰਦਾ ਗਿਆ ।

(iii) ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਦੇ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਹੋਣ ਦੇ ਕੀ ਕਾਰਨ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਦੇ ਹਰਮਨ-ਪਿਆਰਾ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਸਵੇਰ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ ਤਕ ਦੇ ਵਕਤ ਨੂੰ ਨਿਯਮ-ਪੁਰਵਕ ਗੁਜ਼ਾਰਦਾ ਸੀ । ਉਹ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਨਿਯਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਸਰਤ ਕਰਦਾ, ਨਹਾਉਂਦਾ, ਪਾਠ-ਪੂਜਾ ਕਰਦਾ, ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਕਾਪੀਆਂ ਦੇਖਦਾ, ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਤੇ ਚੰਦਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਾ ਸੀ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਹ ਸਵੇਰ ਤੋਂ ਰਾਤ ਗਈ ਤਕ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਆਹਰ ਵਿਚ ਜੁਟਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ । ਉਹ ਹੱਥੀਂ ਕੰਮ ਤੋਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚੁਰਾਉਂਦਾ । ਉਹ ਆਪਣਾ ਸਾਈਕਲ ਆਪ ਸਾਫ਼ ਕਰਦਾ, ਆਪ ਕੱਪੜੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰਦਾ ਤੇ ਬੂਟ ਵੀ ਆਪ ਪਾਲਿਸ਼ ਕਰ ਕੇ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ । ਉਹ ਸਦਾ ਸੱਚ ਤੇ ਮਿੱਠਾ ਬੋਲਦਾ ਸੀ ਤੇ ਗ਼ਰੀਬ-ਗੁਰਬੇ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਸੀ । ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਬਾਕਾਇਦਾ ਚਿੱਠੀ-ਪੱਤਰ ਰੱਖਦਾ ਸੀ ਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ-ਰਸਾਲੇ ਪੜ੍ਹਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਣਾਂ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਹਰਮਨ-ਪਿਆਰਾ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ਨੂੰ ਕਿੱਥੋਂ ਲੱਭਦਾ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਸੀ ਕਿ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰੜੀ ਗਿੱਦੜ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਟੁਕੜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਸੋਚਦਾ-ਸੋਚਦਾ ਬਾਹਰ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ, ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ, ਦੂਰ ਜਿੱਥੇ ਜੰਗਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਘੁੰਮਦਾ ਰਹਿੰਦਾ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਮਰਿਆ ਹੋਇਆ ਗਿੱਦੜ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਤੇ ਉਹ ਉਸ ਦਾ ਸਿੰਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕੇ । ਉਹ ਹਰ ਸਮੇਂ, ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਸੁਪਨਿਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਗਿੱਦੜ ਦਾ ਸਿੰਝ ਲੱਭਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਸਵੇਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਵੇਲੇ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਦਾ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਸਵੇਰੇ ਸਰਘੀ ਵੇਲੇ ਉੱਠ ਕੇ ਬਾਹਰ ਸੈਰ ਕਰਨ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਦੂਰ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਅੱਧਾ ਘੰਟਾ ਕਸਰਤ ਕਰਦਾ ਸੀ । ਅਜੇ ਹਨੇਰਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਘਰ ਆ ਕੇ ਨਹਾ ਲੈਂਦਾ ਸੀ । ਫਿਰ ਉਹ ਕੁੱਝ ਦੇਰ ਪਾਠ-ਪੂਜਾ ਕਰਦਾ ਤੇ ਰੱਬ ਦਾ ਨਾਂ ਲੈਂਦਾ ਸੀ । ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਦਿਆਂ ਹੀ ਉਹ ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਕਾਪੀਆਂ ਦੇਖਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਸੀ । ਸ਼ਾਮ ਵੇਲੇ ਉਹ ਰਜਿਸਟਰ ਦੇਖਦਾ, ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ, ਚੰਦਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਰਾਤ ਗਈ ਤਕ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਆਹਰ ਵਿਚ ਸੁੱਟਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਨੂੰ ਵਧਦਾ-ਫੁੱਲਦਾ ਦੇਖ ਕੇ ਲੋਕੀਂ ਕੀ ਸੋਚਦੇ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਨੂੰ ਵਧਦਾ-ਫੁੱਲਦਾ ਦੇਖ ਕੇ ਲੋਕੀਂ ਸੋਚਦੇ ਸਨ ਕਿ ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਹੱਥੀਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨੂੰ ਬੁਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਮਝਦਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਧੋਤੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰਦਾ ਸੀ । ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਾਈਕਲ ਨੂੰ ਆਪ ਸਾਫ਼ ਕਰਦਾ ਸੀ । ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੂਟ ਆਪ ਪਾਲਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਸੀ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਹੱਥੀਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨੂੰ ਬੁਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਮਝਦਾ ।

(iv) ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਹੀ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣ ਕੇ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :
(ਬਾਦਸ਼ਾਹ, ਉਜਲੇ, ਸਰਘੀ ਵੇਲੇ, ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ, ਆਹਰ, ਚਮ-ਚਮ)
(ੳ) ਲੋਕ ਸੋਚਦੇ, ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਕੋਲ ……….. ਹੈ ।
(ਅ) ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਕੋਲ ਇੱਕ ……….. ਕਰਦੀ ਸਾਈਕਲ ਸੀ ।
() ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੰਝ ਫਿਰਦਾ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ……… ਹੋਵੇ ।
(ਸ) ਉਹ ਰੋਜ਼ ……….. ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦਾ ।
(ਹ) ਮਾਸਟਰ ਜੀ ……….. ਉੱਠ ਕੇ ਕਸਰਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ।
(ਕ) ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ……….. ਵਿੱਚ ਲੱਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਲੋਕ ਸੋਚਦੇ, ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਕੋਲ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ਹੈ ।
(ਅ) ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਕੋਲ ਇੱਕ ਚਮਚਮ ਕਰਦੀ ਸਾਈਕਲ ਸੀ ।
(ਇ) ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੰਝ ਫਿਰਦਾ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਹੋਵੇ ।
(ਸ) ਉਹ ਰੋਜ਼ ਉਜਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦਾ !
(ਹ) ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਸਰਘੀ ਵੇਲੇ ਉੱਠ ਕੇ ਕਸਰਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ।
(ਕ) ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਆਹਰ ਵਿੱਚ ਲੱਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ :ਜਾਦੂ, ਸੁਗਾਤ, ਫ਼ੈਸ਼ਲਾ, ਲਿਸ਼-ਲਿਸ਼ ਕਰਨਾ, ਹਨੇਰਾ, ਕਿਸਮਤ ਵਾਲਾ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਜਾਦੂ (ਕਰਾਮਾਤੀ ਚੀਜ਼) – ਲੋਕ ਸੋਚਦੇ ਕਿ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ਸ਼ਾਇਦ ਕੋਈ ਜਾਦੂ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ ।
2. ਸੁਗਾਤ (ਤੋਹਫ਼ਾ, ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ) – ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੁਗਾਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ ।
3. ਫ਼ੈਸਲਾ (ਨਿਰਨਾ) – ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਅੱਜ ਇਸ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤਾ ।
4. ਲਿਸ਼-ਲਿਸ਼ ਕਰਨਾ (ਚਮਕਣਾ) – ਮਾਸਟਰ ਬੁਧ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਾਈਕਲ ਲਿਸ਼-ਲਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ।
5. ਹਨੇਰਾ (ਚਾਨਣ ਦੇ ਉਲਟ, ਅੰਧੇਰ) – ਰਾਤ ਪਈ ਤੇ ਹਨੇਰਾ ਛਾ ਗਿਆ ।
6. ਕਿਸਮਤ (ਵਾਲਾ ਭਾਗਾਂ ਵਾਲਾ) – ਲਾਟਰੀ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮਤ ਵਾਲੇ ਦੀ ਹੀ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਮਾਸਟਰ – मास्टर – Teacher
ਵਿਆਹ – ………….. – ……………
ਦੋਸਤ – ………….. – ……………
ਨੰਬਰ – ………….. – ……………
ਬੁੱਢਾ – ………….. – ……………
ਰਜਿਸਟਰ – ………….. – …………
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਮਾਸਟਰ – मास्टर – Teacher
ਵਿਆਹ – विवाह – Wedding
ਦੋਸਤ – मित्र – Friend
ਨੰਬਰ – अंक – Marks
ਬੁੱਢਾ – बूढ़ा – Oldman
ਰਜਿਸਟਰ – रजिस्टर – Register

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ :ਦੁਧ, ਸੈਕਲੇ, ਚੜਿਆ, ਸਰਗੀ ਵੈਲਾ, ਕਮੈਟੀ, ਸੇਹਤ ॥
ਉੱਤਰ :
ਅਸ਼ੁੱਧ – ਸ਼ੁੱਧ
ਦੁਧ – ਦੁੱਧ
ਸੈਕਲ -ਸਾਈਕਲ
ਚੜਿਆ – ਚੜ੍ਹਿਆ
ਸਰਗੀ ਵੈਲਾ – ਸਰਘੀ ਵੇਲਾ
ਕਮੈਟੀ – ਕਮੇਟੀ
ਸੇਹਤ – ਸਿਹਤ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੋ :ਮਿੱਤਰ, ਸਵੇਰ, ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਪਿੰਡ, ਇਸਤਰੀ, ਉਸਤਾਦ ।
ਉੱਤਰ :
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ
ਮਿੱਤਰ – ਦੁਸ਼ਮਣ
ਸਵੇਰ – ਸ਼ਾਮ
ਖ਼ੁਸ਼ੀ – ਗਮੀ
ਪਿੰਡ – ਸ਼ਹਿਰ
ਇਸਤਰੀ – ਪੁਰਸ਼
ਉਸਤਾਦ – ਸ਼ਗਿਰਦ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪਾਠ ਵਿੱਚ ਆਈਆਂ ਚੰਗੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ‘ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਮਲ ਕਰੋਗੇ ?
ਉੱਤਰ :
ਮੈਂ ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਵਾਂਗ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਚੰਗੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਵਾਂਗਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਨੇਮ ਨਾਲ ਕਰਾਂਗਾ ਤੇ ਪੂਰੀ ਮਿਹਨਤ ਕਰ ਕੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਾਂਗਾ । ਮੈਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠਾਂਗਾ ਤੇ ਸੈਰ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਵਾਂਗਾ । ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਕਰਾਂਗਾ । ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਕੱਪੜੇ ਆਪ ਧੋ ਕੇ ਪੈਸ ਕਰਾਂਗਾ ਤੇ ਆਪਣੇ ਬੂਟ ਵੀ ਆਪ ਹੀ ਪਾਲਿਸ਼ ਕਰਾਂਗਾ । ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਸਾਈਕਲ ਵੀ ਆਪ ਸਾਫ਼ ਕਰਾਂਗਾ । ਮੈਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਅਖ਼ਬਾਰ ਪੜਾਂਗਾ ਤੇ ਕੁੱਝ ਨਾ ਕੁੱਝ ਆਪ ਲਿਖਣ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਾਂਗਾ । ਮੈਂ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਅਜਾਈਂ ਨਹੀਂ ਗੁਆਵਾਂਗਾ ਤੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਕੁੱਝ ਨਾ ਕੁੱਝ ਕਰਦਾ ਰਹਾਂਗਾ । ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧਿਆਨ ਦੇ ਕੇ ਉੱਨਤੀ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜਾਂਗਾ । ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਲਿਖਾਈ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ :
ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੇਵਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ ।
ਉੱਤਰ :
………………………………………..
………………………………………..

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰੋ :

(ਉ) ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਸੋਚਦਾ, ਉਸਦੇ ਹੱਥ ਕਦੀ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਡੀ ਨਹੀਂ ਆਏਗੀ। (ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ)
(ਅ) ਇਕ ਖੱਡ ਵਿਚ ਉਹਦਾ ਪੈਰ ਤਿਲ੍ਹਕ ਗਿਆ । (ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ)
(ਈ) ਪੰਜ-ਸੱਤ ਰੋਜ਼ ਬਿਮਾਰ ਰਹਿ ਕੇ ਕੁੱਤਾ ਮਰ ਗਿਆ ! (ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ)
(ਸ) ਕਦੀ ਉਹ ਕੁੱਝ ਸੋਚਦਾ, ਕਦੀ ਕੁੱਝ । (ਕਿਰਿਆ ਚੁਣੋ)
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਕੰਵਲ ਨੈਨ, ਹੱਥ, ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ।
(ਅ) ਉਹਦਾ ।
(ਈ) ਪੰਜ-ਸੱਤ ।
(ਸ) ਸੋਚਦਾ !

ਪੈਰੇ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੋ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਲਿਖੋ।

ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦੀ ਸੈਰ ਤੇ ਕਸਰਤ ਨਾਲ ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਦੀ ਸਿਹਤ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਹੋ ਗਈ । ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦੀ ਬਾਕਾਇਦਗੀ ਨਾਲ ਉਹਦਾ ਜੀਵਨ ਜਿਵੇਂ ਕੂਲਾ ਪੱਟ ਹੋ ਗਿਆ । ਹਰ ਕੰਮ ਆਪਣੇ ਵਕਤ ‘ਤੇ ਹੁੰਦਾ । ਕਦੀ ਉਹਨੂੰ ਇੰਝ ਨਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਉਹ ਪਛੜ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਤਨੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਹਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਰਵਾਂ-ਰਵੀਂ ਤੁਰ ਪਈ ਤੇ ਉਹ ਹੈਰਾਨ ਹੁੰਦਾ । ਕਦੀ-ਕਦੀ ਉਹਨੂੰ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ਵੀ ਬਿਲਕੁਲ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੀ । ਉਹਨੂੰ ਇੰਝ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ, ਜਿਵੇਂ ਉਹਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਨਾ ਹੋਵੇ । ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਹੈਰਾਨ ਸੀ ! ਕਦੀ-ਕਦੀ ਉਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ‘ਤੇ ਹਾਸਾ ਆਉਂਦਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਪਿੰਡੋਂ ਬਾਹਰ ਖੱਡਾਂ ਵਿੱਚ, ਦਰਾੜਾਂ ਵਿੱਚ, ਖਾਈਆਂ ਵਿੱਚ, ਖੰਡਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ਲੱਭਦਾ ਫਿਰਦਾ ਸੀ । ਇੱਕ ਵਾਰ ਉਹਨੂੰ ਸੁਫਨਾ ਆਇਆ ਕਿ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ਉਹਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਅਲਮਾਰੀ ਦੀ ਨੁੱਕਰ ਵਿੱਚ ਪਈ ਹੈ । ਉਹ ਅੱਭੜਵਾਹੇ ਉੱਠ ਖਲੋਤਾ । ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਅਲਮਾਰੀ ਨੂੰ ਫਰੋਲਦਾ ਰਿਹਾ, ਫਰੋਲਦਾ ਰਿਹਾ । ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ਤੇ ਉੱਥੇ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਕੰਵਲਨੈਨ ਦੀ ਅੱਖ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਈ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਬਾਕੀ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਪੜ੍ਹਦਾ-ਲਿਖਦਾ ਰਿਹਾ । ਉਸ ਰਾਤ ਜਿਹੜੀ ਕਹਾਣੀ ਉਸ ਨੇ ਲਿਖੀ, ਇੱਕ ਅਖ਼ਬਾਰ ਨੇ ਛਾਪਣ ਲਈ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕਰ ਲਈ । ਮੁੰਡੇ ਤੇ ਮੁੰਡੇ, ਸਕੂਲ ਦੇ ਕਈ ਮਾਸਟਰ ਵੀ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਵੇਖ-ਵੇਖ ਉਂਗਲਾਂ ਪਏ ਟੁੱਕਦੇ ਸਨ । ਅਖੀਰ ਜਦੋਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਜਮਾਤ ਉਹ ਪਾਸ ਕਰ ਬੈਠਾ, ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਜਿਵੇਂ ਉਸਦਾ ਦੋਸਤ ਬਣ ਗਿਆ । ਹੁਣ ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਜਾਣਾ ਸੀ । ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਆਪ ਕਹਿੰਦਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਉਸਤਾਦ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੜ੍ਹ ਜਾਵੇਗਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰਾ ਕਿਸ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ
(ਅ) ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ
(ੲ) ਜਨਮ-ਦਿਨ ਦੀ ਪਾਰਟੀ
(ਸ) ਘਰ ਦਾ ਜਿੰਦਰਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸੈਰ ਤੇ ਕਸਰਤ ਦਾ ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਨੂੰ ਕੀ ਫ਼ਾਇਦਾ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) ਸਿਹਤ ਚੰਗੀ ਹੋ ਗਈ
(ਅ) ਮੁਟਾਪਾ ਘਟ ਗਿਆ
(ਈ ਨਜ਼ਰ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਈ
(ਸ) ਪਿੱਠ ਦਰਦ ਹਟ ਗਈ ।
ਉੱਤਰ :
ਸਿਹਤ ਚੰਗੀ ਹੋ ਗਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕਿਸ ਗੱਲ ਕਰਕੇ ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਦਾ ਜੀਵਨ ਕੁਲਾ ਪੱਟ ਹੋ ਗਿਆ ?
(ਉ) ਬਾਕਾਇਦਗੀ ਕਰਕੇ
(ਅ) ਬੇਕਾਇਦਗੀ ਕਰਕੇ
(ਈ) ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਨ ਨਾਲ
(ਸ) ਰੁਝੇਵੇਂ ਕਾਰਨ ।
ਉੱਤਰ :
ਬਾਕਾਇਦਗੀ ਕਰਕੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਦੇ ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਖੰਡਰਾਂ, ਖਾਈਆਂ ਤੇ ਦਰਾੜਾਂ ਵਿਚ ਕੀ ਲੱਭਦਾ ਫਿਰਦਾ ਸੀ ?
(ੳ) ਆਪਣਾ ਆਪ
(ਅ) ਮਾਸਟਰ ਜੀ ।
(ਈ) ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਡੀ
(ਸ) ਸਕੂਲ ਦਾ ਕੰਮ 1
ਉੱਤਰ :
ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਕੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਨੂੰ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ਅਲਮਾਰੀ ਦੀ ਨੁੱਕਰ ਵਿਚ ਪਈ ਹੋਣ ਦਾ ਭਰਮ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿਆ ਸੀ ?
(ਉ) ਸੁਫਨਾ ਆਉਣ ਕਰਕੇ
(ਈ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਤੋਂ ਸੁਣ ਕੇ
(ਸ) ਦਾਦੀ ਦੇ ਦੱਸਣ ਕਰਕੇ ।
ਉੱਤਰ :
ਸੁਫਨਾ ਆਉਣ ਕਰਕੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਕਿਸਨੇ ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਦੀ ਲਿਖੀ ਕਹਾਣੀ ਛਾਪਣੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕਰ ਲਈ ਸੀ ?
(ਉ) ਪਬਲਿਸ਼ਰ ਨੇ
(ਅ) ਅਖ਼ਬਾਰ ਨੇ
(ੲ) ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੇ ਐਡੀਟਰ ਨੇ
(ਸ) ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ :
ਅਖ਼ਬਾਰ ਨੇ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਕੌਣ ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਦਾ ਦੋਸਤ ਹੀ ਬਣ ਗਿਆ ?
(ਉ) ਅਖ਼ਬਾਰ ਦਾ ਐਡੀਟਰ
(ਅ) ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ
(ੲ) ਹੈਡਮਾਸਟਰ
(ਸ) ਗੁਆਂਢੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਨੇ ਹੁਣ ਕਿੱਥੇ ਪੜ੍ਹਨ ਜਾਣਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕਾਲਜ ਵਿਚ
(ਅ) ਵੱਡੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ
(ਈ) ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ
(ਸ) ਕੋਚਿੰਗ ਸੈਂਟਰ ਵਿਚ ।
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਉਸਤਾਦ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਪੜ੍ਹ ਜਾਵੇਗਾ ?
(ਉ) ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਨੂੰ
(ਅ) ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ
(ਈ) ਮਨੀਟਰ ਨੂੰ
(ਸ) ਕੰਵਲਜੀਤ ਨੂੰ ।
ਉੱਤਰ :
ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਨੂੰ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਦੰਦ ਕਥਾ-ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਚੜੀ ਗੱਲ । ਮੁਰਾਦ-ਇੱਛਾ । ਮੁਹਾਠ-ਸਰਦਲ ਵਿਹੰਦਾ-ਦੇਖਦਾ । ਜ਼ਰਬ-ਸੱਟ, ਚੋਟ ਆਹਰ-ਕੰਮ, ਰੁਝੇਵਾਂ । ਤ੍ਰੀਮਤਇਸਤਰੀ, ਪਤਨੀ । ਇਸਤਰੀ-ਲੋਹਾ, ਪੈਂਸ । ਨਿਤਾਪ੍ਰਤੀ-ਹਰ ਰੋਜ਼ । ਵਰਜ਼ਿਸ਼-ਕਸਰਤ । ਕੂਣ-ਕਸਰ-ਨੁਕਸ । ਉਸਤਾਦ-ਅਧਿਆਪਕ । ਬਿਹਬਲਤਾ-ਬੇਚੈਨੀ ! ਬਾਕਾਇਦਗੀ-ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ । ਪੱਟ-ਰੇਸ਼ਮ । ਰਵਾਂ-ਰਵੀਂ-ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ । ਉਤਪੰਨ-ਪੈਦਾ । ਆਤਮ ਸਨਮਾਨਅਣਖ । ਸੇਜਲ-ਗਿੱਲੀਆਂ । ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ-ਇੱਛਾ । ਹਸਰਤ-ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ॥

ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਡੀ Summary

ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਡੀ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਇਹ ਗੱਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ ਕਿ ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਗਿੱਦੜਸਿੰਕੀ ਹੈ । ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਸੋਚਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਵਾਲਾ ਜੀਵਨ ਗੁਜ਼ਾਰਦਾ ਹੈ । ਕੀ ਬੱਚੇ ਤੇ ਕੀ ਬੁੱਢੇ ਸਭ ਉਸ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ । ਹਰ ਘਰ ਤੋਂ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸੁਗਾਤ ਆਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ । ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਧੋਬੀ ਦੇ ਧੋਤੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ । ਉਸ ਦਾ ਸਾਈਕਲ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚਮਕੀਲਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਤੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਡਾਕ ਆਉਂਦੀ ਸੀ ।

ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਸਮਝਦਾ ਸੀ ਕਿ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰੜੀ ਗਿੱਦੜ ਦੇ ਸਿੰਕ ਦਾ ਟੁਕੜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਹਰ ਸਮੇਂ ਕਿਸੇ ਮਰੇ ਹੋਏ ਗਿੱਦੜ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ, ਪਰ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਤੇ ਨਾ ਮਿਲਦਾ ।

ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਸੋਚਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵੀ ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਂਗ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਫੇਰ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਉਹ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਵਲ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਰਹੇਗਾ, ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਰਹੇਗਾ, ਉੱਜਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਵੇਗਾ, ਵੱਡਾ ਹੋ ਕੇ ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਂਗ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜਾਏਗਾ, ਐਨਕਾਂ ਲਾ ਕੇ ਚੀਕਣੇ ਬੂਟ ਪਾਇਆ ਕਰੇਗਾ ।

ਇਕ ਦਿਨ ਉਹ ਸੁਪਨੇ ਵਿਚ ਗਿੱਦੜ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਖੇਡਦਾ ਹੋਇਆ ਕੋਠੇ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਤੜੀ ਉੱਪਰ ਡਿਗ ਪਿਆ, ਪਰੰਤੂ ਉਹ ਬਹੁਤੀ ਸੱਟ ਤੋਂ ਬਚ ਗਿਆ । ਉਸ ਦੀ ਤਾਈ ਸੁੱਧੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਿਆ ਤੇ ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਨੇ ਸੁਪਨੇ ਵਿਚ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਕੀ ਲਈ ਗਿੱਦੜ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣਾਈ, ਤਾਂ ਤਾਈ ਹੱਸ ਕੇ ਬੋਲੀ, ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ਗਿੱਦੜ ਦੇ ਸਿੰਙ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ। ਇਹ ਤਾਂ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਵਾਲਾਂ ਵਾਲੀ ਇਕ ਚੀਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਡੱਬੀ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਸੰਭਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਉਹ ਸੰਧੂਰ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਤੇ ਪਲਦੀ ਹੈ ।

ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਸੱਟ ਕਾਰਨ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਬਿਸਤਰੇ ਉੱਤੇ ਰਿਹਾ ਤੇ ਫਿਰ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਰਹਿਣ ਲੱਗਾ । ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਉਹ ਹਰ ਸਮੇਂ ਕੁੱਝ ਨਾ ਕੁੱਝ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ ਉਹ ਬਾਹਰ ਸੈਰ ਤੇ ਕਸਰਤ ਕਰਨ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਫਿਰ ਨਹਾ ਕੇ ਪੂਜਾ ਕਰਦਾ । ਫਿਰ ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਕਾਪੀਆਂ ਦੇਖਦਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਰਜਿਸਟਰ ਦੇਖਦਾ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਤੇ ਚੰਦਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਾ । ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਕੱਪੜੇ ਧੋਦੀ ਤੇ ਉਹ ਆਪ ਪੈਂਸ ਕਰਦਾ । ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਸਾਈਕਲ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ ਆਪ ਸਾਫ਼ ਕਰਦਾ । ਉਹ ਸੱਚ ਤੇ ਮਿੱਠਾ ਬੋਲਦਾ ਅਤੇ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ।

ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਨੇ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਅਪਣਾ ਲਈਆਂ । ਹੁਣ ਕੰਵਲ ਨੈਣ ਨਿਸਚਿਤ ਸਮਾਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਲਾਉਣ ਲੱਗਾ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਸ ਸਾਲ ਜਦੋਂ ਇਮਤਿਹਾਨ ਹੋਏ, ਉਹ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੂਟ ਅੱਪ ਪਾਲਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਮਾਂ ਦੇ ਧੋਤੇ ਕੱਪੜੇ ਆਪ ਸ ਕਰ ਕੇ ਪਾਉਂਦਾ ਸੀ । ਉਸ ਦੇ ਜਮਾਤੀ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸਮਤ ਵਾਲਾ ਸਮਝਣ ਲੱਗੇ । ਹਰ ਕੋਈ ਉਸ ਨਾਲ ਮਿੱਤਰਤਾ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਤੇ ਉਹ ਹਰ ਸਮੇਂ ਖੁਸ਼ ਰਹਿੰਦਾ । ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਗਿੱਦੜਸਿੰਕੀ ਪਾਉਣ ਦੀ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਹੁਣ ਪਹਿਲਾਂ ਜਿੰਨੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰਹੀ !

ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦੀ ਕਸਰਤ ਤੇ ਬਾਕਾਇਦਗੀ ਨੇ ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨਿਖ਼ਾਰ ਦਿੱਤੀ । ਉਹ ਸਮਝਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਹਰ ਕੰਮ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵੇਲੇ ਸਿਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕਦੀ-ਕਦੀ ਉਸ ਨੂੰ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਕੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਵੀ ਨਹੀਂ ।

ਇਕ ਰਾਤ ਉਸ ਨੂੰ ਸੁਪਨਾ ਆਇਆ ਕਿ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਪਈ ਹੈ । ਜਾਗ ਆਉਣ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ਤਾਂ ਮਿਲੀ ਨਾ, ਪਰ ਉਹ ਰਾਤ ਉਸ ਨੇ ਪੜ੍ਹਨ-ਲਿਖਣ ਵਿਚ ਗੁਜ਼ਾਰਦਿਆਂ ਜਿਹੜੀ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖੀ, ਉਹ ਇਕ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਛਪ ਗਈ । ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਫਲਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਸਾਰੇ ਉਂਗਲਾਂ ਟੁੱਕਦੇ ਸਨ ।

ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਦੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ ਤੇ ਹੁਣ ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣਾ ਸੀ । ਕਾਲਜ ਜਾਣ ਲਈ ਉਹ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਤੋਂ ਵਿਛੜਨ ਲੱਗਾ । ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸੁਗਾਤ ਮੰਗਣ ਲਈ ਕਿਹਾ । ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਨੂੰ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਝੀ ਯਾਦ ਆ ਗਈ, ਪਰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਜਾਗੇ ਸੈ-ਮਾਣ ਕਰਕੇ ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ । ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਵੀ ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਦੀਆਂ ਦੱਸੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ‘ਤੇ ਚਲਦਾ ਰਿਹਾ । ਕੰਵਲ ਨੈਨ ਹਰ ਇਮਤਿਹਾਨ ਵਿਚ ਵਜ਼ੀਫਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ, ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਹਰ ਥਾਂ ਮੋਹਰੀ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਹਰ ਥਾਂ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਹੁੰਦੀ । ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕ ਉਸ ਦੀ ਉੱਨਤੀ ਦੇਖ ਕੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ ਕਿ ਮਾਸਟਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜ਼ਰੂਰ ਉਸ ਨੂੰ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਡੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ।