Class 7

This PSEB 7th Class Computer Notes Chapter 7 ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ Notes will help you in revision during exams.

PSEB 7th Class Computer Notes Chapter 7 ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ

ਜਾਣ-ਪਛਾਣ
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਇੱਕ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਮੀਡੀਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਯੂਜ਼ਰ ਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ-ਕਈ ਤਰੀਕੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਗੱਲਬਾਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਸੰਚਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਮਾਧਿਅਮ ਹੈ । ਕੁੱਝ ਸੈਕਟਰ ਜਿੱਥੇ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉਹ ਹਨ ਸਿੱਖਿਆ, ਸਿਖਲਾਈ, ਸੰਦਰਭ ਸਮੱਗਰੀ, ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀਆਂ, ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ।

ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ (Multimedia)
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਟੈਕਸਟ, ਚਿੱਤਰ, ਆਡੀਓ, ਵੀਡੀਓ, ਗਾਫਿਕਸ, ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਮਾਧਿਅਮ ਦੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਧਾਰਤ ਤਕਨੀਕ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਡਿਜੀਟਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼, ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ, ਕਿਰਿਆ, ਸੰਚਾਰਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । | ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ, ਆਡੀਓ, ਵੀਡੀਓ, ਟੈਕਸਟ, ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਆਦਿ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਤੋਂ ਬਣੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਬੜੇ ਚੰਗੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਰਸਾਉਣ ਦੀ ਇੱਕ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਾਮ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਮਲਟੀ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ । ਮਲਟੀ ਦਾ ਅਰਥ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਅਰਥ ਉਹ ਪਦਾਰਥ ਹੈ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਕੁਝ ਸੰਚਾਰਿਤ ਜਾਂ ਭੇਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਈਮੇਲ, ਅਖ਼ਬਾਰ, ਮੈਸੇਜਿੰਗ, ਰੇਡੀਓ , ਟੀ.ਵੀ. ਪ੍ਰਸੰਗ ਆਦਿ ਮੀਡੀਆ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਹਨ ।

ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੇ ਹਿੱਸੇ (Components of Multimedia) –

1. ਟੈਕਸਟ (Text)-ਟੈਕਸਟ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਭਾਗ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਤਰੀਕਾ ਹੈ । ਇਹ ਅੱਖਰ ਅਤੇ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਿਸ਼ਾਨ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ । ਟੈਕਸਟ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੁਨੇਹੇ ਭੇਜਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਫਿੱਟ, ਰੰਗ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਆਕਰਸ਼ਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦਰਸਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਟੈਕਸਟ ਫਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫ਼ਟ ਵਰਡ, ਨੋਟਪੈਡ, ਵਰਡ ਪੈਡ ਆਦਿ ਹਨ | ਅਸੀਂ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

I. ਸਥਿਰ ਟੈਕਸਟ (Static Text)-ਸਥਿਰ ਟੈਕਸਟ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਪਾਠ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਚਿੱਤਰ ਦੇ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
II. ਹਾਈਪਰ ਟੈਕਸਟ (Hyper Text)-ਹਾਈਪਰ ਟੈਕਸਟ ਉਹ ਟੈਕਸਟ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਹੋਰ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਲਿੰਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਟੈਕਸਟ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਅੰਡਰਲਾਈਨ ਅਤੇ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਟੈਕਸਟ ਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਅਸਾਨੀ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਪੇਜ ਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

2. ਚਿੱਤਰ (Pictures)-ਚਿੱਤਰ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਪਭੋਗਤਾ ਦਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਦੇ ਹਨ ਭਾਵ ਚਿੱਤਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਮਝਾਉਂਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਚਿੱਤਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੁਆਰਾ ਦੋ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਿੱਟਮੈਪ ਜਾਂ ਰਾਸਟਰ ਚਿੱਤਰ ਅਤੇ ਵੈਕਟਰ ਚਿੱਤਰ –
I. ਬਿੱਟਮੈਪ ਜਾਂ ਰਾਸਟਰ ਚਿੱਤਰ (Raster or Bitmap Images)-ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਚਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਦਾ ਆਮ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਰਾਸਟਰ ਜਾਂ ਬਿੱਟਮੈਪ ਚਿੱਤਰ ਹੈ । ਬਿੱਟਮੈਪ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਬਿੰਦੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਮੈਟਰਿਕਸ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਿਕਸਲ (Pixel) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜੋ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਜਾਂ ਬਿੱਟਮੈਪ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਹਰੇਕ ਪਿਕਸਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਜਾਂ ਵਧੇਰੇ ਰੰਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

II. ਵੈਕਟਰ ਚਿੱਤਰ (Vector Images)-ਵੈਕਟਰ ਚਿੱਤਰ ਉਹ ਚਿੱਤਰ ਹਨ ਜੋ ਰੇਖਾਵਾਂ, ਚੱਕਰ, ਚਤੁਰਭੁਜ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗਣਿਤ ਸਮੀਕਰਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਖਿੱਚੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ੂਮ ਕਰਨ ਤੇ ਵੀ ਉਹ ਨਿਰਵਿਘਨ (Smooth) ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ | ਵੈਕਟਰ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਘੱਟ ਮੈਮੋਰੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਘੱਟ ਡੇਟਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ |

3. ਆਡੀਓ (Audio)-ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਆਡੀਓ ਦਾ ਮਤਲਬ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ, ਆਵਾਜ਼ ਚਲਾਉਣਾ ਆਦਿ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ । ਆਡੀਓ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਾਗ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਭਾਗ ਸਮਝਦਾਰੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਸਕਦੇ | ਅਸੀਂ ਆਡੀਓ ਫਾਰਮੈਟ ਵਿੱਚ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਾਂ | ਆਡੀਓ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਣ, ਸੰਗੀਤ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਕੁੱਝ ਆਵਾਜ਼ ਫਾਰਮੈਟ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ :
ਐੱਮ. ਆਈ. ਡੀ. ਆਈ. (MIDI) – ਐੱਮ. ਆਈ. ਡੀ. ਆਈ. ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ Musical Instrument Digital Indentifier ਹੈ । ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਯੰਤਰਾਂ ਲਈ ਵਿਕਸਤ ਇਕ ਸੰਚਾਰ (Communication) ਟੂਲ ਹੈ । ਇਹ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਲਚਕਦਾਰ ਅਤੇ ਅਸਾਨ ਸਾਧਨ ਹੈ ।

ਡਿਜੀਟਲ ਆਡੀਓ (Digital Audio)-ਡਿਜੀਟਲ ਆਵਾਜ਼ ਐੱਮ.ਆਈ.ਡੀ.ਆਈ. ਫਾਈਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੀਆ ਵਿਕਲਪ ਹੈ । ਡਿਜੀਟਲ ਸਾਉਂਡ ਫਾਈਲਾਂ ਲਾਈਵ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਲਈ ਪੂਰਵ-ਨਿਰਧਾਰਤ ਸੰਗੀਤ ਤੋਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਡਿਜੀਟਲਾਈਜ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਹ ਫਾਈਲਾਂ ਮੀਡੀਆਈ ਨਾਲੋਂ ਅਕਾਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਐੱਮ.ਆਈ.ਡੀ.ਆਈ. ਫਾਈਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੀਆ ਹੈ । ਡਿਜੀਟਲ ਆਡੀਓ ਲਈ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਫਾਰਮੈਟ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸਨੂੰ ਵਾਵ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਆਡੀਓ ਫਾਈਲਾਂ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਆਣ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਹਨ : Quick Time, Real Player, Window Media Player.

4. ਵੀਡੀਓ (Video)-ਵੀਡੀਓ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਹਿਲਾਉਣਾ । ਇਕ- ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਦਾ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਢੰਗ (Way) ਹੈ | ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਸਮਾਂ ਬਚਦਾ ਹੈ ।
ਵੀਡੀਓ ਵੇਖਣ ਲਈ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਹਨ : Quick Time, Real Player, Window Media Player. ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ।

• ਐਨਾਲਾਗ ਵੀਡੀਓ (Analog Video)-ਐਨਾਲਾਗ ਵੀਡੀਓ ਰਿਕਾਰਡਰ ਵੀਡੀਓ ਟੇਪ ਤੇ ਐਨਾਲਾਗ ਟਰੈਕ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੀਡੀਓ ਅਤੇ ਆਡੀਓ ਸਿਗਨਲ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਲਾਲ, ਹਰੇ ਅਤੇ ਨੀਲੇ ਤੀਬਰਤਾ (Intensity) ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਡਿਜੀਟਲ ਵੀਡੀਓ (Digital Video)-ਡਿਜੀਟਲ ਵੀਡੀਓ ਰਿਕਾਰਡਰ ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ ਬਾਈਟ (Byte) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ (Animation)-ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਕ ਕਈ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ | ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਡਿਜ਼ਾਈਨਿੰਗ, ਡਰਾਇੰਗ, ਲੇਆਊਟ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਕ੍ਰਮ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਗੇਮਿੰਗ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਵਿਧੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਕੁਮਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕ ਵੀਡੀਓ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤੇਜ਼ ਰਫਤਾਰ ਨਾਲ ਚਲਾ ਕੇ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਕਾਰਟੂਨ ਫਿਲਮਾਂ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ :

• ਮਾਰਗ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ (Path Animation)-ਇਸ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪਾਥ ਜਿਓਮੈਟਰੀ ਇੱਕ ਇਨਪੁੱਟ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
• ਫਰੇਮ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ (Frame Animation)-ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਤਸਵੀਰਾਂ ਇੱਕ ਫਰੇਮ ਵਿੱਚ ਚਲਦੀਆਂ ਦਿਖਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ।

ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ (Requirements of Multimedia)-
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਟੈਕਸਟ, ਫੀਕਸ, ਆਵਾਜ਼ਾਂ, ਵੀਡਿਓਜ਼ ਆਦਿ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਨਾਲ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਲਈ ਕਈ ਹਾਰਡਵੇਅਰ, ਸਾਫਟਵੇਅਰਜ਼ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਦੀ ਚੋਣ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ, ਬਜਟ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਹਾਰਡਵੇਅਰ, ਸਾਫਟਵੇਅਰਜ਼ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :

ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ (Hardware Requirements)
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਐਪਸ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਹਾਰਡਵੇਅਰਜ਼ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਇਨਪੁੱਟ, ਆਊਟ ਪੁੱਟ ਅਤੇ ਸਟੋਰੇਜ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ :
1. ਇਨਪੁੱਟ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ (Input Devices)-ਇਨਪੁੱਟ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ ਉਹ ਡਿਵਾਇਸਿਜ਼ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿਚ ਟੈਕਸਟ, ਗਾਫਿਕਸ, ਆਵਾਜ਼ਾਂ, ਵਿਡਿਓਜ਼ ਆਦਿ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਇਨਪੁੱਟ ਡਿਵਾਇਸਿਜ਼ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਹਨ –

• ਕੀਬੋਰਡ (Keyboard)
• ਮਾਊਸ (Mouse)
• ਸਕੈਨਰ (Scanner)
• ਟੱਚ ਸਕਰੀਨ (Touch Screen)
• ਮਾਈਕ੍ਰੋਫੋਨ (Microphone)
• ਵਾਇਸ ਰੈਕੋਗਨੀਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮ (Voice Recognition System)
• ਡਿਜੀਟਲ ਕੈਮਰਾ (Digital Camera)
• ਜੇਇਸਟਿਕ (Joystick)
• ਲਾਈਟ ਪੈਂਨ (Light Pen)

2. ਆਊਟਪੁੱਟ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ (Output Devices)-ਆਊਟਪੁੱਟ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ ਉਹ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੋਂ ਪਰਿਣਾਮ ਲੈਣ ਲਈ ਜਾਂ ਸਕਰੀਨ ‘ਤੇ ਦਿਖਾਉਣ (Display) ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਿੰਟ ਕੱਢਣਾ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਜਾਂ ਵੀਡਿਓ ਨੂੰ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਚਲਾਉਣਾ | ਹੇਠਾਂ ਕੁੱਝ ਆਊਟ ਪੁੱਟ ਯੰਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ –

1. ਮਾਨੀਟਰ (Monitor)
2. ਆਡੀਓ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ (Audio Devices)
3. ਵੀਡਿਓ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ (Video Devices)
4. ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਰਜ਼ (Projectors)
5. ਸਪੀਕਰਜ਼ (Speakers)
6. ਪਿਟਰਜ਼ ਆਦਿ (Printers etc.)

3. ਸਟੋਰੇਜ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ (Storage Devices)-ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਟੋਰੇਜ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ ਵਿਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਸਟੋਰੇਜ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਟੋਰੇਜ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਹਨ :

• ਹਾਰਡਡਿਸਕ ਡਰਾਈਵ (Hard Disk Drive)
• ਮੈਗਨੇਟਿਕ ਟੇਪ (Magnetic Tape)
• ਰੈਮ (RAM)
• ਆਪਟੀਕਲ ਡਿਸਕਾਂ (CD-R, CD-RW, DVD)
• ਪੈੱਨ ਡਰਾਇਵ (Pen Drive).
• ਐਕਸਟਰਨਲ ਡਿਸਕ ਡਰਾਈਵ (External Disk Drive)

ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ (Software Requirements) –
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਸਾਫਟਵੇਅਰਜ਼ ਅਜਿਹੇ ਟੂਲਜ਼ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤੱਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਟੈਕਸਟ, ਗ੍ਰਾਫਿਕਸ, ਅਵਾਜ਼, ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ ਐਡਿਟ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਕੁੱਝ ਖਾਸ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :

• ਅਡੋਬ ਡਾਇਰੈਕਟਰ (Adobe Director)
• ਕਰੀਏਟ ਟੁਗੈਦਰ (Create Together)
• ਸਾਤੀਆ ਬਲੈਂਡਰ (Media Blander)
• ਮੀਡੀਆ ਵਰਕਸ 6.2 (Media Works 6.2)
• ਪਲੇਅ ਮੋ (Play mo)
• ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਬਿਲਡਰ (Multimedia Builder)

ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਲਈ ਫਾਇਲ ਫਾਰਮੈਟਸ (File Format for Multimedia) –
ਫਾਇਲ ਫਾਰਮੈਟਸ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਾਸਟਰ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ JPEG, ਵੈਕਟਰ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ AI, ਆਡੀਓ ਡੇਟਾ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ WAV ਅਤੇ MPEG ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਫਾਈਲ ਫਾਰਮੈਟ ਬਾਰੇ ਪੜ੍ਹਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ |

ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿਚ 3 ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਅੱਗੇ ਦੱਸੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ –

1. ਅਨਕੰਪਰੈਸਡ (Uncompressed)-ਇਹ ਉਹ ਫਾਈਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਜਿਹੜੀਆਂ ਸੰਕੁਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਆਕਾਰ ਦੀ ਫਾਇਲ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
2. ਲਾਸਨੈਸ (Lossless)-ਉਹ ਫਾਈਲਾਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕਰਨ ਤੇ ਇਹ ਚਿੱਤਰ ਦੀQuality ਵਿਚ ਕੋਈ ਘਾਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿ (Vector Images) ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ੂਮ ਕਰਨ ਤੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ Quality ਵਿਚ ਕੋਈ ਘਾਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਚਿੱਤਰ ਸਾਫ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।
3. ਲੋਸੀ (Lossy)-ਉਹ ਫਾਈਲਾਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਸੰਕੁਚਿਤ ਹੋਣ ਵੇਲੇ ਆਪਣੀ Quality ਗੁਆ ਬੈਠਦੀਆਂ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ ਕਿ Bitmap Images. ਕਿਸੇ ਵੀ ਫਾਈਲ ਦੀ ਕਿਸਮ ਨੂੰ ਖੋਜਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਆਸਾਨ ਤਰੀਕਾ ਉਹ ਫਾਈਲ ਦੀ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ (Extension) ਨੂੰ ਵੇਖਣਾ ਹੈ | ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਿਹੜੀ ਫਾਈਲ ਹੈ ।

ਆਡੀਓ ਫਾਈਲ ਫਾਰਮੈਟ (Audio File Format) –
ਆਡੀਓ ਫਾਈਲ ਫਾਰਮੈਟ ਉਹ ਫਾਇਲ ਫਾਰਮੈਟ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਤੇ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਆਡੀਓ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਹੇਠਾਂ ਕੁੱਝ ਆਡੀਓ ਫਾਈਲ ਫਾਰਮੈਟ ਦੱਸੇ ਗਏ ਹਨ –

1. MP3- MP3 ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ MPEG- 1. Audio Layer-3 ਹੈ । ਇਹ ਇਕ ਮਿਆਰੀ (Standard) ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਫਾਰਮੈਟ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਫਾਈਲ ਦੇ ਆਕਾਰ ਨੂੰ ਅਸਲ ਆਕਾਰ ਤੋਂ \(\frac{1}{12}\) ਵਾਂ ਹਿੱਸਾ ਛੋਟਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਵਾਜ਼ ਦੀ Quality ਵਿਚ ਵੀ ਕੋਈ ਘਾਟਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੰਦੀ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦੀ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ MPਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
2. WAV-ਕੰਪਰੈਸਡ ਆਵਾਜ਼ (Sound) ਫਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸਿੱਧ ਆਡੀਓ ਫਾਈਲ ਫਾਰਮੈਟ ਹੈ । ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਗੇਮ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸੀ.ਡੀ. ਕੁਆਲਿਟੀ ਆਡੀਓ ਤੱਕ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਲਈ ਡਬਲਯੂ.ਏ.ਵੀ. ਪੀਸੀ (PC) ਆਡੀਓ ਫਾਇਲ ਫਾਰਮੈਟ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । WAV ਫਾਈਲਾਂ ਅਨਕੰਪ੍ਰੈਸਡ ਫਾਈਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹ WAV ਫਾਈਲਾਂ ਦੀ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ WAV ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
3. WMA (Window Media Audio)-ਡਬਲਯੂ ਐੱਮ.ਏ. ਫਾਈਲਾਂ MP3 ਦੇ ਸਮਾਨ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਆਡੀਓ ਫਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਏਨਕੋਡ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਈਕਰੋਸਾਫਟ ਵਲੋਂ ਬਣਾਇਆ ਇਕ ਆਡੀਓ ਫਾਰਮੈਟ ਹੈ ਹਾਲਾਂਕਿ MP3 ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੇਟ ਤੇ ਫਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । MA ਫਾਈਲਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਨੈਕਸ਼ਨ ਸਪੀਡਾਂ ਜਾਂ ਬੈਂਡਵਿਡਥ ਨਾਲ ਮੇਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਕੰਪ੍ਰੈਸ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ wma ਹੈ ।
4. AAC (Advanced Audio Coding-ਇਕ Apple ਵਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ iTune ਦਾ ਡਿਫਾਲਟ ਆਡੀਓ ਫਾਰਮੈਟ ਹੈ । ਇਹ Apple ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਤੇ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਚਲਦੇ ਹਨ ਪਰ ਵੈਬ ਬਰਾਊਸਰਜ ਤੇ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .aac ਹੈ ।
5. Real Audioਇਹ ਫਾਰਮੈਟ ਘੱਟ ਬੈਂਡਵਿਡਥ ਨਾਲ ਆਡੀਓ ਦੀ ਸਟੀਮਿੰਗ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣ ਲਈ ਰੀਅਲ ਮੀਡੀਆ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .rm, ram ਹੈ ।

ਵੀਡੀਓ ਫਾਈਲ ਫਾਰਮੈਟ (Video File Format) –
ਵੀਡੀਓ ਫਾਈਲਾਂ ਚਿੱਤਰਾਂ, ਆਡੀਓ ਅਤੇ ਹੋਰ ਡਾਟਾ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹਨ । ਡੀਓ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਏਨਕੋਡ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਾਰਮੈਟ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ –

• AVI (Audio Video Interleave)-ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਵੀਡੀਓ ਫਾਰਮੈਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਸਾਧਾਰਣ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਫਾਈਲਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿਸਟਮ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿੰਡੋਜ਼, ਮੈਕਨੀਤੋਸ਼, ਲੀਨਕਸ ਤੇ ਚੱਲਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .avi ਹੈ ।
• MPEG (Moving Pictures Expert Group)-ਵੈੱਬ ’ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵੀਡੀਓ ਫਾਰਮੈਟ MPEG ਹੈ ।
• ਇਹ ਕੰਪ੍ਰੈਸਡ ਵੀਡੀਓ ਫਾਈਲਾਂ ਹਨ ਜੋ ਆਡੀਓ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਫਾਈਲਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .mpeg ਹੈ ।
• MP4 ਐੱਮ.ਪੀ. 4 2001 ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਡਿਜੀਟਲ ਵੀਡੀਓ ਫਾਈਲ ਫੌਰਮੈਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ । ਬਹੁਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਅਤੇ ਡਿਵਾਈਸਿਸ MP4 ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇੱਕ ਐੱਮ.ਪੀ. 4 ਫਾਰਮੈਟ ਆਡੀਓ ਫਾਈਲਾਂ, ਵੀਡੀਓ ਫਾਈਲਾਂ Still Images ਅਤੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ MP4 ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ਤੇ ਛੋਟੇ ਫਾਈਲਾਂ ਦੇ ਹੋਣ ਤੇ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀ ਵੀਡੀਓ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .mp4 ਹੈ ।

ਚਿੱਤਰ ਫੌਰਮੈਟ (Image File Format) –
ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖਰੇ ਚਿੱਤਰ ਫੌਰਮੈਟ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਹਨ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਬਚਾਉਣ ਵੇਲੇ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ | ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਚਿੱਤਰ ਫਾਰਮੇਟ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ –

1. TIFF (Tagged Image File Format)-TIFF Lossless ਇਮੇਜ ਫਾਈਲਾਂ ਹਨ ਭਾਵ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਚਿੱਤਰ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਜਾਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕਰਨ ਜਾਂ ਗੁਆਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੰਪ੍ਰੈਸ਼ਨ ਲਈ ਵਿਕਲਪ ਹਨ), ਬਹੁਤ ਉੱਚ-ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਵੱਡੇ ਫਾਈਲਾਂ ਦੇ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ tiff ਹੈ ।
2. BMP (Bitmap Image File)-ਬਿੱਟਮੈਪ ਚਿੱਤਰ ਫਾਈਲ (BMP) ਵਿੰਡੋਜ਼ ਲਈ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਇੱਕ ਫਾਰਮੈਟ ਹੈ ਬੀ.ਐੱਮ.ਪੀ. ਫਾਈਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੰਕੁਚਨ ਜਾਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਘਾਟਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜੋ ਚਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀਆਂ, ਪਰ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਫਾਈਲਾਂ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । BMP ਇੱਕ ਮਲਕੀਅਤ ਫਾਰਮੈਟ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ TIFF ਫਾਈਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ
   ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .bmp ਹੈ ।
3. GIF (Graphics Interchange formats)-ਜੀਆਈਐਫ. ਫਾਰਮੈਟ ਇਸ ਦੇ ਸੰਖੇਪ (Compact) ਆਕਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ । ਇਹ ਵੈਬ ਫਿਕਸ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਿਰਫ 256 ਰੰਗਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਹਨ ਅਤੇ ਐਨੀਮੇਟ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .gif ਹੈ ।
4. JPEG (Joint Photographic Experts Groups)—jpeg fēd “Loosy” G’T T ਹੈ ਭਾਵ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਫਾਈਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕਰਨ ਤੇ ਇਹ ਚਿੱਤਰ ਕੁਆਲਟੀ ਵਿੱਚ ਨੁਕਸਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਨੁਕਸਾਨ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੇ ਜੇ.ਪੀ.ਈ.ਜੀ. ਫਾਈਲਾਂ ਬਹੁਤ ਆਮ ਹਨ ਅਤੇ ਜੇ ਪੀ.ਈ.ਜੀ. ਡਿਜੀਟਲ ਕੈਮਰਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਫਾਰਮੈਟ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .jpeg ਹੈ ।
5. PNG (Portable Network Graphics)-PNG ਫਾਈਲਾਂ ਇੱਕ lossless ਚਿੱਤਰ ਫਾਰਮੈਟ ਹਨ ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ GIF ਫਾਰਮੈਟ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ । GIF ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਿਤ 256 ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਉਲਟ PNG ਫਾਈਲਾਂ 16 ਮਿਲੀਅਨ ਰੰਗਾਂ ਤੱਕ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .png ਹੈ ।
6. RAW-Raw ਚਿੱਤਰ ਉਹ ਚਿੱਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਪ੍ਰੋਸੈਸਡ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਜੋ ਇੱਕ ਕੈਮਰੇ ਜਾਂ ਸਕੈਨਰ ਦੁਆਰਾ ਬਣ ਗਏ ਹਨ | ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਡਿਜੀਟਲ ਐੱਸ.ਐੱਲ.ਆਰ. ਕੈਮਰੇ (Raw) ਫਾਰਮੈਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ੂਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .raw ਹੈ ।

ਟੈਕਸਟ ਫਾਰਮੈਟ (Text Format) –
ਟੈਕਸਟ ਫਾਈਲਾਂ ਬਣਾਉਣਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਰਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਕੰਮ ਹੈ । ਟੈਕਸਟ ਫਾਈਲਾਂ ਅਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਫਾਈਲ ਫਾਰਮੈਟ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ :

• RTF (Rich Text Format)-ਰਿਚ ਟੈਕਸਟ ਫਾਰਮੈਟ ਇਕ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਫਾਈਲ ਫਾਰਮੈਟ ਹੈ । ਇਸ ਫਾਰਮੈਟ ਦੀਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਰਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦਾ ਫਾਈਲ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ .rtf ਹੈ ।
• Plain Text : ਪਲੇਨ ਟੈਕਸਟ ਫਾਈਲਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਟੈਕਸਟ ਐਡੀਟਰਾਂ ਨਾਲ ਖੋਲ੍ਹੀਆਂ, ਪੜੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਟੈਕਸਟ ਐਡੀਡੀਅਰ ਹਨ ਨੋਟਪੈਡ (ਵਿੰਡੋਜ਼), ਗਡੀਟ ਜਾਂ ਨੈਨੋ (ਯੂਨਿਕਸ, ਲੀਨਕਸ), ਟੈਕਸਟ ਐਡਿਟ (Mac OS) ਅਤੇ ਹੋਰ । ਹੋਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਆਯਾਤ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਵੀ ਹਨ । ਸਾਦਾ ਟੈਕਸਟ ਇੱਕ ਈ-ਮੇਲ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਅਸਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਢੰਗ (way) ਹੈ ।

ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ (Multimedia Presentation)
ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਉਹ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਕੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦੂਜਿਆਂ ਤਕ ਭੇਜਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ, ਵੀਡੀਓ, ਆਡੀਓ ਜਾਂ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਫਾਰਮ, ਪੌਪਅਪ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਲਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀਆਂ ਲਗਭਗ ਜਾਰੀ ਹਨ । ਤੁਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀਆਂ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀਆਂ ਹਨ | ਅੱਜ ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨਿਰਮਾਤਾ ਉਪਲੱਬਧ ਹਨ ਜੋ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਕ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ tools ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਦੇ ਹਨ । ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪੈਜੈਂਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ –

1. ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪ੍ਰੈਜ਼ੈਂਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
2. ਆਡੀਓ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਕੁਆਲਿਟੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵਧੀਆ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
3. ਯੂਜ਼ਰ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਵਾਸਤੇ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਅਤੇ ਮਾਊਸ ਵਰਤਣ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
4. ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪੈਜੈਂਟੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਆਕਾਰ ਛੋਟਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪ੍ਰੈਜ਼ੈਂਟੇਸ਼ਨ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ –

ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ –

ਵਰਚੁਅਲ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ (Virtual Presentation)-ਜਿੱਥੇ ਹੋਸਟ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕ ਰਿਮੋਟਲੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰਦੇ ਹਨ, ਆਮ ਹੁੰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ । ਇਹ ਇਕ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਤਰ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਉੱਚ ਟੈਕਨਾਲੌਜੀ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਟੂਲਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇਕ ਵਰਚੁਅਲ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।

ਸਲਾਈਡ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ (Slide Presentation)-ਇੱਕ ਸਲਾਈਡ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦਾ ਇੱਕ ਪੰਨਾ ਹੈ । ਸਮੂਹਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਸਲਾਈਡਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਲਾਈਡ ਡੌਕ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇੱਕ ਸਲਾਇਡ ਸ਼ੋਅ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਡਿਵਾਈਸ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਪ੍ਰੋਜੈਕਸ਼ਨ ਸਕੂਨ ਵਿੱਚ ਸਲਾਇਡਾਂ ਜਾਂ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹੈ ਇੱਕ ਸਲਾਈਡ ਇਕ ਸਲਾਇਡ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਰ ਨਾਲ ਵੇਖੀ ਗਈ 35 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਦੀ ਸਲਾਈਡ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਸਲਾਈਡਾਂ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿਚ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ‘ਪਾਵਰਪੁਆਇੰਟ, ਐਪਲ ਕੀਨੋਟ, ਲਿਬਰੇਆਫਿਸ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਜੀ ।

ਵੈੱਬਪੇਜ (Web pages)-
ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਵੈਬ ਪੇਜਾਂ ਵਿਚ ਸਥਿਰ ਫੋਟੋਆਂ ਅਤੇ ਟੈਕਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਡੀਓ, ਵਿਡੀਓ, ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਵੈੱਬਪੇਜਾਂ ਵੈਬ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀਆਂ ਵਿਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੇ ਕਾਰਜ (Applications of Multimedia) –
1. ਸਿੱਖਿਆ (Education)-ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਾਸਟਰ (ਗਾਈਡ) ਵਜੋਂ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਸੀਡੀਆਂ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਸੀਡੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਸੀਡੀ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟ, ਤਸਵੀਰਾਂ, ਧੁਨੀ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਅਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

2. ਕਾਰੋਬਾਰ (Business)-ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿਚ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀਆ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ, ਵਿਗਿਆਪਨ, ਨੈੱਟਵਰਕ ਸੰਚਾਰ, ਆਦਿ ਹਨ | ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ, ਉਪਭੋਗਤਾ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸੰਕਲਪ (product) ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਉਪਭੋਗਤਾ ਦਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਣ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਤਪਾਦਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਕੁਸ਼ਲ ਤਰੀਕਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਵਪਾਰਕ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਉਤਪਾਦ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

3. ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ (Advertisement)-ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ ਉਦਯੋਗ, ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ, ਉਤਪਾਦਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਲਈ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਉਤਪਾਦਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਗਾਫਿਕ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ, ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿੰਟ ਵਿਗਿਆਪਨ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਮਾਧਿਅਮ ਹਨ ਜੋ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

4. ਮਨੋਰੰਜਨ (Entertainment)-ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਗੇਮਾਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਐਪਸ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵਿੱਚ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੇ ਵੱਧਣ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਉਦਾਹਰਣ ਹਨ | ਖੇਡ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੇ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਗੇਮਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣਾ ਸੰਭਵ ਬਣਾਇਆ ।

5. ਬੈਂਕ (Bank)-ਲੋਕ ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਸੇਵਿੰਗ/ਕਰੰਟ ਖਾਤੇ ਖੋਲ੍ਹਣ, ਫੰਡ ਜਮਾ ਕਰਨ, ਪੈਸੇ (withdraw) ਕਢਵਾਉਣ, ਬੈਂਕ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿੱਤੀ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨ, ਕਰਜ਼ੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਆਦਿ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਹਰ ਬੈਂਕ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਉਹ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ, ਇਹ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਬੈਂਕ ਗਾਹਕਾਂ ਲਈ ਬਾਕੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਗਏ ਇੱਕ ਪੀਸੀ ਮਾਨੀਟਰ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਅੱਜ ਆਨ-ਲਾਈਨ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਬੈਂਕਿੰਗ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ।

6. ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ (Technology)-ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਇਹ ਆਡੀਓ, ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਫਾਰਮੈਟ ਕੀਤੇ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਭੇਜਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ । ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਸਿੱਧਾ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ।

7. ਸਾਫਟਵੇਅਰ (Software)-ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਚ ਮਨੋਰੰਜਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਡਿਜੀਟਲ ਗੇਮਜ਼ ਨੂੰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ।ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਪੇਸ਼ੇਵਰਾਂ ਅਤੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਇੰਜੀਨੀਅਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ।

8. ਹਸਪਤਾਲਾਂ (Hospitals)-ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ | ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ, ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ | ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਜੇ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਤਬਦੀਲੀ ਆਈ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਡਾਕਟਰ ਜਾਂ ਨਰਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਗ੍ਹਾ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ online ਸੰਪਰਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਯੋਗ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ –

1. ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਮਲਟੀ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ ।
2. ਮਲਟੀ ਦਾ ਅਰਥ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ, ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਅਰਥ ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਸਾਧਨ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਖ਼ਬਾਰ, ਈਮੇਲ, ਰੇਡੀਓ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ।
3. ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਦੇ ਪੰਜ ਮੁੱਖ ਤੱਤ ਟੈਕਸਟ, ਅਵਾਜ਼, ਤਸਵੀਰਾਂ, ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਹਨ ।
4. ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੱਤ ਹਨ ।
5. ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਦੋ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਰਾਸਟਰ ਚਿੱਤਰ ਅਤੇ ਵੈਕਟਰ ਚਿੱਤਰ ਹਨ ।
6. ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਵੀਡੀਓ ਹਨ-ਐਨਾਲਾਗ ਵੀਡੀਓ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਵੀਡੀਓ ।
7. ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਵਿਧੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਕੁਮਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕ ਵੀਡੀਓ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਚਲਾ ਕੇ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਕਾਰਟੂਨ ਫਿਲਮਾਂ ॥
8. ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ, ਬੈਂਕ, ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ, ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ, ਹਸਪਤਾਲ ਆਦਿ ਇੱਕ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਹੈ ।

This PSEB 7th Class Computer Notes Chapter 6 ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਫ਼ਾਰਮੈਟਿੰਗ (ਭਾਗ-4) Notes will help you in revision during exams.

PSEB 7th Class Computer Notes Chapter 6 ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਫ਼ਾਰਮੈਟਿੰਗ (ਭਾਗ-4)

ਜਾਣ-ਪਛਾਣ
ਕਈ ਵਾਰ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਡਾਟਾ ਵਿਚ ਸਾਰਣੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਹੈ । ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਣੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸਾਰਣੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਪਾਠ ਵਿਚ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਸਾਰਣੀ ਦੀ ਬਣਾਵਟ, ਇਸਦੀ ਮਾਡੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਬਾਰੇ ਪੜਾਂਗੇ ।

ਟੇਬਲ (Table) –
ਨੂੰ 638 ਟੇਬਲ ਐੱਮ.ਐੱਸ. ਵਰਡ ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਮੁਖੀ ਸਾਧਨ ਹੈ । ਇਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਰਥਾਤ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਕਤਾਰਾਂ (Rows) ਅਤੇ ਕਾਲਮਾਂ (Columns) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਵਸਥਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਜਾਂ ਅੰਕੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ । ਸਰਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਟੇਬਲ ਨੂੰ ਕਤਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲਮਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਕਤਾਰ ਅਤੇ ਕਾਲਮ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਨੂੰ ਸੈਂਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਪਾਠ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਸਿਖਾਂਗੇ ਕਿ ਇਕ ਟੇਬਲ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ, ਕਤਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲਮ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਜੋੜਨਾ ਹੈ, ਟੇਬਲ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਫਾਰਮੈਟ ਕਰਨਾ ਹੈ ਆਦਿ ।

ਟੇਬਲ ਬਣਾਉਣਾ (Creating a Table)
ਐੱਮ.ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਤਿੰਨ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਟੇਬਲ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ

• ਟੇਬਲ ਬਟਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ
• ਇਨਸਰਟ ਟੇਬਲ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ
• ਡਰਾਅ ਟੇਬਲ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ

ਟੇਬਲ ਬਟਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਟੇਬਲ ਬਣਾਉਣਾ –
ਟੇਬਲ ਬਟਨ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਇੱਕ ਟੇਬਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਕਦਮ ਹਨ –

• ਆਪਣੇ ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਰੱਖੋ, ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਟੇਬਲ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਇਨਸਰਟ ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਸਮੂਹ ਤੋਂ ਟੇਬਲ ਕਮਾਂਡ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਹੁਣ ਇੱਕ ਗਰਿੱਡ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ।
• ਇਸ ਗ੍ਰੇਡ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਰੋਅਜ਼ ਅਤੇ ਕਾਲਮ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
• ਹੁਣ ਤੁਹਾਡੇ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣਿਆ ਸਾਰਣੀ ਸਕੀਨ ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ।

ਇਨਸਰਟ ਟੇਬਲ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਟੇਬਲ ਬਣਾਉਣਾ
ਇਨਸਰਟ ਟੇਬਲ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਟੇਬਲ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਪੜਾਅ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਹਨ

• ਇਨਸਰਟ ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਟੇਬਲ ਸਮੂਹ ਤੋਂ ਟੇਬਲ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਇੱਕ ਡਰਾਪਡਾਊਨ ਮੀਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ, ਜਿਵੇਂ ਉੱਪਰ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਮੀਨੂੰ ਤੋਂ Insert Table ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਹੁਣ ਇਨਸਰਟ ਟੇਬਲ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਵੇਗਾ ।

ਇਸ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਰੋਅਜ਼ ਅਤੇ ਕਾਲਮਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰੋ ਅਤੇ ਬਟਨ Ok ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਡਰਾਅ ਟੇਬਲ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਟੇਬਲ ਬਣਾਉਣਾ –
ਡਰਾਅ ਟੇਬਲ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਇੱਕ ਟੇਬਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਦਮ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ

1. ਇਨਸਰਟ ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਟੇਬਲ ਸਮੂਹ ਤੋਂ ਟੇਬਲ ਕਮਾਂਡ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
2. ਇੱਕ ਡਰਾਪਡਾਊਨ-ਮੀਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ ਜਿਵੇਂ ਉੱਪਰ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਮੀਨੂੰ ਤੋਂ Draw Table ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. ਮਾਉਸ ਪੁਆਇੰਟਰ ਇੱਕ ਪੈਨਸਿਲ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗਾ ।
4. ਪੇਜ ‘ਤੇ ਪੈਨਸਿਲ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਇਕ ਚਤੁਰਭੁਜ ਖਿੱਚੋ ।
5. ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਲਮ ਅਤੇ ਕਤਾਰਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਲੰਬਕਾਰੀ ਅਤੇ ਖਿਤਿਜੀ ਰੇਖਾਵਾਂ ਬਣਾਓ ।

ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟ ਦਾਖਲ ਕਰਨਾ (Enter text into Table)
ਕਰਨ ਨਾਲ ਇਹ ਇੱਕ ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟ ਪਾਉਣ ਦੇ ਪੜਾਅ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਹਨ :

• ਉਸ ਸੈੱਲ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਹੁਣ ਟਾਈਪ ਕਰੋ ।
• ਅਗਲੇ ਸੈੱਲ ਵਿਚ ਜਾਣ ਵਾਸਤੇ Tab ਬਟਣ ਦਬਾਓ ਜਾਂ Right arrow ਬਟਨ ਦਬਾਓ ।
  ਜਾਂ
• ਤੁਸੀਂ ਕਾਪੀ ਪੇਸਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਟੈਕਸਟ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ।

ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਸਾਰਣੀ (Table)-
ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਲਈ

• ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
• Insert ਟੈਬ ਦੀ ਟੇਬਲ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਟੇਬਲ ਕਮਾਂਡ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• Convert Text to Table ਕਮਾਂਡ ਕਰੋ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
• Convert Text to Table ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਵੇਗਾ ।
• Separate Text at ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਲੋੜੀਂਦੇ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
• OK ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ, ਟੈਕਸਟ ਇੱਕ ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗਾ ।

ਟੇਬਲ ਨੂੰ ਟੈਕਸਟ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨਾ (Convert Table into Text)

• ਟੇਬਲ ਦੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣੋ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਲੇਆਊਟ ਟੈਬ ’ਤੇ Data ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ Convert ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

 

Convert Table ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ Separate Text With ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਵੱਖਰੇ ਅੱਖਰ `ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਕਾਲਮ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ । ਕਤਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪੈਰਾਗਾਫ਼ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਨਾਲ ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ।

OK ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਮਾਡੀਫਾਈ ਟੇਬਲ (Modifying a Table)
ਇਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਟੇਬਲ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਡਾਟਾ ਜੋੜਨ ਜਾਂ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਸਾਰਣੀ ਵਿਚ ਕਤਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲਮਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਜੋੜ ਅਤੇ ਮਿਟਾ ਸਕਦੇ ਹੋ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਟੇਬਲ ਦੀ ਦਿੱਖ ਵੀ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹੋ । ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਵਰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟੇਬਲ ਚੁਣਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਡਿਜ਼ਾਈਨ (Design) ਅਤੇ ਲੇਆਊਟ (Layout) ਟੈਬਸ ਰਿਬਨ ਤੇ ਟੇਬਲ ਟੂਲਸ (Table Tools) ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਲੇਆਊਟ ਟੈਬ ਉੱਤੇ ਕਮਾਂਡਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਤੁਸੀਂ ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੋਧ (Modifications) ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ।

ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਕਤਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਚੁਣੇ ਗਏ ਸੈੱਲ ਦੇ ਉੱਪਰ ਜਾਂ ਹੇਠਾਂ ਇੱਕ ਕਤਾਰ ਜੋੜ ਸਕਦੇ ਹੋ ।ਇਸ ਪਾਠ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਕਤਾਰ ਜੋੜਨ ਦੇ 2 ਤਰੀਕਿਆਂ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਾਂਗੇ ।

Method 1.
ਸਾਰਣੀ ਵਿੱਚ ਕਤਾਰ ਜੋੜਨ ਦੇ ਕਦਮ ਹੇਠਾਂ ਹਨ –

• ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਉੱਥੇ ਰੱਖੋ, ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਨਵੀਂ ਕਤਾਰ ਜੋੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਹੁਣ ਮਾਊਸ ’ਤੇ ਸੱਜਾ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ, ਇੱਕ ਡਰਾਪਡਾਊਨ ਮੀਨੂੰ ਸਕੂਨ ’ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ।

 

• ਇਸ ਮੀਨੂੰ ਤੋਂ insert ਆਪਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸੰਮਿਲਨ ਬਿੰਦੂ (Insertion Point) ਦੇ ਉੱਪਰ ਇਕ ਨਵੀਂ ਕਤਾਰ ਜੋੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ Insert Row Above ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ।
• ਜੇ ਤੁਸੀਂ Insertion Point ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਇਕ ਨਵੀਂ ਕਤਾਰ ਜੋੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ Insert Row Below ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਕਤਾਰ ਸੰਮਿਲਨ ਬਿੰਦੂ ਦੇ ਉੱਪਰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗੀ ।

Method 2.
ਸਾਰਣੀ ਵਿੱਚ ਕਤਾਰ ਜੋੜਨ ਦਾ ਕਦਮ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤਾ ਹੈ –

• ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਉੱਥੇ ਰੱਖੋ, ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਕਤਾਰ ਜੋੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਲੇਆਊਟ (layout) ਟੈਬ ਦੇ Rows & Columns ਸਮੂਹ ਤੋਂ Insert Above/Insert Below ਵਿਕਲਪ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਕਤਾਰ ਸੰਮਿਲਨ ਬਿੰਦੂ ਦੇ ਉੱਪਰ/ਹੇਠਾਂ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗੀ ।

ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਕਾਲਮ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ
ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਜੇ ਕਿਸੇ ਟੇਬਲ ਵਿਚ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪਵੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ Insertion ਬਿੰਦੂ ਦੇ ਸੱਜੇ ਜਾਂ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਇਕ ਨਵਾਂ ਕਾਲਮ ਜੋੜ ਸਕਦੇ ਹੋ ।
ਵਰਡ ਵਿਚ ਕਾਲਮ ਜੋੜਨ ਦੇ ਦੋ ਤਰੀਕੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ –
Method 1.

• ਸੰਮਿਲਨ ਬਿੰਦੂ ਨੂੰ ਉਸ ਸਥਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਇੱਕ ਕਾਲਮ ਵਿੱਚ ਰੱਖੋ, ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਕਿ ਨਵਾਂ ਕਾਲਮ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇ ।
• ਮਾਊਸ ’ਤੇ ਸੱਜਾ ਬਟਨ ਦਬਾਓ । ਇੱਕ ਮੀਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ।

• ਇਸ ਮੀਨੂੰ ਤੋਂ Insert ਆਪਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਜੇ ਤੁਸੀਂ Insertion Point ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਨਵਾਂ ਕਾਲਮ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ Insert Column to the left ਵਿਕਲਪ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸੰਮਿਲਨ ਬਿੰਦੂ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਨਵਾਂ ਕਾਲਮ ਜੋੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ Insert Column to the right ਵਿਕਲਪ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਹੁਣ ਕਰਸਰ ਦੇ ਸੱਜੇ ਜਾਂ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਇਕ ਨਵਾਂ ਕਾਲਮ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ।

Method 2.
ਸਾਰਣੀ ਵਿੱਚ ਕਾਲਮ ਜੋੜਨ ਦਾ ਕਦਮ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤਾ ਹੈ –

• ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਉੱਥੇ ਰੱਖੋ, ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਨਵਾਂ ਕਾਲਮ ਜੋੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਲੇਆਊਟ (Layout) ਟੈਬ ਦੇ Rows & Columns ਸਮੂਹ ਤੋਂ Insert Left/Insert Right ਵਿਕਲਪ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਹੁਣ ਕਰਸਰ ਦੇ ਸੱਜੇ ਜਾਂ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਇਕ ਨਵਾਂ ਕਾਲਮ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ।

ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਸੈੱਲ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ
‘ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਚੁਣੇ ਸੈੱਲ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਇਕ ਨਵਾਂ ਸੈੱਲ ਜੋੜ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੱਜਾ, ਖੱਬਾ, ਉੱਪਰ ਜਾਂ ਹੇਠਾਂ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸੈਂਲ ਜੋੜਨ ਲਈ ਕਦਮ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ –

• ਸੈੱਲ ਵਿੱਚ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਸੈੱਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮਾਊਸ ਦਾ ਸੱਜਾ ਬਟਨ ਦਬਾਓ ।
• ਇਸ ਮੀਨੂੰ ਤੋਂ Insert ਅਤੇ ਫਿਰ Insert Cell ਆਪਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਚੁਣੇ ਸੈੱਲ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਪਾਸੇ ਸੈੱਲ ਪਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹੜਾ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ |

• Ok ਬਟਨ ਨੂੰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਕਤਾਰ ਜਾਂ ਕਾਲਮ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣਾ –
ਇਕ ਕਤਾਰ ਜਾਂ ਕਾਲਮ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ਕਦਮ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ

• ਕਤਾਰ ਜਾਂ ਕਾਲਮ ਚੁਣੋ ।
• ਆਪਣੇ ਮਾਊਸ ’ਤੇ ਸੱਜਾ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਇੱਕ ਮੀਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ।

• ਡਿਲੀਟ ਸੈੱਲਜ਼ ਆਪਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਹੁਣ ਇੱਕ ਡਿਲੀਟ ਸੈੱਲ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਵੇਗਾ |

• Delete entire row ਜਾਂ Delete entire column ਨੂੰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਉੱਚਿਤ ਕਤਾਰ/ਕਾਲਮ ਮਿਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ।

ਲੇਆਊਟ ਟੈਬ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕਤਾਰਾਂ ਜਾਂ ਕਾਲਮ ਮਿਟਾਉਣਾ

• ਉਹ ਕਤਾਰ ਜਾਂ ਕਾਲਮ ਚੁਣੋ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਮਿਟਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਲੇਆਉਟ ਟੈਬ ਦੇ Rows & Columns ਸਮੁਹ ਤੋਂ Delete ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਹੁਣ ਇਕ ਡਰਾਪਡਾਊਨ ਮੀਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ ।

• ਇਸ ਮੀਨੂੰ ਤੋਂ ਕਤਾਰ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ Delete Row ਵਿਕਲਪ ਦਬਾਓ ਜਾਂ ਕਾਲਮ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ Delete Column ਵਿਕਲਪ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੀ ਟੇਬਲ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ Delete Table ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਲੇਆਊਟ ਟੈਬ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਸੈੱਲ ਮਿਟਾਉਣਾ –

• ਉਹ ਕਤਾਰ ਜਾਂ ਕਾਲਮ ਚੁਣੋ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਮਿਟਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਲੇਆਊਟ ਟੈਬ ਦੇ Rows & Columns ਸਮੂਹ ਤੋਂ Delete ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਹੁਣ ਇਕ ਡਰਾਪਡਾਊਨ ਮੀਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ, Delete Cell ਵਿਕਲਪ ਤੇ ਕਉਂ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਹੁਣ ਇਕ ਡਿਲੀਟ ਸੈੱਲ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਵੇਗਾ ।

• ਇਸ ਬਕਸੇ ਵਿਚੋਂ Shift Cells Left/Shift Cells Right ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਚੁਣਿਆ ਸੈੱਲ ਮਿਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ।

ਜਾਂ

1. ਉਸ ਸੈੱਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮਾਊਸ ਦਾ ਸੱਜਾ ਬਟਨ ਦਬਾਓ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਮਿਟਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
2. ਇੱਕ ਮੀਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ, ਇਸ ਮੀਨੂੰ ਤੋਂ Delete Cell ਆਪਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. ਹੁਣ ਇਕ ਡਿਲੀਟ ਸੈੱਲ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਖੁੱਲ ਜਾਵੇਗਾ |
4. ਇਸ ਬਕਸੇ ਵਿਚੋਂ Shift Cells Left/Shift Cells Right ਵਿਕਲਪ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
5. ਚੁਣਿਆ ਸੈੱਲ ਮਿਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ।

ਟੇਬਲ ਪ੍ਰਾਪਰਟੀਜ਼ (Table Properties) –
ਟੇਬਲ ਪ੍ਰਾਪਰਟੀਜ਼ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਟੇਬਲ ਦੀ ਅਲਾਈਨਮੈਂਟ ਅਤੇ ਰੋਅ, ਕਾਲਮ ਜਾਂ ਸੈੱਲ ਦਾ ਸਾਈਜ਼ ਘਟਾ-ਵਧਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਟੇਬਲ ਵਿਚ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਸਪਲਿਟ ਜਾਂ ਮਰਜ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਟੇਬਲ ਦੀ ਅਲਾਈਨਮੈਂਟ ਬਦਲਣਾ (Changing Alignment of Table)
ਟੇਬਲ ਦੀ ਅਲਾਈਨਮੈਂਟ ਕਰਨ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ –

• ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਟੇਬਲ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਥਾਂ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• Layout ਟੈਬ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• Table ਗਰੁੱਪ ’ਤੇ Properties ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਵਿਚ Table ਟੈਬ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰੋ ।

ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਮੁਤਾਬਿਕ ਅਲਾਈਨਮੈਂਟ ਚੁਣੇ

OK ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਰੋਅ, ਕਾਲਮ ਜਾਂ ਸੈੱਲ ਦਾ ਆਕਾਰ ਬਦਲਣਾ (Changing Size of Row, Column or Cell)

• ਉਸ ਸੈੱਲ, ਰੋਅ, ਕਾਲਮ ਵਿਚ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ, ਜਿਸ ਦਾ ਆਕਾਰ ਬਦਲਣਾ ਹੈ ।
• Layout ਟੈਬ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• Table ਗਰੁੱਪ ਵਿਚ Properties ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । (ਇਕ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਆਵੇਗਾ)
• ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ Row, Columns ਜਾਂ ਸੈੱਲ ਟੈਬ ਚੁਣੋ ।
• ਰੋਅ ਵਾਸਤੇ Height, ਕਾਲਮ ਵਾਸਤੇ Width ਵਿਚ ਲੋੜੀਂਦਾ ਮੁੱਲ ਭਰੋ ।
• OK ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਸੈੱਲ ਨੂੰ ਸਪਲਿਟ ਕਰਨਾ (Splitting the Cell) ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਵਰਡ ਸੈੱਲ ਨੂੰ ਕਈ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
ਅਸੀਂ ਸਮਝਾਂਗੇ ਕਿ ਸੈੱਲ ਨੂੰ ਕਈ ਛੋਟੇ ਉੱਪ-ਸੈੱਲਾਂ ਵਿਚ ਕਿਵੇਂ ਵੰਡਿਆ ਜਾਵੇ ।

• ਆਪਣੇ ਮਾਊਸ ਪੁਆਇੰਟਰ ਨੂੰ ਸੈੱਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲਿਆਓ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਕਈ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਹੁਣ ਲੇਆਉਟ ਟੈਬ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਪਲਿਟ ਸੈੱਲਜ਼ (Split Cells) ਬਟਨ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਇਕ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ ਅਤੇ ਕਾਲਮਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛੇਗਾ ।

• ਕਤਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲਮਾਂ ਦੀ ਲੋੜੀਂਦੀ ਗਿਣਤੀ ਚੁਣੋ ।
• Ok ਬਟਨ ਨੂੰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਟੇਬਲ ਨੂੰ ਸਪਲਿਟ ਕਰਨਾ (Splitting the Table) –
ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਵਰਡ ਇੱਕ ਟੇਬਲ ਨੂੰ ਮਲਟੀਪਲ ਟੇਬਲਜ਼ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਟੇਬਲ ਨੂੰ ਦੋ ਟੇਬਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਦਾ ਹੈ । ਇੱਕ ਵਰਡ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟੇਬਲ ਨੂੰ ਦੋ ਟੇਬਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣ ਲਈ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਸਧਾਰਨ ਕਦਮ ਹਨ –

• ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਉਸ ਕਤਾਰ ਵਿਚ ਰੱਖੋ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਦੂਜੀ ਟੇਬਲ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਤਾਰ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਲੇਆਊਟ ਟੈਬ ਤੇ Merge ਸਮੂਹ ਤੋਂ Split Table ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਸੈੱਲ ਜੋੜਨਾ ਜਾਂ ਮਿਲਾਉਣਾ (Merging Cells) –
ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਵਰਡ ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਕ ਵੱਡਾ ਸੈੱਲ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਟੇਬਲ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ
ਅਕਸਰ ਉਪਰਲੀ ਕਤਾਰ ਦੇ ਕਾਲਮ ਮਿਲਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਵੇਗੀ । ਤੁਸੀਂ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਰੋ-ਵਾਰ ਜਾਂ ਕਾਲਮ-ਵਾਰ ਮਿਲਾ ਸਕਦੇ ਹੋ । ਤੁਸੀਂ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਤਿਰਛਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਸਕਦੇ । ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਣ ਦੇ ਕਦਮ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ –

• ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਮਿਲਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ।
• ਲੇਆਊਟ ਟੈਬ ’ਤੇ Merge ਸਮੂਹ ਤੋਂ Merge Cells ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

• ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਇਹ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੇ ਗਏ ਸਾਰੇ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਸੈੱਲ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦੇਵੇਗਾ ।

ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਯੋਗ ਗੱਲਾਂ ਹਰ –

1. ਇਕ ਟੇਬਲ ਰੋਅਜ਼ ਅਤੇ ਕਾਲਮਜ਼ ਦੇ ਮੇਲ ਨਾਲ ਬਣਦਾ ਹੈ ।
2. ਟੇਬਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਕਸਰ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਤਰਤੀਬਵਾਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ |
3. ਟੇਬਲ ਦੀਆਂ ਲੇਟਵੀਆਂ (Horizontal) ਲਾਈਨਾਂ ਨੂੰ ਰੋਅਜ਼ (Rows) ਅਤੇ ਖਵੀਆਂ (Vertical) ਲਾਈਨਾਂ ਨੂੰ ਕਾਲਮਜ਼ (Columns) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
4. ਰੋਅ ਅਤੇ ਕਾਲਮ ਦੇ ਕਾਟ ਖੇਤਰ (ਇੰਟਰਸੈਕਸ਼ਨ) ਨੂੰ ਸੈੱਲ (Cell) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
5. ਡਰਾਅ ਟੇਬਲ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਇਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਟੇਬਲ ਡਰਾਅ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ : ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਟੇਬਲ ਦੀ ਹਰੇਕ ਰੋਅ ਵਿੱਚ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਉੱਚਾਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਡਰਾਅ ਟੇਬਲ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
6. ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੈਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਨੂੰ ਜਾਣ ਲਈ Tab ਕੀਅ ਜਾਂ “ਰਾਈਟ ਐਰੋ (Right Arrow) ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।
7. ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੈਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿੱਛੇ ਜਾਣ ਲਈ “Shift + Tab” ਕੀਅ ਜਾਂ “ਲੈਫਟ ਐਰੋ (Left Arrow)” ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।
8. ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿੱਚ ਟੇਬਲ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਾਲਮ ਦੇ ਸੱਜੇ ਜਾਂ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਨਵਾਂ ਕਾਲਮ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੋਅ ਦੇ ਉੱਪਰ ਜਾਂ ਨੀਚੇ ਨਵੀਂ ਰੋਅ ਦਾਖਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
9. ਇਕ ਸੈੱਲ ਨੂੰ ਇਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣ ਨੂੰ ਸਪਲਿਟਿੰਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
10. ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਇਕ ਸੈੱਲ ਬਣਾਉਣ ਨੂੰ ਮਰਜਿੰਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
11. Table Properties ਬਟਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਟੇਬਲ ਦੀਆਂ ਰੋਅਜ਼, ਕਾਲਮਜ਼ ਅਤੇ ਸੈੱਲਾਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Boli Vyakaran the Varnamala ਬੋਲੀ, ਵਿਆਕਰਨ ਤੇ ਵਰਨਮਾਲਾ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB 7th Class Punjabi Grammar ਬੋਲੀ, ਵਿਆਕਰਨ ਤੇ ਵਰਨਮਾਲਾ (1st Language)

ਬੋਲੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਬੋਲੀ ਜਾਂ ਭਾਸ਼ਾ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ?
ਜਾਂ
ਬੋਲੀ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਥਕ ਅਵਾਜ਼ਾਂ (ਧੁਨੀਆਂ) ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਮਨੋਭਾਵਾਂ ਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਅੱਗੇ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ “ਬੋਲੀ” ਜਾਂ “ਭਾਸ਼ਾਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਿਆਕਰਨ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ? ਇਸ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ? ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਦਿਓ।
ਜਾਂ
ਵਿਆਕਰਨ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ।
ਉੱਤਰ :
ਬੋਲੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ – ਰੂਪਾਂ ਤੇ ਵਾਕ – ਬਣਤਰ ਦੇ ਨੇਮਾਂ ਨੂੰ ‘ਵਿਆਕਰਨ’ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਬੋਲੀ ਦੀ ਠੀਕ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਜਾਣ ਲੈਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਵਿਆਕਰਨ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੀ ਜਨਮ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿਚ ਬੱਝ ਕੇ ਬੋਲੀ ਸਾਹਿਤਕ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸ਼ਬਦ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਉੱਤਰ ਦਿਓ।
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਬਦ ਬੋਲੀ ਦੀ ਇਕ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਸੁਤੰਤਰ ਇਕਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਛੋਟੇ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਧੁਨੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਇਕ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੀ ; ਜਿਵੇਂ – ‘ਮੈਂ ਫੁੱਟਬਾਲ ਖੇਡਾਂਗਾ ‘ ਇਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਸ਼ਬਦ ਹਨ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਬੋਲੀ ਦੀਆਂ ਸੁਤੰਤਰ ਇਕਾਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਤੇ ਆਪਣੇ – ਆਪ ਵਿਚ ਛੋਟੇ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਧੁਨੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਿਸਚਿਤ ਨਹੀਂ।

ਪ੍ਰਯੋਗ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਬਦ ਅੱਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ – ਨਾਂਵ, ਪੜਨਾਂਵ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਕਿਰਿਆ, ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਸੰਬੰਧਕ, ਤੇ ਯੋਜਕ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਲਿਪੀ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ? ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਲਿਪੀ ਦਾ ਨਾਂ ਲਿਖੋ।
ਜਾਂ
ਲਿਪੀ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ। ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਲਿਪੀ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਧੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁੱਝ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ “ਲਿਪੀ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਲਿਪੀ ਦਾ ਨਾਂ ਗੁਰਮੁਖੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਵਰਨ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਭੇਦ ਹਨ ? ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ।
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖ ਜਦੋਂ ਬੋਲਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਭਿੰਨ – ਭਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ (ਧੁਨੀਆਂ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ, ਜੋ ਚਿੰਨ੍ਹ ਮਿੱਥੇ ਗਏ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਰਨ ਜਾਂ ਅੱਖਰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ – ਕ, ਚ, ਟ, ਤ, ਪ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ ਮੂੰਹ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੰਗ ਬੁਲ਼, ਜੀਭ, ਦੰਦ, ਤਾਲੂ ਤੇ ਸੰਘ ਆਦਿ ਰਲ ਕੇ ਹਿੱਸਾ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ਮਨੁੱਖੀ ਸਾਹ ਜਦੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਮੂੰਹ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੰਗਾਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਦ ਮੂੰਹ ਵਿਚੋਂ ਭਿੰਨ – ਭਿੰਨ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਧੁਨੀਆਂ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਲਈ, ਜੋ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਵਰਨ ਜਾਂ ਅੱਖਰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅੱਖਰ ਮਿਲ ਕੇ ਸ਼ਬਦ ਬਣਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਵਰਨ (ਅੱਖਰ) ਹਨ ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਦੇ 35 ਅੱਖਰ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਧੁਨੀਆਂ – ਸ਼, ਖ਼, ਗ਼, ਜ਼, ਫ਼ – ਦੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 40 ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਇਕ ਮੌਲਿਕ ਅਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ ‘ਲ’ ਦੇ ਪੈਰ ਵਿਚ ਬਿੰਦੀ (ਲ ਲਾਉਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਵੀ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਲੋੜ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅੱਖਰਾਂ ਦਾ ਅਰਥ – ਭੇਦ ਦੱਸਣ ਨਾਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ –

1. ਪਲ – ਉਹ ਇੱਥੇ ਘੜੀ – ਪਲ ਹੀ ਟਿਕੇਗਾ।
ਪਲ – ਉਹ ਮਾੜਾ – ਮੋਟਾ ਖਾ ਕੇ ਪਲ ਗਿਆ
2. ਤਲ – ਪਾਣੀ ਦੇ ਤਲ ਉੱਤੇ ਲਹਿਰਾਂ ਨੱਚ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਤਲ – ਹਲਵਾਈ ਪਕੌੜੇ ਤਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਰਨਮਾਲਾ ਦੇ ਵਰਨਾਂ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅੱਠ ਵਰਨਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਪੰਜਾਬੀ ਵਰਨ (ਅੱਖਰ) ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹਨ ?
ਜਾਂ
ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਵਰਨ ਸੂਰ, ਵਿਅੰਜਨ, ਅਨੁਨਾਸਿਕ ਤੇ ਦੁੱਤ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਰੂਪ ਅਤੇ ਉਚਾਰਨ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਕਰ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਰਨਾਂ ਅੱਖਰਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਭੇਦ ਹਨ
(ੳ) ਰ
(ਅ) ਵਿਅੰਜਨ
(ਏ) ਅਨੁਨਾਸਿਕ
(ਸ) ਦੁੱਤ।

(ਉ) ਸੂਰ – ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਰਨਾਂ ਨੂੰ ਬੂਰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਅਵਾਜ਼ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੀ ਹੋ ਸਕੇ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਕੇਵਲ ਤਿੰਨ ਵਰਨ ਹੀ ਸੂਰ ਹਨ – ੳ, ਅ, ਏ !
(ਅ) ਵਿਅੰਜਨ – ਵਿਅੰਜਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਰਨਾਂ ਨੂੰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਸਾਹ ਮੂੰਹ ਵਿਚੋਂ ਬੇਰੋਕ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਸ ਤੋਂ ੜ ਤਕ ਸਾਰੇ ਵਰਨ ਤੇ ਨਵੇਂ ਅੱਖਰ ਸਾਰੇ ਹੀ ਵਿਅੰਜਨ ਹੀ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 38 ਹੈ।
(ਈ) ਅਨੁਨਾਸਿਕ – ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਰਨਾਂ ਦੀਆਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਨੱਕ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਅਨੁਨਾਸਿਕ ਹਨ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਇਹ ਵਰਨ ਅਨੁਨਾਸਿਕ ਹਨ – ਝ, , ਣ, ਨ, ਮ।
(ਸ) ਦੁੱਖ – ਦੁੱਤ ਵਰਨਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤੀ ਵਰਤੋਂ ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਜੋ ਅੱਖਰ ਵਿਅੰਜਨਾਂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਜੋੜ ਕੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ‘ਦੁੱਤ ਵਰਨ’ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਕੇਵਲ ਤਿੰਨਾਂ ਅੱਖਰਾਂ ਹ, ਰ, ਵ ਦੀ ਹੀ ਅਜਿਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ ਪਰ ਹ ਤੇ ਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਮ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ ਪੜ੍ਹਨਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ, ਪ੍ਰੇਮ, ਪ੍ਰੀਤਮ, ਸੀਮਾਨ, ਸ਼ੈ – ਮਾਨ, ਸੈ – ਜੀਵਨੀ ਆਦਿ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਲਗਾਂ – ਮਾਤਰਾਂ ਕੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ? ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਲਗਾਂ – ਮਾਤਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਸੂਰ ਹਨ – ਉ, ਅ ਤੇ ੲ, ਪਰੰਤੁ ਵਰਤੋਂ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 10 ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ
ਅ ਆ ਇ ਈ ਏ ਐ ਉ ਊ ਓ ਔ।

ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਲਿਖਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਅੰਜਨਾਂ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੇਵਲ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੀ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ –
ਮੁਕਤਾ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਚਿੰਨ੍ਹ ਨਹੀਂ), ਕੰਨਾ (τ), ਸਿਹਾਰੀ (f), ਬਿਹਾਰੀ (ੀ), ਔਂਕੜ ( _ ), ਦੁਲੈਂਕੜ ( ), ਲਾਂ ( ), ਦੁਲਾਂ (‘), ਹੋੜਾ (*), ਕਨੌੜਾ (“)।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਗਾਂ – ਮਾਤਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਕੁੱਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।ਉੱਪਰ ਲਿਖੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਲਗਾਂ ਸਾਰੇ ਵਿਅੰਜਨਾਂ ਨਾਲ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰੰਤੂ ਸੂਰਾਂ – ਉ, ਅ ਅਤੇ ੲ – ਨਾਲ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਸਕਦੀਆਂ।

ੳ, ਅ, ੲ ਨਾਲ ਲਗਾਂ ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ ਅਰਥਾਤ ਉ ਨੂੰ ਔਕੜ (ਉ), ਦੁਲੈਂਕੜ (ਉ ਤੇ ਹੋੜਾ (ਓ) ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ। “ਅ” ਨੂੰ ਮੁਕਤਾ (ਅ) ਕੰਨਾ (ਆ) ਤੇ ਦੁਲਾਵਾਂ ਐ ਲਗਾਂ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਇ’ ਨੂੰ ਸਿਹਾਰੀ (ਇ,, ਬਿਹਾਰੀ (ਈ) ਤੇ ਲਾਂ ਈ ਲਗਾਂ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਲਗਾਖਰ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਿਚ ਲਗਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁੱਝ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਗਾਖਰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਤਿੰਨ ਹਨ
(ਉ) ਬਿੰਦੀ ( † )
(ਆ) ਟਿੱਪੀ ( ‘ )
(ਈ) ਅੱਧਕ ( ‘ )

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਪੰਜਾਬੀ ਲਗਾਖਰਾਂ ਦੀ ਕਿਨ੍ਹਾਂ – ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਲਗਾਂ ਨਾਲ ਤੇ ਕਿਉਂ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਦਸਾਂ ਲਗਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਨੱਕ ਵਿਚੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਬਿੰਦੀ ਅਤੇ ਟਿੱਪੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ! ਦਸਾਂ ਲਗਾਂ ਵਿਚੋਂ ਛੇਆਂ ਨਾਲ ਬਿੰਦੀ ਲਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਚਹੁੰ ਨਾਲ ਟਿੱਪੀ। ਕੰਨਾ, ਬਿਹਾਰੀ, ਲਾਂ, ਦੁਲਾਂ, ਹੋੜਾ ਅਤੇ ਕਨੌੜਾ ਨਾਲ ਬਿੰਦੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ – ਗਾਂ, ਨਹੀਂ, ਗੂੰਦ, ਕੈਂਚੀ, ਜਦੋਂ, ਸੌਂ

ਮੁਕਤਾ, ਸਿਹਾਰੀ, ਔਂਕੜ ਅਤੇ ਦੁਲੈਂਕੜ ਨਾਲ ਟਿੱਪੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ – ਚੰਦ, ਸਿੰਘ, ਚੰਝ, ਗੂੰਜ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਉ, ਅ, ੲ ਨਾਲ ਲਗਾਖਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਨਿਯਮ ਕੁੱਝ ਭਿੰਨ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ – ੳ, ਅ, ੲ ਨਾਲ ਲੱਗਣ ਵਾਲੀਆਂ ਅੱਠ ਲਗਾਂ – ਕੰਨਾ, ਬਿਹਾਰੀ, ਲਾਂ, ਦੁਲਾਂ, ਹੋੜਾ ਅਤੇ ਕਨੌੜਾ ਨਾਲ ਬਿੰਦੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਆਂਦਰ, ਸਾਈਂ, ਕਿਉਂ, ਖਾਉਂ, ਜਾਏਂ, ਐੱਠ, ਅੱਤਰਾ। ਜਦੋਂ “ਅ” ਮੁਕਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ‘ਈ’ ਨੂੰ ਸਿਹਾਰੀ ਲੱਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਟਿੱਪੀ (“) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ – ਅੰਗ, ਇੰਦਰ।

ਅੱਧਕ – ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਚ ਕਈ ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਦੋਹਰੀ ਅਵਾਜ਼ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆਂ, ਉਸੇ ਅੱਖਰ ਨੂੰ ਅੱਧਾ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੁਰਾ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ – ਕਥਾ, ਸਥਾ, ਮੌਲੀ ਆਦਿ ਪਰੰਤੂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਦੋਹਰੀ ਅਵਾਜ਼ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਧੇ ਅੱਖਰ ਨਹੀਂ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ, ਸਗੋਂ ਜਿਸ ਅੱਖਰ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਦੋਹਰੀ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਉੱਪਰ ਅੱਧਕ ਪਾ ਕੇ ਹੀ ਕੰਮ ਸਾਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਪਰੋਕਤ ਸ਼ਬਦ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਿਖੇ ਜਾਣਗੇ – ਬੱਚਾ, ਸੱਚਾ, ਅੱਛਾ ਆਦਿ।

ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅੱਧਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉੱਥੇ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਮੁਕਤਾ, ਸਿਹਾਰੀ ਤੇ ਔਕੜ ਲਗਾਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਣ, ਜਿਵੇਂ ਸੱਚ, ਹਿੱਕ, ਭੁੱਖਾ ਆਦਿ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਕੁੱਝ ਅੱਖਰਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖਣ ਸਮੇਂ ਦੁਲਾਵਾਂ (ਏ) ਨਾਲ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ – ਕੈਂਸ, ਐੱਨ ਆਦਿ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਖ਼ਾਲੀ ਸਥਾਨ ਭਰੋ
(ਉ) ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਲਿਪੀ ਦਾ ਨਾਂ ……………………. ਹੈ।
(ਅ) ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿਚ ……………………. ਸੂਰ ਤੇ ……………………. ਵਿਅੰਜਨ ਹਨ।
(ਈ ਹ, ਰ, ਵ ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਿਚ ……………………. ਅੱਖਰ ਹਨ।
(ਸ) ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿਚ ……………………. ਲਗਾਖਰ ਹਨ।
(ਹ) ਅੱਧਕ, ਬਿੰਦੀ ਤੇ ਟਿੱਪੀ ਨੂੰ ……………………. ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਲਿਪੀ ਦਾ ਨਾਂ ਗੁਰਮੁਖੀ ਹੈ।
(ਅ) ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਸੂਰ ਤੇ 38 ਵਿਅੰਜਨ ਹਨ।
(ਇ) ਹ, ਰ, ਵ ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਿਚ ਦੁੱਤ ਅੱਖਰ ਹਨ।
(ਸ) ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਲਗਾਖਰ ਹਨ।
(ਹ) ਅੱਧਕ, ਬਿੰਦੀ ਤੇ ਟਿੱਪੀ ਨੂੰ ਲਗਾਖਰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਠੀਕ ਵਾਕ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਡੱਬੀ ਵਿਚ ਸਹੀ ਜੀ [✓] ਅਤੇ ਗ਼ਲਤ ਵਾਕ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ [✗] ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ –
(ਉ) ਬੋਲੀ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
(ਆ) ਬੋਲੀ ਜਾਂ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੇ ਭਾਵ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
(ਈ) ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਦੋ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
(ਸ) ਆਮ ਬੋਲ – ਚਾਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
(ਹ) ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਲਿਪੀ ਗੁਰਮੁਖੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) [✓]
(ਅ) [✓]
(ੲ) [✗]
(ਸ) [✗]
(ਹ) [✓]

This PSEB 7th Class Computer Notes Chapter 4 ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਫ਼ਾਰਮੈਟਿੰਗ (ਭਾਗ-2) will help you in revision during exams.

PSEB 7th Class Computer Notes Chapter 4 ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਫ਼ਾਰਮੈਟਿੰਗ (ਭਾਗ-2)

ਜਾਣ-ਪਛਾਣ
ਕਈ ਵਾਰ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਤਿਆਰ ਕਰਨ, ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਫਾਰਮੈਟ ਕਰਨਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਜੋ ਪਾਠਕ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਸਕਣ । ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਸਾਨੂੰ ਸਾਡੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਪਾਠ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ, ਤਸਵੀਰਾਂ ਪਾਉਣ, ਚਾਰਟ ਪਾਉਣ, ਆਬਜੈਕਟ ਬਣਾਉਣ, ਵਰਡ ਆਰਟ, ਕਲਿੱਪ ਆਰਟ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਾਂਗੇ ।

ਟੈਕਸਟ ਚੁਣਨਾ (Text Selection) –
ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਰਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਵਿਚ ਟੈਕਸਟ ’ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨੀ ਪਏਗੀ ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਉਸ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਉੱਪਰ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਲਾਗੂ ਕਰ ਸਕੀਏ । ਅਸੀਂ mouse ਬਟਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਜਾਂ ਕੀਬੋਰਡ ਦੀਆਂ keys ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਟੈਕਸਟ ਚੁਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਅੱਗੇ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਫਿਰ Mouse ’ਤੇ ਖੱਬਾ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਲਡ ਕਰਕੇ ਟੈਕਸਟ ਉੱਤੇ ਭੇਜੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਸਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖੋ । ਟੈਕਸਟ ਚੁਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ।

ਟੈਕਸਟ ਚੁਣਨ ਲਈ ਕੁਝ ਸ਼ੌਰਟਕਟ ਹਨ –

• ਇਕੋ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣਨ ਲਈ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਉੱਪਰ ਦੋ ਵਾਰ (Double) ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਪੂਰੇ ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ਼ ਨੂੰ ਚੁਣਨ ਲਈ ਪੈਰੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਸੰਪੂਰਨ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਲਈ ਹੋਮ (Home) ਟੈਬ ਵਿਚ ਸੰਪਾਦਨ (Editing) ਸਮੂਹ ਵਿਚ Select ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਫਿਰ Select All ਬਟਨ ਨੂੰ ਦਬਾਓ ।
  ਜਾਂ
  ਕੀਬੋਰਡ ਤੋਂ CTRL + A ਦਬਾਓ ।
• ਕੀਬੋਰਡ ਤੋਂ Shift + Arrow ਦਬਾਓ । ਸ਼ਿਫਟ ਬਟਨ ਨੂੰ ਹੋਲਡ ਕਰੋ ਅਤੇ ਐਰੋ ਬਟਨ ਦਬਾਓ, Word ਐਰੋ ਬਟਨ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੇਗਾ । ਇੱਥੇ ਤਿੰਨ ਐਰੋ ਕੁੰਜੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਚੁਣ ਸਕਦੇ ਹੋ ।

ਹੋਮ ਟੈਬ (Home) –
ਹੋਮ ਟੈਬ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਵਰਡ ਵਿਚ ਡਿਫੌਲਟ ਟੈਬ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਮਾਂਡਾਂ ਦੇ ਪੰਜ ਸਮੂਹ ਹਨ-ਕਲਿੱਪਬੋਰਡ, ਫੌਂਟ, ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ, ਸ਼ੈਲੀ ( Styles) ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨ (Editing) । ਇਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਸੈਟਿੰਗਾਂ ਬਦਲਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਫੌਂਟ ਅਕਾਰ, ਬੁਲੇਟਸ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ, ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਆਮ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ । ਇਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੇ Home section ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਕਲਿਸਬੇਕਡ (Clipboard)-
ਕਲਿੱਪਬੋਰਡ ਸਮੂਹ ਹੋਮ ਟੈਬ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਪਹਿਲਾ ਸਮੂਹ ਹੈ । ਇਸ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ 4 ਕਮਾਂਡਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ cut, copy, paste, format printer | ਇਹ ਅਕਸਰ ਐਡੀਟਿੰਗ (Editing) ਸਮੂਹ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਟੈਬ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿਚ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਇਕ ਸ਼ਬਦ ਜਾਂ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਕੱਟਣ, ਨਕਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪੇਸਟ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਾਂਗੇ ।

Copy Paste Options
ਜਦੋਂ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਜਾਂ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕਾਪੀ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ |
ਕਾਪੀ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਬਚਦੀ ਹੈ । ਕਾਪੀ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਤੁਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਤੇ ਨਕਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ | MS Word ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪੇਸਟ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਢੰਗ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ –
Method 1.

• ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਟੈਕਸਟ ਚੁਣੋ, ਜਿਸ ਦੀ ਤੁਸੀਂ ਨਕਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਹੋਮ ਟੈਬ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਕਾਪੀ (Copy) ਕਮਾਂਡ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

• ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਰੱਖੋ, ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਪੇਸਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੀ ਤਸਵੀਰ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਮ ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਪੇਸਟ (Paste) ਕਮਾਂਡ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

Method 2.

1. ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਟੈਕਸਟ ਚੁਣੋ, ਜਿਸ ਦੀ Language ਤੁਸੀਂ ਨਕਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
2. Selected ਟੈਕਸਟ ਉੱਤੇ ਕਰਸਰ ਰੱਖੋ ਅਤੇ Mouse ’ਤੇ ਸੱਜਾ (Right) ਕਲਿੱਕ Copy ਕਰੋ ।
3. ਇੱਕ ਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ । ਇਸ ਵਿਚੋਂ “ਕਾਪੀ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।

4. ਹੁਣ ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦੀ ਜਗਾਂ ਤੇ ਲੈ ਜਾਓ ਅਤੇ Mouse ’ਤੇ ਸੱਜਾ (Right) ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
5. ਇੱਕ ਮੀਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ । ਇਸ ਵਿਚੋਂ ‘Paste”ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।

Method 3.

• ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਟੈਕਸਟ ਚੁਣੋ, ਜਿਸ ਦੀ ਤੁਸੀਂ ਨਕਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਹੁਣ Ctrl+C ਬਟਨ ਦਬਾਓ ।
• ਹੁਣ ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਲੈ ਜਾਓ ਅਤੇ Ctrl +V ਬਟਨ ਦਬਾਓ ।

Cut Paste Options
ਕੱਟ ਵਿਕਲਪ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਇਕ ਜਗ੍ਹਾ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਜਗ੍ਹਾ ਲਿਜਾਣਾ | ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਵਰਡ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚੋਂ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਕੱਟ ਸਕਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਉਸ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਇਕ ਹੋਰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਜਾਂ ਉਸੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਪੇਸਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ । ਟੈਕਸਟ ਕੱਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਕਲਿੱਪਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । MS Word ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ cut ਅਤੇ paste ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਢੰਗ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ –
Method 1.

• ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਟੈਕਸਟ ਚੁਣੋ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ Cut ਕਰਨਾ Home ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਹੋਮ ਟੈਬ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਕਾਪੀ (Cut) ਕਮਾਂਡ Copy ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਰੱਖੋ, ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਪੇਸਟ Clipboard ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੀ ਤਸਵੀਰ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਮ ਟੈਬ ਵਿੱਚ

• ਪੇਸਟ (Paste) ਕਮਾਂਡ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

Method 2.

1. ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਟੈਕਸਟ ਚੁਣੋ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ Cut ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
2. Selected ਟੈਕਸਟ ਉੱਤੇ ਕਰਸਰ ਰੱਖੋ ਅਤੇ Mouse ’ਤੇ ਸੱਜਾ (Right) ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. ਇੱਕ ਮੀਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ, ਇਸ ਵਿਚੋਂ ‘Cut’ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।

4. ਹੁਣ ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਲੈ ਜਾਓ ਅਤੇ Mouse ’ਤੇ ਸੱਜਾ (Right) ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
5. ਇੱਕ ਮੀਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ, ਇਸ ਵਿਚੋਂ ‘Paste’’ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।

Method 3.

1. ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਟੈਕਸਟ ਚੁਣੋ, ਜਿਸ ਦੀ ਤੁਸੀਂ ਨਕਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
2. ਹੁਣ Ctrl+ X ਬਟਨ ਦਬਾਓ ।
3. ਹੁਣ ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦੀ ਜਗਾਂ ਤੇ ਲੈ ਜਾਓ ਅਤੇ Ctrl+ V ਬਟਨ ਦਬਾਓ ।

ਫਾਰਮੈਟ ਪੇਂਟਰ (Format Painter) –
ਫ਼ਾਰਮੈਟ ਪੇਂਟਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚਲੇ ਟੈਕਸਟ ਉੱਪਰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਫਾਰਮੈਟ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਸਮਾਂ ਬਰਬਾਦ ਕੀਤੇ ਕਾਪੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਦਮ (Steps) ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਹਨ।

Method 1.

1. ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਟੈਕਸਟ ਚੁਣੋ, ਜਿਸ ਦੀ ਤੁਸੀਂ | ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
2. ਹੋਮ ਟੈਬ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ Format Painter ਕਮਾਂਡ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਰੱਖੋ, ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਪੇਸਟ Format Painter ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
4. ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੀ ਤਸਵੀਰ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਮ ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਪੇਸਟ (Paste) ਕਮਾਂਡ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

5. ਹੁਣ ਮਾਊਸ ਪੁਆਇੰਟਰ ਬੁਰਸ਼ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿਚ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗਾ ।
6. ਉਸ ਟੈਕਸਟ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ, ਜਿਸ ‘ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਨਕਲ ਕੀਤੇ ਫਾਰਮੈਟ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
7. ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਰੱਦ ਕਰਨ ਲਈ ESC key ਦਬਾਓ ਜਾਂ ਫਿਰ ਫਾਰਮੈਟ ਪੇਂਟਰ ਕਮਾਂਡ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

Method 2.

• ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਟੈਕਸਟ ਚੁਣੋ, ਜਿਸ ਦੀ ਤੁਸੀਂ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਹੁਣ Ctrl + Shift +C ਬਟਨ ਦਬਾਓ ।
• ਉਸ ਟੈਕਸਟ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ, ਜਿਸ ‘ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਨਕਲ ਕੀਤੇ ਫਾਰਮੈਟ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਹੁਣ Ctrl + Shift + V ਬਟਨ ਦਬਾਓ ।

ਫੁੱਟ ਗਰੁੱਪ (Font Group)
ਟਾਈਪਰਾਇਟਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਟਾਈਪ ਕੀਤਾ ਟੈਕਸਟ ਬਹੁਤ ਸਧਾਰਨ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਟੈਕਸਟ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਨਾ ਤਾਂ ਅੱਖਰਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਇਕ ਸਹੂਲਤ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ | ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਟੈਕਸਟ ਦਾ ਰੰਗ, ਸ਼ੈਲੀ, ਅਕਾਰ ਆਦਿ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਹੋਮ (Home) ਟੈਬ ਦਾ ਫੌਂਟ (Font) ਸਮੂਹ ਸਾਨੂੰ ਚਰਿੱਤਰ ਫਾਰਮੈਟ (Character Formatting) ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਮਾਂਡਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਫੌਂਟ ਸਟਾਈਲ, ਫੌਂਟ ਸਾਈਜ਼, ਫੌਂਟ ਕਲਰ, ਬੋਲਡ, ਇਟੈਲਿਕ, ਅੰਡਰਲਾਈਨ ॥ Ctrl + Shift + F ਕੁੰਜੀਆਂ (keys) ਦਬਾਉਣ ਨਾਲ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਤਸਵੀਰ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਕਰੀਨ ਉੱਤੇ ਫੌਂਟ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਣਗੇ ।

ਫੌਂਟ ਫੇਸ (Font Face) –
ਫੌਂਟ ਫੇਸ ਬਦਲਣ ਲਈ ਕਦਮ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ
1. ਉਸ ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ, ਜਿਸ ਦੀ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ੈਲੀ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
2. ਉਪਰੋਕਤ ਤਸਵੀਰ ਅਨੁਸਾਰ ਫੌਂਟ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਵਿਚੋਂ ਉੱਚਿਤ ਫੌਂਟ ਚੁਣੋ ।
ਜਾਂ
ਹੋਮ ਟੈਬ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਫੌਂਟ ਸਮੂਹ ਵਿਚ ਫੌਂਟ ਡੰਪ ਡਾਊਨ ਮੀਨੂੰ ਵਿਚੋਂ ਫੌਂਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ । ਇੱਥੇ ਅਸੀਂ Times New Roman ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਹੈ ।

ਫੌਂਟ ਸਾਈਜ਼ (Font Size)
ਫੌਂਟ ਸਾਈਜ਼ ਬਦਲਣ ਲਈ ਕਦਮ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ

• ਉਸ ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ, ਜਿਸ ਦਾ ਤੁਸੀਂ ਅਕਾਰ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਉਪਰੋਕਤ ਤਸਵੀਰ ਅਨੁਸਾਰ ਫੌਂਟ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਵਿਚੋਂ ਉੱਚਿਤ ਫੌਂਟ ਅਕਾਰ (Font Size) ਚੁਣੋ ।
  ਜਾਂ
  ਹੋਮ ਟੈਬ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਫੱਟ ਸਮੂਹ ਵਿਚ Font Size ਡੁੱਪ ਡਾਊਨ ਮੀਨੂੰ ਵਿਚੋਂ ਫੌਟ ਅਕਾਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ । ਇੱਥੇ ਅਸੀਂ 12 Size ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਹੈ ।
  

ਅਸੀਂ Ctrl + Shift + P ਸਵਿੱਚਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਕੇ ਵੀ ਫੌਂਟਾਂ ਦਾ ਅਕਾਰ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਸ਼ਿੰਕ ਅਤੇ ਗੋ ਫਾਂਟ (Grow Font and Shrink Font)
ਨਾਲ ਦਿੱਤੀ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਡੇ ਅਕਾਰ ਦੀ A ਨੂੰ Grow Font ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਅਕਾਰ ਦੀ A ਨੂੰ Shrink Font ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । Grow ਫੌਂਟ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਚੁਣੇ ਗਏ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਅਕਾਰ ਨੂੰ ਇਕ ਅਕਾਰ ਵਧਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ Shrink ਫੌਂਟ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਚੁਣੇ ਗਏ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਅਕਾਰ ਨੂੰ
ਇਕ ਅਕਾਰ ਘਟਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

1. ਜਿਸ ਟੈਕਸਟ ਦਾ ਅਕਾਰ ਕੁਮਵਾਰ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ, ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਅਤੇ Grow ਫੌਂਟ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
ਜਾਂ
ਕੀ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ Ctrl +> ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ ਬਟਨ ਦਬਾਓ ।
2. ਜਿਸ ਟੈਕਸਟ ਦਾ ਅਕਾਰ ਕੁਮਵਾਰ ਘਟਾਉਣਾ ਹੈ, ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਅਤੇ Shrink ਫੌਂਟ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
ਜਾਂ
ਕੀ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ Ctrl +< ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ ਬਟਨ ਦਬਾਓ ।

ਫੌਂਟ ਸਟਾਈਲ (Font Style) –
ਵਰਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਵਿਚ ਟੈਕਸਟ ਲਈ ਤਿੰਨ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬੇਸਿਕ ਫੌਂਟ ਸਟਾਈਲ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ –

1. ਬੋਲਡ (Bold) – ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚਲੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਮੋਟਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇਸ ਲਈ ਬੋਲਡ (B) ਵਿਕਲਪ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ । ਇਸਦੇ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਫੌਂਟ (Font) ਸਮੂਹ ਤੋਂ 8 ਬਟਨ ਨੂੰ ਦਬਾਓ ਜਾਂ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ Ctrl+B ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ ਬਟਨ ਦਬਾਓ ।
2. ਇਟੈਲਿਕ (Italic)- ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚਲੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ Italicize ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇਸ ਲਈ ਇਟੈਲਿਕ (I) ਵਿਕਲਪ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ । ਇਸਦੇ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਫੌਂਟ (Font) ਸਮੂਹ ਤੋਂ / ਬਟਨ ਨੂੰ ਦਬਾਓ ਜਾਂ ਕੀ ਬੋਰਡ ਤੋਂ Ctrl +I ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ ਬਟਨ ਦਬਾਓ ।
3. ਅੰਡਰਲਾਈਨ (Underline)- ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚਲੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਅੰਡਰਲਾਈਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇਸ ਲਈ ਅੰਡਰਲਾਈਨ (U) ਵਿਕਲਪ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ | ਇਸਦੇ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਫੌਂਟ (Font) ਸਮੂਹ ਤੋਂ U ਬਟਨ ਨੂੰ ਦਬਾਓ ਜਾਂ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ Ctrl+U ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ ਬਟਨ ਦਬਾਓ ।

ਫੌਂਟ ਕਲਰ (Font Color)
ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਜਾਂ ਪੈਰੇ ਦਾ ਰੰਗ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇਸਦੇ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ Font Color ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ ।
ਇਹ ਵਿਕਲਪ ਹੋਮ ਟੈਬ ਦੇ ਫੱਟ ਸਮੂਹ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਜਾਂ . ਤੁਸੀਂ ਫੌਂਟ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਤੋਂ Font Color ਦੀ ਚੋਣ ਵੀ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹੋ । ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਰੰਗ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੇ ਕਦਮ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ

1. ਉਹ ਟੈਕਸਟ, ਜਿਸ ਦਾ ਰੰਗ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਨੂੰ ਚੁਣੋ ।
2. ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਫੌਂਟ ਸਮੂਹ ਤੋਂ Font Color ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਹੁਣ ਇਕ Pull Down ਮੀਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ ।

3. ਹੁਣ ਇਸ ਮੀਨੂੰ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਮਨਪਸੰਦ ਰੰਗ ਚੁਣੋ । ਹੁਣ ਤੁਹਾਡਾ ਟੈਕਸਟ ਉਸ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗਾ |

ਟੈਕਸਟ ਹਾਈਲਾਈਟ ਰੰਗ (Text Highlight Color) –
ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਕਲਮ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਲਿਖਤੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਇਕ ਸ਼ਬਦ ਜਾਂ ਵਾਕ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ (Highlight) ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ
ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੰਗ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ (Highlight) ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

1. ਉਹ ਟੈਕਸਟ ਚੁਣੋ, ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਹਾਈਲਾਈਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
2. ਫੌਂਟ ਸਮੂਹ ਤੋਂ Text Highlight ਚੋਣ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਹੁਣ ਇਕ Pull Down ਮੀਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ ।
3. ਹੁਣ ਇਸ ਮੀਨੂੰ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਮਨਪਸੰਦ ਰੰਗ ਚੁਣੋ । ਹੁਣ ਤੁਹਾਡਾ ਟੈਕਸਟ ਉਸ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਹਾਈਲਾਈਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ।

ਸਾਫ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ (Clear Formatting)-
ਇਹ ਵਿਕਲਪ ਟੈਕਸਟ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ’ਤੇ ਲਾਗੂ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸਦੇ ਲਈ ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ, ਜਿਸਦਾ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਤੁਸੀਂ ਹਟਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ । ਫਿਰ Home ਟੈਬ ਤੋਂ Clear Formatting ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਟੈਕਸਟ ਕੇਸ ਬਦਲਣਾ (Change Text Case)-ਇਹ ਚੋਣ ਤੁਹਾਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਟਾਈਪ ਕੀਤੇ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਕੇਸ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।
ਇਹ ਵਿਕਲਪ ਪੰਜ ਹੋਰ ਵਿਕਲਪਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਉਪਲੱਬਧ ਹੈ, ਜੋ ਅੱਗੇ ਲਖੀਆਂ ਹਨ –
(i) ਵਾਕ ਕੇਸ (Sentence Case)-ਇਹ ਹਰੇਕ ਵਾਕ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
(ii) ਲੋਅਰਕੇਸ (Lower Case)-ਇਹ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਅਪਰਕਸ ਤੋਂ ਲੇਅਕੇਸ ਵਿਚ ਬਦਲਦਾ ਹੈ ।
(iii) ਅਪਰਕਸ (Upper Case)-ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੱਖਰਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
(iv) ਕੈਪੀਟਲਾਈਜ਼ ਵਰਡ (Capitalise each word)
ਇਹ ਹਰੇਕ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

(v) ਟੌਗਲ ਕੇਸ (Toggle Case)-ਇਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੋ ਕੇਸ ਦਿਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ-Capitalize Each Word and CAPITALIZE EACH WORD ਵਿਚਕਾਰ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਕੇਸ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ, ਉਹ ਟੈਕਸਟ ਚੁਣੋ ਅਤੇ ਫੌਟ ਸਮੂਹ ਤੋਂ Change Case ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਉੱਚਿਤ ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਸਮੂਹ (Paragraph Group) –
ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਸਮੂਹ ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਦੀ ਸੈਟਿੰਗ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਕਲਪ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਲਾਈਨਮੈਂਟ, ਬੁਲੇਟ ਅਤੇ ਨੰਬਰਿੰਗ, ਲਾਈਨ ਅਤੇ ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਸਪੇਸਿੰਗ ਆਦਿ । ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਚਿੰਨ੍ਹ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੁਕਵੇਂ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਨਿਸ਼ਾਨ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ Show/Hide ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਜਾਂ Ctrl + ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਅਲਾਈਨਮੈਂਟ (Alignment)-
ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਅਲਾਈਨਮੈਂਟ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਸੈੱਟ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਟੈਕਸਟ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਅਲਾਈਨਮੈਂਟਾਂ ਉਪਲੱਬਧ ਹਨ, ਜੋ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ :

• Align Text Left (Ctrl+L)-ਇਹ ਚੁਣੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ਨਾਲ ਇਕਸਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
• Align Text Right (Ctrl + R)-ਇਹ ਚੁਣੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਸੱਜੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ਨਾਲ ਇਕਸਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
• Center (Ctrl + E-ਇਹ ਚੁਣੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਹਾਸ਼ੀਏ ਦੇ ਅੰਦਰ Center ਵਿਚ ਇਕਸਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
• Justify (Ctrl+J)-ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਅਤੇ ਸੱਜੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ਦੋਵਾਂ ’ਤੇ ਇਕਸਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਅਲਾਈਨਮੈਂਟ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਕਦਮ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ

1. ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
2. Home ਟੈਬ ਦੇ ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਸਮੂਹ ਤੋਂ ਉੱਚਿਤ ਅਲਾਈਨਮੈਂਟ ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਬੁਲੇਟ ਅਤੇ ਨੰਬਰ (Bullets and Numbers)-
ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿੱਚ ਸੂਚੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਜਾਂ ਟਾਈਪ ਕੀਤੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਲਈ ਬੁਲੇਟ ਜਾਂ ਨੰਬਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇੱਕ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਬੁਲੇਟ ਅਤੇ ਨੰਬਰ ਜੋੜਨ ਲਈ ਕਦਮ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ

• ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਰੱਖੋ, ਜਿਥੇ ਤੁਸੀਂ ਬੁਲੇਟ/ਨੰਬਰ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਬੁਲੇਟ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਗਰੁੱਪ ਵਿਚੋਂ ਬੁਲੇਟ ਆਪਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕੋਈ ਨੰਬਰ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਨੰਬਰ ਬਟਨ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਬੁਲੇਟ/ਨੰਬਰ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਬੁਲੇਟ/ਨੰਬਰ ਦੇ ਸੱਜੇ ਐਰੋ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਇਹ ਡਰਾਪ ਡਾਊਨ ਮੀਨੂੰ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹ ਦੇਵੇਗਾ ।
• ਹੁਣ ਕੋਈ ਵੀ ਬੁਲੇਟ/ਨੰਬਰ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਚੁਣੋ ਕਰੋ ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।

ਆਈਡੈਂਟਿੰਗ ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ (Paragraph Indenting)-
ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਨੂੰ ਆਈਡੈਂਟ ਕਰਨਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ‘ਤੇ ਇਕ ਪੈਰੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਟੈਕਸਟ ਸੈੱਟ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਆਈਡੈਂਟਿੰਗ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਕਲਪ ਹਨ –

• First line-ਇਹ ਵਿਕਲਪ ਪੈਰੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲਾਈਨ ਲਈ ਖੱਬੀ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
• Hanging-ਪਹਿਲੀ ਲਾਈਨ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਕਿਸੇ ਪੈਰੇ ਵਿਚ ਹਰ ਲਾਈਨ ਦੀ ਖੱਬੀ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
• Left-ਇਕ ਪੈਰੇ ਵਿਚ ਹਰ ਲਾਈਨ ਲਈ ਖੱਬੀ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
• Right-ਇਕ ਪੈਰੇ ਵਿਚ ਹਰ ਲਾਈਨ ਲਈ ਸੱਜੀ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫਾਂ ਨੂੰ ਆਈਡੈਂਟ ਕਰਨ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਕਦਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ –
(a) ਕਰਬਰ ਨੂੰ ਸਹੀ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਰੱਖੋ ।
(b) ਆਈਡੈਂਟ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਈਡੈਂਟ ਵ ਬਟਨਾਂ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(c) ਆਈਡੈਂਟ ਦੇ ਅਕਾਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਆਈਡੈਂਟ ਬਟਨ ਨੂੰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
ਜਾਂ
(a) ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਸਮੂਹ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਲਾਂਚਰ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(b) ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਤਸਵੀਰ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਵਿਚੋਂ ਆਈਡੈਂਟਸ ਅਤੇ ਸਪੇਸਿੰਗ ਟੈਬ ਨੂੰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(c) ਆਪਣੇ ਆਈਡੈਂਟਸ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।

ਲਾਈਨ ਸਪੇਸਿੰਗ ਐਡਜਸਟਮੈਂਟ (Line Spacing Adjustment)-
ਲਾਈਨ ਸਪੇਸਿੰਗ ਇੱਕ ਪੈਰੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲਾਈਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਲੰਬਕਾਰੀ ਦੂਰੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਉੱਪਰਲੀ ਲਾਈਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰੀ ਹਰੇਕ ਲਾਈਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਾਈਨਾਂ ਦੀ ਦੂਰੀ 1.15 ਹੈ । ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ਼ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਲਾਈਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਫਾਸਲਾ ਵਧਾ ਜਾਂ ਘਟਾ ਸਕਦੇ ਹੋ । ਲਾਈਨ ਸਪੇਸਿੰਗ ਡਰਾਪਡਾਊਨ-ਮੀਨੂ ਵਿੱਚ Space Point (pt.) ਵਿਕਲਪਾਂ ਨਾਲ ਦੋ ਵਿਕਲਪ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, Add Space Before Paragraph ਅਤੇ Add Space After Paragraph | ਇਹ ਚੋਣ ਪੈਰੇ ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਪੈਰੇ ਹੇਠ ਸਪੇਸ ਦੇ ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਕਲਪ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ । ਤੁਸੀਂ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਕਦਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਾਈਨਾਂ ਅਤੇ ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਪੇਸ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹੋ ।

1. ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
2. ਹੋਮ ਟੈਬ ਉੱਤੇ ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਲਾਂਚਰ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. ਆਈਡੈਂਟਸ ਅਤੇ ਸਪੇਸਿੰਗ ਟੈਬ ਨੂੰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
4. Spacing ਸੈਕਸ਼ਨ ਵਿਚ ਤੁਹਾਡੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਸਪੇਸ ਐਡਜਸਟ ਕਰੋ । ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਲਾਈਨ ਸਪੇਸਿੰਗ (Line Spacing) ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਡਰਾਪਡਾਊਨ ਮੀਨੂੰ ਤੋਂ ਲੋੜੀਂਦੇ ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
   ਜਾਂ
   ਸਿੰਗਲ ਲਾਈਨ ਸਪੇਸ ਐਡ ਕਰਨ ਲਈ (Ctrl+1), ਡਬਲ ਲਾਈਨ ਸਪੇਸ ਜੋੜਨ ਲਈ (Ctrl +2) ਅਤੇ 1.5 ਲਾਈਨ ਸਪੇਸ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ (Ctrl+5) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

Borders and Shading –
ਤੁਸੀਂ ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਪੰਨਿਆਂ ‘ਤੇ ਬਾਰਡਰ ਅਤੇ ਸ਼ੇਡਿੰਗ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ।

1. ਸੇਡਿਗ (shading)- ਇਹ ਵਿਕਲਪ ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਜਾਂ ਚੁਣੇ ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਨੂੰ ਰੰਗੀਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
2. ਬਾਰਡਰ (Border)- ” ਇਹ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੇ ਸੈੱਲ ਜਾਂ ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਬਾਰਡਰ ਨੂੰ

ਅਨੁਕੂਲਿਤ (Customize) ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਜਾਂ ਪੂਰੇ ਪੰਨੇ ‘ਤੇ ਬਾਰਡਰ/ਸ਼ੇਡਿੰਗ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੈਰਾ ਜਾਂ ਸਫ਼ਾ ਚੁਣੋ । ਫਿਰ ਬਾਰਡਰ ਜਾਂ ਸੈਟਿੰਗਜ਼ ਬਟਨ ਨੂੰ ਦਬਾਓ, ਵਧੇਰੇ ਬਾਰਡਰ/ਸ਼ੇਡਿੰਗ ਵਿਕਲਪਾਂ ਲਈ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਦਿੱਤੇ ਛੋਟੇ ਤੀਰ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਸਟਾਈਲ ਗਰੁੱਪ (Style Group) –
ਤੁਸੀਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ੈਲੀਆਂ (Style) ਲਾਗੂ ਕਰਕੇ MS Word ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਯੋਗ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ | ਸਟਾਈਲ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਦਾ ਇੱਕ ਮੌਜੂਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ‘ਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ।Quick Styles ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲਈ

• ਉਹ ਟੈਕਸਟ ਚੁਣੋ, ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਫਾਰਮੈਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਹੋਮ ਟੈਬ ਦੇ ਅਗਲੇ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਸਟਾਈਲਜ਼ ਗਰੁੱਪ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਉਹ ਸਟਾਈਲ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।

ਐਡੀਟਿੰਗ (Editing) –
ਸੰਪਾਦਨ ਸਮੂਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਹੋਮ ਟੈਬ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਸੱਜੇ ਸਿਰੇ ‘ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਵਿਕਲਪ ਹਨ, ਜੋ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ ।

1. Find (Ctrl+F)-ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਜਾਂ ਪੂਰੇ ਪੰਨੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਸ਼ਬਦ ਜਾਂ ਵਾਕ ਲੱਭਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਖੋਜ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ।
2. Replace (Ctrl+H-ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਉਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਨਵਾਂ ਸ਼ਬਦ ਲਗਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ।
3. Select-ਇਹ ਵਿਕਲਪ ਇੱਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਨੂੰ ਚੁਣਨ ਲਈ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਚੋਣ ਲਈ ਤਿੰਨ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਵਿਕਲਪ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ –

• Select All (Ctrl + A)-ਇਸ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਪੂਰੇ ਡੌਕੂਮੈਂਟ ਨੂੰ ਚੁਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
• Select Object-ਇਸ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਇੱਕ ਜਾਂ ਵਧੇਰੇ Objects ਦੀ ਚੋਣ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ।
• Select Text with Similar Formatting-ਇਸ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਇਕੋ ਜਿਹੀ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

4. GoTo (Ctrl+ G)- ਇਸ ਕਮਾਂਡ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਇਕ ਖ਼ਾਸ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੇਜ, ਅਨੁਭਾਗ, ਬੁੱਕਮਾਰਕ, ਫੁਟਨੋਟ, ਐਂਡਨੋਟਸ ਆਦਿ ।

ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨਾ (Find Words)
ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ

• Home ਟੈਬ ’ਤੇ ਸੰਪਾਦਨ (Editing) ਸਮੂਹ ਤੋਂ Find ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ Find What ਬਾਕਸ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦ ਟਾਈਪ ਕਰੋ ਅਤੇ ਫਾਈਂਡ ਨੈਕਸਟ (Find Next) ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

• Home ਟੈਬ ’ਤੇ ਸੰਪਾਦਨ (Editing) ਸਮੂਹ ਤੋਂ Replace ਵਿਕਲਪ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ Find What ਬਾਕਸ ਵਿਚ ਉਹ ਸ਼ਬਦ ਟਾਈਪ ਕਰੋ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ।
• Replace with ਬਾਕਸ ਵਿਚ ਉਹ ਸ਼ਬਦ ਟਾਈਪ ਕਰੋ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਪੁਰਾਣੇ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ।

• ਫਾਈਂਡ ਨੈਕਸਟ (Find Next) ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਤੁਸੀਂ ਸ਼ਬਦ ਲੱਭਣ (Find) ਲਈ Ctrl + F ਸਵਿੱਚਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਬਦਲਣ (Replace) ਲਈ Ctrl + H ਸ਼ੌਰਟਕਟ ਕੁੰਜੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ।

ਇਨਸਰਟ ਟੈਬ (Insert Tab) –
ਇਸ ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਆਈਟਮਾਂ ਪਾਉਣ ਲਈ ਸਾਰੀਆਂ ਕਮਾਂਡਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ । ਪੰਨੇ (Pages), ਟੇਬਲ (Tables), ਲਿੰਕ (Links),
ਸਿਰਲੇਖ ਅਤੇ ਫੁੱਟਰ (Header and Footer), ਟੈਕਸਟ (Text), ਪ੍ਰਤੀਕ (Symbols) ਇਹ ਸਭ ਇਨਸਰਟ ਟੈਬ ਦੇ ਵਿਕਲਪ ਹਨ ।

ਪੇਜ (Pages) ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪੇਜ ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ 3 ਵਿਕਲਪ ਹਨ –
g

• Cover Page-ਇਸ ਬਟਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰੀ-ਫਾਰਮੈਟ ਕੀਤੇ ਕਵਰ ਪੇਜ ਪਾਉਣ ਲਈ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਪੇਜ ‘ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪੇਜ ਦੇ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
• Blank Page-ਕਰਸਰ ਸਥਿਤੀ ‘ਤੇ ਇਕ ਡੌਕੂਮੈਂਟ ਵਿਚ ਇਕ ਨਵਾਂ ਖ਼ਾਲੀ ਪੇਜ ਪਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਚੋਣ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨਵਾਂ ਪੰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ Insert ਟੈਬ ਦੇ ਪੇਜ (Page) ਸਮੂਹ ਵਿਚੋਂ Blank Page ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• Page Break-ਮੌਜੂਦਾ ਕਰਸਰ ਸਥਿਤੀ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਪੰਨੇ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਪੇਜ ਅਰੰਭ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਚੋਣ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਸਰਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਜ ਨੂੰ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡੋ । Page Breake ਲਈ Page ਗਰੁੱਪ ਵਿਚੋਂ ਪੇਜ ਬ੍ਰੇਕ (Page Break) ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਜਾਂ Ctrl + Return ਕੁੰਜੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ ।

ਟੇਬਲ (Tables)
ਇਹ ਬਟਨ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿੱਚ ਇਕ ਟੇਬਲ ਪਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਇਕ ਟੇਬਲ ਜਾਂ ਕਤਾਰ ਜਾਂ ਕਾਲਮ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਫਿਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਟੇਬਲ ਦੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲਮਾਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ | MS Word ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ Table ਵਿਚ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹੋ । ਇੱਕ ਟੇਬਲ ਪਾਉਣ ਲਈ ਕਦਮ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ-

1. ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਰੱਖੋ, ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਟੇਬਲ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
2. Insert ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਟੇਬਲ ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਹੁਣ ਇੱਕ ਡਰਾਪਡਾਊਨ ਟੇਬਲ ਗਰਿੱਡ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ।
3. ਟੇਬਲ ਗਰਿੱਡ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਟੇਬਲ ਦੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲਮ ਚੁਣੋ ॥

ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੀ ਤਸਵੀਰ ਅਨੁਸਾਰ Draw Table ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਟੇਬਲ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । Quick Tables ਵਿਕਲਪ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨਸ ਦੀ ਸੂਚੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੋਗੇ । ਤੁਸੀਂ ਟੇਬਲ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦੇ ਕੋਈ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਚੁਣ ਸਕਦੇ ਹੋ ।

ਇਲੁਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨਸ (Illustrations)
ਇਹ ਸਮੂਹ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਫੋਟੋਆਂ, ਕਲਿੱਪ ਆਰਟ, ਅਕਾਰ, ਸਮਾਰਟ ਆਰਟ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
1. Pictures-ਇਹ ਵਿਕਲਪ ਤੁਹਾਡੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਫੋਟੋਆਂ ਪਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਤਸਵੀਰਾਂ ਪਾਉਣ ਲਈ ਕਦਮ ਇਸ ਤਾਂ ਹਨ –

• ਉੱਥੇ ਕਰਸਰ ਰੱਖੋ, ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• Insert ਟੈਬ ਵਿਚ Illustrations ਟੈਬ ਤੋਂ Picture ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਹੁਣ Insert Picture ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ ।

• ਇਸ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਤੋਂ ਉਸ ਤਸਵੀਰ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ Insert ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਇਨਸਰਟ ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

2. Shapes-ਇਹ ਬਟਨ ਇੱਕ ਡੌਕੂਮੈਂਟ ਵਿਚ ਰੈਡੀਮੇਡ ਸ਼ੇਪਸ (Shapes) ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਰਕਲ, ਵਰਗ, ਤੀਰ ਅਤੇ ਤਿਕੋਣ ਪਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਜਦੋਂ ਬਟਨ ਨੂੰ ਕਲਿੱਕ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸ਼ਕਲ ਪਾਉਣ ਲਈ, ਸ਼ਕਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਦਮ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ –

• Insert ਟੈਬ ਵਿੱਚ Illustrations ਟੈਬ ਤੋਂ Insert ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਕਾਰਾਂ ਦੀ ਗੈਲਰੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗੀ ।
• ਲੋੜੀਂਦੀ Shape ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਫਿਰ Shape ਨੂੰ ਡੌਕੂਮੈਂਟ ਵਿਚ ਖਿੱਚੋ । ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਚਿੱਤਰ

ਖਿੱਚੀ ਗਈ Shape ਵਿਚ ਕੁਝ ਲਿਖਣਾ ਦੇ ਕੋਲ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਕਦਮ ਹਨ
(a) ਖਿੱਚੀ Shape ’ਤੇ ਸੱਜਾ (Right) ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(b) ਪੌਪ-ਅਪ ਮੀਨੂੰ ਤੋਂ Add Text ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਆਪਣੀ Shape ਵਿਚ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ।

3. Smart Art-ਕਿਸੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਚਿੱਤਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ Smart Art ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਵਿਕਲਪ ਵਿੱਚ ਉਪਲੱਬਧ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖੋਵੱਖਰੇ ਖਾਕੇ (Layout) ਵਿੱਚੋਂ ਚੋਣ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ । ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਸਮਾਰਟ ਆਰਟ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਪਗ ਹਨ –
I. Insert ਟੈਬ ’ਤੇ Illustration ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ Smart Art ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
II. Choose a Smart Art Graphic ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਲੇਆਊਟ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ, ਜੋ ਤੁਸੀਂ Insert ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।

III. ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਟੈਕਸਟ ਦਰਜ ਕਰੋ ।
Create Graphic ਸਮੂਹ ਤੋਂ Text Pane ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

Type your text here ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਟੈਕਸਟ ਟਾਈਪ ਕਰੋ ।

मां
ਸਮਾਰਟ ਆਰਟ ਗ੍ਰਾਫਿਕ ਵਿੱਚ [Text] ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣਾ ਟੈਕਸਟ ਟਾਈਪ ਕਰੋ | ਵਧੀਆ ਨਤੀਜਿਆਂ ਲਈ ਇਸ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਪਣੇ ਦੁਆਰਾ ਸਾਰੇ ਬਕਸੇ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰੋ ।

ਹੈੱਡਰ ਅਤੇ ਫੁੱਟਰ (Header & Footer)
Header ਅਤੇ Footer ਇੱਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੇ ਉਹ ਹਿੱਸੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਪੇਜ ਨੰਬਰ ਅਤੇ ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਸੰਖਿਆ, ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ, ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਲੋਗੋ, ਕੋਈ ਵੀ ਫੋਟੋ ਆਦਿ । ਹਰ ਪੰਨੇ ਦੇ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ Header ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਪੰਨੇ ਦੇ ਹੇਠਾਂ Footer ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਇਕ ਪੇਜ ‘ਤੇ Header & Footer ਪਾਉਣ ਲਈ ਕਦਮ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ –

• Insert ਟੈਬ ਤੋਂ Header & Footer ਸਮੁਹ ਤੋਂ Header/Footer ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਹੁਣ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਬਣੇ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦਾ ਇਕ ਡਰਾਪ ਡਾਊਨ ਮੀਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ, ਇਸ ਮੀਨੂੰ ਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ੈਲੀ ਚੁਣ ਸਕਦੇ ਹੋ ।
• ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ Footer ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ Footers ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਖੁੱਲ੍ਹਣਗੇ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੋਈ ਵੀ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਚੁਣ ਸਕਦੇ ਹੋ ॥
• ਹੁਣ ਹੈਡਰ ਜਾਂ ਫੁਟਰ ਡਰਾਪ ਡਾਊਨ ਮੀਨੂੰ ਤੋਂ Edit Header ਜਾਂ Edit Footer ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

• ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੇ ਹੈਡਰ/ਫੁਟਰ ਨੂੰ ਸੰਪਾਦਿਤ (Edit) ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ।
• ਸੰਪਾਦਨ ਮੋਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਲਈ Close Header and Footer ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਸਿਰਲੇਖ ਜਾਂ ਫੁਟਰ ਵਿੱਚ ਤਾਰੀਖ ਜਾਂ ਸਮਾਂ ਪਾਉਣਾ (Insert Date and Time in Header/ Footer)
ਸਿਰਲੇਖ ਜਾਂ ਫੁਟਰ ਵਿਚ ਤਾਰੀਖ ਜਾਂ ਸਮਾਂ ਪਾਉਣ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰੋ –

Insert ਟੈਬ ਤੋਂ Text ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ Date & Time ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

• ਹੁਣ ਇੱਕ Date & Time ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ ।
• ਇਸ ਬਾਕਸ ਵਿਚ ਉਪਲੱਬਧ ਫਾਰਮੈਟ ਤੋਂ ਮਿਤੀ ਫਾਰਮੈਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
• ਆਪਣੀ ਲੋੜੀਂਦੀ ਭਾਸ਼ਾ (Language) ਚੁਣੋ ।
• Update Automatically ਚੈੱਕ ਬਾਕਸ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਦੇ ਤਲ ਉੱਤੇ OK ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਹੈਡਰ ਅਤੇ ਫੁਟਰ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ ਹੈਡਰ ਅਤੇ ਫੁਟਰ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦੇ ਪੜਾਅ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਹਨ –

• Insert ਟੈਬ ਤੋਂ Header & Footer ਸਮੂਹ ਤੋਂ Header/Footer ਕਮਾਂਡ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਹੁਣ ਡਰਾਪ ਡਾਊਨ ਮੀਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ । ਇਸ ਮੀਨੂੰ ਤੋਂ ਤੁਸੀਂ Remove Header/Remove Footer ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਪੇਜ ਨੰਬਰ (Page Number)
ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਹਰ ਪੰਨੇ ਦੇ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਪੰਨਾ ਨੰਬਰ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਸਿਰਲੇਖ, ਫੁੱਟਰ ਜਾਂ ਪਾਸੇ ਦੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ‘ਤੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ।
ਅਸੀਂ ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਇਹਨਾਂ ਪੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਨੰਬਰ ਦੇਣ ਲਈ Format Page Number ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ |
ਪੇਜ ਨੰਬਰ ਡਰਾਪ ਡਾਊਨ ਵਿੱਚ ਕਮਾਂਡਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ-ਪੇਜ ਦਾ ਟੌਪ, ਪੇਜ ਦਾ ਹੇਠਲਾ, ਪੇਜ ਮਾਰਜਿਨ, ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ, ਪੇਜ ਨੰਬਰ ਫਾਰਮੈਟ ਕਰੋ ਅਤੇ ਪੇਜ ਨੰਬਰ ਹਟਾਓ ।

(i) ਪੇਜ ਦਾ ਸਿਖਰ ( Top of Page)-ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪੇਜ ਦੇ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਨੰਬਰ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ Insert ਟੈਬ ਦੇ Header & Footer ਸਮੂਹ ਤੋਂ Page Number ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਡਰਾਪ ਡਾਊਨ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚੋਂ Top of Page ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

(ii) ਪੇਜ ਦੇ ਥੱਲੇ (Bottom of Page)-ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪੇਜ ਦੇ ਤਲ `ਤੇ ਨੰਬਰ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ Insert ਟੈਬ ਦੇ Header & Footer ਸਮੂਹ ਤੋਂ Page Number ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਡਰਾਪ ਡਾਊਨ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚੋਂ Bottom of Page ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

(iii) ਕਰੰਟ ਪੁਜ਼ੀਸ਼ਨ (Current Position)-ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਕਰਸਰ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ‘ਤੇ ਪੰਨਾ ਨੰਬਰ ਦਰਜ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ Insert ਟੈਬ ਦੇ Header & Footer ਸਮੂਹ ਤੋਂ Page Number ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਡਰਾਪ ਡਾਊਨ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚੋਂ Current Position ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

(iv) ਪੇਜ ਨੰਬਰ ਹਟਾਉਣਾ (Remove Page Number)-ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਪੇਜ ਨੰਬਰ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ Insert ਟੈਬ ਦੇ Header & Footer ਸਮੂਹ ਤੋਂ Page Number ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਡਰਾਪ ਡਾਊਨ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚੋਂ Remove Page Number ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਟੈਕਸਟ ਸਮੂਹ (Text Group) –
ਟੈਕਸਟ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਉਪਲੱਬਧ ਹਨ

• ਟੈਕਸਟ (Text)-ਟੈਕਸਟ ਬਕਸੇ ਇੱਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
• ਕੁਇੱਕ ਪਾਰਟਸ (Quick Parts)-ਇੱਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੀ-ਫਾਰਮੈਟ ਕੀਤੇ ਟੈਕਸਟ, ਆਟੋ ਟੈਕਸਟ, ਡੌਕੂਮੈਂਟ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਫੀਲਡਸ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਬਟਨ ਨੂੰ ਦਬਾਓ । ਕਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ Quick Parts ਉਪਲੱਬਧ ਹਨ । ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਸਟਮਾਈਜ਼ਡ Quick Parts ਬਣਾਉਣਾ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ।
• ਵਰਡ ਆਰਟ (WordArt)-ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਸਜਾਵਟੀ ਟੈਕਸਟ ਪਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਬਟਨ ਨੂੰ ਦਬਾਓ ।
• ਡਰਾਪ ਕੈਪ (Drop Cap-ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਪੂੰਜੀ (Capital) ਅੱਖਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ Drop Caps ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਇਸ ਬਟਨ ਨੂੰ ਕਲਿੱਕ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਡੰਪ ਕੈਪਸ ਲਈ ਤਿੰਨ ਵਿਕਲਪ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਹੋਣਗੇ ।

(v) ਸਿਗਨੇਚਰ ਲਾਈਨ (Signature Line)-ਇਹ ਬਟਨ ਇੱਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿੱਚ ਡਿਜੀਟਲ ਦਸਤਖ਼ਤ ਲਾਈਨ ਪਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ’ਤੇ ਕਿਸ ਨੂੰ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ
ਡਿਜੀਟਲ ਆਈ. ਡੀ. ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

(vi) ਆਬਜੈਕਟ (Object-ਇਹ ਬਟਨ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ object ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਇਕ ਐਕਸਲ ਵਰਕਸ਼ੀਟ ਜਾਂ ਇਕ ਐਕਸਲ ਚਾਰਟ । ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਆਬਜੈਕਟ
ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਪਾਉਣਾ (Adding Text Box)-
ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਪਾਉਣ ਲਈ ਕਦਮ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ –

• Insert ਟੈਬ ਤੋਂ Text ਸਮੂਹ ਤੋਂ Text Box ਕਮਾਂਡ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

• ਇੱਕ ਡਰਾਪਡਾਊਨ ਮੀਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ । ਇਸ ਮੀਨੂੰ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਟੈਂਪਲੇਟ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਜਾਂ Draw Text ਬਾਕਸ ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰ ।
• ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ, ਹੋਲਡ ਅਤੇ ਡਰੈਗ ਕਰੋ ।
• ਮਿਲਨ (Insertion) ਬਿੰਦੂ ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ | ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਟੈਕਸਟ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਟਾਈਪ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ।
• ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ’ਤੇ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਲਈ ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਦੇ ਬਾਹਰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਨੂੰ ਮੁਵ ਕਰਨਾ (Moving Text Box).

• ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਮੂਵ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਦੇ ਇੱਕ ਕਿਨਾਰੇ ਉੱਤੇ Mouse ਨੂੰ ਹੋਵਰ ਕਰੋ | Mouse pointer ਤੀਰ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਕਰਾਸ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗਾ ।
• ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ, ਹੋਲਡ ਕਰੋ ਅਤੇ ਡਰੈਗ ਕਰੋ ।

ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਦਾ ਅਕਾਰ ਬਦਲਣਾ (Changing Size of Text Box)

• ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ, ਜਿਸ ਦਾ ਤੁਸੀਂ ਅਕਾਰ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਦੇ ਕੋਨਿਆਂ ਜਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ‘ਤੇ ਦੋ ਪਾਸਿਆਂ ਵਾਲਾ ਤੀਰ ਅਕਾਰ ਦੇ ਹੈਂਡਲ ਨੂੰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ, ਹੋਲਡ ਕਰੋ ਅਤੇ ਡਰੈਗ ਕਰੋ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਹ ਲੋੜੀਂਦਾ ਅਕਾਰ ਨਾ ਹੋਵੇ ।

ਵਰਡਆਰਟ (WordArt)
ਇਸ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਸਟਾਈਲ ਜਾਂ 3D ਆਰਟ ਵਿਚ ਬਦਲਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਡੌਕੂਮੈਂਟ ਵਿਚ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ Slanted, Wavy, Shadow, Inflated ਲੁੱਕ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੋ ।

• ਉਹ ਟੈਕਸਟ ਚੁਣੋ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਫਿਰ Insert ਟੈਬ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• Text ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਵਰਡਆਰਟ (WoidArt) ਡਰਾਪ ਡਾਊਨ ਐਰੋ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

• ਵਰਡਆਰਟ ਸਟਾਈਲ ਦਾ ਇੱਕ ਡਰਾਪ ਡਾਊਨ ਮੀਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ | ਜੋ Style ਤੁਸੀਂ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• Word ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਟੈਕਸਟ ਲਈ ਇੱਕ ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਬਣਾਏਗਾ ਅਤੇ ਟੈਕਸਟ ਚੁਣੀ Style ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ।

ਚਿੰਨ੍ਹ (Symbols)
ਦੋ ਬਟਨ ਤੁਹਾਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਟਾਈਪਿੰਗ ਜੋੜਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਬਟਨ ਹਨ Equation ਅਤੇ Symbols.

ਇਕਵੇਸ਼ਨਜ਼ (Equation)
ਸਮੀਕਰਨ (Equation) ਟੂਲ ਤੁਹਾਡੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਗਣਿਤ ਦੇ ਸਮੀਕਰਨ, ਜੋੜਨ ਦਾ ਇਕ ਆਸਾਨ ਤਰੀਕਾ ਹੈ | ਕੁਝ ਆਮ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਲਈ ਸਮੀਕਰਨ ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਤੁਸੀਂ Built-In ਸਮੀਕਰਨ (Equation) ਸੂਚੀ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਮੀਕਰਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰ ਕੇ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ।
ਜਾਂ
“Insert New Equation ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਤੁਸੀਂ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ‘‘Equation Tools’ Ribbon ਟੈਬ ਵੇਖੋਗੇ, ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਕੈਚ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਸਮੀਕਰਨ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਵਿਕਲਪ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗੀ ।

ਸਿਮਬਲਜ਼ (Symbols)
ਸਿੰਬਲ ਟੂਲ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਹ ਅੱਖਰ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਦੁਆਰਾ ਨਹੀਂ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ । ਕਾਪੀਰਾਈਟ ਜਾਂ ਟ੍ਰੇਡਮਾਰਕ ਡੌਕੂਮੈਂਟ ਵਿੱਚ Symbol ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਬਟਨ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਕੁਝ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵੇਖਣ ਲਈ ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ | ਕੋਈ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪਾਉਣ ਲਈ ਜਾਂ ਤਾਂ ਇਸ ‘ਤੇ ਦੋ ਵਾਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਜਾਂ ਇਸ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਫਿਰ “ਸੰਮਿਲਿਤ ਕਰੋ ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਯੋਗ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ

1. ਇਕ ਡੌਕੂਮੈਂਟ ਨੂੰ ਫਾਰਮੈਟ ਕਰਨ ਵਿਚ ਟੈਕਸਟ ਸਾਈਜ਼ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ, ਫੌਂਟ ਫੇਸ ਬਦਲਣਾ, ਕਲਰ ਸਟਾਈਲ ਬਦਲਣਾ, ਅਲਾਈਨਮੈਂਟ, ਲਾਈਨ ਸਪੇਸਿੰਗ, ਗ੍ਰਾਫਿਕਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਕਾਰਜ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
2. ਇੱਕ ਫੌਂਟ (Font) ਇੱਕ ਖਾਸ ਫੇਸ (face) ਅਤੇ ਸਾਈਜ਼ (size) ਦੇ ਦਿਖਣ ਵਾਲੇ ਜਾਂ ਪ੍ਰਿੰਟ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਟੈਕਸਟ ਕਰੈਕਟਰਜ਼ (ਅੱਖਰਾਂ ਦਾ ਸੈੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
3. ਫਾਰਮੈਟ ਪੇਂਟਰ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਡੌਕੂਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟ ਉੱਪਰ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਅਪਲਾਈ ਕੀਤੀ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਨਾਲ ਕਾਪੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
4. ਐਡੀਟਿੰਗ ਸਮੇਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੰਮ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਅਨਡੂ ਕਮਾਂਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਉਲਟਾ (Reverse) ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਡੌਕੂਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਐਡਿਟ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਕੋਈ ਗਲਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤਾਂ Quick Access Toolbar ਵਿੱਚੋਂ Undo ਕਮਾਂਡ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰ ਕੇ ਠੀਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਡੌਕੂਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਵੱਲੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਆਖਿਰ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਬਦਲਾਵ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ।
5. ਅਸੀਂ Grow Font ਅਤੇ Shrink Font ਆਪਸ਼ਨ ਨੂੰ ਕਲਿੱਕ ਕਰ ਕੇ ਵੀ ਫੌਂਟ ਸਾਈਜ਼ ਨੂੰ ਵੱਡਾ (Increase) ਅਤੇ ਛੋਟਾ (Decrease) ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
6. ਟੈਕਸਟ ਲਈ ਤਿੰਨ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੇਸਿਕ ਫੌਂਟ ਸਟਾਈਲ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ-ਬੋਲਡ, ਇਟੈਲਿਕ, ਅੰਡਰਲਾਈਨ ।
7. ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਹਾਈਲਾਈਟ ਕਲਰ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਟੈਕਸਟ ਇੱਕ ਹਾਈਲਾਈਟਰ ਪੈਂਨ ਨਾਲ ਮਾਰਕ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।
8. ਟੈਕਸਟ ਇਫੈਕਟਸ ਵਿੱਚ Outline, Shadow, Glow ਅਤੇ Reflection ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
9. ਅਲਾਈਨਮੈਂਟ ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਦੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਦੀ ਦਿੱਖ ਅਤੇ ਓਰੀਐਂਟੇਸ਼ਨ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲੈਫਟ ਅਲਾਈਨ (Left align) ਟੈਕਸਟ, ਰਾਈਟ ਅਲਾਈਨ (Right align) ਟੈਕਸਟ, ਸੈਂਟਰਡ (Centered) ਟੈਕਸਟ ਜਾਂ ਜਸਟੀਫਾਈਡ (Justified) ਟੈਕਸਟ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਖੱਬੇ ਅਤੇ ਸੱਜੇ ਮਾਰਜਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਲਾਈਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ |
10. ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਡੌਕੂਮੈਂਟਸ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਸ਼ਬਦ ਜਾਂ ਲਾਈਨ ਨੂੰ ਲੱਭਣਾ ਔਖਾ ਅਤੇ ਸਮਾਂ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕੰਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ |Find ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਵਰਡ ਡੌਕੂਮੈਂਟ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਖਾਸ ਸ਼ਬਦ ਜਾਂ ਪ੍ਰਸੰਗ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਬੜੀ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਲੱਭ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
11. ਵਰਡ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹਰ ਪੇਜ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਪੇਜ ਨੰਬਰ ਲਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਹੈਡਰ, ਫੁਟਰ ਜਾਂ ਸਾਈਡ ਮਾਰਜਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ।
12. ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਇਕ ਓਬਜੈਕਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਫਾਈਲ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਗ੍ਹਾ ਉੱਪਰ ਰੱਖ ਕੇ ਇਸ ਵਿਚ ਟਾਈਪ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Chapter 25 ਕਿਰਤ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Punjabi Chapter 25 ਕਿਰਤ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 7 PSEB ਕਿਰਤ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ Textbook Questions and Answers

ਕਿਰਤ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ਉ) “ਕਿਰਤ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਪਾਤਰ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਹੜੇ ਪਾਤਰ ਦੁਆਲੇ ਸਾਰੀ ਕਹਾਣੀ ਘੁੰਮਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
‘ਕਿਰਤ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ` ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪਾਤਰ ਹਨ ਕੇਸਰ, ਇਕ ਇਸਤਰੀ, ਸੇਠ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ, ਅਧਿਆਪਕ, ਸਕੂਲ ਦੇ ਲੜਕੇ। ਇਕਾਂਗੀ ਦੀ ਸਾਰੀ ਕਹਾਣੀ ਬੂਟ ਪਾਲਿਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੜਕੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਹੈ।

(ਅ) ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕਿਹੋ-ਜਿਹਾ ਲੜਕਾ ਹੈ ? ਉਹ ਬੂਟ-ਪਾਲਿਸ਼ ਕਿਉਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦਾ ਬਾਪ ਮਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਉਹ ਕਿਰਤ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਨਾ ਸਮਝਣ ਵਾਲਾ, ਮਿਹਨਤੀ, ਝੂਠ ਨਾ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਤੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਲੜਕਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਖ਼ਰਚ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬੂਟ ਪਾਲਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।

(ੲ) ਸੇਠ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਮਾਰਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸੇਠ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਮੁੱਲ ਮੰਗਦਾ ਹੋਇਆ ਉਸ ਨਾਲ ਜ਼ਰਾ ਔਖਾ ਬੋਲ ਪਿਆ, ਤਾਂ ਸੇਠ ਨੂੰ ਗੁੱਸਾ ਚੜ ਗਿਆ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਠੰਡਾ ਮਾਰਿਆ।

(ਸ) ਪੰਚਾਂ ਨੇ ਸੇਠ ਨੂੰ ਕੀ ਦੰਡ ਲਾਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਚਾਂ ਨੇ ਸੇਠ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਸਾਲ ਭਰ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਖ਼ਰਚ ਵਜੋਂ ਡੇਢ ਸੌ ਰੁਪਏ ਦੰਡ ਲਾਇਆ।

(ਹ) ਸੇਠ ਦੇ ਰੁਪਈਆਂ ਦਾ ਕੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਦੋਂ ਸੇਠ ਦੇ ਰੁਪਏ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਨਾ ਲਏ, ਤਾਂ ਕੇਸਰ ਦੇ ਕਹਿਣ ‘ਤੇ ਉਹ ਰੁਪਏ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਸਕੂਲ ਫੰਡ ਲਈ ਲੈ ਲਏ।

(ਕ) “ਕਿਰਤ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਇਕਾਂਗੀ ਤੋਂ ਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ? ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਇਸ ਇਕਾਂਗੀ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਕਿਰਤ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਕਾਂਗੀਕਾਰ ਇਕ ਪਾਸੇ ਇਹ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਵੀ ਸ਼ਰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਇਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਕਿਰਤੀ ਦਾ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਮਾਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ।

2. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਕੌਡੀ-ਕੌਡੀ : ਪੈਸਾ-ਪੈਸਾ, ਦਮੜੀ-ਦਮੜੀ
• ਰਮਾਨ : ਅਰਾਮ
• ਅਹਿਮਕ : ਮੂਰਖ, ਬੇਵਕੂਫ਼
• ਤਾੜ : ਟਿਕਟਿਕੀ, ਨੀਝ
• ਹਿਰਦਾ – ਮਨ, ਦਿਲ
• ਚੈਰੀ – ਬੂਟ-ਪਾਲਿਸ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਨਾਂ
• ਖਹਿੜੇ ਪੈਣਾ – ਜ਼ਿਦ ਕਰਨਾ, ਪਿੱਛੇ ਪੈਣਾ
• ਸਿੱਝਣਾ – ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਣਾ
• ਨਸ਼ਟ : ਬਰਬਾਦ, ਤਬਾਹ, ਨਾਸ
• ਖਿਮਾ : ਮਾਫ਼ੀ, ਬਖ਼ਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਭਾਵ
• ताग्द : ਇੱਜ਼ਤ, ਆਦਰ, ਮਾਣ, ਰੁਤਬਾ

3. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਮੁਹਾਵਰਿਆਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਤੇ ਕਿ ਅਰਥ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਣ :

ਮੌਜਾਂ ਮਾਣਨਾ, ਕੌਡੀ-ਕੋਡੀ ਜੋੜਨਾ, ਰੰਗੇ ਹੱਥੀਂ ਵੜਨਾ, ਦੰਡ ਲਾਉਣਾ, ਸਫ਼ਾਈ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ, ਹੱਕ- ਲਾਲ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਨਾ।
ਉੱਤਰ :

• ਮੌਜਾਂ ਮਾਣਨਾ ਅਨੰਦ ਲੈਣਾ) – ਮੈਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਦੇ ਚਲਾ ਗਿਆ ਤੇ ਉੱਥੇ ਖੂਬ ਮੌਜਾਂ ਮਾਣੀਆਂ
• ਕੌਡੀ – ਕੌਡੀ ਜੁੜਨਾ ਥੋੜੇ – ਥੋੜ੍ਹੇ ਪੈਸੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣਾ) – ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਪੈਸੇ ਵੀ ਬਚਾਏਂਗਾ, ਤਾਂ ਕੌਡੀ ਕੌਡੀ ਜੁੜ ਕੇ ਤੇਰੇ ਕੋਲ ਕਾਫ਼ੀ ਧਨ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।
• ਰੰਗੇ ਹੱਥੀਂ ਫੜਨਾ (ਦੋਸ਼ੀ ਦਾ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਫੜਿਆ ਜਾਣਾ) – ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢੀ ਨੂੰ ਚੋਰੀ ਕਰਦਿਆਂ ਰੰਗੇ ਹੱਥੀਂ ਫੜ ਲਿਆ.
• ਦੰਡ ਲਾਉਣਾ (ਸਜ਼ਾ ਦੇਣੀ) – ਪੰਚਾਇਤ ਨੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਬਦਮਾਸ਼ੀਆਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜੀਤੇ ਨੂੰ 500 ਰੁਪਏ ਦੰਡ ਲਾਇਆ।
• ਸਫ਼ਾਈ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ (ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੇਕਸੂਰ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਬੂਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ) – ਇਹ ਤੈਨੂੰ ਚੋਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਹੁਣ ਤੂੰ ਸਫ਼ਾਈ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਕਿ ਤੂੰ ਚੋਰੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ।
• ਵੇਲੇ ਸਿਰ ਬਹੁੜਨਾ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨਾ) – ਜਿਹੜਾ ਮਿੱਤਰ ਵੇਲੇ ਸਿਰ ਨਹੀਂ ਬਹੁੜਦਾ, ਉਸ ਦੀ ਮਿੱਤਰਤਾ ਦਾ ਕੀ ਫ਼ਾਇਦਾ।
• ਹੱਕ ਹਲਾਲ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਨਾ (ਮਿਹਨਤ ਕਰ ਕੇ ਕਮਾਉਣਾ) – ਅੱਜ – ਕਲ੍ਹ ਕੋਈ ਸਰਕਾਰੀ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਹੀ ਹੱਕ ਹਲਾਲ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਹਰ ਕੋਈ ਰਿਸ਼ਵਤ ਅਤੇ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਧਨ ਉੱਤੇ ਅੱਖਾਂ ਟਿਕਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।

4. (ਉ) ਕੰਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ……………………………………. ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ (ਰੋਗ/ਅਰੋਗ)
(ਅ) ਹੱਥੀਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹਿਰਦਾ ……………………………………. ਹੁੰਦਾ ਹੈ। (ਸ਼ੁੱਧ/ਅਸ਼ੁੱਧ)
(ੲ) ਕਿਰਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ……………………………………. ਮਿਲਦੀ ਹੈ (ਸ਼ਾਂਤੀ/ਅਸ਼ਾਂਤੀ)
(ਸ) ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ……………………………………. ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ (ਸਫਲਤਾ/ਅਸਫ਼ਲਤਾ)
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਕੰਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਅਰੋਗ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
(ਅ) ਹੱਥੀਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹਿਰਦਾ ਸ਼ੁੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
(ਈ) ਕਿਰਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
(ਸ) ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਅਧਿਆਪਕ ਲਈ:
ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੇ ਕੇ ਇਸ ਨਾਟ-ਰਚਨਾ ਦਾ ਮੰਚਨ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਵੇ।

PSEB 7th Class Punjabi Guide ਕਿਰਤ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
“ਕਿਰਤ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਇਕਾਂਗੀ ਦਾ ਸਾਰ ਲਿਖੋ।
ਜਾਂ
“ਕਿਰਤ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਇਕਾਂਗੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਦਿੱਲੀ ਬੱਸ ਸਟਾਪ ਉੱਤੇ ਕੁੱਝ ਮੁਸਾਫ਼ਰ ਖ਼ੜੇ ਹਨ। ਇਕ ਸੇਠ ਧੋਤੀ ਸੰਭਾਲੀ ਤੇ ਛੱਤਰੀ ਫੜੀ ਨੱਸਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ 13 ਨੰਬਰ ਦੀ ਬੱਸ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਇਕ ਲੜਕਾ ਕੇਸਰ, ਉਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਉਹ ਕਿਊ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਕੇ ਬੱਸ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰੇ। ਸੇਠ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੱਸ ਨਿਕਲਣ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਰੁਪਏ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਕੇਸਰ, ਉਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਅਜਿਹੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਟੈਕਸੀ ਕਰ ਲਿਆ ਕਰੇ। ਸੇਠ ਉੱਤਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਟੈਕਸੀ ਵਾਰਾ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਕ – ਇਕ ਪੈਸਾ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਹੀ ਪੈਸੇ ਜੁੜਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਕੇਸਰ ਦੀਆਂ ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਚਿਦਾ ਹੈ।

ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਇਕ ਬੂਟ ਪਾਲਿਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਲੜਕਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਹੈ, ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਇਸਤਰੀ ਉਸ ਪਾਸੋਂ ਸੈਂਡਲ ਪਾਲਿਸ਼ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਸੈਂਡਲ ਖੂਬ ਚਮਕਾਏ ਜਾਣ ਤੇ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਹਨਤੀ ਮੁੰਡਾ ਸਮਝਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਛਣ ਤੇ ਉਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਹ ਕੰਮ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੀ ਫੀਸ ਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਜੋਗੇ ਪੈਸੇ ਬਣਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਰੋਟੀ ਜੋਗੇ ਪੈਸੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਸੀ ਕੇ ਕਮਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਬਾਪ ਮਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।

ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਇਸਤਰੀ ਉਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਤੂੰ ਤਾਂ ਬਹਾਦਰ ਲੜਕਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਵਰਗੇ ਯੁਵਕ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕਿਰਤ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਵਧਾ ਦੇਣਗੇ। ਇਸਤਰੀ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀਹ ਪੈਸੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਲੜਕਾ ਉਸ ਦਾ ਬਹੁਤ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਸੇਠ ਉਸ ਇਸਤਰੀ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਇੰਨੇ ਪੈਸੇ ਦੇ ਕੇ ਭਾਅ ਵਿਗਾੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਘੱਟ ਪੈਸੇ ਦੇ ਦੇਵੇ। ਫਿਰ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਬੂਟ ਪਾਲਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਸੇਠ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਚੈਰੀ ਪਾਲਿਸ਼ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਵਰਤਦਾ, ਜਦ ਕਿ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਚੈਰੀ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਉੱਤਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੇਵਲ ਡੱਬੀਆਂ ਹੀ ਚੈਰੀ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਵਿਚ ਬਿੱਲੀ – ਨਿਉਲੇ ਦੀ ਪਾਲਿਸ਼ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਕੇਸਰ ਵਿਅੰਗ ਨਾਲ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮਿਲਾਵਟ ਕਰਨ ਦਾ ਢੰਗ ਸੇਠਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ। ਕੇਸਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਸੇਠ ਦੇ ਬੂਟਾਂ ਦੀ ਕੀਤੀ ਪਾਲਿਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਸੇਠ ਪਾਲਿਸ਼ ਨੂੰ ਨਿਕੰਮੀ ਕਹਿ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜ ਪੈਸੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਉਹ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦਾ ਤੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਰੇਟ ਦੇ ਪੰਦਰਾਂ ਪੈਸੇ ਦੇ ਦੇਵੇ ਤੇ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਭੀਖ ਨਹੀਂ ਮੰਗ ਰਿਹਾ, ਸਗੋਂ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਮੁੱਲ ਮੰਗ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੇਠ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਗੱਲ ’ਤੇ ਗੁੱਸਾ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੂਟ ਨਾਲ ਟੁੱਡਾ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕੇਸਰ ਤੇ ਇਸਤਰੀ ਸੇਠ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਤੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੇਠ ਉਸ ਵਲ ਦਸ ਪੈਸੇ ਸੁੱਟ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੁਰਾ ਭਲਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਸਕੂਲ ਦਾ ਇਕ ਅਧਿਆਪਕ ਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਦੋ – ਤਿੰਨ ਲੜਕੇ ਖੇਡਣ ਦੀ ਵਰਦੀ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਕੂਲ ਦਾ ਹੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ। ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਸੇਠ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਮਾਰਿਆ ਹੈ ? ਕੇਸਰ ਤੇ ਇਸਤਰੀ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੇਠ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦੇਣ ਦੀ ਥਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਹੈ। ਖਿਡਾਰੀ ਲੜਕੇ ਸੇਠ ਨਾਲ ਸਿੱਝਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰੰਤੁ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰੋਕਦੇ ਹੋਏ ਸੇਠ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਥਾਣੇ ਚੱਲੇ।

ਕੇਸਰ ਗਵਾਹੀ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸੇਠ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵੱਧ ਪੈਸੇ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਥਾਣੇ ਨਾ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਸੇਠ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਤੋਂ ਖ਼ਿਮਾ ਮੰਗਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿੱਧੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਥਾਣੇ ਚੱਲਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਗੁੱਸੇ ਭਰੇ ਖਿਡਾਰੀ ਲੜਕੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਹੁਕਮ ਕਰੋ, ਤਾਂ ਘਸੀਟ ਕੇ ਲੈ ਚਲਦੇ ਹਾਂ।” ਡਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੇਠ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਜੋ ਦੰਡ ਲਾਉਣ, ਉਹ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ ! ਇਸਤਰੀ ਵੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇੱਥੇ ਹੀ ਪੰਚਾਇਤ ਬਣਾ ਕੇ ਗੱਲ ਨਿਬੇੜ ਲੈਣ, ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਭ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮਾਂ ‘ਤੇ ਜਾਣਾ ਹੈ ਸੇਠ ਪੰਚਾਇਤ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਮੰਨਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਕੇਸਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, “ਮੇਰਾ ਖ਼ਿਆਲ ਹੈ, ਸੇਠ ਜੀ ਇਸ ਲੜਕੇ ਦੀ ਸਾਲ ਭਰ ਦੀ ਫ਼ੀਸ ਆਦਿ ਦੇ ਦੇਣ।” ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਫ਼ੀਸ ਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਆਦਿ ਉੱਪਰ ਡੇਢ ਸੌ ਰੁਪਏ ਦੇ ਕਰੀਬ ਖ਼ਰਚ ਹੋਵੇਗਾ ਸੇਠ ਰਿਆਇਤ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਉਸ ਨੂੰ ਥਾਣੇ ਚੱਲਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕੇਸਰ ਉਸ ਨੂੰ ਡਰ ਦਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, “ਸੇਠ ਜੀ ਝੱਟਪੱਟ ਰੁਪਏ ਕੱਢੋ, ਮਾਮਲਾ ਗੰਭੀਰ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਏ। ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਵਧਦੀ ਜਾਂਦੀ ਏ। ਸਭ ਲੜਕੇ ਦਾ ਪੱਖ ਪੂਰਨਗੇ !”

ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਵੱਧਣ ਨਾਲ ਮਾਮਲੇ ਦੇ ਗੰਭੀਰ ਹੋਣ ਦਾ ਡਰ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸਤਰੀ ਵਲੋਂ ਪੰਝੀ ਰੁਪਏ ਦੀ ਛੋਟ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਸੇਠ ਇਕ ਸੌ ਪੰਝੀ ਰੁਪਏ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਤੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਹੱਕ – ਹਲਾਲ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਨਿਕੰਮਾ ਹੋ ਜਾਵਾਂਗਾ।” ਉਹ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਭੀਖ ਮੰਗਣ ਦਾ ਸਬਕ ਨਾ ਦੇਣ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਇਸਤਰੀ ਨੂੰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਸ਼ਨ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਸਾਰੀ ਕਲਾਸ ਵਿਚੋਂ ਅੱਵਲ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਲੜਕਾ ਹੈ।

ਕੇਸਰ ਦੇ ਕਹਿਣ ‘ਤੇ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਉਹ ਪੈਸੇ ਸਕੂਲ ਫੰਡ ਲਈ ਲੈ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਇਸਤਰੀ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, “ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਬੱਚੇ ! ਅਜਿਹੇ ਲੜਕੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਗੌਰਵ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ।” ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਉਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ! ਤੂੰ ਤਾਂ ਅੱਜ ਸਾਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਸੇਠ ਦੀ ਬੱਸ ਆ ਗਈ। ਸੇਠ ਤੇ ਬਾਕੀ ਮੁਸਾਫ਼ਰ ਬੱਸ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੜਕੇ ਤੇ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਉੱਥੇ ਖੜੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਬੱਸ ਚੜ੍ਹਨ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇਖਦੇ ਹਨ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਟੈਕਸੀ – ਕਿਰਾਏ ਦੀ ਕਾਰ ਅਹਿਮਕ – ਮੂਰਖ ਥੰਮ – ਆਸਰਾ ਵਰਕਾ – ਕਿਤਾਬ ਜਾਂ ਕਾਪੀ ਦਾ ਕਾਗਜ਼ ਰੰਗੇ ਹੱਥੀਂ – ਕਸੂਰਵਾਰ ਦਾ ਮੌਕੇ ਉੱਤੇ ਫੜਿਆ ਜਾਣਾ। ਚਤੁਰ – ਸਿਆਣੇ। ਰੂਹ ਕਰੇ – ਮਨ ਕਰੇ। ਗੁਜ਼ਰ ਗਏ – ਮਰ ਗਏ। ਘਿਰਣਾ – ਨਫ਼ਰਤ ਯੁਵਕ – ਨੌਜਵਾਨ ਸ਼ੁੱਧ – ਸਾਫ਼ ਭਿਖਾਰੀ – ਮੰਗਤੇ। ਭੀਖ – ਭਿਖਿਆ, ਮੰਗਤੇ ਦੁਆਰਾ ਮੰਗੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪੈਸੇ ਜਾਂ ਅੰਨ ਆਦਿ। ਜ਼ਿਆਦਤੀ – ਵਧੀਕੀ। ਸਰਾਸਰ – ਨਿਰੀਪੁਰੀ। ਨਿਰਾਦਰ – ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ, ਅਪਮਾਨ ਗੌਰਵ – ਮਾਣ।

1. ਪਾਠ – ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਉੱਤਰ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਸ ਦੀ ਝੋਲੀ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਿਹੜਾ ਕਿਰਤ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

2. ਵਿਆਕਰਨ ਦੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਯੋਜਕ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ? ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਦੋ ਵਾਕਾਂ, ਦੋ ਵਾਕੰਸ਼ਾਂ ਜਾਂ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੋੜਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ “ਯੋਜਕ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ : ਜਿਵੇਂ –

• ਭੈਣ ਤੇ ਭਰਾ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
• ਉਹ ਕੋਠੇ ਦੇ ਉੱਪਰ, ਨਾਲੇ ਵਿਹੜੇ ਦੇ ਵਿਚ ਖੇਡਦੇ ਹਨ।
• ਹਰਜੀਤ ਨੇ ਆਖਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਅੱਜ ਬਿਮਾਰ ਹਾਂ।
• ਮੈਂ ਅੱਜ ਸਕੂਲ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਬਿਮਾਰ ਹਾਂ।
• ਉਹ ਕੇਵਲ ਕੰਜੂਸ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕਮੀਨਾ ਵੀ ਹੈ।

ਪਹਿਲੇ ਵਾਕ ਵਿਚ ‘ਤੇ ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ, ਦੂਜੇ ਵਾਕ ਵਿਚ “ਨਾਲੇ’ ਦੋ ਵਾਕੰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਤੇ ਬਾਕੀ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ‘ਕਿ, ਕਿਉਂਕਿ, ਕੇਵਲ, ਸਗੋਂ’ ਦੋ – ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਯੋਜਕ ਹਨ।

ਯੋਜਕ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ; ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ ਤੇ ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ।

1. ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ – ਦੋ ਪੂਰਨ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੋੜਨ ਵਾਲਾ ਯੋਜਕ ‘ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ’ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ
(ਉ) ਸੁਰਜੀਤ ਨੇ ਅੰਬ ਚੂਪੇ
(ਅ) ਮਹਿੰਦਰ ਨੇ ਅੰਬ ਚੂਪੇ।

ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਵਾਕ ਪੂਰਨ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਹੜਾ ਯੋਜਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੋੜ ਦੇਵੇਗਾ, ਉਹ ‘ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ ਅਖਵਾਏਗਾ

(ਈ) ਸੁਰਿੰਦਰ ਅਤੇ ਮਹਿੰਦਰ ਨੇ ਅੰਬ ਚੂਪੇ।

ਉੱਪਰਲੇ ਦੋਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਬਣੇ ਨਵੇਂ ਵਾਕ ਵਿਚ “ਅਤੇ ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਜੁੜਵੇਂ ਵਾਕ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਵਾਕ ਆਖਦੇ ਹਨ।

2. ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ – ਜਦੋਂ ਜੋੜੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਅਪੂਰਨ ਵਾਕ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਯੋਜਕ ਨੂੰ “ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ` ਆਖਦੇ ਹਨ , ਜਿਵੇਂ –

(ਉ) ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ।
(ਅ) ਉਹ ਬਚ ਨਹੀਂ ਸਕੇਗਾ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲਾ ਵਾਕ ਅਧੂਰਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ‘ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿਰਿਆ ਦਾ ਕਰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਦੂਜੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ਇਸ ਨਾਲ ਜੋੜ ਦੇਈਏ, ਤਾਂ ਕਿਰਿਆ ਦਾ ਕਰਮ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ‘ਕਿ ਯੋਜਕ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਵਾਕ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ –

‘ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਬਚ ਨਹੀਂ ਸਕੇਗਾ।
ਅਜਿਹੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ਮਿਸ਼ਰਤ ਵਾਕ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Chapter 24 ਜਾਗੋ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Punjabi Chapter 24 ਜਾਗੋ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 7 PSEB ਜਾਗੋ Textbook Questions and Answers

ਜਾਗੋ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ਉ) ਬੱਚੇ ਵਿਆਹ ਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਉਂ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਏ ?
ਉੱਤਰ :
ਬੱਚੇ ਇਸ ਕਰਕੇ ਵਿਆਹ ਉੱਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਏ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੰਮੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉੱਥੇ ਜਾਗੋ ਕੱਢੀ ਜਾਵੇਗੀ ਤੇ ਬੱਚੇ ਇਹ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਵਿਆਹ ਉੱਤੇ ਜਾਗੋ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੱਢੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

(ਅ) ਨਾਨਕਾ-ਮੇਲ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
“ਨਾਨਕਾ – ਮੇਲ” ਵਿਆਂਹਦੜ ਦੀ ਮਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਨਾਨਾ, ਨਾਨੀ, ਮਾਮਾ, ਮਾਮੀ ਤੇ ਹੋਰ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਇਕੱਠ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਨਕਾ – ਮੇਲ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਘਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

(ੲ) ਮਾਈਏਂ ਪਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਆਂਹਦੜ ਮੁੰਡੇ ਜਾਂ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਮਾਈਏਂ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਹਲਦੀ, ਤੇਲ ਤੇ ਵੇਸਣ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਨ ਦਾ ਵਟਣਾ ਤਿਆਰ ਕਰ ਕੇ ਵਿਆਂਹਦੜ ਦੇ ਪਿੰਡੇ ਉੱਤੇ ਮਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਪਿੰਡਾ ਨਿੱਖਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

(ਸ) ਜਾਗੋ ਕਿਵੇਂ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਕੱਢੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਾਗੋ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਨਕਿਆਂ ਵਲੋਂ ਕੱਢੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਾਤ ਦੀ ਰੋਟੀ ਮਗਰੋਂ ਜਾਗੋ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਗਾਗਰ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਪਾਣੀ ਭਰ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਗਲਮੇ ਉੱਪਰ ਚੁਫ਼ੇਰੇ ਗੁੰਨਿਆ ਹੋਇਆ ਆਟਾ ਲਾ ਕੇ ਉੱਤੇ ਥਾਲੀ ਟਿਕਾ ਕੇ ਉਸ ਉੱਪਰ ਦੀਵੇ ਜਗਾ ਕੇ ਟਿਕਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਗਾਗਰ ਦੇ ਗਲਮੇ ਹੇਠ ਚਾਰ – ਚੁਫ਼ੇਰੇ ਵਧੇ ਹੋਏ ਪੇਂਦੇ ਦੇ ਚੁਫ਼ੇਰੇ ਗੁਨਿਆ ਆਟਾ ਲਾ ਕੇ ਉਸ ਉੱਪਰ ਵੀ ਦੀਵੇ ਟਿਕਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੇਲ ਪਾ ਕੇ ਜਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਸਭ ਮਾਮੀਆਂ, ਮਾਸੀਆਂ, ਚਾਚੀਆਂ, ਤਾਈਆਂ, ਭੈਣਾਂ ਤੇ ਭਰਜਾਈਆਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਉਂ ਹੀ ਇਕ ਮੁਟਿਆਰ ਮਾਮੀ ਗਾਗਰ ਨੂੰ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਚੁੱਕਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਔਰਤਾਂ ਗਾਉਣ ਤੇ ਨੱਚਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਹਨੇਰੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਜਗਦੇ ਦੀਵੇ ਦਾ ਚਾਨਣ ਫੈਲਾਉਂਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਘਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਜਿੱਥੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਥਾਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਉਹ ਬੜੇ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਗਿੱਧਾ ਪਾ ਕੇ ਨੱਚਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਆਲੇ – ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਲੋਕ ਕੋਠਿਆਂ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਇਸ ਨਜ਼ਾਰੇ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਵੀ ਜਾਣੂ ਘਰ ਦੇ ਅੱਗਿਓਂ ਜਾਗੋ ਲੈ ਕੇ ਔਰਤਾਂ ਲੰਘਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਸ ਘਰ ਦੇ ਮੁਖੀਏ ਦਾ ਨਾਂ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਘਰ ਵਾਲੀ ਨੂੰ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਹਾਸੇ ਠੱਠੇ ਵਾਲੇ ਬੋਲ ਬੋਲਦੀਆਂ ਹਨ –

ਲੰਬੜਾ ਜੋਰੂ ਜਗਾ ਲੈ ਵੇ,
ਹੁਣ ਜਾਗੋ ਆਈ ਆ।
ਚੁੱਪ ਕਰ ਬੀਬੀ,
ਉੱਠ ਖੜੂਗੀ,
ਅੜੀ ਕਰੂਗੀ,
ਚੁੱਕਣੀ ਪਊਗੀ,
ਲੋਰੀ ਦੇ ਕੇ ਪਾਈ ਆ,
ਮਸਾਂ ਸੁਵਾਈ ਐ,
ਜਾਗੋ ਆਈ ਆ !
……………………..

ਪਿੰਡ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਕਿਸੇ ਘਰ ਦਾ ਓਟਾ, ਕਿਸੇ ਦਾ ਪਰਨਾਲਾ, ਕਿਸੇ ਦੀ ਖੁਰਲੀ ਤੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਢਾਹੁਣ ਦੀ ਖ਼ਰਮਸਤੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਕੋਈ ਬੁਰਾ ਨਹੀਂ ਮਨਾਉਂਦਾ।

(ਕ) ਔਰਤਾਂ ਜਾਗੋ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਿਵੇਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਾਗੋ ਲਈ ਗਾਗਰ ਉੱਤੇ ਦੀਵੇ ਜਗਾਉਣ ਮਗਰੋਂ ਇਕ ਮੁਟਿਆਰ ਮਾਮੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਚੁੱਕ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਬਾਕੀ ਔਰਤਾਂ ਨੱਚਣ ਤੇ ਗਾਉਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।ਫਿਰ ਉਹ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਹਨੇਰੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਕਿਤੇ ਥਾਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਉਹ ਬੜੇ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਗਿੱਧਾ ਪਾ ਕੇ ਨੱਚਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਸ ਵੀ ਜਾਣੂ ਘਰ ਦੇ ਅੱਗਿਓਂ ਉਹ ਲੰਘਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਉਸ ਘਰ ਦੇ ਮੁਖੀਏ ਦਾ ਨਾਂ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਘਰ ਵਾਲੀ ਨੂੰ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਹਾਸੇ – ਠੱਠੇ ਭਰੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ :

ਲੰਬੜਾ ਜੋਰੂ ਜਗਾ ਲੈ ਵੇ,
ਹੁਣ ਜਾਗੋ ਆਈ ਆ।
ਚੁੱਪ ਕਰ ਬੀਬੀ,
ਉੱਠ ਖੜੂਗੀ,
ਅੜੀ ਕਰੂਗੀ,
ਚੁੱਕਣੀ ਪਊਗੀ,
ਲੋਰੀ ਦੇ ਕੇ ਪਾਈ ਐ,
ਮਸਾਂ ਸੁਵਾਈ ਐ,
ਜਾਗੋ ਆਈ ਆ
……………………

ਜਿਸ ਘਰ ਅੱਗਿਓ ਜਾਗੋ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਗਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਲੰਘਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਘਰ ਦੇ ਬੰਦੇ ਦੀਵਿਆਂ ਵਿਚ ਤੇਲ ਪਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਸ ਰਸਮ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੇ ਘਰ ਦਾ ਓਟਾ, ਕਿਸੇ ਦੇ ਕੋਠੇ ਦਾ ਪਰਨਾਲਾ, ਕਿਸੇ ਦੀ ਖੁਰਲੀ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਚੁੱਲਾ ਢਾਹ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਕੋਈ ਇਤਰਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।

(ਖ) ਜਾਗੋ ਕੱਢਣ ਸਮੇਂ ਔਰਤਾਂ ਮਸਤੀ ਕਿਵੇਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਾਗੋ ਕੱਢਣ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਘਰ ਦਾ ਓਟਾ, ਕਿਸੇ ਦੇ ਕੋਠੇ ਦਾ ਪਰਨਾਲਾ, ਕਿਸੇ ਦੀ ਖੁਰਲੀ ਤੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਢਾਹੁਣ ਦੀ ਮਸਤੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

(ਗ) ਜਾਗੋ ਦੀ ਇਸ ਰਸਮ ਦਾ ਇਹ ਨਾਂ ਕਿਵੇਂ ਪਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਾਗੋ ਦੀ ਇਸ ਰਸਮ ਦਾ ਇਹ ਨਾਂ ਇਸ ਕਰਕੇ ਪਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਲਾੜੇ ਜਾਂ ਲਾੜੀ ਨੂੰ ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਸਾਰੀ – ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਹ ਜਾਗਣ ਦੀ ਰਸਮ ਹੀ ਜਾਗੋ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋਈ।

2. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ

• ਅੰਗ-ਸਾਕ : ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ
• ਮਖੌਲੀਆ : ਮਜ਼ਾਕੀਆ
• ਪਰਿਕਰਮਾ : ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਚੱਕਰ ਕੱਟਣਾ
• ਜਾਗ੍ਰਿ : ਚੇਤੰਨ
• ਭਾਵਨਾਵਾਂ : ਇੱਛਾਵਾਂ, ਇਰਾਦੇ, ਖ਼ਾਹਸ਼ਾਂ
• ਖ਼ਰਮਸਤੀ : ਸ਼ਰਾਰਤ, ਅੱਥਰਾਪਣ
• ਸੁਮੇਲ : ਸੁਜੋੜ, ਚੰਗਾ ਮੇਲ
• ਧਮਕ : ਖੜਕਾ, ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਅਵਾਜ਼
• ਬੰਧਨ : ਬੰਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ, ਜੰਜਾਲ, ਰੋਕ, ਰੁਕਾਵਟ

3. ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ:

ਚਾਈਂ-ਚਾਈਂ, ਨਾਨਕਾ-ਮੇਲ, ਮੁਖੀਆ, ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨਾ, ਪਹਿਲ-ਕਦਮੀ, ਸੂਚਕ, ਨਿਹੋਰੇ, ਦੂਣ-ਸਵਾਇਆ
ਉੱਤਰ :

• ਚਾਈਂ – ਚਾਈਂ ਚਾਅ ਨਾਲ ਭਰ ਕੇ) – ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਚਾਈਂ – ਚਾਈਂ ਮੇਲਾ ਦੇਖਣ ਗਏ।
• ਨਾਨਕਾ – ਮੇਲ (ਨਾਨਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਲੋਕ – ਜੀਤੋ ਦੇ ਨਾਨਕਾ – ਮੇਲ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਛੋਟੇ ਮਾਮੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਆਏ।
• ਸੁਆਗਤ (ਆਓ – ਭਗਤ – ਪੰਡਾਲ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਾਹੁਣੇ ਦਾ ਤਾੜੀਆਂ ਮਾਰ ਕੇ ਸੁਆਗਤ ਕੀਤਾ।
• ਮੁਖੀਆ ਮੁਖੀ, ਪ੍ਰਧਾਨ) – ਤੁਹਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਮੁਖੀਆ ਕੌਣ ਹੈ ?
• ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨਾ (ਸਿਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨਾ) – ਮੈਂ ਬੈਂਕ ਤੋਂ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈ ਕੇ ਮਕਾਨ – ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜਿਆ
• ਪਹਿਲ – ਕਦਮੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਿਚ ਪਹਿਲ ਕਰਨੀ – ਤੁਹਾਡੀ ਪਹਿਲ – ਕਦਮੀ ਨਾਲ ਹੀ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਬੰਦੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਜੁੱਟ ਗਏ।
• ਸੂਚਕ (ਸੂਚਨਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ, ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ) – ਚੌਕ ਵਿਚ ਲਾਲ ਬੱਤੀ ਆਵਾਜਾਈ ਲਈ ਰੁਕਣ ਦੀ ਸੂਚਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
• ਨਿਹੋਰੇ ਗਿਲੇ – ਵਿਆਹ – ਸ਼ਾਦੀ ਵਿਚ ਨਾਨਕੀਆਂ – ਦਾਦਕੀਆਂ ਦੇ ਗੀਤ ਇਕ – ਦੂਜੇ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਪ੍ਰਤੀ ਨਿਹੋਰਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
• ਦੂਣ – ਸਵਾਇਆ (ਬਹੁਤਾ) – ਜਾਗੋ ਦੀ ਰਸਮ ਵਿਆਹ ਦੇ ਚਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੂਣ – ਸਵਾਇਆ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
• ਇਰਾਦਾ ਇੱਛਾ) – ਮੈਂ ਇਹ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਕਰਨ ਦਾ ਪੱਕਾ ਇਰਾਦਾ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।
• ਮਖੌਲੀਆ ਮਖੌਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ) – ਬੀਰਬਲ ਅਕਬਰ ਦਾ ਇਕ ਮਖੌਲੀਆ ਦਰਬਾਰੀ ਸੀ।
• ਮਿਸ਼ਰਨ (ਕੁੱਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਮਿਲਿਆ ਹੋਣਾ) – ਇਸ ਚੂਰਨ ਵਿਚ ਕਈ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਨ ਹੈ।
• ਇਤਰਾਜ਼ (ਵਿਰੋਧ, ਸ਼ਿਕਾਇਤ, ਸ਼ੰਕਾ) – ਜਾਗੋ ਕੱਢਣ ਵਾਲੀਆਂ ਇਸਤਰੀਆਂ ਕਿਸੇ ਘਰ ਦਾ ਓਟਾ, ਕਿਸੇ ਦਾ ਪਰਨਾਲਾ, ਕਿਸੇ ਦੀ ਖੁਰਲੀ ਤੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਢਾਹ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਵਿਰੁੱਧ ਕੋਈ ਇਤਰਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।
• ਪ੍ਰਮਾਣ (ਸਬੂਤ) – ਕੱਪੜਿਆਂ ਦਾ ਜਲਦੀ ਨਾ ਮੁੱਕਣਾ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ ਕਿ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਨਮੀ ਹੈ।
• ਸੁਮੇਲ (ਸੋਹਣਾ ਮੇਲ) – ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਅਸਲੀਅਤ ਤੇ ਕਲਪਨਾ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ।
• ਕਾਇਆ (ਸਰੀਰ) – ਇਹ ਦਵਾਈ ਤੁਹਾਡਾ ਕਾਇਆ ਕਲਪ ਕਰ ਕੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਰੋਗ ਬਣਾ ਦੇਵੇਗੀ।
• ਸਮਾਈ ਵਸੀ, ਰਚੀ) – ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਿਚ ਕੋਈ ਰੱਬੀ ਰਮਜ਼ ਸਮਾਈ ਹੋਈ ਹੈ।

4. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ਼ ਪਿਛੇਤਰ ਜਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂਸ਼ ਲਾ ਕੇ ਨਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਬਣਾਓ:

1. ਨਾਨਕੇ ________________
2. ਪੇਕੇ ________________
3. ਮਖੌਲ ________________
4. ਦੀਵਾ ________________
5. ਹਨੇਰੀ ________________
6. ਘਰ ________________
7. ਭਾਈ ________________

ਉੱਤਰ :

1. ਨਾਨਕੇ – ਨਾਨਕਿਓਂ/ਨਾਨਕਿਆਂ
2. थेवे – ਪੇਕਿਆਂ/ਪੇਕਿਓਂ
3. ਮਖੌਲ – ਮਖੌਲੀਆ
4. ਦੀਵਾ – ਦੀਵੇ
5. ਹਨੇਰੀ – ਹਨੇਰੀਆਂ
6. ਘਰੇ – ਘਰੇਲੂ
7. ਭਾਈ – ਭਾਈਵੰਦੀ/ਭਾਈਆਣੀ !

ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ
ਆਪਣੇ ਅੱਖੀਂ ਡਿੱਠੇ ਵਿਆਹ ਸੰਬੰਧੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੌਰਾਨ ਨਿਭਾਏ ਗਏ ਰਸਮਾਂ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਸਹੇਲੀ/ਮਿੱਤਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਲਿਖੋ।

PSEB 7th Class Punjabi Guide ਜਾਗੋ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
‘ਜਾਗੋ ਲੇਖ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਇਮਤਿਹਾਨ ਨੇੜੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਰਾਜੂ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਨਿੱਕੀ ਦਾ ਪਿੰਡ ਜਾਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੰਮੀ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਮੇ ਦੇ ਵਿਆਹ ਉੱਤੇ ਜਾਗੋ ਕੱਢੀ ਜਾਵੇਗੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਵਿਆਹ ਉੱਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਏ। ਮੰਮੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਾਗੋ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਨਕਿਆਂ ਵਲੋਂ ਕੱਢੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਪਿੰਡ ਜਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਸਾਰਾ ਟੱਬਰ ਨਾਨਕਾ – ਮੇਲ ਨੂੰ ਉਡੀਕ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਰਾਜੂ ਦੇ ਪੁੱਛਣ ‘ਤੇ ਮਾਮੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ “ਨਾਨਕਾ – ਮੇਲ ਮਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਮਗਰੋਂ ਨਾਨਕਾ – ਮੇਲ ਘਰ ਆ ਪੁੱਜਾ। ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਘਰ ਦੀਆਂ ਤੀਵੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗੀਤਾਂ ਨਾਲ ਸੁਆਗਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਕੁੱਝ ਮਖੌਲੀਆ ਸੁਰ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੰਮੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਇਕ ਤਾਂ ਮਾਮੇ ਨੇ ਲਾੜੇ ਜਾਂ ਲਾੜੀ ਨੂੰ ਖ਼ਾਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਕਈ ਰਸਮਾਂ ਸਮੇਂ ਮਾਮੇ – ਮਾਮੀ ਜਾਂ ਨਾਨੇ – ਨਾਨੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਕਰਕੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਨਿਹੋਰੇ ਵਾਲੇ ਗੀਤ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰਾਜੁ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ ਨੇ ਖਾਰੇ ਚੜ੍ਹਨ ਦੀ ਰਸਮ ਨੂੰ ਬੜੇ ਚਾ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੰਮੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਮਾਈਏਂ ਪਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਵੇਲੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿੰਡੇ ਉੱਤੇ ਹਲਦੀ, ਤੇਲ ਤੇ ਵੇਸਣ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਨ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਵਟਣਾ ਮਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਵਟਣੇ ਨਾਲ ਪਿੰਡਾ ਨਿੱਖਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਵਿਆਂਹਦੜ ਮੁੰਡਾ – ਕੁੜੀ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਸੰਕੋਚ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਖਾਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨ ਦੀ ਰਸਮ ਸਮੇਂ ਲਾੜੇ ਨੂੰ ਪਟੜੀ ਉੱਤੇ ਬਿਠਾ ਕੇ ਦਹੀਂ ਨਾਲ ਨੁਹਾਇਆ ਗਿਆ। ਨੁਹਾਉਣ ਸਮੇਂ ਕੁੱਝ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਫੁਲਕਾਰੀ ਤਾਣ ਲਈ ਤੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਗੀਤ ਗਾਏ।

‘ਰਾਤ ਦੀ ਰੋਟੀ ਮਗਰੋਂ ਜਾਗੋ ਕੱਢਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਹੋਈ। ਇਕ ਗਾਗਰ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਪਾਣੀ ਭਰ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਗਲਮੇ ਦੇ ਚੁਫ਼ੇਰੇ ਗੁੰਨਿਆਂ ਹੋਇਆ ਆਟਾ ਲਾ ਕੇ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਥਾਲੀ ਟਿਕਾਈ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਦੀਵੇ ਬਾਲ ਕੇ ਰੱਖੇ ਗਏ। ਗਾਗਰ ਦੇ ਗਲਮੇ ਥੱਲੇ ਵਧੇ ਹੋਏ ਪੇਂਦੇ ਦੁਆਲੇ ਵੀ ਗੁੰਨਿਆਂ ਹੋਇਆ ਆਟਾ ਲਾ ਕੇ ਦੀਵੇ ਟਿਕਾਏ ਗਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੇਲ ਪਾ ਕੇ ਜਗਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਸਾਰੀਆਂ ਮਾਮੀਆਂ, ਮਾਸੀਆਂ, ਚਾਚੀਆਂ, ਤਾਈਆਂ, ਭੈਣਾਂ ਤੇ ਭਰਜਾਈਆਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ।

ਫਿਰ ਦੀਵਿਆਂ ਨਾਲ ਜਗਦੀ ਗਾਗਰ ਨੂੰ ਮੁਟਿਆਰ ਮਾਮੀ ਨੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਚੁੱਕ ਲਿਆ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਗੀਤ ਤੇ ਨਾਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ। ਜਾਗੋ ਕੱਢਣ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਹਨੇਰੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿਚ ਜਾਗੋ ਨਾਲ ਗੇੜਾ ਕੱਢਣ ਨਿਕਲ ਪਈਆਂ। ਜਿੱਥੇ ਕਿਤੇ ਥਾਂ ਮਿਲਦੀ, ਉਹ ਉੱਥੇ ਹੀ ਬੜੇ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਗਿੱਧਾ ਪਾ – ਪਾ ਕੇ ਨੱਚਣ ਲਗਦੀਆਂ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਲੋਕ ਕੋਠਿਆਂ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹ – ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਵੇਖ ਰਹੇ ਸਨ।

ਜਿਸ ਵੀ ਵਾਕਫ਼ ਘਰ ਦੇ ਅੱਗੋਂ ਔਰਤਾਂ ਜਾਗੋ ਲੈ ਕੇ ਲੰਘਦੀਆਂ, ਉਹ ਉਸ ਘਰ ਦੇ ਮੁਖੀ ਦਾ ਨਾਂ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਘਰ ਵਾਲੀ ਨੂੰ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਹਾਸੇ – ਠੱਠੇ ਭਰੇ ਬੋਲ ਬੋਲਦੀਆਂ :

ਲੰਬੜਾ ਜੋਰੂ ਜਗਾ ਲੈ ਵੇ,
ਹੁਣ ਜਾਗੋ ਆਈ ਐ।
ਚੁੱਪ ਕਰ ਬੀਬੀ,
ਉੱਠ ਖੜੂਗੀ,
ਅੜੀ ਕਰੂਗੀ,
ਚੁੱਕਣੀ ਪਊਗੀ,
ਲੋਰੀ ਦੇ ਕੇ ਪਾਈ ਐ,
ਮਸਾਂ ਸੁਵਾਈ ਐ,
ਜਾਗੋ ਆਈ ਐ।
ਸੁੱਤੀ ਨੂੰ ਜਗਾ ਲੈ,
ਰੁੱਸੀ ਨੂੰ ਮਨਾ ਲੈ,
ਸੋਨ – ਚਿੜੀ ਗਲ ਲਾ ਲੈ ਵੇ,
ਹੁਣ ਜਾਗੋ ਆਈ ਐ।

ਜਿਸ ਘਰ ਅੱਗੇ ਜਾਗੋ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਨੱਚਦਾ, ਉਸ ਘਰ ਵਾਲੇ ਦੀਵਿਆਂ ਵਿਚ ਤੇਲ ਪਾ ਕੇ ਇਸ ਚਾਨਣ ਵੰਡਣ ਦੀ ਰਸਮ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਹਿੱਸਾ ਪਾ ਕੇ ਖੁਸ਼ੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੇ।

ਪਿੰਡ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਔਰਤਾਂ ਕਿਸੇ ਘਰ ਦਾ ਓਟਾ, ਕਿਸੇ ਦੇ ਕੋਠੇ ਦਾ ਪਰਨਾਲਾ, ਕਿਸੇ ਦੀ ਖੁਰਲੀ ਤੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਢਾਹੁਣ ਦੀ ਖ਼ਰਮਸਤੀ ਕਰਦੀਆਂ, ਪਰ ਕੋਈ ਵੀ ਇਤਰਾਜ਼ ਨਾ ਕਰਦਾ।

ਰਾਜੁ ਤੇ ਨਿੱਕੀ ਦੀ ਮੰਮੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਾਗੋ ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਸਤਰੀ ਮਨ ਦੀਆਂ ਦੱਬੀਆਂ – ਘੁੱਟੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਗੀਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦੀ ਰਸਮ ਹੈ। ਚੁੱਲ੍ਹੇ – ਚੌਂਕੇ ਢਾਹੁਣਾ ਵੀ ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਧਨ – ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ। ਸਿਰ ’ਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਜਾਗਣ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦੇਣਾ ਵੀ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨੇਰੇ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੀ ਦਲੇਰੀ ਤੇ ਪਹਿਲ – ਕਦਮੀ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੈ !

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੰਮੀ ਨੇ ਗਾਗਰ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਪਾ ਕੇ ਦੀਵੇ ਜਗਾਉਣ ਸੰਬੰਧੀ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਗਾਗਰ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਦਾ, ਦੀਵੇ ਨੂੰ ਚਾਨਣ ਦਾ ਤੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਰੂਪ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਸਮ ਦਾ ਨਾਂ ਜਾਗੋ ਇਸ ਕਰਕੇ ਪਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਲਾੜੇ ਜਾਂ ਲਾੜੀ ਨੂੰ ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਔਰਤਾਂ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਾਰੀ – ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਜਾਗਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਜਾਗਣ ਦੀ ਰਸਮ ਹੀ ‘ਜਾਗੋ’ ਨਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋਈ।

ਵਿਆਹ ਵੇਲੇ ਜਾਗੋ ਕੱਢਣੀ ਚਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੂਣਾ – ਸਵਾਇਆ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਤੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀਆਂ ਦੇ ਘਰ ਜਾਗੋ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਦਾ ਮੰਤਵ ਇਹ ਵੀ ਸੀ ਕਿ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਬਾਰੇ ਸੂਚਨਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਆਹ ਦੇ ਕੰਮ ਸਾਰੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਹੀ ਸਿਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਾਜੂ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਰਸਮ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਾ ਮਿਲਦਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਜਾਗੋ ਬਾਰੇ ਕਦੇ ਵੀ ਇੰਨਾ ਕੁੱਝ ਨਾ ਜਾਣ ਸਕਦੇ।

• ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਇਰਾਦਾ – ਪੱਕੀ ਇੱਛਾ।
• ਜਾਗੋ – ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਰਸਮ॥
• ਚਾਈਂ – ਚਾਈਂ – ਚਾਵਾਂ ਨਾਲ।
• ਨਾਨਕਾ – ਮੇਲ – ਨਾਨਕਿਆਂ ਦੇ
• ਆਦਮੀਆਂ – ਤੀਵੀਆਂ ਦਾ ਇਕੱਠ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਨਾਨਾ, ਨਾਨੀ, ਮਾਮੇ, ਮਾਮੀਆਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੋਰ ਸੰਬੰਧੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ
• ਅੰਗਾਂ – ਸਾਕਾਂ – ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ।
• ਸੁਆਗਤ – ਆਓ – ਭਗਤ।
• ਮਖੌਲੀਆ – ਹਾਸੇ – ਠੱਠੇ ਵਾਲੀ।
• ਸੁਰ – ਲਹਿਜ਼ਾ
• ਲਾੜਾ, ਲਾੜੀ – ਉਹ
• ਮੁੰਡਾ – ਕੁੜੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
• ਖਾਰੇ ਚੜ੍ਹਨਾ – ਵਿਆਂਹਦੜ ਨੂੰ ਮਾਈਆਂ ਲਾ ਕੇ ਨਹਾਉਣ ਸਮੇਂ ਖਾਰੇ ਚਾੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਤਿ – ਸੰਬੰਧੀ। ਨਿਹੋਰੇ ਅਹਿਸਾਨ, ਗਿਲੇ।
• ਮਿਸ਼ਰਨ – ਕੁੱਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਮਿਲਾ ਕੇ ਬਣੀ ਚੀਜ਼, ਇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਗੁਤਾਵਾ
• ਵਟਣਾ – ਹਲਦੀ, ਤੇਲ ਤੇ ਵੇਸਣ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਨ।
• ਫੁਲਕਾਰੀ – ਸਿਰ ਤੇ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦਾ ਖੱਦਰ ਦਾ ਕੱਪੜਾ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਧਾਗੇ ਨਾਲ ਫੁੱਲ ਕੱਢੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ
• ਗਾਗਰ – ਪਿੱਤਲ ਦਾ ਘੜਾ
• ਪੈਂਦੇ – ਦੁਆਲੇ, ਵਧੇ ਹੋਏ ਚੁਫ਼ੇਰੇ ਦੁਆਲੇ।
• ਪਰਕਰਮਾ – ਆਲੇ – ਦੁਆਲੇ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਗੇੜਾ ਕੱਢਣਾ
• ਸੁਵਾਈ – ਸੁਲਾਈ।
• ਸਮੂਹ – ਇਕੱਠ।
• ਓਟਾ – ਓਹਲਾ ਕਰਨ
• ਲਈ ਲੱਕ – ਲੱਕ ਬਣੀ ਮਿੱਟੀ ਜਾਂ ਇੱਟਾਂ ਦੀ ਕੰਧ।
• ਖ਼ਰਮਸਤੀ – ਸ਼ਰਾਰਤਾਂ।
• ਇਤਰਾਜ਼ – ਨਰਾਜ਼ਗੀ, ਸ਼ਿਕਾਇਤ।
• ਬੰਧਨਾਂ – ਰੁਕਾਵਟਾਂ।
• ਮੁਕਤ – ਅਜ਼ਾਦ।
• ਵਲਗਣ – ਚਾਰ – ਦੀਵਾਰੀ, ਵਾੜ।
• ਦਲੇਰੀ – ਹੌਸਲਾ।
• ਪਹਿਲ – ਕਦਮੀ – ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਰਨ ਲਈ ਮੋਹਰੇ ਹੋਣਾ ਸੂਚਕ ਚਿੰਨ੍ਹ, ਇਸ਼ਾਰਾ
• ਬੁਝਾਰਤ – ਬੁੱਝਣ ਵਾਲੀ ਬਾਤ ਜਾਂ ਗੱਲ।
• ਕਾਇਆ – ਸਰੀਰ।
• ਸੁਮੇਲ – ਸੋਹਣਾ ਮੇਲ !
• ਪ੍ਰਮਾਣ – ਸਬੂਤ
• ਤੀਮਤਾਂ – ਇਸਤਰੀਆਂ
• ਭਾਈਚਾਰੇ – ਭਰਾਵਾਂ – ਭਾਈਆਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਚ ਬੱਝੇ ਲੋਕ।
• ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨਾ – ਸਿਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨਾ ਧਮਕ ਖੜਾਕਾ, ਖੜਾਕ
• ਸਮਾਈ – ਰਚੀ, ਵਸਦੀ।

1. ਪਾਠ – ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ –

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚਲੀਆਂ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਵਿਚ ਢੁੱਕਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਭਰੋ
(ਪਟੜੀ, ਚਾਵਾਂ, ਨਾਨਕਾ – ਮੇਲ, ਪ੍ਰਮਾਣ, ਮਖੌਲੀਆ)

(ਉ) ……………………….. ਮਾਂ ਦੇ ਪੇਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਅੰਗਾਂ – ਸਾਕਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
(ਅ) ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਬੋਲ ਕੁੱਝ – ਕੁੱਝ ……………………….. ਸੁਰ ਵਾਲੇ ਹਨ।
(ਇ) ਖਾਰੇ ਦੀ ਰਸਮ ਸਮੇਂ ਲਾੜੇ ਨੂੰ ……………………….. ਤੇ ਬਿਠਾ ਕੇ ਦਹੀਂ ਨਾਲ ਨੁਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
(ਸ) ਵਿਆਹ ਦੇ ਮੌਕੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਤੇ ਦਾਦਕਿਆਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ ਦਾ ……………………….. ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
(ਹ) ਵਿਆਹ ਵੇਲੇ ਜਾਗੋ ਕੱਢਣੀ ……………………….. ਨੂੰ ਦੂਣ ਸਵਾਇਆ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਨਾਨਕਾ – ਮੇਲ ਮਾਂ ਦੇ ਪੇਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਅੰਗਾਂ – ਸਾਕਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
(ਅ) ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਬੋਲ ਕੁੱਝ – ਕੁੱਝ ਮਖੌਲੀਆ ਸੁਰ ਵਾਲੇ ਹਨ।
(ਇ) ਖਾਰੇ ਦੀ ਰਸਮ ਸਮੇਂ ਲਾੜੇ ਨੂੰ ਪਟੜੀ ‘ਤੇ ਬਿਠਾ ਕੇ ਦਹੀਂ ਨਾਲ ਨੁਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
(ਸ) ਵਿਆਹ ਦੇ ਮੌਕੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਅਤੇ ਦਾਦਕਿਆਂ ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
(ਹ) ਵਿਆਹ ਵੇਲੇ ਜਾਗੋ ਕੱਢਣੀ ਚਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੂਣ – ਸਵਾਇਆ ਕਰਦੀ ਹੈ।

3. ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁ – ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁ – ਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ –

ਇਮਤਿਹਾਨ ਬਿਲਕੁਲ ਨੇੜੇ ਸਨ। ਮੇਰਾ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਨਿੱਕੀ ਦਾ ਪਿੰਡ ਜਾਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਮਾਮੇ ਦੇ ਵਿਆਹ ‘ਤੇ ਜਾਗੋ ਕੱਢੀ ਜਾਵੇਗੀ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਭੈਣ – ਭਰਾ, ਚਾਈਂ ਚਾਈਂ ਵਿਆਹ ‘ਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਏ। ਸਾਡੀ ਮਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਾਗੋ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਨਕਿਆਂ ਵਲੋਂ ਕੱਢੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਜਾ ਕੇ ਅਸੀਂ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਸਾਰਾ ਟੱਬਰ ਨਾਨਕਾ – ਮੇਲ ਨੂੰ ਉਡੀਕ ਰਿਹਾ ਸੀ। ‘‘ਨਾਨਕਾ – ਮੇਲ ਕੀ ਹੁੰਦੈ ?” ਮਾਤਾ ਜੀ ਤੋਂ ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ। “ਰਾਜੂ ਬੇਟੇ, ਨਾਨਕਾ – ਮੇਲ ਮਾਂ ਦੇ ਪੇਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਅੰਗਾਂ – ਸਾਕਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ: ਮਾਮਾ – ਮਾਮੀ, ਨਾਨਾ – ਨਾਨੀ ਆਦਿ।”

ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਮਗਰੋਂ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਨਾਨਕਾ – ਮੇਲ ਘਰ ਨੇੜੇ ਪੁੱਜਾ, ਆਂਢ – ਗੁਆਂਢ ਦੇ ਲੋਕ ਵੀ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਗਏ। ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਘਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਕੀਤਾ। ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਬੋਲ ਕੁੱਝ – ਕੁੱਝ ਮਖੌਲੀਆ ਸੁਰ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਤਾਂ ਮਾਮੇ ਨੇ ਲਾੜੇ ਜਾਂ ਲਾੜੀ ਨੂੰ ਖਾਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੂਜਾ, ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਕਈ ਰਸਮਾਂ ਸਮੇਂ ਮਾਮੇ – ਮਾਮੀ ਜਾਂ ਨਾਨੇ – ਨਾਨੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਨਾਨਕਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਨਿਹੋਰੇ ਵਾਲੇ ਗੀਤ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

1. ਮਾਮੇ ਦੇ ਵਿਆਹ ਉੱਤੇ ਕੀ ਕੱਢਿਆ ਜਾਣਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਜਲੂਸ
(ਅ) ਜਾਗੋ
(ਈ) ਗੁੱਸਾ – ਗਿਲਾ
(ਸ) ਮਨ ਦੀ ਭਾਫ਼।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਜਾਗੋ

2. ਜਾਗੋ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਕੱਢੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
(ੳ) ਇਕ ਦਿਨ
(ਅ) ਦੋ ਦਿਨ
(ਈ) ਤਿੰਨ ਦਿਨ
(ਸ) ਕੁੱਝ ਦਿਨ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਇਕ ਦਿਨ

3. ਜਾਗੋ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਕੱਢੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਨਾਨਕਿਆਂ ਵਲੋਂ
(ਅ) ਦਾਦਕਿਆਂ ਵਲੋਂ
(ਇ) ਸਹੁਰਿਆਂ ਵਲੋਂ
(ਸ) ਪੇਕਿਆਂ ਵਲੋਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਨਾਨਕਿਆਂ ਵਲੋਂ

4. ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਸਾਰਾ ਟੱਬਰ ਕਿਸਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਦਾਦਕਾ ਮੇਲ ਦੀ
(ਅ) ਨਾਨਕਾ ਮੇਲ ਦੀ
(ਇ) ਜੰਟ ਦੀ
(ਸ) ਪ੍ਰਾਹੁਣਿਆਂ ਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਨਾਨਕਾ ਮੇਲ ਦੀ

5. ਨਾਨਕਾ ਮੇਲ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ ਅੰਗ – ਸੰਗ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਮਾਂ ਦੇ ਪੇਕਿਆਂ ਦੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਦੇ
(ਅ) ਮਾਂ ਦੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਦੇ
(ਈ) ਦਾਦਕਿਆਂ ਦੇ
(ਸ) ਆਂਢ – ਗੁਆਂਢ ਦੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਮਾਂ ਦੇ ਪੇਕਿਆਂ ਦੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਦੇ

6. ਪੈਰੇ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਦੇਖਣ ਗਏ ਭੈਣ – ਭਰਾ ਵਿਚੋਂ ਭਰਾ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਰਾਜੂ
(ਆ) ਬਿੱਲੂ
(ਈ) ਕਿੱਟੂ
(ਸ) ਗੋਰਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਰਾਜੂ

7. ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਘਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਨੇੜੇ ਪੁੱਜੇ ਨਾਨਕਾ – ਮੇਲ ਦਾ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਆਗਤ ਕੀਤਾ ?
(ੳ) ਉੱਠ ਕੇ
(ਅ) ਨੱਚ ਕੇ।
(ਈ) ਹੱਸ ਕੇ
(ਸ) ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ॥
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ॥

8. ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਸੁਰ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਕੁੱਝ – ਕੁੱਝ ਮਖੌਲੀਆ
(ਅ) ਧਾਰਮਿਕ
(ਇ) ਖੁਸ਼ੀ ਭਰੀ
(ਸ) ਪਿਆਰ ਭਰੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਕੁੱਝ – ਕੁੱਝ ਮਖੌਲੀਆ

9. ਮਾਮੇ ਨੇ ਲਾੜੇ ਜਾਂ ਲਾੜੀ ਨੂੰ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ
(ਅ) ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦੇਣਾ
(ਈ) ਖ਼ਾਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨਾ
(ਸ) ਨਹਾਉਣਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਖ਼ਾਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨਾ

10. ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਕਈ ਰਸਮਾਂ ਵਿਚ ਕਿਸਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਨਾਨੇ – ਨਾਨੀ ਦੀ।
(ਅ) ਪ੍ਰਾਹੁਣਿਆਂ ਦੀ
(ਈ) ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੀ।
(ਸ) ਗਾਇਕਾਂ ਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਨਾਨੇ – ਨਾਨੀ ਦੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
(iii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ।
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਇਮਤਿਹਾਨ, ਭੈਣ, ਇਰਾਦਾ, ਮਾਤਾ, ਮਾਮੇ।
(ii) ਮੇਰਾ, ਮੇਰੀ, ਅਸੀਂ, ਸਾਡੀ, ਕੀ।
(iii) ਛੋਟੀ, ਦੋਵੇਂ, ਇਕ, ਸਾਰਾ, ਮਖੌਲੀਆ।
(iv) ਹੋ ਗਏ, ਕੱਢੀ ਜਾਵੇਗੀ, ਉਡੀਕ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਕੀਤਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ

(i) “ਨਾਨਕਿਆਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਨਾਨੇ
(ਅ) ਨਾਨੀਆਂ
(ਈ) ਦਾਦਕੇ
(ਸ) ਦਾਦਕਿਆਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਦਾਦਕਿਆਂ।

(ii) “ਨਾਨਕਾ ਮੇਲ ਕੀ ਹੁੰਦੈ ?” ਇਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਪੜਨਾਂਵ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਨਾਨਕਾ
(ਅ) ਮੇਲ
(ਈ) ਕੀ
(ਸ) ਹੁੰਦੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਕੀ

(iii) ‘‘ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਬੋਲ ਕੁੱਝ – ਕੁੱਝ ਮਖੌਲੀਆ ਸੁਰ ਵਾਲੇ ਸਨ।’ ਇਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਨਾਂਵ ਹਨ ?
(ਉ) ਦੋ
(ਅ) ਤਿੰਨ
(ਈ) ਚਾਰ
(ਸ) ਪੰਜ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਤਿੰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4,
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ :

ਉੱਤਰ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਲਿਖੋ –
(i) ਚਾਈਂ – ਚਾਈਂ
(ii) ਅੰਗ – ਸਾਕ
(iii) ਨਿਹੋਰੇ
(iv) ਖਾਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨਾ
ਉੱਤਰ :
(i) ਚਾਈਂ – ਚਾਈਂ – ਚਾਵਾਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ।
(ii) ਅੰਗ – ਸਾਕ – ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ।
(iii) ਨਿਹੋਰੇ – ਗਿਲੇ।
(iv) ਖਾਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨਾ – ਟੋਕਰੇ ਉੱਤੇ ਬਿਠਾਉਣਾ।

4. ਰਚਨਾਤਮਕ ਕਾਰਜ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
ਆਪਣੇ ਅੱਖੀਂ ਡਿੱਠੇ ਵਿਆਹ ਸੰਬੰਧੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੌਰਾਨ ਨਿਭਾਏ ਗਏ ਰਸਮਾਂ – ਰਿਵਾਜਾਂ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਸਹੇਲੀ ਮਿੱਤਰ ਨੂੰ ਇਕ ਪੱਤਰ ਲਿਖੋ।
ਪਿੰਡ ਤੇ ਡਾ: ਹਰਜੋਆਲ,
ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕਪੂਰਥਲਾ।
12 ਦਸੰਬਰ, 20…..

ਪਿਆਰੀ ਮਿੱਤਰ ਮਨਜੀਤ,
ਮੈਂ ਇਸ ਪੱਤਰ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਹੋਏ ਇਕ ਸਾਦਾ ਤੇ ਆਦਰਸ਼ ਵਿਆਹ ਦਾ ਹਾਲ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਕਿਰਪਾ ਕਰ ਕੇ ਆਪ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਛਾਪ ਦੇਣਾ, ਤਾਂ ਜੋ ਸਾਡੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਹਾਂ ਵਿਚ ਸਾਦਗੀ ਤੇ ਕਮ – ਖ਼ਰਚੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਮਿਲ ਸਕੇ।

ਪਿੰਡ ਤਲਵੰਡੀ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕਪੂਰਥਲਾ ਵਿਚ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਹੋਏ ਇਕ ਸਾਦਾ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ ਵਿਆਹ ਨੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਸਾਦਗੀ ਅਤੇ ਕਮ – ਖ਼ਰਚੀ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਕਾਇਮ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਰੂਪ ਦੇਣ ਵਿਚ ਬਹੁਤਾ ਹੱਥ ਵਿਆਂਹਦੜ ਮੁੰਡੇ ਤੇ ਕੁੜੀ ਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਪੜ੍ਹੇ – ਲਿਖੇ ਤੇ ਅਗਾਂਹ – ਵਧੂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਸਨ। ਵਿਆਹ ਦੀ ਗੱਲ ਦਸ ਕੁ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਤੇ ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਨਿਰਨਾ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਕੇਵਲ ਲੜਕਾ – ਲੜਕੀ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ – ਪਿਤਾ ਸਨ।

ਲੜਕੇ ਦੀ ਧਿਰ ਵਲੋਂ ਨਾ ਕੋਈ ਸ਼ਰਤਾਂ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮੰਗਾਂ। ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਮੁੰਡਾ ਤੇ ਕੁੜੀ ਡਾਕਟਰੀ ਪਾਸ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ। ਲੜਕੇ ਤੇ ਲੜਕੀ ਨੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰ ਲਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ – ਪਿਤਾ ਵਿਆਹ ਪੱਕਾ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ – ਬਾਤ ਕਰਨ ਲੱਗੇ, ਤਾਂ ਲੜਕੇ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਵਿਆਹ ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਦਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦਾਜ, ਵਿਖਾਵਿਆਂ, ਸਜਾਵਟਾਂ ਤੇ ਹੋਰ ਰਸਮਾਂ ਉੱਪਰ ਖ਼ਰਚ ਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।

ਲੜਕੀ ਨੇ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜਤਾ ਕੀਤੀ। ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪੇ ਸਮਝਦਾਰ ਸਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਸਾਦਾ ਤੇ ਆਦਰਸ਼ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਨ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਬੱਸ ਇਸ ਫ਼ੈਸਲੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿਛਲੇ ਐਤਵਾਰ ਇਹ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ। ਜੰਞ ਵਿਚ ਕੁੱਲ ਪੰਜ ਆਦਮੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਲੜਕਾ, ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ, ਭਰਾ ਤੇ ਇਕ ਭੈਣ ਉਹ ਆਪਣੀ ਇਕ ਕਾਰ ਵਿਚ ਆਮ ਪਾਹੁਣਿਆਂ ਵਾਂਗ ਆਏ। ਕੇਵਲ ਵਿਆਂਹਦੜ ਦੇ ਗਲ ਵਿਚ ਹਾਰ ਸੀ। ਵਾਜੇ – ਗਾਜੇ ਦਾ ਕੋਈ ਰੌਲਾ – ਰੱਪਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਲੜਕੀ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਕੋਈ ਸਜਾਵਟ ਆਦਿ ਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਲਾਊਡ ਸਪੀਕਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ। ਲੜਕੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਜੰਦ ਨੂੰ ਗੁਆਂਢੀ ਘਰ ਦੀ ਇਕ ਬੈਠਕ ਵਿਚ ਹੀ ਉਤਾਰ ਲਿਆ। ਸਾਦੇ ਚਾਹ – ਪਾਣੀ ਮਗਰੋਂ ਲੜਕੀ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਆਨੰਦ ਕਾਰਜ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਹੋਈ। ਲਾਵਾਂ ਸਮੇਂ ਲੜਕੀ ਬਹੁਤੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਪੇਟੀ ਹੋਈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਘੁੰਡ ਕੱਢਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਆਨੰਦ ਕਾਰਜ ਮਗਰੋਂ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਉੱਠ ਕੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜੀਵਨ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਦੱਸਦਿਆਂ ਨਵ – ਵਿਆਹੇ ਜੋੜੇ ਨੂੰ ਸੁਖੀ ਜੀਵਨ ਲਈ ਸ਼ੁਭ – ਇੱਛਾਵਾਂ ਭੇਟ ਕੀਤੀਆਂ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਕੋਈ ਸਿਹਰਾ ਜਾਂ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾ ਪੜੀ ਗਈ।

ਆਨੰਦ ਕਾਰਜ ਮਗਰੋਂ ਲੜਕੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਜਾਂਵੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੈਠਕ ਵਿਚ ਬਿਠਾਇਆ ਤੇ ਫਿਰ ਨਵੀਂ ਵਿਆਹੀ ਜੋੜੀ ਸਮੇਤ ਦੋਹਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਦੁਪਹਿਰ ਦਾ ਖਾਣਾ ਖਾਧਾ। ਲੜਕੀ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਵੀ ਮੇਲ ਦੀ ਬਹੁਤੀ ਭੀੜ ਨਹੀਂ ਸੀ ਖਾਣੇ ਤੋਂ ਅੱਧਾ ਘੰਟਾ ਪਿੱਛੋਂ ਲੜਕੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਭਿੱਜੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਤੋਰ ਦਿੱਤਾ। ਕੋਈ ਮੰਨ – ਮਨੌਤੀਆਂ ਨਾ ਹੋਈਆਂ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਦਾਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਨਾ ਸ਼ਰਾਬ ਉੱਡੀ, ਨਾ ਭੰਗੜੇ ਪਾਏ ਗਏ, ਨਾ ਹੀ ਲਾਊਡ ਸਪੀਕਰ ਨੇ ਕੰਨ ਖਾਧੇ ਤੇ ਵਿਆਹ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਕੋਈ ਤਿੰਨ ਕੁ ਘੰਟਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਗਿਆ।

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾਜ – ਦਹੇਜ ਤੇ ਫ਼ਜ਼ੂਲ – ਖ਼ਰਚੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਰਸਮਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਤੇ ਕਮ – ਖ਼ਰਚ ਨਾਲ ਹੋਏ ਇਸ ਵਿਆਹ ਦੀ ਸਾਡੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਬੜੀ ਚਰਚਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਇਕ ਆਦਰਸ਼ ਵਿਆਹ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਅਜਿਹੇ ਵਿਆਹਾਂ ਦੀ ਸਾਡੇ ਵਰਤਮਾਨ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਮਹਾਨਤਾ ਹੈ ! ਪੜ੍ਹੇ – ਲਿਖੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਦਾਜ – ਪ੍ਰਥਾ ਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਧੰਨਵਾਦ ਸਹਿਤ।

ਡੇਰਾ ਮਿੱਤਰ,
ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ॥

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Chapter 23 ਮਿਲਖੀ ਦਾ ਵਿਆਹ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Punjabi Chapter 23 ਮਿਲਖੀ ਦਾ ਵਿਆਹ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 7 PSEB ਮਿਲਖੀ ਦਾ ਵਿਆਹ Textbook Questions and Answers

ਮਿਲਖੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ਉ) ਬਾਂਦਰ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜਾ ਫੁਰਨਾ ਫੁਰਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਬਾਂਦਰ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਦਾ ਫੁਰਨਾ ਫੁਰਿਆ।

(ਅ) ਬਾਂਦਰ ਨੇ ਫੁਰਨੇ ਬਾਰੇ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਹੜਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਬਾਂਦਰ ਨੇ ਫੁਰਨੇ ਬਾਰੇ ਪਹਿਲਾਂ ਕੰਮ ਇਹ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਇਸ ਬਾਰੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਦਿੱਤਾ।

(ੲ) ਨੱਥੋਂ ਕਿਹੋ-ਜਿਹੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ ਆਈ?
ਉੱਤਰ :
ਨੱਥੋ ਲਾਲ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ ਆਈ। ਉਸ ਦੇ ਤੇੜ ਲਾਲ ਘੱਗਰਾ ਸੀ ਤੇ ਵਾਲਾਂ ਵਿਚ ਲਾਲ ਪਰਾਂਦੀ ਸੀ।

(ਸ) ਮਿਲਖੀ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਕਿਹੋ-ਜਿਹੀਆਂ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਿਲਖੀ ਨੂੰ ਗੰਦਾ ਰਹਿਣ ਦੀ ਆਦਤ ਸੀ। ਉਹ ਨਾ ਮੂੰਹ ਧੋਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਦਾਤਣ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਦਾਰੂ ਵੀ ਪੀਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਤੰਬਾਕੂ ਖਾਂਦਾ ਸੀ।

(ਹ) ਮਿਲਖੀ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆ ਕੇ ਨੱਥੇ ਨੇ ਕੀ ਕਿਹਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਿਲਖੀ ਨੂੰ ਗੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਦੇਖ ਕੇ ਨੱਥੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਕੋਸਦੀ ਹੋਈ ਕਹਿ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੇ ਉਸ ਨਾਲ ਬੁਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਸਨੂੰ ਗੰਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਪਤੀ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਨਾ ਮੁੰਹ ਧੋਂਦਾ ਤੇ ਨਾ ਦਾਤਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਂਦਾ ਤੇ ਜ਼ਰਦਾ ਖਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਪਤਨੀ ਦੀ ਇਕ ਵੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ।

(ਕ) ਮਿਲਖੀ ਨੇ ਨੱਥੇ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਮਨਾਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਿਲਖੀ ਨੇ ਨਹਾ – ਧੋ ਕੇ ਸੁਰਮਾ ਪਾਇਆ ਤੇ ਸਜ – ਸਜਾ ਕੇ ਨੱਥੋ ਕੋਲ ਪੁੱਜਾ ਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਹੁਣ ਉਸ ਦੀ ਅਕਲ ਟਿਕਾਣੇ ਆ ਗਈ ਹੈ। ਉਹ ਅੱਗੋਂ ਬਹੁਤ ਸਫ਼ਾਈ ਰੱਖੇਗਾ। ਉਹ ਨਾ ਸਿਗਰਟ ਪੀਵੇਗਾ ਤੇ ਨਾ ਦਾਰੁ।

(ਖ) ਨੱਥੇ ਦੂਜੀ ਵਾਰੀ ਕਿਵੇਂ ਆਈ ?
ਉੱਤਰ :
ਨੱਥੋ ਦੂਜੀ ਵਾਰੀ ਮਿਲਖੀ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਸੁਧਾਰਨ ਦਾ ਇਕਰਾਰ ਕਰ ਕੇ ਟਮਟਮ ਵਿਚ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੜੇ ਚਾਅ ਨਾਲ ਆਈ।

2. ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਤੁਕਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰੋ:

(ੳ) ਮਨ ਵਿੱਚ ਕਰ ਕੇ ਸੋਚ-ਵਿਚਾਰ,
_____________________________
_____________________________

(ਅ) ਨਾਤਾ-ਧੋਤਾ, ਸੁਰਮਾ ਪਾਇਆ,
_____________________________
_____________________________
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮਨ ਵਿਚ ਕਰ ਕੇ ਸੋਚ – ਵਿਚਾਰ
ਨਾਂ ਕਢਾਇਆ ਵਿਚ ਅਖ਼ਬਾਰ !

(ਅ) ਨਾਤਾ – ਧੋਤਾ ਸੁਰਮਾ ਪਾਇਆ।
ਨੱਥੋ ਅੱਗੇ ਜਾ ਪਟਕਾਇਆ।

3. ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਤੁਕਾਂ ਦਾ ਭਾਵ-ਅਰਥ ਦੱਸੋ :

ਇੱਕ ਸਿਆਣੀ ਨੱਥੋ ਲੱਭੇ,
ਅੱਗੇ-ਪਿੱਛੇ, ਸੱਜੇ ਖੱਬੇ।
ਨਾ ਪੈਸਾ, ਨਾ ਦਾਜ-ਦਹੇਜ,
ਜਾਤ-ਪਾਤ ਤੋਂ ਕਰਾਂ ਗੁਰੇਜ਼।
ਉੱਤਰ :
ਮਿਲਖੀ ਨੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਕਢਾਇਆ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਸਿਆਣੀ ਪਤਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕਿਤੋਂ ਦੀ ਵੀ ਹੋਵੇ। ਉਸਨੂੰ ਦਾਜ – ਦਹੇਜ ਦਾ ਕੋਈ ਲਾਲਚ ਨਹੀਂ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਜਾਤ – ਪਾਤ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਹੈ।

4. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਫੁਰਨਾ – ਖ਼ਿਆਲ, ਤਜਵੀਜ਼
• ਗੁਰੇਜ਼ – ਪਰਹੇਜ਼, ਟਾਲ ਦੇਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ
• ਗਾਦ – ਟੋਭੇ ਆਦਿ ਦਾ ਚਿੱਕੜ, ਗਾਰਾ
• ਗਿੱਝਿਆ – ਆਦੀ ਹੋ ਜਾਣਾ, ਵਾਦੀ ਪੈਣਾ
• ਗੁਜ਼ਰੇ – ਬੀਤੇ, ਲੰਘ ਗਏ
• ਅਰਜ਼ – ਬੇਨਤੀ, ਅਰਦਾਸ
• ਤਾਹਨੇ – ਮਿਹਣੇ
• ਵਾ – ਹਵਾ

ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ
ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ‘ਚ ਕਦੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਖੇਡ-ਤਮਾਸ਼ਾ ਜਾਂ ਸਰਕਸ ਆਦਿ ਵੇਖੀ ਹੈ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵ ਬਾਕੀ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਕਰੋ।

PSEB 7th Class Punjabi Guide 23 ਮਿਲਖੀ ਦਾ ਵਿਆਹ Important Questions and Answers

1. ਕਾਵਿ – ਟੋਟਿਆਂ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਬਾਂਦਰ ਦੇ ਮਨ ਫੁਰਿਆ ਛੁਰਨਾ।
ਬੰਨੁ ਸਿਹਰਾ ਲਾੜਾ ਬਣ ਟੁਰਨਾ।
ਜੇ ਕੋਈ ਨੱਥੋ ਵਿਆਹ ਲਿਆਵਾਂ ਦੇ।
ਚੁੱਲ੍ਹੇ ‘ਤੇ ਨਾ ਹੱਥ ਸੜਾਵਾਂ।
ਮਨ ਵਿਚ ਕਰ ਕੇ ਸੋਚ – ਵਿਚਾਰ
ਨਾਂ ਕਢਾਇਆ ਵਿਚ ਅਖ਼ਬਾਰ।
ਉੱਤਰ :
ਬਾਂਦਰ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਫੁਰਨਾ ਫੁਰਿਆ ਕਿ ਉਹ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਸਿਹਰਾ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਲਾੜਾ ਬਣ ਕੇ ਤੁਰੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਨੱਥੇ ਵਿਆਹ ਲਿਆਵੇਗਾ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਰੋਟੀਆਂ ਪਕਾਉਣ ਲਈ ਹੱਥ ਸੜਾਉਣ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਮਿਲ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨ ਵਿਚ ਸੋਚ – ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਕਢਵਾ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਵੇਰਵਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਫੁਰਨਾ – ਅਚਾਨਕ ਨਵਾਂ ਖ਼ਿਆਲ ਆਉਣਾ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ
(ਅ) ਮਿਲਖੀ ਨਾਂ ਵਲਾਇਤੋਂ ਆਇਆ।
ਸੂਟ – ਬੂਟ ਤੇ ਹੈਟ ਸਜਾਇਆ।
ਇਕ ਸਿਆਣੀ ਨੱਥੋਂ ਲੱਭੇ।
ਅੱਗੇ, ਪਿੱਛੇ, ਸੱਜੇ, ਖੱਬੇ।
ਨਾ ਪੈਸਾ ਨਾ ਦਾਜ ਦਹੇਜ।
ਜਾਤ – ਪਾਤ ਤੋਂ ਕਰਾਂ ਗੁਰੇਜ।
ਬੱਸ ਨੱਥੋਂ ਚਾਹੀਦੀ ਉਹ,
ਸਰਨਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹ ਲੈਂਦੀ ਜੋ।
ਉੱਤਰ :
ਮਿਲਖੀ ਨੇ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਲਾੜੀ ਲੱਭਣ ਖ਼ਾਤਰ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਦਿੰਦਿਆਂ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਉਹ ਵਲਾਇਤੋਂ ਆਇਆ।ਉਹ ਖੂਬ ਸੂਟ – ਬੂਟ ਪਾ ਕੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਹੈਟ ਸਜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਹ ਇਧਰ – ਉਧਰ, ਸੱਜੇ – ਖੱਬੇ ਤੇ ਅੱਗੇ – ਪਿੱਛੇ ਜਿਧਰ ਵੀ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਇਕ ਸਿਆਣੀ ਨੱਥੇ ਵਹੁਟੀ ਲੱਭ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਨਾ ਉਸਨੂੰ ਕੋਈ ਪੈਸਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਦਾਜ – ਦਹੇਜ। ਉਹ ਜਾਤ – ਪਾਤ ਤੋਂ ਵੀ ਪੂਰਾ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਾਤ – ਪਾਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਹੁਟੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਉਹੋ ਵਹੁਟੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਜੋ ਸਰਨਾਵੇਂ ਦੇ ਚਾਰ ਅੱਖਰ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦੀ ਹੋਵੇ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਵਲਾਇਤੋਂ – ਵਿਦੇਸ਼ੋਂ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ – ਬਚ ਕੇ ਰਹਿਣਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ
(ਈ) ਇਧਰੋਂ ਖ਼ਤ ਤੇ ਉਧਰੋਂ ਤਾਰਾਂ।
ਮਿਲਖੀ ਦੇ ਹੋ ਗਏ ਪੌਂ ਬਾਰਾਂ
ਮਿਲਖੀ ਨੱਥੋ ਲੱਭ ਲਿਆਂਦੀ।
ਲਾਲ ਘੱਗਰੀ ਲਾਲ ਪਰਾਂਦੀ।
ਗੱਡੀ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਆਈ ਨੱਥੋ।
ਪੈਰੀਂ ਝਾਂਜਰ ਪਾਈ ਨੱਥੋ।
ਵਾਹ ਬਈ ਨੱਥੋ ! ਵਾਹ ਬਈ ਵਾਹ।
ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਦਾ ਕਿੱਡਾ ਚਾਅ।
ਉੱਤਰ :
ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਮਿਲਖੀ ਦੀ ਮੰਗ ਬਾਰੇ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਧੀ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਇਧਰੋਂ ਖ਼ਤ ਤੇ ਉਧਰੋਂ ਤਾਰਾਂ ਆ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਲਖੀ ਦਾ ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਨੱਥੋ ਲੱਭ ਲਿਆਂਦੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਤੇੜ ਲਾਲ ਘੱਗਰੀ ਪਾਈ ਹੋਈ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਵਾਲ ਲਾਲ ਪਰਾਂਦੀ ਪਾ ਕੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਝਾਂਜਰਾਂ ਪਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਇਹ ਗੱਡੀ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਆਈ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਉਸਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਵਾਹ ! ਭਈ ਵਾਹ ! ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਸਨੂੰ ਸਹੁਰੇ – ਘਰ ਆਉਣ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚਾਅ ਚੜ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ
(ਸ) ਪਰ ਚੰਦਰੀ ਦੇ ਸੜ ਗਏ ਭਾਗ।
ਮਿਲਖੀ ਤਾਂ ਟੋਭੇ ਦੀ ਗਾਦ।
ਆਖੇ ਇਹ ਕੀ ਕੀਤਾ ਰੱਬਾ।
ਗੰਦਾ – ਰਹਿਣਾ ਮਾਲਕ ਲੱਭਾ।
ਮੂੰਹ ਧੋਂਦਾ ਨਾ ਦਾਤਣ ਕਰਦਾ।
ਪੀਂਦਾ ਦਾਰੂ ਖਾਂ ਜ਼ਰਦਾ।
ਉਹ ਸੀ ਗਿੱਝਿਆ ਗੰਦਾ ਰਹਿਣਾ।
ਵਹੁਟੀ ਦਾ ਕਦ ਮੰਨੇ ਕਹਿਣਾ।
ਉੱਤਰ :
ਨੱਥੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਕੇ ਮਿਲਖੀ ਦਾ ਕੰਮ ਬੇਸ਼ਕ ਹੋ ਗਿਆ, ਪਰ ਨੱਥੋ ਬਦਕਿਸਮਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਭਾਗ ਸੜ ਗਏ ਜਾਪਦੇ ਸਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਮਿਲਖੀ ਟੋਭੇ ਦਾ ਗੰਦ ਜਾਪਦਾ ਸੀ। ਨੱਥੇ ਨੂੰ ਇਹ ਗੰਦਾ ਮਾਲਕ ਮਿਲਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਨਾ ਮੂੰਹ ਹੋਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਦਾਤਣ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਤੰਬਾਕੂ ਖਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਤਾਂ ਗੰਦਾ ਰਹਿਣਾ ਗਿੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮੰਨਦਾ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਸੜ ਗਏ ਭਾਗ – ਕਿਸਮਤ ਮਾਰੀ ਗਈ। ਗਾਦ – ਗਾਰਾ, ਗੰਦ ਦਾਰੂ – ਸ਼ਰਾਬ। ਜ਼ਰਦਾ ਤੰਬਾਕੂ। ਗਿੱਝਿਆ – ਆਦੀ ਸੀ, ਆਦਤ ਪੱਕੀ ਹੋਈ ਸੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ
(ਹ) ਰੁੱਸ ਕੇ ਟੁਰ ਗਈ ਨੱਥੋ ਪੇਕੇ।
ਕੋਠੇ ਚੜ੍ਹ – ਚੜ੍ਹ ਮਿਲਖੀ ਵੇਖੇ॥
ਚੁੱਲੇ ਅੱਗ ਨਾ, ਘੜੇ ‘ਚ ਪਾਣੀ।
ਤਾਹਨੇ ਦਿੰਦੇ, ਸਾਰੇ ਹਾਣੀ।
ਦਿਨ ਮਹੀਨੇ ਗੁਜ਼ਰੇ ਸਾਲ।
ਮਿਲਖੀ ਤਾਂ ਹਾਲੋਂ ਬੇਹਾਲ।
ਉੱਤਰ :
ਮਿਲਖੀ ਦੀ ਗੰਦੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਆਦਤ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆ ਕੇ ਨੱਥੋਂ ਉਸ ਨਾਲ ਰੁੱਸ ਕੇ ਪੇਕੇ ਚਲੀ ਗਈ। ਉਦਾਸ ਹੋਇਆ ਮਿਲਖੀ ਕੋਠੇ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹ – ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਰਾਹ ਦੇਖਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਦੋਂ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਉਸ ਦੇ ਨਾ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਅੱਗ ਬਲਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਘੜੇ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹਾਣੀ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਉਸਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਪੇਕੇ ਚਲੀ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਤਾਅਨੇ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਾਂ ਬੀਤਦਾ ਗਿਆ। ਦਿਨ, ਮਹੀਨੇ ਤੇ ਸਾਲ ਗੁਜ਼ਰੇ, ੨ ਨੱਥ ਨਾ ਆਈ ਤੇ ਮਿਲਖੀ ਹਾਲੋਂ ਬੇਹਾਲ ਹੋ ਗਿਆ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਪੇਕੇ – ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਘਰ। ਹਾਣੀ – ਸਾਥੀ, ਮਿੱਤਰ। ਗੁਜ਼ਰੇ – ਬੀਤੇ 1 ਹਾਲੋਂ – ਬੇਹਾਲ – ਬੁਰੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ
(ਕ) ਆਖਰ ਇਕ ਦਿਨ ਮਨ ਬਣਾ,
ਸਹੁਰੇ ਟੁਰਿਆ ਸਜ – ਸਜਾ।
ਨਾਤਾ – ਧੋਤਾ ਸੁਰਮਾ ਪਾਇਆ।
ਨੱਥੋ ਅੱਗੇ ਜਾ ਪਟਕਾਇਆ।
ਹੱਥ ਜੋੜ ਉਸ ਅਰਜ਼ ਗੁਜ਼ਾਰੀ।
ਗੱਲ ਸੁਣ ਮੇਰੀ ਨੱਥੋਂ ਪਿਆਰੀ।
ਉੱਤਰ :
ਆਖ਼ਰ ਇਕ ਦਿਨ ਮਿਲਖੀ ਸਜ ਕੇ ਨੱਥੇ ਨੂੰ ਲੈਣ ਲਈ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਵਲ ਤੁਰ ਪਿਆ। ਉਹ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹਾ – ਧੋਤਾ ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਅੱਗੇ ਸੁਰਮਾ ਮਟਕਾ ਕੇ ਨੱਥੋ ਅੱਗੇ ਜਾ ਬੈਠਾ। ਉਸ ਨੇ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਨੱਥੋ, ਅੱਗੇ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਿਆਰੀ, ਨੱਥੋ, ਤੂੰ ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਸੁਣ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਸਜ ਸਜਾ – ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਕਰ ਕੇ ਅਰਜ਼ – ਬੇਨਤੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ
(ਖੇ) ਮੇਰੀ ਅਕਲ ਟਿਕਾਣੇ ਆਈ।
ਡਾਢੀ ਚੰਗੀ ਰਹੇ ਸਫ਼ਾਈ॥
ਨਾ ਸਿਗਰਟ ਨਾ ਦਾਰੂ ਜ਼ਰਦਾ।
ਸਭ ਕਾਸੇ ਤੋਂ ਤੋਬਾ ਕਰਦਾ।
ਉੱਤਰ :
ਮਿਲਖੀ ਨੇ ਰੁੱਸੀ ਨੱਥੋ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਅਕਲ ਹੁਣ ਟਿਕਾਣੇ ਆ ਗਈ ਹੈ। ਉਹ ਅੱਗੋਂ ਬਹੁਤ ਸਫ਼ਾਈ ਰੱਖੇਗਾ ਤੇ ਜਰਾ ਵੀ ਗੰਦਾ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗਾ। ਉਹ ਨਾ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਏਗਾ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸਿਗਰਟ। ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਤੋਬਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਅਕਲ ਟਿਕਾਣੇ ਆਉਣੀ – ਸਮਝਦਾਰੀ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੈਣ ਲੱਗਣਾ ਤੋਬਾ ਕਰਦਾ – ਛੱਡ ਦੇਣ ਦੀ ਕਸਮ ਖਾਣੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ
(ਗ) ਚਲ ਹੁਣ, ਉਠ ਤੁਰ, ਕਰ ਨਾ ਦੇਰ।
ਤੇਰੇ ਬਿਨ ਘਰ ਪਿਆ ਹਨੇਰ।
ਮਨ ਨੱਥੋ ਦੇ ਚੜਿਆ ਚਾਅ।
ਟੁਰ ਪਈ ਨੱਥੋਂ ਵਾਹ ਬਈ ਵਾਹ।
ਮਿਲਖੀ ਟਮਟਮ ਪਿਆ ਚਲਾਵੇ।
ਨੱਥੋ ’ਵਾ ਵਿਚ ਉੱਡਦੀ ਜਾਵੇ।
ਉੱਤਰ :
ਮਿਲਖੀ ਨੇ ਰੁੱਸੀ ਨੱਥੋ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਅੱਗੋਂ ਸਾਫ਼ – ਸੁਥਰਾ ਰਹਿਣ ਤੇ ਨਸ਼ੇ ਛੱਡਣ ਦਾ ਇਕਰਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਹੁਣ ਉੱਠ ਕੇ ਉਸ ਨਾਲ ਤੁਰ ਪਵੇ ਤੇ ਦੇਰ ਨਾ ਕਰੇ।ਉਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਤਾਂ ਘਰ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸੁਆਦ ਦੀ ਗੱ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਨੱਥੋ ਨੂੰ ਚਾਅ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ। ਉਹ ਮਿਲਖੀ ਨਾਲ ਉੱਠ ਕੇ ਤੁਰ ਪਈ। ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਜੀਅ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਨੱਥੋ ਦੀ “ਵਾਹ – ਵਾਹ’ ਕਰੀਏ। ਮਿਲਖੀ ਨੱਥੋ ਨੂੰ ਟਮਟਮ ਵਿਚ ਬਿਠਾ ਕੇ ਤੁਰ ਪਿਆ। ਉਹ ਟਮਟਮ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤੇ ਨੱਥੇ ਨੂੰ ਇੰਝ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਹਵਾ ਵਿਚ ਉੱਡਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੋਵੇ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਪਿਆ ਹਨੇਰ – ਬੇਰੌਣਕੀ ਤੇ ਬੇਸੁਆਦੀ ਛਾ ਗਈ ਹੈ। ਟਮਟਮ – ਟਾਂਗਾ ‘ਵਾ ਵਿਚ ਉਡਦੀ ਜਾਵੇ – ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਜਾਣਾ, ਬਹੁਤ ਚਾਅ ਚੜ੍ਹਿਆ ਹੋਣਾ।

2. ਪਾਠ – ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
“ਮਿਲਖੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਕੋਈ ਚਾਰ ਸਤਰਾਂ ਜ਼ਬਾਨੀ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਮਿਲਖੀ ਨੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਕਢਾਇਆ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਸਿਆਣੀ ਪਤਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕਿਤੋਂ ਦੀ ਵੀ ਹੋਵੇ। ਉਸਨੂੰ ਦਾਜ – ਦਹੇਜ ਦਾ ਕੋਈ ਲਾਲਚ ਨਹੀਂ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਜਾਤ – ਪਾਤ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਹੈ।

3. ਰਚਨਾਤਮਕ ਕਾਰਜ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
ਅੱਖੀ ਦੇਖੇ ਮਦਾਰੀ ਦੇ ਤਮਾਸ਼ੇ ਦਾ ਹਾਲ ਲਿਖੋ !
ਉੱਤਰ :
‘ਮਦਾਰੀ ਉਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲ – ਪਰਚਾਵੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਂਦਰ ਜਾਂ ਰਿੱਛ ਦਾ ਤਮਾਸ਼ਾ ‘ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮਦਾਰੀ ਦੇ ਤਮਾਸ਼ੇ ਦਾ ਸਾਡੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਬੜਾ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲ – ਪਰਚਾਵੇ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਮਦਾਰੀ ਆਪਣਾ ਤਮਾਸ਼ਾ ਪਿੰਡਾਂ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ – ਮੁਹੱਲਿਆਂ ਵਿਚ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤਮਾਸ਼ੇ ਦੇ ਰਸ ਵਿਚ ਕੀਲ ਕੇ ਰੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁੱਝ ਚਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਿਲ – ਪਰਚਾਵਾ ਕਰ ਕੇ ਉਹ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਤੋਂ ਪੈਸੇ ਮੰਗਦੇ ਹਨ ਤੇ ਲਗਪਗ ਹਰ ਕੋਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਮਾਸ਼ੇ ਤੋਂ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਨਾ ਕੁੱਝ ਪੈਸੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਪਿਛਲੇ ਐਤਵਾਰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੀ ਬੈਠਕ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਇਕ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਸਾਂ ਕਿ ਬਾਹਰ ਗਲੀ ਵਿਚ ਡੁਗਡੁਗੀ ਦੇ ਵੱਜਣ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਸੁਣਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਮੈਂ ਝੱਟਪੱਟ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ ਤੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਇਕ ਮੈਲੇ – ਕੁਚੈਲੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਾਲਾ ਆਦਮੀ ਥੈਲਾ ਚੁੱਕੀ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਇਕ ਬਾਂਦਰ ਤੇ ਇਕ ਬਾਂਦਰੀ ਦੀਆਂ ਰੱਸੀਆਂ ਫੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ ਬਾਂਦਰੀ ਦੇ ਲਾਲ ਝੱਗਾ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਨਾਲ ਘੁੰਗਰੂ ਬੰਨੇ ਹੋਏ ਸਨ ਮਦਾਰੀ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਇਕ ਲੰਮਾ ਸੋਟਾ ਵੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਮੋਢੇ ਉੱਪਰ ਇਕ ਖਿਡਾਉਣਾ – ਗੱਡੀ ਵੀ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਸੀ।

ਮਦਾਰੀ ਗਲੀ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਬੂਹੇ ਦੇ ਅੱਗੇ ਆ ਕੇ ਬੈਠ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਮੋਢੇ ਉੱਪਰੋਂ ਥੈਲਾ ਤੇ ਗੱਡੀ ਲਾਹ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਰੱਖੀ ਤੇ ਡੁਗਡੁਗੀ ਵਜਾਉਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਉੱਤੇ ਬਾਂਦਰੀ ਨੱਚਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਦੋ ਚਾਰ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਤੇ ਗਲੀ ਦੇ ਕੁੱਝ ਆਦਮੀ, ਤੀਵੀਂਆਂ ਉਸ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਜੁੜ ਗਏ। ਬੱਚੇ ਬਾਂਦਰ ਤੇ ਬਾਂਦਰੀ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ ਮਦਾਰੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਡੁਗਡੁਗੀ ਵਜਾਉਣੀ ਬੰਦ ਕਰ ਕੇ ਬਾਂਦਰ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਉਸ ਨੇ ਵਹੁਟੀ ਲੈਣ ਜਾਣਾ ਹੈ ? ਬਾਂਦਰ ਨੇ ‘ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਿਰ ਹਿਲਾਇਆ। ਬਾਂਦਰ ਸਹੁਰੇ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਲੱਗਾ ਉਸ ਨੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਫੜਿਆ ਤੇ ਸਿਰ ਵਿਚ ਕੰਘੀ ਫੇਰੀ। ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਸਵਾਰਨ ਮਗਰੋਂ ਉਹ ਗੱਡੀ ਫੜ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰੇੜ੍ਹਦਾ ਹੋਇਆ ਚਲ ਪਿਆ।

ਮਦਾਰੀ ਨੇ ਡੁਗਡੁਗੀ ਵਜਾਈ ਤੇ ਬਾਂਦਰੀ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਉਹ ਬਾਂਦਰ ਨਾਲ ਸਹੁਰੇ – ਘਰ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ; ਬਾਂਦਰੀ ਨੇ ‘ਨਾਂਹ’ ਵਿਚ ਸਿਰ ਹਿਲਾਇਆ ਤੇ ਪਿੱਠ ਕਰ ਕੇ ਬੈਠ ਗਈ।

ਮਦਾਰੀ ਨੇ ਬਾਂਦਰੀ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਨਾਂਹ ਨਾ ਕਰੇ ਕਿਉਂਕਿ ਬਾਂਦਰ ਇਕੱਲਾ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਹੈ, ਉਸਦੀ ਰੋਟੀ ਨਹੀਂ ਪੁੱਕਦੀ ਬਾਂਦਰੀ ਨੇ ਫਿਰ ‘ਨਾਂਹ’ ਵਿਚ ਸਿਰ ਹਿਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਫਿਰ ਮਦਾਰੀ ਨੇ ਡੁਗਡੁਗੀ ਵਜਾ ਕੇ ਬਾਂਦਰ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਬਾਂਦਰੀ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੀ। ਬਾਂਦਰ ਨੇ ਬੜਾ ਗੁੱਸਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਬੇਪਰਵਾਹੀ ਵੀ। ਫਿਰ ਮਦਾਰੀ ਨੇ ਬਾਂਦਰੀ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਉਹ ਕੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ? ਮਦਾਰੀ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਸੁਰਖ਼ੀ, ਪਾਊਡਰ ਤੇ ਲਿਪਸਟਿਕ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ? ਬਾਂਦਰੀ ਨੇ ‘ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਿਰ ਹਿਲਾ ਕੇ ਸ਼ਰਮ ਨਾਲ ਮੂੰਹ ਢੱਕ ਲਿਆ। ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਇਹ ਰੌਚਕ ਤੇ ਰੁਮਾਂਟਿਕ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਸੁਣ ਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਵੀ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ ਤੇ ਹੱਸ ਵੀ ਰਹੇ ਸਨ।

ਸਾਰਾ ਤਮਾਸ਼ਾ ਨਾਟਕੀਅਤਾ ਤੇ ਰੌਚਕਤਾ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਸੀ। ਹੁਣ ਮਦਾਰੀ ਨੇ ਬਾਂਦਰ ਨੂੰ ਬਾਂਦਰੀ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਤੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਬਾਂਦਰੀ ਲਈ ਮੇਕਅੱਪ ਦਾ ਸਮਾਨ ਲਿਆਇਆ ਹੈ ਬਾਂਦਰ ਨੇ ‘ਨਾਂਹ’ ਵਿਚ ਸਿਰ ਹਿਲਾਇਆ ਮਦਾਰੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਉਸ ਲਈ ਸਮਾਨ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ ? ਬਾਂਦਰ ਨੇ ਰਤਾ ਪਰਵਾਹ ਨਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ‘ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਸਿਰ ਹਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਮਦਾਰੀ ਨੇ ਡੁਗਡੁਗੀ ਵਜਾਈ॥

ਬਾਂਦਰੀ ਦੇ ਅੜੀਅਲ ਵਤੀਰੇ ਕਾਰਨ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਬਾਂਦਰ ਮਦਾਰੀ ਦਾ ਸੋਟਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਬਾਂਦਰੀ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੌੜਿਆ ਬਾਂਦਰੀ ਅੱਗੇ – ਅੱਗੇ ਦੌੜ ਪਈ ਤੇ ਬਾਂਦਰ ਦੀ ਮਾਰ ਤੋਂ ਬਚ ਗਈ। ਮਦਾਰੀ ਨੇ ਫਿਰ ਡੁਗਡੁਗੀ ਵਜਾ ਕੇ ਬਾਂਦਰੀ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਹੁਣ ਕੁੱਟ ਖਾਵੇਗੀ ਕਿ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਜਾਵੇਗੀ ਬਾਂਦਰੀ ਨੇ ਫਿਰ ‘ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਆਖ਼ਰ ਮਦਾਰੀ ਦੇ ਸਮਝਾਉਣ ਤੇ ਬਾਂਦਰ ਨੇ ਮਦਾਰੀ ਦੀ ਥੈਲੀ ਵਿਚੋਂ ਬਾਂਦਰੀ ਲਈ ਸੁਰਖੀ – ਪਾਊਡਰ ਤੇ ਲਿਪਸਟਿਕ ਕੱਢ ਕੇ ਦਿੱਤੀ।

ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਬਾਂਦਰੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਨੱਚਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਮਦਾਰੀ ਵੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਡੁਗਡਗੀ ਵਜਾਉਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਬਾਂਦਰ ਗੱਡੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਕੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਾਂਦਰੀ ਘੁੰਡ ਕੱਢ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚ ਬੈਠ ਗਈ ਤੇ ਬਾਂਦਰ ਉਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਤੁਰ ਪਿਆ ਮਦਾਰੀ ਬਾਂਦਰ ਤੇ ਬਾਂਦਰੀ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਲੰਮੇ ਸੋਟੇ ਨਾਲ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਭਿਨੈ ਕਰਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, “ਸੋਟੇ ਦੇ ਡਰ ਬਾਂਦਰ ਨੱਚੇ !

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਮਦਾਰੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤਮਾਸ਼ੇ ਨਾਲ ਹਸਾ – ਹਸਾ ਕੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਢਿੱਡੀ ਪੀੜਾਂ ਪਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਤਮਾਸ਼ੇ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਮਗਰੋਂ ਮਦਾਰੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਥੈਲੀ ਵਿਚੋਂ ਸਿਲਵਰ ਦਾ ਇਕ ਕੌਲਾ ਕੱਢਿਆ ਤੇ ਬਾਂਦਰ ਦੇ ਹੱਥ ਫੜਾ ਕੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਤੋਂ ਪੈਸੇ ਮੰਗਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਬਹੁਤੇ ਸਾਰੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਇਕ – ਇਕ, ਦੋ – ਦੋ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਉਸਦੇ ਕੌਲੇ ਵਿਚ ਪਾਏ। ਮਦਾਰੀ ਨੇ ਪੈਸੇ ਸੰਭਾਲੇ ਤੇ ਸਾਰਾ ਸਮਾਨ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਕੇ ਅਤੇ ਬਾਂਦਰ ਤੇ ਬਾਂਦਰੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਡੁਗਡੁਗੀ ਵਜਾਉਂਦਾ ਅੱਗੇ ਚਲਾ ਗਿਆ।

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਮਦਾਰੀ ਦਾ ਤਮਾਸ਼ਾ ਅਤਿਅੰਤ ਦਿਲਚਸਪੀ ਭਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਖੁਸ਼ੀ ਤੇ ਹਾਸੇ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਜੀਵਨ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਗ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਵਿਚ ਰੇਡੀਓ, ਟੈਲੀਵਿਯਨ, ਸਿਨੇਮਾ, ਵੀ.ਡੀ.ਓ. ਗੇਮਾਂ, ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ, ਰਸਾਲਿਆਂ ਤੇ ਦਿਲ – ਪਰਚਾਵੇ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਸਾਧਨਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਵਿਹਲ ਦੀ ਕਮੀ ਆਉਣ ਕਰਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਦਾਰੀ ਦੇ ਤਮਾਸ਼ੇ ਵਿਚ ਰੁਚੀ ਘਟ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਤਮਾਸ਼ੇ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਅਤਿਅੰਤ ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਹਾਸਾ ਤੇ ਰਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Chapter 22 ਵਿਰਾਸਤ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Punjabi Chapter 22 ਵਿਰਾਸਤ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 7 PSEB ਪੁਲਾੜ – ਪਰੀ : ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ Textbook Questions and Answers

ਵਿਰਾਸਤ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ਉ) ਵਿਰਾਸਤ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ ਕਿੱਥੇ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਸ੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

(ਅ) ਵਿਰਾਸਤ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦਾ ਮੂਲ ਉਦੇਸ਼ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਦਾ ਮੂਲ ਉਦੇਸ਼ ਅਮੀਰ ਸਿੱਖ – ਵਿਰਾਸਤ, ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਸਦੀਵੀਂ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਜੋਕੀ ਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤਕ ਪੁਚਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ – ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਵੱਖ – ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਦਾ ਚਿਤਰਨ ਕਰਨਾ ਹੈ।

(ੲ) ਵਿਰਾਸਤ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਤੇ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਇਹ ਇਮਾਰਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ – ਪੁਸਤਕਾਲਿਆ, ਤਾ ਭਵਨ ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਹਾਲ। ਇਸਦੇ ਪੂਰਬੀ ਭਾਗ ਵਿਚ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਕਿਸ਼ਤੀ ਇਮਾਰਤ, ਢੋਲ ਇਮਾਰਤ, ਪੰਜ ਫੁੱਲ – ਪੱਤੀ ਇਮਾਰਤ ਅਤੇ ਦੂਜ ਦੇ ਚੰਦ ਜਾਂ ਕਲਗੀਨੁਮਾ ਇਮਾਰਤ॥

(ਸ) ਕਿਸ਼ਤੀ-ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਪਹਿਲੀ ਗੈਲਰੀ ‘ਚ ਕੀ ਕੁਝ ਵੇਖਣ-ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ
ਉੱਤਰ :
ਕਿਸ਼ਤੀਨੁਮਾ ਇਮਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਗੈਲਰੀ ਦੇ ਵਿਚ ਪੁਰਾਤਨ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬ ਤਕ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਰੰਗਲੀ ਝਾਕੀ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਅੰਦਰ ਵੜਦਿਆਂ ਹੀ ਚਿੜੀਆਂ ਦੇ ਬੋਲਣ ਦੀ ਅਵਾਜ਼, ਵੱਖ – ਵੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨ ’ਚੋਂ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕ ਬੋਲ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਵੇਰ ਹੋਣ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

(ਕ) ਢੋਲ-ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੀ ਕੁਝ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਢੋਲ – ਇਮਾਰਤ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਤੀਜੀ ਗੈਲਰੀ ਸਥਾਪਿਤ ਹੈ, ਨੂੰ ‘ਤਾਰਾ – ਮੰਡਲ’ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਰਬ ਵਿਆਪਕ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਨੂੰ ਉੱਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ 2462 ਜਗਦੇ ਮੋਤੀਨੁਮਾ ਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਰੂਪਮਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਸੁਣਨਯੋਗ ਯੰਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਮੂਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

(ਖ) ਪੰਜ ਫੁੱਲ-ਪੱਤੀ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਪੰਜ ਗੈਲਰੀਆਂ ‘ਚੋਂ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਸ ਇਮਾਰਤ ਵਿਚ ਸਥਾਪਿਤ ਗੈਲਰੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਕੌਮ ਨੂੰ ਦੇਣ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

(ਗ) ਕੀਸੈਂਟ ਅਰਥਾਤ ਦੁਜ ਦੇ ਚੰਦ ਜਾਂ ਕਲਗੀਨੁਮਾ ਇਮਾਰਤ ‘ਚ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਗੈਲਰੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ।
ਉੱਤਰ :
ਇਸ ਇਮਾਰਤ ਦੀ ਚੌਧਵੀਂ ਗੈਲਰੀ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਸਦੀਵੀਂ ਸੰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ – ਸੰਘਰਸ਼, ਵੱਖ – ਵੱਖ ਯੁੱਧਾਂ, ਸਰਬੰਸ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਤੇ ਕੌਮ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਲੜ ਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵੇਰਵੇ ਵੱਖ – ਵੱਖ ਢੰਗਾਂ ਨਾਲ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਾਏ ਗਏ।

(ਘ) ਵਿਰਾਸਤ-ਏ-ਖਾਲਸਾ ਵਿੱਚ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਮਨਾਹੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਵਿਚ ਦਰਸ਼ਕ ਕੈਮਰੇ, ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ, ਹਥਿਆਰ, ਖਾਧ – ਪਦਾਰਥ, ਥੈਲੇ, ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰ, ਸੰਗੀਤਕ ਯੰਤਰ, ਛਤਰੀ ਤੇ ਨਸ਼ੇ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਜਾ ਕੇ ਤਸਵੀਰਾਂ ਖਿੱਚਣ ਜਾਂ ਮੂਵੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਵੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਦਰਸ਼ਕ ਉੱਥੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕਲਾ – ਕ੍ਰਿਤਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਲਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

(ਹ) ਵਿਰਾਸਤ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ ‘ਚ ਭਵਿਖ ਦੀਆਂ ਗੈਲਰੀਆਂ ‘ਚ ਕੀ ਕੁਝ ਦਰਸਾਏ ਜਾਣ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :
ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਗੈਲਰੀਆਂ ਵਿਚ ਗੁਰੁ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ, ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ, ਰਿਆਸਤੀ ਰਾਜ, ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਲਈ ਅੰਦੋਲਨ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਏ ਜਾਣ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਹੈ।

2. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ:

• ਤੂੰ-ਸ਼ਤਾਬਦੀ : 300 ਸਾਲਾ
• ਸਦੀਵੀ : ਸਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ, ਚਿਰ-ਸਥਾਈ
• ਮਟਮੈਲਾ : ਮਿੱਟੀ-ਰੰਗਾ
• ਪ੍ਰਾਚੀਨ : ਪੁਰਾਣਾ, ਪੁਰਾਤਨ
• ਪਾਰਕਿੰਗ : ਮੋਟਰ-ਗੱਡੀਆਂ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ
• ਨਜ਼ਦੀਕ : ਨੇੜੇ, ਕੋਲ
• ਨਿਰਵਿਘਨ : ਰੁਕਾਵਟ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਲਗਾਤਾਰ
• ਵਿਸਫੋਟਕ : ਧਮਾਕਾਖੇਜ਼
• ਗਠੜੀ-ਘਰ : ਸਮਾਨ ਜਮਾ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ
• ਗੈਲਰੀ : ਚਿੱਤਰਸ਼ਾਲਾ, ਕਲਾ-ਕੁਵਨ
• ਸੰਕਲਨ : ਸੰਪਾਦਨ
• ਵਾਸ਼-ਰੂਮ : ਪਖਾਨਾ
• ਇਕੱਤਰੀਕਰਨ : ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ
• ਇੰਤਜ਼ਾਮ : ਪ੍ਰਬੰਧ
• ਪੁਖ਼ਤਾ : ਠੋਸ, ਨਿੱਗਰ, ਤਸੱਲੀਬਖ਼ਸ਼
• ਮੱਦੇ-ਨਜ਼ਰ : ਧਿਆਨ ‘ਚ ਰੱਖਦਿਆਂ
• ਤਜਵੀਜ਼ : ਯੋਜਨਾ

3. ਵਾਕਾਂ ਚ ਵਰਤੋਂ :
ਤੈ-ਸ਼ਤਾਬਦੀ, ਰੂਪ-ਰੇਖਾ, ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼, ਫੁੱਲ-ਪੱਤੀ, ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਤਾਰਾ-ਮੰਡਲ, ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰ, ਰੱਖ-ਰਖਾਅ, ਸ਼ੈ-ਇੱਛਾ, ਕੋਮਲ-ਕਲਾਵਾਂ
ਉੱਤਰ :

• ਤੂੰ – ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਤਿੰਨ ਸੌ ਸਾਲ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ) – 13 ਅਪਰੈਲ, 1999 ਨੂੰ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੇ ਜਨਮ ਦੀ ਤੂੰ – ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਮਨਾਈ ਗਈ।
• ਰੂਪ – ਰੇਖਾ ਖਾਕਾ, ਨਕਸ਼ਾ) – ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਰੂਪ – ਰੇਖਾ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਇਮਾਰਤਸਾਜ਼ ਲੀ – ਕਾਰਬੂਜ਼ੀਆ ਨੇ ਕੀਤੀ।
• ਨਿਰਦੇਸ਼ ਅਗਵਾਈ – ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਭਵਨ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਸ੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ – ਨਿਰਦੇਸ਼ ਹੇਠ ਹੋਈ।
• ਫੁੱਲ – ਪੱਤੀ ਇਮਾਰਤ ਦਾ ਨਾਂ – ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਵਿਚ ਬਣਾਈ ਗਈ ਪੰਜ ਫੁੱਲ – ਪੱਤੀ ਇਮਾਰਤ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਪਹਿਲੇ ਪੰਜ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਹੈ।
• ਅੰਧ – ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਬਿਨਾਂ ਸੋਚੇ – ਸਮਝੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਣਾ – ਜੋਤਸ਼ੀਆਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਣਾ ਨਿਰਾ ਅੰਧ – ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ।
• ਤਾਰਾ – ਮੰਡਲ ਤਾਰਿਆਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) – ਸਾਡੇ ਤਾਰਾ – ਮੰਡਲ ਵਿਚ ਨੌ – ਗਹਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
• ਕੰਧ – ਚਿਤਰ ਕੰਧਾਂ ਉੱਤੇ ਬਣੇ ਰੰਗਦਾਰ ਚਿਤਰ) – ਪੁਰਾਤਨ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਉੱਤੇ ਬਣੇ ਕੰਧ – ਚਿਤਰਾਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਹੈ।
• ਰੱਖ – ਰਖਾਅ ਸਾਂਭ – ਸੰਭਾਲ – ਸਾਡੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪੁਰਾਤਨ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਇਮਾਰਤਾਂ ਰੱਖ – ਰਖਾਅ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਢਹਿ – ਢੇਰੀ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
• ਸੈ – ਇੱਛਾ ਨਿੱਜੀ ਮਰਜ਼ੀ) – ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਸ਼ੈ – ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ।
• ਕੋਮਲ ਕਲਾਵਾਂ (ਸੁਹਜ – ਸਵਾਦ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਰਤਾਂ) – ਬੁੱਤਕਾਰੀ ਤੇ ਚਿਤਰਕਾਰੀ ਕੋਮਲ ਕਲਾਵਾਂ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

4. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ:
(ਉ) ਵਿਰਾਸਤ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀ ਰੂਪ-ਰੇਖਾ …………… ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ।
(ਅ) ਵਿਰਾਸਤ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ………….. ਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆਹੈ।
(ਏ) ਵਿਰਾਸਤ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ ‘ਚ ਹਰੇਕ ……………. ਛੁੱਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
(ਸ) ਵਿਰਾਸਤ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ ਚ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਨੂੰ ……………ਲੰਮਾ ਪੁਲ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ।
(ਹ) ਚੌਧਵੀਂ ਸ਼ੈਲਰੀ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ……….. ਦੇ ਸਦੀਵੀਂ ਸੰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀ ਰੂਪ – ਰੇਖਾ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਭਵਨ – ਨਿਰਮਾਣ ਕਲਾ – ਮਾਹਿਰ ਮੇਸ਼ੇ ਸੈਫ਼ਦੀ ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ।
(ਅ) ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ 120 ਏਕੜ ‘ਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
(ਈ) ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ’ਚ ਹਰੇਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਛੁੱਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
(ਸ) ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ‘ਚ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਨੂੰ 165 ਮੀਟਰ ਲੰਮਾ ਪੁਲ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ।
(ਹ) ਚੌਧਵੀਂ ਸ਼ੈਲਰੀ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਸਦੀਵੀਂ ਸੰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ।

5. ਠੀਕ/ਗ਼ਲਤ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ :

(ੳ) ਵਿਰਾਸਤ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਹੀ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। (ਠੀਕ/ਗਲਤ)
(ਅ) ਵਿਰਾਸਤ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀ ਬਿਹਤਰੀ ਤੇ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਆਮ ਲੋਕ ਵੀ ਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। (ਠੀਕ/ਗਲਤ)
(ਈ) ਵਿਰਾਸਤ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ ‘ਚ ਦੂਜੇ ਪੜਾਅ ਤਹਿਤ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਵਾਂ ਜੋੜਨ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਹੈ। (ਠੀਕ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਗ਼ਲਤ,
(ਅ) ਠੀਕ,
(ਈ) ਠੀਕ।

6. ਵਿਆਕਰਨ: ਵਿਸਮਕ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਦੁਹਰਾਈ :

(ੳ) “ਵਾਹ ! ਵਿਰਾਸਤ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ ਕਿੰਨਾ ਸੁੰਦਰ ਹੈ ।”
(ਅ) “ਬੱਲੇ! ਤੂੰ ਸਾਰੇ ਚਿੱਤਰ ਵੇਖ ਲਏ ਨੇ!”
(ੲ) “ਹਾਏ ! ਮੈਂ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹਦਾ-ਚੜ੍ਹਦਾ ਥੱਕ ਗਿਆ ਹਾਂ।”
(ਸ) “ਵੇਖੀ ! ਕਿਸੇ ਕਲਾ – ਕ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਹੱਥ ਨਾ ਲਾਵੀਂ।
(ਹ) “ਵੇਖੀਂ! ਕਿਸੇ ਕਲਾ-ਕਿਤ ਨੂੰ ਹੱਥ ਨਾ ਲਾਵੀਂ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਵਾਹ !
(ਅ) ਬੱਲੇ !
(ਈ) ਹਾਏ !
(ਸ) ਵੇਖੀਂ !
(ਹ) ਬੱਲੇ – ਬੱਲੇ !

ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ :

ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਿਰਾਸਤ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ ਵੇਖ ਕੇ ਆਇਆ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ . ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰੇ।

ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਲਈ :

ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਾਂ ਮਿਲਨ ‘ਤੇ ਸਕੂਲ-ਮੁਖੀ ਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਨਾਲ ਵਿਰਾਸਤ-ਏਖ਼ਾਲਸਾ ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਵਿੱਦਿਅਕ ਟੂਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਕੇ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਵੇ।

PSEB 7th Class Punjabi Guide ਵਿਰਾਸਤ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
“ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ’ ਲੇਖ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੀ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਸ੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਵਿੱਤਰ ਦਰਸ਼ਨ ਅਸਥਾਨ ਹਨ ; ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ, ਕਿਲ੍ਹਾ ਅਨੰਦਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭੋਰਾ ਸਾਹਿਬ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥੜ੍ਹਾ ਸਾਹਿਬ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੀਸ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੁੰਗਾ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅੱਜ – ਕਲ੍ਹ ਇੱਥੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ।

13 ਅਪਰੈਲ, 1999 ਨੂੰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਤੀਜੀ ਜਨਮ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੇ ਮੌਕੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਸ੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਭਵਨ – ਸਮੂਹ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਰਸਮੀ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇਸ ਦੀ ਰੂਪ – ਰੇਖਾ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਭਵਨ – ਨਿਰਮਾਣ – ਕਲਾ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਮੇਸ਼ੇ ਸੈਫ਼ਦੀ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ। 25 ਨਵੰਬਰ, 2011 ਨੂੰ ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਤਿਆਰ ਹੋਇਆ ਅਤੇ 27 ਨਵੰਬਰ, 2011 ਨੂੰ ਇਹ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਇਸ ਦਾ ਮੂਲ ਉਦੇਸ਼ ਅਮੀਰ ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤ, ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਦੀਵੀਂ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜੀਆਂ ਤਕ ਪੁਚਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ – ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਵੱਖ – ਵੱਖ ਪੱਖਾਂ ਦਾ ਚਿਤਰਨ ਕਰਨਾ ਵੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ 120 ਏਕੜ ਵਿਚ ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਨੂੰ 12 ਸਾਲ 7 ਮਹੀਨੇ ਲੱਗੇ ਤੇ ਇਸ ਲਈ ਮਟਮੈਲਾ ਰੇਤਲਾ ਪੱਥਰ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣ ਲਈ ਕਿਲਾ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਅਤੇ ਭਵਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਾਸ ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਊਂਟਰ ਖੋਲ੍ਹੇ ਗਏ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਪਾਸ ਸਵੇਰੇ ਅੱਠ ਵਜੇ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮੀ 8 ਵਜੇ ਤਕ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਮੈਂ 10 ਦਰਸ਼ਕ ਕੇਵਲ ਦੋ ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਅੰਦਰ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸਨੂੰ ਵੇਖਣ ਲਈ 10 ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਇਸਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਆਡੀਓ – ਨੈਰੇਟਿਵ ਤਕਨੀਕ ਰਾਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਣ।

ਇਹ ਸਥਾਨ ਕੁੱਝ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਛੁੱਟੀਆਂ ਤੇ ਸੋਮਵਾਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਾਕੀ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਦੋ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਦਾਖ਼ਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦੋਹੀਂ ਪਾਸੀਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰਮਚਾਰੀ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਦੀ ਅਸਲੇ ਅਤੇ ਵਿਸਫੋਟਕ ਸਾਮਗਰੀ ਦੇ ਸ਼ੱਕ ਵਿਚ ਪੜਤਾਲ ਕਰ ਕੇ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦੇ ਹਨ।

ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖਾਲਸਾ ਭਵਨ – ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੱਛਮ ਵਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਪੁਸਤਕਾਲਿਆ, 400 ਸੀਟਾਂ ਵਾਲਾ ਸੋਤਾ ਭਵਨ ਅਤੇ 1200 ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਹਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਦੇ 7 ਏਕੜ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਅੰਦਰ ਇਕ ਕੈਫ਼ੇਟੇਰੀਆ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਭਵਨ ਦੇ ਤੀਸਰੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਕਿਸ਼ਤੀ – ਇਮਾਰਤ, ਢੋਲ – ਇਮਾਰਤ, ਪੰਜ ਫੁੱਲ – ਪੱਤੀ ਇਮਾਰਤ ਅਤੇ ਦੂਜ ਦੇ ਚੰਦ ਜਾਂ ਕਲਗੀ – ਨੁਮਾ ਇਮਾਰਤ ਦੀ ਹਰ ਗੈਲਰੀ ਵੇਖਣ ਯੋਗ ਹੈ।

ਇਸ ਭਵਨ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਲਈ 165 ਮੀਟਰ ਲੰਮਾ ਪੁਲ ਹੈ। ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਰਸ਼ਕ ਗਠੜੀ – ਘਰ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਸਮਾਨ ਜਮਾਂ ਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਵਾਸ਼ਰੂਮ, ਅਗਵਾਈ – ਕੇਂਦਰ ਤੇ ਸਵਾਗਤੀ – ਕੇਂਦਰ ਸਥਾਪਿਤ ਹਨ।ਕਿਸ਼ਤੀ ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਬਾਹਰ ਕੰਧ ਉੱਪਰ ਲੱਗੀ ਸਕਰੀਨ ਰਾਹੀਂ ਅੰਦਰਲੀ ਹਰ ਗੈਲਰੀ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀ ਕਿਸ਼ਤੀ – ਨੁਮਾ ਇਮਾਰਤ ਵਿਚ ਸਥਾਪਿਤ ਪਹਿਲੀ ਗੈਲਰੀ ਵਿਚ ਪੁਰਾਤਨ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬ ਤਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਝਾਕੀ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਅੰਦਰ ਦਾਖ਼ਲ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ ਚਿੜੀਆਂ ਦੇ ਬੋਲਣ ਦੀ ਅਵਾਜ਼, ਵੱਖ – ਵੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨਾਂ ਤੋਂ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕ ਬੋਲ ਸਵੇਰ ਹੋਣ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਇੱਥੇ ਸੁੰਦਰ ਚਿਤਰਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ – ਗੀਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਵੇਰ ਤੋਂ ਰਾਤ ਪੈਣ ਤਕ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਖੂਬਸੂਰਤ ਝਾਕੀਆਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਕਿਸ਼ਤੀਨੁਮਾ ਇਮਾਰਤ ਦੀ ਛੱਤ ਵਲ ਉੱਪਰ ਦੇਖੀਏ, ਤਾਂ ਇਹ ਕੱਚ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਜਦੋਂ ਹੇਠਾਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਖੂਹ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਣੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਬਾ – ਫੁਲਕਾਰੀ ਦੇ ਉੱਤਮ ਨਮੂਨੇ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।

ਤਿਕੋਣਨੁਮਾ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਦੂਸਰੀ ਗੈਲਰੀ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣ ਲੱਗਿਆ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਛਾ – ਅਨੁਸਾਰ ਆਡੀਓ – ਗਾਈਡ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸੁਣਨਯੋਗ ਯੰਤਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦਰਸ਼ਕ ਜਿਸ ਵੀ ਗੈਲਰੀ ਵਿਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਸੁਣਾਈ ਦੇਣ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਗੈਲਰੀ ਵਿਚ ਪੰਦਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਈ ਪੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੋਧੀ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਰਾਜ, ਕਰਮ – ਕਾਂਡਾਂ, ਅੰਧ – ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ, ਜਾਤੀ – ਪ੍ਰਥਾ, ਔਰਤ ਦੀ ਤਰਸਯੋਗ ਸਥਿਤੀ, ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਐਸ਼ – ਪ੍ਰਸਤੀ ਤੇ ਨੁਕਸਦਾਰ ਕਰ – ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਵਰਣਨ ਹੈ ! ਇਸ ਭਵਨ ਦੀ ਢੋਲ – ਇਮਾਰਤ ਵਿਚ ਤੀਸਰੀ ਗੈਲਰੀ ਸਥਾਪਿਤ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ “ਤਾਰਾ – ਮੰਡਲ` ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਰਬ – ਵਿਆਪਕ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਨੂੰ ੴ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ 2462 ਜਗਦੇ ਮੋਤੀਨੁਮਾ ਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਰੂਪਮਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਸੁਣਨਯੋਗ ਯੰਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਮੂਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਭਵਨ ਦੀ ਫੁੱਲ – ਪੱਤੀ ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਹਿਲੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਤੋਂ ਪੰਜਵੇਂ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਤਕ ਦੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਰਚਨਾ ਤੇ ਕੌਮ ਨੂੰ ਦੇਣ ਬਾਰੇ ਬਹੁਮੁੱਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕੰਧ – ਚਿਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜ ਪੱਤੇ ਜਿੱਥੇ ਪਹਿਲੇ ਪੰਜ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਪੰਜ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਪੰਜ ਫੁੱਲ – ਪੱਤੀ ਇਮਾਰਤ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਚੌਥੀ ਤੇ ਪੰਜਵੀਂ ਗੈਲਰੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਭਿੰਨ – ਭਿੰਨ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਛੇਵੀਂ ਗੈਲਰੀ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਤੇ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ, ਸੱਤਵੀ ਗੈਲਰੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅੱਠਵੀਂ ਗੈਲਰੀ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸੰਕਲਨ ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਨੌਵੀਂ ਗੈਲਰੀ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨਾਲ ਹੈ। ਦਸਵੀਂ, ਗੈਲਰੀ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਮੀਰੀ ਪੀਰੀ ਦੀਆਂ ਤਲਵਾਰਾਂ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ।

ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀ ਕੀਮੈਂਟ ਅਰਥਾਤ ਦੁਜ ਦੇ ਚੰਦ ਜਾਂ ਕਲਗੀਨੁਮਾ ਇਮਾਰਤ ਵਿਚ ਸਥਾਪਿਤ ਗਿਆਰਵੀਂ ਗੈਲਰੀ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੇ ਜੰਗਾਂ – ਯੁੱਧਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਗੁਰੂ ਹਰਿ ਰਾਏ ਤੇ ਗੁਰੂ ਹਰਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਹੈ।

ਬਾਰਵੀਂ ਗੈਲਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਵਿਰੁੱਧ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। 13ਵੀਂ ਗੈਲਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੈ।

ਚੌਧਵੀਂ ਗੈਲਰੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਸਦੀਵੀਂ ਸੰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਜੰਗਾਂ – ਯੁਧਾਂ, ਸਰਬੰਸ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਲੜ ਲਾਉਣ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ ਯੰਤਰ ਜਮਾਂ ਕਰਾਉਣ ਮਗਰੋਂ ਦਰਸ਼ਕ ਆਖਰੀ ਗੈਲਰੀ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀ ਦੇਖ – ਭਾਲ ਤੇ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਇਕ ਦਾਨ ਕੇਂਦਰ ਵੀ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੂਰ ਬੈਠੇ ਦਾਨੀ ਸੱਜਣ ਇੰਟਰਨੈਟ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਦਾਨ ਦੇ ਪਾਤਰ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਇੱਥੇ ਸਫ਼ਾਈ ਤੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਝਲਕ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰਮਚਾਰੀ ਵਲੋਂ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅਪਾਹਜ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਸੀਮਿਤ ਤੁਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁਰਸੀਆਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਬਜ਼ੁਰਗ ਤੇ ਬਿਮਾਰ ਲਿਫਟ ਦੀ ਮੱਦਦ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਭਵਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਗਰਮੀ – ਸਰਦੀ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵੀ ਹੈ।

ਇੱਥੇ ਕੁੱਝ ਮਨਾਹੀਆਂ ਦੇ ਹੁਕਮ ਵੀ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਗੈਲਰੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਖਿੱਚਣ ਅਤੇ ਮੂਵੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਹੈ।ਦਰਸ਼ਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗੈਲਰੀ ਵਿਚ ਕੈਮਰੇ, ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ, ਹਥਿਆਰ, ਖਾਧ – ਪਦਾਰਥ, ਬੈਲੋ, ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰ, ਸੰਗੀਤਕ ਯੰਤਰ, ਛਤਰੀ ਤੇ ਨਸ਼ਾ ਆਦਿ ਲੈ ਕੇ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਵਨ ਵਿਚ ਕੋਮਲ ਕਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਨਾਲ ਛੋਹਣ ਦੀ ਵੀ ਮਨਾਹੀ ਹੈ।

ਇਸ ਭਵਨ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਧਰਮ, ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੁਣ ਤਕ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਵੀ ਸਜੀਵ ਚਿਤਰਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ, ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ, ਰਿਆਸਤੀ ਰਾਜ, ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗੈਲਰੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਹੈ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਤੂੰ – ਸ਼ਤਾਬਦੀ – ਤਿੰਨ ਸੌ ਸਾਲਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ। ਇਜ਼ਰਾਈਲ – ਅਰਬ ਵਿਚ ਸਥਾਪਿਤ ਇਕ ਦੇਸ਼ 1 ਤਹਿਤ – ਅਧੀਨ ਵਿਰਾਸਤ – ਵੱਡੇ – ਵਡੇਰਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਾਮਗਰੀ ਸਮਰਪਿਤ – ਭੇਟ ਸਦੀਵੀ – ਸਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ, ਅਮਰ। ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ – ਸੁਨੇਹਿਆਂ, ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਅਜੋਕੀ – ਅੱਜ – ਕੱਲ੍ਹ ਦੀ। ਪਹਿਲੂਆਂ – ਪੱਖ। ਮਟਮੈਲਾ – ਮਿੱਟੀ ਰੰਗਾ। ਨੈਰੇਟਿਵ – ਕਥਾ – ਵਾਰਤਾ ਅਜਾਇਬ – ਘਰ – ਉਹ ਥਾਂ, ਜਿੱਥੇ ਪੁਰਾਤਨ ਵਿਰਾਸਤੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸੰਭਾਲੀਆਂ ਹੋਣ ਤਰਜ਼ ਨਮੂਨਾ, ਵਰਗਾ ਵੇਸ਼ – ਦਾਖ਼ਲ। ਵਿਸਫੋਟਕ – ਧਮਾਕਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ। ਭਵਨ – ਇਮਾਰਤ। ਸੋਤਾ – ਸੁਣਨ ਵਾਲਾ। ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ – ਨੁਮਾਇਸ਼, ਦਿਖਾਲਾ। ਕਰ – ਪ੍ਰਣਾਲੀ – ਟੈਕਸ – ਵਿਧੀ। ਪ੍ਰਤੀਕ – ਚਿੰਨ੍ਹ ! ਸੰਕਲਨ – ਸੰਪਾਦਨ, ਸੰਧਿ ਕਰਨ। ਉਪਲੱਬਧ – ਮਿਲਣ – ਯੋਗ। ਕੁਸ਼ਲ – ਨਿਪੁੰਨ ਅਪਾਹਜ – ਅੰਗਹੀਣ ਅਨੁਕੂਲ – ਮੁਤਾਬਿਕ ਪੁਖ਼ਤਾ – ਪੱਕਾ ਮੱਦੇ – ਨਜ਼ਰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ। ਮੂਵੀ – ਫ਼ਿਲਮ ਤਜਵੀਜ਼ – ਸਲਾਹ,

1. ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁ – ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁ – ਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ –
13 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1999 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਤੈ – ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਖਾਲਸਾ ਵਿਰਾਸਤ ਯਾਦਗਾਰ ਭਵਨ ਸਮੂਹ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਰਸਮੀ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖਾਲਸਾ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖਾਲਸਾ ਦੀ ਰੂਪ – ਰੇਖਾ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਭਵਨ – ਨਿਰਮਾਣ ਕਲਾ – ਮਾਹਿਰ ਮੇਸ਼ੇ ਸੈਫ਼ਦੀ ਤੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ।

12 ਸਾਲ 7 ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਅ ਤਹਿਤ ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ 25 ਨਵੰਬਰ, 2011 ਈ: ਨੂੰ ਬਣ ਕੇ ਤਿਆਰ ਹੋਇਆ ਅਤੇ 27 ਨਵੰਬਰ, 2011 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਇਹ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।ਵਿਰਾਸਤ ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਦਾ ਮੂਲ ਉਦੇਸ਼ ਅਮੀਰ ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤ, ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੁ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਸਦੀਵੀ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਜੋਕੀ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜੀਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ – ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਵੱਖ – ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਦਾ ਚਿਤਰਨ ਕਰਨਾ ਹੈ।

ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖਾਲਸਾ ਦੀਆਂ ਸੁੰਦਰ ਇਮਾਰਤਾਂ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ। 120 ਏਕੜ ‘ਚ ਫੈਲੇ ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖਾਲਸਾ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਸ੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਧਾਰਮਿਕ ਜਾਂ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਇਮਾਰਤ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀਆਂ। ਇਸ ਦਾ ਮਟਮੈਲਾ ਰੰਗ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਹੋਣ ਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜ ਵਿੱਚ ਰੇਤੀਲਾ ਪੱਥਰ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

1. ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਤੈ – ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦਾ ਦਿਨ ਕਿਹੜਾ ਸੀ ?
(ਉ) 13 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1999
(ਅ) 11 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1999
(ਏ) 11 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1998
(ਸ) 13 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1998.
ਉੱਤਰ :
(ਉ) 13 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1999

2. ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖਾਲਸਾ ਕਿੱਥੇ ਬਣਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ
(ਅ) ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ
(ਈ) ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿਚ
(ਸ) ਪਟਿਆਲੇ ਵਿਚ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ

3. ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀ ਰੂਪ – ਰੇਖਾ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਕਿਸ ਕਲਾ – ਮਾਹਿਰ ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ?
(ੳ) ਮੇਸ਼ੇ ਸੈਫ਼ਦੀ
(ਅ) ਲੇ ਕਾਰਬੂਜ਼ੀਆ
(ਈ) ਬੈਲੇਸ ਜੋਨਜ਼
(ਸ) ਜਾਨ ਬੈਲੇ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮੇਸ਼ੇ ਸੈਫ਼ਦੀ

4. ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਸਮਾਂ ਲੱਗਾ ?
(ਉ) 10 ਸਾਲ 6 ਮਹੀਨੇ
(ਅ) 12 ਸਾਲ 7 ਮਹੀਨੇ
(ਈ) 12 ਸਾਲ 6 ਮਹੀਨੇ
(ਸ) 13 ਸਾਲ 13 ਦਿਨ॥
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 12 ਸਾਲ 7 ਮਹੀਨੇ

5. ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖਾਲਸਾ ਕਦੋਂ ਬਣ ਕੇ ਤਿਆਰ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) 22 ਸਤੰਬਰ, 2011
(ਅ) 24 ਸਤੰਬਰ, 2012
(ਈ) 25 ਨਵੰਬਰ, 2011
(ਸ) 26 ਨਵੰਬਰ, 2012.
ਉੱਤਰ :
(ਈ) 25 ਨਵੰਬਰ, 2011

6. ਕਿਸ ਦਿਨ ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖਾਲਸਾ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪਿਆ ਗਿਆ ?
(ਉ) 25 ਨਵੰਬਰ, 2011
(ਅ) 26 ਨਵੰਬਰ, 2012
(ਈ) 27 ਨਵੰਬਰ, 2011
(ਸ) 20 ਨਵੰਬਰ, 2013.
ਉੱਤਰ :
(ਈ) 27 ਨਵੰਬਰ, 2011

7. ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਕ ਕਿਹੜਾ ਪਹਿਲੂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ ?
(ੳ) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਦੀਵੀ ਸੰਦੇਸ਼
(ਅ) ਸਰਬ – ਧਰਮ ਗਿਆਨ
(ਈ) ਸਰਬ – ਧਰਮ ਖੋਜ
(ਸ) ਸਭ ਧਰਮਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਦੀਵੀ ਸੰਦੇਸ਼

8. ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਹਨ ?
(ਉ) ਕੋਹਨਾਫ਼
(ਅ) ਅਰਾਵਲੀ
(ੲ) ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ
(ਸ) ਪੀਰ ਪੰਜਾਲ॥
ਉੱਤਰ :
(ੲ) ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ

9. ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖਾਲਸਾ ਕਿੰਨੇ ਏਕੜਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ?
(ਉ) 130 ਏਕੜ
(ਅ) 120 ਏਕੜ
(ਈ) 110 ਏਕੜ
(ਸ) 90 ਏਕੜ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 120 ਏਕੜ

10. ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖਾਲਸਾ ਦਾ ਮਟਮੈਲਾ ਰੰਗ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਨਵੀਨਤਾ ਦਾ
(ਅ) ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਦਾ
(ਈ) ਮੱਧਕਾਲੀਨਤਾ ਦਾ
(ਸ) ਪ੍ਰਾਚੀਨਤਾ ਦਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਨਵੀਨਤਾ ਦਾ

11. ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖਾਲਸਾ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਲਈ ਕਿਹੜਾ ਪੱਥਰ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ?
(ੳ) ਰੇਤੀਲਾ
(ਅ) ਲਾਲ
(ਈ) ਨਾਈਟ
(ਸ) ਸੰਗਮਰਮਰ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਰੇਤੀਲਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
(iii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ।
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਚੁਣੋ !
ਉੱਤਰ :
(i) ਅਨੰਦਪੁਰ, ਪੰਜਾਬ, ਭਵਨ, ਮੇਸ਼ੇ ਸੈਫ਼ਦੀ, ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ।
(ii) ਜਿਸ, ਇਹ, ਇਸ॥
(iii) 120, ਮੂਲ, ਸੁੰਦਰ, ਸਦੀਵੀ, ਧਾਰਮਿਕ।
(iv) ਕੀਤਾ, ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਕਰਨਾ ਹੈ, ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ
(i) “ਇਤਿਹਾਸਿਕ` ਦਾ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ੳ) ਸਪਤਾਹਿਕ
(ਅ) ਮਿਥਿਹਾਸਿਕ
(ਈ) ਦੈਨਿਕ
(ਸ) ਉਤਸਾਹਿਤ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਮਿਥਿਹਾਸਿਕ

(ii) “ਇਸ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜ ਵਿਚ ਰੇਤੀਲਾ ਪੱਥਰ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।’ ਇਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਪੜਨਾਂਵ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ੳ) ਇਸ
(ਅ) ਦੇ
(ਈ) ਵਿਚ
(ਸ) ਕਾਰਜ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਇਸ

(ii) ‘ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖਾਲਸਾ ਦੀਆਂ ਸੁੰਦਰ ਇਮਾਰਤਾਂ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਹਨ।’ ਇਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਨਾਂਵ ਹਨ ?
(ਉ) ਦੋ
(ਆ) ਤਿੰਨ
(ਈ) ਚਾਰ
(ਸ) ਪੰਜ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਚਾਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ :

ਉੱਤਰ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਲਿਖੋ –
(i) ਵਿਰਾਸਤ
(ii) ਸ਼ਤਾਬਦੀ
(iii) ਮਾਹਿਰ
(iv) ਸਮਰਪਿਤ
(v) ਤਹਿਤ
(vi) ਅਜੋਕੀ
(vii) ਮਟਮੈਲਾ
ਉੱਤਰ :
(i) ਵਿਰਾਸਤ – ਪਰਖਿਆਂ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਚੀਜ਼
(ii) ਸ਼ਤਾਬਦੀ – ਸੌ ਵਰੇ
(iii) ਮਾਹਿਰ – ਨਿਪੁੰਨ
(iv) ਸਮਰਪਿਤ – डेटा
(v) ਤਹਿਤ – ਅਧੀਨ
(vi) ਅਜੋਕੀ – ਅੱਜ – ਕਲ੍ਹ ਦੀ
(vii) ਮਟਮੈਲਾ – ਮਿੱਟੀ – ਰੰਗਾ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁ – ਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ

ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਭਵਨ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਦਿਸ਼ਾ ‘ਚ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਤਹਿਤ ਪੁਸਤਕਾਲਾ, 400 ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲਾ ਸੋਤਾ – ਭਵਨ ਅਤੇ 1200 ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਹਾਲ ਭਾਗ ਤਹਿਤ 7 ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਅੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਕੈਫ਼ੇਟੇਰੀਆ ਚੋਂ ਵੇਖਣ ਵਾਲੇ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਪੈਸੇ ਖ਼ਰਚ ਕੇ ਖਾਣ – ਪੀਣ ਯੋਗ ਵਸਤਾਂ ਖ਼ਰੀਦ ਸਕਦੇ ਹਨ ਭਵਨ ਦੇ ਤੀਸਰੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਕਿਸ਼ਤੀ – ਇਮਾਰਤ, ਢੋਲ ਇਮਾਰਤ, ਪੰਜ ਫੁੱਲ – ਪੱਤੀ ਇਮਾਰਤ ਅਤੇ ਦੂਜ ਦੇ ਚੰਦ ਜਾਂ ਕਲਗੀਨੁਮਾ ਇਮਾਰਤ, ਦੀ ਹਰ ਇਕ ਗੈਲਰੀ ਵੇਖਣ – ਯੋਗ ਹੈ।

ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ 165 ਮੀਟਰ ਲੰਮਾ ਪੁਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ‘ਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਰਸ਼ਕ ਗਠੜੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸਾਮਾਨ ਜਮਾ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ।ਇੱਥੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਵਾਸ਼ – ਰੂਮ, ਅਗਵਾਈ, ਕੇਂਦਰ ਤੇ ਸਵਾਗਤੀ ਕੇਂਦਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਕਿਸ਼ਤੀ – ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਬਾਹਰ ਕੰਧ ਉੱਪਰ ਲੱਗੀ ਸਕਰੀਨ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਅੰਦਰਲੀ ਹਰ ਇੱਕ ਗੈਲਰੀ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਮਾਤਰ ਫ਼ਿਲਮ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

1. ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਭਵਨ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਦੋ
(ਅ) ਤਿੰਨ
(ਈ) ਚਾਰ
(ਸ) ਪੰਜ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਤਿੰਨ

2. ਸੋਤਾ ਭਵਨ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਸ਼੍ਰੋਤਿਆਂ ਦੇ ਬੈਠਣ ਦੀ ਥਾਂ ਹੈ ?
(ੳ) 200
(ਅ) 300
(ਈ) 400
(ਸ) 500.
ਉੱਤਰ :
(ਈ) 400

3. ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਹਾਲ ਕਿੰਨੇ ਵਰਗਮੀਟਰ ਵਿਚ ਬਣਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) 1100
(ਅ) 1200
(ਈ) 1300
(ਸ) 1400.
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 1200

4. ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਦੇ 7 ਏਕੜ ਵਿਚ ਕੀ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਜੰਗਲ
(ਅ ਘਾਹ
(ਇ) ਪਾਣੀ
(ਸ) ਝਾੜੀਆਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਪਾਣੀ

5. ਖਾਣ – ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਖ਼ਰੀਦਣ ਲਈ ਕੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਕੈਫ਼ੇਟੇਰੀਆ
(ਅ) ਢਾਬਾ
(ਇ) ਖੋਖਾ
(ਸ) ਕਾਫ਼ੀ ਹਾਊਸ॥
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਕੈਫ਼ੇਟੇਰੀਆ

6. ਕਿਸ਼ਤੀ ਇਮਾਰਤ ਭਵਨ ਦੇ ਕਿਸ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਹੈ ?
(ਉ) ਪਹਿਲੇ
(ਆ) ਦੂਜੇ
(ਇ) ਤੀਜੇ
(ਸ) ਚੌਥੇ॥
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਤੀਜੇ

7. ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਲਈ ਕੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਪੁਲ
(ਅ) ਗਲੀ ਦੇ
(ਈ) ਖੁੱਲੀ ਸੜਕ
(ਸ) ਸੁਰੰਗ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਪੁਲ

8. ਗਠੜੀ ਘਰ ਭਵਨ ਦੇ ਕਿਸ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਹੈ ?
(ਉ) ਪੱਛਮੀ
(ਅ) ਪੂਰਬੀ
(ਈ) ਉੱਤਰੀ
(ਸ) ਦੱਖਣੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਪੂਰਬੀ

9. ਹਰ ਇਕ ਗੈਲਰੀ ਦੀ ਫਿਲਮ ਦੇਖਣ ਲਈ ਕਿਹੜੀ ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਬਾਹਰ ਕੰਧ ਉੱਤੇ ਸਕਰੀਨ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ ?
(ੳ) ਪੰਜ – ਫੁੱਲ ਪੱਤੀ ਇਮਾਰਤ
(ਅ) ਕਿਸ਼ਤੀ ਇਮਾਰਤ
(ਈ) ਢੋਲ ਇਮਾਰਤ
(ਸ) ਕਲਗੀਨੁਮਾ ਇਮਾਰਤ !
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਕਿਸ਼ਤੀ ਇਮਾਰਤ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
(iii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ।
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਭਵਨ, ਦਿਸ਼ਾ, ਪੁਸਤਕਾਲਾ, ਕੈਫ਼ੇਟੇਰੀਆ, ਇਮਾਰਤ।
(ii) ਇਸ।
(iii) ਤਿੰਨ, 400, 1200, ਦੂਜੇ, ਤੀਸਰੇ।
(iv) ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਹਨ, ਖ਼ਰੀਦ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜੋੜਦਾ ਹੈ, ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ
(i) “ਪੱਛਮੀਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ੳ) ਉੱਤਰੀ
(ਅ) ਪੂਰਬੀ
(ਈ) ਦੱਖਣੀ
(ਸ) ਦੱਖਣ – ਪੂਰਬੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਪੂਰਬੀ

(ii) ‘‘ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਕੈਫੇਟੇਰੀਆ ’ਚੋਂ ਵੇਖਣ ਵਾਲੇ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਪੈਸੇ ਖ਼ਰਚ ਕੇ ਖਾਣ – ਪੀਣ ਯੋਗ ਵਸਤਾਂ ਖਰੀਦ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਪੜਨਾਂਵ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ੳ) ਇਸ
(ਅ) ਦੇ
(ਈ) ਅੰਦਰ
(ਸ) ਹਨ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਇਸ

(ii) ‘‘ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਤਹਿਤ 7 ਏਕੜ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ‘ ਇਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਨਾਂਵ ਹਨ ?
(ਉ) ਦੋ
(ਅ) ਤਿੰਨ
(ਈ) ਚਾਰ
(ਸ) ਪੰਜ !
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਤਿੰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ :

ਉੱਤਰ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਲਿਖੋ
(i) ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ
(ii) ਦਰਸ਼ਕ
(ii) ਸਕਰੀਨ
ਉੱਤਰ :
(i) ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ – ਨੁਮਾਇਸ਼
(ii) ਦਰਸ਼ਕ – ਦੇਖਣ ਵਾਲੇ
(iii) ਸਕਰੀਨ – ਪਰਦਾ।
(v) ਰਚਨਾਤਮਕ ਕਾਰਜ – ਡੰਡੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
“ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖਾਲਸਾ ਦੇਖਣ ਪਿੱਛੋਂ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਨੋਟ – ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਿਰਾਸਤ – ਏ – ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੇਖਣ ਲਈ ਜਾਣ ਤੇ ਉੱਥੇ ਜਾ ਕੇ ਜੋ ਦੇਖਣ ਤੇ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਆਪੇ ਹੀ ਲਿਖਣ

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Chapter 21 ਪੁਲਾੜ – ਪਰੀ : ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Punjabi Chapter 21 ਪੁਲਾੜ – ਪਰੀ : ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 7 PSEB ਪੁਲਾੜ – ਪਰੀ : ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ Textbook Questions and Answers

ਪੁਲਾੜ – ਪਰੀ : ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ੳ) ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿੱਥੋਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਡਾ: ਦੀਪਕ ਪਾਂਡੇ ਤੇ ਮਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਬੇਨੀ ਉਰਸਾਲੀਨ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਿਵਾਸੀ ਸੀ, ਪਰ ਬੇਨੀ ਉਰਸਾਲੀਨ ਦੇ ਵੱਡੇ – ਵਡੇਰੇ ਯੂਗੋਸਲਾਵੀਆ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਨ।

(ਅ) ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਦਾ ਜਨਮ 1 ਸਤੰਬਰ, 1965 ਨੂੰ ਯੂਕਲਿਡ, ਓਹਾਇਓ), ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਭਰਾ ਜੈ ਤੇ ਭੈਣ ਦੀਨਾ ਉਸ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਨ !

(ਈ) ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਦੇ ਬਚਪਨ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸੁਨੀਤਾ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਲਾਡਲੀ ਸੀ। ਸੁਨੀਤਾ ਦਾ ਪਾਲਣ – ਪੋਸਣ ਬੋਸਟਨ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਤੇ ਇੱਥੇ ਹੀ ਉਹ ਪੜੀ ਲਿਖੀ। ਸੁਨੀਤਾ ਨੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਨਾਲ – ਨਾਲ ਸੰਗੀਤ, ਤੈਰਾਕੀ, ਹਾਈਕਿੰਗ, ਟੈਕਿੰਗ ਅਤੇ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੁਚੀ ਲਈ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਰੁਚੀਆਂ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਸਿਹਤ ਤੇ ਔਖ – ਸੌਖ ਝਾਗਣ ਦੀ ਨਿਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ। ਉਸ ਨੇ ਗਿਆਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਬੋਸਟਨ ਹਾਰਬਰ ਮੈਰਾਥਨ ਤੈਰਾਕੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਉਹ ਅਜੇ ਛੇ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਕੈਂਪ ਲਈ ਪਿਕਨਿਕ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨਾਲ ਤੈਰਾਕੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਗਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗਤਾ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤੇ। ਉਹ ਪੰਜ ਵੱਖ – ਵੱਖ ਈਵੈਂਟਸ ਵਿਚ ਫ਼ਸਟ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਕਾਫ਼ੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਸੀ।

(ਸ) ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਨੇ ਵਿੱਦਿਆ ਕਿੱਥੇ ਅਤੇ ਕਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਬੋਸਟਨ (ਮੈਸਾਚੂਸੈਟਸ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿਚ ਕੀਤੀ। ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਨੀਮ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਬਾਰਵੀਂ ਪਾਸ ਕਰ ਕੇ ਉਹ 1983 ਵਿਚ ਅਮਰੀਕੀ ਨੈਵਲ ਅਕੈਡਮੀ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਗਈ। ਇੱਥੋਂ ਉਸ ਨੇ 1987 ਵਿਚ ਬੀ.ਐੱਸ.ਸੀ. ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਤੇ ਫਿਰ ਨੇਵੀ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੋ ਗਈ।

(ਰ) ਸੁਨੀਤਾ ਨੂੰ ਪੁਲਾੜ-ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਲਈ ਕਿਵੇਂ ਅਤੇ ਕਦੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੁਨੀਤਾ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਪੁਲਾੜ – ਯਾਤਰੀ ਜਾਨ ਯੰਗ ਦਾ ਭਾਸ਼ਨ ਸੁਣ ਕੇ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਇਕ ਪੁਲਾੜ – ਯਾਤਰੀ ਲਈ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਸ ਕੰਮ ਵਿਚ ਮਾਹਰ ਦੇਖ ਕੇ ਪੁਲਾੜ – ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਨਾਸਾ ਨੂੰ ਅਰਜ਼ੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤੀ। 1998 ਵਿਚ ਉਸ ਵਲੋਂ ਦੁਬਾਰਾ ਭੇਜੀ ਗਈ ਅਰਜ਼ੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁਲਾੜ – ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਲਈ ਚੁਣ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਅੱਠ ਸਾਲ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਮਗਰੋਂ 2006 ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਡਿਸਕਵਰੀ ਪੁਲਾੜ – ਜਹਾਜ਼ ਵਿਚ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ।

(ਕ) ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਨੇ ਪੁਲਾੜੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਤੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਨੇ ਪੁਲਾੜੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸਾਂਭ – ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ 195 ਦਿਨ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਨਵਾਂ ਰਿਕਾਰਡ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਸਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਗੁਜ਼ਾਰਿਆ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਸੀ।ਉਸ ਨੇ ਚਾਰ ਵਾਰੀ ਪੁਲਾੜੀ – ਜਹਾਜ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਕੇ ‘ਸਪੇਸ ਵਾਕਿੰਗ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਸੇ ਇਸਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧ ਵਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸਪੇਸ ਵਾਕਿੰਗ ਸੀ।ਉਸਨੇ 29 ਘੰਟੇ 17 ਮਿੰਟ, ਸਪੇਸ ਵਾਕਿੰਗ ਕਰ ਕੇ ਰਿਕਾਰਡ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਪੁਲਾੜੀ ਜਹਾਜ਼ ਵਿਚ ਲੱਗੀ ਫੁੱਡ ਮਿੱਲ ਉੱਤੇ ਦੌੜ ਕੇ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਹੋ ਰਹੀ ਮੈਰਾਥਨ ਦੌੜ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਕੇ ਇਕ ਰਿਕਾਰਡ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ।

(ਖ) ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਧਰਤੀ ਤੇ ਕਦੋਂ ਵਾਪਸ ਆਈ ਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ 22 ਜੂਨ, 2007 ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਵਾਪਸ ਆਈ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਰਵੋਤਮ ਸਿਵਲੀਅਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਨ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।

2. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਤਕਨੀਸ਼ਨ : ਕਲਾ-ਨਿਪੁੰਨ ਵਿਅਕਤੀ
• ਸਦੀ : ਸੌ ਸਾਲ
• ਅਥਲੈਟਿਕਸ : ਦੌੜਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ
• ਮਾਹੌਲ : ਵਾਤਾਵਰਨ, ਆਲਾ-ਦੁਆਲਾ
• ਨਿਗ : ਸਿਖਲਾਈ
• ਕਿਰਤੀ : ਕੁਦਰਤ
• ਮੈਰਾਥਨ ਤਕੀ: ਲੰਮੀ ਦੂਰੀ ਦਾ ਤਕੀ-ਮੁਕਾਬਲਾ
• ਪ੍ਰਤਿਯੋਗਤਾ : ਮੁਕਾਬਲਾ
• ਨੈਵਲ : ਜਲ-ਸੈਨਾ ਸੰਬੰਧੀ
• ਸਪੇਸਵਾਕਿੰਗ : ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਤੁਰਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਟੁੱਡ-ਮਿੱਲ, ਉਹ ਮਸ਼ੀਨ ਜਿਸ ਦਾ ਪਟਾ ਘੁੰਮਦਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਤੁਰਿਆ ਜਾਂ ਦੌੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੋਵੇ।
• ਵਿਲੱਖਣ : ਅਨੋਖਾ, ਅਜੀਬ ਪੁਰਸਕਾਰ

3. ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋ :
ਪਾਲਣ-ਪੋਸਣ, ਅੰਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਡਾਰੀਆਂ ਮਾਰਨੀਆਂ, ਔਖ-ਸੌਖ ਝਾਗਣਾ, ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ, ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨਾ, ਨਾਗਰਿਕਤਾ
ਉੱਤਰ :

• ਪਾਲਣ – ਪੋਸਣ ਪਾਲਣਾ) – ਸ: ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਦੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ – ਪੋਸਣ ਉਸ ਦੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਕੀਤਾ।
• ਅੰਬਰਾਂ ਵਿਚ ਉਡਾਰੀਆਂ ਮਾਰਨਾ (ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਉੱਡਣਾ) – ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਨੇ ਅੰਬਰਾਂ ਵਿਚ ਉਡਾਰੀਆਂ ਮਾਰ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਾਂ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ।
• ਔਖ – ਸੌਖ ਝਾਗਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨਾ) – ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਨਾਲ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਔਖ ਸੌਖ ਝਾਗਣ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
• ਸਾਂਭ – ਸੰਭਾਲ (ਸੰਭਾਲਣਾ) – ਸਮਾਜ – ਸੇਵਕਾਂ ਨੇ ਉਜੜੇ – ਪੁਜੜੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਾਂਭ – ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।
• ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨਾ ਕਾਇਮ ਕਰਨਾ) – ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਇਕ ਪੁਲਾੜੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।
• ਨਾਗਰਿਕਤਾ (ਸ਼ਹਿਰੀਅਤ – ਡਾ: ਦੀਪਕ ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਪਿੱਛੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਲੈ ਲਈ।
• ਸਦੀ (ਸੌ ਸਾਲ) – 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਬਹੁਤ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ।
• ਮਾਹੌਲ (ਵਾਤਾਵਰਨ – ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਲੜਾਈ – ਝਗੜੇ ਵਾਲਾ ਹੈ; ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
• ਪਕਿਰਤੀ ਕਦਰਤ – ਅਸੀਂ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਨਜ਼ਾਰੇ ਦੇਖ ਰਹੇ ਸਾਂ।
• ਵਿਲੱਖਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ – ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਨੇ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰਾ ਸਮੇਂ ਵਿਲੱਖਣ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ।

ਯੋਜਕ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ:

ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ‘ਚੋਂ ਯੋਜਕ ਲੱਭ ਕੇ ਲਿਖੋ:
(ੳ) ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਭਾਵੇਂ ਜੰਮੀ ਨਹੀਂ ਪਰੰਤੂ ਉਹ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਡਾਕਟਰ ਦੀਪਕ ਪਾਂਡੇ ਦੀ ਧੀ ਹੈ।
(ਅ) ਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਭਰਾ ਤੇ ਇੱਕ ਭੈਣ ਉਸ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਨ।
(ਈ) ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪੁਲਾੜ-ਯਾਤਰੀ ਦੀ ਨਿੰਗ ਵਜੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਚਲਾਉਣਾ ਸਿੱਖਣਾ ਪਿਆ ਸੀ।
(ਸ) ਸੁਨੀਤਾ ਨੇ ਇਸ ਪੁਲਾੜੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਤੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬੜਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।
(ਹ) ਪ੍ਰਤੀਯੋਗਤਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋਈ, ਤਾਂ ਬੈਗ ਚੁੱਕ ਕੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਟੱਬਰ ਨਾਲ ਆ ਰਲੀ।
ਉੱਤਰ :
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਭਾਵੇਂ …. ਪਰੰਤੂ
(ਅ) ਤੇ
(ਏ) ਕਿ
(ਸ) ਤੇ
(ਹ) ਤਾਂ।

ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੁਲਾੜ ਸੰਬੰਧੀ ਹੋਰ ਰੋਚਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ।

PSEB 7th Class Punjabi Guide ਪੁਲਾੜ – ਪਰੀ : ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
“ਪੁਲਾੜ – ਪਰੀ : ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਲੇਖ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਨੇ ਅੰਬਰਾਂ ਵਿਚ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਿਰ ਮਾਣ ਨਾਲ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਭਾਵੇਂ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਜੰਮੀ – ਪਲੀ ਨਹੀਂ, ਪਰੰਤੂ ਉਹ ਇਕ ਭਾਰਤੀ ਦੀਪਕ ਪਾਂਡੇ ਦੀ ਧੀ ਹੈ। ਦੀਪਕ ਪਾਂਡੇ ਸੂਰਤ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਨ ਤੇ ਉਹ ਐੱਮ.ਬੀ.ਬੀ.ਐੱਸ. ਪਾਸ ਕਰ ਕੇ ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਮਗਰੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਚਲੇ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਧੀ ਕੁ ਸਦੀ ਪਹਿਲਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਯੂਕਲਿਡ, ਓਹਾਇਓ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿਚ ਡਾਕਟਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤੇ ਉੱਥੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਯੂਗੋਸਲਾਵੀਆ ਦੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਐਕਸ – ਰੇ ਤਕਨੀਸ਼ਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕੁੜੀ ਬੋਨੀ ਉਰਸਾਲੀਨ ਜ਼ਲੋਕਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਹੋ ਗਿਆ।

ਸੁਨੀਤਾ ਦਾ ਜਨਮ ਇਸ ਜੋੜੀ ਦੇ ਘਰ 19 ਸਤੰਬਰ, 1965 ਨੂੰ ਯੂਕਲਿਡ ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਇਕ ਭਰਾ ਤੇ ਇਕ ਭੈਣ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਸੀ। ਸੁਨੀਤਾ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਸਾਲ ਕੁ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਲੈ ਲਈ ਸੀ। ਸੁਨੀਤਾ ਅਜੇ ਸਾਲ ਕੁ ਦੀ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਮਾਤਾ – ਪਿਤਾ ਬੋਸਟਨ ਆ ਗਏ। ਸੁਨੀਤਾ ਦਾ ਪਾਲਣ – ਪੋਸਣ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ – ਲਿਖਾਈ ਇੱਥੇ ਹੀ ਹੋਈ। ਸੁਨੀਤਾ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਗੀਤ, ਤੈਰਾਕੀ, ਹਾਈਕਿੰਗ, ਟਰੈਕਿੰਗ ਅਤੇ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੁਚੀ ਲੈਂਦੀ ਰਹੀ।

ਹਰ ਛੁੱਟੀ ਦੇ ਦਿਨ ਉਸ ਦਾ ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸੈਰ – ਸਪਾਟੇ ਲਈ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੇ ਸੁਨੀਤਾ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਸਿਹਤ ਤੇ ਔਖ – ਸੌਖ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਿੱਤੀ। ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਗਿਆਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਬੋਸਟਨ ਹਾਰਬਰ ਮੈਰਾਥਨ ਤੈਰਾਕੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਸੁਨੀਤਾ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਨਿਰਮਾਣ ਕੁੜੀ ਸੀ। ਉਹ ਅਜੇ ਛੇ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਕੈਂਪ ਲਾ ਕੇ ਪਿਕਨਿਕ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।

ਸੁਨੀਤਾ ਆਪਣੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨਾਲ ਤੈਰਾਕੀ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗਤਾ ਉੱਤੇ ਗਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਵਾਪਸ ਆਈ ਤਾਂ ਭੈਣ – ਭਰਾ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਬੇਪਰਵਾਹੀ ਨਾਲ ਕਿਹਾ, “ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਦਾ ਬੈਗ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਦੇਖਿਆ, ਤਾਂ ਉਸ ਵਿਚ ਪੰਜ ਮੈਡਲ ਪਏ ਸਨ। ਉਹ ਪੰਜ ਵੱਖ – ਵੱਖ ਈਵੈਂਟਸ ਵਿਚ ਫਸਟ ਰਹੀ ਸੀ।

ਸੁਨੀਤਾ ਨੇ ਬੋਸਟਨ ਦੇ ਨੀਯਮ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਬਾਰਵੀਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ।ਉਹ ਸਾਇੰਸ ਤੇ ਹਿਸਾਬ ਵਿਚ ਚੰਗੇ ਨੰਬਰ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਜਮਾਤ ਦੇ ਉੱਚ – ਕੋਟੀ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸੀ। 1983 ਵਿਚ ਉਹ ਅਮਰੀਕੀ ਨੈਵਲ ਅਕੈਡਮੀ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਗਈ। ਇੱਥੋਂ 1987 ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਬੀ. ਐੱਸ. ਸੀ. ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਉਡਾਉਣ ਦੀ ਨਿਗ ਦੇ ਕੇ ਇਹੀ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਤੀਹ ਵੱਖ – ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਤੇ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ 2770 ਘੰਟੇ ਉਡਾਉਣ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਹੀ ਬਣਾ ਲਿਆ ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੇ ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਸੀ. ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਤੇ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਇੰਸਟਰਕਟਰ ਬਣ ਗਈ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਆਪਣੇ ਇਕ ਜਮਾਤੀ ਮਿਸ਼ੈਲ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਨਾਲ ਸ਼ਾਦੀ ਹੋ ਗਈ।

1995 ਵਿਚ ਉਹ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਲੈ ਕੇ ਨਾਸਾ ਪੁੱਜੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਜਾਨ ਯੰਗ ਨਾਂ ਦੇ ਪੁਲਾੜ – ਪਰੀ ਦਾ ਭਾਸ਼ਨ ਸੁਣਿਆ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਕ ਪੁਲਾੜ – ਪਰੀ ਦੀ ਨਿੰਗ ਵਜੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਚਲਾਉਣਾ ਸਿੱਖਣਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਦਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਸੁਨੀਤਾ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਮਾਹਰ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਵੀ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਉੱਡ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਨਾਸਾ ਨੂੰ ਅਰਜ਼ੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤੀ।

1998 ਵਿਚ ਨਾਸਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਭੇਜੇ ਜਾਣ ਦੀ ਨਿੰਗ ਲਈ ਚੁਣ ਲਿਆ। ਅੱਠ ਸਾਲ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਤਰ – ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਸੱਤ ਮੈਂਬਰੀ ਟੀਮ ਨਾਲ 9 ਦਸੰਬਰ, 2006 ਨੂੰ ਡਿਸਕਵਰੀ ਨਾਂ ਦੇ ਪੁਲਾੜੀ ਜਹਾਜ਼ ਵਿਚ ਉਡਾਰੀ ਭਰਨ ਲਈ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਲਗਪਗ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਸੌ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ਉੱਤੇ ਇਹ ਅੰਬਰਾਂ ਵਿਚ ਘੁੰਮਦਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਤਜਰਬੇ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ।

ਸੁਨੀਤਾ ਨੇ 195 ਦਿਨ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਦਾ ਨਵਾਂ ਰਿਕਾਰਡ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਸਤਰੀ ਨੇ ਕਦੇ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਇੰਨਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਗੁਜ਼ਾਰਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਚਾਰ ਵਾਰੀ ਪੁਲਾੜੀ ਜਹਾਜ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਪੇਸ ਵਾਕਿੰਗ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਵੀ ਇਕ ਇਸਤਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਸੀ, ਜੋ 29 ਘੰਟੇ 17 ਮਿੰਟ ਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਪੁਲਾੜੀ ਜਹਾਜ਼ ਵਿਚ ਲੱਗੀ ਟੇਡ ਮਿੱਲ ਉੱਤੇ ਹੀ ਦੌੜ ਕੇ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਹੋ ਰਹੀ ਬੋਸਟਨ ਮੈਰਾਥਨ ਦੌੜ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਕੇ ਇਕ ਨਵਾਂ ਰਿਕਾਰਡ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਾਰ ਰਿਕਾਰਡ ਬਣਾ ਕੇ ਉਹ 22 ਜੂਨ, 2007 ਨੂੰ ਐਟਲਾਂਟਿਸ ਨਾਂ ਦੇ ਪੁਲਾੜੀ ਜਹਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਵਾਪਸ ਆ ਗਈ।

ਸੁਨੀਤਾ ਦੀ ਇਸ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਬਦਲੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਨ ਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਤੋਂ ਮਾਨਵਤਾ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਪੁਲਾੜ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਹੋਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦੀ ਆਸ ਹੈ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਅੰਬਰਾਂ – ਅਸਮਾਨਾਂ। ਓਹਾਇਓ – ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਇਕ ਦੇਸ ਲਾਡਲੀ – ਪਿਆਰੀ। ਰੁਚੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਐਥਲੈਟਿਕਸ – ਦੌੜਾਂ। ਹਾਈਕਿੰਗ – ਲੰਮੀ ਸੈਰ। ਫੈਕਿੰਗ – ਵਿਖਮ ਯਾਤਰਾ, ਔਖੀ ਯਾਤਰਾ ਝਾਗਣਾ ਸਹਿਣਾ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗਤਾ – ਮੁਕਾਬਲਾ। ਦੋ – ਹਰਫ਼ੀ – ਥੋੜ੍ਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ। ਵਿਲੱਖਣ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਮਾਨਵਤਾ – ਮਨੁੱਖਤਾ।

1. ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁ – ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁ – ਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ :
ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਇੱਕ ਮੁਟਿਆਰ ਨੇ ਅੰਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਿਰ ਮਾਣ ਨਾਲ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਹੈ – ਸੁਨੀਤਾ। ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਭਾਵੇਂ ਜੰਮੀ ਨਹੀਂ ਪਰੰਤੂ ਉਹ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਡਾ: ਦੀਪਕ ਪਾਂਡੇ ਦੀ ਧੀ ਹੈ। ਦੀਪਕ ਪਾਂਡੇ ਸੂਰਤ (ਗੁਜਰਾਤ) ਤੋਂ ਐੱਮ.ਬੀ.ਬੀ.ਐੱਸ. ਪਾਸ ਕਰਕੇ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਤੇ ਫਿਰ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਚਲਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਡਾ: ਦੀਪਕ ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਅੱਧੀ ਕੁ ਸਦੀ ਪਹਿਲਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਨਗਰ ਯੂਕਲਿਡ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਡਾਕਟਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਇੱਥੇ ਹੀ ਐਕਸ – ਰੇ ਤਕਨੀਸ਼ਨ ਦਾ ਕੋਰਸ ਕਰ ਰਹੀ ਘਰੇਲੂ ਰੁਚੀਆਂ ਵਾਲੀ ਸਰਲ – ਸੁਭਾਅ ਤੇ ਮਿਹਨਤੀ ਕੁੜੀ ਬੋਨੀ ਉਰਸਾਲੀਨ ਜ਼ਲੋਕਰ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਜਾਣ – ਪਛਾਣ ਹੋਈ ਬੋਨੀ ਦੇ ਵੱਡੇ – ਵਡੇਰੇ ਯੂਗੋਸਲਾਵੀਆ ਦੇ ਸਨ ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਮਾਤਾ – ਪਿਤਾ ਓਹਾਇਓ ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ ਕਲੀਵਲੈਂਡ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਡਾ: ਦੀਪਕ ਪਾਂਡੇ ਦਾ ਮਿਹਨਤੀ ਸੁਭਾਅ ਪਸੰਦ ਆਇਆ। ਇਸ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਦੀਪਕ ਤੇ ਬੋਨੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਦੀ ਦੇ ਬੰਧਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤਾ।

ਇਸ ਜੋੜੀ ਦੇ ਘਰ ਹੀ ਸੁਨੀਤਾ ਦਾ ਜਨਮ 1 ਸਤੰਬਰ, 1965 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਯੂਕਲਿਡ (ਓਹਾਇਓ) ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਭਰਾ ਤੇ ਇੱਕ ਭੈਣ ਉਸ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਨ। ਭਰਾ ਜੈ ਉਸ ਤੋਂ ਚਾਰ ਸਾਲ ਤੇ ਭੈਣ ਦੀ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਵੱਡੀ ਸੀ। ਸੁਨੀਤਾ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਲਾਡਲੀ ਸੀ। ਸੁਨੀਤਾ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਸਾਲ ਕੁ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਲੈ ਲਈ ਸੀ। ਸੁਨੀਤਾ ਅਜੇ ਸਾਲ ਕੁ ਦੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਮਾਤਾ – ਪਿਤਾ ਤੇ ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਬੋਸਟਨ (ਮੈਸਾਚੂਸੈਟਸ) ਆ ਗਿਆ। ਸੁਨੀਤਾ ਦਾ ਪਾਲਣ – ਪੋਸ਼ਣ ਇਸੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਇੱਥੇ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ – ਲਿਖਾਈ ਹੋਈ।

1. ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਕਿਸ ਕੁੜੀ ਨੇ ਅੰਬਰਾਂ ਵਿਚ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਾਂ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ ?
(ਉ) ਅਰਪਨਾ
(ਅ) ਸੁਨੀਤਾ
(ਈ) ਮਧੂਮੀਤਾ
(ਸ) ਗੁਨੀਤਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਸੁਨੀਤਾ

2. ਸੁਨੀਤਾ ਕਿਸ ਭਾਰਤੀ ਦੀ ਧੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਦੀਪਕ ਪਾਂਡੇ ਦੀ
(ਅ) ਦੀਪਕ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ
(ਈ) ਦੀਪਕ ਗੁਪਤਾ ਦੀ
(ਸ) ਦੀਪਕ ਜੁਨੇਜਾ ਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਦੀਪਕ ਪਾਂਡੇ ਦੀ

3. ਦੀਪਕ ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਐੱਮ. ਬੀ. ਬੀ. ਐੱਸ. ਕਿੱਥੋਂ ਕੀਤੀ ?
ਉ) ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ
(ਅ) ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ
(ਇ) ਸੂਰਤ ਤੋਂ
(ਸ) ਮੁੰਬਈ ਤੋਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਸੂਰਤ ਤੋਂ

4. ਦੀਪਕ ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਕਿਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ?
(ਉ) ਨਿਊਯਾਰਕ
(ਅ) ਕੈਸਸ
(ਈ) ਸਾਨਫਰਾਂਸਿਸਕੋ
(ਸ) ਯੂਕਲਿਡ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਯੂਕਲਿਡ।

5. ਬੋਨ ਉਰਸਾਲੀਨ ਜ਼ਲੋਕਰ ਕਿਹੜਾ ਕੋਰਸ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਐਕਸ – ਰੇ ਤਕਨੀਸ਼ਨ
(ਅ) ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ
(ਈ) ਯੂਰੋਲੋਜੀ।
(ਸ) ਨਿਊਰੋਲੋਜੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਐਕਸ – ਰੇ ਤਕਨੀਸ਼ਨ

6. ਬੋਨੀ ਦੇ ਵੱਡੇ – ਵਡੇਰੇ ਕਿੱਥੋਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਨ ?
(ਉ) ਚੈਕੋਸਲੋਵਾਕੀਆ
(ਅ) ਜਾਪਾਨ
(ਈ) ਯੂਗੋਸਲਾਵੀਆ
(ਸ) ਪੋਲੈਂਡ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਯੂਗੋਸਲਾਵੀਆ

7. ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) 1 ਸਤੰਬਰ, 1965
(ਅ) 1 ਅਕਤੂਬਰ, 1966
(ਈ) 1 ਨਵੰਬਰ, 1965
(ਸ) 1 ਦਸੰਬਰ, 1967.
ਉੱਤਰ :
(ਉ) 1 ਸਤੰਬਰ, 1965

8. ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਦਾ ਜਨਮ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) ਯੂਕਲਿਡ (ਉਹਾਇਓ)
(ਅ) ਮਜ਼ੂਰੀ
(ੲ) ਮੈਸਾਚੂਸੈਟਸ
(ਸ) ਡਲਸ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਯੂਕਲਿਡ (ਉਹਾਇਓ)

9. ਸੁਨੀਤਾ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਭੈਣ ਭਰਾ ਹਨ ?
(ੳ) ਇਕ ਭਰਾ ਦੋ ਭੈਣਾਂ
(ਅ) ਇਕ ਭਰਾ ਤੇ ਇਕ ਭੈਣ
(ਏ) ਦੋ ਭਰਾ ਤੇ ਦੋ ਭੈਣਾਂ
(ਸ) ਇਕ ਭਰਾ ਤੇ ਤਿੰਨ ਭੈਣਾਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਇਕ ਭਰਾ ਤੇ ਇਕ ਭੈਣ

10. ਸੁਨੀਤਾ ਦਾ ਪਾਲਣ – ਪੋਸ਼ਣ ਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਿੱਥੇ ਹੋਈ ?
(ਉ) ਨਿਊਯਾਰਕ
(ਅ) ਜਾਰਜੀਆ
(ਏ) ਕਲੀਵਲੈਂਡ ,
(ਸ) ਮੈਸਾਚੂਸੈਟਸ
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਮੈਸਾਚੂਸੈਟਸ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
(iii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ।
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ, ਅੰਬਰਾਂ, ਭਾਰਤ, ਮਾਣ, ਸੁਨੀਤਾ।
(ii) ਉਸ, ਉਹ, ਉਹਨਾਂ।
(iii) ਇਕ, ਅੱਧੀ, ਘਰੇਲੂ, ਸਰਲ, ਮਿਹਨਤੀ।
(iv) ਚਲਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਕੀਤਾ ਹੈ, ਹੋਈ, ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤਾ, ਹੋਇਆ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ
(i) ‘ਮਿਹਨਤੀ ਦਾ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਕੰਮ – ਚੋਰ
(ਅ) ਸਿਰੜੀ
(ਏ) ਕਾਮਾ
(ਸ) ਵਿਹਲੜ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਕੰਮ – ਚੋਰ

(ii) “ਇੱਥੇ ਹੀ ਉਸਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ – ਲਿਖਾਈ ਹੋਈ ਇਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਪੜਨਾਂਵ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਹੀ
(ਅ) ਇੱਥੇ
(ਈ) ਉਸ
(ਸ) ਹੋਈ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਉਸ

(iii) ਉਹ ਇਕ ਭਾਰਤੀ ਡਾ: ਦੀਪਕ ਪਾਂਡੇ ਦੀ ਧੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਨਾਂਵ ਹਨ ?
(ੳ) ਇਕ
(ਅ) ਦੋ
(ਇ) ਤਿੰਨ
(ਸ) ਚਾਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਤਿੰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਲਿਖੋ
(1) ਅੰਬਰਾਂ
(ii) ਘਰੇਲੂ
(iii) ਲਾਡਲੀ
(iv) ਨਾਗਰਿਕਤਾ
ਉੱਤਰ :
(i) ਅੰਬਰਾਂ – ਆਸਮਾਨਾਂ
(ii) ਘਰੇਲੂ – ਘਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ
(iii) ਲਾਡਲੀ – ਪਿਆਰੀ
(iv) ਨਾਗਰਿਕਤਾ – ਸ਼ਹਿਰੀਅਤ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁ – ਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ :

ਸੁਨੀਤਾ ਨੇ ਇਸ ਪੁਲਾੜੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸਾਂਭ – ਸੰਭਾਲ ਤੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬੜਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।ਉਸਨੇ 195 ਦਿਨ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਨਵਾਂ ਰਿਕਾਰਡ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਸਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਗੁਜ਼ਾਰਿਆ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਚਾਰ ਵਾਰ ਪੁਲਾੜੀ ਜਹਾਜ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ “ਸਪੇਸ – ਵਾਕਿੰਗ’ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਇਸਤਰੀ ਵਲੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸਪੇਸ – ਵਾਕਿੰਗ ਹੈ।

ਉਸਨੇ 29 ਘੰਟੇ 17 ਮਿੰਟ ਸਪੇਸ – ਵਾਕਿੰਗ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਇੱਕ ਰਿਕਾਰਡ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।ਉਸਨੇ ਪੁਲਾੜੀ – ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਲੱਗੀ ਟੈਂਡ – ਮਿੱਲ ਉੱਤੇ ਹੀ ਦੌੜ ਕੇ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਹੋ ਰਹੀ ਬੋਸਟਨ ਮੈਰਾਥਨ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਰਿਕਾਰਡ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਚਾਰ ਰਿਕਾਰਡ ਬਣਾ ਕੇ ਸੁਨੀਤਾ 22 ਜੂਨ, 2007 ਈਸਵੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ “ਐਟਲਾਂਟਿਸ’ ਨਾਂ ਦੇ ਪੁਲਾੜੀ ਜਹਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਆਈ।

ਭਾਰਤੀ – ਅਮਰੀਕੀ ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਵਿਲੱਖਣ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਬਦਲੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਰਬੋਤਮ ਸਿਵਲੀਅਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ‘ਪਦਮ – ਭੂਸ਼ਣ’ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਤੋਂ ਮਾਨਵਤਾ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਪੁਲਾੜ ਦੀ ਖੋਜ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਚੰਗੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਆਸ ਹੈ।

1. ਸੁਨੀਤਾ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਰਹੀ ?
ਜਾਂ
ਸੁਨੀਤਾ ਨੇ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਨਵਾਂ ਰਿਕਾਰਡ ਬਣਾਇਆ ?
(ਉ) 190 ਦਿਨ
(ਅ) 192 ਦਿਨ
(ਇ) 194 ਦਿਨ
(ਸ) 195 ਦਿਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) 195 ਦਿਨ।

2. ਕਿਸ ਇਸਤਰੀ ਨੇ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਗੁਜ਼ਾਰਿਆ ?
(ਉ) ਕਲਪਨਾ ਨੇ
(ਅ) ਸੁਨੀਤਾ ਨੇ
(ਈ) ਨਤਾਸ਼ਾ ਨੇ
(ਸ) ਬਬੀਤਾ ਨੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਸੁਨੀਤਾ ਨੇ

3. ਪੁਲਾੜੀ ਜਹਾਜ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨੂੰ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ?
(ੳ) ਸਪੇਸ ਜੰਪਿੰਗ
(ਅ) ਸਪੇਸ ਫਲਾਇੰਗ
(ਈ) ਸਪੇਸ ਰਨਿੰਗ।
(ਸ) ਸਪੇਸ ਵਾਕਿੰਗ
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਪੇਸ ਵਾਕਿੰਗ

4. ਸੁਨੀਤਾ ਨੇ ਕਿੰਨੇ ਘੰਟੇ ਸਪੇਸ ਵਾਕਿੰਗ ਕੀਤੀ ?
(ਉ) 20 ਘੰਟੇ 10 ਮਿੰਟ
(ਅ) 29 ਘੰਟੇ ਇਕ ਮਿੰਟ
(ਈ) 29 ਘੰਟੇ 17 ਮਿੰਟ
(ਸ) 17 ਘੰਟੇ 29 ਮਿੰਟ
ਉੱਤਰ :
(ਈ) 29 ਘੰਟੇ 17 ਮਿੰਟ

5. ਸੁਨੀਤਾ ਨੇ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਟੈਂਡ – ਮਿੱਲ ਉੱਤੇ ਦੌੜ ਕੇ ਕਿਸ ਦੌੜ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ?
(ਉ) ਬੋਸਟਨ ਮੈਰਾਥਨ
(ਅ) ਬੋਸਟਨ ਰੇਸ
(ਈ) ਨਿਊਯਾਰਕ ਦੌੜ
(ਸ) ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਮੈਰਾਥਨ॥
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਬੋਸਟਨ ਮੈਰਾਥਨ

6. ਸੁਨੀਤਾ ਕਿਸ ਤਾਰੀਖ਼ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਪਰਤੀ ?
(ਉ) 20 ਜੂਨ 2007
(ਅ) 22 ਜੂਨ 2008
(ਈ) 22 ਜੂਨ 2007
(ਸ) 1 ਜੂਨ 2001.
ਉੱਤਰ :
(ਈ) 22 ਜੂਨ 2007

7. ਸੁਨੀਤਾ ਕਿਹੜੇ ਪੁਲਾੜੀ ਜਹਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਪਰਤੀ ?
(ਉ) ਅਪੋਲੋ
(ਅ) ਰੋਵਰ
(ਈ) ਐਟਲਾਂਟਿਸ
(ਸ) ਲੂਨਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਐਟਲਾਂਟਿਸ

8. ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਲੋਂ ਕਿਹੜਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ?
(ੳ) ਭਾਰਤ ਰਤਨ
(ਅ) ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ
(ਈ) ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ
(ਸ) ਅਰਜੁਨ ਐਵਾਰਡ
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ

9. ਸੁਨੀਤਾ ਤੋਂ ਕਿਸ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਚੰਗੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਆਸ ਹੈ ?
(ਉ) ਮਾਨਵਤਾ।
(ਅ) ਭਾਰਤ
(ਈ) ਅਮਰੀਕਾ
(ਸ) ਯੂਗੋਸਲਾਵੀਆ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਮਾਨਵਤਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
(iii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ।
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਸੁਨੀਤਾ, ਸਟੇਸ਼ਨ, ਰਿਕਾਰਡ, ਇਸਤਰੀ, ਐਟਲਾਂਟਿਸ॥
(ii) ਉਸ, ਕਿਸੇ, ਸਭ, ਇਸ, ਇਹ।
(iii) ਪੁਲਾੜੀ, 195, ਨਵਾਂ, ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ, ਵਧੇਰੇ ਚੰਗੀਆਂ।
(iv) ਕੀਤਾ ਹੈ, ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਪਰਤ ਆਈ, ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ
(i) “ਮਾਨਵਤਾ ਦਾ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਕੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਅਮਾਨਵਤਾ/ਪਸ਼ੂਪੁਣਾ
(ਅ) ਅਣਜਾਣਤਾ
(ਈ) ਨਿਰਸਤਾ
(ਸ) ਵਿਰਾਸਤੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਅਮਾਨਵਤਾ/ਪਸ਼ੂਪੁਣਾ

(ii) ‘‘ਇਸ ਨੂੰ ਸਪੇਸ ਵਾਕਿੰਗ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।” ਇਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਪੜਨਾਂਵ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ੳ) ਇਸ
(ਅ) ਨੂੰ
(ਈ) ਸਪੇਸ
(ਸ) ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਇਸ

(iii) “ਉਸਨੇ 195 ਦਿਨ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਨਵਾਂ ਰਿਕਾਰਡ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।` ਇਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਨਾਂਵ ਹਨ ?
(ਉ) ਦੋ
(ਅ) ਤਿੰਨ
(ਈ) ਚਾਰ
(ਸ) ਪੰਜ
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਤਿੰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ :

ਉੱਤਰ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਲਿਖੋ –
(i) ਪੁਲਾੜੀ
(ii) ਤਜਰਬਿਆਂ
(iii) ਸਥਾਪਿਤ
(iv) ਵਿਲੱਖਣ
(v) ਮਾਨਵਤਾ
ਉੱਤਰ :
(i) ਪੁਲਾੜੀ – ਖਲਾਅ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ
(ii) ਤਜਰਬਿਆਂ – ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ।
(iii) ਸਥਾਪਿਤ – ਕਾਇਮ॥
(iv) ਵਿਲੱਖਣ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼, ਖ਼ਾਸ।
(v) ਮਾਨਵਤਾ – ਮਨੁੱਖਤਾ

This PSEB 7th Class Computer Notes Chapter 2 ਵਿੰਡੋਜ਼ ਐਕਸਪਲੋਰਰ will help you in revision during exams.

PSEB 7th Class Computer Notes Chapter 2 ਵਿੰਡੋਜ਼ ਐਕਸਪਲੋਰਰ

ਜਾਣ-ਪਛਾਣ
ਵਿੰਡੋਜ਼ ਐਕਸਪਲੋਰਰ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਦਾ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਾਗ ਹੈ । ਇਹ ਫਾਈਲਾਂ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ਅਤੇ ਫੋਲਡਰਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟ, ਕਾਪੀ, ਪੇਸਟ, ਰੀਨੇਮ ਅਤੇ ਡਿਲੀਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ । ਐਕਸਪਲੋਰਰ ਆਪਣੀਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ਅਤੇ ਫੋਲਡਰਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਕ੍ਰਮ ਵਿਚ ਰੱਖਦਾ ਹੈ । ਐਕਸਪਲੋਰਰ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-

• ਵਿੰਡੋਜ਼ ਐਕਸਪਲੋਰਰ
• ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਐਕਸਪਲੋਰਰ ।

ਵਿੰਡੋਜ਼ ਐਕਸਪਲੋਰਰ (Windows Explorer)
ਵਿੰਡੋਜ਼ ਐਕਸਪਲੋਰਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਨੇਵੀਗੇਟ ਕਰਨ ਲਈ ਗ੍ਰਾਫਿਕਲ ਇੰਟਰਫੇਸ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਫ਼ਾਈਲਾਂ/ਫੋਲਡਰਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ, ਵਿਵਸਥਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਵਿੰਡੋਜ਼ ਐਕਸਪਲੋਰਰ ਨੂੰ ਫ਼ਾਈਲ ਐਕਸਪਲੋਰਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਾਡੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਫ਼ਾਈਲਾਂ ਅਤੇ ਫੋਲਡਰਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਡਿਸਕ ਦਾ ਡਾਟਾ, ਫੋਲਡਰ ਅਤੇ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਆਈਟਮ ਲਈ ਸਰਚ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ | ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਫ਼ਾਈਲਾਂ ਜਾਂ ਫ਼ੋਲਡਰਾਂ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ, ਡਿਲੀਟ ਕਰਨ, ਰੀਨੇਮ ਕਰਨ, ਕਾਪੀ ਕਰਨ, ਮੂਵ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਵਾਂ ਫੋਲਡਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਵਿੰਡੋਜ਼ ਐਕਸਪਲੋਰਰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ (Opening the Windows Explorer)
ਵਿੰਡੋਜ਼ ਐਕਸਪਲੋਰਰ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
1. ਵਿੰਡੋਜ਼-ਕੀਅ ਅਤੇ E ਬਟਨ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਦਬਾਓ ।
ਜਾਂ
2. ਵਿੰਡੋਜ਼-ਕੀਅ ਦਬਾਓ-ਆਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ > ਐਕਸੈੱਸਰੀਜ਼ > ਵਿੰਡੋਜ਼ ਐਕਸਪਲੋਰਰ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
ਜਾਂ
3. ਵਿੰਡੋਜ਼-ਕੀਅ ਦਬਾਓ-ਸਰਚ ਬਾਕਸ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ ਹੁਣ ਇਸ ਵਿੱਚ explorer ਟਾਈਪ ਕਰੋ ।
ਜਾਂ
4. ਵਿੰਡੋਜ਼-ਕੀਅ ਅਤੇ R ਕੀਅ ਇਕੱਠੀਆਂ ਦਬਾਓ-ਰਨ ਬਾਕਸ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ । ਹੁਣ ਇਸ ਵਿੱਚ Explorer ਟਾਈਪ ਕਰੋ ।
ਜਾਂ
5. ਬਾਏ ਡਿਫਾਲਟ, ਟਾਸਕ ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਐਕਸਪਲੋਰਰ ਬਟਨ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ‘ ਲਈ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਕੀਅ ਨਾਲ 2 ਦਬਾਓ ।

ਵਿੰਡੋਜ਼ ਐਕਸਪਲੋਰਰ ਦੇ ਭਾਗ (Components of Windows Explorer) 
ਐਕਸਪਲੋਰਰ ਦੇ ਖ਼ਾਸ ਹਿੱਸੇ ਹਨ-ਫਾਈਲਾਂ, ਫੋਲਡਰ ਅਤੇ ਡਰਾਈਵ | ਐਕਸਪਲੋਰਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਕੋਈ ਵੀ ਫਾਈਲ ਜਾਂ ਫੋਲਡਰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਲੱਭ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

• ਫਾਈਲ-ਡਾਟਾ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਇਕਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
• ਫੋਲਡਰ-ਸੰਬੰਧਿਤ ਫਾਈਲਾਂ ਇਕ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਫੋਲਡਰ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
• ਡਰਾਈਵ-ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ ਦੇ ਭੰਡਾਰਨ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਡਰਾਈਵ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਵਿੰਡੋਜ਼ ਐਕਸਪਲੋਰਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਫਾਈਲਾਂ, ਫੋਲਡਰ ਅਤੇ ਡਰਾਈਵਾਂ ਤਕ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਵਿੰਡੋਜ਼ ਐਕਸਪਲੋਰਰ ਦੋ ਪੇਨਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

1. 1. ਖੱਬਾ ਪੇਨ
2. 2. ਸੱਜਾ ਪੇਨ ਖੱਬਾ ਪੇਨ-ਇਸ ਨੂੰ ਨੇਵੀਗੇਸ਼ਨ ਪੇਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਵਿਚ ਡਰਾਈਵ, ਫਾਈਲਾਂ ਅਤੇ ਫੋਲਡਰ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਸੱਜਾ ਪੇਨ-ਜਦੋ ਕਿਸੇ ਫਾਈਲ, ਫੋਲਡਰ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਡਿਟੇਲ ਸੱਜੇ ਪੇਨ ਵਿਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਵਿੰਡੋਜ਼ ਐਕਸਪਲੋਰਰ ਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਲੋਕੇਸ਼ਨ ਦੀ ਲੜੀ –
ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਫੋਲਡਰ ਅਤੇ ਡਾਈਵ, ਨੈੱਟਵਰਕ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ੇਅਰ ਕੀਤੇ ਫ਼ੋਲਡਰ, ਡਾਈਵਜ਼ ਅਤੇ ਟਰਜ਼ ਇੱਕ ਟੀ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਲੜੀਬੱਧ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਲੜੀਬੱਧ ਕ੍ਰਮ ਨੂੰ ਲੋਕੇਸ਼ਨ ਦੀ ਲੜੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਆਈਟਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ:
1. ਫੇਵਰਿਟਸ-ਇਸ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰਲਾ ਪੱਧਰ ਡੈੱਸਕਟਾਪ ਫ਼ੋਲਡਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਸ ਵਿੱਚ ਡੱਸਕਟਾਪ, ਡਾਉਨਲੋਡਜ਼ ਅਤੇ ਰੀਸੈਂਟ ਪਲੇਸ ਆਈਟਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

2. ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਫੋਲਡਰ-ਬਾਈ ਡਿਫਾਲਟ ਇਸ ਫ਼ੋਲਡਰ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ; ਡਾਕੂਮੈਂਟਸ, ਸੰਗੀਤ, ਤਸਵੀਰਾਂ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਫ਼ੋਲਡਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਬੰਧਿਤ ਆਈਟਮਜ਼ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਿਕਚਰਜ਼ ਵਿੱਚ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਵੀਡੀਓ ਵਿੱਚ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵੀਡੀਓ ਆਦਿ ।

3. ਪਰਸਨਲ ਫੋਲਡਰ-ਤੁਸੀਂ ਜਿਸ ਯੂਜ਼ਰ ਨੇਮ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਲਾਗ ਇਨ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਉਸ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਹੀ ਤੁਹਾਡੇ ਪਰਸਨਲ ਫ਼ੋਲਡਰ ਦਾ ਨਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਈ ਡਿਫਾਲਟ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਫ਼ੋਲਡਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੰਟੈਕਟਸ, ਡਾਊਨਲੋਡਜ਼, ਫ਼ੇਵਰੇਟਸ, ਲਿੰਕਸ, ਮਾਈ ਡਾਕੂਮੈਂਟਸ, ਮਾਈ ਮਿਊਜ਼ਿਕ, ਮਾਈ ਪਿਕਚਰਜ਼, ਮਾਈ ਵੀਡੀਓਜ਼, ਸੇਵਡ ਗੇਮਜ਼ ਅਤੇ ਸਰਚ ।

4. ਕੰਪਿਊਟਰ-ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਲੱਗੀਆਂ ਡਿਸਕਾਂ ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ C:\ D:\ ਡਾਈਵ ਆਦਿ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਹੋਰ ਯੰਤਰ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਯੂ.ਐੱਸ.ਬੀ., ਮੈਮਰੀ-ਸਟਿਕ ਅਤੇ ਕੈਮਰਾ ਆਦਿ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ।

5. ਨੈੱਟਵਰਕ-ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਲੋਕਲ ਨੈੱਟਵਰਕ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹੋ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੋਰ ਕੰਪਿਊਟਰਜ਼ ਅਤੇ ਯੰਤਰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ।

6. ਕੰਟਰੋਲ ਪੈਨਲ-ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਨੂੰ ਕਾਨਫ਼ਿਗਰ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਸੈਟਿੰਗਜ਼ ਆਦਿ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

7. ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ-ਇਸ ਵਿੱਚ ਡਿਲੀਟ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਫ਼ਾਈਲਾਂ/ਫੋਲਡਰ ਜਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਐਕਸਪਲੋਰਰ ਦੇ ਵਿਊ (View of Explorer)
ਵਿਊ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਦਿਸ਼ ( ਐਕਸਪੋਲਰ ਦੇ ਵਿਉਂ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਫਾਈਲਾਂ ਅਤੇ ਫੋਲਡਰ ਕਿਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਗੇ । ਇਸ ਵਿਚ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਊ ਹਨ । ਇਹ ਹਨ-ਬੰਬ ਨੇਲਜ਼, ਟਾਈਲਜ਼, ਆਈਕਾਨ, ਲਿਸਟ ਅਤੇ ਡਿਟੇਲ !

1. ਸਮਾਲ, ਮੀਡੀਅਮ, ਲਾਰਜ ਅਤੇ ਐਕਸਟਰਾ ਲਾਰਜ ਆਈਕਨਜ਼ ਵਿਊ-ਇਸ ਵਿਊ ਵਿੱਚ ਆਈਟਮਾਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰ ਇੱਕ ਆਈਟਮ ਇੱਕ ਆਈਕਨ ਦੀ ਸ਼ੇਪ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ | ਹਰ ਆਈਟਮ ਦਾ ਇੱਕ ਨਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
2. ਟਾਈਲਜ਼ ਆਈਕਨ ਵਿਊ-ਇਸ ਵਿਊ ਵਿੱਚ ਆਈਟਮਜ਼ ਇੱਕ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰ ਇੱਕ ਆਈਟਮ ਇੱਕ ਆਈਕਨ ਦੀ ਸ਼ੇਪ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ । ਹਰ ਆਈਟਮ ਦਾ ਇੱਕ ਨਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸੂਚਨਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਫ਼ਾਈਲ ਦੀ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਾਈਜ਼ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
3. ਲਿਸਟ ਆਈਕਨ ਵਿਊ-ਇਸ ਵਿਊ ਵਿੱਚ ਆਈਟਮਜ਼ ਇੱਕ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਾਲਮ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ | ਹਰ ਆਈਟਮ ਦਾ ਇੱਕ ਨਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਈਕਨ ਨਾਮ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
4. ਕੰਟੈਂਟ ਆਈਕਨ ਵਿਊ-ਇਸ ਵਿਊ ਵਿੱਚ ਆਈਟਮਜ਼ ਕਾਲਮ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਹਰੇਕ ਆਈਟਮ ਇੱਕ ਆਈਕਨ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਕਿਸਮ ਲਿਖੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਕੁਝ ਹੋਰ ਪ੍ਰਾਪਰਟੀਜ਼ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੋਧਣ ਦੀ ਮਿਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਆਕਾਰ ਆਦਿ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ | ਬਾਈ ਡਿਫਾਲਟ ਇਸ ਵਿਊ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਰਚ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
5. ਡਿਟੇਲ ਆਈਕਨ ਵਿਊ-ਹਰ ਇੱਕ ਆਈਟਮ ਇੱਕ ਟੇਬਲ ਦੀ ਕਤਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਕਾਲਮ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਆਈਕਨ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਆਈਟਮ ਦਾ ਨਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਕਾਲਮ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਰਟੀਜ਼ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਸੋਧਣ ਦੀ ਮਿਤੀ ਅਤੇ ਕਿਸਮ ਦਰਜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਫਾਈਲ/ਫੋਲਡਰ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ (Working with File Folder) –
ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰਨਾ ਸਾਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਜਾਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਈਟਮਾਂ ਨੂੰ ਕਾਪੀ ਅਤੇ ਡਿਲੀਟ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ।

1.ਸਿੰਗਲ ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰਨਾ-ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਈਟਮਜ਼ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਮਾਊਸ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਸਿਲੈਕਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

2. ਸਿਲੈਕਟਿੰਗ ਆਲ ਆਈਟਮਜ਼-ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੀਆਂ ਆਈਟਮਜ਼ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ Ctrl+A ਕੀਜ਼ ਇਕੱਠੀਆਂ ਦਬਾਓ ਜਾਂ ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ ’ਤੇ ਐਡਿਟ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚੋਂ Select all ਆਪਸ਼ਨ ਨੂੰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

3. ਸ਼ਿਫ਼ਟ-ਕੀਅ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰਨਾ

• ਪਹਿਲੀ ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰੋ ।
• ਸ਼ਿਫ਼ਟ-ਕੀਅ ਨੂੰ ਦਬਾ ਕੇ ਰੱਖੋ ।
• ਬਾਕੀ ਆਈਟਮਜ਼ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰਨ ਲਈ ਅਪ ਐਰੋ ਜਾਂ ਡਾਊਨ ਐਰੋ ਜਾਂ ਹੋਮ ਜਾਂ ਐਂਡ ਕੀ ਦਬਾਓ ।
• ਸ਼ਿਫ਼ਟ-ਕੀਅ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਵੋ ।

4. ਕੰਟਰੋਲ-ਕੀਅ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰਨਾ (Selecting an item using (Ctrl key)—

• ਪਹਿਲੀ ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰੋ ।
• ਕੰਟਰੋਲ-ਕੀਅ ਨੂੰ ਦਬਾ ਕੇ ਰੱਖੋ ।
• ਲਿਸਟ ਨੂੰ ਉੱਪਰ ਜਾਂ ਹੇਠਾਂ ਮੂਵ ਕਰਨ ਲਈ ਅਪ ਐਰੋ ਜਾਂ ਡਾਊਨ ਐਰੋ ਜਾਂ ਹੋਮ ਜਾਂ ਐਂਡ ਕੀਅ ਦਬਾਓ । ਕਿਸੇ ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਤੋਂ ਡੀ-ਸਿਲੈਕਟ ਜਾਂ ਡੀ-ਸਿਲੈਕਟ ਤੋਂ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰਨ ਲਈ ਸਪੇਸ-ਬਾਰ ਦਬਾਓ ।
• ਕੰਟਰੋਲ-ਕੀਅ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿਓ ।

5. ਸਿਲੈਕਸ਼ਨ ਨੂੰ ਉਲਟਾਉਣਾ ਸਿਲੈਕਸ਼ਨ ਨੂੰ ਉਲਟਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਐਡਿਟ ਮੀਨੂੰ ਵਿਚ ਇਨਵਰਟ ਸਿਲੈਕਸ਼ਨ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।

ਫੋਲਡਰ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣਾ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਫੋਲਡਰ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਇਹ ਮੌਜੂਦਾ (Current) ਲੋਕੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬਣਦਾ ਹੈ । ਫ਼ੋਲਡਰ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਢੰਗ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ –
1. ਫ਼ਾਈਲ ਮੀਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਬ ਮੀਨੂੰ ਸਾਈਜ਼ ਨਵਾਂ ਫੋਲਡਰ ਆਪਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
ਜਾਂ
ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ Ctrl+Shift+N ਕੀਜ਼ ਇਕੱਠੀਆਂ ਦਬਾਓ ।

ਖ਼ਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਮਾਊਸ ਦਾ ਰਾਈਟ ਬਟਨ ਦਬਾਓ, ਕੰਟੈਂਕਸਟ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ New => Folder ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

2. ਫ਼ੋਲਡਰ ਦਾ ਨਾਮ ਟਾਈਪ ਕਰੋ ਅਤੇ ਐਂਟਰ-ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।

1. ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਰੀ-ਨੇਮ ਕਰਨਾ ਕਿਸੇ ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਰੀ-ਨੇਮ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਪੜਾਅ ਹਨ –

• ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰੋ ।
• ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਐਡਿਟ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ ਰੀ-ਨੇਮ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਜਾਂ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ F2 ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।

• ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਟਾਈਪ ਕੀਤਾ ਆਈਟਮ ਦਾ ਨਾਮ ਐਡਿਟ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਟੈਂਪਰੇਰੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਆਈਟਮ ਇੱਕ ਫ਼ੋਲਡਰ ਜਾਂ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਸਿਲੈਕਟ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਪੁਰਾਣਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਨਵਾਂ ਨਾਮ ਟਾਈਪ ਕਰ ਸਕੋ । ਜੇਕਰ ਆਈਟਮ ਇੱਕ ਫ਼ਾਈਲ ਹੈ ਤਾਂ ਇਕ ਦੇ ਪੂਰੇ ਨਾਮ ਵਿਚੋਂ ਇਸ ਦੀ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ (.doc ਜਾਂ .pdf) ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਕੀ ਨਾਮ ਸਿਲੈਕਟ ਹੋਵੇਗਾ | ਇਸ ਲਈ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਨਵਾਂ ਨਾਮ ਟਾਈਪ ਕਰੋਗੇ ਤਾਂ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਟਾਈਪ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸਲੀ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਨਾਮ ਓਵਰ ਰਾਈਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
• ਐਂਟਰ ਕੀਅ ਦਬਾਓ/ਜਾਂ/ਰੀਨੇਮ ਨੂੰ ਕੈਂਸਲ ਕਰਨ ਲਈ Esc ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।

2. ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਡੀਲੀਟ ਕਰਨਾ ਡਿਲੀਟ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਸੇ ਫ਼ਾਈਲ ਜਾਂ ਫੋਲਡਰ ਨੂੰ ਡਿਲੀਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਡਿਲੀਟ ਹੋਏ ਫ਼ਾਈਲ ਜਾਂ ਫੋਲਡਰ ਡਿਲੀਟ ਹੋ ਕੇ ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਕਿਸੇ ਫ਼ਾਈਲ ਜਾਂ ਫ਼ੋਲਡਰ ਨੂੰ ਡਿਲੀਟ ਕਰਨ ਲਈ ਪੜਾਅ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ

• ਜਿਸ ਫ਼ਾਈਲ ਜਾਂ ਫੋਲਡਰ ਨੂੰ ਡਿਲੀਟ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰੋ ।
• ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ ਡਿਲੀਟ-ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।ਇੱਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗਾ ਜੋ ਕਿ ਡਿਲੀਟ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛੇਗਾ |

3. “Yes” ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਆਈਟਮ ਡਿਲੀਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ । ਕਾਪੀ ਜਾਂ ਪੇਸਟ ਰਾਹੀਂ ਆਈਟਮਜ਼ ਨੂੰ ਕਾਪੀ ਕਰਨਾ

• ਜਿਸ ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਕਾਪੀ ਕਰਨਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰੋ ।
• ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਐਡਿਟ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ ਕਾਪੀ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਜਾਂ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ Ctrl+C ਦਬਾਓ ।

• ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਪੇਸਟ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਥਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
• ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਐਡਿਟ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ ਪੇਸਟ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਜਾਂ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ Ctrl+V ਕੀਅ ਦਬਾਓ । ਹੁਣ ਤੁਹਾਡੀ ਕਾਪੀ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਆਈਟਮ ਪੇਸਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ।

ਕੱਟ ਅਤੇ ਪੇਸਟ ਰਾਹੀਂ ਆਈਟਮਜ਼ ਨੂੰ ਮੂਵ ਕਰਨਾ –
ਆਈਟਮਜ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਮੂਵ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਹ ਕਿਰਿਆ ਕਾਪੀ ਅਤੇ ਪੇਸਟ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਕਾਪੀ ਦੀ ਥਾਂ ਕੱਟ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕਾਪੀ/ਪੇਸਟ ਅਤੇ ਕੱਟ/ਪੇਸਟ ਵਿੱਚ ਇਹ ਅਹਿਮ ਫ਼ਰਕ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਕਾਪੀ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸਟ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਉਸ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਆਈਟਮ ਦੀ ਇੱਕ ਡੁਪਲੀਕੇਟ ਆਈਟਮ ਨਵੀਂ ਥਾਂ ਉੱਤੇ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੀ ਅਸਲੀ ਥਾਂ ਤੋਂ ਮੂਵ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ । ਕੱਟ ਜਾਂ ਪੇਸਟ ਰਾਹੀਂ ਮੂਵ ਕੀਤੀ ਆਈਟਮ ਆਪਣੀ ਅਸਲੀ ਥਾਂ ਤੋਂ ਮੂਵ ਹੋ ਕੇ ਨਹੀਂ ਥਾਂ ਉੱਤੇ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕੱਟ ਅਤੇ ਪੇਸਟ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

• ਜਿਸ ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕਰਨਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰੋ ।
• ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਐਡਿਟ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ ਕੱਟ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਜਾਂ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ Ctrl + X ਕੀਅ ਦਬਾਓ ।
• ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਥਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
• ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਐਡਿਟ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ ਪੇਸਟ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਜਾਂ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ Ctrl + V ਕੀਅ ਦਬਾਓ । ਹੁਣ ਤੁਹਾਡੀ ਕੁੱਟ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਆਈਟਮ ਪੇਸਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ।

ਸੈਂਡ ਟੂ ਨਾਲ ਆਈਟਮ ਕਾਪੀ ਕਰਨਾ –

ਸੈਂਡ ਟੂ ਆਪਸ਼ਨ ਇੱਕ ਜਾਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਈਟਮਜ਼ ਜਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਕਾਪੀ ਕਰਕੇ ਨਵੀਂ ਥਾਂ ਉੱਤੇ ਭੇਜਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸੌਖਾ ਤਰੀਕਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਅੱਗੇ ਲਿਖੇ ਪੜਾਅ ਹੁੰਦੇ ਹਨ –

1. ਜਿਸ ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਕਾਪੀ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
2. ਮਾਊਸ ਦਾ ਸੱਜਾ ਬਟਨ ਦਬਾਓ, ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀ ਆਪਸ਼ਨ ਸੈਂਡ ਟੂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਅਤੇ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਥਾਂ ਦੀ ਵੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।

ਬਾਏ ਡਿਫਾਲਟ, ਸੈਂਡ ਟੂ ਸਬ-ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਥਾਂਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ –

• ਕੰਪਰੈੱਸਡ (ਜਿੱਪਡ) ਫ਼ੋਲਡਰ
• ਡੱਸਕਟਾਪ (ਏਟ ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ)
• ਡਾਕੂਮੈਂਟਸ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ
• ਫ਼ੈਕਸ ਅਤੇ ਮੇਲ ਰਿਸੀਪਿਏਂਟਸ
• ਰਿਮੂਵੇਬਲ ਯੰਤਰ, ਜਿਵੇਂਕਿ : ਯੂ ਐੱਸ.ਬੀ. ਮੈਮਰੀ-ਸਟਿੱਕਸ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।

ਸਰਚਿੰਗ (Searching)
ਸਰਚ ਕਮਾਂਡ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਆਪਣੀਆਂ ਫ਼ਾਈਲਾਂ, ਫੋਲਡਰ ਆਦਿ ਨੂੰ ਲੱਭਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਕਈ ਵਾਰ ਕਿਸੇ ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਸੇਵ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੀ ਲੋਕੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਆਈਟਮ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਉਹ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ, ਪਰ ਸਰਚਿੰਗ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਲੱਭ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਸਰਚਿੰਗ ਲਈ ਅਸੀਂ ਹੇਠਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹਾਂ –

1. ਵਿੰਡੋ ਐਕਸਪਲੋਰਰ ਵਿੱਚ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ Ctrl+E ਕੀਅ ਦਬਾਓ ਜਾਂ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਸਰਚ-ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
2. ਸਰਚ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਜਾਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਟਰਮ ਟਾਈਪ ਕਰੋ । ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਰਚ-ਟਰਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੀ ਫ਼ਾਈਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਰਚ ਟਰਮਜ਼ ਨਾਲ ਮੇਲ ਜ਼ਰੂਰ ਖਾਵੇਗੀ ।
3. ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਸਰਚ-ਟਰਮ ਟਾਈਪ ਕਰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਨਤੀਜੇ ਆਈਟਮ ਵਿਊ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨਜ਼ਰ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਐਂਟਰ ਕੀਅ-ਦਬਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ।

ਰਨ ਕਮਾਂਡ (Run Command)
ਰਨ ਕਮਾਂਡ ਸਟਾਰਟ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਮੀਨੂੰ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਕਿਸੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਰਨ ਕਮਾਂਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਸਟੈਂਪ :

• ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਰਨ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ । ਰਨ ਬਾਕਸ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ ।

• ਇਸ ਵਿੱਚ ਖੋਲ੍ਹੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਜਿਵੇਂ ਕਿ Calc ਦਾ ਨਾਮ ਟਾਈਪ ਕਰੋ ।

ਕੈਲਕੂਲੇਟਰ (Calculator) –
ਕੈਲਕੂਲੇਟਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਆਮ ਵਰਤੋਂ ਵਾਲੇ ਕੈਲਕੂਲੇਟਰ ਵਰਗਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਕੈਲਕੂਲੇਟਰ ਇੱਕ ਸਾਧਾਰਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਗਣਨਾਵਾਂ ਕਰਵਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਰਨ-ਬਾਕਸ ਰਾਹੀਂ ਕੈਲਕੂਲੇਟਰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦੇ ਸਟੈਂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ –

• ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਰਨ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ । ਰਨ-ਬਾਕਸ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ ।

• ਇਸ ਵਿੱਚ ‘calc ਟਾਈਪ ਕਰੋ ।
• Ok ਬਟਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਕੈਲਕੂਲੇਟਰ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗਾ ।

ਕਸਟਮਾਈਜ਼ ਡੈਸਕਟਾਪ (Customize Desktop)
ਡੈਸਕਟਾਪ ਦੀ ਸੈਟਿੰਗ ਬਦਲਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਕਸਟਮਾਈਜ਼ ਕਰਨਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
1. ਥੀਮਜ਼-ਥੀਮ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਰੰਗਾਂ ਅਤੇ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਬੈਕ ਗਰਾਊਂਡ, ਸਕਰੀਨ ਸੇਵਰ, ਬਾਡਰ ਕਲਰ ਅਤੇ ਸਾਊਂਡ ਸਕੀਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਵਿੰਡੋਜ਼ ਵਿਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਥੀਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ –

• ਮਾਈ ਥੀਮਜ਼
• ਐਰੋ ਥੀਮਜ਼
• ਬੇਸਿਕ ਅਤੇ ਹਾਈ ਕੰਟਰਾਸਟ ਥੀਮਜ਼

2. ਡੈਸਕਟਾਪ ਬੈਕ ਗਰਾਊਂਡ-ਇਸ ਵਿਚ ਵਾਲ ਪੇਪਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਇਕ ਤਸਵੀਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ JPEG ਜਾਂ Gif ਫਾਰਮੈਟ ਦੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
ਡੈਸਕਟਾਪ ਬੈਕ ਗਰਾਊਂਡ ਬਦਲਣ ਦੇ ਕਦਮ-ਡੈਸਕਟਾਪ ਬੈਕ ਗਰਾਊਂਡ ਬਦਲਣ ਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਦਮ ਹਨ –

• Pictures Locations ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
• ਤੁਹਾਡੀ ਕਰੰਟ (current) ਥੀਮ ਅਨੁਸਾਰ By default ਸਾਰੀਆਂ ਬੈਕ ਗਰਾਊਂਡ ਸਿਲੈਂਕਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਇੱਕ ਬੈਕ ਗਰਾਊਂਡ ਵਰਤਣ ਲਈ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ Clear all ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦੀ ਬੈਕ ਗਰਾਉਂਡ ਲਈ ਉਸ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਖੱਬੇ ਕਾਰਨਰ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਚੈੱਕ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• Picture position ਲਈ ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
• ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੈਕ ਗਰਾਊਂਡ ਸਿਲੈਂਕਟ ਹੈ ਤਾਂ ਇਕ ਨੂੰ ਆਟੋਮੈਟਿਕ ਬਦਲਣ ਲਈ Change picture every ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਅਨੁਸਾਰ ਟਾਈਮ ਚੁਣੋ ।
• Save changes ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਡੱਸਕਟਾਪ ਬੈਕ ਗਰਾਊਂਡ ਤੁਹਾਡੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਸੈੱਟ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ।

3. ਸਕਰੀਨ ਸੇਵਰ
ਸਕਰੀਨ ਸੇਵਰ ਉਹ ਫੀਕਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਕੰਮ ਨਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਕਰੀਨ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਕਰੀਨ ਸੇਵਰ ਸੈੱਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਸਕਰੀਨ ਸੇਵਰ ਸੈੱਟ ਕਰਨ ਦੇ ਪੜਾਅਸਕਰੀਨ ਸੇਵਰ ਸੈੱਟ ਕਰਨ ਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪਗ ਹਨ –

• ਡੈਸਕਟਾਪ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ Display Properties Personalise ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ । (ਇਕ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗਾ)
• ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਅਨੁਸਾਰ ਸਕਰੀਨ-ਸੇਵਰ ਸੈੱਟ ਕਰਨ ਲਈ Screen saver ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਡਰਾਪ ਡਾਉਨ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦਾ ਸਕਰੀਨ ਸੇਵਰ ਚੁਣੋ ।

• ਸਕਰੀਨ ਸੇਵਰ ਦੀ ਸੈਟਿੰਗ ਲਈ Settings ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਸੈਟਿੰਗ ਸੈਂਟ ਕਰੋ ।
• ਸਕਰੀਨ ਸੇਵਰ ਦਾ ਵਿਊ ਦੇਖਣ ਲਈ Preview ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਡੈੱਸਕਟਾਪ ਤੋਂ ਸਕਰੀਨ-ਸੇਵਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਚੱਲਣ ਲਈ ਇਸ ਦਾ ਟਾਈਮ ਸੈੱਟ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ Wait ਆਪਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਟਾਈਮ ਦੀ ਸੈਟਿੰਗ ਟਾਈਪ ਕਰੋ ।
• Apply ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ Ok| ਬਟਨ ਦਬਾਓ । ਸਕਰੀਨ ਸੇਵਰ ਸੈੱਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ।