Class 6

Punjab State Board PSEB 6th Class English Book Solutions English Reading Comprehension Picture / Poster Based Exercise Questions and Answers, Notes.

PSEB 6th Class English Reading Comprehension Picture / Poster Based

Look at the picture carefully and answer the questions that follow

1.

(i) The weather is …………….
(a) sunny
(b) snowy
(c) clear
(d) rainy.
Answer:
(d) rainy.

(ii) There are …………. puddles in the picture.
(a) three
(b) four
(c) two
(d) one.
Answer:
(c) two.

(iii) There are……………… children in the picture.
(a) two
(b) five
(c) three
(d) four.
Answer:
(d) four.

(iv) A ……………. is hiding under a leaf.
(a) snail
(b) frog
(c) bird
(d) fish.
Answer:
(b) frog.

(v) We use umbrellas to save ourselves from …………..
(a) clouds
(b) puddles
(c) trees
(d) rain.
Answer:
(d) rain.

2.

(i) There are …………….. plants under the tree.
(a) thorny
(b) flower
(c) fruit
(d) dry.
Answer:
(b) flower.

(ii) There are…………… huts in the picture.
(a) two
(b) three
(c) many
(d) few
Answer:
(a) two.

(iii) A river flows under the …………
(a) trees
(b) plants
(c) bridge
(d) hills.
Answer:
(c) bridge.

(iv) The weather is ……………….
(a) sunny
(b) snowy
(c) clear
(d) rainy.
Answer:
(c) clear.

(v) It is a …………………. area.
(a) sandy
(b) sea-side
(c) forest
(d) hilly.
Answer:
(d) hilly.

3.

Two children are ………… in their kitchen garden.
(a) walking
(b) working
(c) playing
(d) running.
Answer:
(b) working.

(ii) They are ………… plants.
(a) watering
(b) growing
(c) cleaning
(d) manuring.
Answer:
(a) watering.

(iii) The day is …………..
(a) snowy
(b) cloudy
(c) sunny
(d) rainy.
Answer:
(c) sunny

(iv) A ……………. is flying under a tall tree.
(a) bird
(b) butterfly
(c) fly
(d) kite.
Answer:
(b) butterfly.

(v ) The flowers in the picture look very …………….
(a) faded
(b) beautiful
(c) ugly
(d) muddy.
Answer:
(b) beautiful.

4.

(i) This is a big
(a) school office
(b) consumer store
(c) booking office
(d) library.
Answer:
(d) library.

(ii) Books are lying on the
(a) shelves
(b) roof
(c) tables
(d) floor.
Answer:
(a) shelves.

(iii) In a library, there are books on different ………….
(a) religions
(b) jobs
(c) subjects
(d) problems
Answer:
(c) subjects.

(iv) The reading of books gives us ……………
(a) health
(b) wealth
(c) property
(d) knowledge
Answer:
(d) knowledge.

(v) This library can be given the name of ……………
(a) Entertaining Hut
(b) Knowledge Garden
(c) Knowledge Show
(d) None of these.
Answer:
(b) Knowledge Garden.

5.

(i) The atmosphere in the picture is ………….
(a) dirty
(b) pretty
(c) lovely
(d) charming.
Answer:
(a) dirty.

(ii) We can see a large …………… of garbage.
(a) basket
(b) dustbin
(c) heap
(d) sack.
Answer:
(c) heap

(iii) Many young ………….. are collecting the garbage.
(a) girls
(b) men and women
(c) persons
(d) women
Answer:
(c) persons

(iv) They will …………… it outside the city.
(a) dump
(b) throw
(c) sell
(d) display.
Answer:
(a) dump

(v) At a little distance we can see …………….
(a) a car
(b) a bus
(c) a jeep
(d) an e-rickshaw.
Answer:
(b) a bus.

6.

(i) The weather is …………..
(a) hot
(b) warm
(c) rainy
(d) snowy.
Answer:
(d) snowy.

(ii) There are …………….. children in die picture.
(a) two
(b) three
(c) four
(d) five
Answer:
(a) four

(iii) A dog is running ………….. a boy lying on the snow.
(a) after
(b) towards
(c) near
(d) under
Answer:
(b) towards

(iv) The tree in the picture is a…………….. tree.
(a) Christmas
(b) Diwali
(c) Mango
(d) Neem
Answer:
(a) Christmas.

(v) A girl is putting a cap on ……………….
(a) the dog
(b) the tree
(c) a snow man
(d) his friend
Answer:
(c) a snow man.

Punjab State Board PSEB 6th Class English Book Solutions English Grammar Verbs Exercise Questions and Answers, Notes.

PSEB 6th Class English Grammar Verbs

A Verb is an action word. It tells us something about a person or thing.
Verb एक क्रिया शब्द है। यह हमें किसी व्यक्ति या वस्तु के बारे में कुछ बताता है।

A Verb tells us-
1. What a person or thing is; as-

• The rose is red.
• The mouse was dead.
• Camels are useful animals.

2. What a person or thing has; as-

• A week has seven days.
• Monkeys have long tails.
• They had a good day yesterday.

3. What a person or thing does; as-

• She made a doll.
• He is writing a poem.
• The sun rises in the east.

Parts of a Verb क्रिया के भाग

A Verb in English can have two parts:
1. The Main (Primary) (मुख्य) Verb.
2. The Auxiliary (Helping) (सहायक) Verb.

1. The Main Verb tells us ‘what happened or ‘what the situation is’. The main verb can have four different forms:
(i) V₁ (go) or the root form.
(ii) V₂ (went) or the past form.
(iii) V₃ (gone) or the past participle form.
(iv) V₁-ing (going) or the present participle form.

2. The Auxiliary Verb helps the Main Verb to complete its meaning. It helps the Main Verb to form a Tense, or to form Negatives and Questions.
सहायक क्रिया Main verb (मख्य क्रिया) के अर्थ को पूरा करने में सहायता करती है। यह काल (Tense), नकारात्मक कथनों अथवा प्रश्नों के निर्माण में मुख्य क्रिया की सहायता करती है।

The following verbs are often used as Auxiliary Verbs:

• is, am, are, was, were.
• has, have, had.
• do, does, did.
• will, would, shall, should.
• can, could, may, might, must, etc.

Exercises (Solved)

I. Underline the Verbs in the following sentences:

1. I live in Delhi.
2. The lion roars.
3. It is raining outside.
4. I have two brothers.
5. Rina gave me a flower.
6. A cobbler mends shoes.
7. I will give you my book.
8. The driver was cleaning the car.
Hints:
1. live
2. roars
3. is raining
4. have
5. gave
6. mends
7. will give
8. was cleaning

II. Fill in the blanks with appropriate Auxiliaries:

1. …………… I come in, sir ?
2. I ………….. finished my work.
3. You …………… pay your debts.
4. We …………… help our friends.
5. I ………….. solve this question.
6. You ……………. sit on this bench.
7. Anyone ……………. make mistakes.
8. He ………….. not telling the truth.
Hints:
1. May
2. have
3. must
4. shall
5. can
6. can
7. can
8. is

Three Forms (Conjuction) of the verb

Exercises (Solved)

I. Conjugate the following Verbs:

build, fall, rise, speak, teach, weep, ruin, look, sleep, learn, study, throw, weave, forget, destroy
Answer:

Present	Past	Past Participle
build	built	built
fall	fell	fallen
rise	rose	risen
speak	spoke	spoken
teach	taught	taught
weep	wept	wept
ruin	ruined	ruined
look	looked	looked
sleep	slept	slept
learn	learnt	learnt
study	studied	studied
throw	threw	thrown
weave	wove	woven
forget	forgot	forgotten
destroy	destroyed	destroyed

II. Give the present participle form of the following Verbs:

1. sit
2. die
3. sink
4. fight
5. catch
6. tie
7. run
8. bite
9. shine
10. apply
11. hit
12. live
13. swim
14. writer
15. begin
Hints:
1. sitting
2. dying
3. sinking
4. fighting
5. catching
6. tying
7. running
8. biting
9. shining
10. applying
11. hitting
12. living
13. swimming
14. writing
15. beginning.

Note : 1. Verb की Present participle form verb के साथ ‘ing’ जोड़ने से बनती है।
2. कुछ verbs में ‘ing’ जोड़ते समय उनके अंतिम अक्षर अक्षरों में कुछ फेरबदल भी करना पड़ता है।

Punjab State Board PSEB 6th Class English Book Solutions English Grammar Preposition Exercise Questions and Answers, Notes.

PSEB 6th Class English Grammar Preposition

A Preposition is a word used before a Noun or Pronoun to indicate place, direction, source; as-
on, in, at, under, upon, into, from.
In the following pictures, study the different positions of the cat.

The italicized words show the position of the cat. We call them prepositions. Some other Propositions of common use are-
of, near, to, after, with, during, off, down, by, above, before, between, at, from, for, among, below, without

Use of Some Prepositions

1. On, Upon.
On indicates position of rest on something.
Upon indicates motion.

• The books are on the table.
• The cat jumped upon the wall.

2. In, Into.
In expresses position of rest inside something.
Into indicates motion towards the inside of something.

• Meera was sitting in her room.
• Neha went Into the room.

3. At, In, On
At is used for a point of time.
On is used with days and dates.
In is used with months and years.

• My brother came here at eight.
• I met my friend at 5 o’clock.
• India got freedom in 1947.
• I shall go to Mumbai on Monday.
• His birthday falls on 15 Nov.
• He went to Ludhiana in May.

Note some other uses of ‘at’ and ‘in’.

• At dawn / noon / night
• In the morning
• In the evening
• In the afternoon

4. At, In
At is used with names of small villages and towns.
In is used with names of big cities and states.

• I was bom at Rampur.
• My uncle lives in Delhi.

5. Between, Among.
‘Between’ is used for two persons, places or things.
‘Among’ is used for more than two persons, places or things.

• The two brothers divided their property between themselves.
• The three brothers quarrelled among themselves.

Exercises (Solved)

I. Underline the prepositions in the following sentences:

1. She sat beside me.
2. Rani is afraid of her teacher.
3. The bird flew over the trees.
4. The dog ran after the mouse.
5. The sky and clouds are above us.
6. The river flows under the bridge.
7. December comes after November.
8. There is a big well behind his house.
9. She brought a beautiful dress for me.
10. I went with my friend to see a movie.
Hints:
2. of
3. over
4. after
5. above
6. under
7. after
8. behind
9. for
10. with, to.

II. Fill in the blanks with a suitable preposition from the box:

of, on, for, near, into, at, by, after, from, with
1. I am fond …………… music.
2. Look …………… the blackboard.
3. I am waiting …………… the bus.
4. The policeman ran …………… the thief.
5. Keep the books …………… the shelf.
6. What is Ludhiana famous …………… ?
7. We are proud …………… our country.
8. My ball has fallen …………… the well.
9. Are you coming …………… road or rail ?
10. I went …………… my Mends for a picnic.
11. There is a temple …………… the hospital.
12. Tony cleaned the floor …………… a broom.
13. The girls are waiting …………… the station.
14. My Mend’s house is far …………… our house.
15. She lives …………… her parents.

Hints:
1. of
2. at
3. for
4. after
5. on
6. for
7. of
8. into
9. by
10. with
11. near
12. with
13. at
14. from
15. with.

III. Write what you see in this picture. Use a suitable preposition in each one of your sentences; as-

Mrs. Raj and Mrs. Rani are sitting on a bench.
Tony is trying to get at the apple.
Some birds are flying in the sky.
A crow is sitting on the branch of a tree.
A dog is running after a ball.
Neha is reading a book under a tree.
Sonu and Anu are waiting for the fancy ball to come down.

Punjab State Board PSEB 6th Class English Book Solutions English Grammar Articles Exercise Questions and Answers, Notes.

PSEB 6th Class English Grammar Articles

‘A’, “an’, ‘the’ are called Articles.
An Article is a word that determines or limits the noun that follows it.
An Article is always used with a Noun. So it can also be called an Adjective.
Article वह शब्द है जो अपने बाद प्रयोग किए गए Noun को निरिचत अथवा सीमित करता है।
Article का प्रयोग हमेशा Noun के साथ ही किया जाता है। इसलिए इसे Adjective भी कहा जा सकता है।

Use of ‘a’, ‘an’

You have already learnt that ‘an’ is used before words beginning with a vowel sound and ‘a’ before words beginning with a consonant sound.

Look at these pictures and name the objects using appropriate articles. Two have been done for you:

Exercise (Solved)

Put ‘a’ or ‘an’ for each:

1. …………. ox
2. ………… kite
3. ………… unit
4. ………… cart
5. ………… M.A.
6. ……….. hour
7. …………. table
8. ………. inkpot
9. ……….. monkey
10. ……….. elephant
11. ……….. honest man
12. ………. useful thing
13. ……….. European lady
14. ……….. one-eyed man.
Hints:
1. an
2. a
3. a
4. a
5. an
6. an
7. a
8. an
9. a
10. an
11. an
12. a
13. a
14. a.

Use of ‘the’

We use “the’ to talk of some specific (विशिष्ट) person, animal, place or thing. We use the’ in the following cases also:

1. Before the names of rivers and seas–
the Ganges, the Sutlej, the Jamuna; the Indian Ocean, the Arabian sea.

2. Before the names of magazines, newspapers and holy books–
the India Today, the Observer, the Tribune, the Times of India; the Bible, the Quran, the Gita.

3. Before the names of races or people–
the Hindus, the Punjabis, the English.

4. Before superlatives–
the hardest, the best, the eldest

5. Before the names of natural objects–
the sun, the moon, the earth.

6. Before the names of mountain ranges–
the Himalayas, the Vindhyas, the Alps

7. Before the names of historical places–
the Jallianwalla Bagh; the Red Fort, the Taj Mahal

8. Before a noun that is modified-
She is the girl who stands first in the class.

Exercises (Solved)

I. Fill in the blanks with the articles ‘a’, ‘an’ or ‘the’:

1. I waited for ……………. hour.
2. ………….. ant is …………… insect.
3. …………. Red Fort is in Delhi.
4. Jack and Jill went up …………… hill.
Speak truth. Don’t tell …………. lie.
6. She rode on …………… elephant at the zoo.
7. ………….. earth is covered with land and water.
8. Bible is ……………. sacred book of Christians.
9. In ………….. sky at night we can see …………… stars and ……………. moon.
10. He took …………… banana, …………… orange and ………….. apple for breakfast.
11. ………….. Sun shines in the east.
12. He is …………….. engineer.
Hints:
1. an
2. An, an
3. The
4. the
5. the, a
6. an
7. The
8. The, a, the
9. the, the, the
10. a, an, an.
11. The
12. an

II. Fill in the blanks with suitable articles (a/an/the):

1. Rohit wrote …………. essay.
2. I saw …………… one eyed man.
3. ………….. sun rises in the east.
4. watch tells us …………. time.
5. accident is ……………. ugly sight.
6. She went home in …………….. morning.
7. …………….. boy standing there is my friend.
8. Mohit saw ……………… old man crossing the road.
9. In the north of our country are ……………. Himalayas.
10. ………….. Ganges, ……………… Yamuna and Saraswati meet at Sangam.
Hints:
1. an
2. a
3. The
4. The, the
5. An, an
6. the
7. The
8. an
9. the
10. The, the, the

III. Rewrite each sentence correctly:

1. He is an European.
2. I heard loud noise.
3. Look at blackboard.
4. Rajan is honest man.
5. I go for the walk in evening.
6. Gardener is watering plants.
7. I gave him an one-rupee coin.
8. An umbrella is an useful thing.
9. He was a best judge of horses.
10. She is a tallest girl in our class.
Answer:
1. He is a European.
2. I heard a loud noise.
3. Look at the blackboard.
4. Rajan is an honest man.
5. I go for a walk in the evening.
6. The gardener is watering the plants.
7. I gave him a one-rupee coin.
8. An umbrella is a useful thing.
9. He was the best judge of horses.
10. She is the tallest girl in our class.

Punjab State Board PSEB 6th Class English Book Solutions English Grammar Adjectives Exercise Questions and Answers, Notes.

PSEB 6th Class English Grammar Adjectives

An Adjective is a defining word. It is used with a Noun to tell us something more about that noun; as-
Adjective एक व्याख्यात्मक शब्द है। इसका प्रयोग किसी संज्ञा (Noun) के साथ उसके बारे में कुछ और बताने के लिए किया जाता है।

1. He is a tall boy.
2. She is a rich lady.
3. I have many books.

We can use Adjectives to compare (तुलना करना) the qualities of Nouns; as-

1. Chintu is a fat boy.
2. Mintu is fatter than Chintu.
3. Pintu is the fattest of the three.

The words fat, fatter and fattest show the degrees of a quality. We call them Degrees of Comparison.

Degrees Of Comparison

There can be three Degrees of Comparison:

1. Positive Degree.
2. Comparative Degree.
3. Superlative Degree.

1. Positive Degree : The ordinary form (साधारण रूप) of the adjective is called Positive Degree; as-

• Meena is a tall girl.
• June is a hot month.
• Dhawan is a good player.

2. Comparative Degree : When two things of the same class are compared, we use the Comparative Degree; as-

• Anita is taller than Payal.
• May is hotter than April.
• Virat is a better player than Murli.

3. Superlative Degree : When one thing is compared with all others of the same class, we use the Superlative Degree; as-

• Anita is the tallest of the three.
• June is the hottest month of the year.
• Virat is the best player in our cricket team.

Note that we usually use-
“the’ before a Superlative Degree.
“than’ after a Comparative Degree.

Forming Degrees Of Comparison

1. By adding -er and -est:

Positive	Comparative	Superlative
tall	taller	tallest
fast	faster	fastest
long	longer	longest
kind	kinder	kindest
slow	slower	slowest
poor	poorer	poorest
short	shorter	shortest
small	smaller	smallest
old	older	oldest
young	younger	youngest

2. By adding -r and -st:

Positive	Comparative	Superlative
late	later	latest
fine	finer	finest
nice	nicer	nicest
wise	wiser	wisest
large	larger	largest
brave	braver	bravest
gentle	gentler	gentlest

3. By adding -ier and -iest in place of the final ‘-y’:

Positive	Comparative	Superlative
dirty	dirtier	dirtiest
noisy	noisier	noisiest
funny	funnier	funniest
heavy	heavier	heaviest
happy	happier	happiest
pretty	prettier	prettiest
greedy	greedier	greediest

4. By doubling the final consonant before adding -er and -est:

Positive	Comparative	Superlative
fat	fatter	fattest
big	bigger	biggest
hot	hotter	hottest
sad	sadder	saddest
thin	thinner	thinnest
wet	wetter	wettest

5. By adding more and most:

Positive	Comparative	Superlative
honest	more honest	most honest
popular	more popular	most popular
beautiful	more beautiful	most beautiful
wonderful	more wonderful	most wonderful
interesting	more interesting	most interesting

6. By using a different word:

Positive	Comparative	Superlative
good	better	best
little	less	least
old	elder	eldest
bad	worse	worst
much / many	more	most

Exercises (Solved)

I. Fill in the blanks with ‘than’ or ‘the’:

1. June is hotter ————– April.
2. This is ———— best book I have.
3. Riding is ———- best kind of exercise.
4. She is more intelligent ———– her sister.
5. A wise enemy is better ———— a foolish friend.
6. Shakespeare was ———— greatest dramatist of England.
Hints:
1. than
2. the
3. the
4. than
5. than
6. the.

II. Complete the following table for Degrees of Comparison:

Positive	Comparative	Superlative
dim	dimmer	dimmest
lazy	lazier	laziest
cool	cooler	coolest
dull	duller	dullest
hard	harder	hardest
wide	wider	widest
good	better	best.
quick	quicker	quickest
clever	cleverer	cleverest
happy	happier	happiest
narrow	narrower	narrowest
greedy	greedier	greediest
naughty	naughtier	naughtiest
important	more important	most important

III. Fill in each blank with the correct form of the given Adjective:

1. Soni is ———– than Neha. (pretty)
2. My bag is ———— than his. (heavy)
3. Today is ———— than yeserday. (cold)
4. Raj has ———– friends than I have. (much)
5. A hare runs ———— than a tortoise. (fast)
6. Rosy is the ———– girl in our town. (beautiful)
7. I am not ———– happy than you are. (little)
8. She is the ————– student in our class. (good)
9. This is the ———— thing I have ever seen. (bad)
Hints:
1. prettier
2. heavier
3. colder
4. more
5. faster
6. most beautiful
7. less
8. best
9. worst.

IV. Point out the Adjective and its Degree of Comparison in each sentence:

1. This is an easy question.
2. Ashoka was a great king.
3. She is wiser than her brother.
4. Mumbai is hotter than Shimla.
5. Neeru was wearing a red frock.
6. Manu got more marks than Rajan.
7. Which is the longest river of India ?
8. Who is the best player of your team?
Hints:
1. easy – positive
2. great – positive
3. wiser – comparative
4. hotter – comparative
5. red – positive
6. more – comparative
7. longest – superlative
8. best – superlative.

V. Supply the proper form of the given Adjectives:

1. Hot : May is ———– than April.
2. Tall : Megha is ————- than her sister.
3. Old : My uncle is ———- than my father.
4. Rich : He is the ————- man in our town.
5. Large : Name the ———— city in the world.
6. Dry : Rajasthan is the part ———- of India.
7. Good : This pen is ————- than any other pen.
8. Sharp : Your knife is sharp, but mine is ———-

Hints:
1. hotter
2. taller
3. older
4. richest
5. largest
6. driest
7. better
8. sharper.

Punjab State Board PSEB 6th Class English Book Solutions English Reading Comprehension Unseen Passages Exercise Questions and Answers, Notes.

PSEB 6th Class English Reading Comprehension Unseen Passages

Read the given passages and answer the questions the follow each:

1. It is said that health is wealth. Healthy mind stays in a he%y body. Human body is like a machine. Over-eating and eating junk food harms our body. Ivular exercise keeps us fit and healthy. We must eat at regular intervals. It is our duty to ke, Gur body in good condition. Walking for a few kilometres daily is also a good exercise. If ycr body is in perfect health, you enjoy life. So we all must do regular exercise and stay fit.

Choose the correct option:

(i) Health is ……………
(a) money
(b) wealth
(c) gold
(d) nothing
Answer:
(b) wealth.

(ii) Human body is like a …………….
(a) scooter
(b) machine
(c) engine
(d) furniture.
Answer:
(b) machine.

(iii) When should we eat ?
(a) every time
(b) at regular in;rvals
(c) after long hours
(d) not eat in thtmorning.
Answer:
(b) at regular intervals.

(iv) What is our duty ?
(a) to eat junk food
(b) to eat all the tine
(c) to keep our body fit
(d) to get up late in the morning.
Answer:
(c) To keep our body fit.

(v) If your body is in perfect health
(a) you enjoy life
(b) you do not enjoy mything
(c) everything sounds dull
(d) you feel tired all tie time.
Answer:
(a) you enjoy life.

2. Golu did not like to read that much. One day, Golu’s mother bought him a nev book and Golu loved it. His favourite character in the book was a dog named Sheru. Golu read the whole book in one day. He read three pages before school, five pages after school and two pages before he went to bed. Golu loves reading now.

Choose the correct option:

(i) Golu did not like to:
(a) playgames
(b) watch t.v.
(c) read much
(d) talk to his mother.
Answer:
(c) read much.

(ii) Who bought a new book for Golu ?
(a) his father
(b) his mother
(c) his sister
(d) Sheru.
Answer:
(b) his mother.

(iii) Sheru was the name of:
(a) a dog
(b) Golu’s friend
(c) Golu’s neighbour
(d) none of these.
Answer:
(a) a dog.

(iv) Golu read three page’s of the book:
(a) after he went to bed
(b) before he went to bed
(c) before school
(d) after school.
Answer:
(c) before school

(v) Golu liked:
(a) the book
(b) the dog
(c) neither of these two
(d) both the book and the dog.
Answer:
(d) both the book and the dog.

3. Deenu was so involved r a his dream that he forgot he was carrying a tin on his head. He started running and slipped. The t: in fell down and the oil spilled on the ground. He felt very upset. He came back to the grocer w ith a sad heart and narrated the incident. The grocer scolded him and said. ‘ ‘You have caused m e a loss of rupees five hundred.”

Choose the correct option:

(i) Deenu was invo lved in:
(a) his story
(b) his dream
(c) a grocer
(d) shopping.
Answer:
(b) his dream.

(ii) In the tin, there was:
(a) milk
(b) ghee
(c) sugar
(d) oil.
Answer:
(d) oil

(iii) Why did the grocer scold Deenu ?
(a) because he stole his money.
(b) because of hi$ loss
(c) because he told a lie
(d) none of the above.
Answer:
(b) because of his loss.

(iv) Deem went to the grocer:
(a) happily
(b) cheerfully
(c) With a sad heart
(d) dreaming.
Answer:
(c) with a sad heart.

(v) Deenu felt very upset because:
(a) he fell down
(b) the oil spilled on the ground
(c) the oil made his clothes dirty
(d) he got hurt.
Answer:
(b) the oil spilled on the ground.

4. Shravan is the month of rains. After a long spell of summer, the weather becomes cool and pleasant. There is greenery all around. New plants start growing. All men, women and children begin to feel happy and cheerful. The festival of Teej in this month expresses their feelings of joy. People put on new and colourful clothes on this day. Girls sing folk songs and enjoy swinging.

Choose the correct option:

(i) Shravan is the month of:
(a) fairs
(b) festival after festival
(c) hot summer days
(d) rains
Ans.
(d) rains.

(ii) The weather becomes cool and pleasant in the month of:
(a) Barisakh
(b) Ashad
(c) Shravan
(d) Kartik.
Answer:
(c) Shravan.

(iii) What brings greenery all around ?
(a) rains
(b) summer heat
(c) cold winter
(d) all these.
Answer:
(a) rains.

(iv) The girls sing:
(a) fake songs
(b) folk songs
(c) new songs
(d) film songs
Answer:
(b) folk songs.

(v) When do girls enjoy swinging ?
(a) on Diwali
(b) on Lohri
(c) on Holi
(d) on Teej.
Answer:
(d) On Teej.

5. It was the 15th August last Monday. This day is celebrated as a national festival in India. It was on this day in the year 1947 that we won our Independence from the British rule after a long struggle. This year we celebrated this festival in our school with a great zeal. We had been working hard for a week to beautify our school. We prepared colourful banners and placards with patriotic slogans written on them.

Choose the correct option:

(i) We won our freedom from the British rule in:
(a) 1950
(b) 1952
(c) 1947
(d) 1974.
Answer:
(c) 1947.

(ii) We celebrate 15th August as a:
(a) social festival
(b) religious festival
(c) national festival
(d) none of these.
Answer:
(c) national festival

(iii) How did we win our freedom ?
(a) after a short period of struggle.
(b) after a long period of struggle
(c) without any struggle
(d) after a bloody struggle.
Answer:
(b) after a long period of struggle.

(iv) This year we celebrated the Independence Day
(a) with a great zeal
(b) without any preparation
(c) in a simple manner
(d) with the help of students
Answer:
(a) with a great zeal.

(v) Patriotic slogans were written on ………………….
(a) die walls
(b) walls and banners
(c) playcards
(d) both banners and placards
Answer:
(d) both banners and placards.

6. After the Headmaster’s speech, a cultural programme was organised. The children sang patriotic songs. Some recited poems related to the freedom movement. Some students spoke about the great patriots of India such as Jhansi ki Rani. Tantya Tope, Sardar Bhagat Singh, Neta Ji Subhash Chander Bose, Mahatma Gandhi and the other great sons and daughters of our motherland.

Choose the correct option:

(i) There was a cultural programme:
(a) before the Headmaster’s speech
(b) after the Headmaster’s speech.
(c) after the poems were recited
(d) after the speech of the students.
Answer:
(b) after the Headmaster’s speech.

(ii) What did the cultural programme include ?
(a) patriotic songs
(b) poems related to freedom movement
(c) speeches about the great patriots of India
(d) all the above.
Answer:
(d) all the above.

(iii) Mahatma Gandhi was:
(a) a common man
(b) an ordinary person
(c) a great scholar
(d) a great patriot.
Answer:
(d) a great patriot.

(iv) A great daughter of India mentioned in the passage is:
(a) Jhansi ki Rani
(b) Rani of motherland
(c) Tantya Tope
(d) None of the above.
Answer:
(a) Jhansi ki Rani.

(v) What was the first item of the day?
(a) recitation of poems
(b) patriotic songs
(c) the Headmaster’s speech
(d) a cultural programme.
Answer:
(c) The Headmaster’s speech.

7. Vineet, a student of class VIII was also in the same bus. He swung into action. The exit door near the engine was all on fire. He broke open the emergency door and started pushing the children out through this door. The driver and the conductor saw Vineet, struggling alone. They rushed to help him. By the time the last student was rescued the entire bus had turned into a ball of fire. It was Vineet’s timely action that averted a big tragedy. He saved twenty seven lives. However, he himself suffered some bums during this heroic deed.

Choose the correct option:

(i) Vineet was the student of:
(a) Class VI
(b) Class VII
(c) Class Vin
(d) none of these.
Answer:
(c) Class VIII.

(ii) Which door was on fire ?
(a) entrance door
(b) front door
(c) exit door
(d) emergency dpor.
Answer:
(c) exit door.

(iii) The children were taken out through the ……………….
(a) main door
(b) exit door
(c) frontdoor
(d) emergency door.
Answer:
(d) emergency door.

(iv) Who helped Vineet ?
(a) The driver and the teacher
(b) The conductor and the children
(c) Both the driver and the conductor
(d) The teachers and the children.
Answer:
(c) Both the driver and the conductor.

(v) What happened to Vineet during the heroic deed ?
(a) He suffered some bums.
(b) His face was badly wounded.
(c) All his clothes were burnt.
(d) He came out safe and sound.
Answer:
(a) He suffered some bums.

8. One day the librarian said to him. “Do you really read the books or just return them without reading ?” Narendra said, “Of course, Sir, I thoroughly read all the books borrowed from the library. You can ask me any question from these books.” The librarian took out a book and asked him the questions. Narendra answered all the questions correctly. The librarian was amazed at his sharp memory.

Choose the correct option:

(i) Narendra answered correctly:
(a) two questions
(b) three questions
(c) all the questions
(d) no question.
Answer:
(c) all the questions.

(ii) Who borrowed books from the library ?
(a) librarian
(b) Narendra
(c) Surendra
(d) Narendra’s friends.
Answer:
(b) Narendra.

(iii) The librarian thought that Narendra:
(a) returned the books after reading them.
(b) returned the books after spoiling them.
(c) returned the books without reading them.
(d) all these.
Answer:
(c) returned the books without reading them.

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 11 ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਓਹਾਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 11 ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਓਹਾਰ

I. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਠੀਕ ਉੱਤਰ ਅੱਗੇ ਸਹੀ (✓) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਓ :

(i) ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਿਹੜੀ ਰੁੱਤ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ?
(ਉ) ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਦਾ
(ਅ) ਸਰਦੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਦਾ
(ਈ) ਵਰਖਾ-ਰੁੱਤ ਦਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਵਰਖਾ-ਰੁੱਤ ਦਾ । ✓

(ii) ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਿਹੜੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਪਹਿਲੀ ਨੂੰ
(ਅ) ਤੀਜ ਨੂੰ
(ਈ ਦੂਜ ਨੂੰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਤੀਜ ਨੂੰ ✓

(ii) ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਹੋਰ ਕਿਹੜਾ ਨਾਂ ਹੈ ?
(ਉ) ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ
(ਅ) ਧਰਤੀ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ
(ਈ) ਸਾਵਿਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਸਾਵਿਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ । ✓

(iv) ਕੁੜੀਆਂ ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਕੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਦੀਆਂ ਹਨ।
(ਅ) ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਦੀਆਂ ਹਨ
(ੲ) “ੴ” ਤੇ “ਅ” ਦੋਵੇਂ ਹੀ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਦੀਆਂ ਹਨ ✓

(v) ਕੁੜੀਆਂ ਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਚੁੱਲ੍ਹੇ-ਚੌਕੇ ਦਾ ਡਰ
(ਅ) ਸੱਸ ਦੀਆਂ ਝਿੜਕਾਂ ਦਾ ਡਰ
(ਇ) ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ । ✓

II. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਧਾਰੇ ਵਿੱਚ ਕੀ-ਕੀ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੰਧਾਰੇ ਵਿਚ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ, ਗੁੜ ਤੇ ਗੁਲਗੁਲੇ ਆਦਿ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੁੜੀਆਂ ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਕਿੱਥੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਜਦੋਂ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਲੋਕੀਂ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਇੰਦਰ ਨੇ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਸੰਧਾਰਾ ਭੇਜਿਆ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁੜੀਆਂ ਕਿਵੇਂ ਰੰਗ ਬੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਤੀਆਂ ਵਿਚ ਕੁੜੀਆਂ ਹਾਰ-ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਲਾ ਕੇ ਗਿੱਧਾ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਵਧ-ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲੀਆਂ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਖੂਬ ਰੰਗ ਬੰਨ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਵਿਦਾਇਗੀ ਸਮੇਂ ਕੁੜੀਆਂ ਕਿਹੜੀ ਰਸਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਵਿਦਾਇਗੀ ਸਮੇਂ ਕੁੜੀਆਂ ਡੋਲਾ ਖੋਹਣ ਜਾਂ ਲੁੱਟ ਮਚਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।

III. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ “ਸਾਵਿਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕਿਉਂ?
ਉੱਤਰ :
ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ “ਸਾਵਿਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ’ ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਾਉਣ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਆਰੰਭ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬਰਸਾਤ ਕਾਰਨ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਧਰਤੀ ਸਾਵਾ ਵੇਸ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਿਛੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਕਿਵੇਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਿਛੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਤੀਆਂ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਪੇਕੇ ਘਰੀਂ ਆ ਕੇ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਹੁਰੇ ਗਈ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਸੰਧਾਰੇ ਵਿਚ ਕੀ ਕੁੱਝ ਭੇਜਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਹੁਰੇ ਗਈ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਸੰਧਾਰੇ ਵਿਚ ਕੱਪੜੇ, ਗੁੜ ਤੇ ਗੁਲਗੁਲੇ ਆਦਿ ਭੇਜਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕੁੜੀਆਂ ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਿਵੇਂ ਮਨਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਉੱਤੇ ਕੁੜੀਆ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਉਂਦੀਆਂ, ਬਾਂਹਾਂ ਨੂੰ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰਦੀਆਂ, ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਤੇ ਭਾਂਤ-ਭਾਂਤ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਉਹ ਗਿੱਧੇ ਦੇ ਨਾਲ ਬੋਲੀਆਂ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਤੇ ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਦੀਆਂ ਹਨ । ਅੰਤ ਵਿਚ ਉਹ ਇਕ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਲਾੜਾ ਤੇ ਦੂਜੀ ਨੂੰ ਲਾੜੀ ਬਣਾ ਕੇ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਜੰਝ ਖੋਂਹਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਦਾ ਹੋਣ ਦੇ ਦਿਨ ਕੁੜੀਆਂ ਕੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਕੁੜੀਆਂ ਇਕ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਲਾੜਾ ਤੇ ਦੂਜੀ ਨੂੰ ਵਹੁਟੀ ਬਣਾ ਕੇ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਉਹ ਮੂੰਹ ਨਾਲ ਵਾਜੇ ਵਜਾਉਂਦੀਆਂ, ਠੀਕਰੀਆਂ ਦੇ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਸੋਟ ਕਰਦੀਆਂ ਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਜੰਝ ਖੋਂਹਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਾਕ ਬਣਾਓਸੰਧਾਰਾ, ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ, ਅਕਹਿ, ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਸੰਧੂਰੀ, ਪੰਜੇਬਾਂ, ਸਰਸਬਜ਼ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਸੰਧਾਰਾ (ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਮਾਪਿਆਂ ਵਲੋਂ ਧੀ ਦੇ ਘਰ ਭੇਜੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸੁਗਾਤ) – ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਸੀਤਾ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸੰਧਾਰਾ ਭੇਜਿਆ ।
2. ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਰੰਗਾਂ ਦੀਆਂ) – ਗੱਭਰੂ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ ਪੁਸ਼ਾਕਾਂ ਪਾਈ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਘੁੰਮ ਰਹੇ ਸਨ ।
3. ਅਕਹਿ (ਜਿਸਨੂੰ ਬੋਲ ਕੇ ਦੱਸਿਆ ਨਾ ਜਾ ਸਕੇ) – ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਮੁਗਲ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਅਕਹਿ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ, ਪਰੰਤੂ ਉਹ ਰੱਬ ਦੇ ਭਾਣੇ ਵਿਚ ਰਾਜ਼ੀ ਰਹੇ ।
4. ਖੁਸ਼ੀ (ਆਨੰਦ) – ਇਮਤਿਹਾਨ ਵਿਚ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਈ ।
5. ਸੰਧੁਰੀ (ਸੰਧੂਰੀ ਰੰਗ ਦਾ) – ਇਸ ਫੁੱਲ ਦਾ ਰੰਗ ਸੰਧੂਰੀ ਹੈ ।
6. ਪੰਜੇਬਾਂ (ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਪਾਉਣ ਵਾਲਾ ਗਹਿਣਾ) – ਮੁਟਿਆਰ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਪਈਆਂ ਪੰਜੇਬਾਂ ਛਣਕ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ।
7. ਸਰਸਬਜ਼ (ਹਰੀ-ਭਰੀ) – ਹਰ ਇਕ ਯਾਤਰੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਰਸਬਜ਼ ਧਰਤੀ ਮੋਹ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋਵਰਖਾ-ਰੁੱਤ, ਝੁਮਕੇ, ਦੂਜ, ਮੀਂਹ, ਅਸੀਸਾਂ ।
(i) ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ……. ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ।
(ii) ਤੀਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ………. ਨੂੰ ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(iii) ਨਿੱਕੀ-ਨਿੱਕੀ ਕਣੀ ਦਾ ………. ਵਰਸੇਂਦਾ ।
(iv) ਪੀਂਘ ਝੁਟੈਂਦੀ ਦੇ …………. ਲੈਣ ਹੁਲਾਰੇ ।
(v) ਕੁੜੀਆਂ ਪੇਕੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ …… ਦੇਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ।
(ii) ਤੀਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੂਜ ਨੂੰ ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(iii) ਨਿੱਕੀ-ਨਿੱਕੀ ਕਣੀ ਦਾ ਮੀਂਹ ਵਰਸੇਂਦਾ ।
(iv) ਪੀਂਘ ਝੂਟੌਦੀ ਦੇ ਝੁਮਕੇ ਲੈਣ ਹੁਲਾਰੇ ।
(v) ਕੁੜੀਆਂ ਪੇਕੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਸੀਸਾਂ ਦੇਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ –
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਵਰਖਾ – ………. – ……….
ਅਨੋਖਾ – ………. – ……….
ਅਖੰਡ – ………. – ……….
ਰਲ਼ ਕੇ – ………. – ……….
ਵਿਆਹ – ………. – ……….
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਵਰਖਾ – वर्षा – Rain
ਅਨੋਖਾ – अनोखा – Unique
ਅਖੰਡ – अखंड – Undividable
ਰਲ ਕੇ – मिल कर – Together
ਵਿਆਹ – विवाह – Marriage

IV. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਬਹੁਵਚਨ ਬਣਾਓ –
ਤਿਉਹਾਰ, ਮੁਟਿਆਰ, ਛੁਹਾਰ, ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀ, ਰੌਣਕ, ਪੰਜੇਬ ।
ਉੱਤਰ :
ਤਿਉਹਾਰ – ਤਿਉਹਾਰਾਂ
ਮੁਟਿਆਰ – ਮੁਟਿਆਰਾਂ
ਫੁਹਾਰ – ਛੁਹਾਰਾਂ
ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀ – ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀਆਂ
ਰੌਣਕ – ਰੌਣਕਾਂ
ਪੰਜੇਬ – ਪੰਜੇਬਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋਰੀਜਾਂ, ਸੰਦਾਰਾ, ਰੋਨਕਾਂ, ਸਾਜਾ, ਮੈਹਦੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਅਸ਼ੁੱਧ – ਸ਼ੁੱਧ
ਰੀਜਾਂ – ਰੀਝਾਂ
ਸੰਦਾਰਾ – ਸੰਧਾਰਾ
ਰੋਨਕਾਂ – ਰੌਣਕਾਂ
ਸਾਜਾ – ਸਾਂਝਾਂ
ਮੈਹਦੀ – ਮਹਿੰਦੀ ।

V. ਅਧਿਆਪਕ ਲਈ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੋਰ ਗੀਤ ਲਿਖਾਓ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸਾਉਣ ਵੀਰ ‘ਕੱਠੀਆਂ ਕਰੇ,
ਭਾਦੋਂ ਚੰਦਰੀ ਵਿਛੋੜੇ ਪਾਵੇ ।
ਤੈਨੂੰ ਤੀਆਂ ‘ਤੇ ਲੈਣ ਨਾ ਆਇਆ,
ਬਹੁਤਿਆਂ ਭਰਾਵਾਂ ਵਾਲੀਏ ।

(ਅ) ਰਲ ਆਓ ਸਈਓ ਨੀ,
ਸੱਭੇ ਤੀਆਂ ਖੇਡਣ ਜਾਈਏ ।
ਹੁਣ ਆ ਗਿਆ ਸਾਵਣ ਨੀ,
ਪੀਂਘਾਂ ਪਿੱਪਲੀਂ ਜਾ ਕੇ ਪਾਈਏ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਲੂਸੀ ਹੋਈ-ਸੜੀ ਹੋਈ । ਸੰਧਾਰਾ-ਸਹੁਰੇ ਬੈਠੀ ਧੀ ਨੂੰ ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਮਾਪਿਆਂ ਵਲੋਂ ਭੇਜੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸੁਗਾਤ । ਅਹਿ-ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ । ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ-ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਸੰਧੂਰੀ-ਸੰਧੂਰੀ ਰੰਗ ਦਾ । ਪਹਿਨ ਪਚਰ ਕੇ-ਸੱਜ-ਫ਼ਬ ਕੇ । ਅਖੰਡ-ਅਟੁੱਟ, ਲਗਾਤਾਰ । ਪ੍ਰਵਾਹ-ਵਹਿਣ, ਧਾਰਾ । ਹੁਲਾਰੇgਟੇ । ਵਿਦਾ ਹੋਣਾ ਵਿਛੜਨਾ । ਮੌਲੀ ਹੋਈ-ਪੁੰਗਰੀ ਹੋਈ । ਸਰਸਬਜ਼-ਹਰੀ-ਭਰੀ । ਜਜ਼ਬਿਆਂ-ਭਾਵਾ ॥

ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ Summary

ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਇਕ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਭਰਿਆ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਸਾਉਣ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਆਰੰਭ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ “ਸਾਵਿਆ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ’ ਵੀ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਬਰਸਾਤ ਕਾਰਨ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਧਰਤੀ ਸਾਵੇ ਰੰਗ ਦਾ ਵੇਸ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਰ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬੜੀਆਂ ਰੀਝਾਂ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜੇਠ-ਹਾੜ੍ਹ ਦੀਆਂ ਧੁੱਪਾਂ ਕਾਰਨ ਸੜਦੀ-ਬਲਦੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਸਾਉਣ ਦੇ ਮੀਂਹ ਦੀਆਂ ਫੁਹਾਰਾਂ ਠੰਢਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਉਹ ਹਰੀ-ਭਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਤੀਆਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ।

ਤੀਆਂ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਆਹੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਰਾ ਸਹੁਰਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੀਆਂ ਮਨਾਉਣ ਸਮੇਂ ਵਿਛੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਫਿਰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਤਾਜਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਜੇ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਧੀ ਪੇਕੇ ਨਾ ਆ ਸਕੇ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਧਾਰਾ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੱਪੜੇ, ਗੁੜ, ਗੁਲਗੁਲੇ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਤੀਆਂ ਵਿਚ ਹਾਰ-ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਦੀ ਖ਼ਾਸ ਥਾਂ ਹੈ । ਤੀਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੂਜ ਨੂੰ ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਮਹਿੰਦੀ ਲਾ ਕੇ ਕੁੜੀਆਂ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿੰਗਾਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਬਾਂਹਵਾਂ ਭਰ-ਭਰ ਕੇ ਚੂੜੀਆਂ ਚੜਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਫਿਰ ਉਹ ਚਮਕਾ ਮਾਰਦੇ ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ, ਸੋਹਣੇ ਸਿਰ ਗੰਦਾ ਕੇ, ਸੱਗੀ ਫੁੱਲ, ਹਾਰ-ਹਮੇਲਾ, ਝੁਮਕੇ, ਛਾਪਾਂ-ਛੱਲੇ ਅਤੇ ਪੰਜੇਬਾਂ ਪਾ ਕੇ ਤੇ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੋ ਕੇ ਤੀਆਂ ਮਨਾਉਣ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਹਨ । ਤੀਆਂ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਉਹ ਖੂਬ ਅਜ਼ਾਦੀ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਤੀਆਂ ਵਿਚ ਗਿੱਧੇ ਦਾ ਖੂਬ ਰੰਗ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕੁੜੀਆਂ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਵਧ-ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲੀਆਂ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਬੋਲੀ ਟੁੱਟਣ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੋਲੀਆਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰੰਗ ਸਮਾਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਨੱਚਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਮੀਂਹ ਤੇ ਛਰਾਟਿਆਂ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ । ਉਹ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਨਿੱਕੀ ਨਿੱਕੀ ਕਣੀ ਦਾ ਮੀਂਹ ਵਰਸੇਂਦਾ, ਠੰਢੀਆਂ ਪੈਣ ਫੁਹਾਰਾਂ । ਨੱਚ ਲੈ ਮੋਰਨੀਏ, | ਪੰਜ ਪਤਾਸੇ ਵਾਰਾਂ ।

ਨੱਚ ਲੈ ਮੋਰਨੀਏ । ਗਿੱਧੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਣ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਹੀ ਆਨੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਕੁੜੀਆਂ ਇਕ-ਦੂਜੀ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਪੀਂਘਾਂ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ | ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਦੀਆਂ ਦੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਦੀ ਛਣਕਾਹਟ ਅਨੋਖਾ ਰੰਗ ਬੰਨ੍ਹਦੀ ਹੈ । ਅੰਤ ਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਦਾ ਹੋਣ ਦਾ ਦਿਨ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦਿਨ ਮੇਲੇ ਵਰਗੀ ਰੌਣਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਕ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਲਾੜਾ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਨੂੰ ਲਾੜੀ ਬਣਾ ਕੇ ਸਾਰੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਕਰ ਕੇ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕੁੜੀਆਂ ਮੂੰਹ ਨਾਲ ਵਾਜੇ ਵਜਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਠੀਕਰੀਆਂ ਦੀ ਸੋਟ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜੰਵ ਦੀ ਵਿਦਾਇਗੀ ਵੇਲੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਇਕ ਟੋਲੀ ਜੰਝ ਖੋਂਹਦੀ ਹੈ । ਡੋਲਾ ਖੋਹਣਾ ਜਾਂ ਲੁੱਟ ਮਚਾਉਣੀ ਤੀਆਂ ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਰਸਮ ਹੈ ।

ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਕੁੜੀਆਂ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪੇਕੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਅਸੀਸਾਂ ਦਿੰਦੀਆਂ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ । ‘ਸੁੱਖ ਵਸਦੀ ਬਾਬਾ ਜੀ ਥੋਡੀ ਨਗਰੀ, ਜੀ ਸੁਖ ਵਸਦੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਤੀਆਂ ਦਾ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਹਰ ਸਾਲ ਹਾਸੇ-ਖੇੜੇ ਵੰਡਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ ਕਾਰਨ ਮੌਲੀ ਹੋਈ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਛਲਕਦੇ ਭਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿਚ ਆਪਸੀ ਪਿਆਰ ਤੇ ਸਾਂਝਾਂ ਹੋਰ ਪੱਕੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 10 ਰੁੱਤ-ਚੱਕਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 10 ਰੁੱਤ-ਚੱਕਰ

I. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਠੰਢ ‘ਚ ਦੁਨੀਆ ਕੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਠੁਰ-ਠੁਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪਤਝੜ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖਾਂ ‘ਤੇ ਕੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੱਤੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬਸੰਤੀ ਰੁੱਤ ਬਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀ ਖਿੜਾਉਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਫੁੱਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬੱਦਲ ਛਾਏ ਹੋਣ ਤਾਂ ਕਿਹੜਾ ਪੰਛੀ ਮਸਤੀ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮੋਰ ।

II. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਰੁੱਤਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਇਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਰਦੀ, ਪਤਝੜ, ਬਸੰਤ, ਗਰਮੀ ਤੇ ਬਰਸਾਤ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਆਲਾ-ਦੁਆਲਾ ਕਿਵੇਂ ਬਦਲਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਫੁੱਲ ਖਿੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਹਿਕਾਂ ਭਰੀ ਮਿੱਠੀਮਿੱਠੀ ਹਵਾ ਰੁਮਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਰੁੱਤਾਂ ਕਿਵੇਂ ਬਦਲਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਧਰਤੀ ਦੇ ਸੂਰਜ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਣ ਨਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਕਠਿਨਾਈਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਵਿਚ ਪਿੰਡਾ ਲੂਹਣ ਵਾਲੀ ਧੁੱਪ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਛੱਪੜਾਂ ਟੋਭਿਆਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ ਆਉਣ ‘ਤੇ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਅਸਮਾਨ ਉੱਤੇ ਬੱਦਲ ਛਾਏ ਦੇਖ ਕੇ ਮੋਰ ਖੰਭ ਫੈਲਾ ਕੇ ਪੈਲਾਂ ਪਾਉਣ ਲਗਦੇ ਹਨ ਤੇ ਛਮ-ਛਮ ਕਰਦੀ ਵਰਖਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ
ਮਿੱਠੀ-ਮਿੱਠੀ …………….
………………….. ਭਰ ਜਾਏ ।
ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਫਿਰ ……. ਆਵੇ,
ਧੁੱਪ ਨਾਲ ਪਿੰਡਾ ਲੂਹੀ …….
ਹਰ ਇੱਕ ………. ਵਿੱਚੋਂ,
ਕੁੱਲ ਪਾਣੀ ਸੁੱਕ ……….
ਉੱਤਰ :
ਮਿੱਠੀ-ਮਿੱਠੀ ਹਵਾ ਰੁਮਕਦੀ
ਮਹਿਕ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਏ ।
ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਫਿਰ ਗਰਮੀ ਆਵੇ,
ਧੁੱਪ ਨਾਲ ਪਿੰਡਾ ਲੁਹੀ ਜਾਵੇ ।
ਹਰ ਇੱਕ ਛੱਪੜ ਟੋਭੇ ਵਿੱਚੋਂ,
ਕੁੱਲ ਪਾਣੀ ਸੁੱਕ ਜਾਵੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦ ਪੜ੍ਹੋ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੈ ਦੇਖੋ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਸ਼ਬਦ ਆਪਣੇ ਕੋਲੋਂ ਲਿਖ ਕੇ ਲੈ ਨਾਲ ਲੈ ਜੋੜੋ-
ਜਾਏ – ਰਚਾਏ
ਕੋਰਾ – ………..
ਆਉਂਦੀ – ………..
ਛਾਏ – ………..
ਭੱਦੀ – ………..
ਸਰਦੀ – ………..
ਉੱਤਰ :
ਜਾਏ – ਰਚਾਏ
ਕੋਰਾ – ਭੋਰਾ
ਆਉਂਦੀ – ਭਾਉਂਦੀ
ਛਾਏ – ਪਾਏ
ਭੱਦੀ – ਸੌਂਦੀ
ਸਰਦੀ – ਮਰਦੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਚਿੱਟੀ – ……….. – …………..
ਸਰਦੀ ਦੀ ਰੁੱਤ – ……….. – …………..
ਹਵਾ – ……….. – …………..
ਖੰਭ – ……….. – …………..
ਮਹਿਕ – ……….. – …………..
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਚਿੱਟੀ – सफेद – White
ਸਰਦੀ ਦੀ ਰੁੱਤ – शीत ॠतु -Winter
ਹਵਾ – वायु – Wind
ਖੰਭ – पंख – Wing
ਮਹਿਕ – सुगन्ध – Fragrance

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਰੁੱਤ-ਚੱਕਰ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਸਤਰਾਂ ਜ਼ਬਾਨੀ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਮੁੜ ਕੇ ਰੁੱਤ ਬਸੰਤੀ ਆਉਂਦੀ,
ਬਾਗਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਫੁੱਲ ਖਿੜਾਉਂਦੀ ।
ਮਿੱਠੀ-ਮਿੱਠੀ ਹਵਾ ਰੁਮਕਦੀ,
ਮਹਿਕ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਏ ।

III. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਿਪਰੀਤ ਅਰਥ ਲਿਖੋ-
ਗਰਮੀ, ਪਤਝੜ, ਮਿੱਠੀ, ਧੁੱਪ, ਵਰਖਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਗਰਮੀ – ਸਰਦੀ
ਪਤਝੜ – ਬਸੰਤ
ਮਿੱਠੀ – ਕੌੜੀ
पॅप – ਛਾਂ
ਵੇਰਖਾ – ਔੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪਾਠ ਵਿਚ ਆਏ ਰੁੱਤਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਦੀ, ਪਤਝੜ, ਬਸੰਤ, ਗਰਮੀ, ਬਰਸਾਤ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਖੇਲ਼-ਖੇਡ । ਕੱਕਰ, ਕੋਰਾ-ਠੰਢ ਕਾਰਨ ਹਵਾ ਦੀ ਨਮੀ ਦਾ ਘਾਹ ਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਉੱਤੇ ਜੰਮ ਜਾਣਾ । ਭੋਰਾ-ਭੋਰਾ-ਥੋੜੀ-ਥੋੜੀ । ਰੁਮਕਦੀ-ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਚਲਦੀ । ਅੰਤਾਂ ਦੀ-ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ । ਲੂਹੀ-ਸਾੜੀ । ਭੱਦੀ-ਭੱਦੀ-ਘੁੰਮਦੀ-ਘੁੰਮਦੀ ।

ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ

(ੳ) ਇੱਕ ਰੁੱਤ ਆਏ ਇੱਕ ਰੁੱਤ ਜਾਏ,
ਖੇਲ ਇਹ ਸਾਰਾ ਕੌਣ ਰਚਾਏ ॥
ਪੈਂਦੀ ਰਹੇ ਕਹਿਰ ਦੀ ਸਰਦੀ,
ਠੰਢ ਚ ਦੁਨੀਆਂ ਠੁਰ-ਠੁਰ ਕਰਦੀ ।
ਉੱਚੇ ਪਰਬਤ ਦੀ ਹਰ ਚੋਟੀ,
ਚਿੱਟੀ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢਕ ਜਾਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਰੁੱਤ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਕ ਰੁੱਤ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਰਥਾਤ ਰੁੱਤਾਂ ਦੇ ਬਦਲਣ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਲਗਾਤਾਰ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਮਨ ਵਿਚ ਖ਼ਿਆਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਰੀ ਖੇਡ ਕਿਸ ਨੇ ਰਚਾਈ ਹੋਈ ਹੈ ? ਜਦੋਂ ਕਹਿਰ ਦੀ ਸਰਦੀ ਪੈਣ ਲਗਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਠੰਢ ਵਿਚ ਠੁਰ-ਠੁਰ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।ਠੰਢ ਉਤਰਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ । ਇਸ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਪਹਾੜਾਂ ਦੀ ਹਰ ਇਕ ਚੋਟੀ ਚਿੱਟੀ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢੱਕੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

(ਅ) ਬੜਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਕੱਕਰ, ਕੋਰਾ,
ਰੁੱਤ ਬਦਲਦੀ ਭੋਰਾ-ਭੋਰਾ ।
ਪਤਝੜ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖਾਂ ਉੱਤੋਂ,
ਹਰ ਪੱਤਾ ਸੁੱਕੇ, ਝੜ ਜਾਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਦੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਵਿਚ ਇੰਨੀ ਠੰਢ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹਵਾ ਵਿਚ ਨਮੀ ਦੇ ਕਣ ਜੰਮ ਕੇ ਕੱਕਰ ਤੇ ਕੌਰੇ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਕੇ ਵਦੇ ਹਨ । ਫਿਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਰੁੱਤ ਬਦਲਦੀ ਹੈ । ਪਤਝੜ ਦੀ ਰੁੱਤ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਉਤਲਾ ਹਰ ਪੱਤਾ ਸੁੱਕ-ਸੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਗੁੰਡ-ਮੁੰਡ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

(ੲ) ਮੁੜ ਕੇ ਰੁੱਤ ਬਸੰਤੀ ਆਉਂਦੀ,
ਬਾਗਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲ ਖਿੜਾਉਂਦੀ ।
ਮਿੱਠੀ-ਮਿੱਠੀ ਹਵਾ ਰੁਮਕਦੀ,
ਮਹਿਕ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਪਤਝੜ ਦੀ ਰੁੱਤ ਪਿੱਛੋਂ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਬਾਗਾਂ ਵਿਚ ਫੁੱਲ ਖਿੜਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਨਾਲ ਹੀ ਮਿੱਠੀ-ਮਿੱਠੀ ਰੁਮਕਦੀ ਹਵਾ ਮਹਿਕ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

(ਸ) ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਫਿਰ ਗਰਮੀ ਆਵੇ,
ਧੁੱਪ ਨਾਲ ਪਿੰਡਾ ਲੁਹੀ ਜਾਵੇ ।
ਹਰ ਇੱਕ ਛੱਪੜ, ਟੋਭੇ ਵਿੱਚੋਂ,
ਕੁੱਲ ਪਾਣੀ ਸੁੱਕ ਜਾਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦੇ ਬੀਤਣ ਮਗਰੋਂ ਕਹਿਰ ਦੀ ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਿੰਡੇ ਨੂੰ ਲਹਣ ਵਾਲੀ ਗਰਮ ਯੁੱਪ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਰੁੱਤ ਵਿਚ ਹਰ ਇਕ ਛੱਪੜ-ਟੋਭੇ ਦਾ ਸਾਰਾ ਪਾਣੀ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ

(ਹ) ਅਹੁ ਦੇਖੋ ਹੁਣ ਬੱਦਲ ਛਾਏ,
ਮੋਰਾਂ ਨੇ ਹਨ ਖੰਭ ਫੈਲਾਏ ।
ਛਮ-ਛਮ ਕਰਦੀ ਵਰਖਾ ਆਈ,
ਧਰਤੀ ਸਾਡੀ ਡੁੱਦੀ-ਛਿੰਦੀ,
ਸੂਰਜ ਦੁਆਲੇ ਚੱਕਰ ਲਾਉਂਦੀ,
ਘੁੰਮਦੀ ਜਾਏ, ਘੁੰਮਦੀ ਜਾਏ,
ਨਾਲੇ ਰੁੱਤਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਾਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਪਿੱਛੋਂ ਦੇਖੋ ਅਸਮਾਨ ਵਿਚ ਬੱਦਲ ਛਾ ਗਏ ਹਨ ਤੇ ਮੋਰਾਂ ਨੇ ਖੰਭ ਫੈਲਾ ਕੇ ਪੈਲਾਂ ਪਾਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ । ਛਮ-ਛਮ ਕਰਦੀ ਵਰਖਾ ਦੀ ਰੁੱਤ ਆ ਗਈ ਹੈ । ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਸੂਰਜ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਉਹ ਘੁੰਮਦੀ-ਘੁੰਮਦੀ ਰੁੱਤਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 19 ਭਾਰਤ ਦਾ ਲਾਲ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 19 ਭਾਰਤ ਦਾ ਲਾਲ

I. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਅੱਗੇ ਸਹੀ (✓) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਓ :

(i) ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਚ ਇਸਤਰੀ-ਪਾਤਰ ਦਾ ਕੀ ਨਾਮ ਹੈ ?
(ਉ) ਬਲਬੀਰ ਕੌਰ
(ਅ) ਰਣਬੀਰ ਕੌਰ
(ਇ) ਰਣਧੀਰ ਕੌਰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਰਣਬੀਰ ਕੌਰ ✓

(ii) ਇਕਾਂਗੀ ਵਾਲੀ ਘਟਨਾ ਕਿਸ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਦਿਨ ਵਾਲੀ ਹੈ ?
(ਉ) 26 ਜਨਵਰੀ
(ਅ) 15 ਅਗਸਤ
(ਈ) 2 ਅਕਤੂਬਰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) 26 ਜਨਵਰੀ ✓

(iii) ਮਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੱਚਿਆਂ ਕੋਲ ਕੌਣ ਆ ਗਿਆ ਸੀ ?
(ਉ) ਚਾਚਾ ।
(ਅ) ਤਾਇਆ
(ਇ) ਮਾਮਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਮਾਮਾ । ✓

(iv) ਕੀ ਮਾਮਾ ਅਸਲ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਮਾਮਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਹਾਂ ।
(ਅ) ਨਹੀਂ ।
(ਈ) ਸਕਾ ਮਾਮਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਨਹੀਂ । ✓

(v) ਮਾਮੇ ਦੇ ਭੇਸ ਵਿਚ ਆਏ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਖੁਦ ਨੂੰ ਕਿਸ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਆਇਆ ਦੱਸਿਆ ?
(ਉ) ਸਿੰਘਾਪੁਰ
(ਅ) ਮਲਾਇਆ
(ਇ) ਅਫ਼ਰੀਕਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਮਲਾਇਆ ✓

II. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖ਼ਾਲੀ ਸਥਾਨ ਭਰੋ : ਜ਼ੋਰ-ਜ਼ੋਰ, ਕਸ਼ਮੀਰ, ਅਫ਼ਰੀਕਾ, ਬਾਲਕ, ਡਰ ।
(i) ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ……………… ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ।
(ii) ਸਾਡੇ ਮਾਮਾ ਜੀ ਤਾਂ ……………… ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
(iii) ਸੂਬੇਦਾਰ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ……………. ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ।
(iv) ਦਰਵਾਜ਼ਾ ……………… ਨਾਲ ਖੜਕਦਾ ਹੈ ।
(v) ਤੂੰ ਬਹੁਤ ਸਿਆਣਾ ……………… ਹੈਂ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਡਰ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ।
(ii) ਸਾਡੇ ਮਾਮਾ ਜੀ ਤਾਂ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
(iii) ਸੁਬੇਦਾਰ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ।
(iv) ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਜ਼ੋਰ-ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਖੜਕਦਾ ਹੈ ।
(v) ਤੂੰ ਬਹੁਤ ਸਿਆਣਾ ਬਾਲਕ ਹੈਂ।

III. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋ :
ਜਸ਼ਨ, ਸਟੇਸ਼ਨ, ਹੋਣਹਾਰ, ਨਕਦੀ, ਵੀਰ-ਚੱਕਰ, ਕਸ਼ਟ ।
ਉੱਤਰ :
1.ਜਸ਼ਨ (ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਸਮਾਗਮ) – ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਜੇਤੂ ਧਿਰ ਖੂਬ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾ ਰਹੀ ਸੀ ।
2. ਸਟੇਸ਼ਨ (ਰੁਕਣ ਜਾਂ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਣ ਦੀ ਥਾਂ) – ਗੱਡੀ ਜਲੰਧਰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਚਲ ਪਈ ਹੈ।
3. ਹੋਣਹਾਰ (ਤਰੱਕੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ) – ਇਹ ਬੱਚਾ ਬੜਾ ਹੋਣਹਾਰ ਜਾਪਦਾ ਹੈ । ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਵਿਚ ਹੀ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੰਬਰ ਲੈਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
4. ਨਕਦੀ (ਸਿੱਕੇ ਤੇ ਨੋਟਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮੁਦਰਾ) – ਮੈਂ 50,000 ਰੁਪਏ ਨਕਦ ਦੇ ਕੇ ਇਹ ਮੱਝ ਖ਼ਰੀਦੀ ਸੀ ।
5. ਵੀਰ-ਚੱਕਰ (ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਨੂੰ ਬਹਾਦਰੀ ਬਦਲੇ ਮਿਲਣ ਵਾਲਾ ਕੌਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ) – 26 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਦੋ ਬਹਾਦਰ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀਰ-ਚੱਕਰ ਦੇ ਕੇ ਸਨਮਾਨਿਆ ਗਿਆ ।
6. ਕਸ਼ਟ (ਦੁੱਖ-ਦੇਸ਼) – ਭਗਤਾਂ ਨੇ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਕਸ਼ਟ ਸਹੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਸੀ ? ਉਹ ਕਿਸ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਂ ਸੂਬੇਦਾਰ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਸੀ । ਉਹ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਮਾਮੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਆਏ ਚੋਰ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੇ ਬਹੁਤ ਚਲਾਕੀ ਨਾਲ ਚੋਰ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਵਿਚ ਵਾੜ ਕੇ ਬਾਹਰੋਂ ਕੁੰਡਾ ਲਾ ਦਿੱਤਾ । ਫੇਰ ਉਸ ਨੇ ਬਾਣੇ ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੋਰ ਨੇ ਰੋਸ਼ਨਦਾਨ ਦਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਤੋੜ ਕੇ ਨੱਸਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ । ਪਰ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੇ ਏਅਰ-ਰੀਨ ਚਲਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਹੀ ਰਹਿਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਏਨੇ ਵਿਚ ਪੁਲਿਸ ਆ ਗਈ ਤੇ ਚੋਰ ਫੜਿਆ ਗਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ.4.
ਰਣਬੀਰ ਨੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੂੰ “ਸ਼ੇਰ ਪੁੱਤਰ’ ਕਿਉਂ ਕਿਹਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੇ ਬਹਾਦਰੀ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਚੋਰ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਵਿਚ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਫੇਰ ਉਸ ਨੇ ਹੌਸਲੇ ਨਾਲ ਪੁਲਿਸ ਬੁਲਵਾ ਲਈ । ਜਦੋਂ ਚੋਰ ਰੋਸ਼ਨਦਾਨ ਵਿਚੋਂ ਭੱਜ ਕੇ ਨਿਕਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗਾ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਏਅਰ-ਰੀਨ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਾ ਨਿਕਲਣ ਦਿੱਤਾ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਰਣਬੀਰ ਨੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ‘ਸ਼ੇਰ-ਪੁੱਤਰ’ ਕਿਹਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਾਰੇ ਕੀ ਕਿਹਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਬਾਣੇਦਾਰ ਨੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਨਾਮੀ ਚੋਰ ਫੜਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਦਲੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜ ਸੌ ਰੁਪਏ ਇਨਾਮ ਮਿਲੇਗਾ : ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਰਣਬੀਰ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਭਾਗਾਂਵਾਲੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਘਰ ਬਹਾਦਰ ਪੁੱਤਰ ਜੰਮਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਨਾਂ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰੇਗਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਬਾਰੇ ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਸਤਰਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸ਼ਹੀਦ ਸੂਬੇਦਾਰ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ । ਉਸਦੀ ਭੈਣ ਦਾ ਨਾਂ ਨਿਰਮਲ ਹੈ । ਉਹ ਬੜਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਤੇ ਦਲੇਰ ਲੜਕਾ ਹੈ । ਉਹ ਮਾਮੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਘਰ ਆਏ ਚੋਰ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਸਮਝ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਗੱਲਾਂ ਵਿਚ ਲਾ ਕੇ ਕਮਰੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਏਅਰ ਗੰਨ ਦਾ ਫਾਇਰ ਕਰ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਡਰਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਅੰਤ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਕੋਲ ਫੜਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਬਾਣੇਦਾਰ ਉਸਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸਨੂੰ ਇਨਾਮ ਦੁਆਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਵੀ ਲਿਖੋ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਨਕਸ਼ਾ – …………. – ………….
ਸੁਗਾਤ – …………. – ………….
ਜ਼ੇਵਰ – …………. – ………….
ਫੁੱਲ – …………. – ………….
ਚਾਹ – …………. – ………….
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਨਕਸ਼ਾ – मानचित्र – Map
ਸੁਗਾਤ – पुरस्कार – Gift
ਜ਼ੇਵਰ – अभूषण – Ornaments
ਫੁੱਲ – फूल – Flower
ਚਾਹ – चाय – Tea

IV. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ-ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ :
(i) ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਪੰਦਰਾਂ ਕੁ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ
(ii) ਗਲੀ ਸੁੰਨ-ਮਸੁੰਨੀ ਪਈ ਸੀ ।
(iii) ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨੋਟ ਵਿਖਾਏ ।
(iv) ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹਾ ਸਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(v) ਮੇਰਾ ਭਾਣਜਾ ਬਹੁਤ ਹੋਣਹਾਰ ਲੜਕਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਪੰਦਰਾਂ ਕੁ !
(ii) ਸੁੰਨ-ਮਸੁੰਨੀ ।
(iii) ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ।
(iv) ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹਾ ।
(v) ਬਹੁਤ ਹੋਣਹਾਰ ।

V. ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਤੁਸੀਂ ਭਾਰਤ ਦਾ ਲਾਲ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਚੋਂ ਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ ? ਅਚਾਨਕ ਆਈ ਬਿਪਤਾ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਉਸ ਦਾ ਸਾਮਣਾ ਕਰਨਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਸ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਚੋਂ ਅਸੀਂ ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਚਾਨਕ ਆਂਈ ਬਿਪਤਾਂ ਦਾ ਬਹਾਦਰੀ ਤੇ ਮਨ ਦੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਨਾਲ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਸਾਨੂੰ ਨਾ ਘਬਰਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਡਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਹੌਸਲੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਂਤ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤ ਪੈਦਾ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਕੋਈ ਹੱਲ ਨਿਕਲ ਸਕੇ । ਮੌਕਾ ਮਿਲਣ ਉੱਤੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਵੀ ਬੁਲਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ-ਅਸਰ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ, ਰੋਅਬਦਾਰ । ਗੰਭੀਰ-ਜਿਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਤੇ ਕੋਈ ਹਾਵ-ਭਾਵ ਨਾ ਹੋਵੇ । ਆਦਰ-ਸਤਿਕਾਰ (ਜਸ਼ਨ-ਮੌਜ-ਮੇਲਾ । ਡਰਪੋਕਡਰ ਜਾਣ ਵਾਲਾ । ਓਦਣ-ਉਸ ਦਿਨ 1 ਸਟੋਰ-ਸਮਾਨ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਕਮਰਾ । ਅੰਗੀਠੀ ਪੋਸ਼-ਅੰਗੀਠੀ ਉੱਤੇ ਪਾਇਆ ਕੱਪੜਾ । ਫੁਰਤੀ-ਚੁਸਤੀ ! ਸੁਗਾਤ-ਤੋਹਫ਼ਾ । ਖ਼ੁਦ-ਆਪ ॥ ਸਰੀਫ ਲਿਆਓ-ਆਓ । ਸਹਿਮਿਆ-ਡਰਿਆ । ਹਵਾਲਾਤ-ਥਾਣੇ ਵਿਚ ਬਣੀ ਜੇਲ । ਮਹਿਮਾਨ-ਪਾਹੁਣਾ । ਦਲੇਰ-ਹੌਸਲੇ ਵਾਲਾ । ਖੁਸ਼-ਕਿਸਮਤ-ਚੰਗੀ ਕਿਸਮਤ ਵਾਲਾ । ਖ਼ਾਨਦਾਨ-ਟੱਬਰ । ਪਾਜੀ-ਕਮੀਨਾ, ਨੀਚ । ਕਸ਼ਟ-ਦੁੱਖ ।

ਭਾਰਤ ਦਾ ਲਾਲ Summary

ਭਾਰਤ ਦਾ ਲਾਲ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਪਰਦਾ ਉੱਠਣ ਸਮੇਂ ਪੈਂਤੀ ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਇਕ ਗੰਭੀਰ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਇਸਤਰੀ ਰਣਬੀਰ ਅੰਗੀਠੀ ਉੱਪਰ ਪਈ ਫੋਟੋ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਫ਼ੈਦ ਦੁਪੱਟੇ ਨਾਲ ਪੂੰਝ ਕੇ ਆਦਰ ਨਾਲ ਰੱਖਦੀ ਹੈ । ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ 15 ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਹੈ ਤੇ ਧੀ ਨਿਰਮਲ ਸੱਤਾਂ ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਦੀ । ਦੋਵੇਂ ਫੋਟੋ ਅੱਗੇ ਸਿਰ ਚੁਕਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਫੋਟੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਪ ਸੂਬੇਦਾਰ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ।

ਹਣਬੀਰ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਧੂਫ਼ ਧੁਖਾਉਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਉਹ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਹਾਰ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਾਲੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕ ਆਉਂਦੀ ਹੈ । ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਘਰ ਦਾ ਕੁੰਡਾ ਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਲੋਕ 26 ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਦੇਖਣ ਗਏ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਗਲੀ ਖਾਲੀ ਪਈ ਸੀ । ਨਿਰਮਲ ਵੀ ਝਾਕੀਆਂ ਦੇਖਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਰਣਬੀਰ ਦੇ ਜਾਣ ਮਗਰੋਂ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨਿਰਮਲ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਚੋਰ ਆਇਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਬੰਦੂਕ ਨਾਲ ਉਡਾ ਦੇਵੇਗਾ । ਉਹ ਨਿਰਮਲ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਉਣਗੇ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਐਵੇਂ ਉਸਦਾ ਦਿਲ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਹਨ ।

ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਇਕ ਆਦਮੀ ਅੰਦਰ ਝਾਕਦਾ ਹੈ । ਨਿਰਮਲ ਡਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਉਸਦੇ ਪੁੱਛਣ ‘ਤੇ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਪ ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਜੱਫ਼ੀ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਟਿਕਾਣੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ । ਉਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਮਾ ਹੈ ਤੇ ਮਲਾਇਆ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ । ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਮਾ ਤਾਂ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਹੈ । ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਤੋਂ ਆਉਂਦਾ ਰਾਹ ਵਿਚ ਮਲਾਇਆ ਵਿਚ ਰੁਕ ਗਿਆ ਸੀ । ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਾਸੇ ਹੈ ਤੇ ਮਲਾਇਆ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਾਸੇ । ਉਹ ਸਮਝ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਮਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕੋਈ ਚੋਰ ਹੈ । ਮਾਮਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ । ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹੁਣੇ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲੇ ਹਨ । ਕੀ ਉਸਨੂੰ ਰਾਹ ਵਿਚ ਮਿਲੇ ਨਹੀਂ ? ਮਾਮਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਚਿਰ ਪਿੱਛੋਂ ਆਇਆ ਹੈ । ਇਸ਼ ਕਰਕੇ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭੈਣ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪਛਾਣਿਆ ਨਾ ਹੋਵੇ । ਉਸਦਾ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਘਰ ਲੱਭਣ ਵਿਚ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦਾ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਾ !

ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਤੇ ਨਿਰਮਲ ਉਸਨੂੰ ਚਾਹ ਪਾਣੀ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਅਟੈਚੀ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਵਲੈਤੀ ਖਿਡੌਣੇ ਲਿਆਇਆ ਹੈ । ਨਿਰਮਲ ਤੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਪਛਾਣ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਖਿਡੌਣਾ ਉੱਨ੍ਹਾਂ ਇਕ ਦਿਨ ਕਨਾਟ ਪਲੇਸ ਵਿਚ ਦੇਖਿਆ ਸੀ । ਮਾਮਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਤੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਘਰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ । ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣਾ ਘਰ ਆਪ ਹੀ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਕਮਰੇ ਦੇਖਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਰਾਤ ਨੂੰ ਕਿੱਥੇ ਸੌਂਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਆਖਦਾ । ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਹੀ । ਫਿਰ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿੱਥੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ।

ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਉਸਨੂੰ ਸਟੋਰ ਵਿਚ ਭੇਜ ਕੇ ਬਾਹਰੋਂ ਕੁੰਡੀ ਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੜੀ ਫੁਰਤੀ ਨਾਲ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਚੋਰ ਫੜਾਉਣ ਲਈ ਫੋਨ ਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈਂ । ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਉਹ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਅੰਦਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਨਾਮੀ ਚੋਰ ਖੜਕਾ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਕਈ ਘਰਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਮਾਮਾ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ । ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਰਣਬੀਰ ਦੋ-ਚਾਰ ਆਂਢੀਆਂ – ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਨਾਲ ਘਬਰਾਈ ਹੋਈ ਅੰਦਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਤੋਂ ਪੁੱਛਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਗੱਲ ਹੈ । ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਤਾ ਜੀ, ਘਬਰਾਓ ਨਹੀਂ, ਮਾਮਾ ਜੀ ਫੜੇ ਗਏ ਹਨ ।

ਥਾਣੇਦਾਰ ਰਣਬੀਰ ਨੂੰ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਅੱਜ ਇਕ ਨਾਮੀ ਚੋਰ ਨੂੰ ਫੜਿਆ ਹੈ । ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਕਈ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟ ਚੁੱਕਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਪੰਜ ਸੌ ਰੁਪਿਆ ਇਨਾਮ ਮਿਲੇਗਾ । ਫੇਰ ਉਹ ਅੱਗੇ ਹੋਰ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭੈਣ, ਤੂੰ ਬਹੁਤ ਭਾਗਾਂ ਵਾਲੀ ਏ । ਬਹਾਦਰ ਪਿਤਾ ਦੇ ਘਰ ਬਹਾਦਰ ਪੁੱਤਰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ । ਇਹ ਬੱਚਾ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਨਾਂ ਰੋਸ਼ਨ ਕਰੇਗਾ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਲਾਲਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਉਹ ਸਿਪਾਹੀ ਨੂੰ ਚੋਰ ਮਾਮੇ ਨੂੰ ਥਾਣੇ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਆਖਦਾ ਹੈ ! ਰਣਬੀਰ ਅਤੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਵਿਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Chapter 18 ਨਕਲ ਕਰੋ ਪਰ ਕੀਹਦੀ? Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Punjabi Chapter 18 ਨਕਲ ਕਰੋ ਪਰ ਕੀਹਦੀ?

I. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ :

(i) ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਨੇ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸਭਾ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ?
(ੳ) ਇੱਕ
(ਅ) ਤਿੰਨ
(ਈ) ਪੰਜ ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਪੰਜ ।

(ii) ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੇ ਸੋਹਣੇ ਫੁਲਕੇ ਬਣਾਉਂਦਿਆਂ ਕਿਸ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ?
(ੳ) ਮਾਮੀ ਨੂੰ ।
(ਅ) ਦਾਦੀ ਨੂੰ
(ਈ) ਰੀਤਇੰਦਰ ਨੂੰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਦਾਦੀ ਨੂੰ

(iii) ਚੰਗੇ ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ਚੰਗੀ ਲਗਦੀ ਸੀ ?
(ੳ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਨਾ
(ਅ) ਦੇਖਣਾ
(ਈ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨਾ ।

(iv) ਸੰਸਾਰ-ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਲਵਾਨ ਕਿਹੜਾ ਸੀ ?
(ੳ) ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
(ਅ) ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ
(ਇ) ਹਤੀਰਥ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ

(v) ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਵਰਜਿਆ ?
(ਉ) ਇਧਰ-ਉਧਰ ਝਾਕਣ ਤੋਂ
(ਅ) ਇਮਤਿਹਾਨ ਦੇਣ ਤੋਂ ।
(ਇ) ਨਕਲ ਕਰਨ ਤੋਂ
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਨਕਲ ਕਰਨ ਤੋਂ

II. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਰੀਤਇੰਦਰ ਨੇ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਦੇ ਗੁਣ ਕਿੱਥੋਂ ਸਿੱਖੇ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਤੋਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉਦਾਹਰਨ ਨੰਬਰ ਤਿੰਨ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦੀ ਕੀ ਰੁਚੀ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਚੰਗੇ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਲਿਖਣ ਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੰਸਾਰ-ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਲਵਾਨ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਕਿਸ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਲਿਖੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਰਿਆਮ ਸੰਧੂ ਨੇ ।

III. ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਅਸੀਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਕਿਵੇਂ ਸਿੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ?
ਉੱਤਰ :
ਦੁਜਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੁਣ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰ ਕੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰ ਕੇ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਰੀਤਇੰਦਰ ਦੀ ਟੀਮ ਫ਼ਸਟ ਆਉਣ ਦਾ ਕੀ ਕਾਰਨ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਰੀਤਇੰਦਰ ਨੇ ਟੀ.ਵੀ., ਰੇਡੀਓ ਤੇ ਦੀਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਦੇ ਸਟੇਜ ਉੱਤੇ ਭਰੋਸੇ ਨਾਲ ਖੜੇ ਹੋਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ, ਆਪਸੀ ਤਾਲ-ਮੇਲ, ਅਵਾਜ਼ ਦੀ ਤਾਕਤ ਤੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਲੋੜੀਂਦਾ ਕਾਬੂ ਰੱਖਣ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿਣ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਤੇ ਉਸ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਰੰਗ ਭਰਨ ਕਰਕੇ ਉਹ ਫ਼ਸਟ ਰਹੀ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਲਿਖਾਈ ਕਿਵੇਂ ਸੁੰਦਰ ਬਣਾਈ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਲੇਖਕ ਦੀ ਲਿਖਾਈ ਸੋਹਣੀ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਸੋਹਣੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਸੁੰਦਰ ਲਿਖਾਈ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਦੇਖਦਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਰਗੇ ਅੱਖਰ ਪਾਉਣ ਦੇ ਯਤਨ ਕਰਦਾ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਸਦੀ ਲਿਖਾਈ ਸੁੰਦਰ ਬਣ ਗਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦੀ ਲਿਖਣ ਦੀ ਕਲਾ ਕਿਹੋ-ਜਿਹੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਰਿਆਮ ਸੰਧੂ ਦੀ ਲਿਖਣ ਕਲਾ ਕਮਾਲ ਦੀ ਹੈ । ਸਾਨੂੰ ਉਸਦੀ ਰੀਸ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸ ਜਿਹਾ ਲਿਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਉਸਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਲੇਖਣੀ ਵੀ ਕਮਾਲ ਦੀ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸਭਾ ਤਾੜੀਆਂ ਨਾਲ ਗੂੰਜ ਉੱਠੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਦੋਂ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਤੇ ਚੰਗੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਇਮਤਿਹਾਨ ਵਿਚ ਨਕਲ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਸਾਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਹੀ ਮਿਹਨਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਕਲ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ । ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਕੂਲ ਹੋਰਨਾਂ ਸਕੂਲਾਂ ਲਈ ਇਕ ਮਿਸਾਲ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸਭਾ ਤਾੜੀਆਂ ਨਾਲ ਗੂੰਜ ਉੱਠੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋਨੀਝ ਨਾਲ ਤੱਕਣਾ, ਸਿਖਾਂਦਰੂ, ਤਾਲ-ਮੇਲ, ਰੀਸ, ਮਿਹਨਤ, ਇਕਾਗਰ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਨੀਝ ਨਾਲ ਤੱਕਣਾ (ਧਿਆਨ ਟਿਕਾ ਕੇ ਦੇਖਣਾ) – ਜ਼ਰਾ ਨੀਝ ਨਾਲ ਦੇਖੇਂਗਾ, ਤਾਂ ਸੁਈ ਲੱਭ ਜਾਵੇਗੀ । ਐਥੇ ਹੀ ਹੈ ਕਿਤੇ ।
2. ਸਿਖਾਂਦਰੂ (ਸਿੱਖਣ ਵਾਲੇ) – ਮਨਜੀਤ ਤਾਂ ਅਜੇ ਸਿਖਾਂਦਰੂ ਮੋਟਰ-ਮਕੈਨਿਕ ਹੀ ਹੈ, ਜਦ ਕਿ ਗੁਣਵੰਤ ਮਾਹਿਰ ।
3. ਤਾਲ-ਮੇਲ (ਜੋੜ-ਮੇਲ) – ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜ਼ਿੰਦੇ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਸਾਜ਼ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਤਾਲ-ਮੇਲ ਬਿਠਾ ਕੇ ਵਜਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
4. ਰੀਸ (ਨਕਲ ਕਰਨੀ) – ਬੱਚੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਰੀਸ ਨਾਲ ਹੀ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਸਿੱਖ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
5. ਮਿਹਨਤ (ਕਿਰਤ, ਮਜ਼ਦੂਰੀ) – ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਹੀ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ।
6. ਇਕਾਗਰ (ਧਿਆਨ ਟਿਕਾ ਕੇ) – ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਇਕਾਗਰ ਹੋ ਕੇ ਪੜ੍ਹਾ ਰਹੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋਨੀਝ ਨਾਲ, ਹੁਨਰ, ਸੰਗਤ, ਸੁੰਦਰ, ਕਮਾਲ ।
(i) ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਦਾਦੀ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਨੂੰ …….. ਦੇਖਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ।
(ii) ਚੰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ……….. ਨੂੰ ਹਿਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
(iii) ਚੰਗੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ……… ਕਰੋ ।
(iv) ਮੇਰੀ ਲਿਖਾਈ ਬਹੁਤ ………… ਹੈ ।
(v) ਲੇਖਕ ਦੀ ਲਿਖਣ-ਕਲਾ ਬਹੁਤ …………. ਦੀ ਸੀ ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਦਾਦੀ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਨੂੰ ਨੀਝ ਨਾਲ ਦੇਖਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ।
(ii) ਚੰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
(iii) ਚੰਗੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਕਰੋ ।
(iv) ਮੇਰੀ ਲਿਖਾਈ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਹੈ ।
(v) ਲੇਖਕ ਦੀ ਲਿਖਣ-ਕਲਾ ਬਹੁਤ ਕਮਾਲ ਦੀ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਲਿਖੋ –
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਟੀਮ – ……….. – ……………
ਸੁੰਦਰ – ………… – …………..
ਕਵੀ – ………… – …………..
ਅਧਿਆਪਕ – ………… – …………..
ਵਿਦਿਆਰਥੀ – ………… – …………..
ਸਕੂਲ – ………… – …………..
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਟੀਮ – टीम – Team
ਸੁੰਦਰ – सुन्दर – Beautiful
ਕਵੀ – कवि – Poet
ਅਧਿਆਪਕ – अध्यापक – Teacher
ਵਿਦਿਆਰਥੀ – विद्यार्थी – Student
ਸਕੂਲ – पाठशाला – School

IV. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੋ : ਉਸਤਾਦ, ਸਵਰਗ, ਸੁੰਦਰ, ਸਫਲ, ਲਾਇਕ ।
ਉੱਤਰ :
ਉਸਤਾਦ – ਸ਼ਗਿਰਦ
ਸਵਰਗ – ਨਰਕ
ਸੁੰਦਰ – ਭੱਦਾ
ਸਫਲ – ਅਸਫਲ
ਲਾਇਕ – ਨਲਾਇਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇਕ ਵਚਨ/ਬਹੁਵਚਨ ਬਣਾਓਕਵੀ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ, ਲੜਕੀ, ਮਾਪੇ, ਤਾੜੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀ – ਕਵੀਆਂ
ਵਿਦਿਆਰਥੀ – ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ
ਲੜਕੇ – ਲੜਕੀਆਂ
ਮਾਪੇ – ਮਾਪੇ/ਮਾਪਿਆਂ
ਤਾੜੀ – ਤਾੜੀਆਂ

V. ਅਧਿਆਪਕ ਲਈ

ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਲਿਖਣ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਾਉਣ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਡਾਇੰਗ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਰ-ਡਾਇੰਗ ਦਾ ਇਕ ਯੰਤਰ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਗੋਲ ਦਾਇਰੇ ਵਾਹੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਰੜੇ ਹੋਏ-ਖ਼ਸਤਾ, ਪੱਕੇ ਹੋਏ । ਨੀਝ ਨਾਲ-ਨਜ਼ਰ ਟਿਕਾ ਕੇ ਰੀਝ ਨਾਲ-ਚਾਅ ਨਾਲ ।ਉਸਤਾਦ-ਗੁਰੂ, ਸਿਖਾਉਣ ਵਾਲਾ । ਸਿਖਾਂਦਰੂ-ਸਿੱਖਣ ਵਾਲਾ । ਕਵੀਸ਼ਰੀਕਵਿਤਾ ਜੋੜਨੀ ਤੇ ਬੋਲਣੀ ਫ਼ਸਟ-ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ । ਗੁਰ-ਤਰੀਕੇ, ਨਿਯਮ । ਉੱਘੇਮਸ਼ਹੁਰ ਦਿਵਾਨ-ਉਹ ਮਕਾਨ, ਜਿੱਥੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਹੁਦੇਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਬੈਠ ਕੇ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰਾ ਕਰੇ ਜਾਂ ਜਿੱਥੇ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਖਿਆਨ ਹੋਣ । ਪੱਲੇ ਬੰਨ੍ਹਣਾ-ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ, ਅਪਣਾ ਲੈਣਾ । ਟੀਮ-ਟੋਲੀ । ਸ਼ਬਦ-ਭੰਡਾਰ-ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ । ਜਾਚ-ਤਰੀਕਾ । ਰੀਸ-ਨਕਲ । ਸੰਗਤ ਕਰਨਾ-ਕਿਸੇ ਬੰਦੇ ਜਾਂ ਟੋਲੀ ਨਾਲ ਮਿਲ-ਜੁਲ ਕੇ ਰਹਿਣਾ । ਡਾਢੀ-ਬਹੁਤ । ਸਾਬਤ ਸਿੱਧ । ਚਿਤ-ਮਨ । ਇਕਾਗਰ ਕਰ ਕੇ-ਟਿਕਾ ਕੇ । ਝਾਕਣ-ਵੇਖਣ । ਮਿਸਾਲ-ਉਦਾਹਰਨ ।

ਨਕਲ ਕਰੋ ਪਰ ਕੀਹਦੀ? Summary

ਨਕਲ ਕਰੋ ਪਰ ਕੀਹਦੀ? ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਨੇ ਸਾਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹੀ ਦਿਨ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸਭਾ ਵਿਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਪੰਜ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਣਨ । ਪਹਿਲੀ ਇਹ ਕਿ ਕੋਈ ਸਿਆਣੀ ਔਰਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਬਣਾਏ ਹੋਏ ਫੁਲਕਿਆਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਕਰਦਿਆਂ ਕਹਿ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਤਲੇ-ਪਤਲੇ, ਸੁੰਦਰ ਤੇ ਗੋਲ ਫੁਲਕੇ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ । ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸਨੇ ਫੁਲਕੇ ਬਣਾਉਣੇ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੀ ਦਾਦੀ ਜੀ ਤੋਂ ਤੇ ਫਿਰ . ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰ ਕੇ ਤੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਅਕਲ ਵਰਤ ਕੇ ਸਿੱਖੇ ਹਨ । ਸਿਆਣੀ ਔਰਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਠੀਕ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੈ ।

ਇਹ ਸਿਖਲਾਈ ਕੇਂਦਰ ਤਾਂ ਹੁਣ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਹਨ । ਪਹਿਲਾਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਵੇਖ ਕੇ ਅਰਥਾਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਸਿੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿਤਾ ਕੋਲੋਂ ਪੁੱਤਰ ਤੇ ਮਾਂ ਕੋਲੋਂ ਧੀ ਅਤੇ ਉਸਤਾਦ ਕੋਲੋਂ ਸਿਖਾਂਦਰੂ ਸਿੱਖ ਲੈਂਦੇ ਸਨ । ਦੂਜੀ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਗਾਇਨ-ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਰੀਤਇੰਦਰ ਦੀ ਟੀਮ ਫ਼ਸਟ ਆਈ, ਤਾਂ ਪੁੱਛਣ ‘ਤੇ ਉਸਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਉੱਘੇ ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਭਾਵੇਂ ਟੀ. ਵੀ. ਉੱਤੇ ਹੋਵੇ, ਰੇਡੀਓ ਉੱਤੇ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦੀਵਾਨ ਵਿਚ, ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਟੇਜ ਉੱਤੇ ਭਰੋਸੇ ਨਾਲ ਖੜਾ ਹੋਣਾ, ਆਪਸੀ ਤਾਲ-ਮੇਲ, ਅਵਾਜ਼ ਦੀ ਤਾਕਤ ਤੇ ਲੋੜੀਂਦਾ ਕਾਬੂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਪੱਲੇ ਬੰਨ੍ਹ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨਾ ਉਸਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲਗਦਾ ਹੈ । ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਟੀਮ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਰੰਗ ਉੱਭਰਦਾ ਹੈ ।

ਤੀਜੀ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਕਿਸੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦੀ ਰੀਝ ਚੰਗੇ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਲਿਖ ਸਕਣ ਦੀ ਸੀ । ਉਹ ਚੰਗੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਿਖਣ ਦੇ ਢੰਗ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ । ਉਹ ਦੇਖਦਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਬਹੁਤਾ ਸ਼ਬਦ-ਭੰਡਾਰ ਸੀ ਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਅਨੋਖੀ ਜਾਚ ਸੀ । ਕਈਆਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨਵੇਂ ਸਨ ।ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੀਸ ਅਰਥਾਤ ਨਕਲ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ । ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪ ਲਿਖਣ ਲਗਦਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰਾ ਤੇ ਸੋਹਣਾ ਲਿਖਦਾ । ਇਹ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੀ ਹੋਇਆ । ਚੌਥੀ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਇਕ ਬੰਦੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਉਸਦੀ ਲਿਖਾਈ ਸੋਹਣੀ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੀ ਸੋਹਣੀ ਲਿਖਾਈ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਵਰਗੇ ਸੋਹਣੇ ਅੱਖਰ ਲਿਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਦੀ ਲਿਖਾਈ ਸੋਹਣੀ ਹੋਣ ਲੱਗੀ । ਫਿਰ ਤੇਜ਼ ਲਿਖਦਿਆਂ ਵੀ ਉਹ ਸੋਹਣੀ ਹੋਣ ਲੱਗੀ । ਇਸ ਨਾਲ ਉਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਮਿਲਦੀ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਹ ਚੰਗੀ ਲਗਦੀ ।

ਪੰਜਵੀਂ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਲਵਾਨ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਵਿਚ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਹੀ ਇਕ ਗੱਲ ਧਿਆਨ-ਯੋਗ ਹੈ, “ਅਸਲ ਵਿਚ ਮੈਂ ਹਰ ਥਾਂ ਤੋਂ, ਹਰ ਭਲਵਾਨ ਤੋਂ ਹਰ ਵੇਲੇ ਕੁੱਝ ਨਾ ਕੁੱਝ ਸਿੱਖਣ ਵਲ ਧਿਆਨ ਦਿੰਦਾ ਆਇਆ ਹਾਂ । ਜਿਸ ਤੋਂ ਵੀ ਮੈਂ ਕੁੱਝ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਮੇਰਾ ਗੁਰੂ ਹੈ । ਇਹ ਜੀਵਨੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ ਵਰਿਆਮ ਸੰਧੂ ਦੀ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਹੈ । ਉਸ ਦੀ ਲਿਖਣ-ਕਲਾ ਵੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ ।

ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਕਹਿ ਕੇ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੋਈ ਦੱਸੇ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਤੋਂ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਦਸਵੀਂ ਦੇ ਸਮਝਦਾਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਰਤੀਰਬ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚੰਗੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੇ ਚੰਗੇ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰੋ । ਇਹ ਨਕਲ ਮਾੜੀ ਨਹੀਂ । ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਉਸਨੂੰ “ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸਦੀ ਗੱਲ ਠੀਕ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਇਮਤਿਹਾਨ ਵਿਚ ਨਕਲ ਕਰਨੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ । ਇਮਤਿਹਾਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਕਲ ਵਰਤਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਕਾਗਰ-ਚਿੱਤ ਹੋ ਕੇ ਹਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਦੇਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਧਰ-ਉਧਰ ਝਾਕਣ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਵੀ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੋਰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅੱਜ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਸਾਲ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ ਹੈ । ਸਭ ਨੂੰ ਖੂਬ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਮਤਿਹਾਨ ਵਿਚ ਨਕਲ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ।