This PSEB 6th Class Science Notes Chapter 10 ਗਤੀ ਅਤੇ ਦੂਰੀਆਂ ਦਾ ਮਾਣ will help you in revision during exams.
PSEB 6th Class Science Notes Chapter 10 ਗਤੀ ਅਤੇ ਦੂਰੀਆਂ ਦਾ ਮਾਣ
→ ਮਾਪਣ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਇੱਕ ਅਗਿਆਤ ਰਾਸ਼ੀ ਦੀ ਉਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਇੱਕ ਗਿਆਤ ਰਾਸ਼ੀ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਕਰਨਾ ।
→ ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਜਾਣ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਆਵਾਜਾਈ ਵਾਲੇ ਸਾਧਨ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
→ ਪਾਚੀਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਬਲਿਸ਼ਤ, ਗਿੱਠ ਅਤੇ ਕਦਮਾਂ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕਰਕੇ ਲੰਬਾਈ ਜਾਂ ਦੁਰੀ ਨੂੰ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਇਹਨਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਮਾਪ ਵਧੇਰੇ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ।
→ ਵਰਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਇਕਾਈਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੀਟਰਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (S.I. ਇਕਾਈ) ਦਾ ਨਾਂ । ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ।
→ ਲੰਬਾਈ ਦੀ S.I. ਇਕਾਈ ਮੀਟਰ ਹੈ ।
→ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦਾ ਸਮੇਂ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਬਦਲਾਵ ਨੂੰ ਗਤੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
→ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਰਲ ਰੇਖਾ ਵਿੱਚ ਗਤੀ ਨੂੰ ਸਰਲ ਰੇਖੀ ਗਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
→ ਚੱਕਰਾਕਾਰ ਗਤੀ ਵਿੱਚ ਵਸਤੂ ਇੱਕ ਚੱਕਰਾਕਾਰ ਪੱਥ ਵਿੱਚ ਗਤੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਸਤੂ ਦੇ ਬਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਕਿਸੇ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਬਿੰਦੂ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।
→ ਅਜਿਹੀ ਗਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵਸਤੂ ਆਪਣੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅੰਤਰਾਲ ‘ਤੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ । ਦੁਹਰਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਵਸਤੂ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਆਵਰਤੀ ਗਤੀ ਆਖਦੇ ਹਨ !
→ ਕਿਸੇ ਗਿਆਤ ਵਸਤੂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਇਕਾਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
→ ਲੰਬਾਈ ਦੀ ਮਿਆਰੀ ਇਕਾਈ ਮੀਟਰ ਹੈ ।
ਕੁੱਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
- ਦੂਰੀ-ਦੋ ਬਿੰਦੂਆਂ ਵਿਚਕਾਰਲੀ ਵਿੱਥ ਦਾ ਮਾਪ ਦੂਰੀ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
- ਮਾਪਣ-ਮਾਪਣ ਤੋਂ ਭਾਵ ਇੱਕ ਅਗਿਆਤ ਰਾਸ਼ੀ ਦੀ ਇੱਕ ਉਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਗਿਆਤ ਰਾਸ਼ੀ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਕਰਨਾ ਹੈ ।
- ਇਕਾਈ-ਇੱਕ ਗਿਆਤ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਰਾਸ਼ੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਿਆਰੀ ਰਾਸ਼ੀ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਕਾਈ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
- ਓਡੋਮੀਟਰ-ਮੋਟਰ ਵਾਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਯੰਤਰ ਹੈ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਗਈ ਦੂਰੀ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
- ਗਤੀ-ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਸਤੁ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਲਗਾਤਾਰ ਬਦਲਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਗਤੀ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
- ਸਰਲ ਰੇਖੀ ਗਤੀ-ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਸਤੁ ਇੱਕ ਸਰਲ ਰੇਖਾ ਵਿੱਚ ਗਤੀ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਗਤੀ ਸਰਲ ਰੇਖੀ ਗਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।