Prasanna

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Kriya Sambandhak, Vyakarana ਸੰਬੰਧਕ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB 8th Class Punjabi Grammar ਸੰਬੰਧਕ (1st Language)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੰਬੰਧਕ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ? ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਸਮਝਾਓ।
ਜਾਂ
ਸੰਬੰਧਕ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ ਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ – ਉੱਤਰ ਲਈ ਦੇਖੋ ਇਸ ਗਾਈਡ ਵਿਚ “ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕ’ ਵਾਲਾ ਭਾਗ, ਸਫ਼ਾ 183)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪੂਰਨ ਸੰਬੰਧਕ, ਅਪੂਰਨ ਸੰਬੰਧਕ ਤੇ ਦੁਬਾਜਰਾ ਸੰਬੰਧਕ ਚੁਣੋ ਤੇ ਵੱਖਰੇ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ
ਦਾ, ਬਗ਼ੈਰ, ਦੀ, ਉੱਤੇ, ਦੇ ਉੱਤੇ, ਕੋਲ, ਵਾਸਤੇ, ਦੇ ਬਗ਼ੈਰ।
ਉੱਤਰ :
ਪੂਰਨ ਸੰਬੰਧਕ – ਦਾ, ਦੀ, ਦੇ !
ਅਪੂਰਨ ਸੰਬੰਧਕ – ਬਰ, ਉੱਤੇ, ਕੋਲ, ਵਾਸਤੇ।
ਦੁਬਾਜਰਾ ਸੰਬੰਧਕ – ਦੇ ਉੱਤੇ, ਦੇ ਬਗ਼ੈਰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸੰਬੰਧਕ ਚੁਣੋ ਤੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਸਾਡਾ ਘਰ ਬੱਸ ਅੱਡੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ।
(ਅ) ਬਿੱਲੀ ਮੇਜ਼ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਬੈਠੀ ਹੈ।
(ਈ) ਕਾਲੂ ਦਾ ਭਰਾ ਬੜਾ ਸੋਹਣਾ ਹੈ।
(ਸ) ਤੁਹਾਡੇ ਮਾਤਾ ਦੀ ਸਾੜ੍ਹੀ ਪ੍ਰੈੱਸ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।
(ਹ) ਤੁਹਾਡੀ ਪਿਤਾ ਜੀ ਕਿੱਥੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ?
(ਕ) ਰਤਾ ਪਰੇ ਹੋ ਕੇ ਬੈਠੋ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਦੇ
(ਅ) ਦੇ
(ਈ ਦਾ
(ਸ) ਦੀ
(ਹ) ਕਿੱਥੇ
(ਕ) ਪਰੇ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Kriya Visheshan, Vyakarana ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB 8th Class Punjabi Grammar ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ (1st Language)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੱਸੋ।
ਜਾਂ
ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵੰਡ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ – ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦੇ ਉੱਤਰ ਲਈ ਦੇਖੋ ਇਸ ਗਾਈਡ ਵਿਚ “ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕ ਵਾਲਾ ਭਾਗ, ਸਫ਼ਾ 138 ਅਤੇ 150)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਿਰਿਆ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਦਿਨੋ – ਦਿਨ …………………….
(ਅ) ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ …………………….
(ਇ) ਵਾਰ – ਵਾਰ …………………….
(ਸ) ਬਹੁਤ ਅੱਛਾ …………………….
(ਹ) ਜ਼ਰੂਰ …………………….
(ਕ) ਬਥੇਰਾ …………………….
(ਖ) ਇਸੇ ਕਰਕੇ …………………….
(ਗ) ਆਹੋ ਜੀ। …………………….
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਕਾਲਵਾਚਕ,
(ਅ) ਕਾਰਨਵਾਚਕ,
(ਇ) ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ,
(ਸ) ਕਿਰਨਵਾਚਕ,
(ਹ) ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ,
(ਕ) ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ,
(ਖ) ਕਾਰਨ ਵਾਚਕ,
(ਗ) ਨਿਰਨਾਵਾਚਕ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਦਿੱਤੀ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਲਿਖੋ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਵੀ ਦੱਸੋ।
(ੳ) ਮਾਤਾ ਜੀ ਘਰੋਂ ਬਜ਼ਾਰ ਗਏ ਹਨ।
(ਅ ਮੈਂ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਘਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾਂਗਾ।
(ਇ) ਮੈਂ ਗਲਾਸ ਹੌਲੀ ਰੱਖਿਆ ਸੀ, ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਨਹੀਂ।
(ਸ) ਪੜੋ ਜ਼ਰੂਰ, ਬੇਸ਼ੱਕ ਦੁਕਾਨ ਹੀ ਕਰੋ।
(ਹ) ਹਾਂ ਜੀ ! ਮੈਂ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵਾਂਗਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਬਜ਼ਾਰ – ਸਥਾਨਵਾਚਕ,
(ਅ) ਐਤਵਾਰ – ਕਾਲਵਾਚਕ,
(ਈ) ਹੌਲੀ, ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ, ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ – ਪ੍ਰਕਾਰਵਾਚਕ, ਨਹੀਂ – ਨਿਸ਼ਚੇਵਾਚਕ।
(ਸ) ਬੇਸ਼ੱਕ ਜ਼ਰੂਰ – ਨਿਸ਼ਚੇਵਾਚਕ
(ਹ) ਹਾਂ ਜੀ – ਨਿਰਨਾਵਾਚਕ, ਸਮੇਂ ਸਿਰ – ਕਾਲਵਾਚਕ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਹੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ (✓) ਤੇ ਗ਼ਲਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ (x) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ
(ਉ) ਕਿਰਿਆ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਅੱਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
(ਅ) ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ ਕਿਰਿਆ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
(ਈ) ਹੌਲੀ, ਛੇਤੀ ਸ਼ਬਦ ਪ੍ਰਕਾਰ – ਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।
(ਸ) ਬੇਸ਼ੱਕ, ਜ਼ਰੂਰ ਸ਼ਬਦ ਨਿਸਚੇ – ਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਨ।
(ਹ) ਘਰ, ਪਿੱਛੇ, ਸਾਹਮਣੇ ਸ਼ਬਦ ਨਿਰਨਾਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਨ।
(ਕ) ਜੀ ਹਾਂ, ਆਹੋ ਨਿਰਨਾ – ਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਨ।
(ਮੈਂ) ਰਾਤੋ – ਰਾਤ ਦਿੱਲੀ ਗਿਆ – ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) (✓)
(ਅ) (✓)
(ਈ) (✓)
(ਸ) (x)
(ਹ) (x)
(ਕ) (✓)
(ਮੈਂ) (x)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਾਲਵਾਚਕ, ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਰਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ
ਉੱਤੇ, ਇੰਟ, ਘੱਟ, ਥੱਲੇ, ਉੱਬ, ਵੱਧ, ਇਧਰ, ਉਧਰ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਕੁੱਝ, ਉਦੋਂ, ਪੂਰਾ, ਉੱਥੇ, ਇੱਥੋਂ, ਅੱਜ, ਏਦਾਂ, ਥੋੜਾ, ਜਿਧਰ, ਜਿਵੇਂ, ਕਲ਼, ਜਿੰਨਾ, ਕਿਧਰ, ਕਿਵੇਂ, ਜਿੱਥੇ, ਜਦੋਂ, ਹੌਲੀ, ਕਿੱਥੇ, ਕਦੋਂ, ਧੀਰੇ, ਨੇੜੇ, ਓਦਾਂ, ਛੇਤੀ, ਦੂਰ, ਕਦੀ, ਇੰਨਾ, ਸੱਜੇ, ਹੁਣ, ਕਿੰਨਾ, ਸਵੇਰੇ, ਜ਼ਰਾ, ਹੋਠਾਂ, ਕੁਵੇਲੇ, ਰਤਾ, ਸੁਵੇਲੇ, ਖੱਬੇ।
ਉੱਤਰ :

• ਕਾਲਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਉਦੋਂ, ਅੱਜ, ਕਲ਼, ਜਦੋਂ, ਕਦੋਂ, ਕਦੀ, ਹੁਣ, ਸਵੇਰੇ, ਕੁਵੇਲੇ, ਸੁਵੇਲੇ।
• ਸਥਾਨਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਉੱਤੇ, ਥੱਲੇ, ਇਧਰ, ਉਧਰ, ਉੱਥੇ, ਇੱਥੋਂ, ਜਿਧਰ, ਕਿਧਰ, ਜਿੱਥੇ, ਕਿੱਥੇ, ਨੇੜੇ, ਦੁਰ, ਸੱਜੇ, ਖੱਬੇ, ਹੇਠਾਂ।
• ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਘੱਟ, ਵੱਧ, ਕੁੱਝ, ਪੂਰਾ, ਥੋੜਾ, ਜਿੰਨਾ, ਇੰਨਾ, ਕਿੰਨਾ, ਜ਼ਰਾ, ਰਤਾ।
• ਪ੍ਰਕਾਰਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਇੰਵ, ਉਂਝ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਏਦਾਂ, ਜਿਵੇਂ, ਕਿਵੇਂ, ਹੌਲੀ, ਧੀਰੇ, ਓਦਾਂ, ਛੇਤੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਾਰਨਵਾਚਕ, ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ, ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਤੇ ਨਾਂਹਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ –
ਹਾਂ ਜੀ, ਕਿਉਂਕਿ, ਇਕਹਿਰਾ, ਆਹੋ, ਡਿਓਢਾ, ਠੀਕ, ਵੀ, ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ, ਬਿਲਕੁਲ, ਕਈ ਵਾਰ, ਬਹੁਤ ਅੱਛਾ, ਤਾਂਕਿ, ਘੜੀ ਮੁੜੀ, ਸਤਿ ਬਚਨ, ਨਹੀਂ ਜੀ, ਮੂਲੋਂ, ਨਹੀਂ, ਇਸ ਕਰਕੇ, ਵਾਰ ਵਾਰ, ਤਦੇ ਹੀ, ਤਾਹੀਉਂ, ਮੁੜ – ਮੁੜ, ਦੁਬਾਰਾ, ਉੱਕਾ ਹੀ।
ਉੱਤਰ :

• ਕਾਰਨਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਕਿਉਂਕਿ, ਤਾਂ ਕਿ, ਇਸ ਕਰਕੇ, ਤਦੇ ਹੀ, ਤਾਂਹੀਓ।
• ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਇਕਹਿਰਾ, ਡਿਓਢਾ, ਕਈ ਵਾਰ, ਘੜੀ – ਮੁੜੀ, ਵਾਰ – ਵਾਰ, ਮੁੜ – ਮੁੜ, ਦੁਬਾਰਾ।
• ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਵੀ, ਹੀ।
• ਨਾਂਹ – ਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਹੀਂ ਜੀ, ਨਹੀਂ, ਮੂਲੋਂ, ਉੱਕਾ ਹੀ, ਹਾਂ ਜੀ, ਆਹੋ, ਠੀਕ, ਜ਼ਰੂਰ, ਬਿਲਕੁਲ, ਬਹੁਤ ਅੱਛਾ, ਸਤਿ ਬਚਨ

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Kala, Vyakarana ਕਾਲ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB 8th Class Punjabi Grammar ਕਾਲ (1st Language)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਕਾਲ ਕਿੰਨੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ :
ਕਿਰਿਆ ਕੰਮ ਦੇ ਹੋਣ ਨਾਲ ਕੰਮ ਦਾ ਸਮਾਂ ਵੀ ਦੱਸਦੀ ਹੈ 1 ਸਮੇਂ ਜਾਂ ਕਾਲ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

(ਉ) ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ – ਜਿਹੜੀ ਕਿਰਿਆ ਹੁਣ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਕਾਲ, ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ –

• ਮੈਂ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹਾਂ।
• ‘ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ

(ਅ) ਭੂਤਕਾਲ – ਜੋ ਕਿਰਿਆ ਬੀਤੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਦਾ ਕਾਲ, ਭੂਤਕਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ –

• “ਮੈਂ ਪੜਦਾ ਸੀ।
• ‘ਉਹ ਖੇਡਦੀ ਸੀ।

(ਈ) ਭਵਿੱਖਤ ਕਾਲ – ਜਿਹੜੀ ਕਿਰਿਆ ਅੱਗੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਹੋਣੀ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਕਾਲ, ਭਵਿੱਖਤ ਕਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ –

• “ਮੈਂ ਪੜਾਂਗਾ।
• ‘ਉਹ ਖੇਡੇਗਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਚੁਣੋ ਹੱਸਣਾ, ਰੱਜਣਾ, ਰੱਜ, ਮੰਨਣਾ, ਮਨ, ਖੇਡਣਾ, ਖੇਡ, ਰੋਂਦ, ਰੋਣਾ, ਰੋਣ, ਜਾਣਾ।
ਉੱਤਰ :
ਹੱਸਣਾ, ਰੱਜਣਾ, ਮੰਨਣਾ, ਖੇਡਣਾ, ਰੋਂਦਾ, ਰੋਣਾ, ਜਾਣਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕ ਕਿਹੜੇ ਕਾਲ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ?
(ੳ) ਭਾਰਤ ਦੀ ਟੀਮ ਮੈਚ ਖੇਡੇਗੀ।
(ਅ) ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਭਾਸ਼ਣ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਈ) ਅਧਿਆਪਕਾ ਪੜ੍ਹਾ ਰਹੀ ਹੈ।
(ਸ) ਰਾਜੁ ਅੱਠਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿਚੋਂ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
(ਹ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਰਿਆ ਪਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।
(ਕ) ਸ਼ਰਮਾ ਜੀ ਜੱਜ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਸਨ।
(ਖ) ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
(ਗ) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਿੱਖਿਆ ਅਫ਼ਸਰ ਸਕੂਲ ਦੀ ਚੈਕਿੰਗ ਕਰਨਗੇ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਭਵਿੱਖਤ ਕਾਲ
(ਅ) ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ।
(ਈ) ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ
(ਸ) ਭੂਤ ਕਾਲ
(ਹ) ਭੂਤ ਕਾਲ
(ਕ) ਭੂਤਕਾਲ
(ਖ) ਭੂਤਕਾਲ।
(ਗ) ਭਵਿੱਖਤ ਕਾਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਦੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਭੂਤ ਕਾਲ ਵਿਚ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਸਚਿਨ ਕੋਟ ਖੇਡਦਾ ਹੈ।
(ਆ) ਚੋਰ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
(ਈ) ਸੂਰਜ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਸ) ਪਸ਼ੂ ਘਾਹ ਚਰਦੇ ਹਨ।
(ਹ) ਗੱਡੀ ਚਲੀ ਗਈ ਹੈ।
(ਕ) ਬੱਚਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਚਿਨ ਕ੍ਰਿਕੇਟ ਖੇਡਦਾ ਸੀ।
(ਆ) ਚੋਰ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਸੀ।
(ਈ) ਸੂਰਜ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਸੀ।
(ਸ) ਪਸ਼ੂ ਘਾਹ ਚਰਦੇ ਹਨ।
(ਹ) ਗੱਡੀ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ।
(ਕ) ਬੱਚਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਂਦਾ ਸੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਦੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖਤ ਕਾਲ ਵਿਚ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਵਰਖਾ ਪੈ ਰਹੀ ਹੈ।
(ਅ) ਘੋੜੇ ਦੌੜਦੇ ਹਨ।
(ਈ) ਮੱਝਾਂ ਚਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਸ) ਕੁੜੀਆਂ ਖੇਡ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਹ) ਸੁਰਜੀਤ ਹਾਕੀ ਖੇਡ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਵਰਖਾ ਪੈ ਰਹੀ ਹੋਵੇਗੀ।
(ਅ) ਘੋੜੇ ਦੌੜਨਗੇ?
(ਈ) ਮੱਝਾਂ ਚਰ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ।
(ਸ) ਕੁੜੀਆਂ ਖੇਡ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ।
(ਹ) ਸੁਰਜੀਤ ਹਾਕੀ ਖੇਡ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਭੂਤ ਕਾਲ ਵਿਚ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਜਾਦੂਗਰ ਜਾਦੂ ਦਿਖਾਏਗਾ।
(ਅ) ਰੀਟਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹੇਗੀ !
(ਈ) ਪੁਜਾਰੀ ਆਰਤੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਸ) ਬੱਚੇ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹ ਮੱਝਾਂ ਚਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਕ) ਪੰਛੀ ਆਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਉੱਡ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਖ) ਕਵੀ ਕਵਿਤਾ ਸੁਣਾਏਗਾ।
(ਗ) ਬੱਚਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਏਗਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਜਾਦੂਗਰ ਨੇ ਜਾਦੂ ਦਿਖਾਇਆ।
(ਅ) ਰੀਟਾ ਨੇ ਪਾਠ ਪੜਿਆ।
(ਈ) ਪੁਜਾਰੀ ਆਰਤੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।
(ਸ) ਬੱਚੇ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੇ ਸਨ।
(ਹ) ਮੱਝਾਂ ਚਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
(ਕ) ਪੰਛੀ ਆਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਉੱਡ ਰਹੇ ਸਨ।
(ਖਿ) ਕਵੀ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਸੁਣਾਈ।
(ਗ) ਬੱਚਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਂਦਾ ਸੀ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Kiriya, Vyakarana ਕਿਰਿਆ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB 8th Class Punjabi Grammar ਕਿਰਿਆ (1st Language)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਰਿਆ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ?
ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ – ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦੇ ਉੱਤਰ ਲਈ ਦੇਖੋ ਇਸ ਗਾਈਡ ਵਿਚ “ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕ ਵਾਲਾ ਭਾਗ, ਸਫ਼ਾ 117)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਲਕੀਰ ਲਗਾਓ
(ਉ) ਹਰਬੰਸ ਉੱਚੀ – ਉੱਚੀ ਰੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਅ) ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਆਏਗੀ।
(ਈ) ਉਹ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਬੰਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਸ) ਧੋਬੀ ਕੱਪੜੇ ਧੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਹ) ਪਕਾ ਜੀ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੀ ਹੈ।
(ਕ) ਕੁੜੀ ਰੱਸੀ ਟੱਪਦੀ ਹੈ।
(ਖ) ਦਰਜ਼ੀ ਕੱਪੜੇ ਸਿਊਂ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਹਰਬੰਸ ਉੱਚੀ – ਉੱਚੀ ਰੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਆ) ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਆਏਗੀ।
(ਈ) ਉਹ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਬੰਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਸ) ਧੋਬੀ ਕੱਪੜੇ ਧੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਹ) ਅਧਿਆਪਕਾ ਜੀ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੀ ਹੈ।
(ਕ) ਕੁੜੀ ਰੱਸੀ ਟੱਪਦੀ ਹੈ।
(ਖ) ਦਰਜ਼ੀ ਕੱਪੜੇ ਸਿਊਂ ਰਿਹਾ ਹੈ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Visheshan, Vyakarana ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB 8th Class Punjabi Grammar ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ (1st Language)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਉੱਤਰ ਦਿਓ !
ਜਾਂ
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ।
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ – ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦੇ ਉੱਤਰ ਲਈ ਦੇਖੋ ਇਸ ਗਾਈਡ ਵਿਚ “ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕ ਵਾਲਾ ਭਾਗ, ਸਫ਼ਾ 106)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਆਏ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹਨ? ਵਾਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਖੋ –
ਵਾਕ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਕਿਸਮ
(ਉ) ਰਾਜ ਇਸ ਸਭਾ ਦਾ ਚੌਥਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਚੌਥਾ – ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ
(ਅ) ਇਹ ਕੱਪੜਾ ਦੋ ਮੀਟਰ ਲੰਮਾ ਹੈ। ……………………………………………..
(ਈ) ਅਹੁ ਸਾਡਾ ਘਰ ਹੈ। ……………………………………………..
(ਸ) ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਪਾਣੀ ਮਿਲਾ ਦਿਓ। ……………………………………………..
(ਹ) ਸੁਨੀਤਾ ਬੜੀ ਚਲਾਕ ਕੁੜੀ ਹੈ। ……………………………………………..
(ਕ) ਮੇਰਾ ਕੁੜਤਾ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਹੈ। ……………………………………………..
(ਖ) ਰਾਮ ਕੋਲ ਬਥੇਰੀਆਂ ਕਮੀਜ਼ਾਂ ਹਨ। ……………………………………………..
(ਗ) ਉਸ ਕੋਲ ਪੰਜਾਹ ਰੁਪਏ ਹਨ। ……………………………………………..
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਚੌਥਾ – ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ,
(ਅ) ਦੋ – ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ,
(ਈ) ਅਹੁ – ਨਿਸ਼ਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ,
(ਸ) ਥੋੜ੍ਹਾ – ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ,
(ਹ) ਬੜੀ ਚਲਾਕ ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ,
(ਕ) ਮੇਰਾ – ਪੜਨਾਂਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਨੀਲੇ – ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ,
(ਖ) ਬਥੇਰੀਆਂ – ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ,
(ਗ) ਪੰਜਾਹ – ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਤੇ ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਰਾਜੂ ਸਭ ਨਾਲੋਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ।
(ਅ) ਹੁ ਘਰ ਬੜਾ ਸਾਫ਼ – ਸੁਥਰਾ ਹੈ।
(ਈ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਚੌਥਾ ਇਜਲਾਸ ਕੱਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਸ) ਪਲਾਟ ਦੀ ਕੀਮਤ ਦਸ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਹੈ।
(ਹ) ਥੋੜ੍ਹਾ ਠਹਿਰ ਜਾਓ, ਮੈਂ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਚਲਦੀ ਹਾਂ।
(ਕ) ਰੋਹਿਤ ਕਬੱਡੀ ਦੀ ਟੀਮ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਖਿਡਾਰੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਭ ਨਾਲੋਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰ – ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।
(ਅ) ਬੜਾ ਸਾਫ਼ – ਸੁਥਰਾ – ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।
(ਇ) ਚੌਥਾ – ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।
(ਸ) ਦਸ ਲੱਖ – ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।
(ਹ) ਥੋੜਾ – ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।
(ਕ) ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ – ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਗੁਣਵਾਚਕ, ਸੰਖਿਅਕ, ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ, ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਅਤੇ ਪੜਨਾਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ
ਅਹਿ, ਦਸ, ਸੋਹਣਾ, ਕੌਣ, ਆਹ, ਪਹਿਲਾ, ਜ਼ਰਾ ਕੁ, ਅੱਧਾ, ਇਹ, ਮੌਕਾ, ਕੀ, ਦੂਜਾ, ਕਈ, ਕਿੰਨਾ, ਸਾਰਾ, ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ, ਪਤਲਾ, ਕਿਹੜੀ, ਭੈੜਾ, ਜਿਹੜੀ, ਰੀਣ ਕੁ, ਕਾਲਾ, ਜੋ, ਬਹਾਦਰ, ਥੋੜ੍ਹਾ ਬਹੁਤਾ, ਦੋ – ਦੋ, ਕਿੰਨਾ, ਦੋਵੇਂ, ਥੋੜੇ, ਤੁਹਾਡਾ, ਪੱਕਾ, ਮੇਰਾ, ਛਿੱਕਾ, ਸੇਰ ਕੁ, ਪੰਦਰਾਂ, ਚੰਗਾ, ਬਥੇਰਾ, ਤਿੰਨੇ, ਕਮਜ਼ੋਰ, ਚੱਪਾ ਕੁ, ਗਿੱਠ ਭਰ, ਹਾਂਹ, ਵੀਹਾਂ ਦੇ ਵੀਹ, ਕੁੱਝ, ਔਹ, ਪੌਣਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ।
ਉੱਤਰ :

1. ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਸੋਹਣਾ, ਮੋਟਾ, ਪਤਲਾ, ਭੈੜਾ, ਕਾਲਾ, ਬਹਾਦਰ, ਪੱਕਾ, ਛਿੱਕਾ, ਚੰਗਾ, ਕਮਜ਼ੋਰ।
2. ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਦਸ, ਪਹਿਲਾ, ਅੱਧਾ, ਦੂਜਾ, ਕਈ, ਦੋ – ਦੋ, ਥੋੜੇ, ਪੰਦਰਾਂ, ਤਿੰਨੇ, ਵੀਹਾਂ ਦੇ ਵੀਹ, ਪੌਣਾ, ਸਾਰੇ।
3. ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਜ਼ਰਾ ਕੁ, ਕਿੰਨਾ, ਸਾਰਾ, ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ, ਰੀਣ ਕੁ, ਥੋੜਾ, ਬਹੁਤਾ, ਕਿੰਨਾ, ਸੇਰ ਕੁ, ਬਥੇਰਾ, ਚੱਪਾ ਕੁ, ਗਿੱਠ ਭਰ, ਕੁਝ ਆਦਿ।
4. ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਅਹਿ, ਆਹ, ਇਹ, ਹਾਹ, ਔਹ, ਉਨ੍ਹਾਂ।
5. ਪੜਨਾਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਕੌਣ, ਕੀ, ਕਿਹੜੀ, ਜਿਹੜੀ, ਜੋ, ਤੁਹਾਡਾ, ਮੇਰਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ –
ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇਹ ਸਵਾਲ ਕੱਢ ਸਕਦੇ ਹਨ ਚਾਰ – ਚਾਰ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਟੋਲੀ ਖੇਡਾਂ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਸਾਰਾ ਸਮਾਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਰੁੱਝੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋ। ਕਦੀ – ਕਦੀ ਸੈਰ ਵੀ ਕਰਿਆ ਕਰੋ। ਦੋ – ਚਾਰ ਘੜੀਆਂ ਕੋਈ ਖੇਡ ਖੇਡ ਲਿਆ ਕਰੋ। ਇਉਂ ਸਿਹਤ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
ਸਾਰੇ – ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।ਇਹ – ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ। ਚਾਰ – ਚਾਰ – ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸਾਰਾ – ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ( ਦੋ – ਚਾਰ – ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ। ਕੋਈ – ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਦੇ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਨ ਲੰਮਾ, ਥੋੜਾ, ਸੁਰੀਲੀ, ਦਸਵਾਂ।
ਉੱਤਰ :
ਲੰਮਾ, ਸੁਰੀਲੀ – ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ। ਥੋੜਾ – ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ। ਦਸਵਾਂ – ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Vachana, Vyakarana ਵਚਨ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB 8th Class Punjabi Grammar ਵਚਨ (1st Language)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
‘ਵਚਨ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ? ਇਹ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਦੱਸੋ?
ਜਾਂ
ਵਚਨ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਵਚਨ ਕਿਹੜੇ – ਕਿਹੜੇ ਹਨ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ – ਇਕ ਜਾਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਜਾਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਭੇਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਰੂਪ ਉਸ ਦਾ ਵਚਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਵਚਨ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ – ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ।
(ੳ) ਇਕ – ਵਚਨ – ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਰੂਪ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਜਾਂ ਕਿਰਿਆ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ – ਵਚਨ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਦੋ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਸਾਧਾਰਨ ਤੇ ਸੰਬੰਧਕੀ। ਇਸ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਰੂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹਨ
(ਉ) ਤੇਰਾ ਮੁੰਡਾ ਕਿੱਥੇ ਹੈ? (ਮੁੰਡਾ’ ਇਕ – ਵਚਨ ਸਧਾਰਨ ਰੂਪ)
(ਅ ਤੇਰੇ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਵਿਗਾੜ ਦਿੱਤਾ। (ਮੁੰਡੇ ਇਕ – ਵਚਨ ਸੰਬੰਧਕੀ ਰੂਪ

(ਅ) ਬਹੁ – ਵਚਨ – ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਰੂਪ ਇਕ ਤੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਜਾਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਵੀ ਦੋ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਸਧਾਰਨ ਤੇ ਸੰਬੰਧਕੀ ਨੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਰੂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹਨ
(ੳ) ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਮੁੰਡੇ ਹਨ। (‘ਮੁੰਡੇ’ ਬਹੁ – ਵਚਨ, ਸਧਾਰਨ ਰੂਪ)
(ਅ) ਉਸ ਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਵਿਗਾੜ ਦਿੱਤਾ। (ਮੁੰਡਿਆਂ ਬਹੁ – ਵਚਨ, ਸੰਬੰਧਕੀ ਰੂਪ)

ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਕਾਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਦੇ ਦੋ ਦੋ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਇਕ ਸਧਾਰਨ ਰੂਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦੂਜਾ ਸੰਬੰਧਕੀ। ਜਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਕ ਦਾ, ਦੇ, ਦੀਆਂ, ਨੇ, ਨੂੰ, ਲਈ, ਖ਼ਾਤਰ, ਤੋਂ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਸੰਬੰਧਕੀ ਰੂਪ ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ।

(ਨੋਟ – ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਦੇ ਇਹੋ ਤਰੀਕੇ ਹੀ ਸਿੱਖਣੇ ਤੇ ਸਿਖਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਦੇ ਦੋ – ਦੋ ਰੂਪ ਹੀ ਲਿਖਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ !

ਹੇਠਾਂ ਦੇਖੋ ਵਚਨ ਬਦਲੀ ਦੇ ਕੁੱਝ ਨਿਯਮ :

1. ਜੇਕਰ ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਕੰਨਾ (τ) ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਉਸ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਰੂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ –

ਉੱਪਰਲੇ ਨੇਮ ਦਾ ਉਲੰਘਣ – ਕਈ ਕੰਨਾ ਅੰਤ ਵਾਲੇ ਪੁਲਿੰਗ ਨਾਂਵ ਅਜਿਹੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਕ – ਵਚਨ ਅਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਇੱਕੋ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ –
(ੳ) ਸਤਲੁਜ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਕ ਦਰਿਆ ਹੈ। (ਇਕ – ਵਚਨ)
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦਰਿਆ ਹਨ। (ਬਹੁ – ਵਚਨ)
(ਅ) ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਭਰਾ ਹੈ। (ਇਕ – ਵਚਨ)
ਮੇਰੇ ਤਿੰਨ ਭਰਾ ਹਨ। (ਬਹੁ – ਵਚਨ)

2. ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਕੰਨਾ (τ) ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਰੂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਣਦੇ ਹਨ –

3. ਕਈ ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਇਕ – ਵਚਨ ਰੂਪ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਹ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਰੂਪ ਵਿਚ , ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ – ਦਾਦਕੇ, ਨਾਨਕੇ, ਮਾਮੇ।

4. ਜੇਕਰ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਬਿਹਾਰੀ (), ਦੁਲੈਂਕੜ () ਹੋੜਾ ( ) ਜਾਂ ਕਨੌੜਾ (*) ਲੱਗਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਰੂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਸ਼ਬਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ‘ਆਂ’ ਦਾ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ :

5. ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਮੁਕਤਾ ਹੋਵੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਕੰਨਾ ਤੇ ਬਿੰਦੀ () ਵਧਾਉਣ ਨਾਲ ਬਣਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ –

6. ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਕੰਨਾ ਬਿੰਦੀ ਹੋਵੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਹੁ – ਵਚਨ ‘ਬੰਦੀ ਹਟਾ ਕੇ ‘ਤੇ “ਵਾਂ ‘ਜਾਂ “ਈਆਂ ਵਧਾਇਆਂ ਬਣਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ –

7. ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ‘ਕੰਨਾ ਹੋਵੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਹੁ – ਵਚਨ “ਵਾਂ ਵਧਾ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ –

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚਲੇ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਖੋ –
(ਉ) ਲੜਕਾ ਗੀਤ ਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਆਂ) ਪੰਛੀ ਅਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਈ) ਚਿੜੀ ਚੀਂ – ਚੀਂ ਕਰਦੀ ਹੈ।
(ਸ) ਪੁਸਤਕ ਅਲਮਾਰੀ ਵਿਚ ਪਈ ਹੈ।
(ਹ) ਕੁੜੀ ਰੌਲਾ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ।
(ਕ) ਸ਼ੇਰਨੀ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਫਿਰਦੀ ਹੈ।
(ਖ) ਅੰਬ ਮਿੱਠਾ ਤੇ ਸੁਆਦੀ ਹੈ।
(ਗ) ਤੇ ਕਿਸਾਨ ਹਲ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਯ) ਮੇਰੇ ਮਿੱਤਰ ਕੋਲ ਬੱਕਰੀ ਹੈ।
(ਝ) ਕੁੜੀ ਟੈਲੀਫੋਨ ‘ਤੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਲੜਕੇ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਅ) ਪੰਛੀ ਅਕਾਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਉਡਾਰੀਆਂ ਮਾਰ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਈ) ਚਿੜੀਆਂ ਚੀਂ – ਚੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
(ਸ) ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਲਮਾਰੀਆਂ ਵਿਚ ਪਈਆਂ ਹਨ।
(ਹ) ਕੁੜੀਆਂ ਰੌਲਾ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਕ) ਸ਼ੇਰਨੀਆਂ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਫਿਰਦੀਆਂ ਹਨ।
(ਖ) ਅੰਬ ਮਿੱਠੇ ਤੇ ਸੁਆਦੀ ਹਨ।
(ਗ) ਕਿਸਾਨ ਹਲ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਯ) ਸਾਡੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਕੋਲ ਬੱਕਰੀਆਂ ਹਨ।
(ਝ) ਕੁੜੀਆਂ ਟੈਲੀਫੋਨਾਂ ‘ਤੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਵਚਨ ਬਦਲ ਕੇ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਨਿੱਕਾ ਮੁੰਡਾ ਪਲੇਟ ਵਿਚੋਂ ਚਮਚੇ ਨਾਲ ਆਈਸਕਰੀਮ ਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ !
(ਅ) ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਚਲ ਰਹੀ ਹੈ।
(ਈ) ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਮੱਦਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ।
(ਸ) ਬੱਚਾ ਗੇਂਦ ਨਾਲ ਖੇਡ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਨਿੱਕੇ ਮੁੰਡੇ ਪਲੇਟਾਂ ਵਿਚੋਂ ਚਮਚਿਆਂ ਨਾਲ ਆਈਸਕਰੀਮਾਂ ਖਾ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਅ) ਠੰਢੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਚਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਈ) ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਮੱਦਦਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।
(ਸ) ਬੱਚੇ ਗੇਂਦਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡ ਰਹੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲ ਕੇ ਮੁੜ ਲਿਖੋ :
(ਉ) ਉਹ ਆਪਣਾ ਘੋੜਾ, ਬੱਕਰੀ ਤੇ ਬੋਤਾ ਲੈ ਕੇ ਘਰ ਨੂੰ ਚਲਾ ਗਿਆ।
(ਆ) ਉਹ ਆਪਣੀ ਗਾਂ, ਮੱਝ ਤੇ ਕੁੱਤਾ ਲੈ ਕੇ ਘਰ ਨੂੰ ਚਲਾ ਗਿਆ।
(ਈ) ਮਾਂ ਠੰਢੀ ਛਾਂ।
(ਸ) ਅੱਜ ਬਹੁਤ ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਚਲ ਰਹੀ ਹੈ।
(ਹ) ਦੁਕਾਨ ਤੇ ਕਾਰੀਗਰ ਮੇਜ਼ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਉਹ ਆਪਣੇ ਘੋੜੇ, ਬੱਕਰੀਆਂ ਤੇ ਖੋਤੇ ਲੈ ਕੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਚਲੇ ਗਏ।
(ਆ) ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਗਾਵਾਂ, ਮੱਝਾਂ ਤੇ ਕੁੱਤੇ ਲੈ ਕੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਚਲੇ ਗਏ।
(ਈ) ਮਾਂਵਾਂ ਠੰਢੀਆਂ ਛਾਵਾਂ।
(ਸ) ਅੱਜ ਬਹੁਤ ਠੰਢੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਚਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਹ) ਦੁਕਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਕਾਰੀਗਰ ਮੇਜ਼ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਰ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀ।
(ਅ) ਉਹ ਆਪਣਾ ਕੁੱਤਾ, ਘੋੜਾ ਤੇ ਬਲਦ ਲੈ ਕੇ ਖੇਤ ਨੂੰ ਚਲਾ ਗਿਆ।
(ਈ) ਕੁੱਤਾ ਚੱਕੀ ਜ਼ਰੂਰ ਚੱਟੇਗਾ।
(ਸ) ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਬੈਠੀ ਕੁੜੀ ਕਸੀਦਾ ਕੱਢ ਰਹੀ ਸੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮਾਂਵਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਅਸੀਸਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ।
(ਅ) ਉਹ ਆਪਣੇ ਕੁੱਤੇ, ਘੋੜੇ ਤੇ ਬਲ਼ਦ ਲੈ ਕੇ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਚਲੇ ਗਏ।
(ਈ) ਕੁੱਤੇ ਚੱਕੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰ ਚੱਟਣਗੇ।
(ਸ) ਵਿਹੜਿਆਂ ਵਿਚ ਬੈਠੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਕਸੀਦੇ ਕੱਢ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਮਦਾਰੀ ਦੇ ਥੈਲੇ ਵਿਚ ਘੜੀ ਤੇ ਸੂਈ ਸੀ।
(ਆ) ਚਿੜੀ ਦੇ ਬੱਚੇ ਨੇ ਮੁੰਹ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ।
(ਈ) ਕੁੜੀਆਂ ਤਿੰਝਣ ਵਿਚ ਚਰਖਾ ਚਲਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਸ) ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਕੁੱਤਾ, ਬੱਕਰੀ, ਮੱਝ ਤੇ ਘੋੜਾ ਸਨ।
(ਰ) ਕੁੜੀ ਕਸੀਦਾ ਕੱਢ ਰਹੀ ਸੀ !
(ਕ) ਮੇਰੇ ਮਿੱਤਰ ਨੇ ਪੁਰਾਣੀ ਕਾਰ ਖ਼ਰੀਦੀ ਹੈ।
(ਖ) ਸਾਧ ਨੇ ਮਾਈ ਨੂੰ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਵਰ ਦਿੱਤਾ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮਦਾਰੀਆਂ ਦੇ ਥੈਲਿਆਂ ਵਿਚ ਘੜੀਆਂ ਤੇ ਸੂਈਆਂ ਸਨ।
(ਅ) ਚਿੜੀਆਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਮੂੰਹ ਬਾਹਰ ਕੱਢੇ।
(ਈ) ਕੁੜੀ ਤਿੰਵਣ ਵਿਚ ਚਰਖਾ ਚਲਾ ਰਹੀ ਸੀ ਤੇ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੀ ਸੀ।
(ਸ) ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਕੁੱਤੇ, ਬੱਕਰੀਆਂ, ਮੱਝਾਂ ਤੇ ਘੋੜੇ ਸਨ !
(ਕ) ਕੁੜੀਆਂ ਕਸੀਦਾ ਕੱਢ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
(ਰ) ਸਾਡੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੇ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਕਾਰਾਂ ਖਰੀਦੀਆਂ ਹਨ।
(ਖ) ਸਾਧਾਂ ਨੇ ਮਾਈਆਂ ਨੂੰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਵਰ ਦਿੱਤੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਆਏ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕ ਮੁੜ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਕੁੜੀ ਗਿੱਧੇ ਵਿਚ ਨੱਚ ਕੇ ਬੋਲੀ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ !
(ਅ) ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਮੱਝ, ਬੱਕਰੀ, ਗਊ ਤੇ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਖੇਤ ਵਿਚ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।
(ਈ) ਸਪੇਰੇ ਨੇ ਬੀਨ ਵਜਾਈ ਤੇ ਕਾਲੇ ਨਾਗ ਨੂੰ ਵੱਸ ਵਿਚ ਕਰ ਲਿਆ।
(ਸ) ਦਰਿਆ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਸਾਧੂ ਨੇ ਧੂਣੀ ਲਾ ਲਈ।
(ਹ) ਅੱਜ ਸਵੇਰੇ ਤੋਂ ਹੀ ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਚਲ ਰਹੀ ਹੈ।
(ਕ) ਮੈਂ ਉਸਦੀ ਕਿਤਾਬ ਲੈ ਕੇ ਪੜ੍ਹੀ।
(ਖ ਭੰਗੜੇ ਵਿਚ ਨੱਚਦੇ ਗੱਭਰੂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਬੁੱਢੇ ਤੇ ਮੁੰਡੇ ਵੀ ਨੱਚਣ ਲੱਗ ਪਏ।
(ਗ) ਮੱਝ, ਗਾਂ ਤੇ ਬੱਕਰੀ ਖੇਤ ਵਿਚ ਚੁਗ ਰਹੀ ਸੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਕੁੜੀਆਂ ਗਿੱਧੇ (ਗਿੱਧਿਆਂ ਵਿਚ ਨੱਚ ਕੇ ਬੋਲੀਆਂ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਅ) ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਮੱਝਾਂ, ਬੱਕਰੀਆਂ, ਗਊਆਂ ਤੇ ਕੁੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।
(ਈ) ਸਪੇਰਿਆਂ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਵਜਾਈਆਂ ਤੇ ਕਾਲਿਆਂ ਨਾਗਾਂ ਨੂੰ ਵੱਸ ਵਿਚ ਕਰ ਲਿਆ।
(ਸ) ਦਰਿਆਵਾਂ ਦਿਆਂ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ‘ਤੇ ਸਾਧੂਆਂ ਨੇ ਧੂਣੀਆਂ ਲਾ ਲਈਆਂ।
(ਹ) ਅੱਜ ਸਵੇਰੇ ਤੋਂ ਹੀ ਠੰਢੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਚਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਕ) ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲੈ ਕੇ ਪੜ੍ਹੀਆਂ।
(ਖ) ਭੰਗੜੇ ਵਿਚ ਨੱਚਦੇ ਗੱਭਰੂਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਬੁੱਢਾ ਤੇ ਮੁੰਡਾ ਵੀ ਨੱਚਣ ਲੱਗ ਪਏ।
(ਗ) ਮੱਝਾਂ, ਗਾਈਆਂ ਤੇ ਬੱਕਰੀਆਂ ਖੇਤ ਵਿਚ ਚੁਗ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕ ਮੁੜ ਲਿਖੋ
(ੳ) ਰਾਜੇ ਨੇ ਮੰਗਤੇ ਨੂੰ ਤਨ ਦਾ ਕੱਪੜਾ ਦਿੱਤਾ।
(ਅ) ਨਿੱਕਾ ਮੁੰਡਾ ਪਲੇਟ ਵਿਚ ਆਈਸ ਕਰੀਮ ਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਈ) ਲਾਲ ਘੋੜਾ ਤੇ ਚਿੱਟਾ ਕੁੱਤਾ ਦੌੜ ਲਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਮੰਗਤਿਆਂ ਨੂੰ ਤਨ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਦਿੱਤੇ।
(ਅ) ਨਿੱਕੇ ਮੁੰਡੇ ਪਲੇਟਾਂ ਵਿਚ ਆਈਸ – ਕਰੀਮਾਂ ਖਾ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਈ) ਲਾਲ ਘੋੜੇ ਤੇ ਚਿੱਟੇ ਕੁੱਤੇ ਦੌੜਾਂ ਲਾ ਰਹੇ ਹਨ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 12 ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ MCQ Questions with Answers.

PSEB 7th Class Maths Chapter 12 ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ MCQ Questions

1. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
q ਵਿਚੋਂ 9 ਘਟਾਉਣ ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ :
(a) 9 – q
(b) q – 9
(c) 9 + q
(d) 9 – q
ਉੱਤਰ:
(b) q – 9

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
5 – 3t² ਵਿੱਚ ਚਲ ਦਾ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਗੁਣਾਂ ਦੱਸੋ :
(a) 3
(b) -3
(c) -3²
(d) 2
ਉੱਤਰ:
(b) -3

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
5y² + 7x ਵਿੱਚ y² ਦਾ ਗੁਣਾਂਕ ਪਤਾ ਕਰੋ :
(a) 5
(b) 7
(c) 5
(d) 2
ਉੱਤਰ:
(a) 5

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
3mn, -5mn, 8mn, -4mn ਦਾ ਜੋੜ ਪਤਾ ਕਰੋ :
(a) 10 mn
(b) – 8mn
(c) 12 mn
(d) 2 mn
ਉੱਤਰ:
(d) 2 mn

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
ਜੇਕਰ m = 2 ਹੈ ਤਾਂ 3m – 5 ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰੋ :
(a) 6
(b) 1
(c) 11
(d) -1
ਉੱਤਰ:
(b) 1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vi).
ਜੇਕਰ m = 2 ਹੈ ਤਾਂ 9 – 5m ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰੋ :
(a) -1
(b) 1
(c) 19
(d) 13
ਉੱਤਰ:
(a) -1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vii).
ਜੇਕਰ p = – 2 ਹੈ ਤਾਂ 4p + 7 ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰੋ :
(a) 15
(b) 18
(c) 20
(d) -1
ਉੱਤਰ:
(d) -1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (viii).
ਜੇਕਰ a = 2, b = – 2 ਹੈ ਤਾਂ a² + b² ਦਾ ਮੁੱਲ ਹੈ :
(a) 0
(b) 4
(c) 8
(d) 10
ਉੱਤਰ:
(c) 8

2. ਖਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
x ਵਿੱਚੋਂ 5 ਘਟਾਉਣ ਤੇ ………. ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ………… ।
ਉੱਤਰ:
x – 5

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
x = 2 ਹੈ ਤਾਂ 4x +7 ਦਾ ਮੁੱਲ ………… ਹੋਵੇਗਾ ।
ਉੱਤਰ:
15

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
-4xy, 2xy, 3xy ਦਾ ਜੋੜ …………. ਹੈ ।
ਉੱਤਰ:
xy

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
ਉਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਜਿਸਦਾ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਸੰਖਿਆਤਮਕ | ਮੁੱਲ ਹੋਵੇ, ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ …………..।
ਉੱਤਰ:
ਅਚਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
ਦੋ ਪਦੀ ………… ਵਿੱਚ ਸੰਖਿਆ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ:
ਦੋ

3. ਸਹੀ ਜਾਂ ਗਲਤ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਹਰ ਸੰਖਿਆ ਅਚਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਸਹੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਇਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਜਿਸ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਮੁੱਲ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ, ਚਲ ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ । (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਸਹੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਪਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਨਾਲ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ । (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਗਲਤ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
7 ਅਤੇ 12xy ਸਮਾਨ ਪਦ ਹਨ । (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਗਲਤ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
2x + 3y = 6 ਵਿੱਚ, x ਦਾ ਗੁਣਾਂਕ 3 ਹੈ । (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਗਲਤ

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 12 ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ Ex 12.3 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Maths Chapter 12 ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ Exercise 12.3

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਲ ਭਰ ਕੇ ਸਾਰਣੀ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰੋ :

ਉੱਤਰ:
(i) 10, 1, 16, 37
(ii) 2, 11, 6, 83
(iii) 5, -76, 189, 7700
(iv) 10, -80, 30, -8

2. ਜੇਕਰ a = 1, b = -2 ਹੈ ਤਾਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
a² – b²
ਉੱਤਰ:
a² – b²
a = 1, b = – 2 ਨੂੰ a² – b² ਵਿੱਚ ਭਰਨ ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
a² – b² = (1)² – (-2)² = 1 – 4
= -3

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
a + 2ab – b²
ਉੱਤਰ:
a + 2ab – b² = 1 + 2 × 1 × -2 – (-2)²
= 1 – 4 – 4
= 7

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
a²b + 2ab² + 5
ਉੱਤਰ:
a²b + 2ab² + 5 = 1² × -2 + 2 × 1 × (-2)² + 5
= -2 + 2 × 4 + 5
= -2 + 8 + 5
= 11

3. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰੋ ਅਤੇ m = 1, n = 2, p = -1 ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
2m + 3n – p + 7m – 2n
ਉੱਤਰ:
2m + 3n – p + 7m – 2n
= 2m + 7m + 3n – 2n – p.
= 9m + n – p
m = 1, n = 2, p = -1 ਭਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।
9m + n – p = 9 × 1 + 2 – (-1)
= 9 + 2 + 1
= 12

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
3p + n – m + 2n
ਉੱਤਰ:
3p + n – m + 2n = 3p + n + 2n – m
= 3p + 3n – m
ਇਸ ਵਿਚ m = 1, n = 2, p = -1 ਭਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
3p + 3n – m = 3 × (-1) + 3 × 2 – 1
= -3 + 6 – 1
= 2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
m + p – 2p + 3m
ਉੱਤਰ:
m + p – 2p + 3m = m + 3m + p – 2p
= 4m – p
m = 1, n = 2, p = -1 ਭਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
4m – p = 4 (1) – (-1)
= 4 + 1
= 5

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
3n + 2m – 5p – 3m – 2n + p
ਉੱਤਰ:
3n + 2m – 5p – 3m – 2n + p
= 3n – 2n + 2m – 3m – 5p + p
= n – m – 4p
m = 1, n = 2, p = -1 ਭਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
n – m – 4p = 2 – 1 – 4(-1)
= 2 – 1 + 4
= 5

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਜੇਕਰ b = 2 ਭਰਨ ਤੇ 2a + b² = 10 ਹੋਵੇ ਤਾਂ a ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰੋ !
ਹੱਲ :
2a + b² = 10
b = 2, ਭਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ
2a + (2)² = 10
2a + 4 = 10
2a = 10 – 4 = 6
a = \(\frac{6}{2}\) = 3
a = 3

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
x ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ਜੇਕਰ y = 1 ਹੋਣ ਤੇ -3x + 7y² = 1 ਹੈ ।
ਹੱਲ :
-3x + 7y² = 1
y = 1 ਭਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ
-3x + 7y² = 1
-3x + 7 (1)² = 1
-3x + 7 = 1
-3x = 1 – 7
– 3x = – 6
x = \(\frac{-6}{-3}\) = 2
x = 2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸਮਾਨ ਲੰਬਾਈ ਦੇ ਰੇਖਾਖੰਡ ਤੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਅੱਖਰਾਂ ਦੇ ਨਮੂਨਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖੋ ।

ਜੇਕਰ ਬਣਾਏ ਗਏ ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਲਈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਰੇਖਾਖੰਡ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ ਹਰੇਕ ਭਾਗ ਲਈ ਲਿਖੋ ।
ਹੱਲ :
(i) 2n + 1
(ii) 4n + 2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਬਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਬਣਾਏ ਗਏ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਦੇਖੋ ।

ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਬਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨੂੰ ਮੰਨ ਲਈਏ ਤਾਂ ਸੀ ਆਕ੍ਰਿਤੀ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਬਿੰਦੂਆਂ ਲਈ ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ ਲੱਭੋ । ਬਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਲੱਭੋ, ਜੇਕਰ
(i) n = 3
(ii) n = 7
(iii) n = 10.
ਹੱਲ :
(i) n²
(ii) 49
(iii) 100.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਬਰਾਬਰ ਲੰਬਾਈ ਦੇ ਰੇਖਾਖੰਡਾਂ ਤੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਦੇਖੋ ।

ਜੇਕਰ ਬਣਾਏ ਗਏ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ n ਲਈ ਜਾਵੇ। ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਰੇਖਾਖੰਡ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ ਲਿਖੋ ।
ਹੱਲ :
(i) 3n + 1
(ii) 4n + 2
(iii) 5n + 1

9. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਜੇਕਰ ਸਮਪੰਜਭੁਜ ਦੀ ਇੱਕ ਭੁਜਾ ਦੀ ਲੰਬਾਈ l ਹੈ ਤਾਂ ਸਮਪੰਜਭੁਜ ਦਾ ਪਰਿਮਾਪ ਹੈ :
a) 3 l
(b) 4 l
(c) 5 l
(d) 8 l.
ਉੱਤਰ:
(c) 5 l

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
n = 2 ਭਰਨ ਤੇ ਵਿਅੰਜਕ 5n – 2 ਦਾ ਮੁੱਲ
(a) 12
(b) -12
(c) 8
(d) 3
ਉੱਤਰ:
(c) 8

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਜੇਕਰ x = 1 ਹੈ ਤਾਂ ਵਿਅੰਜਕ 3x² – 5x + 6 ਦਾ ਮੁੱਲ ਹੈ :
(a) 3
(b) 4
(c) -8
(d) 14.
ਉੱਤਰ :
(b) 4

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 12 ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ Ex 12.2 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Maths Chapter 12 ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ Exercise 12.2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :
(i) 5y + 7y = …………
(ii) 3xy + 2xy = ……….
(iii) 12a² – 7a² = ……
(iv) 8mn² – 3mn² = …………
ਹੱਲ:
(i) 12y
(ii) 5xy
(iii) 5a²
(iv) 5mn²

2. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (a).
3xy², 7xy²
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਪਦ ਸਮਾਨ ਪਦ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਗੁਣਾਂਕ 3 ਅਤੇ 7 ਹਨ ।
ਲੋੜੀਂਦਾ ਜੋੜ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ :
3xy² + 7xy² = (3 + 7) xy²
= 10xy²

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (b).
7x, – 3x, 2x
ਉੱਤਰ:
7x + (- 3x) + 2x = (7 – 3 + 2)x
= 6x

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (c).
12p²q, 3p²q, -5p²q
ਉੱਤਰ:
(12p²q) + (3p²q) +(-5p²q)
= (12 + 3 – 5) pq
= 10p²q

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (d).
3x², -8x², -5x², 13x²
ਉੱਤਰ:
3x² +(-8x² + (-5x)² + 13x²
= (3 – 8 – 5 + 13) x²
= 3x²

3. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (a).
x + y ਅਤੇ 2x – 3y
ਉੱਤਰ:
ਖਤਿਜੀ ਵਿਧੀ
(x + y) + (2x – 3y)
= x + 2x + y – 3y
= 3x – 2y

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (b).
5a + 7b ਅਤੇ 3a – 2b
ਉੱਤਰ:
ਖਤਿਜੀ ਵਿਧੀ (5a + 7b) + (3a – 2b)
= 5a + 3a + 7a – 2b
= 8a + 5b

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (c).
3m + 2n, 7m – 8n, 2m – n ॥
ਉੱਤਰ:
ਖਤਿਜੀ ਵਿਧੀ
(3m + 2n) + (7m – 8n) + (2m – n)
= 3m + 7m + 2m + 2n – 8n – n
= 12m – 7n

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (d).
3x² + 2x – 7 ਅਤੇ 5x² – 7x + 8
ਉੱਤਰ:
ਖਤਿਜੀ ਵਿਧੀ
(3x² + 2x – 7) + (5x² – 7x + 8)
= 3x² + 5x² + 2x – 7x – 7 + 8
= 8x² – 3x + 1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (e).
m² + 2n² – 2, -3m² + 2 + 2p² ਅਤੇ 4m² – 3n² + 5p²
ਉੱਤਰ:
ਖਤਿਜੀ ਵਿਧੀ
(m² + 2n² – p²) + (-3m² + n² + 2p²) + (4m² – 3n² + 5p²)
= m² – 3m² + 4m² + 2n² + n² – 3n² – p² + 2p² + 5p²
= 2m² + on² + 6p²

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (f).
3xy + 7x² – 2y², 2xy + y² ਅਤੇ 2x² + y²
ਉੱਤਰ:
ਕਾਲਮ ਵਿਧੀ
(3xy + 7x² – 2y²) + (2xy + y²) + (2x² + y²)
= 3xy + 2xy + 7x² + 2x² – 2y² + y² + y²
= 5xy + 9x² + 0y²

4. ਸਮਾਨ ਪਦਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕਰ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (a).
– 5ax + 3xy + 2xy – 8ax
ਉੱਤਰ:
-5ax + 3xy + 2xy – 8ax
= – 5a – 8ax + 3x + 2xy
= – 13ax + 5xy

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (b).
3m – 2n + 5m – 3m + 8n
ਉੱਤਰ:
3m – 2n + 5m – 3m + 8n
= 3m + 5m – 3m – 2n + 8n
= 5m + 6n

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (c).
3pq – 15r² – 3l²m² + 2r² + 2l²m² – 5pq
ਉੱਤਰ:
3pq – 15r² – 3l²m² + 2r² + 2l²m² – 5pq
= 3pq – 5pq – 15r² + 2r² – 3l²m² + 2l²m²
= -2pq – 13r² – 2l²m²

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (d).
4x³ + 7x² – 3x + 2 – 2x³ – 2x² + 7x – 3
ਉੱਤਰ:
4x³ + 7x² – 3x + 2 – 2x³ – 2x² + 7x – 3 = 4x³ – 2x³ + 7x² – 2x² – 3x + 7x + 2 – 3
= 2x³ + 5x² + 4x – 1

5. ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਓ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (a).
3x² ਨੂੰ 7x² ਵਿੱਚੋਂ ।
ਉੱਤਰ:
7x² – 3x² = 4x²

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (b).
– 3ab ਨੂੰ 10ab ਵਿੱਚੋਂ ।
ਉੱਤਰ:
10ab – (-3ab) = 10ab + 3ab = 13ab

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (c).
a + b ਨੂੰ a – b ਵਿੱਚੋਂ ।
ਉੱਤਰ:
(a – b) – (a + b) = a – b – d – b = -2b

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (d).
15m + 10n ਨੂੰ 2m – 16n ਵਿੱਚੋਂ ।
ਉੱਤਰ:
2m – 16n – (15m + 10n) = 2m – 15m – 16n – 10n
= – 13m – 26n

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (e).
2x + 8y – 3z ਨੂੰ – 3x + 2y + 1 ਵਿੱਚੋਂ ।
ਉੱਤਰ:
-3x + 2y + z – (2x + 8y – 3z)
= -3x + 2y + z – 2x – 8y + 3z
= – 5x – 6y + 4z

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (f).
18m² + 3n² – 2mn – 7 ਨੂੰ 3m² – 2n² + 8mn – 8m + 4 ਵਿੱਚੋਂ ।
ਉੱਤਰ:
(3m² – 2n² + 8mn – 8m + 4) – (18m² + 3n² – 2mm – 7)
= 3m² – 2n² + 8mn – 8m + 4 – 18m² – 3n² + 2mm + 7
= 3m² – 18m² – 2n2² – 3n² + 8mn + 2mn – 8m + 4 + 7.
= -15m² – 5n² + 10mn – 8m + 11

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
l – 2m + 5n ਵਿੱਚੋਂ ਕੀ ਘਟਾਈਏ ਕਿ 2l – 3m + 4n ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇ ?
ਹੱਲ:
ਲੋੜੀਂਦਾ ਵਿਅੰਜਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ 2l – 3m + 4n ਨੂੰ l – 2m + 5n ਵਿੱਚੋਂ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਲੋੜੀਦੀ ਵਿਅੰਜਕ
= (l – 2m + 5n) – (2l – 3m + 4n)
= l – 2l – 2m + 3m + 5n – 4n
= -l + m + n.
ਲੋੜੀਂਦੀ ਵਿਅੰਜਕ -l + m + n ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
3x² + 2xy – y² ਵਿੱਚ ਕੀ ਜੋੜੀਏ ਕਿ x2² – 7xy + 3y² ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇ ?
ਹੱਲ:
ਲੋੜੀਂਦਾ ਵਿਅੰਜਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ 3x² + 2xy – y² ਨੂੰ x² – 7xy + 3y² ਵਿਚੋਂ ਘਟਾਉਂਦੇ
ਹਾਂ ਲੋੜੀਂਦੀ ਵਿਅੰਜਕ = (x² – 7xy + 3y²) – (3x² + 2xy – y²)
= x² – 3x² – 7xy – 2xy + 3y² + y²
= -2x² – 9xy + 4y²

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
3a² + 2b² – 8ab + 8 ਨੂੰ a² – b² + 7ab + 3 ਅਤੇ 2a² + 4b² – 18ab + 7 ਦੇ ਜੋੜਫਲ ਵਿੱਚੋਂ ਘਟਾਓ ।
ਹੱਲ:
ਪਹਿਲਾ ਜੋੜ : a² – b² + 7ab + 3 ਅਤੇ 2a² + 4b² – 18ab + 7 ਨੂੰ ਜੋੜੋ ।
(a² – b² + 7ab + 3) + (2a² + 4b² – 18ab + 7)
= a² + 2a² – b² + 4b² + 7ab – 18ab + 3 + 7
= 3a² + 3b² – 11ab + 10 . ….(1)
ਹੁਣ ਅਸੀਂ 3a² + 2b² – 8ab + 8 ਨੂੰ (1) ਵਿਚੋਂ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਾਂ।
3a² + 3b² – 11ab + 10 – (3a² + 2b² – 8ab + 8)
= 3a² – 3a² + 3b² – 2b² – 11ab + 8ab + 10 – 8
= 0a² + b² – 3ab + 2
= b² – 3ab + 2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
x² + 3xy + y², 2x² + 5xy – y² ਨਾਲੋਂ ਕਿੰਨਾ ਘੱਟ ਹੈ ?
ਹੱਲ:
(2x² + 5xy – y²) – (x² + 3xy + y²)
= 2x² – x² + 5xy – 3xy – y² – y²
= x² + 2xy – 0y²
ਇਸ ਲਈ x² + 3xy + y², 2x² + 5xy – y²
ਨਾਲੋਂ x² + 2xy – 2y² ਘੱਟ ਹੈ ।

10. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
‘‘ਸੰਖਿਆ 5 ਨੂੰ m ਅਤੇ n ਦੇ ਗੁਣਨਫਲ ਦੇ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾ ਵਿੱਚ ਜੋੜਿਆ’’ ਦੇ ਲਈ ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ ਹੈ :
(a) 5 + 3mn
(b) 3 + 5mn
(c) (5 + 3) mn
ਉੱਤਰ:
(a) 5 + 3mn

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕਾਂ 3x + 11 ਅਤੇ 2x – 7 ਦਾ ਜੋੜ ਹੈ :
(a) 5x + 4
(b) x + 4
(c) 5 – 18
ਉੱਤਰ:
(a) 5x + 4

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
2a + 3b ਵਿੱਚੋਂ a + b ਘਟਾਉਣ ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ-
(a) a + 2b
(b) -a – 2b
(c) 3a + 4b
(d) a + b
ਉੱਤਰ:
(a) a + 2b

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 12 ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ Ex 12.1 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Maths Chapter 12 ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ Exercise 12.1

ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਲਈ ਬੀਜ ਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ ਲਿਖੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
(i) a ਅਤੇ b ਦਾ ਜੋੜਫਲ ।
(ii) ਸੰਖਿਆ 2 ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(iii) x ਅਤੇ y ਦੇ ਗੁਣਨਫਲ ਨੂੰ m ਅਤੇ n ਦੇ ਗੁਣਨਫਲ ਵਿੱਚ ਜੋੜੋ ।
(iv) ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ 5 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਕੇ q ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰੋ ।
(v) ਸੰਖਿਆ z ਦੇ ਅੱਧੇ ਨੂੰ ਸੰਖਿਆ t ਦੇ ਦੁਗਣੇ ਵਿੱਚ ਜੋੜੋ ।
(vi) ਸੰਖਿਆਵਾਂ x ਅਤੇ z ਦੇ ਵਰਗਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜੋ ।
(vii) ਸੰਖਿਆਵਾਂ x ਅਤੇ z ਦਾ ਜੋੜਫਲ, ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਗੁਣਨਫਲ ਵਿੱਚ ਘਟਾਓ ।
ਹੱਲ:
(i) a + b
(ii) z²
(iii) xy + mn
(iv) \(\frac{p}{5}\)q
(v) 2t + \(\frac{z}{2}\)
(vi) x² + z²
(vii) xz – (x + z).

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅਚਲ ਪਦਾਂ ਅਤੇ ਚਲ ਪਦਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਰੋ ।
7, xy, \(\frac{3 x^{2}}{2}\), \(\frac{72z}{3}\), \(\frac{-8 z}{3 x^{2}}\)
ਹੱਲ:
ਅਚਲ ਪਦ : 7.
ਚਲ ਪਦ : xy, \(\frac{3 x^{2}}{2}\), \(\frac{72}{3}\)z, \(\frac{-8 z}{3 x^{2}}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪਦਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੁਣਨਖੰਡਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖੋ ।
(a) 2x² + 3yz
(b) 15x²y + 3xy²
(c) – 7xyz²
(d) 100pq + 10p²q²
(e) xy + 3x²y²
(f) -7x²yz + 3xy²z + 2xyz²
ਉੱਤਰ:

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਪਦੀ, ਦੋ ਪਦੀ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਪਦੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੰਡੋ ।
(a) 7x + 3y
(b) 5 + 2x²y²z²
(c) ax + by² + cz²
(d) 3x²y²
(e) 1 + x
(f) 10
(g) \(\frac{3}{2}\)p + \(\frac{7}{6}\)q
ਹੱਲ:
(a) ਦੋ-ਪਦੀ
(b) ਦੋ-ਪਦੀ ,
(c) ਤਿੰਨ-ਪਦੀ
(d) ਇੱਕ ਪਦੀ
(e) ਦੋ-ਪਦੀ
(f) ਇੱਕ-ਪਦੀ
(g) ਦੋ ਪਦੀ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਵਿੱਚ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਗੁਣਾਂਕ ਲਿਖੋ ।
(a) 2x
(b) \(\frac{-3}{2}\)xyz
(c) \(\frac{7}{2}\)x²p
(d) -p²q²
(e) -5mn²
ਹੱਲ:
(a) 2
(b) \(\frac{-3}{2}\)
(c) \(\frac{7}{2}\)
(d) – 1
(e) – 5.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਦੱਸੋ ਕਿ ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਪਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜੇ ਸਮਾਨ ਪਦਾਂ ਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਅਸਮਾਨ ਪਦਾਂ ਦੇ ਹਨ ।
(a) – 3y, \(\frac{7}{8}\) y
(b) – 32, – 32x
(c) 3x²y, 3xy
(d) 14mn², 14mn²q
(e) 8pq, 32pq²
(f) 10, 15
ਹੱਲ:
(a) ਸਮਾਨ ਪਦ
(b) ਅਸਮਾਨ ਪਦ
(c) ਅਸਮਾਨ ਪਦ
(d) ਅਸਮਾਨ ਪਦ
(e) ਅਸਮਾਨ ਪਦ
(f) ਸਮਾਨ ਪਦ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਣਾਂ ਲਿਖੋ :
(a) x ਦਾ x²y ਵਿੱਚ
(b) xyz ਦਾ 15x²yz ਵਿੱਚ
(c) 3pq² ਦਾ 3p²q²r² ਵਿੱਚ
(d) m² ਦਾ m² + n² ਵਿੱਚ
(e) xy ਦਾ x²y² + 2x + 3 ਵਿੱਚ ।
ਹੱਲ:
(a) xy
(b) 15x
(c) pr²
(d) 1
(e) xy.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਦੇ ਪਦ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੁਣਨਖੰਡਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣੋ ਅਤੇ ਦਰੱਖਤ ਚਿੱਤਰ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਦਰਸਾਓ ।
(a) 12xy + 7x²
(b) p²q² + 3mn² – 2 pqr
(c) 2x²y² + xyz² + zy
(d) \(\frac{3}{2}\) x³ + 2x²y² – 7y³
ਹੱਲ:
(a) ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਵਿਅੰਜਕ 12xy + x² ਦਰੱਖਤ ਚਿੱਤਰ

(b) ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਵਿਅੰਜਕ : p²q² + 3mn² – 2pqr ਦਰੱਖਤ ਚਿੱਤਰ

(c) ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਵਿਅੰਜਕ 2x²y² + xyz² + zy ਦਰੱਖਤ ਚਿੱਤਰ

(d) ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਵਿਅੰਜਕ , \(\frac{3}{2}\)x³ + 2²y² – 7y³ ਦਰੱਖਤ ਚਿੱਤਰ

9. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਇੱਕ ਪਦ ਵਾਲੇ ਵਿਅੰਜਕ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ :
(a) ਇੱਕ ਪਦੀ
(b) ਦੋ ਪਦੀ
(c) ਤਿੰਨ ਪਦੀ
d) ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ:
(a) ਇੱਕ ਪਦੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
8 – x + y ਵਿੱਚ x ਦਾ ਗੁਣਾਂਕ ਦਿੱਤੇ ਵਿਅੰਜਕਾਂ :
(a) – 1
(b) 1
(c) 8
(d) 0
ਉੱਤਰ:
(a) – 1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜੇ ਸਮਾਨ ਪਦ ਹਨ ?
(a) 7x, 12y
(b) 15x, 12x
(c) 3xy, 3x
(d) 2y, – 2yx.
ਉੱਤਰ:
(b) 15x, 12x

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
ਪਦਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਬਣਦੇ ਹਨ :
(a) ਵਿਅੰਜਕ
(b) ਚਲ
(c) ਅਚਲ
(d) ਗੁਣਨਖੰਡ ।
ਉੱਤਰ:
(a) ਵਿਅੰਜਕ