Bhagya

Punjab State Board PSEB 6th Class Computer Book Solutions Chapter 4 ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਪੇਟ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Computer Chapter 4 ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਪੇਟ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ

Computer Guide for Class 6 PSEB ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਪੇਟ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ
1. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

(i) ਪੇਂਟ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰਲੇ ਪਾਸੇ …………………….. ਬਾਰ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ (Title Bar)
(ਅ) ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ (Status Bar)
(ੲ) ਸਕਰੌਲ ਬਾਰ (Scroll Bar)
(ਸ) ਟਾਸਕ ਬਾਰ (Task Bar) ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ (Title Bar)

(ii) …………………… ਟੂਲਬਾਰ ਹੀ ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਪੁਜੀਸ਼ਨ ਅਸੀਂ ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਉੱਪਰ ਜਾਂ ਹੇਠਾਂ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
(ਉ) ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਬਾਰ (Quick Access Bar)
(ਅ) ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ (Status Bar)
(ੲ) ਸਕਰੌਲ ਬਾਰ (Scroll Bar)
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਬਾਰ (Quick Access Bar)

(iii) ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ ’ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ………………………. ਬਟਨ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਪੇਂਟ (Paint)
(ਅ) ਹੈਲਪ (Help)
(ੲ) ਕਲੋਜ਼ (Close)
(ਸ) ਮਿਨੀਮਾਈਜ਼ (Minimize) ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਪੇਂਟ (Paint)

(iv) ਸਕਰੀਨ ਨੂੰ ਘੁਮਾਉਣ ਲਈ ਸਕਰੌਲ ਬਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ……………………… ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) 2
(ਅ) 3
(ੲ) 4
(ਸ) 5.
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 2

(v) ……………………. ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਾਪੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਾਂ ਤੇ ਸੇਵ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
(ਉ) ਸੇਵ ਐਜ਼ (Save as)
(ਅ) ਓਪਨ (Open)
(ੲ) ਨਿਊ (New)
(ਸ) ਐਗਜ਼ਿਟ (Exit) ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਸੇਵ ਐਜ਼ (Save as)

2. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ ਕੀਅਜ਼ ਲਿਖੋ

(i) ਨਵੀਂ ਫਾਈਲ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ……………………
(ii) ਪਹਿਲਾਂ ਬਣੀ ਫਾਈਲ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ……………………….
(iii) ਫਾਈਲ ਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰਨ ਲਈ ………………………
(iv) ਫਾਈਲ ਪ੍ਰਿੰਟ ਕਰਨ ਲਈ …………………….
(1) ਅੰਡੂ (UNDO) ………………….
(vi) ਰੀਡੂ (REDO) ਜਾਂ ਰਪੀਟ (REPEAT) ………………
ਉੱਤਰ-
(i) Ctrl + N
(ii) Ctrl + O
(iii) Ctrl + S
(iv) Ctrl + P
(v) Ctrl + Z
(vi) Ctrl + Y.

3. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੇਂਟ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੇਂਟ ਇੱਕ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਪੇਂਟਿੰਗ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਉਤਪਾਦ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਪੈਂਟ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸਟਾਰਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੇਂਟ ਨੂੰ ਸਟਾਰਟ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸਟੈਂਪ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ-

1. Start ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
2. All Programs ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. Accessories ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
4. Paint ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੇਂਟ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ! ਉੱਤਰ-ਪੈਂਟ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਭਾਗ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਨਾਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-

1. ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ
2. ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈਸ ਬਾਰ
3. ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ
4. ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ
5. ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ
6. ਵਰਕ ਏਰੀਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵਰਕ ਏਰੀਆ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੈਂਟ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਨੂੰ ਵਰਕ ਏਰੀਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸੇਵ ਕਮਾਂਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੇਵ ਕਮਾਂਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾਮ ਦੀ ਫਾਈਲ ਨਾਲ ਸੇਵ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇੱਕ ਵਾਰ ਸੇਵ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋਬਾਰਾ ਉਸ ਫਾਈਲ ਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਵੀ ਇਸ ਬਟਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ ਕਿੰਨੀ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ? ਉੱਤਰ-ਸਕਰੌਲ ਬਾਰ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ-

1. ਹੋਰੀਜੋਂਟਲ ਸਕਰੌਲ ਬਾਰ ।
2. ਵਰਟੀਕਲ ਸਕਰੌਲ ਬਾਰ ।

4. ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ? ਇਸ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਉਹ ਟੂਲਬਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਮਾਂਡਾਂ ਦੇ ਬਟਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਨਾਲ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ । ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਬਟਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ , ਜਿਵੇਂ-ਸੇਵ, ਅਨ-ਡੂ, ਰੀ-ਡੂ ਅਤੇ ਕਸਟਮਾਈਜ਼ ।

ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਹ ਟੂਲਬਾਰ ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਰਿਬਨ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਉਸ ਵਾਸਤੇ ਕਸਟਮਾਈਜ਼ ਆਈਕਾਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ “Show below the Ribbon’ ਆਪਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਰਿਬਨ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਆਪਸ਼ਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ , ਜਿਵੇਂ-ਨਿਉ (New), ਉਪਨ (Open), ਸੇਵ (Save), ਪ੍ਰਿੰਟ (Print), ਪ੍ਰਿੰਟ ਵਿਊ (Print Preview) , ਸੈਂਡ ਇਨ ਈ ਮੇਲ (Send in E-mail) ਆਦਿ ।

ਅਸੀਂ ਰਿਬਨ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਉਸ ਵਸਤੂ ’ਤੇ ਰਾਈਟ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ‘Add to Quick Toolbar’ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੋਮ ਟੈਬ ਰਿਬਨ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਾਰੇ ਟੂਲਜ਼, ਸ਼ੇਪਸ, ਕਲਰ ਪੈਲੇਟ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਮਾਂਡਾਂ ਨੂੰ ਰਿਬਨ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਕਮਾਂਡਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ Save, Undo ਅਤੇ Redo ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ Quick Access Toolbar ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਰਿਬਨ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਹੇਠਾਂ drop-down ਐਰੋ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੀਨੂੰਆਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ | ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ Home ਟੈਬ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਹੈ । ਹੋਮ ਟੈਬ ਉਹਦਾ ਰਿਬਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਟੂਲਜ਼, ਸ਼ੇਪਸ, ਬੁਰਸ਼ ਅਤੇ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਇੱਥੇ ਰਿਬਨ ਨੂੰ ਮਿਨੀਮਾਈਜ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਆਪਸ਼ਨ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਚੁਣਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਰਿਬਨ ਗਾਇਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪਰ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ Home Tab ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਦੁਬਾਰਾ ਨਜ਼ਰ ਆ ਜਾਵੇਗਾ ।

ਐਕਟੀਵਿਟੀ

ਆਓ ਜੋ ਅਸੀਂ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੈ ਉਸਦੀ ਦੁਹਰਾਈ ਕਰੀਏ । ਪੈਂਟ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।

PSEB 6th Class Computer Guide ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਪੇਟ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ Important Questions and Answers

1. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

(i) ਸਕਰੌਲ ਬਾਰ ………………………… ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
(ਉ) 1
(ਅ) 2
(ੲ) 3
(ਸ) 4.
ਉੱਤਰ-
(ਅ) 2

(ii) ਤਸਵੀਰਾਂ ……………………….. ਵਿੱਚ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ਉ) ਰਿਬਨ
(ਅ) ਟੈਬ
(ੲ) ਵਰਕ ਏਰੀਆ
(ਸ) ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਵਰਕ ਏਰੀਆ

(iii) ਪੇਂਟ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ………………….. ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ
(ਅ) ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ
(ੲ) ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ
(ਸ) ਰਿਬਨ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ

(iv) ਕਮਾਂਡਜ਼ ……………………. ਬਟਨ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ਉ) ਮਿਨੀਮਾਈਜ਼
(ਅ) ਪੇਂਟ
(ੲ) ਕਲੋਜ਼
(ਸ) ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਪੇਂਟ

2. ਪੂਰੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ

ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਰਟਕਟ ਕੀਅ ਦੱਸੋ :
1. ਮਦਦ ਲੈਣ ਲਈ
2. ਪੇਂਟ ਬੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ।
ਉੱਤਰ-
1. F1
2. Alt + F4.

3. ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈੱਸ ਟੂਲਬਾਰ ਉਹ ਟੂਲਬਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਮਾਂਡਾਂ ਦੇ ਬਟਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੁਇੱਕ ਐਕਸੈਸ ਟੂਲਬਾਰ ਵਿੱਚ ਆਈਟਮਜ਼ ਹਟਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਕਿਸ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
Remove from Quick Access Toolbar.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੇਂਟ ਬਟਨ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵਾਲੇ ਬਟਨ ਨੂੰ ਪੇਂਟ ਬਟਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕਈ ਕਮਾਂਡਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਸ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਕਰੀਨ ਸਰਕਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Computer Book Solutions Chapter 4 ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਫ਼ਾਰਮੈਟਿੰਗ (ਭਾਗ-2) Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Computer Chapter 4 ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਫ਼ਾਰਮੈਟਿੰਗ (ਭਾਗ-2)

Computer Guide for Class 7 PSEB ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਫ਼ਾਰਮੈਟਿੰਗ (ਭਾਗ-2) Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ
1. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

I.
ਪੂਰੇ ਵਰਡ ਨੂੰ ਚੁਣਨ (ਸਿਲੈਕਟ ਕਰਨ) ਲਈ, ਉਸ ਉੱਤੇ ………….. ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(ੳ) ਸਿੰਗਲ (ਇੱਕ ਵਾਰ)
(ਅ) ਡਬਲ (ਦੋ ਵਾਰ)
(ੲ) ਟਰਿਪਲ (ਤਿੰਨ ਵਾਰ)
(ਸ) ਕੋਈ ਨਹੀਂ !
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਡਬਲ (ਦੋ ਵਾਰ),

II.
…………….. ਗਰੁੱਪ ਸਾਨੂੰ ਟੈਕਸਟ ਫੌਂਟ, ਸਟਾਈਲ, ਸਾਈਜ਼, ਰੰਗ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਦਲਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
(ਓ) ਫੌਂਟ (Font)
(ਅ) ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ (Paragraph
(ੲ) ਸਟਾਈਲਜ਼ (Styles)
(ਸ) ਐਡੀਟਿੰਗ (Editing)
ਉੱਤਰ-
(ਓ) ਫੌਂਟ (Font),

III.
…………….. ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ-ਅੱਖਰਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਦੇ ਨਿੱਚੇ (ਹੇਠਾਂ) ਲਾਈਨ ਖਿੱਚਣਾ ।
(ਉ) ਬੋਲਡ (Bold)
(ਅ) ਇਟੈਲਿਕ (Italic)
(ੲ) ਅੰਡਰਲਾਈਨ (Underline)
(ਸ) ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਅੰਡਰਲਾਈਨ (Underline),

IV. …….. ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਟੈਕਸਟ ਇੱਕ ਹਾਈਲਾਈਟਰ ਪੈਂਨ ਨਾਲ ਮਾਰਕ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਫੌਂਟ ਕਲਰ
(ਅ) ਟੈਕਸਟ ਕਲਰ
(ੲ) ਟੈਕਸਟ ਹਾਈਲਾਈਟ ਕਲਰ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ॥
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਟੈਕਸਟ ਹਾਈਲਾਈਟ ਕਲਰ ,

V. ਸ਼ੇਪ ਨੂੰ ਦਾਖਲ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਇਕ ਨਵਾਂ ਟੈਬ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ …………. ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਡਰਾਇੰਗ ਟੂਲ ਫਾਰਮੈਟ
(ਅ) ਸ਼ੇਪ ਟੂਲ ਫਾਰਮੈਟ
(ੲ) ਡਰਾਇੰਗ ਸ਼ੇਪ ਫਾਰਮੈਟ
(ਸ) ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਡਰਾਇੰਗ ਸ਼ੇਪ ਫਾਰਮੈਟ।

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕੰਮਾਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ ਕੀਅਜ਼ ਲਿਖੋ –

I. ਸਿਲੈਕਟ ਕੀਤੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕਰਨ ਲਈ
ਉੱਤਰ-
Ctrl + X,

II. ਕੱਟ ਜਾਂ ਕਾਪੀ ਕੀਤੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਪੇਸਟ ਕਰਨ ਲਈ
ਉੱਤਰ-
Ctrl+ V,

III. ਫੌਂਟ ਸਾਈਜ਼ ਵੱਡਾ ਕਰਨ ਲਈ
ਉੱਤਰ-
Ctrl+ >,

IV. ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਅੰਡਰਲਾਈਨ ਕਰਨ ਲਈ
ਉੱਤਰ-
Ctrl+ U,

V. ਸਿਲੈਕਟ ਕੀਤੇ ਟੈਕਸਟ ਦਾ ਕੇਸ ਚੇਂਜ (Change Case) ਕਰਨ ਲਈ
ਉੱਤਰ-
Shift + F3,

VI. ਸੈਂਟਰ ਅਲਾਈਨਮੈਂਟ ਕਰਨ ਲਈ
ਉੱਤਰ-
Ctrl + E,

VII. ਡਬਲ ਲਾਈਨ ਸਪੇਸਿੰਗ ਸੈੱਟ ਕਰਨ ਲਈ
ਉੱਤਰ-
Ctrl + 2,

VIII. ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਰਿਪਲੇਸ ਕਰਨ ਲਈ
ਉੱਤਰ-
Ctrl + H,

IX. ਆਖਰੀ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਅਨਰੂ ਕਰਨ ਲਈ
ਉੱਤਰ-
Ctrl + Z,

X. ਪੇਜ ਬੇਕ ਦਾਖਲ ਕਰਨ ਲਈ ।
ਉੱਤਰ-
Ctrl + Return

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਅਨਭੂ (UNDO) ਕਮਾਂਡ ਬਾਰੇ ਲਿਖੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਅਨਡੂ (Undo) ਫੀਚਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਿਛਲੀ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਗਾ (ਅਨਡੂ) ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਨਡੂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ । ਤੁਸੀਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਨੂੰ Save ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਵਰਡ ਵਿਚ ਲੱਗਭਗ ਅਸੀਮਿਤ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ । ਕਿਸੇ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਗਾ ਕਰਨ ਲਈ Title ਬਾਰ ਤੋਂ ਅਨਡੂ ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਜਾਂ Ctrl +Z ਕੁੰਜੀਆਂ ਨੂੰ ਦਬਾਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ II.
ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਫੌਂਟ ਸਟਾਈਲ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਰਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਵਿਚ ਟੈਕਸਟ ਲਈ ਤਿੰਨ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬੇਸਿਕ ਫੌਂਟ ਸਟਾਈਲ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ

• ਬੋਲਡ (Bold)-ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚਲੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਮੋਟਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਇਸ ਲਈ ਬੋਲਡ (B) ਵਿਕਲਪ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ।
• ਇਟੈਲਿਕ (Italic)-ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚਲੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ Italicize ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇਸ ਲਈ ਇਟੈਲਿਕ (I) ਵਿਕਲਪ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ।
• ਅੰਡਰਲਾਈਨ (Underline)-ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚਲੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਅੰਡਰਲਾਈਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇਸ ਲਈ ਅੰਡਰਲਾਈਨ (U) ਵਿਕਲਪ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ III.
ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿੱਚ ਹੈਡਰ ਅਤੇ ਫੁਟਰ ਕੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
Header ਅਤੇFooter ਇੱਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੇ ਉਹ ਹਿੱਸੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਪੇਜ ਨੰਬਰ ਅਤੇ ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਸੰਖਿਆ,
ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ, ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਲੋਗੋ, ਕੋਈ ਵੀ ਫੋਟੋ ਆਦਿ । ਹਰ ਪੰਨੇ ਦੇ ਸਿਖਰ `ਤੇ Header ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਪੰਨੇ ਦੇ ਹੇਠਾਂ Footer ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ IV.
ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿੱਚ ਕੇਸ ਬਦਲਣ (Change Cases) ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਆਪਸ਼ਨ ਹਨ ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਵਰਡ ਵਿਚ ਕੇਸ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਪੰਜ ਵਿਕਲਪ ਉਪਲੱਬਧ ਹਨ –

1. ਵਾਕ ਕੇਸ (Sentence case)-ਇਹ ਹਰੇਕ ਵਾਕ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
2. ਲੋਅਰ ਕੇਸ (Lower case-ਇਹ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਅਪਰ ਕੇਸ ਤੋਂ ਲੋਅਰ ਕੇਸ ਵਿਚ ਬਦਲਦਾ ਹੈ |
3. ਅਪਰ ਕੇਸ (Upper case-ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੱਖਰਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
4. Capitalise each word-ਇਹ ਹਰੇਕ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
5. ਟੌਗਲ ਕੇਸ (Toggle case)- ਇਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੋ ਕੇਸ ਦਿਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ : Capitalize Each Word ਅਤੇ CAPITALIZEACH WORD ਵਿਚਕਾਰ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਲਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ V.
ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਅਲਾਈਨਮੈਂਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਅਤੇ ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ ਕੀਅਜ਼ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਅਲਾਈਨਮੈਂਟਾਂ ਉਪਲੱਬਧ ਹਨ, ਜੋ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ

1. Align Text Left (Ctrl + L)-ਇਹ ਚੁਣੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ਨਾਲ ਇਕਸਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
2. Align Text Right (Ctrl+ R)-ਇਹ ਚੁਣੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਸੱਜੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ਨਾਲ ਇਕਸਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
3. Center (Ctrl + E)-ਇਹ ਚੁਣੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਹਾਸ਼ੀਏ ਦੇ ਅੰਦਰ (Center) ਵਿਚ ਇਕਸਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
4. Justify (Ctrl+J) – ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਅਤੇ ਸੱਜੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ਦੋਵਾਂ ’ਤੇ ਇਕਸਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ VI.
ਅਸੀਂ ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿੱਚ ਪੇਜ ਬੇਕ ਕਿਵੇਂ ਦਾਖਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ?
ਉੱਤਰ-
Page Break ਕਰਨ ਦੇ ਕਦਮ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ –

• ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਜਾਂ ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਰੱਖੋ, ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਪੇਜ ਨੂੰ ਤੋੜਨਾ (Page Break) ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• Insert ਟੈਬ ਵਿੱਚ Pages ਸਮੂਹ ਦੇ ਪੇਜ ਬ੍ਰੇਕ (Page Break) ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਜਾਂ Ctrl + Return keys ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਕਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿੱਚ Home ਟੈਬ ਦੇ Clipboard ਗਰੁੱਪ ਦੀਆਂ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਲਿੱਪਬੋਰਡ ਸਮੂਹ ਹੋਮ ਟੈਬ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਪਹਿਲਾ ਸਮੂਹ ਹੈ । ਇਸ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ 4 ਕਮਾਂਡਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ cut, copy, paste, format printer. Copy Paste Option-ਤਾਂ ਜਦੋਂ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਜਾਂ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕਾਪੀ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ | ਕਾਪੀ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਤੁਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਨਕਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ I MS Word ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪੇਸਟ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਢੰਗ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ –

1. ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਟੈਕਸਟ ਚੁਣੋ ਜਿਸ ਦੀ ਤੁਸੀਂ ਨਕਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
2. ਹੋਮ ਟੈਬ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਕਾਪੀ (copy) ਕਮਾਂਡ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਰੱਖੋ, ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਪੇਸਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
4. ਹੋਮ ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਪੇਸਟ (Paste) ਕਮਾਂਡ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

Cut Paste Option-ਕੱਟ ਵਿਕਲਪ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਇਕ ਜਗ੍ਹਾ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਜਗਾ ਲਿਜਾਣਾ | ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਵਰਡ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚੋਂ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਕੱਟ ਸਕਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਉਸ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਇਕ ਹੋਰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਜਾਂ ਉਸੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਪੇਸਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ।
ਟੈਕਸਟ ਕੱਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਕਲਿੱਪਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । MS Word ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ Cut ਅਤੇ Paste ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਢੰਗ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ –

• ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਟੈਕਸਟ ਚੁਣੋ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ Cut ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਹੋਮ ਟੈਬ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ Cut ਕਮਾਂਡ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਰੱਖੋ, ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਪੇਸਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਹੋਮ ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਪੇਸਟ (Paste) ਕਮਾਂਡ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਫਾਰਮੈਟ ਪੇਂਟਰ (Format Painter) ਫਾਰਮੈਟ ਪੇਂਟਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚਲੇ ਟੈਕਸਟ ਉੱਪਰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਫਾਰਮੈਟ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਸਮਾਂ ਬਰਬਾਦ ਕੀਤੇ ਕਾਪੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਦਮ (Steps) ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਹਨ-

1. ਟੈਕਸਟ ਚੁਣੋ, ਜਿਸ ਦੀ ਤੁਸੀਂ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
2. ਹੋਮ ਟੈਬ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ Format Painter ਕਮਾਂਡ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਰੱਖੋ, ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਟੈਕਸਟ ਪੇਸਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
4. ਹੋਮ ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਪੇਸਟ (Paste) ਕਮਾਂਡ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
5. ਹੁਣ ਮਾਊਸ ਪੁਆਇੰਟਰ ਬੁਰਸ਼ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿਚ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗਾ ।
6. ਉਸ ਟੈਕਸਟ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ, ਜਿਸ ‘ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਨਕਲ ਕੀਤੇ ਫਾਰਮੈਟ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
7. ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਰੱਦ ਕਰਨ ਲਈ Esc key ਦਬਾਓ ਜਾਂ ਫਿਰ ਫਾਰਮੈਟ ਪੇਂਟਰ ਕਮਾਂਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ II.
ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿੱਚ Home ਟੈਬ ਦੇ Font ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਹੋਮ (Home) ਟੈਬ ਦਾ ਫੌਂਟ (Font) ਸਮੂਹ ਸਾਨੂੰ ਚਰਿੱਤਰ ਫਾਰਮੈਟ (Character Formatting) ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਮਾਂਡਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
ਇਹ ਕਮਾਂਡਾਂ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ –

1. ਫੌਂਟ ਸਟਾਈਲ-ਪੂਰੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲਈ ਜਾਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਚੁਣੇ ਟੈਕਸਟ ਲਈ ਫੌਂਟ ਦੀ ਕਿਸਮ (Font face) ਬਦਲਣ ਲਈ ਇਸ ਬਟਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
2. ਫੌਂਟ ਸਾਈਜ਼-ਪੂਰੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲਈ ਜਾਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਚੁਣੇ ਟੈਕਸਟ ਲਈ ਫੌਂਟ ਅਕਾਰ (Font size) ਬਦਲਣ ਲਈ ਇਸ ਬਟਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
3. ਫੌਂਟ ਰੰਗ-ਪੂਰੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲਈ ਜਾਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਚੁਣੇ ਟੈਕਸਟ ਲਈ ਫੌਂਟ ਰੰਗ (Font color) ਬਦਲਣ ਲਈ ਇਸ ਬਟਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
4. ਬੋਲਡ-ਪੂਰੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲਈ ਜਾਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਚੁਣੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਬੋਲਡ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਬਟਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
5. ਇਟੈਲਿਕ-ਪੂਰੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲਈ ਜਾਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਚੁਣੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਇਟੈਲਿਕ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਬਟਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
6. ਅੰਡਰਲਾਈਨ-ਪੂਰੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲਈ ਜਾਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਚੁਣੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਅੰਡਰਲਾਈਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਬਟਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
7. ਟੈਕਸਟ ਕੇਸ ਬਦਲਣਾ-ਪੂਰੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲਈ ਜਾਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਚੁਣੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ UPPER CASE, lower case ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਲਈ ਜਾਂ ਹੋਰ ਪੂੰਜੀਕਰਣ (Capitalization) ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਬਟਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
8. ਗੋ ਫੁੱਟrow ਫੌਂਟ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਚੁਣੇ ਗਏ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਅਕਾਰ ਨੂੰ ਇਕ ਅਕਾਰ ਘਟਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
9. ਸ਼ਰਿੰਕ ਫੌਂਟ-Shrink ਫੌਂਟ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਚੁਣੇ ਗਏ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਅਕਾਰ ਨੂੰ ਇਕ ਅਕਾਰ ਘਟਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
10. Strike through-ਇਹ ਬਟਨ ਇੱਕ ਡੌਕੂਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਚੁਣੇ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿਚ ਲਾਈਨ ਖਿੱਚਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
11. ਸਬਸਕ੍ਰਿਪਟ-ਟੈਕਸਟ ਬੇਸਲਾਈਨ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਛੋਟੇ ਅੱਖਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਬਟਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ |
12. ਸੁਪਰਸਕ੍ਰਿਪਟ-ਟੈਕਸਟ ਦੀ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਉਪਰ ਛੋਟੇ ਅੱਖਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਬਟਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ X2.
13. ਸਾਫ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ (Clear Formatting)-ਇਹ ਵਿਕਲਪ ਟੈਕਸਟ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ `ਤੇ ਲਾਗੂ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
14. ਟੈਕਸਟ ਹਾਈਲਾਈਟ ਰੰਗ-ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਚੁਣੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ (Highlight) ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ III.
ਵਰਡ ਆਰਟ ਕੀ ਹੈ ? ਵਰਡ ਆਰਟ ਨੂੰ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਦਾਖਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਸਟਾਈਲ ਜਾਂ 3D ਆਰਟ ਵਿਚ ਬਦਲਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਡੌਕੂਮੈਂਟ ਵਿਚ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ Slanted, Wavy, Shadow, Inflated ਲੁੱਕ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੋ ।

• ਉਹ ਟੈਕਸਟ ਚੁਣੋ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਫਿਰ Insert ਟੈਬ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• Text ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਵਰਡਆਰਟ (WordArt) ਡਰਾਪ ਡਾਉਨ ਐਰੋ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

• ਵਰਡਆਰਟ ਸਟਾਈਲ ਦਾ ਇੱਕ ਡਰਾਪ ਡਾਊਨ ਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ । ਜੋ Style ਤੁਸੀਂ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• Word ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਟੈਕਸਟ ਲਈ ਇੱਕ ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਬਣਾਏਗਾ ਅਤੇ ਟੈਕਸਟ ਚੁਣੀ Style ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ।

PSEB 8th Class Computer Guide ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਫ਼ਾਰਮੈਟਿੰਗ (ਭਾਗ-2) Important Questions and Answers

ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
………….. ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) ਵਿੰਡੋ
(ਅ) ਡਾਸ ।
(ੲ) ਵਰਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ
(ਸ) ਸਪਰੈਡ ਸ਼ੀਟ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਵਰਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ………….. ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਹੈ ।
(ਉ) ਟੈਕਸਟ
(ੲ) ਵਰਡ
(ਬ) ਡਾਸ
(ਸ) ਨੰਬਰ ॥
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਵਰਡ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਟੂਲ ਬਾਰ ………….. ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ਉ) 2
(ਅ) 3
(ੲ) 4
(ਸ) 5.
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 2,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
………….. ਇਕ ਟਿਮਟਿਮਾਉਂਦੀ ਡੰਡੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) ਮਾਊਸ
(ਅ) ਇਨਸਰਸ਼ਨ ਪੁਆਇੰਟ
(ਬ) ਕਮਾਂਡ
(ਸ) ਲਾਲੀ ॥
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਇਨਸਰਸ਼ਨ ਪੁਆਇੰਟ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
………….. ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਉੱਤੇ ਡਬਲ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
(ਉ) ਸ਼ਬਦ
(ਅ) ਟੈਕਸਟ
(ੲ) ਵਾਕ
(ਸ) ਪੈਰਾ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਸ਼ਬਦ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਕੱਟ ਅਤੇ ਕਾਪੀ ਕਮਾਂਡ ………….. ਮੀਨੂੰ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ਉ) ਫਾਈਲ
(ਅ) ਐਡਿਟ
(ੲ) ਫਾਰਮੈਟ
(ਸ) ਹੈਲਪ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਐਡਿਟ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਕਰਸਰ ਤੋਂ ਹੱਥ ਵਾਲਾ ਅੱਖਰ ਡਿਲੀਟ ਕਰਨ ਲਈ ਬੈਕ ਸਪੇਸ ਕੀ ਦਬਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) ਸੱਜੇ
(ਅ) ਖੱਬੇ
(ੲ) ਉੱਪਰ
(ਸ) ਹੇਠਾਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਖੱਬੇ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਵਰਡ ਗਲਤ ਸਪੈਲਿੰਗ ਹੇਠਾਂ ………… ਰੰਗ ਦੀ ਲਕੀਰ ਮਾਰਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਹਰੀ
(ਅ) ਪੀਲੀ
(ੲ) ਲਾਲ
(ਸ) ਨੀਲੀ ॥
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਲਾਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
………….. ਅਤੇ ………….. ਵਿਚ ਪੇਜ ਨੰਬਰ, ਪਾਠ ਦਾ ਨਾਮ, ਤਾਰੀਖ ਅਤੇ ਸਮਾਂ ਆਦਿ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਰੇ ਪੰਨਿਆਂ ਉੱਤੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਅਪਰ, ਲੋਅਰ .
(ਅ) ਹੈਡਰ, ਫੁੱਟਰ
(ੲ) ਮਾਰਜਿਨ, ਫੁੱਟਰ
(ਸ) ਵਰਡ, ਸਪਰੈਡ ਸ਼ੀਟ
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਹੈਡਰ, ਫੁੱਟਰ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਪੇਜ ਸੈਟਅੱਪ ਬਾਕਸ ਵਿਚ ਮਾਰਜ਼ਨ ਅਤੇ ………….. ਟੈਬ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
(ਉ) ਪੇਜ
(ਅ) ਲੇਅ ਆਉਟ
(ੲ) ਇਨਸਰਟ .
(ਸ) ਫਾਈਲ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਲੇਅ ਆਉਟ ।

ਸਹੀ ਜਾਂ ਗਲਤ ਦੱਸੋ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ ਵਰਡ ਦੀ ਸਕਰੀਨ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਗ਼ਲਤ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਰਡ ਪੈਡ ਇਕ ਵਰਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਪੈਕੇਜ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਗ਼ਲਤ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਛੋਟੀ ਵਿੰਡੋ ਨੂੰ ਟਾਸਕ ਪੇਨ (pane) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਹੀ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਟੈਕਸਟ ਉੱਥੇ ਦਾਖ਼ਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇਨਸਰਸ਼ਨ ਪੁਆਇੰਟ ਹੋਵੇ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਹੀ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਵਰਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਲਈ ਫਾਈਲ > ਐਗਜ਼ਿਟ ਮੀਨੂੰ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਹੀ ।

ਸਹੀ ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ –

A	B
(1) ਸ਼ਬਦ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰਨਾ	(1) ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਕਲਿੱਕ
(2) ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ਼ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰਨਾ	(2) ਡਬਲ ਕਲਿੱਕ
(3) ਪੂਰਾ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਸਿਲੈੱਕਟ ਕਰਨਾ	(3) ਬੈਕ ਸਪੇਸ ਜਾਂ ਡਿਲੀਟ ਬਟਨ
(4) ਪ੍ਰਿੰਟ ਕਰਨਾ	(4) Ctrl+ A
(5) ਟੈਕਸਟ ਡਿਲੀਟ ਕਰਨਾ	(5) Ctrl+P

ਉੱਤਰ

A	B
(1) ਸ਼ਬਦ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰਨਾ	(1) ਡਬਲ ਕਲਿੱਕ
(2) ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ਼ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰਨਾ	(2) ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਕਲਿੱਕ
(3) ਪੂਰਾ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰਨਾ	(3) Ctrl+ A
(4) ਪ੍ਰਿੰਟ ਕਰਨਾ	(4) Ctrl + P
(5) ਟੈਕਸਟ ਡਿਲੀਟ ਕਰਨਾ	(5) ਬੈਕ ਸਪੇਸ ਜਾਂ ਡਿਲੀਟ ਬਟਨ

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮਾਊਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਟੈਂਕਸਟ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰਨ ਦੇ ਸਟੈਪ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-

1. ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣਾ ਕਰਸਰ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਜਾਓ ।
2. ਮਾਊਸ ਨੂੰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਇਸ ਨੂੰ ਦਬਾ ਕੇ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਮਾਊਸ ਨੂੰ ਡਰੈਗ ਕਰਕੇ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰੋ ।
3. ਮਾਊਸ ਦਾ ਬਟਨ ਛੱਡ ਦਿਓ । ਟੈਂਕਸਟ ਸਿਲੈਂਕਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੀਅ ਬੋਰਡ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਟੈਕਸਟ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰਨ ਦੇ ਸਟੈਪ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-

1. ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣਾ ਕਰਸਰ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਜਾਓ ।
2. ਸ਼ਿਫਟ-ਕੀਅ ਨੂੰ ਦਬਾ ਕੇ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਐਰੋਜ਼ ਕੀਅ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਵਰਡ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰਨ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੜਾਅ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਟੈਂਕਸਟ ਨੂੰ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰਨ ਦੇ ਪੜਾਅ –

• ਪੂਰਾ ਸ਼ਬਦ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰਨ ਲਈ, ਉਸ ਉੱਤੇ ਡਬਲ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਪੂਰਾ ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਇਲੈੱਕਟ ਕਰਨ ਲਈ, ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਗ੍ਹਾ ਲਗਾਤਾਰ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਟੈਕਸਟ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰਨ ਲਈ, ਮਾਊਸ ਦਾ ਖੱਬਾ ਬਟਨ ਦਬਾ ਕੇ ਉਸਦਾ ਕਰਸਰ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਬਲਾਕ ਉੱਪਰ ਡਰੈਗ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਫੌਂਟ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇੱਕ ਫੌਂਟ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਫ਼ੇਸ ਅਤੇ ਸਾਈਜ਼ ਦਾ ਦਿਸਣ ਵਾਲਾ ਜਾਂ ਪ੍ਰਿੰਟ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਟੈਕਸਟ ਕਰੈਕਟਰਜ਼ (ਅੱਖਰ) ਦਾ ਸੈੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਫੌਂਟ ਦੇ ਸੈੱਟ ਦਾ ਟਾਈਪ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਫੌਂਟ ਫ਼ੇਸ/ਟਾਈਪ ਫ਼ੇਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਟੈਂਕਸਟ ਮਾਡੀਫਾਈ ਕਰਨ ਦੇ ਸਟੰਪ ਨਾ !
ਉੱਤਰ-

• ਜਿਸ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਮਾਡੀਫ਼ਾਈ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰੋ ।
• ਡੌਟ ਫ਼ੇਸ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਡਾਪ ਡਾਊਨ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚੋਂ ਸਟਾਈਲ ਅਤੇ ਫੌਂਟ ਸਾਈਜ਼ ਨੂੰ ਇਕੱਠਿਆਂ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਟੈਂਕਸਟ ਕੇਸ ਬਦਲਾਉਣ ਦੇ ਪਗ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਟੈਂਕਸਟ ਕੇਸ ਬਦਲਣ ਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪਗ ਹਨ

1. ਜਿਸ ਟੈਕਸਟ ਦਾ ਕੇਸ ਬਦਲਣਾ ਹੋਵੇ, ਉਸਨੂੰ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰੋ ।
2. ਹੋਮ ਟੈਬ ਵਿੱਚਸ ਫੌਂਟ ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚੋਂ Change Case ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਡਰਾਪ ਡਾਊਨ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚੋਂ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ Sentence case, lowercase, UPPERCASE, Capitalize Each Word ਅਤੇ tOGGLE CASE ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਅਲਾਇਨਮੈਂਟ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਅਲਾਇਨਮੈਂਟ ਪੰਰਾਰਾਫ ਦੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਦੀ ਦਿੱਖ ਅਤੇ ਓਰੀਐਂਨਟੇਸ਼ਨ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲੈਫਟ ਐਲਾਇਨ ਟੈਕਸਟ, ਰਾਈਟ ਅਲਾਇਨ ਟੈਕਸਟ, ਸੈਂਟਰਡ ਟੈਂਕਸਟ ਜਾਂ ਜਸਟੀਫਾਈਡ ਟੈਕਸਟ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਖੱਬ ਜਾਂ ਸੱਜੇ ਮਾਰਜਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਲਾਇਨ ਹੈ (ਇਹ ਕਾਮਨ ਅਲਾਇਨਮੈਂਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ),
ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਦਾ ਖੱਬਾ ਕਿਨਾਰਾ ਖੱਬੇ ਮਾਰਜਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਲਾਇਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਪਜ ਬਰਕ ਡੀਲੀਟ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਦੱਸ !
ਉੱਤਰ-
ਅਸੀਂ ਕੇਵਲ ਆਪਣੇ ਰਾਹੀਂ ਦਾਖ਼ਲ ਕੀਤੀ ਪੇਜ-ਬ੍ਰੇਕ ਡਿਲੀਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਉਸਦੇ ਤਰੀਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ-

1. ਜਿਸ ਪੇਜ ਬ੍ਰੇਕ ਨੂੰ ਡਿਲੀਟ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਉਸ ਪੇਜ-ਬੇਕ ’ਤੇ ਜਾਓ ।
2. ਮਾਰਜਨ ਦੇ ਅੱਗੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਡਾਟਿਡ ਲਾਈਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਪੇਜ ਬੇਕ ਨੂੰ ਸਿਲੈਂਕਟ ਕਰੋ ।
3. ਆਪਣੇ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ ਡਿਲੀਟ-ਕੀਅ ਨੂੰ ਪ੍ਰੈਸ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਸ਼ੇਪਸ ਨੂੰ Format ਕਰਨ ਦੇ ਪਗ ਲਿਖੋ !
ਉੱਤਰ-

• ਉਸ ਸ਼ੇਪ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ, ਜਿਸਨੂੰ ਅਸੀਂ ਨਵਾਂ ਜਾਂ ਵੱਖਰਾ Quick Style ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ।
• ਸ਼ੇਪ ਸਟਾਈਲ ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ Drawings tool format ਟੈਬ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਸਟਾਈਲ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਇਸਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰੋ ।

Punjab State Board PSEB 12th Class Maths Book Solutions Chapter 13 Probability Ex 13.3 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 12 Maths Chapter 13 Probability Ex 13.3

Question 1.
An urn contains 5 red and 5 black balls. A ball is drawn at random, its colour is noted and is returned to the urn. Moreover, 2 additional balls of the colour drawn are put in the urn and then a ball is drawn at random. What is the probability that the second ball is red?
Solution.
The urn contains 5 red and 5 black balls.
Let a red ball be drawn in the first attempt
∴ P (drawing a red ball) = \(\frac{5}{10}=\frac{1}{2}\)
If two red balls are added to the urn, then the urn contains 7 red and 5 black balls
P (drawing a red ball) = \(\frac{7}{12}\)
Let a black ball be drawn in the first attempt
P (drawing a black ball in the first attempt) = \(\frac{5}{10}=\frac{1}{2}\)
If two black balls are added to the urn, then the urn contains 5 red and 7 black balls.
P (drawing a red ball) = \(\frac{5}{12}\)
Therefore, probability of drawing second ball as red is \(\frac{1}{2} \times \frac{7}{12}+\frac{1}{2} \times \frac{5}{12}\)
= \(\frac{1}{2}\left(\frac{7}{12}+\frac{5}{12}\right)\)

= \(\frac{1}{2}\) × 1
= \(\frac{1}{2}\).

Question 2.
A bag contains 4 red and 4 black balls, another bag contains 2 red and 6 black balls. One of the two bags is selected at random and a ball is drawn from the bag which is found to be red. Find the probability that ball is drawn from the first bag.
Solution.
Let E₁ and E<sub2 be the events of selecting first bag and second bag respectively.
P(E₁) = P(E₂) = \(\frac{1}{2}\)
Let A be the event of getting a red ball
⇒ P(A/E₁) = P (drawing a red ball from first bag)
= \(\frac{4}{8}=\frac{1}{2}\)

⇒ P(A/E₂) = P (drawing a red ball from second bag)
= \(\frac{2}{8}=\frac{1}{4}\)

The probability of drawing a ball from the first bag, given that it is red, is given by P(E₂/A).
By using Bayes’ theorem, we get

P(E₁/A) = \([\frac{P\left(E_{1}\right) \cdot P\left(A / E_{1}\right)}{P\left(E_{1}\right) \cdot P\left(A / E_{1}\right)+P\left(E_{2}\right) \cdot P\left(A / E_{2}\right)}]\)

= \(\frac{\frac{1}{2} \cdot \frac{1}{2}}{\frac{1}{2} \cdot \frac{1}{2}+\frac{1}{2} \cdot \frac{1}{4}}=\frac{\frac{1}{4}}{\frac{1}{4}+\frac{1}{8}}=\frac{\frac{1}{4}}{\frac{8}{3}}=\frac{2}{3}\).

Question 3.
Of the students in a college, it is known that 60% reside in hostel and 40% are day scholars (not residing in hostel). Previous years results report that 30% of all students who reside in hostel attain. A grade and 20% of day scholars attain A grade in their annual examination. At the end of the year one student is chosen at random from the college and he has an A garde, what is the probability that the student is a hostlier?
Solution.
Let E₁ and E₂ be the events that the student is a hostler and a day scholar respectively and A be the event that the chosen student gets grade A.
∴ P(E₁) = 60%
= \(\frac{60}{100}\) = 0.6;

P(E₂) = 40%
= \(\frac{40}{100}\) = 0.4

P(A/E₁) = P(student getting an A grade is a hostler)
= 30% = 0.3
P(A/E₁) = P(student getting an A grade is a day scholar)
= 20% = 0.2
The probability that a randomly chosen student is a hostler, given that he has an A grade, is given by P(E₁/A).

By using Bayes’ theorem, we get
P(E₁/A) = \(\frac{P\left(E_{1}\right) \cdot P\left(A / E_{1}\right) \quad \text { PSEBS }}{P\left(E_{1}\right) \cdot P\left(A / E_{1}\right)+P\left(E_{2}\right) \cdot P\left(A / E_{2}\right)}\)

= \(\frac{0.6 \times 0.3}{0.6 \times 0.3+0.4 \times 0.2}\)

= \(\frac{0.18}{0.26}=\frac{18}{26}=\frac{9}{13}\).

Question 4.
In answering a question on a multiple choice test, a student either kpows the answer or guesses. Let \(\frac{3}{4}\) be the probability that he knows the answer and \(\frac{1}{4}\) be the probability that he guesses. Assuming that a student who guesses at the answer will be correct with probability \(\frac{1}{4}\). What is the probability that the student knows the answer given that he answered it correctly?
Solution.
Let E₁ and E₂ be the respective events that the student knows the answer and he guesses the answer.
Let A be the event that the answer is correct
∴ P(E₁) = \(\frac{3}{4}\);

P(E₂) = \(\frac{1}{4}\)

The probability that the student answered correctly, given that he knows the answer, is 1.
∴ P(A/E₁)) = 1

Probability that the student answered correctly, given that he guessed, is \(\frac{1}{4}\).
P(A/E₂) = \(\frac{1}{4}\)

The probability that the student knows the answer given that he answered it correctly, is given by P(E₁/A)
By using Bayes’ theorem, we get
P(E₁/A) = \(\frac{P\left(E_{1}\right) \cdot P\left(A / E_{1}\right)}{P\left(E_{1}\right) \cdot P\left(A / E_{1}\right)+P\left(E_{2}\right) \cdot P\left(A / E_{2}\right)}\)

= \(\frac{\frac{3}{4} \cdot 1}{\frac{3}{4} \cdot 1+\frac{1}{4} \cdot \frac{1}{4}}=\frac{\frac{3}{4}}{\frac{3}{4}+\frac{1}{16}}\)

= \(\frac{\frac{3}{4}}{\frac{13}{16}}=\frac{12}{13}\).

Question 5.
A laboratory blood test is 99% effective in detecting a certain disease when it is in fact, present. However, the test also yields a false positive result for 0.5% of the healthy person tested (i.e., if a healthy person is tested, then with probability 0.005, the test will imply he has the disease). If 0.1 percent of the population actually has the disease, what is the probability that a person has the disease given that his test result is positive?
Solution.
Let E₁ and E₂ be the respective events that a person has a disease and a person has no disease.
Since E₁ and E₂ are events complimentary to each other,
∴ P(E₁) + P(E₂) = 1
=> P(E₂) = 1 – P(E₁)
= 1 – 0.001 = 0.999
Let A be the event that the blood test result it positive.
P(E₁) = 0.1%
= \(\frac{0.1}{100}\) = 0.001

P(A/E₂) = P (result is positive given the person has disease)
= 99% = 0.99

P(A/E₂) = P (result is positive given the person has no disease)
= 0.5% = 0.005.

Probability that a person has a disease, given that his test result is positive is given by P(E₁/A)
By using Bayes’ theorem, we get
P(E₁/A) = \(\frac{P\left(E_{1}\right) \cdot P\left(A / E_{1}\right)}{P\left(E_{1}\right) \cdot P\left(A / E_{1}\right)+P\left(E_{2}\right) \cdot P\left(A / E_{2}\right)}\)

= \(\frac{0.001 \times 0.99}{0.001 \times 0.99+0.999 \times 0.005}\)

= \(\frac{0.00099}{0.00099+0.004995}=\frac{0.00099}{0.005985}\)

= \(\frac{990}{5985}=\frac{110}{665}=\frac{22}{133}\).

Question 6.
There are three coins. One is a two headed coin (having head on both faces), another is a biased coin that comes up heads 75% of the time and third is an unbiased coin. One of the three coins is chosen at random and tossed, it shows heads, what is the probability that it was the two headed coin?
Solution.
There are three coins. Probability that one of them is selected = \(\frac{1}{3}\).
If E₁, E₂, E₃ is the event of selecting a coin and A is the event of getting a head.
∴ P(E₁) = p(E₂) = P(E₃) = \(\frac{1}{3}\)

First coin is two headed ⇒ It will always show head
∴ i.e., P(A/E₁) = 1

The second coin is biased and head come up in 75% cases.
⇒ P(A/E₂) = 0.75 = \(\frac{3}{4}\)

Third coin is unbiased
P(A/E₂) = \(\frac{1}{2}\)
By using Bayes’ theorem, we get

Question 7.
An insurance company insured 2000 scooter drivers, 4000 car drivers and 6000 truck drivers. The probabifity of accidents are 0.01, 0.03 and 0.15 respectively. One of the Insured persons meets with an accident. What is the probability that he is a scooter driver?
Solution.
Let E₁, E₂ and E₃ be the respective events that the driver is a scooter driver, a car driver, and a truck driver.
Let A be the event that the person meets with an accident.
There are 2000 scooter drivers, 4000 car drivers, and 6000 truck drivers.
Total number of drivers = 2000 + 4000 + 6000 = 12000

P(E₁) = P (driver is a scooter driver)
= \(\frac{2000}{12000}=\frac{1}{6}\)

P(E₂) = P (driver is a car driver)
= \(\frac{4000}{12000}=\frac{1}{3}\)

P(E₃) = P (driver is a truck driver)
= \(\frac{6000}{12000}=\frac{1}{2}\)

P(A/E₁) = P (scooter driver met with an accident)
= 0.01 = \(\frac{1}{100}\)

P(A/E₂) = P (car driver met with an accident)
= 0.03 = \(\frac{3}{100}\)

P(A/E₃) = P (truck driver met with an accident)
= 0.15 = \(\frac{15}{100}\)

The probability that the driver is a scooter driver, given that, he met with an accident, is given by P(E₁/A).
By using Bayes’ theorem, we get

Question 8.
A factory has two machines A and B. Past record shows that machine A produced 60% of the items of output and machine B produced 40% of the items. Further, 2% of the items produced by machine A and 1% produced by machine B were defective. All the items are put into one stockpile and then one item is chosen at random from this and is found to be defective. What is the probability that was produced by machine B?
Solution.
Let E₁ and E₂ be the respective events items produced by machines A and B.
Let X be the event that the produced item was found to be defective.
∴ Probability of items produced by machine A, P(E₁)
= 60% = \(\frac{3}{5}\)

Probability of items produced by machine B,P(E₂)
= 40% = \(\frac{2}{5}\)
Probability that machine A produced defective items,
P(X/E₁) = 2%
= \(\frac{2}{100}\)
Probability that machine B produced defective items,
P(X/E₂) = 1%
= \(\frac{1}{100}\)
The probability that the randomly selected item was from machine B, given that iris defective, is given by P(E₂/X)
By using Bayes’ theorem, we get

Question 9.
Two groups are competing for the position on the board of directors of a corporation. The probabilities that the first and the second groups will win are 0.6 and 0.4 respectively. Further, if the first group wins, the probability of introducing a new product is 0.7 and the corresponding probability is 0.3 if the second group wins. Find the probability that the new product introduced was by the second group.
Solution.
Let E₁ and E₂ be the respective events that the first group and the second group win the competition. Let A be the event of introducing a new product.
P(E₁) = Probability that the first group wins the competition = 0.6
P(E₂) = Probability that the second group wins the competition = 0.4
P(A/E₁) = Probability of introducing a new product if the first group wins = 0.7
P(A/E₂) = Probability of introducing a new product if the second group wins = 0.3
The probability that the new product is introduced by the second group is given by P(E₂/A).
By using Bayes’ theorem, we get

Question 10.
Suppose a girl throws a die. If she gets a 5 or 6, she tosses a coin three times and notes the number of heads. If she gets 1, 2, 3 or 4, she tosses a coin once and notes whether a head or tail is obtained. If she obtained exactly one head, what is the probability that she threw 1, 2, 3 or 4 with the die?
Solution.
Let E₁ be the event that the outcome on the die is 5 or 6 and E₂ be the event that the outcome on the die is 1, 2, 3 or 4.
Let A be the event of getting exactly one head.
P(A/E₁)= Probability of getting exactly one head by tossing the coin three times if she get 5 or 6 = \(\frac{3}{8}\)

P(A/E₂) = Probability of getting exactly one head in a single throw of coin if she gets 1, 2, 3 or 4 = \(\frac{1}{2}\)
The probability that the girl threw 1, 2, 3 or 4 with the die if she obtained exactly one head, is given by P(E₂/A).
By using Bayes’ theorem, we get
P(E₂/A) = \(\frac{P\left(E_{2}\right) \cdot P\left(A / E_{2}\right)}{P\left(E_{1}\right) \cdot P\left(A / E_{1}\right)+P\left(E_{2}\right) \cdot P\left(A / E_{2}\right)}\)

= \(=\frac{\frac{2}{3} \cdot \frac{1}{2}}{\frac{1}{3} \cdot \frac{3}{8}+\frac{2}{3} \cdot \frac{1}{2}}\)

= \(\frac{\frac{1}{3}}{\frac{1}{3}\left(\frac{3}{8}+1\right)}\)

= \(\frac{1}{\frac{11}{8}}=\frac{8}{11}\)

Question 11.
A manufacturer has three machine operators A, B and C. The first operator A produces 1% defective items, whereas the other two operators B and C produce 5t and 7% defective items respectively. A is on the job for 50% of the time. B is on the job for 30 of the time and C is on the job for 20% of the time. A defective item is produced, what is the probability that was produced by A?
Solution.
Let E₁, E₂ and E₃ be the respective events of the time consumed by machines A, B and C for the job.
P(E₁) = 50%
= \(\frac{50}{100}=\frac{1}{2}\)

P(E₂) = 30%
= \(\frac{30}{100}=\frac{3}{10}\)

P(E₃) = 20%
= \(\frac{20}{100}=\frac{1}{5}\)

Let X be the event of producing defective items.
P(X/E₁) = 1%
= \(\frac{1}{100}\)

P(X/E₂) = 5%
= \(\frac{5}{100}\)

P(X/E₃) = 7%
= \(\frac{7}{100}\)

The probability that the defective item was produced by A is given by P(E₁/A).
By using Bayes’ theorem, we get

Question 12.
A card from x a pack of 52 cardsislost. From the remaining cards of the pack, two cards are drawn and are found to be both diamonds. Find the probabifity of the lost card being a diamond.
Solution.
Let E₁ and E₂ be the respective events of choosing a diamond card and a card which is not diamond.
Let A denote the lost card
Out of 52 cards, 13 cards are diamond and 39 cards are not diamond
∴ P(E₁) = \(\frac{13}{52}=\frac{1}{4}\);

P(E₂) = \(\frac{39}{52}=\frac{3}{4}\)

When one diamond card is lost, there are 12 diamond cards out of 51 cards.
Two cards can be drawn out of 12 diamond cards in \({ }^{12} C_{2}\) ways.
Similarly, 2 diamond cards can be drawn out of 51 cards in \({ }^{51} C_{2}\) ways.
The probability of getting two cards, when one diamond card is lost, is given by P(A/E₁)

P(A/E₁) = \(\frac{{ }^{12} C_{2}}{{ }^{51} C_{2}}=\frac{12 !}{2 ! \times 10 !} \times \frac{2 ! \times 49 !}{51 !}\)

= \(\frac{11 \times 12}{50 \times 51}=\frac{22}{425}\)

When the lost card is not a diamond, there are 13 diamond cards out of 51 cards.
Two cards can be drawn out of 13 diamond cards in \({ }^{13} C_{2}\) ways whereas 2 cards can be drawn out of 51 cards in \({ }^{51} C_{2}\) ways.
The probability of getting two cards, when one card is lost which is not diamond, is given by P(A/E₂).

P{A/E₂) = \(\frac{{ }^{13} C_{2}}{{ }^{51} C_{2}}=\frac{13 !}{2 ! \times 11 !} \times \frac{2 ! \times 49 !}{51 !}\)

= \(\frac{12 \times 13}{50 \times 51}=\frac{26}{425}\)

The probability that the lost card is diamond is given by P(E1/A). By using Bayes’ theorem, we get

Question 13.
Probability that A speaks truth is \(\frac{4}{5}\). A coin is tossed. A reports that a head appears. The probability that actually there was head is
(A) \(\frac{4}{5}\)

(B) \(\frac{1}{2}\)

(C) \(\frac{1}{5}\)

(D) \(\frac{2}{5}\)
Solution.
Let E₁ and E₂ be the events such that
E₁ : A speaks truth
E₂ : A does not speak truth
Let X be the event that a head appears.
P(E₁) = \(\frac{4}{5}\)
∴ P(E₂) = 1 – P(E₁)
= 1 – \(\frac{4}{5}\) = \(\frac{1}{5}\)
If a coin is tossed, then it may result in either head (H) or tail (T).
The probability of getting a head is \(\frac{1}{2}\) whether A speaks truth or not
P(X/E₁) = P(X/E₂) = \(\frac{1}{2}\)
The probability that there is actually a head is given by P(E₁/X)

Hence, the correct answer is (A).

Question 14.
If A and B are two events such that A ⊂ Band P(B) ≠ 0 then which of the following is correct?
(A P(A/B) = \(\frac{P(B)}{P(A)}\)
(B)P(A/B) < P(A)
(C) P(A/B) ≥ P(A)
(D) None of these
Solution.
If A ⊂ B then A ∩ B = A
⇒ P(A ∩ B) = P(A)
P(A/B) = \(\frac{P(A \cap B)}{P(B)}=\frac{P(A)}{P(B)}\)
But P(B) ≤ 1
⇒ P(A/B) ≥ P(A)
Hence, the correct answer is (C).

Punjab State Board PSEB 6th Class Computer Book Solutions Chapter 3 ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕੰਮ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Computer Chapter 3 ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕੰਮ

Computer Guide for Class 6 PSEB ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕੰਮ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ
1. ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ

(i) ਕੰਪਿਊਟਰ ਉੱਪਰ ਲੋਗਿਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਸਕਰੀਨ ਨੂੰ ਕੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਸਟਾਰਟ ਮੀਨੂੰ (Start Menu)
(ਅ) ਡੈਸਕਟਾਪ (Desktop)
(ੲ) ਟਾਸਕਬਾਰ (Taskbar)
(ਸ) ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਟਰ-
(ਅ) ਡੈਸਕਟਾਪ (Desktop)

(ii) ਡੀਲੀਟ ਕੀਤੀਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ਕਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਮਾਈ-ਕੰਪਿਊਟਰ (My Computer)
(ਅ) ਨੈੱਟਵਰਕ (Network)
(ੲ) ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ (Recycle bin)
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਟਰ-
(ੲ) ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ (Recycle bin)

(iii) ਵਿੰਡੋ ਦਾ ਕਿਹੜਾ ਭਾਗ ਸਕਰੀਨ ‘ਤੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਹੋਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ
ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ?
(ਉ) ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ (Recycle bin)
(ਅ) ਡੈਸਕਟਾਪ (Desktop)
(ੲ) ਟਾਸਕਬਾਰ (Taskbar)
(ਸ) ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਟਰ-
(ੲ) ਟਾਸਕਬਾਰ (Taskbar)

(iv) ਕਿਹੜਾ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ ?
(ਉ) ਵਿੰਡੋ (Windows)
(ਅ) ਐਂਡਰਾਇਡ (Android)
(ੲ) ਡਾਸ (DOS
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਟਰ-
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ

(v) ਕਿਸੇ ਵੀ ਫਾਈਲ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਅਸੀਂ ਕਿਸ ’ਤੇ ਡਬਲ ਕਲਿੱਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ?
(ਉ) ਸੰਬੰਧਤ ਫਾਈਲ (File itself)
(ਅ) ਫਾਈਲ ਦਾ ਸਾਰਟਕੱਟ (Shortcut of file)
(ੲ) ਦੋਵੇਂ (ਉ) ਅਤੇ (ਅ)
(ਸ) ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਟਰ-
(ੲ) ਦੋਵੇਂ (ਉ) ਅਤੇ (ਅ)

2. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਸੇ ਤਿੰਨ ਵਿੰਡੋ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਤਿੰਨ ਵਿੰਡੋ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :

1. ਨੋਟ ਪੈਡ
2. ਵਰਡ ਪੈਡ
3. ਕੈਲਕੂਲੇਟਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਿਸੇ ਤਿੰਨ ਆਇਕਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਤਿੰਨ ਆਇਕਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :

1. ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ
2. ਨੈੱਟਵਰਕ
3. ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਡੈਸਕਟਾਪ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਡੈਸਕਟਾਪ ਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਿੰਨ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ :

1. ਆਈਕਾਨਜ਼ (Icons)
2. ਟਾਸਕਬਾਰ (Taskbar)
3. ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ (Shortcut) ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਡੈਸਕਟਾਪ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੁਟਿੰਗ ਅਤੇ ਲਾਗਇਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਸਕਰੀਨ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਡੈਸਕਟਾਪ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਡੈਸਕਟਾਪ ਤੇ ਟਾਸਕਬਾਰ, ਆਈਕਨ ਅਤੇ ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

3. ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਕੀ ਹੈ ? ਵੱਖ-ਵੱਖ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮਾਂ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਸਹਿਤ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਉਹ ਸਿਸਟਮ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਪਰੇਟ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ – “ਇੱਕ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਇੱਕ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ-ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ-ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ (communicate) ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਪਰੇਟ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ।”

ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਹੇਠ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :

1. ਵਿੰਡੋਜ਼ (Windows) – ਵਿੰਡੋਜ਼ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫ਼ਟ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਹੈ । ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਗਾਫਿਕਲ ਯੂਜ਼ਰ ਇੰਟਰਫੇਸ (Graphical User Interface) ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਮਾਊਸ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਚਲਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਅਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਲੋਡ ਕੀਤਾ ਕੋਈ ਵੀ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਚਲਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

2. ਡਾਸ (DOS) – ਡਾਸ ਦਾ ਅਰਥ ਡਿਸਕ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਤੋਂ ਹੈ । ਇਹ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਹ ਕਰੈਕਟਰ ਯੂਜ਼ਰ ਇੰਟਰਫੇਸ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਮਾਂਡਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਘੱਟ ਮੈਮਰੀ ਅਤੇ ਧੀਮੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਵਾਲੇ ਉਪਕਰਣ ਚਾਲਣਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

3. ਐਂਡਰਾਇਡ (Android) – ਇਹ ਇੱਕ ਮੋਬਾਈਲ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ Google ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮੋਬਾਈਲ, ਟੈਬਲੈਟ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਸਕਰੀਨ ਵਾਲੇ ਉਪਕਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਉਂਗਲ ਨਾਲ ਚਲਣ ਵਾਲਾ ਇੰਟਰਫੇਸ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ | ਅੱਜ ਕਲ਼ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ, ਕਾਰਾਂ, ਘੜੀਆਂ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਟਾਸਕਬਾਰ ਕੀ ਹੈ ? ਇਸਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੰਮਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਉ ।
ਉੱਤਰ-
ਡੈਸਕਟਾਪ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਬਾਰ ਨੂੰ ਟਾਸਕਬਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
ਇਸਦੇ ਕਈ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ, ਕੁਇੱਕ ਲਾਂਚ ਆਈਕਾਨਜ਼, ਐਕਟਿਵ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ, ਇੱਕ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਏਰੀਆ ਅਤੇ ਡੇਟ ਐੱਡ ਟਾਈਮ (Date & Time) ।
ਟਾਸਕਬਾਰ ਦੇ ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ਭਾਗਾਂ ਦਾ ਆਪਣਾ-ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਹੈ ।

• ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ (Start Button) – ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਕੋਈ ਵੀ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਜਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸਟਾਰਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।ਇਹ ਟਾਸਕਬਾਰ ਉੱਪਰ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
• ਕੁਇੱਕ ਲਾਂਚ ਬਾਰ (Quick Launch Bar) – ਟਾਸਕਬਾਰ ਦਾ ਇਹ ਭਾਗ ਸਾਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਬਿਨਾਂ ਖੋਲ੍ਹੇ ਹੀ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
• ਸਿਸਟਮ ਅ (System Tra) – ਇਹ ਟਾਸਕਬਾਰ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਕੰਮ ਜਿਵੇਂ ਫੈਕਸ, ਮਾਡਮ, ਆਵਾਜ਼, ਆਦੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
• ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਏਰੀਆ (Notification Area) – ਇਹ ਭਾਗ ਟਾਸਕਬਾਰ ਦਾ ਉਹ ਭਾਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਪਕਰਨਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਸੁਨੇਹੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
• ਕਲਾਕ (Clock) – ਟਾਸਕਬਾਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਕਲਾਕ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਅਸੀਂ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਮਿਤੀ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਅਸੀਂ ਇਸ ਉੱਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਮਾਂ ਅਤੇ ਮਿਤੀ ਬਦਲ ਵੀ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
• ਐਕਟਿਵ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (Active Programs) – ਟਾਸਕਬਾਰ ਦੇ ਇਸ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਹੀ ਚੱਲ ਰਹੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਆਇਕਨ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡਾ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ? ਕਿਸੇ ਤਿੰਨ ਡੈਸਕਟਾਪ ਆਇਕਨਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਇਕਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਫ਼ਾਈਲ ਜਾਂ ਫੋਲਡਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਛੋਟੇ ਚਿੱਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਨੈੱਟਵਰਕ, ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ ਆਦਿ ਕੁੱਝ ਆਇਕਨ ਡੈਸਕਟਾਪ ’ਤੇ ਪਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

• ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ (My Computer) – ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ ਆਇਕਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਪਈਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇਖਣ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ’ਤੇ ਡਬਲ ਕਲਿੱਕ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੰਡੋ ਖੁੱਲ੍ਹਦੀ ਹੈ ।
• ਨੈੱਟਵਰਕ (Network) – ਇਹ ਆਇਕਨ ਵੀ ਡੈਸਕਟਾਪ ’ਤੇ ਪਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀਆਂ ਨੈੱਟਵਰਕ ਸੈਟਿੰਗਜ਼ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
• ਯੂਜ਼ਰ ਫ਼ਾਈਲਜ਼ (User’s files) – ਇਸ ਆਇਕਨ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ਅਤੇ ਡਾਉਨ ਲੋਡ ਕੀਤੀਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਅਸੀਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਫਾਈਲਾਂ ਸੇਵ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :

1. ਸਲੀਪ (Sleep) – ਜਦੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਲੀਪ ਮੋਡ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਪਾਵਰ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਚਾਲੂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਮੋਡ ਦੌਰਾਨ ਸਾਡੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਪਾਵਰ ਲਾਈਟ ਟਿਮ-ਟਿਮਾਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।

2. ਸ਼ੱਟ-ਡਾਊਨ (Shut Down) – ਪਾਵਰ ਮੀਨੂੰ ਦੀ ਇਸ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਾਡਾ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਸ਼ੱਟ-ਡਾਊਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਭਾਗ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਪਾਵਰ ਸਪਲਾਈ ਚਾਲੂ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਸ਼ੱਟਡਾਊਨ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮੇਨ ਪਾਵਰ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

3. ਲੋਗ-ਆਫ (Log Off) – ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਬਾਕੀ ਯੂਜ਼ਰਾਂ ਤੋਂ ਯੂਜ਼ਰ ਅਕਾਊਂਟ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਮੁਕਾ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਛੱਡਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਪਰੰਤੂ ਹੋਰ ਯੂਜ਼ਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸਟਾਰਟ ਮੀਨੂੰ ਦੀ ਇਸ ਲੋਗ-ਆਫ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਾਂਗੇ ।

4. ਰੀ-ਸਟਾਰਟ (Restart) – ਪਾਵਰ ਮੀਨੂੰ ਦੀ ਇਹ ਆਪਸ਼ਨ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਭਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਤਬਦੀਲੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਟਾਰਟ ਮੀਨੂੰ ਦਾ ਰੀ-ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ਦੱਬਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਸਟਾਰਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਐਕਟੀਵਿਟੀ

ਹੇਠ ਦਰਜ ਆਈਕਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਖੋ :


ਉੱਤਰ-

1. ਨੋਟ ਪੈਡ
2. ਐਮ ਐਸ ਪੇਂਟ
3. ਕੈਲਕੂਲੇਟਰ
4. ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ
5. ਨੈੱਟਵਰਕ
6. ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ
7. ਸਟਾਰਟ ਬਟਨ ।

PSEB 6th Class Computer Guide ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕੰਮ Important Questions and Answers

1. ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ

(i) ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਕਰੀਨ (ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਖੁੱਲੀ) ਨੂੰ ……………………. ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਮਾਈ ਨੈੱਟਵਰਕ
(ਅ) ਆਈਕਾਨ
(ੲ) ਡੈਸਕਟਾਪ
(ਸ) ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਡੈਸਕਟਾਪ

(ii) ਡੈੱਸਕਟਾਪ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸੇ ਲੇਟਵੀਂ ਬਾਰ ਨੂੰ ………………….. ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ
(ਅ) ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ
(ੲ) ਟਾਸਕ ਬਾਰ
(ਸ) ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਟਾਸਕ ਬਾਰ

(iii) ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਪਾਸੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਬਾਰ ਨੂੰ …………………… ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ
(ਅ) ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ
(ੲ) ਟਾਸਕਬਾਰ
(ਸ) ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ

(iv) ਡਿਲੀਟ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ……………….. ਵਿੱਚ ਚੱਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ੳ) ਮਾਈ ਨੈੱਟਵਰਕ
(ਅ) ਮਾਈ ਡਾਕੂਮੈਂਟ
(ੲ) ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ
(ਸ) ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ

(v) ………………… ਬਟਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) ਮਿਨੀਮਾਈਜ਼
(ਅ) ਮੈਕਸੀਮਾਈਜ਼
(ੲ) ਕਲੋਜ਼
(ਸ) ਸਟਾਰਟ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਕਲੋਜ਼

2. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਉਹ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਅਤੇ ਆਪਰੇਟ ਕਰਨ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਿੰਡੋਜ਼ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਿੰਡੋਜ਼ ਇੱਕ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਹੈ ਜੋ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਉਤਪਾਦ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਡੈਸਕਟਾਪ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੁਟਿੰਗ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਲਾਗਇਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋ ਸਕਰੀਨ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਡੈਸਕਟਾਪ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਆਈਕਾਨਜ਼ ਕੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ? ਕੋਈ ਤਿੰਨ ਆਈਕਾਨਜ਼ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਡੈਸਕਟਾਪ ’ਤੇ ਪਈਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਜੋ ਕਿਸੇ ਫ਼ਾਈਲ ਜਾਂ ਫੋਲਡਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਈਕਾਨਜ਼ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਮਾਈ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਰੀਸਾਈਕਲ ਬਿਨ ਅਤੇ ਨੈੱਟਵਰਕ ਆਈਕਾਨ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਵਿੰਡੋਜ਼ ਦੇ ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਭਾਗਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਵਿੰਡੋਜ਼ ਦੇ ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ, ਮੀਨੂੰ ਬਾਰ, ਟੂਲਬਾਰ, ਸਕਰੋਲ ਬਾਰ, ਵਰਕ ਏਰੀਆ ਅਤੇ ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ ਆਦਿ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਟਾਸਕਬਾਰ ਦੇ ਸ਼ੋਅ ਡੈਸਕਟਾਪ ਬਟਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸ਼ੋਅ ਡੈਸਕਟਾਪ ਇਕ ਆਇਤਾਕਾਰ ਬਟਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਟਾਸਕਬਾਰ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਟਾਸਕਬਾਰ ਦੇ ਸ਼ੋਅ ਡੈਸਕਟਾਪ ਬਟਨ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਨੂੰ ਮਿੰਨੀ ਮਾਈਜ਼ ਕਰ ਕੇ ਡੈਸਕਟਾਪ ਨੂੰ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਦੁਬਾਰਾ ਵੱਡੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਬੰਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ? ਉੱਤਰ-ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ Start ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਫਿਰ Shut Down ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Computer Book Solutions Chapter 2 ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਭਾਗ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Computer Chapter 2 ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਭਾਗ

Computer Guide for Class 6 PSEB ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਭਾਗ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ
1. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

(i) ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਕਿਹੜਾ ਭਾਗ ਯੂਜ਼ਰ ਤੋਂ ਇਨਪੁੱਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
(ੳ) ਇਨਪੁੱਟ ਯੂਨਿਟ (Input Unit
(ਅ) ਆਊਟਪੁੱਟ ਯੂਨਿਟ (Output Unit)
(ੲ) ਕੰਟਰੋਲ ਯੂਨਿਟ (Control Unit)
(ਸ) ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਟਰ-
(ੳ) ਇਨਪੁੱਟ ਯੂਨਿਟ (Input Unit

(ii) ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. (CPU) ਦਾ ਭਾਗ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਕੰਟਰੋਲ ਯੂਨਿਟ (Control Unit)
(ਅ) ਮੈਮਰੀ ਯੂਨਿਟ (Memory Unit)
(ੲ) ਏ ਐੱਲ.ਯੂ. (ALU)
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਟਰ-
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ

(iii) ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀ ਮੈਮਰੀ ਪੱਕੇ ਤੌਰ `ਤੇ ਡਾਟਾ ਸਟੋਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮਰੀ (Primary Memory)
(ਅ) ਰੈਮ (Ram)
(ੲ) ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮਰੀ (Secondary Memory)
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਟਰ-
(ੲ) ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮਰੀ (Secondary Memory)

(iv) ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਕਿਸਮ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਮੇਨ ਫਰੇਮ ਕੰਪਿਊਟਰ (Mainframe Computer)
(ਅ) ਮਿੰਨੀ ਕੰਪਿਊਟਰ (Mini Computer)
(ੲ) ਮਾਈਕ੍ਰੋ ਕੰਪਿਊਟਰ (Micro Computer)
(ਸ) ਸੁਪਰ ਕੰਪਿਊਟਰ (Super Computer) ।
ਉੱਟਰ-
(ਸ) ਸੁਪਰ ਕੰਪਿਊਟਰ (Super Computer)

(v) ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਕਿਹੜਾ ਭਾਗ ਨਤੀਜੇ ਨੂੰ ਆਊਟਪੁੱਟ ਦੇ ਤੌਰ `ਤੇ ਯੂਜ਼ਰ ਨੂੰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਮੈਮਰੀ (Memory)
(ਅ) ਇਨਪੁੱਟ ਯੂਨਿਟ (Input Unit)
(ੲ) ਕੰਟਰੋਲ ਯੂਨਿਟ (Control Unit)
(ਸ) ਆਊਟਪੁੱਟ ਯੂਨਿਟ (Output Unit) ।
ਉੱਟਰ-
(ਸ) ਆਊਟਪੁੱਟ ਯੂਨਿਟ (Output Unit)

2. ਪਰੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ

I. ALU
II. CPU
III. LCD
IV. RAM
V. ROM
VI. CU
VII. MU
VIII. IPO

ਉੱਤਰ-
I. ALU – Arithmetic and Logical Unit.
II. CPU – Central Processing Unit
III. LCD – Liquid Crystal Display
IV. RAM – Random Access Memory
V. ROM – Read Only Memory
VI. CU – Central Unit
VII. MU – Memory Unit
VIII. IPO – Input Processing Output.

3. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਲਾਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. ਦੇ ਭਾਗ ਹਨ-

1. ਕੰਟਰੋਲ ਯੂਨਿਟ
2. ਮੈਮਰੀ ਯੂਨਿਟ
3. ਅਰਥਮੈਟਿਕ ਅਤੇ ਲੌਜਿਕਲ ਯੂਨਿਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੰਪਿਊਟਰ ਮੈਮਰੀ ਦੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੰਪਿਊਟਰ ਮੈਮਰੀ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ-

1. ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮਰੀ
2. ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮਰੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਟੋਰੇਜ (Secondary Storage) ਉਪਕਰਨ ਕੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਟੋਰੇਜ ਉਹ ਉਪਕਰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮੇਂ ਵਾਸਤੇ ਡਾਟਾ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ-ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਏ ਐਲ ਯੂ. (ALU) ਦਾ ਕੰਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਏ ਐਲ ਯੂ. ਦਾ ਕੰਮ ਗਣਿਤ ਅਤੇ ਲੌਜਿਕ ਸੰਬੰਧੀ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਸਾਰਿਆਂ ਗਣਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਲੌਜਿਕਲ ਨਿਰਣੈ ਇਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮਾਈਕ੍ਰੋ ਕੰਪਿਊਟਰ (Micro Compute) ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜਿਹੜੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਮਾਈਕ੍ਰੋ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਈਕ੍ਰੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ-ਲੈਪਟਾਪ, ਡੈਸਕਟਾਪ, ਟੈਬਲੇਟ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀਆਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-

1. ਮਾਈਕ੍ਰੋ ਕੰਪਿਊਟਰ
2. ਮਿੰਨੀ ਕੰਪਿਊਟਰ
3. ਮੇਨਫਰੇਮ ਕੰਪਿਊਟਰ
4. ਸੁਪਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ।

4. ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਬਲਾਕ ਚਿੱਤਰ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡਾ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ? ਇਸਦੇ ਭਾਗਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਬਲਾਕ ਡਾਇਆਗ੍ਰਾਮ ਉਹ ਚਿੱਤਰ ਹੈ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਢੰਗ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਭਾਗ ਦਰਸਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

1. ਇਨਪੁੱਟ – ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ (procedure) ਹੈ ! ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੱਕ ਇਲੈੱਕਟਾਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ । ਇਹ ਇਨਪੁੱਟ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

2. ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ – ਇਨਪੁੱਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੰਪਿਊਟਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਡਾਟਾ ‘ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਡਾਟਾ ’ਤੇ ਅਰਥਮੈਟਿਕ (arithmetic) ਅਤੇ ਲੌਜਿਕਲ (logical) ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

3. ਆਊਟਪੁੱਟ-ਡਾਟੇ ਤੋਂ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸੂਚਨਾ ( meaningful information) ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਆਊਟਪੁੱਟ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ! ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੰਪਿਊਟਰ ਰਾਹੀਂ ਉਤਪੰਨ (produce) ਕੀਤੀ ਗਈ ਆਊਟਪੁੱਟ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਿਸ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਸਾਂਭਿਆ ( save) ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

4. ਸਟੋਰੇਜ – ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਟੋਰੇਜ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ (actual processing) ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਡਾਟਾ ਇਨਪੁੱਟ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਸੈਂਟਰਲ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟ (CPU) ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸਿੰਗ ਰਫ਼ਤਾਰ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਡਾਟਾ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਥਾਂ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਮਟੋਰੇਜ ਯੂਨਿਟ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

• ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਾਰਾ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
• ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ (intermediate) ਨਤੀਜੇ ਵੀ ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੰਪਿਊਟਰ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ? ਇਸਦੇ ਭਾਗਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੰਪਿਊਟਰ ਇਨਪੁੱਟ → ਪ੍ਰੋਸੈਸ → ਆਊਟਪੁੱਟ ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਹੇਠਾਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ

• ਇਨਪੁੱਟ – ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ (procedure) ਹੈ । ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੱਕ ਇਲੈੱਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ । ਇਹ ਇਨਪੁੱਟ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
• ਸੈਸਿੰਗ – ਇਨਪੁੱਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੰਪਿਊਟਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਡਾਟਾ ’ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਡਾਟਾ ’ਤੇ ਅਰਥਮੈਟਿਕ (arithmetic) ਅਤੇ ਲੌਜਿਕਲ (logical) ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਕਰਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਆਊਟਪੁੱਟ – ਡਾਟੇ ਤੋਂ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸੂਚਨਾ (meaningful information) ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਆਉਟਪੁੱਟ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੰਪਿਊਟਰ ਰਾਹੀਂ ਉਤਪੰਨ (produce) ਕੀਤੀ ਗਈ ਆਊਟਪੁੱਟ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਿਸ ਜਗਾ ਤੇ ਸਾਂਭਿਆ (Save) ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਐਕਟੀਵਿਟੀ

ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਆਇਟਮਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਢੁੱਕਵੀਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ :

1. ਰੈਮ (RAM)
2. ਕੀਅ ਬੋਰਡ (Keyboard)
3. ਮਾਊਸ (Mouse)
4. ਰੋਮ (ROM)
5. ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ ਡਰਾਈਵ (Hard Disk Drive)
6. ਪ੍ਰਿੰਟਰ (Printer)
7. ਮਾਈਕ੍ਰੋਫੋਨ (Microphone)
8. ਸਪੀਕਰ (Speaker)
9. ਯੂ ਐੱਸ. ਬੀ. ਐੱਨ ਡਰਾਈਵ (USB Pen Drive)
10. ਮੋਨੀਟਰ/ਐੱਲ.ਸੀ.ਡੀ. (Monitor/LCD) ।

ਉੱਤਰ-

PSEB 6th Class Computer Guide ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਭਾਗ Important Questions and Answers

1. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

(i) …………………….. ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ੳ) ਇਨਪੁੱਟ
(ਅ) ਆਊਟਪੁੱਟ ਡਿਵਾਈਸ
(ੲ) ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ .
(ਸ) ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ੳ) ਇਨਪੁੱਟ

(ii) ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਪੱਕੇ ਤੌਰ `ਤੇ ਸੇਵ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ………………….. ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਮੈਮਰੀ
(ਅ) ਸਟੋਰੇਜ
(ੲ) ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ
(ਸ) ਆਊਟਪੁੱਟ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਸਟੋਰੇਜ

(iii) ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਸੈਸ ਕਰਕੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੂਚਨਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ …………………….. ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਇਨਪੁੱਟ
(ਅ) ਆਊਟਪੁੱਟ
(ੲ) ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ
(ਸ) ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਆਊਟਪੁੱਟ

(iv) ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮਰੀ ਨੂੰ ………………………………. ਮੈਮਰੀ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਸੈਕੰਡਰੀ
(ਅ) ਮੁੱਖ
(ੲ) ਐਗਜ਼ੁਲਰੀ
(ਸ) ਇਹ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਮੁੱਖ

(v) ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮਰੀ ਨੂੰ ……………………. ਮੈਮਰੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਸੈਕੰਡਰੀ .
(ਅ) ਮੁੱਖ
(ੲ) ਐਗਜੁਲਰੀ
(ਸ) ਇਹ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਐਗਜੁਲਰੀ

2. ਪੂਰੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ

I. I/O
II. IPO
ਉੱਤਰ-
I. I/O – Input Output
II. IPO – Input Processing Output.

3. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. ਦਾ ਬਲਾਕ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਓ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. ਦਾ ਬਲਾਕ ਚਿੱਤਰ ਹੇਠ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੈਮਰੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ ਅਤੇ ਮੈਮਰੀ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਦੱਸੋ !
ਉੱਤਰ-
ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਉਹ ਸਿਸਟਮ ਜੋ ਡਾਟਾ ਜਾਂ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਕੱਚੇ ਜਾਂ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਟੋਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਮੈਮਰੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਮੈਮਰੀ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ-

1. Gimਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮਰੀ
2. ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮਰੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮਰੀ ਅਤੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮਰੀ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮਰੀ CPU ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਧੀ ਐਕਸੈਸ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ, ਘੱਟ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲੀ, ਤੇਜ਼, ਮਹਿੰਗੀ ਅਤੇ ਰੈਂਡਮ ਐਕਸੈਸ ਟਾਈਪ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦਕਿ ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮਰੀ CPU ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਧੀ ਐਕਸੈਸ ਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਣ ਵਾਲੀ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲੀ, ਧੀਮੀ, ਸਸਤੀ ਅਤੇ ਰੈਂਡਮ ਜਾਂ ਸਿਕੁਐਂਸ਼ਿਅਲ ਐਕਸੈਸ ਟਾਈਪ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਲੈਪਟਾਪ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ
-ਲੈਪਟਾਪ ਪਰਸਨਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਵਜ਼ਨ ਅਤੇ ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਛੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਆਪਣੀ ਬੈਟਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਚਾਰਜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਅਕਸਰ ਇਸ ਤੇ ਕੰਮ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਟੈਬਲੇਟ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? ਉੱਤਰ-ਟੈਬਲੇਟ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਸਨਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹੈ : ਇਹ ਸਲੇਟ ਵਰਗਾ ਪਤਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਟਚ ਸਕਰੀਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਆਪਣੀ ਚਾਰਜ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਬੈਟਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਕੀਬੋਰਡ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Computer Book Solutions Chapter 1 ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Computer Chapter 1 ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ

Computer Guide for Class 6 PSEB ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ
1. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

(i) ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੱਕ ……………………….. ਹੈ ।
(ਉ) ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨ
(ਅ) ਮਕੈਨੀਕਲ ਮਸ਼ੀਨ
(ੲ) ਚੁੰਬਕੀ ਮਸ਼ੀਨ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨ

(ii) ਕੰਪਿਊਟਰ ……………………… ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਗਣਨਾਵਾਂ
(ਅ) ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਦਾਇਤਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ
(ੲ) ਸਟੋਰ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ

(iii) ਕੰਪਿਊਟਰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਬਹੁਤ …………………… ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਰਫ਼ਤਾਰ
(ਅ) ਸ਼ੁੱਧਤਾ
(ੲ) ਗੁਣਵੱਤਾ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ

(iv) ਬੈਂਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਿਸ ਕੰਮ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ
(ਅ) ਖਾਤਿਆਂ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਰੱਖਣ ਲਈ
(ੲ) ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣ ਲਈ
(ਸ) ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਖਾਤਿਆਂ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਰੱਖਣ ਲਈ

(v) ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੁਆਰਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਰਨ ਲਈ ਲਗਾਏ ਗਏ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਇਕਾਈ ਨਾਲ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਮਿੰਟ
(ਅ) ਘੰਟੇ
(ੲ) ਮੀਲੀਸੈਕਿੰਡ
(ਸ) ਦਿਨ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਮੀਲੀਸੈਕਿੰਡ

(vi) ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਸ ਕੌਮ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਨੋਟਿਸ ਬਣਾਉਣ ਲਈ
(ਅ) ਨਤੀਜੇ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ
(ੲ) ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ

(vii) ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਇੱਕ ਖਾਮੀ ਹੈ ?
(ੳ) ਰਫ਼ਤਾਰ
(ਅ) ਸ਼ੁੱਧਤਾ
(ੲ) ਕੋਈ ਸਮਝ ਨਾ ਹੋਣਾ
(ਸ) ਅਣਥੱਕ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਕੋਈ ਸਮਝ ਨਾ ਹੋਣਾ

2. ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
“ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੱਕ ਇਲੈੱਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇਨਪੁੱਟ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਯੂਜ਼ਰ ਤੋਂ ਡਾਟਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਇਨਪੁੱਟ ਕੀਤੇ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਅਨੁਸਾਰ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਤੀਜਾ (ਆਊਟਪੁੱਟ) ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਆਊਟਪੁੱਟ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਸਾਂਭਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਨੁਮੈਰੀਕਲ (numerical) ਅਤੇ ਨਾਨ-ਨੁਮੈਰੀਕਲ (non-numerical ਗਣਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਾਠ-ਕ੍ਰਮ ਦੀ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ, ਨਤੀਜਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਮਾਂ-ਸਾਰਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਡਰਾਇੰਗ ਕਰਨ, ਪ੍ਰਾਜੈਂਕਟਸ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਅਤੇ ਨਿਪੁੰਨਤਾ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਉਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਸੰਬੰਧੀ ਸੂਚਨਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕਿਸੇ ਤਿੰਨ ਪੋਰਟੇਬਲ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਯੰਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਪੋਰਟੇਬਲ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਯੰਤਰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ-

1. ਮੋਬਾਈਲ/ਸਮਾਰਟ ਫੋਨ
2. ਟੇਬਲੇਟ
3. ਪਾਲਮਟਾਪ ਕੰਪਿਊਟਰ ।

3. ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀਆਂ ਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਰਫ਼ਤਾਰ, ਸ਼ੁੱਧਤਾ, ਇਕਾਗਰਤਾ, ਬਹੁਗੁਣਤਾ, ਆਟੋਮੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਭੰਡਾਰਨ ਆਦਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ-

• ਰਫ਼ਤਾਰ (Speed) – ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਜਿਹੜੀਆਂ ਗਣਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਕਈ ਘੰਟੇ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਉਸ ਨੂੰ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਕੁਝ ਹੀ ਸਕਿੰਟਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ।
• ਸ਼ੁੱਧਤਾ (Accuracy) – ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਮਨੁੱਖ ਵੱਲੋਂ ਗ਼ਲਤ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਡਾਟਾ ਜਾਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਹ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੀ ਨਤੀਜਾ (ਆਊਟਪੁੱਟ) ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
• ਇਕਾਗਰਤਾ (Diligence) – ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਥਕਾਵਟ, ਧਿਆਨ ਭਟਕਣਾ ਅਤੇ ਕੰਮ ਦਾ
  ਬੋਝ ਆਦਿ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਗਲਤੀ ਕੀਤਿਆਂ ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
• ਬਹੁਗੁਣਤਾ (Versatility) – ਇਸਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ । ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਇਕਸਾਰ ਹੀ ਗਣਨਾਵਾਂ, ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਬਨਾਉਣ ਅਤੇ ਖ਼ਰੀਦੋ-ਫਰੋਖ਼ਤ (sale-purchase) ਦੇ ਬਿੱਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ
  ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਗਾਣੇ ਵੀ ਸੁਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
• ਆਟੋਮੇਸ਼ਨ (Automation) – ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਹਿਦਾਇਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਦਖ਼ਲ-ਅੰਦਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਉਸ ਹਿਦਾਇਤ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਹਿਦਾਇਤ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਹੋਣ ਤੱਕ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
• ਭੰਡਾਰਨ (Storage) – ਇਸ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਟੋਰੇਜ ਉਪਕਰਨ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੀ.ਡੀ., ਡੀ.ਵੀ.ਡੀ. ਅਤੇ ਯੂ ਐੱਸਬੀ. ਐੱਨ ਡਰਾਈਵ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਕੋਈ 5 ਪ੍ਰਯੋਗ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ, ਸਿਹਤ, ਦੁਕਾਨਾਂ, ਵਪਾਰ, ਬੈਂਕਾਂ, ਮਨੋਰੰਜਨ, ਸਰਕਾਰੀ ਸੈਕਟਰਾਂ, ਖੇਡਾਂ ਆਦਿ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ-

• ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ (In Educational Field)) – ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਾਠ-ਕ੍ਰਮ ਦੀ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ, ਨਤੀਜਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਮਾਂ-ਸਾਰਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਡਰਾਇੰਗ ਕਰਨ, ਪ੍ਰਾਜੈਂਕਟਸ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਅਤੇ ਨਿਪੁੰਨਤਾ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
• ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ (In Health and Medicine Field) – ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿਚ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਹਿਸਟਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਿਕਾਰਡ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚਪੜਤਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਦੀ ਲੈਬਾਰਟਰੀ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੈਡੀਕਲ ਟੈੱਸਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
• ਦੁਕਾਨਾਂ ਵਿੱਚ (In Shops) – ਇਕ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਆਪਣੀ ਦੁਕਾਨ ਵਿੱਚ ਉਪਲੱਬਧ ਸਮਾਨ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਦੁਕਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਖ਼ਰੀਦੋ-ਫਰੋਖ਼ਤ ਦਾ ਅਤੇ ਟੈਕਸ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦਾ ਹੈ । ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਕਈ ਦੁਕਾਨਦਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ
  ਕੰਪਿਊਟਰ ਰਾਹੀਂ ਖ਼ਰੀਦੋ-ਫਰੋਖ਼ਤ ਬਿੱਲ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
• ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ (In Business) – ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਵਪਾਰੀ ਆਪਣੇ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਈ ਮੇਲ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਸੰਪਰਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ।ਉਹ ਵੀਡੀਓ ਕਾਨਫਰੈਂਸਿੰਗ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਗਾਹਕਾਂ ਨਾਲ ਮੀਟਿੰਗ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਉਹ ਵਹੀ-ਖਾਤਾ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕਰ
  ਸਕਦਾ ਹੈ ।
• ਬੈਂਕਾਂ ਵਿੱਚ (In Banks) – ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਬੈਂਕ ਦੇ ਗਾਹਕਾਂ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਖਾਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਸਾਰੇ ਬੈਂਕ ਏ ਟੀ.ਐੱਮ. ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਗਾਹਕ ਏ.ਟੀ.ਐੱਮ. ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵੇਲੇ ਆਪਣੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਜਮਾਂ ਕਰਵਾ ਅਤੇ ਕੱਢਵਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀਆਂ ਕੀ ਕੀ ਸੀਮਾਵਾਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਦੀਆਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਹਨ-

1. ਕੰਪਿਊਟਰ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਕੋਈ ਵੀ ਸੂਚਨਾ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ।
2. ਕੰਪਿਊਟਰ ਕਿਸੇ ਗਲਤ ਹਿਦਾਇਤ ਨੂੰ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ।
3. ਕੰਪਿਊਟਰ ਕੁੱਝ ਵੀ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਕੋਈ ਫੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦਾ ।
4. ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਜਦ ਤੱਕ ਯੂਜ਼ਰ ਵੱਲੋਂ ਕੋਈ ਹਿਦਾਇਤ ਨਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ, ਇਹ ਆਪ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ | ਸਕਦਾ ।
5. ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸਦੀ ਕੋਈ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ।
6. ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਦੇ ਪਾਸ ਕੋਈ ਸਮਝ ਅਤੇ ਤਜਰਬਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੋਰਟੇਬਲ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਯੰਤਰਾਂ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ? ਕਿਸੇ ਤਿੰਨ ਅਜਿਹੇ ਯੰਤਰਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਉਪਕਰਣ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਇਸ ਵਰਗ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ-

1. ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ/ਸਮਾਰਟ ਫੋਨ (Mobile Phone/Smart Phone) – ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਵਰਤੋਂ ਵਾਲਾ ਪੋਰਟੇਬਲ ਉਪਕਰਣ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਫੋਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਅੱਜ ਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੰਚਾਰ, ਸਿੱਖਿਆ, ਵਪਾਰ, ਵਣਜ, ਮਨੋਰੰਜਨ ਆਦਿ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਹੱਥ ਵਿਚ ਪਕੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੇਬ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਫੋਟੋ ਖਿੱਚਣ ਵਾਸਤੇ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

2. ਟੈਬਲੇਟ (Tablet) – ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਤਲਾ ਪੋਰਟੇਬਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬੈਟਰੀ ਨਾਲ ਸਪਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਟੱਚ ਸਕਰੀਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਮੁੱਢਲੀ ਇੰਟਰਫ਼ੇਸ (primary interface) ਅਤੇ ਇਨਪੁੱਟ ਡਿਵਾਇਸ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

3. ਪਾਮਟਾਪ (Palmtop) – ਇਸ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਸਕਰੀਨ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਛੋਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਵੀ ਛੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਛੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਫੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਪਰਸਨਲ ਡਾਇਰੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾ
ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੈਸੇਜ (message), ਕੰਨਟੈਕਟ (contacts) ਆਦਿ ਸਟੋਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ-

1. ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਗਣਿਤਿਕ ਗਣਨਾਵਾਂ (mathematical calculations) ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
2. ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਸੀਲਿੰਗ ਚੈੱਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
3. ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਤਸਵੀਰਾਂ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
4. ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਰਸਾਲੇ ਅਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਛਾਪਣ ਲਈ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
5. ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਗੇਮਾਂ ਖੇਡ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
6. ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਗਾਣੇ ਸੁਣ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
7. ਅਸੀਂ ਰੇਲਵੇ, ਬੱਸਾਂ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਟਿਕਟਾਂ ਬੁੱਕ ਕਰਵਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
8. ਅਸੀਂ ਰੇਲਵੇ, ਬੱਸਾਂ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਸ਼ਡਿਊਲ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
9. ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਜਗ੍ਹਾ ਦੇ ਮੌਸਮ (weather) ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
10. ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ, ਨਤੀਜਾ (result) ਅਤੇ ਸਮਾਂ-ਸਾਰਨੀ (time table) ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
11. ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਰਾਹੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਗ੍ਹਾ ਦਾ ਰਸਤਾ (Map) ਵੀ ਲੱਭ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

PSEB 6th Class Computer Guide ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ Important Questions and Answers

1. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

(i) ………………….. ਇਲੈੱਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ ।
(ਉ) ਟੀ.ਵੀ.
(ਅ) ਟਾਈਪ ਰਾਈਟਰ
(ੲ) ਕੰਪਿਊਟਰ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਕੰਪਿਊਟਰ

(ii) ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ……………………. ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) ਤੇਜ਼
(ਅ) ਧੀਮੀ
(ੲ) ਮੱਧਮ
(ਸ) ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਤੇਜ਼

(iii) ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ …………………… ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) ਰਫ਼ਤਾਰ
(ਅ) ਮੈਮਰੀ
(ੲ) ਡਿਸਪਲੇਅ
(ਸ) ਕੀ-ਬੋਰਡ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਮੈਮਰੀ

(iv) ਵਪਾਰ ਵਿਚ ਕੰਪਿਊਟਰਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ …………………. ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) ਕੈਸ਼
(ਅ) ਟਿਕਟਾਂ
(ੲ) ਬਹੀ-ਖਾਤਾ
(ਸ) ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਬਹੀ-ਖਾਤਾ

(v) ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ……………………. ਅਤੇ ………………….. ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ
(ਅ) ਵਪਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਬੈਂਕਰ
(ੲ) ਮਾਪੇ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ

2. ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੰਪਿਊਟਰ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੰਪਿਊਟਰ ਇਕ ਇਲੈੱਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ ਜੋ ਇਨਪੁੱਟ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਊਟਪੁੱਟ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੰਪਿਊਟਰ ਇਕ ਇਲੈੱਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇਨਪੁੱਟ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਯੂਜ਼ਰ ਤੋਂ ਡਾਟਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਹਿਦਾਇਤਾਂ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਤੀਜਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਕੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ? ਕੋਈ ਚਾਰ ਕੰਮ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ-

1. ਗਣਿਤਿਕ ਗਣਨਾਵਾਂ
2. ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਸਪੈਲਿੰਗ ਚੈੱਕ
3. ਗੇਮਾਂ ਖੇਡਣੀਆਂ
4. ਤਸਵੀਰਾਂ ਬਣਾਉਣਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਕਿਵੇਂ ਮੱਦਦਗਾਰ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਹਿਸਟਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਿਕਾਰਡ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ-ਪੜਤਾਲ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਬੈਂਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਕਿਵੇਂ ਮੱਦਦਗਾਰ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੈਂਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਗਾਹਕਾਂ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਅਤੇ ਖਾਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਬੈਂਕਾਂ ਦੀਆਂ ਏ.ਟੀ.ਐੱਮ. ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਵੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਹੀ ਚੱਲਦੀਆਂ ਹਨ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਗ੍ਰਾਹਕ ਆਪਣੇ ਖਾਤੇ ਵੀ ਚੈੱਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ।ਉਹ ਆਪਣੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਵਾ ਅਤੇ ਕਢਵਾ ਵੀ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Computer Book Solutions Chapter 3 ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਫ਼ਾਰਮੈਟਿੰਗ (ਭਾਗ-1) Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Computer Chapter 3 ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਫ਼ਾਰਮੈਟਿੰਗ (ਭਾਗ-1)

Computer Guide for Class 7 PSEB ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਫ਼ਾਰਮੈਟਿੰਗ (ਭਾਗ-1) Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ
1. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

I. Ctrl+ S ਕੀਅਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ………………ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) Save
(ਅ) Open
(ੲ) New
(ਸ) Close.
ਉੱਤਰ-
(ਉ) Save,

II. ਰੂਲਰ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਖੇਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ……….. ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਟੈਕਸਟ ਏਰੀਆ ।
(ਅ) ਓਪਨ ਏਰੀਆ
(ੲ) ਕਲੋਜ਼ ਏਰੀਆ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਟੈਕਸਟ ਏਰੀਆ ।

III. ਵਰਡ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਵਿਚ ਦੋ ਸਕਰੋਲਬਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ………………..ਅਤੇ ………. .
(ਉ) ਹੋਰੀਜੋਂਟਲ, ਵਰਟੀਕਲ
(ਅ) ਖੱਬਾ, ਸੱਜਾ
(ੲ) ਉੱਪਰਲਾ ਅਤੇ ਹੇਠਲਾ ਬਾਰ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਹੋਰੀਜੋਂਟਲ, ਵਰਟੀਕਲ ,

IV. ਇਕ ਨਵਾਂ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਖੋਲਣ ਲਈ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ …………….. ਕੀਅਜ਼ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ਉ) Ctrl +0
(ਅ) Ctrl+N
(ੲ) Ctrl + S
(ਸ) Ctrl+ V
ਉੱਤਰ-
(ਅ) Ctrl+N ,

V. …………….. ਵਿਊ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਨੂੰ ਠੀਕ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਪ੍ਰਿੰਟ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ।
(ਉ) ਪ੍ਰਿੰਟ ਲੇਆਊਟ
(ਅ) ਡਾਫਟ
(ੲ) ਆਉਟਲਾਈਨ
(ਸ) ਫੁੱਲ ਸਕਰੀਨ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਪ੍ਰਿੰਟ ਲੇਆਊਟ।

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ I.
ਰੀਬਨ ਦੇ ਹਰ ਇੱਕ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਸੱਜੇ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਆਪਸ਼ਨ ਦਾ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਰੀਬਨ ਦੇ ਹਰ ਇੱਕ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਸੱਜੇ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਆਪਸ਼ਨ ਦਾ ਨਾਂ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਲਾਂਚਰ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ II.
ਵਰਡ ਦੀ ਵਿੰਡੋ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉਪਰਲੀ ਬਾਰ ਦਾ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਵਰਡ ਦੀ ਵਿੰਡੋ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉਪਰਲੀ ਬਾਰ ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ (Title Bar) ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ III.
ਕਿਸ ਵਿਊ ਵਿਚ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਨੂੰ ਠੀਕ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਪ੍ਰਿੰਟ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ?
ਉੱਤਰ-
ਪ੍ਰਿੰਟ ਲੇਅ-ਆਊਟ ਵਿਊ ਵਿਚ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਨੂੰ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਪ੍ਰਿੰਟ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ IV.
ਨਵਾਂ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਓਪਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ ਕੀਅ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਨਵਾਂ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਓਪਨ ਕਰਨ ਲਈ (Ctrl+O) ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ ਕੀਅ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ V.
ਐੱਸ. ਵਰਡ ਦਾ ਕਿਹੜਾ ਲੇਅ ਆਊਟ ਵਿਊ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਦੀ ਆਊਟਲਾਈਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਊਟਲਾਈਨ ਵਿਊ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਦੀ ਆਊਟਲਾਈਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ I.
ਵਰਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਰਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਇੱਕ ਸੌਫਟਵੇਅਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੈ ਜੋ ਟਾਈਪ ਕੀਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਬਣਾਉਣ (creat) ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿੰਟ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ, ਇਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਸੰਗੀਤ, ਆਕਾਰ ( shapes), ਰੰਗ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ II.
ਕੁੱਝ ਵਰਡ-ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਸਾਫਟਵੇਅਰਜ਼ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਵਰਡ ਪੈਡ, ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਆਫਿਸ, ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਵਰਡ, ਵਰਡ ਪਰਫੈਕਟ, ਆਦਿ ਵਰਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਸੌਫਟਵੇਅਰ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ III.
ਐੱਮ .ਐੱਸ ਵਰਡ ਕਿਵੇਂ ਸਟਾਰਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੇ ਪਗ (steps) ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ
2. ਪਹਿਲਾਂ, ਡੈਸਕਟੌਪ ਦੇ ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੇ Start ਬਟਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. ਹੁਣ ਹੇਠ ਦਿੱਤੀ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ pop up menu ਤੋਂ All program ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
4. ਹੁਣ Microsoft Office → Microsoft Word ਤੋਂ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
   ਜਾਂ
   ਸਰਚ ਬਾਰ ਵਿੱਚ “Word” ਟਾਈਪ ਕਰੋ ਅਤੇ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ Enter ਬਟਨ ਦਬਾਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ IV.
ਐੱਮ.ਐੱਸ ਵਰਡ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਫਾਈਲ ਮੀਨੂੰ, ਕਵਿਕ ਐਕਸੈਸ ਟੂਲਬਾਰ, ਟਾਈਟਲ ਬਾਰ, ਰਿਬਨ, ਰੁਲਰ, ਹੈਲਪ, ਡਾਕਊਮੈਂਟ, ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ, ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਲਾਂਚਰ, ਵਿਊ ਬਟਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ v.
ਟੈਕਸਟ ਏਰੀਆ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਉਹ ਖੇਤਰ ਹੈ ਜਿਥੇ ਅਸੀਂ ਆਣਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਟਾਈਪ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਝਪਕਦੀ ਲਾਈਨ (Blinking line) ਨੂੰ ਸੰਮਿਲਨ ਬਿੰਦੂ (insertion point) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਟਾਈਪਿੰਗ ਇਸ ਜਗਾਂ ਤੋਂ ਅਰੰਭ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ I.
ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਦੀਆਂ ਖਾਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਐੱਮ.ਐੱਸ. ਵਰਡ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਖ਼ਾਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ :

1. ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਕਿਧਰੇ ਵੀ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
2. ਅਸੀਂ ਅੱਖਰ, ਸ਼ਬਦ, ਲਾਈਨਾਂ ਜਾਂ ਪੇਜਾਂ ਨੂੰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਮਿਟਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਾਗ਼ਜ਼ ‘ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟਦੇ ਹਾਂ ।
3. ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਭਾਗ ਨੂੰ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਟ ਕਰਕੇ ਕਿਧਰੇ ਹੋਰ ਪੇਸਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ | ਅਸੀਂ ਉਸ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਵੀ ਪੋਸਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
4. ਅਸੀਂ ਪੇਜ-ਸਾਈਜ਼ ਅਤੇ ਮਾਰਜਨ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਵਰਡ-ਸੈਸਰ ਉਸ ਸਾਈਜ਼ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਪੇਜ ਵਿੱਚ ਫਿੱਟ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ ।
5. ਅਸੀਂ ਵਰਡ-ਸੈਂਸਰ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਜਾਂ ਲਾਈਨ ਦੀ ਸਰਚ ਕਰਵਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ | ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਅੱਖਰਾਂ/ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਦੂਜੇ ਅੱਖਰ/ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਲਿਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
6. ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਸੀਂ ਫੌਂਟ ਵੀ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੋਲਡ, ਇਟੈਲਿਕ ਅਤੇ ਅੰਡਰਲਾਈਨ ਅਤੇ ਫੌਂਟ ਸਾਈਜ਼ ਵੀ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
7. ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਾਫ਼ ਵੀ ਲਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
8. ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਲਈ ਹੌਂਡਰ ਅਤੇ ਫੁੱਟਰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜੋਕਿ ਵਰਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਹਰੇਕ ਪੇਜ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਅਤੇ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸੇ ਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਵਰਡ-ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਪੇਜ ਨੰਬਰਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸਹੀ ਨੰਬਰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇ ।
9. ਇਕ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਮਾਰਜਨ ਵੀ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਦੇ | ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਦੀ ਵੀ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਜਗਾ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ |
10. ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਮੈਕਰੋ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕਈ ਕਮਾਂਡਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
11. ਮੇਲ-ਮਰਜ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਦਾ ਟੈਕਸਟ ਦੂਜੇ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ | ਮਰਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਮੇਲਿੰਗ ਲੇਬਲ ਬਣਾਉਣਾ ਇਸਦੀ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਉਦਾਹਰਨ ਹੈ । ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਫ਼ਾਰਮੈਟਿੰਗ (ਭਾਗ-1)
12. ਐੱਮ.ਐੱਸ. ਵਰਡ ਸਾਨੂੰ ਅੱਖਰਾਂ ਦੇ ਸਪੈਲਿੰਗ ਜਾਂਚਣ (ਚੈੱਕ ਕਰਨ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਅੱਖਰਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਇੱਕ ਰੰਗਦਾਰ ਲਕੀਰ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਗਲਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
13. ਖ਼ਾਸ ਕੋਡਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇਹ ਆਪਣੇ-ਆਪ Table of Contents ਅਤੇ Index (ਵਿਸ਼ਾ ਸੂਚੀ) ਵੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
14. ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਤਿਆਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ-ਕੋਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਅਰਥ ਵਾਲੇ ਕਈ ਸ਼ਬਦ ਲੱਭ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ II.
ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿੱਚ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਵਿਊਜ਼ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-

• ਪ੍ਰਿੰਟ ਲੇਅ-ਆਊਟ-ਪ੍ਰਿੰਟ ਲੇਅ-ਆਊਟ ਵਿਊ, ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਨੂੰ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਪ੍ਰਿੰਟ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ।
• ਫੁੱਲ ਸਕਰੀਨ ਲੇਅ-ਆਊਟ-ਇਹ ਲੇਅ-ਆਊਟ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਨੂੰ ਸਕਰੀਨ ਉੱਤੇ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਣਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
• ਵੈੱਬ ਲੇਅ-ਆਊਟ-ਵੈੱਬ-ਲੇਅ ਆਊਟ ਵਿਊ ਸਾਡੇ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬਾਊਜ਼ਰ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੰਨਟਰਨੈੱਟ ਐਕਸਪਲੋਰਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
• ਆਊਟ-ਲਾਈਨ ਵਿਊ-ਆਊਟ-ਲਾਈਨ ਵਿਊ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਨੂੰ ਆਊਟ-ਲਾਈਨ ਫ਼ਾਰਮ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
• ਡਰਾਫਟ ਵਿਊ-ਡਰਾਫ਼ਟ ਵਿਊ ਸਭ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਵਿਊ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਡਰਾਫ਼ ਵਿਊ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਐਡਿਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ III.
ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਫਾਈਲ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਈ ਅਤੇ ਸੇਵ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੇ ਪਗ (Steps) ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :
1. ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਫ਼ਿਸ ਬਟਨ , ਜਾਂ File ਨੂੰ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ !
2. ਹੁਣ ਚਿੱਤਰ 3.1 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਕ Pull down ਮੀਨੂੰ ਖੁਲ੍ਹੇਗਾ ।ਇਸ ਮੀਨੂੰ ਵਿਚੋਂ New ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

3. ਹੁਣ ਚਿੱਤਰ 3.2 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ New Dialog Box ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਵੇਗਾ ।ਇਸ ਬਾਕਸ ਵਿਚੋਂ Blank Document ਆਪਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ Create ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ !

4. ਹੁਣ ਇਕ ਖਾਲੀ (Blank) ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਤੁਹਾਡੀ Screen ’ਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਵੇਗਾ ।
मा
ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ Ctrl + N ਕੀਅਜ਼ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ । ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰੋ (Saving a Document) ਨਵੇਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਨੂੰ ਸੇਵ ਕਰਨ ਦੇ ਪਗ (Step) ਇੰਝ ਹਨ-

• ਆਫਿਸ ਬਟਨ ਜਾਂ file ਮੀਨੂੰ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਚਿਤਰ 3.1 ਅਨੁਸਾਰ ਕਿ Pull down ਮੀਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਵੇਗਾ । ਇਸ ਮੀਨੂੰ ਵਿਚੋਂ Save ਵਿਕਲਪ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਹੁਣ ਚਿੱਤਰ 3.3 ਅਨੁਸਾਰ Save Dialog Box ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਵੇਗਾ, ਇਸ ਬਾਕਸ ਵਿਚ ਹੇਠਾਂ File name ਬਾਕਸ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਟਾਈਪ ਕਰੋ ।
  ਜਾਂ
  ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕੀਅ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ Ctrl + S ਕੀਅਜ਼ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ।

4. ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਦਿੱਤੀ organize list ਵਿਚੋਂ ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਜਿਥੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਸੇਵ (Save) ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ Local Disc (C:) Drive ਵਿਚ ਸੇਵ ਕਰਨਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਸ ਆਪਸ਼ਨਾਂ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਾਂਗੀ । ਹੁਣ Save ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਤੁਹਾਡਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੁਣ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ ।

PSEB 8th Class Computer Guide ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਫ਼ਾਰਮੈਟਿੰਗ (ਭਾਗ-1) Important Questions and Answers

ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
1. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੂਹ ਦੇ ਹੋਰ ਵਿਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ …………… ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) Open ਬਟਨ
(ਅ) New ਬਟਨ
(ੲ) ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਲਾਂਚਰ
(ਸ) ਇਹ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਲਾਂਚਰ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਥੀਸਿਸ ਜਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ……….. ਟੈਬ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) Insert
(ਅ) Design
(ੲ) Review
(ਸ) Reference.
ਉੱਤਰ-
(ਸ) Reference

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਓਰੀਐਂਟੇਸ਼ਨ ਵਿਕਲਪ ………… ਟੈਬ ਵਿਚ ਉਪਲੱਬਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ੳ) Design
(ਅ) Insert
(ੲ) Page Layout
(ਸ) Home.
ਉੱਤਰ-
(ੲ) Page Layout,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੰਮ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਲਈ …………… ਕੀਅਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) Ctrl + N
(ਅ) Ctrl + S
(ੲ) Ctrl +0
(ਸ) Ctrl + P
ਉੱਤਰ-
(ਅ) Ctrl + S,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪੰਨਿਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਸੰਖਿਆ ………… ਬਾਰ ’ਤੇ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) Title
(ਅ) Status
(ੲ) Horizontal
(ਸ) ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) Status,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਨੂੰ ਵਰਡ ਦੀ ਵਿੰਡੋ ਵਿਚ ………… ਏਰੀਆ ‘ਤੇ ਟਾਈਪ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
(ਉ) ਟੈਕਸਟ
(ਅ) Font (ਫੁੱਟ)
(ੲ) Format (ਫਾਰਮੈਟ)
(ਸ) View (ਵਿਊ ॥
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਟੈਕਸਟ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਟੇਬਲ ਆਪਸ਼ਨ …………. ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ ਉਪਲੱਬਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
(ਉ) File
(ਅ) Home
(ੲ) Insert
(ਸ) Design.
ਉੱਤਰ-
(ੲ) Insert,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ………… ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
(ਉ) ਟੈਮਪਲੇਟ
(ਅ) ਬਲੈਂਕ ਡਾਕੂਮੈਂਟ
(ੲ) ਟੇਬਲ
(ਸ) ਮਾਰਜਨ ॥
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਟੈਮਪਲੇਟ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਵਰਡ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
MS Word ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਕੰਪਨੀ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਇਕ ਵਰਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਹੈ ਜੋਕਿ ਟੈਕਸਟ ਅਤੇ ਗਾਫਿਕਸ ਨੂੰ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ
ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੋਮ ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਉਪਲੱਬਧ ਸਾਰੇ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਵਿਚ ਫੌਂਟ ਰੰਗ, ਫੌਂਟ ਸਾਈਜ਼, ਫੌਂਟ ਸ਼ੈਲੀ (Style), ਅਲਾਈਨਮੈਂਟ ਬੁਲੇਟਸ, ਲਾਈਨ ਸਪੇਸਿੰਗ ਆਦਿ ਸਮੂਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਵਿਚ ਵਿਆਕਰਣ ਦੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਨੂੰ ਚੈੱਕ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕਿਹੜੇ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
Grammer Check ਵਿਕਲਪ ਨੂੰ ਗਲਤੀਆਂ ਚੈੱਕ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਚੈੱਕ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕਿਹੜੇ ਵਿਕਲਪ ਨੂੰ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
Spell Check ਵਿਕਲਪ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਚੈੱਕ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਟੈਬਜ਼ ਕੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਟੈਬਜ਼ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਮਾਂਡਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਰਿਬਨ ਦੇ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਨੂੰ ਆਊਟ-ਲਾਈਨ ਫਾਰਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੇਖਣ ਲਈ ਕਿਹੜੇ ਵਿਊ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਊਟ-ਲਾਈਨ ਵਿਊ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
MS Word ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਕਿਸ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
MS-Word ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ Help Icon ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਇਕ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹੜੇ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੇਲ-ਮਰਜ਼ (Mail-Merge).

Punjab State Board PSEB 7th Class Agriculture Book Solutions Chapter 7 ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ Textbook Exercise Questions, and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Agriculture Chapter 7 ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ

Agriculture Guide for Class 7 PSEB ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ Textbook Questions and Answers

ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
(ੳ) ਇੱਕ-ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ –

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਭਾਰਤੀ ਸਿਹਤ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕਿੰਨੀ ਸਬਜ਼ੀ ਖਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
280-300 ਗ੍ਰਾਮ ਸਬਜ਼ੀ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਭਾਰਤੀ ਸਿਹਤ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕਿੰਨੇ ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
50 ਗ੍ਰਾਮ ਫ਼ਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਵਿਟਾਮਿਨ ਏ ਦੀ ਕਮੀ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਰੋਗ ਦਾ ਨਾਮ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਅੰਧਰਾਤਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਲੋਹੇ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਰੋਗ ਦਾ ਨਾਮ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਅਨੀਮੀਆ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਦਾ ਮਾਡਲ ਕਿਸ ਖੇਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੱਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਕੱਦੂ ਜਾਤੀ ਦੀਆਂ ਕੋਈ ਦੋ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੱਦੂ, ਤੋਰੀ, ਕਰੇਲਾ, ਟਿੰਡੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਉਗਾਏ ਜਾ ਸਕਣ ਵਾਲੇ ਕੋਈ ਦੋ ਫ਼ਲਦਾਰ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਅਮਰੂਦ, ਪਪੀਤਾ, ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ, ਅੰਗੂਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਲਗਾਏ ਜਾ ਸਕਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਦੋ ਜੜੀ ਬੂਟੀਆਂ ਵਾਲੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੁਦੀਨਾ, ਤੁਲਸੀ, ਸੌਂਫ, ਅਜਵੈਣ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਅੱਠ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਰਕਬੇ ਉੱਪਰ ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਬਣਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਤਿੰਨ ਕਨਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਕਿੱਥੇ ਬਨਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਘਰ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ।

(ਅ) ਇੱਕ-ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਉ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੰਤੁਲਿਤ ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਉੱਚਿਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ; ਜਿਵੇਂ-ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟਸ, ਖਣਿਜ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਵਸਾ,ਵਿਟਾਮਿਨ, ਧਾਤਾਂ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਭਾਰਤੀ ਸਿਹਤ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ ਦੀਆਂ ਸਿਹਤਮੰਦ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਖੁਰਾਕੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ਾਂ ਕੀ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਭਾਰਤੀ ਸਿਹਤ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ ਦੀਆਂ ਸਿਹਤਮੰਦ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਖੁਰਾਕ ਵਿਚ 28-300 ਗ੍ਰਾਮ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, 50 ਗ੍ਰਾਮ ਫ਼ਲ ਅਤੇ 80 ਗ੍ਰਾਮ ਦਾਲਾਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਘਰ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਕਿਉਂ ਬਣਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਘਰ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਬਣਾਉਣ ਨਾਲ ਵਿਹਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਘਰ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਮੈਂਬਰ ਬਗੀਚੀ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮਨੁੱਖੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਕੀ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਨੁੱਖੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਤੇ ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਅਜਿਹੇ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਹੋਰ ਖੁਰਾਕੀ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਕੀੜੇ ਮਕੌੜਿਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਕਿਹੜੇ ਤਰੀਕੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੈਰ ਰਸਾਇਣਿਕ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਵਰਤਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਅਤੇ ਘਰ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕੰਪੋਸਟ ਖਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਉਗਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਾਲਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਛੋਲੇ, ਮਸਰ, ਮੂੰਗੀ, ਮਾਂਹ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਫ਼ਲ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਹੋਣ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਪਦਾਰਥ ਬਣਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਫਲਾਂ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਹੋਣ ਤੇ ਸ਼ਰਬਤ, ਜੈਮ, ਅਚਾਰ, ਮੁਰੱਬੇ ਆਦਿ ਬਣਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਲਈ ਜਗ੍ਹਾ ਦੀ ਚੋਣ ਸਮੇਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜਗ੍ਹਾ ਦੀ ਚੋਣ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ, ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਨਦੀਨ, ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਤੁੜਾਈ, ਜੜੀ-ਬੂਟੀਆਂ ਉਗਾਉਣਾ, ਆਦਿ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਰੇਸ਼ੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਕਿਵੇਂ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਰੇਸ਼ੇ ਮਨੁੱਖੀ ਪਾਚਨ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਠੀਕ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ।

(ੲ) ਪੰਜ-ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਉ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੰਤੁਲਿਤ ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੁਰਾਕੀ ਪਦਾਰਥ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਕਿ ਸਾਰੇ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤ; ਜਿਵੇਂ-ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟਸ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਚਰਬੀ, ਵਿਟਾਮਿਨ, ਖਣਿਜ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮਿਲ ਸਕਣ । ਇਸ ਲਈ ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਅਨਾਜ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਦਾਲਾਂ, ਦੁੱਧ, ਫ਼ਲ, ਆਂਡੇ, ਮੀਟ, ਮੱਛੀ ਆਦਿ ਸਾਰੇ ਖੁਰਾਕੀ ਪਦਾਰਥ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ | ਭਾਰਤੀ ਸਿਹਤ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਆਪਣੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ 280-300 ਗ੍ਰਾਮ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, 50 ਗ੍ਰਾਮ ਫ਼ਲ ਅਤੇ 80 ਗ੍ਰਾਮ ਦਾਲਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਦੀ ਕੀ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦੇ ਫਾਇਦੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ –

1. ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਪੂਰਤੀ-ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿਚੋਂ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਫ਼ਲ ਤੇ ਦਾਲਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
2. ਰਸਾਇਣਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ-ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿਚ ਜੋ ਵੀ ਫ਼ਸਲ ਉਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉਸ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ
   ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਸਾਇਣਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
3. ਸਮੇਂ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਵਰਤੋਂ-ਘਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਜਦੋਂ ਵੀ ਵਿਹਲੇ ਹੋਣ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ।
4. ਖਰਚੇ ਵਿਚ ਕਮੀ-ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਫ਼ਲ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਆਦਿ ਬਾਜ਼ਾਰ ਨਾਲੋਂ ਸਸਤੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਘੱਟ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਗੋਡੀ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕੀੜੇ ਮਕੌੜਿਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਗੈਰ ਰਸਾਇਣਕ ਤਰੀਕੇ ਹੀ ਵਰਤਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਜਦੋਂ ਕੀੜਿਆਂ ਦੀ ਆਮਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਨਾਲ ਹੀ ਫੜ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿਓ । ਬੀਜ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਜੇਕਰ ਕੀੜਿਆਂ ਜਾਂ ਬੀਮਾਰੀ ਦਾ ਹਮਲਾ ਵਧੇਰੇ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਖੇਤੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਠੀਕ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਖੇਤੀ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ | ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਨਾ ਛੱਡਣ । ਜੇ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਤੁੜਾਈ ਅਸਰ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੇ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਬਣਾਉਣ ਸਮੇਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨੁਕਤੇ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਬਣਾਉਣ ਸਮੇਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨੁਕਤੇ

1. ਜਗਾ ਦੀ ਚੋਣ-ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਘਰ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਘਰ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਮੈਂਬਰ ਜਦੋਂ ਵਿਹਲਾ ਹੋਵੇ ਬਗੀਚੀ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕੇ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘਰ ਦੇ ਵਾਧੂ ਪਾਣੀ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਵੀ ਬਗੀਚੀ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
2. ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ-ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਰ ਵਲੋਂ ਪਸੰਦ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ | ਕੱਦੂ ਜਾਤੀ ਦੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਬਗੀਚੀ ਦੀਆਂ ਬਾਹਰਲੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਲਗਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਜਾਂ ਝਾੜੀਆਂ ਤੇ ਚੜਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ । ਤਾਜ਼ਾ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ; ਜਿਵੇਂ-ਮੂਲੀ, ਸ਼ਲਗਮ ਆਦਿ ਨੂੰ 15-15 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰ ਤੇ ਬੀਜਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ।
3. ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ-ਗਲੀ-ਸੜੀ ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਤੇ ਘਰ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਤੋਂ ਬਣੀ ਕੰਪੋਸਟ ਖਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
4. ਨਦੀਨ, ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ-ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਸ਼ੁਰੂ ਤੇ ਕੀੜਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਨਾਲ ਹੀ ਫੜ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿਓ । ਨਦੀਨ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਗੋਡੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਿਸਮ ਦੇ ਬੀਜ ਹੀ ਬੀਜਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਲੋੜ ਪੈਣ ਤੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੇ ਖੇਤੀ ਰਸਾਇਣ ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਤੇ ਹੀ ਵਰਤਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
5. ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਤੁੜਾਈ-ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਤੁੜਾਈ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਹੋਣ ਤੇ ਜੈਮ, ਆਚਾਰ, ਮੁਰੱਬੇ ਆਦਿ ਬਣਾ ਲੈਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
6. ਜੜੀ-ਬੂਟੀਆਂ ਲਗਾਉਣਾ-ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿਚ ਤੁਲਸੀ, ਪੁਦੀਨਾ, ਅਜਵੈਣ, ਸੌਂਫ, ਨਿੰਮ, ਕੜੀ ਪੱਤਾ ਆਦਿ ਵੀ ਬੀਜਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਤਿੰਨ ਕਨਾਲ ਉੱਪਰ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਦੇ ਮਾਡਲ ਦਾ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਤਿਆਰ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਪ ਕਰਨ ।

PSEB 7th Class Agriculture Guide ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ Important Questions and Answers

ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਤਿੰਨ ਕਨਾਲ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
1500 ਵਰਗ ਮੀਟਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਫਰਵਰੀ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਬੀਜਣ ਵਾਲੀ ਕੋਈ ਸਬਜ਼ੀ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਰੇਲਾ, ਘੀਆ ਤੋਰੀ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਅਗਸਤ ਵਿਚ ਬੀਜਣ ਵਾਲੀ ਕੋਈ ਸਬਜ਼ੀ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਧਨੀਆਂ, ਛੋਟੇ ਬੈਂਗਣ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਤਿੰਨ ਕਨਾਲ ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਇਕ ਕਨਾਲ ਕਿਸ ਕੰਮ ਲਈ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇੱਕ ਕਨਾਲ ਵਿਚ ਸਬਜ਼ੀ ਬੀਜਣ ਲਈ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਦਾਰ ਬੂਟੇ ਲਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਉੱਤਰ ਦਿਸ਼ਾ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ॥

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਦਾਰ ਬੂਟੇ ਉੱਤਰ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕਿਉਂ ਲਾਏ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਛਾਂ ਦਾ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਤੇ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਰ ਵਲੋਂ ਪਸੰਦ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਥੋੜ੍ਹਾ ਸਮਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਕਿੱਥੇ ਬੀਜਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਥੋੜ੍ਹਾ ਸਮਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਤੇ ਬੀਜਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਥੋੜਾ ਸਮਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਲੰਮਾਂ ਸਮਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਜੋ ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਕਿਹੜੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਥੋੜਾ ਸਮਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਹਨ-ਮਲੀ, ਪਾਲਕ, ਸ਼ਲਗਮ ਆਦਿ ਅਤੇ ਲੰਬਾ ਸਮਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਹਨ-ਟਮਾਟਰ, ਬੈਂਗਣ, ਭਿੰਡੀ ਆਦਿ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-
ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਲੋਂ ਤਿਆਰ ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਦੇ ਮਾਡਲ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਮਾਡਲ ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਲੋਂ ਤਿੰਨ ਕਨਾਲ ਜਗਾ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਮਾਡਲ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਅੱਠ ਮੈਂਬਰਾਂ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਦਾਲਾਂ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫ਼ਲ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਮਾਡਲ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਕ ਕਨਾਲ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਦੋ ਕਨਾਲ ਵਿੱਚ ਦਾਲਾਂ ਦੀ । ਪੈਦਾਵਾਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਵਾਲੀ ਤਾਜ਼ੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਹਾੜੀ ਵਿੱਚ ਛੋਲੇ, ਮਸਰ ਅਤੇ ਸਾਉਣੀ ਵਿੱਚ ਮੰਗੀ, ਮਾਂਹ ਆਦਿ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ । ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਦੋ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਫਲਦਾਰ ਬੂਟੇ ਲਗਾ ਕੇ ਫਲਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ PSEB 7th Class Agriculture Notes

ਪਾਠ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ

1. ਚੰਗੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।
2. ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਹੋਰ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ।
3. ਸਿਹਤਮੰਦ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 280-300 ਗ੍ਰਾਮ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, 50 ਗ੍ਰਾਮ ਫ਼ਲ ਅਤੇ 80 ਗ੍ਰਾਮ ਦਾਲਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
4. ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫ਼ਲਾਂ ਉੱਪਰ ਲੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ।
5. ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਮਨ ਪਰਚਾਵੇ ਦਾ ਸਾਧਨ ਵੀ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
6. ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਫ਼ਲ ਬਾਜ਼ਾਰ ਨਾਲੋਂ ਸਸਤੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
7. ਪੀ.ਏ.ਯੂ. ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਲੋਂ ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਦਾ ਮਾਡਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਅੱਠ ਮੈਂਬਰਾਂ ਲਈ ਤਿੰਨ ਕਨਾਲ ਰਕਬੇ ਵਿਚੋਂ ਦਾਲਾਂ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਤੇ ਫ਼ਲ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।
8. ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਘਰ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
9. ਕੱਦੂ ਜਾਤੀ ਦੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਹਨ-ਘੀਆ ਕੱਦੂ, ਤੋਰੀ, ਕਰੇਲੇ, ਟਿੰਡੇ, ਖਰਬੂਜਾ ਆਦਿ ।
10. ਮੂਲੀ, ਪਾਲਕ, ਸ਼ਲਗਮ ਆਦਿ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਹਨ |
11. ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
12. ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਗੋਡੀ ਕਰਕੇ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
13. ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਤੁੜਾਈ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
14. ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚ ਜੜੀਆਂ-ਬੂਟੀਆਂ; ਜਿਵੇਂ-ਪੁਦੀਨਾ, ਸੌਂਫ, ਅਜਵੈਣ, ਤੁਲਸੀ, ਕੜੀ ਪੱਤਾ ਆਦਿ ਬੀਜੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Agriculture Book Solutions Chapter 6 ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ Textbook Exercise Questions, and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Agriculture Chapter 6 ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ

Agriculture Guide for Class 7 PSEB ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ Textbook Questions and Answers

ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :
(ੳ) ਇੱਕ-ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਕਿਸ ਬੀਮਾਰੀ ਨਾਲ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲ ਪਿਆ ?
ਉੱਤਰ-
ਭੂਰੇ ਧੱਬਿਆਂ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨਰਮੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦਾ 1996-2002 ਤੱਕ ਕਿਸ ਕੀੜੇ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੁਕਸਾਨ ਕੀਤਾ ?
ਉੱਤਰ-
ਅਮਰੀਕਨ ਸੁੰਡੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਨ੍ਹਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਦੇ ਜੀਨ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਟਰਾਂਸਜੀਨਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕੀ ਰਸਾਇਣਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਰਸਾਇਣਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਜ਼ਹਿਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਿਸੇ ਇਕ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਜੀਵਾਣੂ ਰੋਗ ਦਾ ਨਾਮ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਤਣੇ ਦਾ ਗਲਣਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਕਿਸੇ ਇਕ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਰੋਗ ਦਾ ਨਾਮ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਨੂਠੀ ਰੋਗ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਕੋਈ ਦੋ ਰਸ ਚੂਸਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜਿਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਤੇਲਾ, ਚੇਪਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕੋਈ ਦੋ ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਤਣਾ ਛੇਦਕ ਕੀੜਿਆਂ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਮਾਦ ਦਾ ਗੜੂਆਂ, ਚਿੱਤਕਬਰੀ ਸੁੰਡੀ, ਬੈਂਗਣਾਂ ਦੀ ਸੁੰਡੀ, ਮੱਕੀ ਦੀ ਸ਼ਾਖ ਦੀ ਮੱਖੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਫੈਲਾਉ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੀਮਾਰੀ ਵਾਲੇ ਬੀਜਾਂ, ਬੀਮਾਰੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਾਂ, ਮੀਂਹ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਹਵਾ ਕਾਰਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਕੀ ਇੱਕ ਕੀੜਾ ਕਈ ਫ਼ਸਲਾਂ ਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ? ਉਦਾਹਰਨ ਦਿਉ ।
ਉੱਤਰ-
ਹਾਂ, ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ ਤੇਲਾ, ਨਰਮਾ, ਮੱਕੀ, ਝੋਨਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

(ਅ) ਇਕ-ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੌਦ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਢੰਗ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੌਦ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਢੰਗ ਹਨ-ਰਸਾਇਣਿਕ ਦਵਾਈਆਂ, ਰੋਗ ਸਹਿਣ ਕਰਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ, ਮਿੱਤਰ ਕੀੜਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਫ਼ਸਲ ਕਾਸ਼ਤ ਸੰਬੰਧੀ ਸੁਚੱਜੇ ਤਰੀਕੇ ਜਿਵੇਂ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ, ਸਿੰਚਾਈ ਅਤੇ ਖਾਦ ਪ੍ਰਬੰਧ ਅਤੇ ਕਈ ਮਕੈਨੀਕਲ ਤਰੀਕੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਟਰਾਂਸਜੀਨਕ ਵਿਧੀ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਪੌਦ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਆਧੁਨਿਕ ਢੰਗ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਤੋਂ ਲੋੜੀਂਦੇ ਜੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਪੌਦ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੌਦ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਨਾਲ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੌਦ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਨਾਲ ਕਾਲ ਵਰਗੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਰਸ ਚੂਸਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ:

ਲੜੀ ਨੰ:	ਰਸ ਚੂਸਣ ਵਾਲਾ ਕੀੜਾ	ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਨਾਂ
1.	ਤੇਲਾ	ਨਰਮਾ, ਭਿੰਡੀ, ਅੰਬ ਆਦਿ
2.	ਚੇਪਾ	ਤੇਲ ਬੀਜ, ਕਣਕ, ਆੜੂ ਆਦਿ
3.	ਚਿੱਟੀ ਮੱਖੀ	ਨਰਮਾ, ਟਮਾਟਰ, ਪਪੀਤਾ ਆਦਿ
4.	ਮਿੱਲੀ ਬੱਗ	ਨਰਮਾ, ਅੰਬ, ਨਿੰਬੂ ਜਾਤੀ ਦੇ ਫ਼ਲ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਰੋਗ ਦਾ ਫੈਲਾਓ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਕੀ ਰੋਕਥਾਮ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੀੜਿਆਂ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਰੋਗ ਫੈਲਦਾ ਹੈ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਅਸਰਦਾਰ ਰੋਕਥਾਮ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਉੱਲੀ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਉੱਲੀ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਹਨ-ਝੁਲਸ ਰੋਗ, ਬੀਜ ਗਲਣ ਰੋਗ, ਕਾਂਗਿਆਰੀ, ਚਿੱਟੇ ਰੋਗ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਕੀੜੇ ਮਕੌੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਰਕੇ ਉਹ ਧਰਤੀ ਉੱਪਰ ਵਧੇਰੇ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਰੀਰਕ ਬਣਤਰ, ਵਧਣ-ਫੁੱਲਣ ਦਾ ਢੰਗ, ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਖਾਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ, ਫੁਰਤੀਲਾਪਨ ਆਦਿ ਅਜਿਹੇ ਗੁਣ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਤਣਾ ਛੇਦਕ ਅਤੇ ਫ਼ਲ ਛੇਦਕ ਕੀੜੇ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਕਿਵੇਂ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਕੀੜੇ ਪੌਦੇ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੜ ਕੇ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ-ਤਣੇ ਵਿੱਚ ਛੇਕ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਤੇ ਫ਼ਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਪੱਤਿਆਂ ਤੇ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਕਿਵੇਂ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਕੀੜੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾ ਕੇ ਪੌਦੇ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਰਸਾਇਣਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਕਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਰਸਾਇਣਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਵਰਤੋਂ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਰਤਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ਹਿਰ ਚੜ੍ਹ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

(ੲ) ਪੰਜ-ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਉ –

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਕੀੜੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਕੀੜੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਢੰਗਾਂ ਨਾਲ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ –
1. ਕਈ ਕੀੜੇ ਜਿਵੇਂ ਤੇਲਾ, ਚੇਪਾ, ਚਿੱਟੀ ਮੱਖੀ, ਮਿੱਲੀ ਬਗ ਆਦਿ ਪੱਤਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਰਸ ਚੂਸ ਕੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਰਾ ਮਾਦਾ ਅਤੇ ਖਣਿਜ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੱਤੇ ਪੀਲੇ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ’ਤੇ ਪੌਦੇ ਦਾ ਵਾਧਾ ਰੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

2. ਕੁੱਝ ਕੀੜੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਤਣਿਆਂ ਆਦਿ ਵਿਚ ਵੜ ਕੇ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਮਾਦ ਦਾ ਗੜੁਆਂ, ਮੱਕੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਖ ਦੀ ਮੱਖੀ, ਨਰਮੇ ਦੀ ਅਮਰੀਕਨ ਸੁੰਡੀ ਆਦਿ ।

3. ਕੁੱਝ ਕੀੜੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾ ਕੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਘਟਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਜਾਂ ਤਾਂ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਨਾੜੀ ਵੱਲ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਹਰਾ ਮਾਦਾ ਖਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਪੱਤੇ ਨੂੰ ਛਾਣਨੀ ਵਰਗਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਹਨ-ਟਿੱਡੇ, ਸੈਨਿਕ ਸੁੰਡੀ, ਭੱਬੂ ਕੁੱਤਾ, ਹੱਡਾ ਭੰਡੀ ਆਦਿ ।

4. ਕੁੱਝ ਕੀੜੇ ਜਿਵੇਂ ਸਿਉਂਕ, ਚਿੱਟਾ ਸੁੰਡ ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਜੜ੍ਹ, ਤਣਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਖਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਪੌਦਾ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਉੱਲੀ, ਜੀਵਾਣੁ, ਵਿਸ਼ਾਣ ਆਦਿ ਤੋਂ ਕਈ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬੀਮਾਰੀ ਵਾਲੇ ਬੀਜਾਂ, ਬੀਮਾਰੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਾਂ ਅਤੇ ਮੀਂਹ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਹਵਾ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਖੇਤ ਤੋਂ ਦੁਸਰੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਫੈਲਦੀਆਂ ਹਨ । ਉੱਲੀ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ-ਉੱਲੀ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਹਨਝੁਲਸ ਰੋਗ, ਬੀਜ ਗਲਣ ਰੋਗ, ਕਾਂਗਿਆਰੀ, ਚਿੱਟੂ ਰੋਗ । ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ-ਤਣੇ ਦਾ ਗਲਣਾ, ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਧੱਬਾ ਰੋਗ ਆਦਿ । ਵਿਸ਼ਾਣੂਆਂ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਰੋਗ-ਜਿਵੇਂ ਠੁਠੀ ਰੋਗ, ਚਿਤਕਬਰਾ ਰੋਗ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਫ਼ਸਲ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਕੀ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਤਰੱਕੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ । ਬਹੁਤ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਤੇ ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਇਜ਼ਾਦ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਨਾਲ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਪਰ ਵਧੇਰੇ ਝਾੜ ਲੈਣ ਲਈ ਕੀੜਿਆਂ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਬਚਾਉ ਕਰਨਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਹਰ ਸਾਲ ਕੀੜਿਆਂ ਅਤੇ ਰੋਗਾਂ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਬਚਾਅ ਹੀ ਪੌਦ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹੈ ਜਾਂ ਫ਼ਸਲ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹੈ । ਜੇ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਰੋਗਾਂ ਤੇ ਕੀੜਿਆਂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਤਾਂ ਅਕਾਲ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ 1943 ਵਿੱਚ ਬੰਗਾਲ ਵਿਚ ਝੋਨੇ ਨੂੰ ਭੂਰੇ ਧੱਬਿਆਂ ਦੇ ਰੋਗ ਕਾਰਨ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ 1996-2002 ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਨਰਮੇ ਤੇ ਅਮਰੀਕਨ ਸੁੰਡੀ ਦੇ ਹਮਲੇ ਕਾਰਨ ਸਾਰੀ ਫ਼ਸਲ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪੁੱਜ ਗਈ ਸੀ । ਇਸ ਲਈ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖ ਕੇ ਹੀ ਵਧੇਰੇ ਝਾੜ ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬੀਮਾਰੀ ਜਾਂ ਕੀੜੇ ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੌਦ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਕਿਹੜੇ ਢੰਗ ਅਪਣਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੀਮਾਰੀ ਜਾਂ ਕੀੜੇ ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਢੰਗ ਤਰੀਕੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ

1. ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਜੋ ਰੋਗ ਸਹਿਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹੋਣ ।
2. ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਸੋਧ ਕੇ ਬੀਜਾਈ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
3. ਕੁੱਝ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕੀੜਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਕਰਨ ਲਈ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਰੱਖ ਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
4. ਸਿੰਚਾਈ, ਖਾਦਾਂ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਤੇ ਮਿਕਦਾਰ ਵਿਚ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਬੇਲੋੜੀ ਨਹੀਂ ।
5. ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਤੇ ਵੱਟਾਂ ਉੱਤੇ ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਤੇ ਕੀੜਿਆਂ ਦਾ ਹਮਲਾ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਬੀਮਾਰੀ ਜਾਂ ਕੀੜੇ ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੌਦ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਕਿਹੜੇ ਢੰਗ ਅਤੇ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਵਰਤਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੀਮਾਰੀ ਜਾਂ ਕੀੜੇ ਦਾ ਹਮਲਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਰੀਕੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ –

1. ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੀਮਾਰੀ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਪਤਾ ਲਗਾਓ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀੜੇ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਕਰਨੀ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਦੀ ਵਿਉਂਤ ਤਿਆਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਰੋਗ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ ਫੈਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕਰਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।
2. ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜਦੋਂ ਬੀਮਾਰੀ ਜਾਂ ਕੀੜਿਆਂ ਦਾ ਹਮਲਾ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਜਿਹੇ ਬਟਿਆਂ ਨੂੰ ਪੁੱਟ ਕੇ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
3. ਕੀੜੇ ਜਾਂ ਬੀਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਲਈ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਚੇਤਾਵਨੀ ਵਾਲੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਹੀ ਰਸਾਇਣਿਕ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ/ਉੱਲੀਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
4. ਰਸਾਇਣਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀੜੇ ਦੇ ਸੁਭਾਅ, ਹਮਲੇ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮੁਤਾਬਿਕ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
5. ਰਸਾਇਣਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖ ਕੇ ਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
6. ਮਿੱਤਰ ਕੀੜੇ ਤੇ ਹੋਰ ਸੂਖ਼ਮ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਵੀ ਕੀੜਿਆਂ ਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

PSEB 7th Class Agriculture Guide ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ Important Questions and Answers

ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਤੇਲਾ ਕਿਹੜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਹਾਨੀ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਰਮਾ, ਭਿੰਡੀ, ਮੱਕੀ, ਅੰਬ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਚੇਪਾ ਕਿਹੜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਣਕ, ਤੇਲ ਬੀਜ, ਗਾਜਰੀ ਬੂਟੇ, ਆਤੂ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਚਿੱਟੀ ਮੱਖੀ ਕਿਹੜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਰਮਾਂ, ਦਾਲਾਂ, ਟਮਾਟਰ, ਪਪੀਤਾ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮਿੱਲੀ ਬੱਗ ਕਿਹੜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਰਮਾ, ਅੰਬ, ਨਿੰਬੂ ਜਾਤੀ ਦੇ ਫ਼ਲ, ਪਪੀਤਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਿਸੇ ਤਣਾ ਛੇਦਕ ਕੀੜੇ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੱਕੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਖ ਦੀ ਮੱਖੀ, ਕਮਾਦ ਦਾ ਗੜੁਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਫਲ ਛੇਦਕ ਕੀੜੇ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੀੜੇ ਦੇ ਛੱਡੇ ਹੋਏ ਮਲਮੂਤਰ ਤੋਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਫ਼ਲ ਛੇਦਕ ਕੀੜੇ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਦਿਉ ।
ਉੱਤਰ-
ਅਮਰੀਕਨ ਸੁੰਡੀ, ਬੈਂਗਣਾਂ ਦੀ ਸੁੰਡੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕੇ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇ ਪੱਤੇ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਨਾੜੀ ਵੱਲ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕੇ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜਿਆਂ ਦੇ ਉਦਾਹਰਨ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਟਿੱਡੇ, ਸੈਨਿਕ ਸੁੰਡੀ, ਸਲੇਟੀ ਸੁੰਡੀ, ਲਾਲ ਭੂੰਡੀ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਛਾਨਣੀ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਕਿਵੇਂ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਹਰਾ ਮਾਦਾ ਖਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪੱਤੇ ਛਾਨਣੀ ਵਰਗੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਛਾਨਣੀ ਵਰਗਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜਿਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੱਡਾ ਭੰਡੀ, ਭੱਬੂ ਕੁੱਤਾ, ਗੋਭੀ ਦੀ ਤਿੱਤਲੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜਿਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਿਉਂਕ, ਚਿੱਟਾ ਲੰਡ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਝੁਲਸ ਰੋਗ ਦੇ ਲੱਛਣ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪਾਣੀ ਸਿੰਮਦੇ ਧੱਬੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੇ ਤਣੇ ਉੱਪਰ ਬਣੇ ਹੋਏ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਚਿੱਟੀ ਉੱਲੀ ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਬੀਜ ਗਲਣ ਰੋਗ ਦੇ ਲੱਛਣ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ਮੀਨ ਅੰਦਰ ਹੀ ਬੀਜ ਗਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਕਾਂਗਿਆਰੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਾਣਿਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕਾਲਾ ਧੂੜਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਚਿੱਟੋਂ ਰੋਗ ਕਿਹੜੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੇਰ, ਮਟਰ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਰੋਗ ਕਿਵੇਂ ਫੈਲਦੇ ਹਨ ? ਉੱਤਰ-ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਰੋਗ ਕੀੜੇ ਮਕੌੜਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਨਰਮੇ ਵਿੱਚ ਚਿੱਟੀ ਮੱਖੀ ਕਿਹੜਾ ਰੋਗ ਫੈਲਾਉਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਝੂਠੀ ਰੋਗ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਕੀ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਰੋਗਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਸੌਖਿਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਹੀਂ, ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
ਝੂਠੀ ਰੋਗ ਦੇ ਲੱਛਣ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੱਤੇ ਸਿਰਿਆਂ ਤੋਂ ਅੰਦਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 21.
ਚਿਤਕਬਰਾ ਰੋਗ ਦੇ ਲੱਛਣ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੱਤਿਆਂ ਤੇ ਬੇਤਰਤੀਬੇ ਪੀਲੇ ਅਤੇ ਹਰੇ ਚਟਾਕ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 22.
ਪਪੀਤੇ ਨੂੰ ਲੱਗਣ ਵਾਲਾ ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਰੋਗ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਝੂਠੀ ਰੋਗ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 23.
ਮੂੰਗੀ ਨੂੰ ਲੱਗਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਰੋਗ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਚਿਤਕਬਰਾ ਰੋਗ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 24.
ਕੀੜਿਆਂ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਰੋਕਥਾਮ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 25.
ਕੀੜੇ ਜਾਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੀੜੇ ਦੇ ਸੁਭਾਅ, ਹਮਲੇ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਨੁਸਾਰ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 26.
ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰ ਚੜ੍ਹ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੀ ਪਿਲਾ ਕੇ ਉਲਟੀ ਕਰਵਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਲੂਣ ਵਾਲਾ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾ ਕੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 27.
ਉਲਟੀ ਕਿਸ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ?
ਉੱਤਰ-
ਜਦੋਂ ਮਰੀਜ਼ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ ਜਾਵੇ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਜੇਕਰ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈ ਕਿਸੇ ਦੀ ਅੱਖ ਵਿਚ ਪੈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਅੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਪਲਕਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਰੱਖੋ ਤੇ ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਆਉਣ ਤੱਕ ਸਹਿਜੇ-ਸਹਿਜੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋਦੇ ਰਹੋ ਤੇ ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਦੱਸੇ ਬਗੈਰ ਕੋਈ ਦਵਾਈ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਨਾ ਪਾਉ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੀੜੀਆਂ ਦਾ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਕੀ ਸੰਬੰਧ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਈ ਕੀੜੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਝਾੜ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕੁੱਝ ਕੀੜੇ ਲਾਭਕਾਰੀ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਮਧੂ ਮੱਖੀਆਂ ਜੋ ਪਰਾਗਣ ਕਿਰਿਆ ਦੁਆਰਾ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਝਾੜ ਵਧਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀਆਂ ਖ਼ਾਲੀ ਸ਼ੀਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਡੱਬਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖ਼ਾਲੀ ਸ਼ੀਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਡੱਬਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾੜਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਦੱਬ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਭੁੱਖੇ ਪੇਟ ਛਿੜਕਾਅ ਨਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਛਿੜਕਾਅ ਦੌਰਾਨ ਕੁੱਝ ਵੀ ਖਾਣਾ ਪੀਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪੇਟ ਭਰ ਕੇ ਖਾਣਾ ਖਾ ਕੇ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਾਹ ਰਾਹੀਂ ਅੰਦਰ ਗਏ ਜ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਬਚਾਓ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਜਿੰਨੀ ਜਲਦੀ ਹੋਵੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਹਵਾ ਵਿਚ ਲੈ ਜਾਓ ਅਤੇ ਬੰਦ ਕਮਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤੇ ਖਿੜਕੀਆਂ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿਓ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਪਾਏ ਹੋਏ ਤੰਗ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਢਿੱਲੇ ਕਰੋ । ਜੇ ਸਾਹ ਬੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਚਾਲ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਂਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇ ਤਾਂ ਬਨਾਉਟੀ ਸਾਹ ਦਿਉ ਪਰ ਛਾਤੀ ਤੇ ਭਾਰ ਨਾ ਪਾਉ ।ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਠੰਡ ਨਾ ਲੱਗਣ ਦਿਉ ਅਤੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਕੰਬਲ ਆਦਿ ਦੇ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਬੋਲਣ ਨਾ ਦਿਉ । ਜੇ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਕੜਵੱਲ ਪੈਣ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਹਨੇਰੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਬਿਸਤਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖੋ । ਉੱਥੇ ਰੌਲਾ ਰੱਪਾ ਨਾ ਪਾਉ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਮੁਸਾਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਅੰਦਰ ਗਏ ਜ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਬਚਾਓ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਗਿੱਲਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਉਤਾਰ ਕੇ ਸਰੀਰ ਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਪਾਣੀ ਪਾਉਂਦੇ ਜਾਓ । ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਕਰੋ। ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਛੇਤੀ ਧੋ ਲਉ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਕਾਫ਼ੀ ਫ਼ਰਕ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਜ਼ਹਿਰੀਲੀ ਦਵਾਈ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਪੈ ਜਾਣ ਤੇ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਤੇ ਅਮਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

1. ਅੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਪਲਕਾਂ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਰੱਖੋ ।
2. ਚੱਲਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਜਿੰਨੀ ਜਲਦੀ ਹੋਵੇ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਹਿਜੇ-ਸਹਿਜੇ ਧੋਵੋ ।
3. ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਆਉਣ ਤੱਕ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਧੋਂਦੇ ਰਹੋ !
4. ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਵਾਈ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਨਾ ਕਰੋ ਗ਼ਲਤ ਦਵਾਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖੇਤੀ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉ ਦੇ ਆਮ ਸਾਧਨ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਠੰਡ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਹਲਕੇ ਜਿਹੇ ਕੰਬਲ ਨਾਲ ਢੱਕ ਦਿਉ । ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਵਾਲੀ ਬੋਤਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰੋ | ਮਰੀਜ਼ ਦਾ ਬਿਸਤਰ ਪੈਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਉੱਚਾ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਲੱਤਾਂ ਅਤੇ ਬਾਹਾਂ ਨੂੰ ਫੀਤਿਆਂ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿਓ | ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਚੁਸਤੀ ਵਾਸਤੇ ਹਾਈਪੋਡਰਮਿਕ ਟੀਕੇ ਜਿਵੇਂ-ਕੈਫੀਨ ਅਤੇ ਏਪਾਈਨਾਫਰਿਨ ਲਗਾਓ । ਡੈਕਸਟਰੋਜ 5% ਦਾ ਘੋਲ ਨਾੜੀ ਵਿਚ ਦੀ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਭੇਜੋ | ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਲਹੂ ਜਾਂ ਪਲਾਜਮਾ ਵੀ ਦਿਓ | ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਕੇ ਨਾ ਥਕਾਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖੇਤੀ-ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਉੱਚਿਤ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਉੱਚਿਤ ਵਰਤੋਂ ਸੰਬੰਧੀ ਕੁੱਝ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਰੱਖਣਾ ਅਤਿ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ –

1. ਪਹਿਲਾਂ ਕੀੜੇ, ਬਿਮਾਰੀ ਅਤੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੇ ਜ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਮਾਤਰਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ । ਹਰ ਕੀੜੇ, ਬਿਮਾਰੀ ਅਤੇ ਨਦੀਨ ਦੇ ਖ਼ਾਤਮੇ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
2. ਦੁਕਾਨਦਾਰਾਂ ਦੀ ਗਲਤ ਸਲਾਹ ਨਾ ਮੰਨੋ, ਸਗੋਂ ਖੇਤੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰੋ ।
3. ਕਦੇ ਵੀ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕੀਤੇ ਬਗੈਰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਨਾ ਛਿੜਕੋ ।
4. ਖੇਤੀ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਜਿਸ ਦਿਨ ਹਵਾ ਨਾ ਚਲਦੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹਵਾ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੀ ਕਰੋ । ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਮੂੰਹ ਹਵਾ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਤੋਂ ਉਲਟ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
5. ਜੇ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨ ਤੋਂ 24 ਘੰਟੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮੀਂਹ ਪੈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮੁੜ ਤੋਂ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਖੇਤੀ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਚਾਰ ਨੁਕਤੇ ਸੁਝਾਉ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਖਿਆਲ ਰੱਖੋ

• ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਨਾ ਰੱਖੋ ।
• ਖੇਤੀ ਜ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸ਼ੀਸ਼ੀ ਜਾਂ ਡੱਬੇ ਉੱਪਰ ਲਿਖੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਪੜੋ ਤੇ ਉਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਮਲ ਵਿਚ ਲਿਆਉ ।
• ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਸ਼ੀਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਡੱਬਿਆਂ ਦੀ ਮੁੜ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ।
• ਖੇਤੀ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਵਿਚ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖੋ ।
• ਜੇ ਸਪਰੇਅ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਨੋਜ਼ਲ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਦੇ ਵੀ ਮੂੰਹ ਨਾਲ ਫੂਕ ਮਾਰ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਾ ਕਰੋ ।
• ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਰੱਜ ਕੇ ਖਾਣਾ ਖਾ ਲਉ ਕਦੇ ਵੀ ਖ਼ਾਲੀ ਪੇਟ ਛਿੜਕਾਅ ਨਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਾ ਖਾਉ ਪੀਉ | ਖਾਣ-ਪੀਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਬਣ ਨਾਲ ਹੱਥ ਧੋ ਲਉ ।
• ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦਿਹਾੜੀ ਵਿਚ 8 ਘੰਟੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
• ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੋਲਣ ਸਮੇਂ ਕੋਈ ਛਿੱਟਾ ਆਦਿ ਨਹੀਂ ਪੈਣ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।
• ਤੇਜ਼ ਚੱਲਦੀ ਹਵਾ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸਪਰੇਅ ਨਾ ਕਰੋ ।
• ਛਿੜਕਾਅ ਦਾ ਕੰਮ ਖ਼ਤਮ ਕਰਕੇ ਇਕਦਮ ਮਗਰੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਨੇ ਹੋਏ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਬਦਲ ਕੇ ਸਾਬਣ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋ ਲਵੋ ।
• ਦਵਾਈ ਵਾਲੇ ਖ਼ਾਲੀ ਡੱਬਿਆਂ ਨੂੰ ਨਾ ਸਾੜੋ, ਸਗੋਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਦੱਬ ਦਿਉ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਨਿਗਲੀ ਹੋਈ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੇ ਖੇਤੀ ਜ਼ਹਿਰ ਨਿਗਲ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਲਟੀ ਕਰਵਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਕ ਚਮਚ ਨਮਕ ਨੂੰ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਦੇ ਗਲਾਸ ਵਿਚ ਘੋਲ ਕੇ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਦਿਓ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤਕ ਦਿਉ ਜਦੋਂ ਤਕ ਕਿ ਉਲਟੀ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ । ਗਲੇ ਨੂੰ ਉਂਗਲੀ ਨਾਲ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਟੋਹਣ ਜਾਂ ਚਮਚੇ ਦਾ ਖੁੰਢਾ ਪਾਸਾ ਗਲ ਉੱਤੇ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਜਦੋਂ ਪੇਟ ਨਮਕੀਨ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਲਟੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ । ਜੇ ਮਰੀਜ਼ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਲਟੀ ਕਰ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਨਮਕ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਬਹੁਤੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਦਿਓ ਅਤੇ ਫਿਰ ਦੱਸੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਅਮਲ ਕਰੋ । ਜੇ ਮਰੀਜ਼ ਬੇਸੁਰਤ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਉਲਟੀਆਂ ਦੀ ਦਵਾਈ ਨਾ ਦਿਉ ।

ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ PSEB 7th Class Agriculture Notes

ਪਾਠ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ-

1. ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਪੈਦਾਵਾਰ ਲਈ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਕੀੜਿਆਂ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।
2. ਹਰ ਸਾਲ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕੀੜਿਆਂ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
3. ਬੰਗਾਲ ਵਿਚ 1943 ਵਿਚ ਝੋਨੇ ਦੇ ਭੂਰੇ ਧੱਬਿਆਂ ਦੇ ਰੋਗ ਕਾਰਨ ਅਕਾਲ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ ।
4. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ 1996 ਤੋਂ 2002 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਨ ਸੁੰਡੀ ਦੇ ਹਮਲੇ ਕਾਰਨ ਨਰਮੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ।
5. ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਬਾਕੀ ਹੋਰ ਪਾਣੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹਨ । ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਢਾਲ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ।
6. ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕੀੜੇ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
7. ਰਸ ਚੂਸਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇ ਹਨ- ਤੇਲਾ, ਚੇਪਾ, ਚਿੱਟੀ ਮੱਖੀ ਆਦਿ ।
8. ਫ਼ਲ ਅਤੇ ਤਣਾ ਛੇਦਕ ਕੀੜੇ ਹਨ-ਕਮਾਦ ਦਾ ਗੜੂਆ, ਗੁਲਾਬੀ ਸੁੰਡੀ, ਸ਼ਾਖ ਦੀ ਮੱਖੀ, ਅਮਰੀਕਨ ਤੇ ਚਿਤਕਬਰੀ ਸੁੰਡੀ, ਬੈਂਗਣਾਂ ਦੀ ਸੁੰਡੀ ਆਦਿ ।
9. ਪੱਤੇ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇ ਹਨ-ਟਿੱਡੇ, ਸੈਨਿਕ ਸੁੰਡੀ, ਲਾਲ ਭੂੰਡੀ, ਸਲੇਟੀ ਕੁੰਡੀ ਆਦਿ ।
10. ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਛਾਣਨੀ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇ ਹਨ-ਹੱਡਾ ਲੂੰਡੀ, ਭੱਬੂ ਕੁੱਤਾ, ਗੋਭੀ ਦੀ ਤਿੱਤਲੀ ਆਦਿ ।
11. ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇ ਹਨ। ਸਿਉਂਕ, ਚਿੱਟਾ ਸੁੰਡ ਆਦਿ ।
12. ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਜੀਵਾਣੂਆਂ, ਵਿਸ਼ਾਣੂਆਂ, ਉੱਲੀ ਆਦਿ ਕਾਰਨ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ ।
13. ਉੱਲੀ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਹਨ-ਲਸ ਰੋਗ, ਬੀਜ ਗਲਣ ਰੋਗ, ਕਾਂਗਿਆਰੀ, ਚਿੱਟੂ ਰੋਗ !
14. ਵਿਸ਼ਾਣੂਆਂ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਰੋਗ ਹਨ-ਠੂਠੀ ਰੋਗ, ਚਿਤਕਬਰਾ ਰੋਗ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Agriculture Book Solutions Chapter 5 ਖਾਦਾਂ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Agriculture Chapter 5 ਖਾਦਾਂ

Agriculture Guide for Class 6 PSEB ਖਾਦਾਂ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ
(ੳ) ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਇੱਕ-ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਵਧਣ ਫੁੱਲਣ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
17 ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖਾਦਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦ, ਕੁਦਰਤੀ ਖਾਦ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕਿਹੜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਤੋਂ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਜਮਾਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਫਲੀਦਾਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਜਿਵੇਂ ਮਟਰ, ਦਾਲਾਂ, ਸੋਇਆਬੀਨ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਖਾਦ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਮਾਦਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖਾਰਾ ਮਾਦਾ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਗੈਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਵਿਚ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
78% ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
100 ਕਿਲੋਗਰਾਮ ਡਾਈਅਮੋਨੀਅਮ ਫਾਸਫੇਟ ਖਾਦ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਕਿਲੋਗਰਾਮ ਫਾਸਫੋਰਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
46 ਕਿਲੋਗਰਾਮ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਫਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਕਿਹੜੀ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਿੰਗਲ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਅਤੇ ਡੀ. ਏ. ਪੀ. ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਰੂੜੀ ਦੀ 100 ਕਿਲੋ ਖਾਦ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
1 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ 1.5 ਕਿਲੋ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਫਾਸਫੋਰਸ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਪੋਟਾਸ਼ ਤੱਤ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਕਿਹੜੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਤੱਤ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਆਲੂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
100 ਕਿਲੋਗਰਾਮ ਯੂਰੀਆ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਕਿਲੋਗਰਾਮ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਤੱਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
46 ਕਿਲੋਗਰਾਮ ।

(ਅ) ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੁਦਰਤੀ ਖਾਦਾਂ ਕੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਖਾਦਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਅਤੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੇ ਵਿਅਰਥ ਪਥਾਰਥਾਂ ਤੋਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ । ਰੂੜੀ ਖਾਦ, ਹਰੀ ਖਾਦ ਆਦਿ ਇਸ ਦੇ ਉਦਾਹਰਨ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹਰੀ ਖਾਦ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿਸੇ ਫਲੀਦਾਰ ਫ਼ਸਲ ਜਿਵੇਂ-ਢੱਚਾ ਨੂੰ ਖੇਤ ਵਿਚ ਉਗਾ ਕੇ, ਤੇ ਜਦੋਂ ਇਹ ਹਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਖੇਤ ਵਿਚ ਹੀ ਵਾਹੁਣ ਨੂੰ ਹਰੀ ਖਾਦ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕੁਦਰਤੀ ਖਾਦਾਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਦੀਆਂ
ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਖਾਦਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਕਣਾਂ ਦੀ ਜੁੜਨ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਜੈਵਿਕ ਮਾਦਾ ਵੀ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਤੇ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਬਰਕਰਾਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਿਹੜੀਆਂ ਮੁੱਖ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵਧੇਰੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਵਾਲੀਆਂ, ਫਾਸਫੋਰਸ ਵਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ ਵਾਲੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਯੂਰੀਆ ਖਾਦ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਹਵਾ ਵਿਚ 78% ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਗੈਸ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਹੀ ਯੂਰੀਆ ਖਾਦ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਫਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਕਿੱਥੋਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਤੱਤ ਫਾਸਫੋਰਸ ਵਾਲੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਜਿਵੇਂ ਡੀ. ਏ. ਪੀ. ਤੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਖਾਦਾਂ ਰਾਕ ਫਾਸਫੇਟ ਨਾਂ ਦੇ ਖਣਿਜ ਪਦਾਰਥ ਤੋਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਕਿਹੜੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਲਈ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਸਾਰੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਲਈ ਹੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ, ਫਾਸਫੋਰਸ, ਪੋਟਾਸ਼ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਭੌਤਿਕ ਗੁਣਾਂ ਤੇ ਵੀ ਚੰਗਾ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਪੌਦਿਆਂ ਤੇ ਕੀ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਪੱਤੇ ਪੀਲੇ ਪੈਣ ਲਗਦੇ ਹਨ, ਫਿਰ ਇਹ ਪੀਲਾਪਣ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉੱਪਰ ਵਲ ਨੂੰ ਵਧਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹੌਲੀਹੌਲੀ ਸਾਰਾ ਪੌਦਾ ਪੀਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਲਈ ਕਿਵੇਂ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜੇ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋਵੇ ਉਸ ਤੱਤ ਵਾਲੀ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਖਾਦਾਂ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਹਨ ਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਪਾਪਤੀ ਜਲਦੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਗੰਡੋਇਆ ਖਾਦ ਕਿਵੇਂ ਬਣਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਅਤੇ ਗੋਹੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੇ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਗੰਡੋਏ ਛੱਡ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਗੰਡੋਇਆ ਖਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

(ੲ) ਪੰਜ ਜਾਂ ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਉ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖਾਦਾਂ ਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਸਮਝਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੌਦੇ ਵਧਣ-ਫੁਲਣ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚੋਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਵਾਲੇ 17 ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਅਜਿਹੇ ਤੱਤ ਜੋ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਧਣ-ਫੁੱਲਣ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਬਨਾਵਟੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬਾਹਰ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਨੂੰ ਖਾਦ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਖਾਦਾਂ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਕਾਰਖ਼ਾਨਿਆਂ ਵਿਚ ਰਸਾਇਣ ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਦਾਹਰਨ-ਰੂੜੀ ਖਾਦ, ਯੂਰੀਆ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਕੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਲਈ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਾਰਖ਼ਾਨਿਆਂ ਵਿਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ, ਫਾਸਫੋਰਸ ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ ਵਾਲੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਤੱਤ ਯੂਰੀਆ, ਡੀ. ਏ. ਪੀ., ਐੱਨ. ਪੀ. ਕੇ, ਮਿਊਰੇਟ ਆਫ਼ ਪੋਟਾਸ਼ ਆਦਿ ਖਾਦਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਆਮ ਕਰਕੇ ਇਹ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਲਈ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸੌਖਿਆਂ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾਂ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਬਹੁਤ ਵੱਧ ਗਈ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਜਿੱਥੇ ਉਪਜ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਪਰਖ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਤੇ ਸਿਰਫ ਘਾਟ ਵਾਲੇ ਤੱਤਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਹੀ ਵਰਤਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ । ਜੇ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਬੇਲੋੜੀ ਤੇ ਬੇਸਮਝੀ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਵਾਲੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਖਾਰਾ ਮਾਦਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਇਹ ਖਾਦਾਂ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਘੁਲ ਕੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਬੇਲੋੜੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਪੈਸੇ ਦੀ ਵੀ ਬਰਬਾਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਤੱਤ ਵੱਧ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਵੀ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਫ਼ਸਲ ਉਗਣ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ । ਜੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਵੱਧ ਹੋਵੇਗੀ ਤਾਂ ਹੀ ਫ਼ਸਲ ਵਧੀਆ ਹੋਵੇਗੀ ਤੇ ਝਾੜ ਵੀ ਵੱਧ ਮਿਲੇਗਾ । ਇੱਕੋ ਖੇਤ ਵਿਚ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇੱਕੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਇਸ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਖੇਤ ਵਿਚ ਫ਼ਸਲ ਚੱਕਰ ਬਦਲਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਖੇਤ ਵਿਚ ਮੱਲੜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਰੂੜੀ ਖਾਦ, ਗੰਡੋਇਆ ਦੀ ਖਾਦ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਪਰਖ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਅਨੁਸਾਰ ਤੇ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਰਸਾਇਣਿਕ ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਖਾਦਾਂ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਗੋਬਰ, ਪਿਸ਼ਾਬ ਅਤੇ ਪਰਾਲੀ ਆਦਿ ਨੂੰ ਤਕਨੀਕੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਗਲਣ-ਸੜਨ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਇਹ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਗਲ ਸੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਜੈਵਿਕ ਮਾਦਾ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਉਹ ਸਾਰੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਕਿਸੇ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਭੌਤਿਕ ਗੁਣਾਂ ਵਿਚ ਚੰਗਾ ਅਸਰ ਦੇਖਣ ਨੂੰ
ਮਿਲਦਾ ਹੈ । 100 ਕਿਲੋ ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਵਿਚ 1 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ 1\(\frac{1}{2}\) ਕਿਲੋ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਫਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ ਤੱਤ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੋੜੀਂਦੇ ਤੱਤ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

PSEB 6th Class Agriculture Guide ਖਾਦਾਂ Important Questions and Answers

ਵਸਤੂਨਿਸ਼ਠ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਬਹੁ-ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ?
(i) 10
(ii) 17
(iii) 20
(iv) 25.
ਉੱਤਰ-
(ii) 17.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹਰੀ ਖਾਦ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਫ਼ਸਲ ਹੈ ?
(i) ਚੈੱਚਾ
(ii) ਕਣਕ
(iii) ਝੋਨਾ
(iv) ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
( i) ਚੈੱਚਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਫਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਵਾਲੀ ਖਾਦ ਹੈ-
(i) ਯੂਰੀਆ
(ii) ਮਿਊਰੇਟ ਆਫ਼ ਪੋਟਾਸ਼
(iii) ਜਿੰਕ ਕਾਰਬੋਨੇਟ .
(iv) ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(iv) ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਯੂਰੀਆ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
(i) 50%
(ii) 46%
(iii) 70%
(iv) 16%.
ਉੱਤਰ-
(ii) 46% ।

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ-

(i) ਮਿਉਰੇਟ ਆਫ਼ ਪੋਟਾਸ਼ ਵਿਚ ਪੋਟਾਸ਼ ਤੱਤ …………………… ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
60%

(ii) ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਖਾਦ ਵੀ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ………………………… ਮਾਣ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਖਾਰਾ

(iii) ਫਾਸਫੋਰਸ ਖਾਦਾਂ …………………… ਨਾਂ ਦੇ ਖਣਿਜ ਪਦਾਰਥ ਤੋਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਰਾਕ ਫਾਸਫੇਟ

(iv) ਡੀ.ਏ.ਪੀ. ਵਿਚ ………………….. ਤੱਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਫਾਸਫੋਰਸ

ਠੀਕ/ਗਲਤ

(i) ਖਾਦਾਂ 10 ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ii) ਹਵਾ ਵਿੱਚ 78% ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਗੈਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੈ ।
(iii) ਮਿਉਰੇਟ ਆਫ਼ ਪੋਟਾਸ਼ ਵਿੱਚ 60% ਪੋਟਾਸ਼ ਤੱਤ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
(i) ਗ਼ਲਤ,
(ii) ਠੀਕ,
(iii) ਠੀਕ ।

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਸੇ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਰੂੜੀ ਖਾਦ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਦੇ 100 ਕਿਲੋਗਰਾਮ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
1 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਦੇ 100 ਕਿਲੋਗਰਾਮ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀ ਫਾਸਫੋਰਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
1\(\frac{1}{2}\) ਕਿਲੋ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਜੰਤਰ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਖੇਤ ਵਿਚ ਵਾਹੁਣ ਨੂੰ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਹਰੀ ਖਾਦ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪੋਟਾਸ਼ ਤੱਤ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਕਿਹੜੀ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਿਊਰੇਟ ਆਫ਼ ਪੋਟਾਸ਼ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਮਿਊਰੇਟ ਆਫ ਪੋਟਾਸ਼ ਵਿਚ ਕਿੰਨਾ ਪੋਟਾਸ਼ ਤੱਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
60% ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਪੋਟਾਸ਼ ਤੱਤ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਿਰਫ਼ 5-10% ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਡੀ. ਏ. ਪੀ. ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਡਾਈਅਮੋਨੀਅਮ ਫਾਸਫੇਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਸਿੰਗਲ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਵਿਚ ਕਿੰਨਾ ਫਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
16% ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਡੀ. ਏ. ਪੀ. ਵਿਚ ਕਿੰਨਾ ਫਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
46% ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਸ ਸਮੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਈ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਕਈ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹਵਾ ਵਿਚਲੀ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ ਪੌਦੇ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕਿਹੜੇ ਨਹੀਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਹਵਾ ਵਿਚਲੀ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਗੈਸ ਨੂੰ ਫਲੀਦਾਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਤੇ ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਪੋਟਾਸ਼ ਤੱਤ ਦੀ ਲੋੜ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਧਣ-ਫੁੱਲਣ ਲਈ ਪੋਟਾਸ਼ ਤੱਤ ਦੀ ਉੱਨੀ ਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿੰਨੀ ਕਿ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਤੱਤ ਦੀ । ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਆਮ ਕਰਕੇ ਇਸ ਤੱਤ ਦੀ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਹੈ ਸਿਰਫ਼ 5-10% ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਇਸ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੋਟਾਸ਼ ਤੱਤ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਲੋੜ ਹੈ ? ਇਸ ਨੂੰ ਕਿੱਥੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਤੱਤ ਦੀ ਆਲੂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦ ਮਿਊਰੇਟ ਆਫ਼ ਪੋਟਾਸ਼ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਕੁੱਝ ਮਾਤਰਾ ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਖਾਦ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਪੌਦਿਆ ਦੇ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਜਿਸ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਖਾਦ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਉਹ ਖਾਦਾਂ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਵਿਚ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਰਸਾਇਣਾਂ ਤੋਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ-ਯੂਰੀਆ, ਜ਼ਿੰਕ ਸਲਫੇਟ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਪੌਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਘਾਟ ਨਾਲ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਪੱਤੇ ਪੀਲੇ ਪੈਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਇਹ ਪੀਲਾਪਣ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉੱਪਰ ਵਲ ਨੂੰ ਵੱਧਣ ਲਗਦਾ ਹੈ । ਵੱਧ-ਘੱਟ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਪੌਦਾ ਪੀਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਡਾਇਆ ਕਿਸ ਖਾਦ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ? ਇਸ ਦਾ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਡਾਈਅਮੋਨੀਅਮ ਫਾਸਫੇਟ ਖਾਦ ਨੂੰ ਡਾਇਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ 100 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਵਿਚ 46 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਫਾਸਫੋਰਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਪੋਟਾਸ਼ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਤੱਤ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ | ਇਸ ਦੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਘੱਟ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੁਦਰਤੀ ਖਾਦਾਂ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੁਦਰਤੀ ਖਾਦਾਂ ਨੂੰ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦਾਂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜੈਵਿਕ ਮਾਦੇ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਖਾਦਾਂ ਹਨ-ਰੂੜੀ ਖਾਦ, ਗੰਡੋਇਆ ਖਾਦ, ਹਰੀ ਖਾਦ ਆਦਿ ।

ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਗੋਬਰ, ਪਿਸ਼ਾਬ, ਪਰਾਲੀ ਆਦਿ ਨੂੰ ਤਕਨੀਕੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਗਲਣ ਸੜਣ ਲਈ ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ ਖੂੰਹਦ ਅਤੇ ਗੋਬਰ ਵਿਚ ਗੰਡੋਇਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕੁੱਝ । ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਗੰਡੋਇਆ ਖਾਦ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਬੈਂਚਾ/ਜੰਤਰ ਆਦਿ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਉਗਾ ਕੇ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਰੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਹੀ ਵਾਹ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਹਰੀ ਖਾਦ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਕੁਦਰਤੀ ਖਾਦਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ । ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਜੈਵਿਕ ਮਾਦਾ ਵਧਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਕਣਾਂ ਦੀ ਜੁੜਨ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਪਾਣੀ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖਾਦ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ? ਇਹ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ? ਹਰੇਕ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਖਾਦਾਂ, ਉਹ ਪਦਾਰਥ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਤੋਂ ਪੌਦੇ ਆਪਣੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਦੋ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ-
(i) ਜੀਵਿਕ ਖਾਦਾਂ
(ii) ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ।

(i) ਜੀਵਿਕ ਖਾਦਾਂ – ਇਹ ਉਹ ਖਾਦਾਂ ਹਨ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ ਖੂੰਹਦ ਤੋਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਨੂੰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਜਾਂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਮਲ-ਮੂਤਰ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਜਾਂ ਫਿਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਉਗਾ ਕੇ ਫੁੱਲ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਦਬਾ ਕੇ ਹਰੀ ਖਾਦ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

(ii) ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ – ਇਹ ਖਾਦਾਂ ਨੂੰ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਸਾਇਣਾਂ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ-ਯੂਰੀਆ, ਡਾਇਆ, ਸੁਪਰ ਫਾਸਫੇਟ, ਮਿਊਰੇਟ ਆਫ਼ ਪੋਟਾਸ਼, ਜ਼ਿੰਕ ਸਲਫੇਟ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ? ਇਸ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਲਾਭ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਖਾਦ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ, ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਮਲ ਮੂਤਰ, ਹੋਰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੀਵਕ ਰਹਿੰਦ ਖੂੰਹਦ ਨੂੰ ਟੋਇਆਂ ਵਿਚ ਗਾਲ-ਸਾੜ ਕੇ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੁਣਕਾਰੀ ਖਾਦ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਬੂਟੇ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਲਗਪਗ ਸਾਰੇ ਤੱਤ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਖਾਦ ਦਾ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀਆਂ ਭੌਤਿਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਈਆਂ ਤੇ ਵੀ ਚੰਗਾ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਰੇਤਲੀਆਂ, ਚੀਕਣੀਆਂ, ਕਲਰਾਠੀਆਂ ਆਦਿ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਲਈ ਫ਼ਾਇਦੇਮੰਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਹਵਾ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਵਧੀਆ ਹੋਣ ਵਿਚ ਮੱਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ । ਬੂਟੇ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਵੀ ਇਹ ਗੁਣਕਾਰੀ ਹੈ । ਇਹ ਖਾਦ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਆਮ ਰੂੜੀ ਦੀ 100 ਕਿਲੋ ਖਾਦ ਵਿਚ 1 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ 1.5 ਕਿਲੋ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਫਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੋਟਾਸ਼ ਅਤੇ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਬਾਕੀ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ 1 ਮੀਟਰ ਡੂੰਘਾ, 2 ਮੀਟਰ ਚੌੜਾ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਜਗਾ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ 3-4 ਮੀਟਰ ਲੰਬਾ ਟੋਇਆ ਪੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।ਟੋਏ ਵਿਚ ਇਕ ਪਾਸਿਉਂ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਭਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ ਅਤੇ ਟੋਏ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ 6 ਇੰਚ ਉੱਚਾਈ ਤਕ ਭਰ ਦਿਉ । ਸਾਰਾ ਟੋਆ ਭਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਉੱਪਰ 3 ਇੰਚ ਮੋਟੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਤਹਿ ਵਿਛਾ ਦਿਓ ! ਟੋਏ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਜਗ੍ਹਾ ਅਨੁਸਾਰ ਵਧਾਈ ਵੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਰੂੜੀ 3 ਕੁ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਵਰਤਣ ਲਈ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟੋਏ ਵਿਚ ਰੱਖੀ ਰੂੜੀ ਤੋਂ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਜੋ ਨਦੀਨਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਗੋਹੇ ਜਾਂ ਚਾਰੇ ਨਾਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਉੱਗਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਖੇਤ ਵਿਚ ਪਾਈ ਰੂੜੀ ਨਾਲ ਨਦੀਨ ਨਹੀਂ ਉੱਗ ਸਕਦੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਕੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਹਰ ਜਾਨਦਾਰ ਚੀਜ਼ ਲਈ ਖ਼ੁਰਾਕ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾਂ, ਪਸ਼ੂਆਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਵਧਣ-ਫੁੱਲਣ ਲਈ ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਵੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ । ਪੌਦੇ ਆਪਣੀ ਖੁਰਾਕ ਧਰਤੀ ਵਿਚੋਂ ਲੈਂਦੇ ਹਨ । ਇੱਕੋ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚੋਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਉਗਾਉਣ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ । ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਤੱਤ ਦੀ ਪੂਰਤੀ, ਕਮੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਹਵਾ ਵਿਚ 79% ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ, ਗੈਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਫਲੀਦਾਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹੀ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹੋਵਾ ਵਿਚੋਂ ਆਪਣੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਹੋਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨਹੀਂ । ਹਵਾ ਵਿਚਲੀ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਗੈਸ ਤੋਂ ਹੀ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਯੂਰੀਆ | ਹਵਾ ਵਿਚੋਂ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਕਾਰਬਨ ਲੈ ਕੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਨਾਲ ਯੂਰੀਆ ਖਾਦ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਯੂਰੀਆ ਵਿਚ 46% ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਭਾਵ 100 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਯੂਰੀਆ ਵਿਚ 46 ਕਿਲੋਗਰਾਮ ਵਾਲਾ ਤੱਤ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਹੈ ।

ਇਹ ਤੱਤ ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਘਾਟ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਪੱਤੇ ਪੀਲੇ ਪੈਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਫਿਰ ਇਹ ਪੀਲਾਪਨ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉੱਪਰ ਵੱਲ ਵੱਧਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਇਸ ਤੱਤ ਦੀ ਘਾਟ ਵੱਧ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਪੌਦਾ ਪੀਲਾ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਪੌਦੇ ਫਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਕਿੱਥੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ? ਇਸ ਦੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਦੂਜਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਹਾੜ੍ਹੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਤੱਤ ਖਾਨਾਂ ਵਿਚ ਰਾਕ ਫਾਸਫੇਟ ਨਾਂ ਦੇ ਖਣਿਜ ਪਦਾਰਥ ਤੋਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਕੇ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਨਾਲ ਰਲਾ ਕੇ ਡਾਈਅਮੋਨੀਅਮ ਫਾਸਫੇਟ ਖਾਦ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਡਾਇਆ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 100 ਕਿਲੋਗਰਾਮ ਡਾਈਅਮੋਨੀਅਮ ਫਾਸਫੇਟ ਖਾਦ ਵਿਚ 46 ਕਿਲੋਗਰਾਮ ਫਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਪੋਟਾਸ਼ ਤੱਤ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਬੂਟੇ ਦੇ ਵਧਣ-ਫੁੱਲਣ ਲਈ ਪੋਟਾਸ਼ ਤੱਤ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਬੂਟੇ ਓਨੀ ਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਜਿੰਨੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ | ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਤੱਤ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਖ਼ਾਦ ਵਰਤਣ ਦੀ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ । ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ 5-10% ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਹੀ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਤੱਤ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਤੱਤ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਆਲੂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਹੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੱਤ ਨੂੰ ਮਿਉਰਿਟ ਆਫ਼ ਪੋਟਾਸ਼ ਨਾਂ ਦੀ ਖ਼ਾਦ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਖ਼ਾਦ ਸਾਰੀ ਦੀ ਸਾਰੀ ਬਾਹਰਲੇ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਮੰਗਵਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਖ਼ਾਦ ਵਿਚ ਪੋਟਾਸ਼ ਤੱਤ 60% ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਪੌਦਿਆਂ ਤੇ ਕੀ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੱਤ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਹਵਾ ਵਿਚ ਲਗਭਗ 78% ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਾਰੇ ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਪੌਦਿਆਂ ਤੇ ਕਈ ਮਾੜੇ ਅਸਰ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ।

ਇਸ ਤੱਤ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਪੱਤੇ ਪੀਲੇ ਪੈਣ ਲਗਦੇ ਹਨ ਤੇ ਫਿਰ ਇਹ ਪੀਲਾਪਨ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉੱਪਰ ਵੱਲ ਵਧਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੌਲੀਹੌਲੀ ਸਾਰਾ ਪੌਦਾ ਹੀ ਪੀਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਖਾਦਾਂ PSEB 6th Class Agriculture Notes

1. ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ 17 ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
2. ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਾਹਰੋਂ ਕੁਝ ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਹਨਾਂ ਬਾਹਰੋਂ ਪਾਈਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਨੂੰ ਖਾਦਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
3. ਖਾਦਾਂ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਹਨ-ਕੁਦਰਤੀ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ।
4. ਕੁਦਰਤੀ ਖਾਦਾਂ ਨੂੰ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦਾਂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
5. ਜੈਵਿਕ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਤੋਂ ਗੰਡੋਇਆਂ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰਾ ਖਾਦ ਨੂੰ ਗੰਡੋਇਆ ਖਾਦ ਕਿਹਾ ਜਾਦਾ ਹੈ ।
6. ਫਲੀਦਾਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤ ਵਿਚ ਉਗਾ ਕੇ ਤੇ ਉਸੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਵਾਹੁਣ ਨੂੰ ਹਰੀ ਖਾਦ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
7. 100 ਕਿਲੋ ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਵਿਚ 1 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਡੇਢ ਕਿਲੋ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਫਾਸਫੋਰਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
8. ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਕਾਰਖ਼ਾਨਿਆਂ ਵਿਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
9. ਆਮ ਵਰਤੋਂ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਹਨ-ਯੂਰੀਆ, ਡੀ. ਏ. ਪੀ., ਐੱਨ. ਪੀ. ਕੇ. ਅਤੇ ਮਿਊਰੇਟ ਆਫ਼ ਪੋਟਾਸ਼ ।
10. ਹਵਾ ਵਿਚ 78% ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਗੈਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
11. ਯੂਰੀਆ ਵਿਚ 46% ਨਾਈਟੋਜ਼ਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
12. ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਕਮੀ ਦਾ ਪਤਾ ਪੁਰਾਣੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਪੀਲੇ ਪੈਣ ਤੋਂ ਲਗਦਾ ਹੈ ।
13. ਫਾਸਫੋਰਸ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਸਿੰਗਲ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਅਤੇ ਡੀ. ਏ. ਪੀ. ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
14. ਡੀ. ਏ. ਪੀ. ਵਿਚ 46% ਫਾਸਫੋਰਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
15. ਮਿਊਰੇਟ ਆਫ਼ ਪੋਟਾਸ਼ ਖਾਦ ਵਿਚ 60% ਪੋਟਾਸ਼ ਤੱਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਲੋੜ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਘੱਟ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ।