Class 7

Punjab State Board PSEB 7th Class English Book Solutions Chapter 4 Mountaineers Textbook Exercise Questions and Answers.

Class 7th English Solutions Chapter 4 Mountaineers Question Answers

Mountaineers Class 7 Questions and Answers

Activity 1

Look up the following words in a dictionary. You should seek the following information about the words and put them in your WORDS notebook.
1. Meaning of the word as used in the lesson (adjective/noun/verb, etc.)
2. Pronunciation (The teacher may refer to the dictionary or the mobile phone for correct pronunciation.)
3. Spellings

sea-level	achievement	feat	climber	mountaineer
summit	scale	expedition	felicitated	dedicated
trek	acclimatization	starved	deter	adventurous

Vocabulary Expansion

Activity 2

Make meaningful sentences of the words given below :

1. sea-level – A hill is a part of land above sea-level.
2. achievement – Ashoka won great achievements.
3. mountaineer – I want to become a mountaineer.
4. summit – There is a summit within us too.
5. expedition – The went on a hunting expedition.
6. felicitated – The brave children were felicitated with a big reward.
7. dedicated – I am fully dedicated to my parents.
8. acclimatization – None can survive without acclimatization to the atmoshpere.
9. starved – The poor man starved without food.
10. adventurous – Mountaineering is something adventurous.

Learning to Read and Comprehend

Activity 3

Read and answer the following questions.

Question 1.
Who was the first Indian to climb Everest ?
ऐवरेस्ट पर चढ़ने वाला पहला भारतीय कौन था ?
Answer:
Captain Avtar Singh Cheema was the first Indian to climb Mount Everest.

Question 2.
Who led the 1965 Indian Expedition to Mount Everest ?
1965 में माउंट एवरेस्ट पर जाने वाले भारतीय अभियान का नेतृत्व किसने किया?
Answer:
Commander M.S. Kohli led that expedition.

Question 3.
When did the first Indian reach the peak ?
चोटी पर पहला भारतीय कब पहुंचा ?
Answer:
The first Indian reached the peak on May 20, 1965.

Question 4.
Which awards did Captain Cheema receive ?
कैप्टन चीमा को कौन-से पुरस्कार दिये गये ?
Answer:
Captain Cheema received Arjuna Award and Padma Shri.

Question 5.
What is the oxygen-starved area of the mountains called ?
‘पर्वतों का ऑक्सीजन की कमी वाला क्षेत्र क्या कहलाता है ?
Answer:
It is called ‘Death Zone’.

Activity 4

Choose the most appropriate option from the given four :

Question 1.
The highest point on the planet is ………
(a) Kanchenjunga
(b) Mount Everest
(c) Kilimanjaro
(d) K2.
Answer:
(b) Mount Everest

Question 2.
The height of Mount Everest above sea-level is …………….
(a) 30,102 feet
(b) 29,000 feet
(c) 29,028 feet
(d) 20,196 feet
Answer:
(c) 29,028 feet.

Question 3.
The first people to stand on top of Mount Everest were …..
(a) Kohli
(b) Sir Edmund Hillary
(c) Tenzing Norgay
(d) Both (b) & (c)
Answer:
(d) Both (b) & (c)

Question 4.
The first Indian to summit Mount Everest was …………..
(a) Kohli
(b) Tenzing Norgay
(c) Sir E. Hillary
(d) Colonel Avtar Singh Cheema
Answer:
(d) Colonel Avtar Singh Cheema

Question 5.
Colonel Avtar Singh Cheema was the ………….. person in the world to scale the peak.
(a) 20th
(b) 16th
(c) 1st
(d) 3rd
Answer:
(b) 16th

Question 6.
Both Cheema and Kohli were felicitated by the Indian Government with ……………
(a) Nishan-e-Khalsa
(b) Dronacharya Award
(c) Vir Award
(d) Arjuna Award
Answer:
(d) Arjuna Award

Question 7.
A postage stamp was dedicated to the success of the …………… Everest Expedition.
(a) 1933
(b) 1965
(c) 1989
(d) 1970.
Answer:
(b) 1965

Question 8.
The route between 26,000-29,020 feet is called the ………
(a) last zone
(b) upper zone
(c) death zone
(d) middle zone.
Answer:
(c) death zone.

Learning Language

Pronouns

Let us revisit the pronouns :
Noun या Noun Phrase के स्थान पर प्रयोग किए जाने वाले शब्द pronouns कहलाते हैं।
We use a pronoun to avoid repetition of a noun or a noun phrase. The words such as ‘they’, ‘she’, ‘her’, ‘he’ and ‘it’ are pronouns.

Subject and Object Pronouns :
Subject pronouns which are: ‘I’, ‘you’, ‘he’, ‘she’, ‘it’, ‘we’ and ‘they’. Of course, we use ‘you’ when we are talking to one person and also when we are talking to more than one person. Observe the use of subject pronouns. They are the subject of a verb.

Note: S = Subject, V = Verb, O = Object 1.

Object Pronouns :
These are: ‘me’, ‘you’, ‘him’, “her”, “it’, ‘us’ and ‘them’. ‘It’ and ‘you are the same when they are subject pronouns or object pronouns.

We use them after prepositions.

1. It’s important to him.
2. How money students will come with you ?
3. Look at me!
4. The tiffin is for her.
5. I am looking forward to it.
6. Would you like to come with us ?
7. Rita makes dinner for them.

3. We use them after ‘be’ verb (is , am , are , was, were).
1. Who’s there ? It’s me!
2. It’s you.
3. This is him.
4. It was her !
5. It was them.

4. We use them for short answers .
1. A: Who is at the door ? B: Me!
2. A: Who ate the mango ? B: Her ! .
3. A: Call her. I’m hungry. B: Me too.

5. With short answers, we can also use a subject pronoun + a verb
1. A: Who’s there? B: I am !
2. A: Who ate the mango ? B: She did !
3. A: I’m hungry. B: I am too.

6. We use them after “as’ and ‘than’ for comparison.
1. He’s as tall as me.
2. She’s prettier than her

7. We can also use the subject pronoun +a verb in the same situation.
1. He’s taller than I am.
2. She’s prettier than she is.

8. We use them after ‘but’ and ‘except’.
1. Everybody went home early but me. (me = I didn’t)
2. Everybody reached their except you.

Activity 5

Study the box below. Fill in the blanks that follow to complete the sentences.

1. Do you know that girl ? Do you know ____ ?
2. My sister and I have enough food____ can all share.
3. Raj and Reema are late ____ should hurry.
4. He gave a beautiful gift ____ I really like it.
5. Buffalos are very big so ____ eat a lot of food.
6. My sister is studying hard because ____ has a test tomorrow.
7. Are you okay? Can I help —
8. My new neighbours are very helpful. I really like
9. I want to read my book. Where did you keep
10. I’m busy right now. Could you please call —after an hour ?
11. He gave me a pen but lost it.
12. We gave money to the shopkeeper and he gave — milk.
13. I don’t eat junk food because __ isn’t healthy.
14. Who is she? Do you know ___ name?
Answer:
1. her
2. we
3. They
4. me
5. they
6. she
7. you
8. them
9. it
10. me
11. I,
12. us
13. it
14. her.

Activity 6

Your teacher will speak some words from the passage. Listen carefully and find the words in the grid below and encircle them. The first one has been done for you.

Achievement

Learning to Speak

Activity 7

Let us practise some tongue twisters. Your teacher will say a word or a phrase or a sentence. You will repeat after your teacher.
Example :
Teacher : seashore
Students : seashore
Teacher : by the seashore
Students : by the seashore
Teacher : seashells by the seashore
Students : seashells by the seashore
Teacher : She sells seashells by the seashore
Students : She sells seashells by the seashore
Now, practise the following tongue twisters with your teacher.
1. Red leather, yellow leather.
2. Kitty caught the kitten in the kitchen.
3. Not these things here, but those things there.
4. I can think of six thin things, but I can think of six thick things too.
5. The big bug bit the little beetle, but the little beetle bit the big bug back.
नोट : अध्यापक के साथ मिलकर अभ्यास करें।

Learning to Write

Writing Notices

A notice should contain all the necessary details such as:
1. Name of the issuing authority (school, etc.)
2. Date of issue/release of the notice
3. Title/Subject of the Event (what?)
4. BODY-purpose/event/date/time/duration/place or venue (why, what, when, where and whom)
5. Authorized signatory : Name and signature (contact details)

Format of a Notice

Name of the issuing agency/authority NOTICE Date of issue/Release of the notice Title/Subject of the Event BODY (purpose/event/date/time/duration/place or venue) Signatures (Name) Designation

नोट :-ध्यान से अध्ययन करें कि Notice कैसे लिखना है। नीचे दी गई बातों का भी ध्यान रखें :

1. लिखने का उद्देश्य स्पष्ट हो।
2. 50 शब्दों से अधिक न लिखें। अपने उद्देश्य पर ही केंद्रित रहें।
3. कुछ भी बार-बार लिखने से बचें।
4. Notice को Box में लिखें। Box का नमूना Pencil से बनाएं।
5. “Notice” तथा “Title” Capitals (बड़े अक्षरों) में लिखें।
6. Notice का शीर्षक अर्थपरक हो।
7. Notice में 5 w’s – ‘what’ , ‘why’, ‘when’ , ‘where’ and ‘who’ होने चाहिएं।

Activity 8.

You are the Principal of your school. Write a notice mentioning that your school is going to hold a science exhibition on the 15th of next month. It is mandatory for all the students to participate and make a science project. Final selection of science projects will take place a week before the exhibition. The class teachers will select the best three projects in each class.

A.B.C. High School Notice March 12, 2020 SCIENCE EXHIBITION Our school is going to held a science exhibition on 15th of next month in the school hall. All the students must participate in it. Each student should bring a science project of his/her own. The best three projects in each class will be selected a week before the exhibition. Sd/- ………… Principal

Learning to use Language

Look at the following information as in (January 2020) about Virat Kohli.

Activity 9

Study the chart above and answer the following questions.

Question 1.
What is the highest score of Virat Kohli in First Class Cricket ?
Answer:
It is 254 not out against South Africa.

Question 2.
What is his batting average in One Day Internationals ?
Answer:
It is 59.85.

Question 3.
How many sixes has Virat Kohli hit in Test Cricket till now ?
Answer:
22

Question 4.
How many runs has he made in One Day Internationals ?
Answer:
11,702

Question 5.
How many centuries has he hit in Twenty 20 Internationals ?
Answer:
He has hit no century in Twenty 20 internationals.

Activity 10

Write 6-8 sentences on Virat Kohli’s performance in Test Cricket. Use the information in the chart given above to write the paragraph. Begin your paragraph with :

Virat Kohli is one of the greatest batsmen today. He is the captain of Team India. He has played 84 Tests so far and has scored 7202 runs in 141 Innings. His highest score is 254 not out against South Africa. His average run rate is 54.97. In Test Cricket he has scored 12,457 balls and hit 27 centuries and 22 50’s hitting 805 fours and 22 sixes. In 10 Tests Kohli remained not out.

Comprehension Of Passages

Read the followings passages carefully and answer the questions that follow each :

(1) Mount Everest is the highest point on the planet at 29,028 feet above sea level. For many people, reaching Mount Everest peak is a once-in-a-lifetime achievement. This kind of feat requires huge funds, very tough training and very good luck. The first people to stand on the top of Everest were a local climber Tenzing Norgay and Sir Edmund Hillary, a mountaineer from New Zealand in 1953. Since then, a lot of people have achieved this feat. Some of them are from India too.

1. Name the highest point on earth with its height above sea level.
धरती के सबसे ऊंचे बिन्दु का नाम तथा उसकी समुद्र-तल से ऊँचाई बताएं।

2. Who were the first two people (persons) to scale it ?
इस पर पहुंचने वाले पहले दो व्यक्ति कौन थे ?

3. Choose true and false statements and write them in your note-book.
(a) Mount Everest is a once-in-a-lifetime achievement.
(b) The highest peak on our planet has never been scaled after 1953.

4. Complete the sentences according to the meaning of the passage.
(a) Since then ……….. have achieved this feat.
(b) This kind of feat requires ………. funds and ………. luck.

5. Match the words with their meanings.

(a) requires	achieves
(b) funds	needs
	money

Answer:
1. Mount Everest is the highest point on earth. It is 29,028 feet high above the sea level.
2. The first two people to scale it were a local climber Tenzing Norgay and a New Zealander Sir Edmund Hillary.
3.
(a) True
(b) False
4.
(a) Since then a lot of people have achieved this feat.
(b) This kind of feat requires huge funds and very good luck.
5.
(a) requires — needs
(b) funds — money

(2) The first Indian to summit Mount Everest was Captain Avtar Singh Cheema (1933-1989) on May 20, 1965. He was a captain in the 7th Bn Parachute Regiment at that time. Later, he was promoted to the post of a Colonel. He was also the 16th person in the world to scale the peak.

He was a part of the third Indian Expedition led by Commander M.S. Kohli and others. Kohli was an officer in the Indo-Tibetan Border Police. Both Cheema and Kohli were felicitated by the Indian Government with Arjuna Award. They also received Padma Shri and Padma Bhushan respectively. Kohli was also given Nishan-e-Khalsa by the Punjab Government. A postage stamp was dedicated to the success of the 1965 Everest Expedition.

1. Mention any two achievements of Captain Cheema.
कैप्टन चीमा की किन्हीं दो सफलताओं का उल्लेख कीजिए।

2. Who was M.S. Kohli ?
M.S. Kohli कौन था ?

3. Choose true and false statements and write them in your note-book.
(a) Mr. Kohli could not win Arjuna Award.
(b) Mr. Kohli received Padma Bhushan for his achievement.

4. Complete the sentences according to the meaning of the passage.
(a) A postage stamp was dedicated to the success of
(b) Kohli was also given …………. by the Punjab government.

5. Match the words with their meanings.

(a) summit	devoted/allocated
(b) dedicated	top/peak
	flop

Answer:
1. Captain Cheema was the first Indian to reach the Mount Everest. He was also the 16th person in the world to scale this peak.
2. M.S. Kohli was an officer in the Indo-Tibetan Border Police.
3.
(a) False
(b) True
4.
(a) A postage stamp was dedicated to the success of the 1965 Everest Expedition.
(b) Kohli was also given Nishan-e-Khalsa by the Punjab Government.
5.
(a) summit — top/peak
(b) dedicated — devoted/allocated.

(3) Climbing Everest Peak is not for untrained mountaineers. It is extremely dangerous. The trek to the summit (peak of Everest) takes months of physical training and weeks of acclimatization and adjusting to the physical condition. Climbers need to get used to the oxygen-starved heights of the mountain. The route between 26,000 and 29,020 feet is called the “death zone”. At this height, the body cannot get enough oxygen and begins to die minute by minute. This distance must be covered in less than a day to avoid damage to the body.

1. Climbing Everest Peak is not for untrained people. Why ?
ऐवरेस्ट शिखर पर चढ़ना अप्रशिक्षित लोगों का काम नहीं है। क्यों ?

2. What happens to the body in the death zone’ ?
‘ मौत के क्षेत्र ‘ में शरीर के साथ क्या होता है।

3. Choose true and false statements and write them in your note-book.
(a) Climbers need to get used to oxygen-starved heights of the mountain.
(b) The trek to the Everest needs no physical training.

4. Complete the sentences according to the meaning of the passage.
(a) The route between …………. and …………. feet is called the “death zone”.
(b) The distance of the …………… must be covered in less than a day.

5. Match the words with their meanings.

(a) extremely	highly
(b) damage	usually
	harm

Answer:
1. It is not for untrained people because it is very dangerous.
2. In the death zone, body begins to die minute by minute for lack of oxygen.
3.
(a) True
(b) False
4.
(a) The route between 26,000 and 29,020 feet is called the “death zone”.
(b) The distance of the death zone must be covered in less than a day.
5.
(a) extremely – highly
(b) damage – harm.

Use Of Words/Phrases In Sentences

1. Feat (Something adventurous)-
The cyclist showed many feats with his bicycle.
साइकिल चलाने वाले ने अपने साइकिल के साथ कई कमाल दिखाए।

2. Climber (mountaineer) –
Many climbers have reached the highest peak of the world.
कई पर्वतारोही (चढ़ाई करने वाले लोग) संसार की सबसे ऊंची चोटी तक जा पहुंचे हैं।

3. Scale (climb) –
It is not easy to scale the Himalayas.
हिमालय पर चढ़ना कोई आसान काम नहीं है।

4. Deter (put off/stop/detain)
The rain did not deter the students from coming to school.
वर्षा ने छात्रों को स्कूल आने से नहीं रोका।

5. Peak (mountain top/summit)-
A mountain is a high-land with a peak.
पर्वत ऊँचा भू-भाग होता है जिसकी एक चोटी होती है।

6. Wait for (held back for)-
I am waiting for my friend.
मैं अपने मित्र का इंतजार कर रहा हूं।

7. Dangerous (full of risk)-
This pond is deep and dangerous.
यह तालाब गहरा और खतरनाक है।

Word Meanings:

Mountaineers Summary in Hindi

Mount Everest …………………….. Scale the peak.

माऊंट एवरेस्ट इस ग्रह की सबसे ऊँची चोटी है जो समुद्र तल से 29,028 फुट ऊँची है। बहुत से लोगों के लिए माऊंट ऐवरेस्ट की चोटी पर चढ़ना जीवन भर की एक उपलब्धि है। इस तरह के साहसिक कार्य के लिए बड़ी धनराशि, कठिन प्रशिक्षण और बहुत अच्छे भाग्य की आवश्यकता होती है। 1933 में ऐवरेस्ट के शिखर (चोटी) पर सबसे पहले पहुँचने वालों में एक स्थानीय पर्वतारोही तेंजिंग नोरगे और न्यूजीलैंड के पर्वतारोही सर एडमण्ड हिलेरी थे।

तब से बहुत से लोगों ने यह कमाल कर दिखाया है। उनमें से कुछ भारतीय भी हैं। 20 मई 1965 को माऊंट एवरेस्ट के शिखर पर पहुँचने वाले कप्तान अवतार सिंह चीमा (1933-1989) पहले भारतीय थे। वह उस समय सातवीं बटालियन पेराशूट रेजीमेंट में कप्तान थे। बाद में उन्हें कर्नल के पद पर पदोन्नत कर दिया गया। वह शिखर पर पहुँचने वाले विश्व के 16वें व्यक्ति भी थे।

He was a part …………………… adventurous spirit.

वे कमांडर एम०एस० कोहली और कुछ अन्य के नेतृत्व में चलाए गए तीसरे भारतीय अभियान का हिस्सा थे। कोहली इंडो-तिब्बत बार्डर पुलिस में आफिसर थे। भारत सरकार ने चीमा और कोहली दोनों को अर्जुन पुरस्कार से सम्मानित किया। उन्हें क्रमशः पद्दमश्री और पद्म भूषण भी दिया गया। पंजाब सरकार ने कोहली को निशानए-खालसा से भी सम्मानित किया। 1965 के ऐवरेस्ट अभियान की सफलता के उपलक्ष्य में एक डाक टिकट भी जारी किया गया।

ऐवरेस्ट शिखर पर चढ़ना अप्रशिक्षित पर्वतारोहियों का काम नहीं है। यह अत्यन्त खतरनाक है। अभियान (ऐवरेस्ट शिखर) पर जाने के लिए महीनों का शारीरिक प्रशिक्षण, तथा (अनुकूलन) होना और भौतिक परिस्थितियों के अनुसार अपने आप को ढालने के लिए कई तरह का अभ्यास चाहिए। पर्वतारोहियों को कम आक्सीजन वाली पहाड़ी-चोटियों के लिए अभ्यस्त होना चाहिए। 26,000 और 29,020 फुट के बीच के रास्ते को “मौत का क्षेत्र” कहा जाता है। इस ऊँचाई पर शरीर को पर्याप्त आक्सीजन नहीं मिलती और यह क्षण प्रति क्षण कमजोर होता जाता है। यह दूरी एक दिन से कम समय में तय कर ली जानी चाहिए ताकि शरीर को कोई नुकसान न पहुँचे।

इन खतरों के बावजूद भी माऊंट एवरेस्ट पर जाने वाले पर्वतारोहियों की संख्या बढ़ रही है। यह संख्या इतनी अधिक बढ़ चुकी है कि पर्वातारोहियों को शिखर पर खड़े होने के लिए अपनी बारी की घंटों प्रतीक्षा करनी पड़ती है। ‘मौत के क्षेत्र’ में उनका यह अतिरिक्त समय उनके खतरे को बढ़ाता है परन्तु साहसिक कार्य के प्रति उनके उत्साह में कोई कमी नहीं आती।

Retranslation Of Isolated Sentences

1. Mount Everest is the highest point on the planet.
माऊंट एवरेस्ट इस ग्रह का सबसे ऊंचा बिन्दु है।

2. This kind of feat requires huge foods
मा नाता के साहसिक कार्य के लिए बड़ी धनराशि की जरूरत होती है।

3. Some of them are from India too.
उनमें से कुछ भारतीय भी हैं।

4. The first Indian to summit Mount Everest was Captain Avtar Singh Cheema.
उनमें से कुछ भारतीय भी हैं। माऊंट एवरेस्ट के शिखर पर पहुँचने वाले पहले भारतीय । थे कप्तान अवतार सिंह चीमा।

5. He was also the 16th person in the world to scale the peak.
वह शिखर पर पहुंचने वाले विश्व के 16वें व्यक्ति भी थे।

6. A postage stamp was dedicated to the success of 1965 Everest Expedition.
1965 के ऐवरेस्ट अभियान की सफलता के उपलक्ष्य में एक डाक टिकट भी जारी किया गया।

7. It is extremely dangerous.
यह अत्यन्त खतरनाक है।

8. The route between 26,000 and 29,020 · feet is called the death Zone”.
26,000 और 29,020 फुट ऊँचाई के बीच के रास्ते को “मौत का क्षेत्र” कहा जाता है।

9. The distance must be covered in less than a day.
इस दूरी को एक दिन से कम समय में पूरा कर लिया जाना चाहिए।

English Guide for Class 7 PSEB Prose

• Rent for Water Question Answer
• Birbal’s Khichdi Question Answer
• A Glass of Milk Question Answer
• Mountaineers Question Answer
• The Princess Who Never Smiled Question Answer
• A Treasure Hunt Question Answer
• A Hole in the Fence Question Answer
• Hachiko-The World’s Most Loyal Dog Question Answer

Punjab State Board PSEB 7th Class English Book Solutions Chapter 7 A Hole in the Fence Textbook Exercise Questions and Answers.

Class 7th English Solutions Chapter 7 A Hole in the Fence Question Answers

A Hole in the Fence Class 7 Questions and Answers

Activity 1.

Look up the following words/phrases in a dictionary. You should seek the following information about the words and put them in your WORDS notebook.
1. Meaning of the word as used in the story (adjective/noun/verb, etc.)
2. Pronunciation (The teacher may refer to the dictionary or the mobile phone for correct pronunciation.)
3. Spellings

fence	advised	control	hammer	accept
decrease	discover	temper	scar	wound

Vocabulary Expansion

Activity 2

Solve the crossword puzzle given below. Read the hints (meanings) for the words given under ‘Across’ and ‘Down’. The words are from the story.

Answer:

Across →
5. able to manage
6. find something new
8. to take something
9. barrier
10. a mark on the skin

Down ↓
1. hit something hard
2. a tear in the skin
3. become lesser or smaller
4. guiding someone
5. a state of being angry or calm

Activity 3.

Answer the following questions as briefly as you can.

Question 1.
Why did the boy have no friends ?
लड़के के दोस्त क्यों नहीं थे ?
Answer:
The boy had no friends because he always used a bad language in a fit of anger.

Question 2.
Why were his parents worried ?
उसके माता-पिता क्यों चिंतित थे ?
Answer:
His parents were worried because he had a bad temper.

Question 3.
Whạt task did his father give him to do ?
उसके पिता ने उसे कौन-सा कार्य करने को दिया ?
Answer:
His father gave him a bag of nails and hammer and said, “Every time you lose your temper you must hammer a nail into the back of the fence.

Question 4.
How did it help the boy ?
इसने लड़के की मदद कैसे की ?
Answer:
By hammering nails, he discovered that it was easier to control the anger than to drove nails.

Question 5.
What did his father tell him after he had taken out all the nails ?
जब लड़के ने सभी कील निकाल दिए तो पिता ने उस बच्चे को क्या बताया ?
Answer:
The father told him that a wound given with the words is as bad as the one given with a knife.

Question 6.
What is the moral of the story?
कहानी से क्या शिक्षा मिलती है ?
Answer:
We should be polite to others and use kind words.

Activity 4.

Write ‘True’ or ‘False’ in the space given against each statement.

1. The boy had many friends. — (False)
2. He had a habit of using bad language. — (True)
3. His mother came up with a plan to help him. — (False)
4. The boy hammered nine nails into the fence on his first day — (False)
5. The boy never learned to control his temper — (False)

Activity 5

Select the correct option and fill it in the given blank.

Question 1.
The little boy was …………………. by other boys.
(a) popular
(b) liked
(c) disliked.
Answer:
(c) disliked.

Question 2.
The boy had no friends because ………….
(a) he used bad language
(b) he bullied other boys
(c) he would hit small boys.
Answer:
(a) he used bad language

Question 3.
His father thought of a/an …..
(a) advice to give him
(b) task to give him
(c) reason for his behaviour.
Answer:
(a) advice to give him

Question 4.
The father asked the boy to … whenever he felt angry.
(a) count from 1-10
(b) drive a nail into the fence
(c) pull out a nail from the fence.
Answer:
(b) drive a nail into the fence

Question 5.
The father was able to …. ….. him a lesson about good behaviour.
(a) show
(b) teach
(c) make.
Answer:
(b) teach.

Learning Language

Sentence and its Types

Read the following sentences or groups of words.
1. Amit is a good actor.
2. Where are you going?
3. Seema works very hard.
4. What a beautiful day!
5. Chandigarh is the capital of Punjab.
Please note that all these sentences:
1. begin with capital letters
2. end with a full stop (.), a question mark (?) or an exclamation mark (!)
Notice that these groups of words make complete sense.
Sentence शब्दों का सार्यक समूह होता है।
Now, read the following group of words:
pot flowers The are in
इस शब्द समूह का कोई अर्थ नहीं है।
Now read the same words in another order :
The flowers are in the pot.
यह शब्द समूह पूरा अर्थ देता है | इसलिए यह राक sentence है

Activity 6.

Rearrange the following groups of words and punctuate to make meaningful sentences

Question 1.
ferocious lions animals are.
Answer:
Lions are ferocious animals.

Question 2.
love grandparents a my me lot.
Answer:
Grandparents love me a lot.

Question 3.
is my best Rajan friend.
Answer:
Rajan is my best friend.

Question 4.
Mercury system in is the hottest the planet solar.
Answer:
Mercury is the hottest planet in the solar system.

Question 5.
is the Ganges sacred a river.
Answer:
The ganges is a sacred river.

Activity 7

Make meaningful sentences by using the following words.

1. building – This is a tall building.
2. chair – The chair is made of wood.
3. dance – She likes to dance.
4. walk – Morning walk is good for health.
5. dictionary – I have an English, Punjabi dictionary.

Types of Sentences.

Sentences are of four types: Declarative, Interrogative, Imperative and Exclamatory.

1. Declarative sentences tell something or make a statement. A full stop (.) is used at the end of such sentence.
2. Interrogative ये वाक्य कोई प्रशन पूछते है | इनके अन्त question mark (?) “INT GIRI
3. Imperative : These sentences are either requests or commands. They tell someone to do something. They also end with a full stop.
4. Exclamatory : These sentences show a feeling and exclamation mark (!) mark is used at the end of such sentence.

Activity 8

Identify the type of sentence and write it in the given space.

1. Will the guests be late ? — Interrogative
2. She scored a century. — Declarative
3. I have completed my work. — Declarative
4. Read this book now. — Imperative
5. The trip was exciting ! — Exclamatory
6. Who went to Delhi ? — Interrogative
7. Shut the door. — Imperative
8. What a cute dog ! — Exclamatory
9. Butter is better than jam. — Declarative
10. Brush your teeth. — Imperative I

Activity 9

Identify each type of sentence and explain your answer.

1. The students went on an educational trip.
Type : Declarative.
Reason : It is a statement.

2. Shall we go to the Thunder Zone Theme Park ?
Type : Interrogative.
Reason : It asks a question.

3. We must try to be on our best behaviour for the next two months.
Type : Declarative
Reason : It is a statement.

4. The dog ate the biscuit.
Type : Declarative.
Reason : It is a statement.

5. Wow, I have won the lottery !
Type : Exclamatory
Reason : This shows a feeling and uses an exclamation mark at the end.

6. How far away is the park from the school ?
Type : Interrogative
Reason : It asks a question and has a question mark at the end.

7. Let’s go back soon or we will miss the train !.
Type : Exclamatory
Reason : This gives a suggestion and warning.

8. Stop asking questions.
Type : Imperative
Reason : It gives a command.

9. Let’s go to the party!
Type : Exclamatory
Reason : It gives a suggestion.

10. The students wondered why they were going to the amusement park.
Type : Declarative.
Reason : It is a statement.

Learning to Listen

Activity 10

Listen to your teacher’s instructions on how to grow a plant. Try to write as you listen. After 5 minutes, your teacher will speak again. Complete your activity while listening to the process the second time.
You will need
1. seeds of your choice such as pumpkin seeds, sunflower seeds, lima beans or pinto beans
2. good quality soil
3. a container to hold the soil and your seeds
4. water
5. light and heat Now write all the steps with their description in the grid given below.
Description de Take some seeds of pumpkin or sunflower Use good quality soil. Take a container to hold the soil and seeds. Water the soil and the seeds.
Put the container in the open for light and heat. Learning to Speak
Answer:

Steps	Description
1.	Take some seeds of pumpkin or sunflower
2.	Use good quality soil.
3.	Take a container to hold the soil and seeds.
4.	Water the soil and the seeds.
5.	Put the container in the open for light and heat.

Activity 11 (Pairwork) 

Based on your listening activity and your notes in the grid above, discuss with your partner the process of how a seed becomes a plant. You can also take hints from the diagram given below.

Answer:
1. Fill the container with soil.
2. Plant the seeds in the soil.
3. Keep the container at a warm place. Sunlight is good but try to avoid too much direct sunlight. A window sill is a good spot.
4. Keep the soil moist by watering it every day.
5. Be careful not to use too much water.
6. Record your observations as the seeds germinate and seedlings begin to sprout from the seeds.

Learning to Write

Personal Letters Letters written to one’s parents, relatives and friends are called personal letters. Format of Personal Letters 1. The Heading (your address and date): 13 Mall Road Ludhiana 15 June 20_ _ 2. The Salutation: Dear Anu, Dear Daddy, Dear Brother, etc. 3. The Body: whatever your want to tell 4. The Ending: (For parents and siblings) Yours affectionately/ Your affectionate son; Yours lovingly/Your loving son ; (For friends or known)Yours sincerely

Specimen of a Personal Letter

Write a letter to your friend inviting him to attend the wedding party of your elder brother.

Activity 12.

Imagine that you are Neeraj. Write a letter to your cousin telling him/her how you helped a friend used to overcome his habit of using bad language. You may share with your friend the idea you used to stop him from using bad language.
Answer:
105 The Mall,
Amritsar,
June, 20, 2020.
Dear Navjot,
I received your letter yesterday. I want to tell you about a friend of mine who had a bad temper. He used bad words even in his routine talks. This bad habit earned him a bad name. No one liked to talk to him. So I hit upon a plan to reform him. Whenever he used a bad word, I objected to it and made him to say ‘sorry’. Gradually, he got tired of his sorries. He began to control his speech. Within a week, he was speaking a kindly and softly. It was a great change which made both of us happy and surprised.
Your loving brother
Neeraj

Learning to Use Language

Activity 13

Look at the picture given below. In the given space, describe what is happening in the picture.

Water-Cycle
The picture shows the water-cycle in nature. Water in oceans, ponds, rivers and other water evaporates due to heat. The vapour gets mixed with the air. The air becomes light and goes up. Clouds are formed.

Trees cool down the clouds and the vapour get condensed into water drops, hailstones etc. They being heavy drop down on earth. It is called precipitation. All this is water. It flows down on the ground and get collected in the water bodies again. Hence, the completion of the cycle.

Comprehension Of Passages

Read the following passages carefully and answers the questions that follow each :

(1) Once there was a little boy who lived with his parents in a small village. His parents were worried because he had a bad temper. He had no friends because he always used bad language in a fit of anger. His parents advised him many times to control his anger but he did not pay attention.

The father kept thinking and then he got an idea. The next day, his father gave him a bag of nails and a hammer. He said to him, “Every time you lose your temper, you must hammer a nail into the back of the fence.” The boy accepted the task happily.

1. Why were the boy’s parents worried ?
लड़के के माता-पिता चिंतित क्यों थे ?

2. What task did his father gave him ?
उसके पिता ने उसे क्या काम करने को दिया ?

3. Choose true and false statements and write them in your note book.
(a) The boy refused to do the job.
(b) His boy lived in a small village ?

4. Complete the sentences according to the meaning of the passage.
(a) He always used bad language in ………..
(b) Her father gave him a ………….. and a hammer.

5. Match the words with their meanings.

(a) temper	idea
(b) accepted	agreed to
	nature.

Answer:
1. The boy’s Parents were worried because he had a bad temper.
2. His father asked him to hammer a nail into the back of the fence every time he lost his temper.
3.
(a) False
(b) True.
4.
(a) He always used bad language in a fit of angers.
(b) His father gave him a bag of nails and a hammer.
5.
(a) temper – nature
(b) accepted – agreed to

(2) Every time, the boy felt angry, he ran to the fence and drove a nail into it. The first day, the boy had driven thirty nails into the fence. After a few days, the number of nails started decreasing. Over the next few weeks, he discovered that it was easier to control his anger than to drive those nails into the fence. Finally, the day came when the boy did not lose his temper at all.

He had not hammered any nail into the fence. He told his father about it. The father gave him one more task to do. He asked the boy to pull out one nail for each day that he was able to hold his temper. The days passed and the little boy was finally able to tell his father that all the nails were gone.

1. How many nails did the boy push into the fence the first day?
पहले दिन लड़के ने दीवार में कितने कील गाड़े ?

2. What did the boy discover after a few weeks?
कुछ सप्ताह बाद लड़के को क्या पता चला ।।

3. Choose true and false statements and write them in your notebook.
(a) The boy could not control his anger?
(b) Pulling out of a nail meant no anger.

4. Complete the sentence according to the meaning of the passage.
(a) The boy finally told his father that ………. were gone.
(b) After a few day, the number of nails

5. Match the words with their meaning.

(a) discovered	control
(b) hold	realized
	push

Answer:
1. The first day, the boy pushed thirty nails into the fence.
2. He discovered that it was easier to control his anger than to drive nails into the fence.
3.
(a) False
(b) True.
4.
(a) The boy finally told his father that all the nails were gone.
(b) After a few days the number of nails started decreasing
5.
(a) discovered-realized
(b) hold-control

(3) The father led the little boy to the fence. He said, “You have done well, my son. Now, look at these holes in the fence. The fence will never be the same again.” The boy looked at his father and said, “I did it because you asked me to.

“I know”, said the father, “when you say things in anger, they leave a scar just like this one. You can put a knife in a man and draw it out. It won’t matter how many times you say you are sorry, the wound will always be there. A wound given with your words is as bad as the one given with a knife.”

1. What did the father show his son ?
पिता ने अपने पुत्र को क्या दिखाया ?

2. What lesson did the father teach his son ?
पिता ने अपने पुत्र को क्या सबक दिया ?

3. Choose true and false statements and write them in your note book.
(a) The fence will never be the same again.
(b) The father led to little boy to school.

4. Complete the sentence according to the meaning of the passage.
(a) When you say things in …………., they …………. a scar.
(b) The wound will ………….

5. Match the words with their meanings :

(a) wound	mark
(b) Scar	bad words
	Injury

Answer:
1. The father showed holes in the fence to his son.
2. The father tought his son that a wound given with words is as a bad as the one given with
a knife.
3.
(a) True
(b) False.
4.
(a) When you say things in anger, they leave a scar.
(b) The wounds will always be there.
5.
(a) wound-injury
(b) scar –mark

Use Of Words/Phrases In Sentences

1. Pay attention (listen to)—
Pay attention to what I say.
मैं जो कहता हूँ उसकी ओर ध्यान दो।

2. Scar (mask, spot)
Hammer this nail into the door.
यह कील दरवाजे में गाड़ दो।

3. Hammer (v) (Push)
Hammer this nail into the door.
यह कील दरवाजे में गाड़ दो।

4. Decrease (lesser)
His pain decreased after some time.
उसकी दर्द कुछ देर बाद कम हो गई।

5. Hold (Contol, put a check on –
Hold your tongue.
अपनी जुबान सम्भालो।

6. Control (hold)
Try to control your anger.
अपने गुस्से पर काबू पाने की कोशिश करो।

7. To say sorry (to regret) —
You must say sorry when you misbehave.
गंदा व्यवहार करने पर तुम्हें खेद जताना चाहिए।

8. Accept (acknowledge)
you must accept your mistake.
तुम्हें अपनी गलती स्वीकार कर लेनी चाहिए।

9. Advise (to suggest) —
I advised him to work hard.
मैंने उसे परिश्रम करने का सुझाव दिया।

Word Meaning.

A Hole in the Fence Summary in Hindi

Once there was ………………. nails were gone.

एक बार एक छोटा-सा लड़का था जो अपने माता-पिता के साथ एक छोटे से गाँव में रहता था। उसके माता पिता उसके बुरे स्वभाव के कारण चिंतित थे। उसका कोई मित्र नहीं था क्योंकि वह क्रोध में आकर अभद्र भाषा का प्रयोग करता था। उसके माता-पिता ने उसे क्रोध पर अंकुश लगाने के लिए बहुत बार समझाया।

परन्तु वह कोई ध्यान नहीं देता था। पिता निरंतर सोचते रहते थे और तभी उन्हें एक विचार सूझा। अगले दिन उसके पिता ने उसे कीलों का एक थैला और हथौड़ा दिया। उन्होंने उससे कहा, “जितनी बार भी तुम्हें क्रोध आये तुम बाड़ (गेट की दीवार) के पीछे कील लगा देना।” बच्चे ने यह काम खुशी-खुशी स्वीकार कर लिया। जब भी बच्चे को क्रोध आता वह गेट की दीवार की ओर भाग कर जाता और उसमें एक कील गाड़ देता।

पहले दिन बच्चे ने चार दीवारी में तीस कील गाड़े। कुछ दिनों बाद कीलों की संख्या कम होने लगी। अगले कुछ सप्ताह में उसने अनुभव किया कि क्रोध पर नियंत्रण पाना कील गाड़ने से अधिक आसान था। अन्ततः एक दिन ऐसा आया जब बच्चे को बिल्कुल भी क्रोध नहीं आया। उसने दीवार में कोई भी कील नहीं गाड़ा था।

उसने इसके बारे में अपने पिता को बताया। उसके पिता ने उसे एक और काम करने के लिए दिया। उन्होंने कहा जिस किसी दिन तुम क्रोध पर काबू रखो, उस दिन एक कील निकाल लेना। दिन बीतते गए और छोटा लड़का अपने पिता की आखिरकार यह बताने के योग्य हो गया कि सभी कील निकल गए हैं। .

The father led ………….. words be kind !

पिता छोटे लड़के को दीवार की ओर ले गए। उन्होंने कहा, “मेरे बच्चे, तुमने बहुत अच्छा काम किया है। अब, दीवार में सुराखों को देखो। यह दीवार कभी-भी पहले जैसी नहीं हो सकती।” लड़के ने अपने पिता को देखा और कहा, “मैंने यह काम इसलिए किया क्योंकि आपने मुझे ऐसा करने को कहा था।” पिता ने कहा, “मैं जानता हूँ। जब तुम क्रोध में होते तो तुम जो कुछ भी कहते हो, वह इसी तरह निशान छोड़ जाता है।

तुम एक आदमी को चाकू मार दो और बाहर निकाल लो। इससे कोई फ़र्क नहीं पड़ेगा कि तुमने उससे कितनी बार माफ़ी मांगी, क्योंकि घाव सदा वहीं रहेगा। शब्दों से दिए गए घाव उतने ही बुरे हैं जितने कि चाकू से दिए गए घाव।” क्या आपको नहीं लगता, कि पिता ने लड़के को एक अच्छा उपदेश दिया ? मित्रों और प्रिय दोस्तों का हमारे जीवन में बहुत महत्त्व है जैसे कि तुम हमारे लिए हो। वे तुम्हें मुस्कराहट तथा हंसी देते हैं। यदि तुम अपने मित्रों को खोना नहीं चाहते तो अपने शब्दों का चुनाव सावधानीपूर्वक करो। आपके शब्द विनम्र होने चाहिएं।

Retranslation Of Isolated Sentences :

1. His parents were worried because he had a bad temper. — उसके माता-पिता उसके बुरे स्वभाव के कारण चिंतित थे।
2. They advised him many times to control his anger. — उन्होंने उसे अपने क्रोध पर अंकुश लगाने के लिए कई बार समझाया।
3. He got an idea. — उन्हें (उसे) एक विचार सूझा।
4. The boy accepted the task happily. — लड़के ने वह काम खुशी-खुशी स्वीकार कर लिया।
5. The number of nails started decreasing. — कीलों की संख्या घटने लगी।
6. It was easier to control the anger. — क्रोध पर नियंत्रण पाना अधिक आसान था।
7. The father gave him one more task to do. — पिता ने उसे एक और काम करने को दिया।
8. I did it because you asked me to. — मैंने यह काम इसलिए किया क्योंकि आपने मुझे ऐसा करने के लिए कहा।
9. A wound given with your words is as bad as the one given with knife. — शब्दों से दिया गया घाव उतना ही बुरा है जितना कि चाकू से दिया गया घाव।
10. They make you smile and laugh. — वे तुम्हें मुस्कराहट और हंसी प्रदान करते हैं।
11. Let your words be kind. — आपके शब्द विनम्र होने चाहिएं।

English Guide for Class 7 PSEB Prose

• Rent for Water Question Answer
• Birbal’s Khichdi Question Answer
• A Glass of Milk Question Answer
• Mountaineers Question Answer
• The Princess Who Never Smiled Question Answer
• A Treasure Hunt Question Answer
• A Hole in the Fence Question Answer
• Hachiko-The World’s Most Loyal Dog Question Answer

Punjab State Board PSEB 7th Class English Book Solutions Poem 2 The Hunter and the Deer Textbook Exercise Questions and Answers.

Class 7th English Solutions Poem Chapter 2 The Hunter and the Deer Question Answers

The Hunter and the Deer Class 7 Questions and Answers

Activity 1.

1. Meaning of the word as used in the poem (adjective/noun/verb, etc.)
2. Pronunciation (The teacher may refer to the dictionary or the mobile phone for correct pronunciation.)
3. Spellings :

Journey	plea	buck
doe	fawn	beast

Vocabulary Expansion

Activity 2.

Pick up words from the poem that match the rhyme of the following words.

Activity 3.

Read the words in the following table and do as directed.

Answer:

Activity 4

Read the poem and select the appropriate option to fill in the given blanks.

Question 1.
The hunter went on a journey to find some …………………..
(a) deer meat
(b) dog meat
(c) horse meat
Answer:
(a) deer meat

Question 2.
The hunter found …………………
(a) a dog
(b) a buck
(c) a bear
Answer:
(b) a buck

Question 3.
The other word for a male deer is ………..
(a) doe
(b) fawn
(c) buck
Answer:
(c) buck

Question 4.
The poet thought that the buck was begging for ………
(a) the fawn’s life
(b) his own life
(c) the doe’s life
Answer:
(b) his own life

Question 5.
A female deer is called a ………
(a) doe
(b) fawn
(c) buck
Answer:
(a) doe

Question 6.
A young deer is called a …………
(a) doe
(b) fawn
(c) buck
Answer:
(b) fawn

Question 7.
The hunter remembered what he came for and raised his ……….
(a) hand
(b) gun
(c) head
Answer:
(b) gun

Question 8.
A …….. came out of nowhere.
(a) doe
(b) fawn
(c) buck
Answer:
(b) fawn

Question 9.
The hunter felt that he could not the buck.
(a) kill
(b) raise
(c) look at
Answer:
(a) kill

Question 10.
The hunter gathered__for feeding the deer.
(a) fruits
(b) leaves
(c) nuts.
Answer:
(c) nuts.

Activity 5.

Write answers to the following questions.

Question 1.
What did the hunter want to eat ?
शिकारी क्या खाना चाहता था ?
Answer:
The hunter wanted to eat some deer meat.

Question 2.
What did the hunter see ?
शिकारी ने क्या देखा ?
Answer:
The hunter saw a buck.

Question 3.
Why did the hunter not kill the buck ?
शिकारी ने हिरण को क्यों नहीं मारा ?
Answer:
The hunter did not kill the buck because he saw a plea of mercy in his eyes. He begged for his life.

Question 4.
What did the hunter do ?
शिकारी ने क्या किया ?
Answer:
The hunter gathered some nuts and fed the buck.

Question 5.
How did the buck feel after eating nuts ?
नट्स खा कर हिरण ने कैसा महसूस किया ?
Answer:
After eating nuts, the buck felt himself out of fear.

Activity 6.

Explain the following statements in your own words.

1. And if he killed the buck he’d feel like a beast.
2. And something grew in him.
3. And he felt the deer’s lack of fear.
Answer:
1. Killing is a beastly act.
2. A feeling of mercy arose in him.
3. He felt that the deer had lost his fear.

Learning Language

Determiners

Let us look at the following sentences :

1. The rabbit found its hole.
2. I ate the vanilla cake in the evening.
3. The metal cans are recyclable.

The italicized words above are determiners.
Determiners are words like ‘the’, ‘an’, ‘this’ or ‘some that always come before a noun or before any other adjectives used for the noun.

There are four different types of determiners in English :
(1) Articles
(2) Demonstratives
(3) Quantifiers and
(4) Possessives.

1. Articles बहुत ही महत्त्वपूर्ण Determiners हैं। ये तीन हैं-a, an, तथा the. इनका प्रयोग Singular nouns gent Adjectives on the IT Articles are among the most common of the determiners. There are three singular articles: ‘a’, ‘an’, and ‘the’. Articles specify (or determine) which noun the speaker is referring to. ‘A’ and ‘an’ are indefinite articles. They are used when you are talking about a general version of the noun.
For example:
1. A cat is a cute animal.
2. An eagle can see the ground from the sky.

‘A’ is used before words that begin with the sound of a consonant such as ‘p’, ‘l’, ‘d’, ‘s’, and ‘an’ is used before words beginning with the sound of a vowel such
as ‘a’, ‘e’, ‘i’, o’, ‘u’.
Examples : Consonant sound
1. a cat
2. a pan.
3. a European :
4. a cow
5. a hen

Examples : Vowel sound
1. an apple
2. an honest man
3. an umbrella
4. an hour
5. an egg

“The’ is a definite article. It is used before a specific noun, as-
1. He went to the best restaurant in the city.
2. The kitten is meowing too loudly.
Here the speaker is talking about a particular (विशेष) kitten and a particular restaurant.

Activity 7.

In the following sentences, choose one of the three options and put a tick on the right one.
1. I have a/an/the/good idea.
2. That is a/an/the/interesting toy!
3. I have kept the bag in alan/the/cupboard.
4. Do the Sharmas have a/an/the/blue car ?
5. The water in a/an/the/river is dirty.
6. He had a/an/the/piece of chocolate.
7. I like to eat a/an/the/egg everyday.
8. She has a/an/the/good habit of brushing her teeth twice a day.

9. Raghav likes to walk in a/an/the/rain.
10. Radha plays a/an/the game of chess everyday.
Answer:
1. a
2. an
3. the
4. a
5. the
6. a
7. an
8. the
9. the
10. the.

2. Demonstrative adjectives : are also used as determiners in English. They are – “this”, “that, “these’ and ‘those’. Demonstratives are used in a situation in which the speaker can point to an item.

For example:
1. Do you want this piece of cake ?
2. I don’t want to watch that movie.
3. These black grapes are sour.
4. He wanted to hire those boys for the job.
“This’ and ‘these’ point to the items close to us; “that and those’ refer to items far away. Note also “this’ and ‘that are singular while these’ and ‘those’ are plural.

Activity 8.

Let us help Richard describe his office.

Write ‘this’ or ‘these for things that are near him, and that’ or ‘those’ for things that are not near him. One has been done for you.
1. This laptop is new.
2. ………….. wooden cabinet is for his papers.
3. ………….. books are about business.
4. ………….. computer is also new.
5. ………….. dustbin is very good
6. ……….. curtains are very old.
7. ………… plant is beautiful.
8. …………… wooden horses are nice.
9. …………. cage does not have a real bird.
10. ……….. drawers need repair.
Answer:
2. This
3. These
4. This
5. That
6. These
7. That
8. These
9. This
10. These.

3. Quantifiers: Quantifiers are determiners that indicate how much or how little of the noun is being talked about. They include words such as ‘all’, “a few’, and many’.
For example :
1. She read all the books.
2. She liked all the sweets equally.
3. A few children like beans, so the school canteen stopped serving beans to them.
4. Many kittens are taught to hunt by their mothers.

Activity 9.

In the following sentences choose one of the options and put a tick on the right one.

1. There are only ……………… bananas left in the box.
(a) a few
(b) a little

2. We need ……………. butter for this cake.
(a) a few
(b) a little

3. There are only ……….. days left to give the reports.
(a) a few
(b) a little

4. I bought …………. apples from this shop.
(a) a few
(b) a little

5. …………….. people live in your city ?
(a) How much
(b) How many

6. …………… water is there in the sea ?
(a) How much .
(b) How many

7. We need …………… bananas.
(a) some
(b) any

8. You can’t buy …………….. oranges in this shop.
(a) some
(b) any

9. There is a bus ……………… 2 hours.
(a) each
(b) every

10. We enjoyed …………….. minute of our holidays.
(a) each
(b) every
Answer:
1. (a) a few
2. (b) a little
3. (a) a few
4. (a) a few
5. (b) How many
6. (a) How much
7. (a) some
8. (b) any
9. (b) every
10. (a) each.

4. Possessive Adjectives: When talking about a noun that belongs to someone or something, we use possessive adjectives to show ownership. Possessive adjectives include ‘my’, ‘your’, ‘his’, ‘her’, ‘its’, ‘our’ and their’. For example :
1. Where is your mother ?
2. The dog growled and showed its teeth.
3. My best friend loves cats.
4. Which one is his car ?
5. Speaking the truth is her best quality.
6. In the autumn season, trees shed their leaves.
7. It’s our house.
The possessive adjective (determiner) comes before the noun.

Activity 10

Complete the following letter written by Ashok to Deepak. Fill in the correct possessive adjectives.

Hello Deepak
…….1. ….. name is Ashok. This is ……. 2……….. friend Satish. He is thirteen years old …….. 3. ……. sister is nine. They have got a pet. ……. 4. ……. pet is a dog. …… 5. ……. name is Caesar. Satish and I go to the same school. There are 600 boys and girls in ……. 6. ……. school. Satish’s class teacher’s name is Mrs. Sharma. She has got a pet, too. ……. 7. ……. pet is a cat. Our class teacher is Mr. Gupta. I like ……. 8……… lessons. He has three dogs. The dogs love to play in …….. 9. ……. garden. Now I have a question for you. What is ……. 10. ……. pet ?
Yours
Ashok

Answer:
1. My
2. my
3. His
4. Their
5. His/Its
6. our
7. Her
8. his
9. his/their
10. your.

Learning to Listen

Activity 11.

Your teacher will speak five words. You will listen to him/her carefully and write the words in the space provided. Thereafter, you will write three rhyming words for each in the space given under each word. An example is given :

Example Word Light

fight

kite

white

नोट – कृपया अपने अध्यापक से अन्य शब्द लेकर rhyming words लिखने का अभ्यास करें। हमने यहां अपनी ओर से ये शब्द दिए हैं।

S.No.	Word 1 hit	Word 2 book	Word 3 sing	Word 4 peep	Word 5 behind
1.	hit	shook	ring	deep	find
2.	sit	took	bring	sleep	kind
3.	fit	hook	king	keep	bind

Learning to Speak (Pairwork)

Kindness to other people and animals is very important for human beings. We must be kind to others. In our life, many people have been kind to us. Do you remember any kind act done to you by your neighbour, friend, mother, uncle or a stranger ?

Activity 12.

Tell your partner about how someone was kind to you/how you were kind to someone (a human being/an animal).
Some useful words/phrases

1. my neighbour/friend
2. kindness
3. sympathy
4. virtue
5. made me smile
6. generosity
7. greatest gift
8. won my heart
9. I can’t forget
Answer:
Yesterday it was very cold. I saw an old and weak beggar by the roadside. He was poorly clothed and was shivering badly. But I was in full winter dress, i.e., all woollen. I had a blanket too. I took it off and put it on the beggar. His body stopped shaking soon. Had I not given him the blanket, he would have surely died. He blessed and blessed me. It made me smile. I felt great within me. Really the acts of kindness fetch true happiness. Sympathy is divine.

Learning to Write

Application

Study the following format of writing an application for fee concession.

Addressed to The Principal [Name of the school] [Address] [Date] Subject Subject : Application for Fee Concession Salutation Sir/Madam Body of Application I beg to say that I am a student of class 7 in this school. I am a good student. I always stand 1st in the class. My parents are poor. They are unable to pay full fees. Therefore, I request you to kindly grant me a concession in my fee. I shall be very thankful to you. Closing Thanking you Yours obediently [Your Name] [Class and section] [Roll No.]

Activity 13

Write an application to your Principal requesting him/her to grant you sick leave for three days.

The Headmaster
SD High School
Sangrur
Sir
I beg to say that I am a student of VIIth class. I am ill. My whole body is aching. So I cannot come to school. Kindly grant me leave for three days.
I shall be thankful to you for this kind act.
Yours obediently
XYZ
February 19, 20……

Learning to Use Language

Read the following example of a four line poem.

My Home My home is a brick house Where it’s warm and safe to be ; I wish all the world’s children Could be lucky, like me. — Trevor Harvey

Activity 14.

Use some of the following words/phrases or any other you like to write your own four line poem.

I, see, blue, violet, red, rainbow, colours, flowers, evening, breeze, trees, swaying, dance

Look ! A colourful garland in the sky,
A beautiful rainbow, necklace of a bride.
After the rain all fresh and gay,
Among dancing flowers, she wears it with pride.

Stanzas For Comprehension

Read the following stanzas carefully and answer the questions that follow each :

(1) The Hunter and the Deer
The Hunter went on a journey
To find some deer meat
He saw a buck and looked into his eyes
He saw a plea, the buck begging for his life
A doe and a fawn came from behind
Needing the buck in their lives.

1. What did the hunter see in the buck’s eye ?
शिकारी ने हिरण की आंखों में क्या देखा ?

2. Who needed the buck in their lives?
जीवन में हिरण की ज़रूरत किसे थी ?

3. Name the poem and the poet ?
कविता और कवि का नाम बताएं।
Answer:
1. The hunter saw an appeal of mercy for life in the buck’s eyes.
2. His family members, the doe and the fawn, needed the buck in their lives.
3. The name of the poem is ‘The hunter and the Deer’. Its poet is anonymous

(2) The hunter knew what he came for and raised his gun
But out of nowhere, he saw the buck’s son
It was cute, to say the least
And if he killed the buck he’d feel like a beast
The hunter looked at the deer again
And something grew in him.

1. How did the buck’s son look ?
हिरण का पुत्र कैसा लगता था ?

2. What feeling arrested the hunter ?
शिकारी के मन में क्या भावना आई ?

3. What is the central idea of the poem ?
कविता का केंद्रीय भाव क्या है ?
Answer:
1. The buck’s son looked very cute.
2. He felt that if he killed the buck, he would be no better than an animal.
3. Mercy and pity for animals is the central idea of the poem. Having pity on the weak and innocent is a great virtue. The art of kindness gives real happiness.

(3) He gathered some nuts and fed the deer
And he felt the deer’s lack of fear
He smiled a great big smile
He stayed with the deer for a while
And he went home feeling great

1. How did he feed the deer ?
उसने हिरण को भोजन कैसे कराया ?

2. Why did he smile a big smile ?
वह खुल कर क्यों मुस्कराया ?

3. Write the rhyming words in the Stanza. Two or three pairs.
पद्य में से लय वाले शब्द लिखें। दो या तीन जोड़े।
Answer:
1. He collected some nuts and fed the deer.
2. He smiled a big smile to see the buck without fear.
3. deer – fear; smile – while.

Word Meanings

The Hunter and the Deer Summary in Hindi

यह कविता पशुओं के प्रति दया और प्रेम का व्यवहार करने का पाठ पढ़ाती है। एक शिकारी हिरण का मांस प्राप्त करने के लिए वन में शिकार करने गया। उसने एक हिरण को देखा और उसे मारना चाहा। परंतु उसने उसकी आँखों में अपनी याचना के भाव देखे जो जिंदगी की भीख मांग रहे थे। इतने में एक हिरणी और उसका बच्चा भी आ गए। वे चाहते थे कि शिकारी हिरण को उनकी खातिर छोड़ दे। शिकारी तो शिकार के लिए आया था।

इसलिए उसने अपनी बंदूक उठाई। तभी हिरण का बच्चा (पुत्र) आगे आ गया जो बहुत ही प्यारा था। उसे देखकर शिकारी के विचार बदल गए। उसने सोचा कि किसी की जान लेना तो जानवरों का काम है। अत: उसने कुछ नट्स इकट्ठे करके हिरण को खिलाए। हिरण खुश हो गया और उसका डर जाता रहा। परंतु दयावान शिकारी उससे भी अधिक प्रसन्न था क्योंकि उसने नेकी का एक महान् कार्य किया था।

My English Companion for Class 7 PSEB Solutions Poetry

• Trains Question Answer
• The Hunter and the Deer Question Answer
• An Earthquake Question Answer
• There was a Naughty Boy Question Answer

Punjab State Board PSEB 7th Class English Book Solutions Chapter 1 Rent for Water Textbook Exercise Questions and Answers.

Class 7th English Solutions Chapter 1 Rent for Water Question Answers

Rent for Water Class 7 Questions and Answers

Activity 1.

Look up the following words in a dictionary. You should seek the following information about the words and put them in your WORDS notebook.
1. Meaning of the word as used in the chapter (adjective/noun/verb, etc.)
2. Pronunciation (The teacher may refer to the dictionary or the mobile phone for correct pronunciation.)
3. Spellings

arguing

draw

bowing

pleaded

justice

नोट :-
1. विद्यार्थी Lesson के आरंभ में दिए गए Word-Meanings पढ़ें।
2. Pronunciation के लिए अपने अध्यापक से निर्देश लें।
3. दिए गए शब्दों की Spellings याद करें और इन्हें बार-बार सीखने का अभ्यास करें।

Vocabulary Expansion

1. draw water (to take out water from a well)
I am thirsty. — Please let me draw water from your well.

2. Your Majesty (respectful words used when talking to or about a king or a queen)
(i) “Your Majesty ! I am a poor farmer. Please help me.”
(ii) His Majesty will soon arrive at the palace.

3. get justice (to be treated justly)
(i) People go to the court to get justice.
(ii) The farmer understood that he will get justice in the court.

4. instead of (in place of)
(i) There were green small lanes instead of busy streets.
(ii) There were big trees instead of tall buildings.
(iii) I think I will have tea instead of coffee today.

Activity 2.

Insert instead of in the following sentences, wherever needed :

1. Today, I will have butter jam on my bread.
2. By mistake, Sahib went to the railway station airport to pick up his friend.
3. I want to buy Samsung mobile Apple.
4. I wore blue socks red.
5. Rajinder had fresh cream custard.
Answer:
1. Today I will have butter instead of jam on my bread.
2. By mistake, Sahib went to the railway station instead of airport to pick up his friend.
3. I want to buy Samsung mobile instead of Apple.
4. I wore blue socks instead of red.
5. Rajinder had fresh cream instead of custard.

Learning to Read and Comprehend

Activity 3.

Answer the following questions :

Question 1.
Why did the farmer buy the well ?
किसान ने कुआँ क्यों खरीदा ?
Answer:
The farmer bought the well to water his fields.

Question 2.
Who did he buy it from ?
उसने इसे किससे खरीदा ?
Answer:
He bought it from his neighbour.

Question 3.
What was the argument between the farnier and his neighbour about ?
किसान और उसके पड़ोसी के बीच किस बात का झगड़ा था ?
Answer:
The argument between the two was about the water in the well. The farmer wanted to take out water. But his neighbour would not allow him.

Question 4.
Where did they go to solve the issue ?
इस मामले को सुलझाने के लिए वे कहां गए ?
Answer:
They went to the court of King Krishna Dev Rai.

Question 5.
What did the king do to solve their case ?
राजा ने उनके मामले को सुलझाने के लिए क्या किया ?
Answer:
The king asked the wisest minister of his court Tenali Raman to solve the case.

Question 6.
How did Tenali Raman solve the case ?
तेनाली रमन ने मामले को किस प्रकार सुलझाया ?
Answer:
He solved the case by doing justice to the farmer. He asked the neighbour to pay rent for his water in the farmer’s well.

Activity 4.

Read and answer the questions that follow :

1. The farmer bought the well so that he could water his fields.
Who is ‘he’ in the sentence ? ……………….

2. ‘I have sold you the well, not the water, so you cannot draw the water from it.’
What does ‘it’ mean in the sentence ? ……………….

3. They went to the court of King Krishna Dev Rai.
Who are ‘they’ in the sentence ? ……………….

4. He was listening to the complaints of the people of his Kingdom.
Who is ‘he’ in the sentence ? ……………….

5. I bought a well from him to water my fields.
Who is ‘him’ in the sentence ? ……………….
Answer:
1. The farmer
2. well
3. The farmer and his neighbour
4. King Krishna Dev Rai
5. The neighbour.

Activity 5.

Read the sentences taken from the story. Answer the questions that follow in the given blanks.

Question 1.
They decided to take the issue to the king.
What was the issue ?
Answer:
The problem of water in the well.

Question 2.
Why are you looking sad ?
Who was looking sad and why ?
Answer:
The farmer was looking sad because his neighbour would not let him take out water from the well.

Question 3.
I want justice, Your Majesty!
What was the farmer’s argument ?
Answer:
The farmer’s argument was that he had paid for the well so the water in the well was his.

Question 4.
Tenali Raman had solved this tricky situation.
How did Tenali Raman solve the problem ?
Answer:
He solved the case by doing justice to the farmer. He asked the neighbour to pay rent for his water in the farmer’s well.

Learning Language

The Noun : Revision
A noun is the name of a person, place, animal, thing, etc.
किसी व्यक्ति, स्थान, पशु, वस्तु आदि के नाम को Noun कहते हैं।
Let us look at some sentences.

• Divyam is a good dancer.
• New York is a big city.
• Animals are important for the existence of human beings.

The words in bold are nouns. They are the names of a person, place, animal or a thing.

Nouns के प्रकार – The ‘thing’ mentioned above may be concrete (a bag, a pencil, a pen – something that we can taste sight see and touch) or abstract (peace, honesty, goodness – something that we can only feel but cannot see or touch).

नोट:
1. जिन वस्तुओं को हम देख तथा छू सकते हैं उनके नाम Concrete Nouns कहलाते हैं।
2. जिन वस्तुओं को हम छू या देख नहीं सकते केवल अनुभव कर सकते हैं, उनके नाम Abstract Nouns कहलाते हैं।

Look at the picture given below :

In the picture above, the word “glee’ is an Abstract Noun. “The dog?, ‘the ball”, “the grass’ and ‘the sky’ that we can see are Concrete Nouns.

Examples (उदाहरण) of Concrete Nouns
1. people (जनसाधारण) — (man, woman, dentist, teacher)
2. animals (जानवर) — (cat, dog, bird, eagle)
3. objects (वस्तुएां) — (book, pencil, pen, blanket)
4. places and geographical features (स्थान तथा भौगोलिक विशेषतएां) — (mountain, valley, Punjab, India)

Examples ( उदाहरण ) of Abstract Nouns
1. qualities and characteristics — (beauty, kindness, wisdom)
2. emotions and states of mind — (love, happiness, anger)
3. concepts and ideas — (justice, freedom, truth)
4. events and processes — (progress, Friday, Diwali)

Collective Nouns are words that describe a group of people, animals or things.

bunch

bevy

class

commitee

litter

A particular type of Collective Nouns is called “Nouns of Assembly’. These are phrases that describe a group of animals, such as
‘Nouns of Assembly’
1. a pride of lions
2. a murder of crows
But sometimes people also make up funny or clever new ones such as
‘Nouns of Assembly’ एक विशेष प्रकार के Collective Noun होते हैं | ये प्रायः पशुओं के समूह को व्यक्त करते है, जैसे
3. a blister of shoes
4. a forest of books

Activity 6

Read the sentences below and underline the Concrete Nouns and encircle the Abstract Nouns.

C = Concrete, A = Abstract.

1. I felt pain when the surgeon put stitches on my arm.
2. I fell in love with that little puppy.
3. After lunch, Seema went to the market.
4. My mom will pick me up from school every week.
5. The kitten jumped upon the table and ate the cake.
6. Sanya’s childhood was painful.
7. I have full trust in my maid.
8. She is planting flowers in the garden.
9. That girl is very beautiful.
10. A dog is a loyal animal.
नोट : शेष विद्यार्थी Hints के अनुसार स्वयं करें।
Answer:
2. love (A), puppy (C)
3. lunch (C), Seema (C), market (C)
4. mom (C), school (C), week (A)
5. kitten (C), table (C), cake (C)
6. Sanya (C), childhood (A)
7. trust (A), maid (C)
8. flowers (C), garden (C)
9. girl (C), beautiful (A)
10. dog (C), animal (C).

Activity 7

Given below are two boxes. Match the words in box 1 with their collective nouns in box 2. (The teacher can also convert it into a group game by cutting out the word labels in both the boxes and asking the students to match them.)

नोट :-Box 1 के शब्दों का Box 2 के Collective Nouns से मेल कराएं।
Answer:
1. an army – of frogs
2. a colony – of rabbits
3. a herd – of cattle
4. a litter – of puppies
5. a bouquet – of flowers
6. a deck – of cards
7. a lounge – of lizards
8. a range – of mountains
9. a bunch – of grapes
10. a fleet -of ships
11. a pack – of wolves
12. a school – of fish
13. a company – of actors
14. a flock – of birds
15. a swarm of bees
16. a pride of lions

Learning to Listen

Activity 8

The teacher will read a story twice. You must number the sentences given below as the events happen in the story. You will mark the sequence in the space given after each sentence. Number one has been done for you.
Answer:
1. Ram said that the mango tree was his; while Sham said he owned it. (2)
2. Birbal understood- the situation. (4)
3. Unable to find a way out, they decided to ask Birbal for help. (3)
4. Upon hearing Birbal, Ram nodded and said he agreed to the suggestion (5)
5. He said, “The tree belongs to Sham because the very thought of cutting it down troubled him.” (8)
6. Someone who has cared for it for three years won’t cut it down. (9)
7. He told the brothers to remove all the mangoes, share them between the two brothers and then cut the tree in two equal halves. (5)
8. Birbal found out who the real owner of the tree was. However, Sham pled not to cut the tree for he had nurtured it for three whole years. (7)
9. Once, two brothers, Ram and Sham, were fighting over the ownership of a mango tree. (1)

Learning to Speak

Activity 9

Look at the words given below. They are commonly mispronounced. Learn to pronounce them well. Repeat the words after your teacher.
(The teacher must check the pronunciation before teaching.)

1. clothes – क्लोद्ज़
2. monkey – माँकि
3. picture – पिक्च्अ
4. bury – बरि
5. dengue – डेंगू
6. donkey – डंकी
7. village – विल्जि
8. heart – हॉट
9. tomb – टाँब
10. Wednesday – वेड्ज़डे
11. women – वुमेन्
12. develop – डिवेल्प
13. plumber – प्लम्ब्अ
14. truth – टूथ
15. coupon – कूपन

Learning to Write

Activity 10.

Look at the picture given below. Describe the picture in your own words in the given space. You can use the following words to describe the picture.

park

children

playing

trees

green

slides

seesaw

clouds

sky

This is a lovely park. There are two tall trees with green leaves. Near them there are some little plants and small trees. Many children have come. They are having fun in their own way. Some are playing. A child is walking with his father. Two girls are going up and down on a sea-saw. Some boys are enjoying themselves on slides. The weather is fine. Some clouds are sailing in the sky. The scene is lively and fresh.

Word-meanings : Enjoying-आनंद उठा रहे, Lively-जीवित, Weather-मौसम, Sailing-चल रहे।

Learning to Use Language

Activity 11

Giving Directions Read the following phrases :

1. Go straight ….. सीधे जाइए।
2. Take a right/left turn ……. दाएं/बाएं मुड़ जाएं।
3. Turn left/right …………….. बाएं/दाएं मुड़िए।
4. Go along the road……….सड़क के साथ-साथ चलते जाएं।
5. Go down this street …….. इस गली/ सड़क में (पर) जाएँ
6. Walk down ……….. पैदल चलते जाएं।
7. Next to the …………………. इसके आगे
8. Go past. ……………… (वहाँ से) गुजर जाएां
9. Until you come to the …………… जब तक आप (वहां तक) पहुंच नहीं जाते।
10. For about 1 kilometre …………. लगभग 1 कि०मी० तक
11. About three buildings away …. लगभग तीन भवन आगे

Study the following road map of Malad Mumbai. Give directions to Nanika standing on the Palm Court side of the Link Road to reach Goregaon Railway Station using the above mentioned phrases.

Answer:
1. Take the Link Road.
2. Go along it till you reach Chincholi Bunder Road.
3. Turn to the left and then to the right.
4. At a little distance, you will see a flyover bridge. Cross it and you are at Goregaon Railway Station.

Comprehension Of Passages

Read the given passages and answer the questions that follow each :

(1) Once upon time a man sold his well to a farmer. The farmer bought the well so that he could water his fields. The next day when the farmer went to draw water from that well, the man did not allow him to draw the water from it. He said, “I have sold you the well not the water, so you cannot draw the water from it.” They started arguing. When they could not solve the problem, they decided to take the issue to the king. They went to the court of King Krishna Dev Rai.

King Krishna Dev Rai was sitting in his courtroom. He was listening to the complaints of the people of his kingdom. The man and the farmer came inside the courtroom of the king and greeted the king by joining their hands and bowing in front of him. The farmer looked very sad. King Krishna Dev Rai asked him.“Why are you looking sad ? What is your problem ?”

1. Why did the farmer buy the well ?
किसान ने कुआँ क्यों खरीदा?

2. Why did the man not allow the farmer to draw water from the well ?
आदमी ने किसान को कुएँ से पानी निकालने की अनुमति क्यों नहीं दी ?

3. Choose true and false statements and write them in your answer book.
(a) They decided to take the issue to Tenali Raman.
(b) The King was listening to the complaints.

4. Complete the sentences according to the meaning of the passage.
(a) The man and the farmer came inside ………….
(b) The two men greeted the king by ……

5. Match the words with their meanings.

(a) problem	objection
(b) complaint	agreement
	difficulty

Answer:
1. The farmer bought the well so that he could water his fields.
2. The man did not allow it because he said that he had sold the well, not the water.
3.
(a) False
(b) True.
4.
(a) The man and farmer came inside the courtroom of the king.
(b) The two men greeted the king by joining their hands and bowing in front of him.
5.
(a) problem — difficulty
(b) complaint — objection

(2) The farmer replied, “This man is my neighbour. I needed water for my fields. I bought a well from him to water my fields.” The king said, “Did you not pay him the money ?” The farmer said, “I did, Your Majesty ! With great difficulty. I had collected money to buy a well. I bought the well from him by giving him the money he had asked for.”

The King asked the man, “Did the farmer give you the money for the well ?”! The man said, “Yes, Your Majesty”. The king asked the farmer, “So what is the argument about, then ?”. The farmer said, “Now, he’s asking me to pay the money for the water too. The water in the well is mine now. Why should I pay him more ? I want justice, Your Majesty !

The king asked the neighbour, “What is this ? Is it true?”’ The neighbour also pleaded, “Yes, Your Majesty! I sold him the well, but not the water inside it.” The king found the problem very interesting and asked Tenali Raman, the wisest minister of his court, to solve it. Tenali Raman then, said to the neighbour,“ We understand that you sold your well to the farmer but not the water.”’

1. How much money did the farmer pay for the well ?
किसान ने कुएँ के लिए कितना पैसा दिया?

2. What did the neighbour say about the water ?
पड़ोसी ने पानी के बारे में क्या कहा ?

3. Choose true and false statements and write them in your answer book.
(a) The farmer collected the money easily.
(b) The neighbour wanted extra money for the water in the well.

4. Complete the sentences according to the meaning of the passage.
(a) The king found the problem ……
(b) Tenali Raman was the

5. Match the words with their meanings :

(a) argument	hardships
(b) interesting	logic
	funny

Answers
1. The farmer paid as much money as his neighbour had asked for.
2. The neighbour said that he had not sold the water.
3.
(a) False
(b) True
4.
(a) The king found the problem very interesting.
(b) Tenali Raman was the wisest minister of the king’s court.
5.
(a) argument — logic
(b) interesting – funny.

(3) The wise minister looked at the farmer and said. “So, the well belongs to you and the water to your neighbour”. “Yes, Sir”, “said the farmer. “So is he giving you the rent for keeping his water in your well ?”’ asked Tenali Raman. “No, Sir”, said the farmer, smilingly. He had understood that he would get justice.

Tenali Raman said to the man, “Since you have kept your water in the well, you should pay the rent to the farmer or take out your water immediately. If you do not take out your water from this man’s well, you must pay two gold coins as rent to the farmer for keeping your water in the farmer’ well. And the farmer will pay you one gold coin every month for drawing the water from the well for his fields.”

King Krishna Dev Rai started smiling at how Tenali Raman had solved this tricky situation and done justice too. Tenali Raman proved that greed is not good and punished the neighbour for his dishonesty.

1. Was the neighbour paying rent for the water ?
क्या पड़ोसी कुएँ के पानी का किराया दे रहा था?

2. What did Tenali Raman prove ?
तेनाली रमन ने क्या सिद्ध किया ?

3. Choose true and false statements and write them in your answer book.
(a) The farmer understood that he would get justice.
(b) The king had solved the tricky situation.

4. Complete the sentences according to the meaning of the passage :
(a) Tenali Raman had solved the tricky situation and …..
(b) The rent for keeping water in the well was …………….

5. Match the words with their meanings :

(a) immediately	at once
(b) rent	gladly
	fee

Answers:
1. No, he was not paying any rent.
2. Tenali Raman proved that greed (लालच) is not good.
3.
(a) True
(b) False
4.
(a) Tenali Raman had solved the tricky situation and done justice too.
(b) The rent for keeping water in the well was two gold coins.
5.
(a) immediately – at once
(b) rent — fee.

Use Of Words/Phrases In Sentences

1. Well (a water body)
We draw water from a well.
हम एक कुएं से पानी निकालते हैं।

2. Neighbour (person living nearby)
Sh. Maan Singh is my neighbour.
श्री मानसिंह मेरे पड़ोसी हैं।

3. Argument (reason, logic)
I don’t agree to your argument.
मैं तुम्हारे तर्क से सहमत नहीं हूँ।

4. In front of (before)
Our house is in front of a park.
हमारा मकान एक पार्क के सामने है।

5. Decide (resolve)
We decided to go for a picnic.
हमने पिकनिक पर जाने का फैसला किया।

6. Kingdom (a state)
Ashoka had a large kingdom.
अशोक का राज्य विशाल था।

7. Complaint (objection)
The officer did not listen to my complaint.
अफ़सर ने मेरी शिकायत नहीं सुनी।

8. Problem (trouble)
Tell me your problem.
मुझे अपनी समस्या बताइए।

9. Tricky (difficult/knotty)
I was caught in a tricky situation.
मैं एक कठिन परिस्थिति में फंस गया।

10. Collected (gathered)
Many people collected round the magician.
जादूगर के चारों ओर बहुत-से लोग इकट्ठे हो गए।

11. Looked at (saw)
The hunter looked at the bird and took aim.
शिकारी ने पक्षी देखा और उस पर निशाना बांधा।

12. Understood (knew/realized)
I understood his problem and helped him.
मैं उसकी समस्या समझ गया और उसकी सहायता की।

Word Meanings

Rent for Water Summary in Hindi

Once upon a time, …………………………………… is your problem ?

एक समय की बात है एक आदमी ने अपना कुआँ एक किसान को बेचा। किसान ने कुआँ इसलिए खरीदा था ताकि वह अपने खेतों को पानी दे सके। अगले दिन जब किसान कुएँ से पानी निकालने गया तो आदमी ने उसे पानी नहीं निकालने दिया। उसने कहा, “मैंने कुऔं बेचा है, पानी नहीं, इसलिए तुम इसमें से पानी नहीं निकाल सकते।” वे बहस करने लगे। जब वे अपनी समस्या का कोई हल नहीं निकाल पाए तो उन्होंने निर्णय लिया कि वे मामला राजा के पास ले जाएंगे। वे राजा कृष्ण देव राय की अदालत (दरबार) में गए।

राजा कृष्ण देव राय अपनी दरबारी अदालत में बैठे थे। वे अपने राज्य के लोगों की समस्याएं सुन रहे थे। आदमी और किसान राजा के दरबार में आए और उन्होंने उनके सामने हाथ जोड़कर तथा झुककर उनका अभिवादन किया। किसान बहुत उदास था। राजा कृष्ण देव राय ने उससे पूछा, “तुम उदास क्यों लग रहे हो ? तुम्हारी क्या समस्या है ?”

The farmer narrated ………….. the water inside it.

किसान ने राजा को सारी बात बताई। उसने दुःखी आवाज़ में कहा, “महाराज! मैं एक गरीब किसान हूँ। मेरे लिए दो वक्त का खाना जुटाना भी कठिन है। कृपया मेरी सहायता कीजिए।” राजा ने कहा, “ठीक है, मुझे अपनी समस्या बताओ।” किसान ने उत्तर दिया, “यह आदमी मेरा पड़ोसी है। मुझे अपने खेतों के लिए पानी चाहिए था। मैंने इससे अपने खेतों को पानी देने के लिए एक कुआँ खरीदा था।” राजा ने कहा, “क्या तुमने इसे कुएँ का भुगतान नहीं दिया।”

किसान ने कहा, “कर दिया था, महाराज! बड़ी मुश्किल से मैंने कुआँ खरीदने के लिए रुपया इकट्ठा किया था। इसने जितना रुपया मांगा था मैंने वो रुपया देकर इससे कुआँ खरीदा था।” राजा ने आदमी से पूछा, “क्या किसान ने तुम्हें कुएँ के बदले पैसे दिए थे ?” आदमी ने कहा, “हां, महाराज।” राजा ने आदमी से पूछा, “तो फिर बहस किस बात की है ?” किसान ने कहा, “अब यह मुझसे पानी के लिए भी पैसे मांग रहा है, कुएँ का पानी अब मेरा है। मैं इसे और पैसे क्यों दूँ ? महाराज! मुझे न्याय चाहिए।” राजा ने पड़ोसी से पूछा, “यह क्या कह रहा है ? क्या यह सच है ?” पड़ोसी ने भी जोर देते हुए कहा, “हाँ, महाराज! मैंने इसे कुआँ बेचा है, परन्तु उसका पानी नहीं।” .

The king found ……………… for his dishonesty.

राजा को यह समस्या बड़ी रोचक लगी और उसने दरबार के बुद्धिमान दरबारी तेनाली रमन से हल खोजने के लिए कहा। तेनाली रमन ने तब पड़ोसी से कहा, “हम समझ गए हैं कि तुमने अपना कुआँ किसान को बेचा है, परन्तु पानी नहीं।” आदमी ने कहा, “हाँ, श्रीमान।” तेनाली रमन ने कहा, “परन्तु तुमने कुआँ बेचा था और उसकी कीमत ले ली थी।” आदमी ने कहा, “हाँ श्रीमान्!” बुद्धिमान दरबारी ने किसान की ओर देखा और कहा, “तो कुआँ तुम्हारा है और उसका पानी तुम्हारे पड़ोसी का है।”किसान ने कहा, “हाँ, श्रीमान्।” तेनाली रमन ने पूछा, “तो क्या यह तुम्हें कुएँ में अपना पानी रखने के लिए किराया दे रहा है?” किसान ने मुस्कराते हुए कहा, “नहीं, श्रीमान्।” वह समझ गया कि अब उसे न्याय मिलेगा।

तेनाली रमन ने आदमी से कहा, “क्योंकि तुमने अपना पानी कुएँ में रखा हुआ है, इसलिए तुम्हें किसान को किराया देना होगा अथवा तुरंत अपना पानी बाहर निकालना होगा। यदि तुम इस आदमी के कुएँ से अपना पानी बाहर नहीं निकालोगे, तो तुम्हें किसान को उसके कुएँ में पानी रखने के लिए किराए के रूप में दो स्वर्ण मुद्राएँ देनी होंगी और किसान तुम्हें एक स्वर्ण मुद्रा प्रति मास अपने खेतों के लिए पानी निकालने के लिए देगा।” राजा कृष्ण देव राय मुस्कराने लगे कि किस प्रकार तेनाली रमन ने इस कठिन परिस्थिति को सुलझाया है और न्याय भी किया है। तेनाली रमन ने सिद्ध किया कि लालच अच्छा नहीं होता और पड़ोसी को उसकी बेईमानी के लिए दंड दिया।

Retranslation Of Isolated Sentences

1. The farmer bought the well so that he could water his fields. — किसान ने कुआँ इसलिए खरीदा था ताकि वह अपने खेतों को पानी दे सके।
2. When they could not solve the problem, they decided to take the issue to the king. — जब वे अपनी समस्या का कोई हल नहीं निकाल पाए तो उन्होंने निर्णय लिया कि वे मामला राजा के पास ले जायेंगे।
3. King Krishna Dev Rai was sitting in his courtroom. — राजा कृष्ण देव राय अपनी दरबारी अदालत
में बैठे थे।
4. The farmer looked very sad. — किसान बहुत उदास था।
5. The farmer narrated everything to the king. — किसान ने राजा को सारी बात कह बताई।
6. It is very difficult for me to get two meals everyday.– मेरे लिए दो वक्त का खाना जुटाना भी कठिन है।
7. I needed water for my fields. — मुझे अपने खेतों के लिए पानी चाहिए था।
8. I had collected money to buy a well. — मैंने कुआँ खरीदने के लिए रुपए इकट्ठे किए थे।
9. The water in the well is mine now. — कुएँ का पानी अब मेरा है।
10. The king found the problem very interesting. — राजा को यह समस्या बड़ी रोचक लगी।
11. He had understood that he would get justice. — वह समझ गया कि अब उसे न्याय मिलेगा।
12. Tenali Raman proved that greed is not — तेनाली राम ने सिद्ध किया कि लालच अच्छा नहीं होता।

English Guide for Class 7 PSEB Prose

• Rent for Water Question Answer
• Birbal’s Khichdi Question Answer
• A Glass of Milk Question Answer
• Mountaineers Question Answer
• The Princess Who Never Smiled Question Answer
• A Treasure Hunt Question Answer
• A Hole in the Fence Question Answer
• Hachiko-The World’s Most Loyal Dog Question Answer

This PSEB 7th Class Science Notes Chapter 18 ਵਿਅਰਥ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ will help you in revision during exams.

PSEB 7th Class Science Notes Chapter 18 ਵਿਅਰਥ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ

→ ਮਲ-ਪ੍ਰਵਾਹ ਵਿਅਰਥ ਪਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਘੁਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਅਤੇ ਲਟਕਦੀਆਂ ਠੋਸ ਅਸ਼ੁੱਧੀਆਂ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਦੁਸ਼ਕ ਆਖਦੇ ਹਨ ।

→ ਧਰਤੀ ਹੇਠਾਂ ਵਿਛਿਆ ਪਾਈਪਾਂ ਦਾ ਜਾਲ ਜੋ ਘਰ ਤੋਂ ਵਿਅਰਥ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਿਪਟਾਰੇ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੱਕ ਲਿਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਨੂੰ ਵਿਸਰਜਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ |

→ ਮਲ-ਪ੍ਰਵਾਹ ਨੂੰ ਬੰਦ ਪਾਈਪਾਂ ਰਸਤੇ ਵਿਅਰਥ ਜਲ-ਸੋਧਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੱਕ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਦੂਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰ ਕੇ ਸੋਧ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਨਦੀਆਂ, ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਹਾਓ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

→ ਵਿਅਰਥ ਜਲ ਸੋਧ ਦੌਰਾਨ ਉਪਸਥਿਤ ਦੂਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਭੌਤਿਕ, ਰਸਾਇਣਿਕ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਵਿਧੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹੁ ਗਾਰ ਉਹ ਠੋਸ ਪਦਾਰਥ ਹੈ ਜੋ ਜਲ ਸ਼ੁੱਧੀਕਰਣ ਦੌਰਾਨ ਹੇਠਾਂ ਬੈਠ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

→ ਵਿਅਰਥ ਜਲ ਸੋਧ ਦੇ ਸਹਿ ਉਤਪਾਦ, ਗਾਰ ਅਤੇ ਬਾਇਓਗੈਸ ਹਨ ।

→ ਮੈਨ ਹੋਲ ਢੱਕਣ ਨਾਲ ਢਕੀ ਹੋਈ ਉਹ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਥਾਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਰਸਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਅੰਦਰ ਜਾ ਕੇ ਮਲ-ਪ੍ਰਵਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਚੈੱਕ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

→ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਮਲ-ਪ੍ਰਵਾਹ ਮੱਖੀਆਂ, ਮੱਛਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੀਟਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਜਣਨ-ਸਥਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਈ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

→ ਤੇਲ, ਘਿਉ, ਗਰੀਸ ਆਦਿ ਨੂੰ ਡੇਨ ਜਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸੁੱਟੋ, ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਡੂੰਨ ਬੰਦ (Choke) ਹੋ ਜਾਏਗੀ । ਹੁ ਕੂੜੇ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਕੂੜੇਦਾਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੁੱਟੋ ।

ਕੁੱਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ

1. ਪਦੁਸ਼ਕ-ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਅਤੇ ਲਟਕਦੀਆਂ ਅਸ਼ੁੱਧੀਆਂ ਨੂੰ ਪਦੁਸ਼ਕ ਆਖਦੇ ਹਨ ।
2. ਸੀਵਰ-ਛੋਟੀਆਂ ਅਤੇ ਵੱਡੀਆਂ ਪਾਈਪਾਂ ਦਾ ਜਾਲ ਜੋ ਵਿਅਰਥ ਜਲ ਨੂੰ ਨਿਕਾਸੀ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੱਕ ਲਿਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
3. ਮੈਨ ਹੋਲ-ਵਿਸਰਜਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਹਰ 50-60 ਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਜਿੱਥੋਂ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲਦੀ ਹੋਵੇ ਉੱਥੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਮੁੰਹ ਵਾਲੇ ਵੱਡੇ ਸੁਰਾਖ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਕੇ ਵਿਅਕਤੀ ਜਲ ਮਲ ਨਿਕਾਸੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰ ਸਕੇ ।
4. ਜਲ ਸੋਧਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ-ਅਜਿਹੀ ਥਾਂ ਜਿੱਥੇ ਵਿਅਰਥ ਜਲ ਵਿੱਚੋਂ ਅਸ਼ੁੱਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
5. ਜਲ ਸੋਧਣ-ਵਿਅਰਥ ਪਾਣੀ ਵਿਚੋਂ ਅਸ਼ੁੱਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਜਲ ਸੋਧਣ ਜਾਂ ਉਪਚਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
6. ਗਾਰ-ਜਲ ਸ਼ੁੱਧੀਕਰਨ ਟੈਂਕ ਦੇ ਬੈਠ ਗਿਆ ਠੋਸ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਗਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
7. ਸੈਪਟਿਕ ਟੈਂਕ-ਇਹ ਮਲ-ਪ੍ਰਵਾਹ ਸੋਧ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਣ-ਆਕਸੀ ਜੀਵਾਣੁ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਵਿਅਰਥ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਨਿਖੇੜਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਲ ਵਿਸਰਜਨ ਪਾਈਪਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

This PSEB 7th Class Science Notes Chapter 17 ਜੰਗਲ: ਸਾਡੀ ਜੀਵਨ ਰੇਖਾ will help you in revision during exams.

PSEB 7th Class Science Notes Chapter 17 ਜੰਗਲ : ਸਾਡੀ ਜੀਵਨ ਰੇਖਾ

→ ਪੌਦਿਆਂ, ਜੰਤੂਆਂ ਅਤੇ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਂ ਤੋਂ ਬਣੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਜੰਗਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

→ ਜੰਗਲ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ, ਚੰਦੋਆ (Canopy) ਵਿਚਕਾਰਲੀ ਪਰਤ ਤਾਜ (Crown) ਅਤੇ ਨਿਮਨ ਪਰਤ (Understory) ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

→ ਜੰਗਲ ਤੋਂ-ਖੋਰ ਤੋਂ ਭੂਮੀ (Soil) ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

→ ਭੁਮੀ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਉੱਗਣ ਅਤੇ ਵਧਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

→ ਮੱਲੜ ਤੋਂ ਇਹ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਿਤ ਪੌਦਿਆਂ ਅਤੇ ਜੰਤੂਆਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਪੋਸ਼ਕ, ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਹਨ । ਜੰਗਲ ਹਰੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਾਂਗ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਕਈ ਉਤਪਾਦ ਮਿਲਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਜੰਗਲ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ ।

→ ਜੰਗਲ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੇਤਰ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰਲੀ ਤਹਿ ਰੱਖ ਸ਼ਿਖ਼ਰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ।

→ ਜੰਗਲ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

→ ਵਿਭਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਜੰਤੂ, ਪੌਦੇ ਅਤੇ ਕੀਟ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

→ ਸਾਰੇ ਜੰਗਲੀ ਜੰਤੁ, ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਜਾਂ ਮਾਸਾਹਾਰੀ, ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ ਲਈ ਪੌਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

→ ਜੰਗਲ ਵਧਦੇ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੁੜ ਸਥਾਪਿਤ (Regenerate) ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

→ ਜੰਗਲ ਜਲਵਾਯੂ, ਜਲ-ਚੱਕਰ ਅਤੇ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

→ ਰੁੱਖ, ਝਾੜੀਆਂ, ਬਨਸਪਤੀ, ਜੜੀ-ਬੂਟੀਆਂ ਆਦਿ ਸਾਰੇ ਜੰਗਲਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ।

→ ਰੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਉਚਾਈ ਅਨੁਸਾਰ ਜੰਗਲਾਂ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ-

• ਚੰਦੋਆ
• ਤਾਜ ਅਤੇ
• ਨਿਮਨ

ਪਰਤ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ।

→ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਪੁਨਰ ਉਤਪੱਤੀ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

→ ਜੰਗਲ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਖੁਰਣ (Soil erosion) ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦੇ ਹਨ ।

→ ਜੰਗਲ ਦੇ ਪੌਦੇ ਵਾਸ਼ਪ ਉਤਸਰਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੀਂਹ ਲਿਆਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

→ ਜੰਗਲ ਕਈ ਪੌਦਿਆਂ, ਜੰਤੂਆਂ ਅਤੇ ਸੂਖ਼ਮ ਜੀਵਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ ।

→ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਨਸਪਤੀ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਰਤਾਂ-ਜੰਤੂਆਂ, ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਕੀਟਾਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਆਸਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।

→ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ, ਪਾਣੀ, ਹਵਾ ਅਤੇ ਸਜੀਵਾਂ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

→ ਜੰਗਲੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਲਈ ਜੰਗਲ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਾਰੀ ਸਮੱਗਰੀ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ ।

→ ਜੰਗਲ ਜਲਵਾਯੂ, ਜਲ ਚੱਕਰ ਅਤੇ ਹਵਾ ਦੀ ਖੁਬੀ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਿਯਮਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਨਿਖੇੜਕ, ਪੌਦਿਆਂ ਅਤੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੇ ਮ੍ਰਿਤ ਸਰੀਰ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਅਪਘਟਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

→ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਤਾਪਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਮੀਂਹ ਘਟਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਧਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੌਂ-ਖੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

→ ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚ ਸੰਤੁਲਨ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।

ਕੁੱਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ

• ਜੰਗਲ-ਜੰਗਲ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੇਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸੰਘਣੇ ਪੌਦੇ, ਦਰੱਖ਼ਤ, ਝਾੜੀਆਂ ਅਤੇ ਬੂਟੀਆਂ ਕੁਦਰਤੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉੱਗੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
• ਚੰਦੋਆ-ਰੁੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਟਹਿਣੀਆਂ ਉੱਪਰਲੀ ਪਰਤ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸੰਘਣੀ ਛੱਤ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਚੰਦੋਆ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
• ਤਾਜ ਜਾਂ ਮੁਕਟ-ਉਹ ਪਰਤ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਟਹਿਣੀਆਂ ਅਤੇ ਤਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਸਨੂੰ ਤਾਜ ਜਾਂ ਮੁਕਟ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
• ਨਿਮਨ ਪਰਤ-ਹੇਠਾਂ ਛਾਂ ਵਾਲਾ ਖੇਤਰ ਜਿੱਥੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਨਿਮਨ ਪਰਤ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
• ਪਰਿਸਥਿਤਿਕ ਪ੍ਰਬੰਧ-ਸਜੀਵ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਮਿਲ ਕੇ ਪਰਿਸਥਿਤਿਕ ਪਬੰਧ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਪੌਦੇ, ਜੰਤ ਅਤੇ ਸੂਖਮਜੀਵ ਪਰਿਸਥਿਤਿਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੇ ਜੈਵਿਕ ਘਟਕ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ-ਉਤਪਾਦਕ, ਖਪਤਕਾਰ ਅਤੇ ਨਿਖੇੜਕ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ।
• ਭੋਜਨ ਲੜੀ-ਅਜਿਹੀ ਲੜੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਤਪਾਦਕ ਨੂੰ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਖਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਖਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਲੜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

• ਭੋਜਨ ਜਾਲ-ਇੱਕ ਭੋਜਨ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਭੋਜਨ ਲੜੀਆਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇੱਕ ਭੋਜਨ ਲੜੀ ਅਗਲੇ ਭੋਜਨ ਪੱਧਰ ਦੇ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਵਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
• ਜੰਗਲ ਲਗਾਉਣਾ-ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਜੰਗਲ ਲਗਾਉਣਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
• ਨਿਖੇੜਕ-ਸੂਖਮਜੀਵ ਜਿਹੜੇ ਪੌਦਿਆਂ ਅਤੇ ਜੰਤੂਆਂ ਦੇ ਮ੍ਰਿਤ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਮੱਲ੍ਹੜ (ਹਿਯੂਮਸ) ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਨਿਖੇੜਕ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
• ਕੌਂ-ਖੋਰ-ਰੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਗੈਰ-ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਵਰਖਾ ਨਾਲ ਵਹਿ ਜਾਣਾ ਚੌਂ-ਖੋਰ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
• ਜੰਗਲ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਪੂਰਤੀ-ਵਧੇਰੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪੌਦਿਆਂ ਦਾ ਲਗਾਉਣਾ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰ ਪੂਰਤੀ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

This PSEB 7th Class Science Notes Chapter 16 ਪਾਣੀ: ਇੱਕ ਅਨਮੋਲ ਸਾਧਨ will help you in revision during exams.

PSEB 7th Class Science Notes Chapter 16 ਪਾਣੀ : ਇੱਕ ਅਨਮੋਲ ਸਾਧਨ

→ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦਾ ਰਹਿਣ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

→ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਠੋਸ, ਤਰਲ ਅਤੇ ਗੈਸ ਹਨ ।

→ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕੁੱਲ ਤਾਜ਼ੇ ਪਾਣੀ ਦਾ 1% ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਜਾਂ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਸਾਰੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਲਗਭਗ 0.003% ਪਾਣੀ ਹੀ ਮਨੁੱਖੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਉਪਲੱਬਧ ਹੈ ।

→ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਮੌਜੂਦ ਲਗਪਗ ਸਾਰਾ ਪਾਣੀ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਅਤੇ ਮਹਾਂਸਾਗਰਾਂ, ਨਦੀਆਂ, ਤਾਲਾਬਾਂ, ਧਰੁਵੀ ਬਰਫ਼, ਭੂਮੀ ਜਲ ਅਤੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ।

→ ਵਰਤਣ ਲਈ ਯੋਗ ਪਾਣੀ ਤਾਜ਼ਾ ਪਾਣੀ ਹੈ ।

→ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਲਣ ਵਿਹੀਣ ਪਾਣੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਉਪਲੱਬਧ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦਾ 0.006 ਹੈ ।

→ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਹਨ-

• ਠੋਸ,
• ਗੈਸ ।

→ ਠੋਸ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਬਰਫ਼ ਅਤੇ ਹਿਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਦੇ ਧਰੁਵਾਂ ਤੇ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢੱਕੇ ਪਹਾੜਾਂ ਅਤੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ । ਦ੍ਰਵ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਮਹਾਂਸਾਗਰਾਂ, ਝੀਲਾਂ, ਨਦੀਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭੂਮੀ ਤਲ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਭੂਮੀ ਜਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ।

→ ਗੈਸੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਜਲਵਾਯੂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।

→ ਮੀਂਹ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ੁੱਧ ਪਾਣੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

→ ਪਾਣੀ ਚੱਕਰ ਦੁਆਰਾ ਪਾਣੀ ਦਾ ਸਥਾਨ-ਅੰਤਰਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

→ ਪਾਣੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਭੁਮੀ ਜਲ ਹੈ ।

→ ਸਥਿਰ ਕਠੋਰ ਚੱਟਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਭੁਮੀ ਜਲ ਇਕੱਠਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

→ ਜਨਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਆਦਿ ਭੂਮੀ ਜਲ ਸਤਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਰਕ ਹਨ ।

→ ਭੁਮੀ ਜਲ ਦਾ ਅਧਿਕ ਉਪਯੋਗ ਅਤੇ ਜਲ ਦਾ ਘੱਟ ਰਿਸਾਵ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਭੂਮੀ ਜਲ ਦਾ ਸਤਰ ਘੱਟ ਗਿਆ ਹੈ |

→ ਭੂਮੀ ਜਲ ਸਤਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਰਕ ਹਨ ਜੰਗਲਾਂ ਦਾ ਕੱਟਣਾ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੋਖਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਮੀ !

→ ਬਉਲੀਆਂ ਅਤੇ ਬੰਦ ਡਿੱਪ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁੱਝ ਤਕਨੀਕਾਂ ਹਨ ।

→ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਪਾਣੀ ਨਾ ਦੇਣ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਉਹ ਮੁਰਝਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

→ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਲ 2009 ਵਿੱਚ ‘‘ਪੰਜਾਬ ਜਲ ਸੰਭਾਲ ਕਾਨੂੰਨ 2009” ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਨੂੰ ਲਗਾਉਣ(Transplantation) ਦੀ ਤਾਰੀਖ 10 ਜੂਨ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ । ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਾਲ 2015 ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ 15 ਜੂਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ।

→ ਮ੍ਰਿਤ ਸਾਗਰ ਇੱਕ ਨਮਕੀਨ ਝੀਲ ਹੈ ਜੋ ਪੂਰਬ ਵਲੋਂ ਜਾਰਡਨ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵੱਲੋਂ ਇਸਰਾਈਲ ਅਤੇ ਫਿਲਸਤੀਨ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਇਹ ਦੁਜੇ ਮਹਾਂਸਾਗਰਾਂ ਨਾਲੋਂ 8.6 ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਖਾਰੀ ਹੈ । ਵਧੇਰਾ ਖਾਰੀਪਨ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਜਲੀ ਪੌਦੇ ਅਤੇ ਜਲੀ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਰੋਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮ੍ਰਿਤ ਸਾਗਰ ਆਖਦੇ ਹਨ !

ਕੁੱਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ

1. ਜਲ ਚੱਕਰ-ਕਈ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਾਣੀ ਦਾ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਨ, ਸੰਘਣਨ ਕਿਰਿਆ ਦੁਆਰਾ ਬੱਦਲਾਂ ਦਾ ਬਣਨਾ ਅਤੇ ਵਰਖਾ ਦਾ ਆਉਣਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣਾ, ਭਾਵੇਂ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਲ ਚੱਕਰ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
2. ਤਾਜ਼ਾ ਪਾਣੀ-ਜਿਹੜਾ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਲਈ ਉੱਚਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਤਾਜ਼ਾ ਪਾਣੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਲੂਣ ਘੁਲੇ ਹੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਕੁੱਲ ਪਾਣੀ ਦਾ ਲਗਭਗ 3% ਹੈ ਜੋ ਨਦੀਆਂ, ਝੀਲਾਂ, ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ, ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢੱਕੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਹੇਠਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
3. ਜਲ ਪੱਧਰ ਜਾਂ ਵਾਟਰ ਟੇਬਲ-ਜਲੀ ਸੋਤ ਦੇ ਨੇੜੇ ਡੂੰਘਾਈ ‘ਤੇ ਜਿੱਥੇ ਚੱਟਾਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰਲੀ ਥਾਂ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਖੇਤਰ ਜਾਂ ਸੰਤ੍ਰਿਪਤ ਖੇਤਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਪਾਣੀ ਦੀ ਉੱਪਰਲੀ ਸਤਹਿ ਨੂੰ ਜਲ ਪੱਧਰ ਜਾਂ ਵਾਟਰ ਟੇਬਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
4. ਜਲਈ ਚਟਾਨੀ ਪਰਤ-ਧਰਤੀ ਹੇਠਲਾ ਪਾਣੀ ਵਾਟਰ ਟੇਬਲ ਤੋਂ ਵੀ ਹੇਠਾਂ ਸਖ਼ਤ ਚਟਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਜਲਈ ਚਟਾਨੀ ਪਰਤ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਪਾਣੀ ਨਲਕਿਆਂ ਅਤੇ ਟਿਊਬਵੈੱਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
5. ਇਨਫਿਲਟਰੇਸ਼ਨ (ਅੰਕੁਇਫਿਰ)-ਪਾਣੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੋਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਮੀਂਹ, ਨਦੀਆਂ ਅਤੇ ਛੱਪੜਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਗੁਰੁਤਾ ਖਿੱਚ ਕਾਰਨ ਰਿਸ-ਰਿਸ ਕੇ ਧਰਤੀ ਅੰਦਰਲੇ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਭਰਨ ਨੂੰ ਇਨਫਿਲਟਰੇਸ਼ਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
6. ਜਲ ਪ੍ਰਬੰਧਨ-ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵੰਡ ਨੂੰ ਜਲ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਆਖਦੇ ਹਨ ।
7. ਤੁਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ-ਇਹ ਸਿੰਚਾਈ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਤਕਨੀਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਪਾਈਪਾਂ ਰਾਹੀਂ ਤੁਪਕਾ-ਤੁਪਕਾ ਕਰਕੇ ਪੌਦਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ ।
8. ਜਲ ਭੰਡਾਰਨ-ਵਰਖਾ ਦੇ ਜਲ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰਤ ਵੇਲੇ ਉਪਯੋਗ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਜਮਾਂ ਕਰਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਜਲ | ਭੰਡਾਰਨ ਆਖਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਨੂੰ ਜਲ ਪੱਧਰ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਪੂਰਤੀ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
9. ਬਾਉਲੀ-ਇਹ ਪੁਰਾਤਨ ਕਾਲ ਦੀ ਜਲ ਭੰਡਾਰਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ਹੈ । ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਈ ਥਾਂਵਾਂ ‘ਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਇਸ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਜਲ ਭੰਡਾਰਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

This PSEB 7th Class Science Notes Chapter 15 ਪ੍ਰਕਾਸ਼ will help you in revision during exams.

PSEB 7th Class Science Notes Chapter 15 ਪ੍ਰਕਾਸ਼

→ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਾਨੂੰ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

→ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਵਸਤੂ ਜਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਸੋਤ ਤੋਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਿਰਨਾਂ ਵਸਤੂ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਕੇ ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਵਸਤੂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।

→ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਿੱਧੀ ਰੇਖਾ ਵਿੱਚ ਚਲਦਾ ਹੈ ।

→ ਪਤੀਬਿੰਬ ਦੇਖਣ ਲਈ ਵਸਤ ਦੀ ਸਤਹਿ ਤੋਂ ਪਰਾਵਰਤਨ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

→ ਕਿਸੇ ਸਤਾ ‘ਤੇ ਟਕਰਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਾ ਵਾਪਸ ਉਸੇ ਮਾਧਿਅਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਦਿਸ਼ਾ ‘ਚ ਮੁੜ ਆਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਾ ਪਰਾਵਰਤਨ ਆਖਦੇ ਹਨ ।

→ ਜਿਹੜੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਕਿਰਨ ਵਸਤੁ ’ਤੇ ਟਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਆਪਾਤੀ ਕਿਰਨ ਆਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਹੜੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਕਿਰਨ ਵਸਤੂ ‘ਤੇ ਟਕਰਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸੇ ਮਾਧਿਅਮ ’ਚ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਵਾਪਿਸ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਪਰਾਵਰਤਿਤ ਕਿਰਨ ਆਖਦੇ ਹਨ ।

→ ਆਪਾ ਕਿਰਨ ਅਤੇ ਆਪਨ ਬਿੰਦੂ ‘ਤੇ ਖਿੱਚੇ ਗਏ ਲੰਬ ਦੇ ਵਿਚਲੇ ਕੋਣ ਨੂੰ ਆਪਤਨ ਕੋਣ ਆਖਦੇ ਹਨ ।

→ ਪਰਾਵਰਤਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਭਿਲੰਬ ਵਿਚਲੇ ਕੋਣ ਨੂੰ ਪਰਾਵਰਤਨ ਕੋਣ ਆਖਦੇ ਹਨ ।

→ ਆਪਨ ਕੋਣ ਅਤੇ ਪਰਾਵਰਤਨ ਕੋਣ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸਨੂੰ ਪਰਾਵਰਤਨ ਦਾ ਨਿਯਮ ਆਖਦੇ ਹਨ ।

→ ਪਰਾਵਰਤਿਤ ਕਿਰਨਾਂ ਦੇ ਅਸਲੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਣੇ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਨੂੰ ਵਾਸਤਵਿਕ ਨਿਯਮ ਆਖਦੇ ਹਨ ।
ਇਸ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਨੂੰ ਸਕਰੀਨ ਪਰਦੇ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

→ ਜੇਕਰ ਪਰਾਵਰਤਿਤ ਕਿਰਨਾਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਵਾਸਤਵਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਪਰੰਤ ਮਿਲਦੀਆਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਨੂੰ ਆਭਾਸੀ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਆਖਦੇ ਹਨ | ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਪਰਦੇ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

→ ਸਮਤਲ ਦਰਪਣ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਰਪਣ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਬਣਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਆਭਾਸੀ, ਸਿੱਧਾ ਅਤੇ ਵਸਤੂ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਹੁ ਸਮਤਲ ਦਰਪਣ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਦਰਪਣ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਓਨੀ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਹੀ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਜਿੰਨੀ | ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਵਸਤੁ ਦਰਪਣ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

→ ਸਮਤਲ ਦਰਪਣ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਦਾ ਪਾਸੇਦਾਅ ਉਲਟਾਅ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਰਥਾਤ ਵਸਤੂ ਦਾ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਦਾ ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਸਤੂ ਦਾ ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਦਾ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।

→ ਅਵਤਲ ਦਰਪਣ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਗੋਲਾਕਾਰ ਦਰਪਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਪਰਾਵਰਤਕ ਸੜਾ ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

→ ਉੱਤਲ ਦਰਪਣ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਗੋਲਾਕਾਰ ਦਰਪਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਪਰਾਵਰਤਕ ਸੜਾ ਬਾਹਰ ਵੱਲ ਉਭਰਵੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

→ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਸਥਿਤ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਤੋਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਦੇ ਸਮਾਨੰਤਰ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਦਰਪਣ ਤੋਂ ਪਰਾਵਰਤਨ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿਸ ਬਿੰਦੁ ’ਤੇ ਅਸਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀਆਂ ਜਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਸ ਨੂੰ ਦਰਪਣ ਦਾ ਫੋਕਸ ਬਿੰਦੂ ਆਖਦੇ ਹਨ ।

→ ਅਵਤਲ ਦਰਪਣ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਉਦੋਂ ਹੀ ਆਭਾਸੀ, ਸਿੱਧਾ ਅਤੇ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਬਣਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਵਸਤੁ ਅਵਤਲ ਦਰਪਣ ਦੇ ਮੁੱਖ ਫੋਕਸ ਅਤੇ ਦਰਪਣ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਰੱਖੀ ਹੋਵੇ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਸਤੁ ਦੀਆਂ ਹੋਰਨਾਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਵਾਸਤਵਿਕ ਅਤੇ ਉਲਟਾ ਬਣਦਾ ਹੈ ।

→ ਉੱਤਲ ਦਰਪਣ ਲਈ ਵਸਤੂ ਦੀ ਹਰੇਕ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਆਭਾਸੀ, ਸਿੱਧਾ ਅਤੇ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਵਸਤੂ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਬਣਦਾ ਹੈ ।

→ ਲੈਂਜ਼ ਇੱਕ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਮਾਧਿਅਮ ਦਾ ਟੁਕੜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਦੋ ਸਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਲੈਂਜ਼ | ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-

• ਉੱਤਲ ਅਤੇ
• ਅਵਤਲ ਲੈਂਜ਼ ।

→ ਉੱਤਲ ਲੈਂਜ਼ ਵਿਚਕਾਰੋਂ ਮੋਟਾ ਅਤੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਪਤਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

→ ਅਵਤਲ ਲੈਂਜ਼ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਵਿਚਕਾਰੋਂ ਮੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

→ ਉੱਤਲ ਲੈਂਜ਼ ਨੂੰ ਅਭਿਸਾਰੀ ਲੈਂਜ਼ ਅਤੇ ਅਵਤਲ ਲੈਂਜ਼ ਨੂੰ ਅਸਾਰੀ ਲੈਂਜ਼ ਵੀ ਆਖਦੇ ਹਨ ।

→ ਉੱਤਲ ਲੈਂਜ਼ ਨੂੰ ਬਾਰੀਕ ਅਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਕਰਕੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਸ ‘ ਨੂੰ ਵੱਡਦਰਸ਼ੀ ਲੈਂਜ਼ ਜਾਂ ਰੀਡਿੰਗ ਗਲਾਸ ਵੀ ਆਖਦੇ ਹਨ ।

ਕੁੱਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ

1. ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਾ ਪਰਾਵਰਤਨ-ਜਦੋਂ ਸਿੱਧੀ ਰੇਖਾ ਵਿੱਚ ਚੱਲਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਿਸੇ ਦਰਪਣ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਪਾਲਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਸਤਹਿ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਆਪਣੀ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਪਿਸ ਉਸੇ ਮਾਧਿਅਮ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਾ ਆਪਣੀ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲ ਲੈਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਾ ਪਰਾਵਰਤਨ ਆਖਦੇ ਹਨ ।
2. ਆਪਾਤੀ ਕਿਰਨ-ਜਿਹੜੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਕਿਰਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸ੍ਰੋਤ ਤੋਂ ਚੱਲ ਕੇ ਦਰਪਣ ’ਤੇ ਟਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਆਪਾਤੀ ਕਿਰਨ ਆਖਦੇ ਹਨ ।
3. ਪਰਾਵਰਤਿਤ ਕਿਰਨ-ਜਿਹੜੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਕਿਰਨ ਦਰਪਣ ਉੱਤੇ ਟਕਰਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੀ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲ ਕੇ | ਉਸੇ ਮਾਧਿਅਮ ਵਿਚ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿਚ ਵਾਪਿਸ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਪਰਾਵਰਤਿਤ ਕਿਰਨ ਆਖਦੇ ਹਨ ।
4. ਆਪਤਨ ਕੋਣ-ਆਪਾਤੀ ਕਿਰਨ ਅਤੇ ਆਪਨ ਬਿੰਦੂ ‘ਤੇ ਖਿੱਚੇ ਗਏ ਅਭਿਲੰਬ ਵਿਚਲੇ ਕੋਣ ਨੂੰ ਆਪਤਨ ਕੋਣ ਆਖਦੇ ਹਨ ।
5. ਪਰਾਵਰਤਨ ਕੋਣ-ਪਰਾਵਰਤਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਪਨ ਬਿੰਦੂ ‘ਤੇ ਖਿੱਚੇ ਗਏ ਕੋਣ ਵਿਚਕਾਰ ਬਣੇ ਕੋਣ ਨੂੰ ਪਰਾਵਰਤਨ ਕੋਣ ਆਖਦੇ ਹਨ ।
6. ਆਪਨ ਬਿੰਦੂ-ਆਪਾਤੀ ਕਿਰਨ ਦਰਪਣ ਦੀ ਸਤਹਿ ਨੂੰ ਜਿਸ ਬਿੰਦੂ ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਟਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਆਪਨ ਬਿੰਦੂ ਆਖਦੇ ਹਨ ।
7. ਅਭਿਲੰਬ-ਆਪਤਨ ਬਿੰਦੂ ਉੱਤੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਲੰਬ ਨੂੰ ਅਭਿਲੰਭ ਆਖਦੇ ਹਨ ।
8. ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਦਰਪਣ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪਰਾਵਰਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿਸ ਬਿੰਦੁ ਤੇ ਵਾਸਤਵਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਸਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਆਖਦੇ ਹਨ ।
9. ਵਾਸਤਵਿਕ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ-ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਤੋਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਿਰਨਾਂ ਪਰਾਵਰਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਸੇ ਬਿੰਦ ‘ਤੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਸਤਵਿਕ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ|
10. ਆਭਾਸੀ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ-ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਦਰਪਣ ਤੋਂ ਹੋ ਰਹੇ ਪਰਾਵਰਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਸੇ ਬਿੰਦੂ ‘ਤੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀਆਂ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰੰਤੂ ਕਿਸੇ ਬਿੰਦੂ ‘ਤੇ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਉਸ ਬਿੰਦੂ ਨੂੰ ਆਭਾਸੀ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਆਖਦੇ ਹਨ | ਆਭਾਸੀ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਨੂੰ ਪਰਦੇ ‘ਤੇ ਲਿਆਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ।
11. ਗੋਲਾਕਾਰ ਦਰਪਣ-ਅਜਿਹਾ ਦਰਪਣ ਜਿਸਦੀ ਪਰਾਵਰਤਕ ਸੜਾ ਇੱਕ ਖੋਖਲੇ ਕੱਚ ਦੇ ਗੋਲੇ ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
12. ਉੱਤਲ ਦਰਪਣ-ਅਜਿਹਾ ਗੋਲਾਕਾਰ ਦਰਪਣ ਜਿਸਦੀ ਪਰਾਵਰਤਕ ਸੜਾ ਉੱਤਲ ਜਾਂ ਬਾਹਰ ਵੱਲ ਉਭਰਵੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉੱਤਲ ਦਰਪਣ ਵਾਂਗ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
13. ਅਵਤਲ ਦਰਪਣ-ਅਜਿਹਾ ਗੋਲਾਕਾਰ ਦਰਪਣ ਜਿਸਦੀ ਪਰਾਵਰਤਕ ਸੜਾ ਅਵਤਲ ਜਾਂ ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

This PSEB 7th Class Science Notes Chapter 14 ਬਿਜਲਈ ਧਾਰਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ will help you in revision during exams.

PSEB 7th Class Science Notes Chapter 14 ਬਿਜਲਈ ਧਾਰਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ

→ ਬਿਜਲਈ ਅਨੁਭਾਗਾਂ ਘੱਟਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਕੇਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰੂਪਤ (ਦਰਸਾਉਣਾ) ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਹੈ ।

→ ਸਰਕਟ ਚਿੱਤਰ (Circuit diagram) ਬਿਜਲਈ ਸਰਕਟ ਦਾ ਚਿੱਤਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਤੀਰੂਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

→ ਬਿਜਲਈ ਸੈੱਲ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ (ਸੰਕੇਤ) ਦੋ ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਰੇਖਾਵਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਲੰਮੀ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਛੋਟੀ ਰੇਖਾ ਹੈ ।

→ ਬੈਟਰੀ ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੈੱਲਾਂ ਦਾ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਸੰਯੋਜਕ ਹੈ, ।

→ ਬੈਟਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਟਾਰਚ, ਜਿਸਟਰ, ਰੇਡਿਓ, ਖਿਡੌਣੇ, ਟੀ.ਵੀ., ਰੀਮੋਟ ਕੰਟਰੋਲ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

→ ਬਿਜਲਈ ਬਲਬਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਤਲਾ ਤੰਤੂ (ਫਿਲਾਮੈਂਟ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਬਿਜਲਈ ਧਾਰਾ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਦੀਪ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

→ ਅਜਿਹਾ ਬਿਜਲਈ ਧਾਰਾ ‘ਤੇ ਤਾਪਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

→ ਬਿਜਲਈ ਹੀਟਰ, ਰੂਮ ਹੀਟਰ ਅਤੇ ਟੈਸਟਰ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲਈ ਧਾਰਾ ਦੇ ਤਾਪਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

→ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਦਾਰਥ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਧੇਰੇ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲਈ ਧਾਰਾ ਲੰਘਾਉਣ ਨਾਲ ਉਹ ਗਰਮ ਹੋ ਕੇ ਪਿਘਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਫਿਉਜ਼ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

→ ਸਰਕਟਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲਈ ਫਿਊਜ਼, ਬਿਜਲਈ ਉਪਕਰਣਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਧਾਤੂ ਦੀ ਤਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿਜਲਈ ਧਾਰਾ ਲੰਘਾਉਣ ਨਾਲ ਉਹ ਚੁੰਬਕ ਵਾਂਗ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਬਿਜਲਈ ਧਾਰਾ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਚੁੰਬਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਆਖਦੇ ਹਨ ।

→ ਅਜਿਹਾ ਪਦਾਰਥ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿਜਲਈ ਧਾਰਾ ਲੰਘਾਉਣ ਨਾਲ ਉਹ ਚੁੰਬਕ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਿਜਲਈ ਪ੍ਰਵਾਹ ਬੰਦ ਕਰਨ ਤੇ ਆਪਣਾ ਚੁੰਬਕੀ ਗੁਣ ਗੁਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਬਿਜਲਈ ਚੁੰਬਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

→ ਲੋਹੇ ਦੇ ਕਿਸੇ ਟੁਕੜੇ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਬਿਜਲਈ ਰੋਧੀ ਤਾਰ ਲਪੇਟ ਕੇ ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿਜਲਈ ਧਾਰਾ ਗੁਜ਼ਾਰੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਲੋਹੇ ਦਾ ਟੁਕੜਾ ਚੁੰਬਕ ਵਾਂਗ ਵਰਤਾਓ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਚੁੰਬਕ ਨੂੰ ਬਿਜਲਈ ਚੁੰਬਕ ਆਖਦੇ ਹਨ । ਬਿਜਲਈ ਚੁੰਬਕ ਅਸਥਾਈ ਚੁੰਬਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਬਿਜਲਈ ਧਾਰਾ ਬੰਦ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਇਹ ਆਪਣਾ ਚੁੰਬਕੀ ਗੁਣ ਗੁਆ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ।

→ ਬਿਜਲਈ ਚੁੰਬਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਈ ਯੰਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਘੰਟੀ, ਚੁੰਬਕੀ ਸ਼੍ਰੇਨ ਆਦਿ ।

ਕੁੱਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ

1. ਚਾਲਕ-ਅਜਿਹਾ ਪਦਾਰਥ ਜੋ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿਜਲਈ ਧਾਰਾ ਨੂੰ ਲੰਘਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
2. ਰੋਧਕ-ਅਜਿਹਾ ਪਦਾਰਥ ਜੋ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿਜਲਈ ਧਾਰਾ ਨੂੰ ਲੰਘਣ ਤੋਂ ਰੋਕਦਾ ਹੈ ।
3. ਸਵਿੱਚ-ਇਹ ਇੱਕ ਸਾਧਾਰਨ ਜੁਗਤ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਬਿਜਲਈ ਪਰਿਪੱਖ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿਜਲਈ ਧਾਰਾ ਤੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ਲਈ ਜਾਂ ਬਿਜਲਈ ਧਾਰਾ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਉਪਯੋਗ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
4. ਸਰਕਟ ਜਾਂ ਪਰਿਪੱਥ-ਬਿਜਲਈ ਧਾਰਾ ਦੇ ਵਹਾਉ ਨੂੰ ਬੈਟਰੀ ਦੇ ਧਨ-ਟਰਮੀਨਲ ਤੋਂ ਸਵਿੱਚ, ਬਲਬ ਦੇ ਰਸਤੇ ਦੂਜੇ ਰਿਣ ਟਰਮੀਨਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦਾ ਰਸਤਾ, ਸਰਕਟ ਜਾਂ ਪਰਿਪੱਥ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
5. ਬਲਬ-ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਜੁਗਤ ਜਿਹੜੀ ਬਿਜਲਈ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਊਰਜਾ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
6. ਐਲੀਮੈਂਟ ਜਾਂ ਤੰਤੂ-ਟੰਗਸਟਨ ਧਾਤੂ ਦਾ ਇੱਕ ਬਰੀਕ ਟੁੱਕੜਾ ਜੋ ਬਿਜਲਈ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕਾਰਨ ਗਰਮ ਹੋ ਕੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਉਤਸਰਜਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
7. ਬੈਟਰੀ-ਇਹ ਇੱਕ ਬਿਜਲਈ ਰਸਾਇਣਿਕ ਸੈੱਲਾਂ ਦਾ ਸੰਯੋਜਨ ਹੈ ਜੋ ਰਸਾਇਣਿਕ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਬਿਜਲਈ ਊਰਜਾ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
8. ਬਿਜਲਈ ਚੁੰਬਕ-ਕੁੰਡਲੀ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਨਰਮ ਲੋਹੇ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਨੂੰ ਰੱਖ ਕੇ ਕੁੰਡਲੀ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿਜਲਈ ਧਾਰਾ ਲੰਘਾਉਣ ਨਾਲ ਲੋਹੇ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਅੰਦਰ ਚੁੰਬਕ ਦੇ ਗੁਣ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਜੁਗਤ ਨੂੰ ਬਿਜਲਈ ਚੁੰਬਕ ਆਖਦੇ ਹਨ ।
9. ਬਿਜਲਈ ਘੰਟੀ-ਉਹ ਯੰਤਿਕ ਜੁਗਤ ਜੋ ਬਿਜਲਈ ਚੁੰਬਕ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਿਜਲਈ ਧਾਰਾ ਲੰਘਾਉਣ ਨਾਲ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਆਵਾਜ਼ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
10. ਬਿਜਲਈ ਬ੍ਰੇਨ-ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਕੂਨ ਜਿਸਦੇ ਇੱਕ ਸਿਰੇ ਤੇ ਵੱਡਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਚੁੰਬਕ ਜੁੜਿਆ ਹੋਵੇ ਜਿਸ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਕੇ ਲੋਹੇ ਤੋਂ ਬਣੇ ਹੋਏ ਭਾਰੀ ਸਮਾਨ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਸੌਖਾ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਕਬਾੜ ਵਿੱਚੋਂ ਲੋਹੇ ਨੂੰ ਅੱਡ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

This PSEB 7th Class Science Notes Chapter 13 ਗਤੀ ਅਤੇ ਸਮਾਂ will help you in revision during exams.

PSEB 7th Class Science Notes Chapter 13 ਗਤੀ ਅਤੇ ਸਮਾਂ

→ ਜੇ ਕੋਈ ਵਸਤੂ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਤਾਂ ਉਸ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਵਿਰਾਮ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

→ ਜੇ ਕੋਈ ਵਸਤੂ ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਬਦਲਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਗਤੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

→ ਵਸਤੁ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਰੇਖਾ ਵਿੱਚ ਗਤੀ ਨੂੰ ਸਰਲ ਰੇਖੀ ਗਤੀ ਆਖਦੇ ਹਨ ।

→ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦੀ ਚੱਕਰਾਕਾਰ ਪੱਥ ‘ਤੇ ਹੋ ਰਹੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਚੱਕਰਾਕਾਰ ਗਤੀ ਆਖਦੇ ਹਨ ।

→ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਸਤੂ ਆਪਣੀ ਮੱਧ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਇੱਧਰ-ਉੱਧਰ ਗਤੀ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਵਸਤੂ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਡੋਲਨ ਗਤੀ ਆਖਦੇ ਹਨ ।

→ ਜੇ ਕੋਈ ਵਸਤੂ ਥੋੜੀ ਦੂਰੀ ਨੂੰ ਤੈਅ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਮਾਂ ਲਗਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਵਸਤੂ ਦੀ ਗਤੀ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇ ਵਸਤੁ ਉਸੇ ਦੁਰੀ ਨੂੰ ਤੈਅ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਗਤੀ ਮੰਦ ਗਤੀ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਇਕਾਈ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਗਈ ਦੂਰੀ ਨੂੰ ਚਾਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦੀ S.I ਇਕਾਈ ਮੀਟਰ/ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ (m/s) ਹੈ ।

→ ਚਾਲ ਦੀ ਗਣਨਾ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਸੂਤਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ :

→ ‘ਇੱਕ ਸਿੱਧੀ ਰੇਖਾ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਗਤੀ ‘ਤੇ ਚਲ ਰਹੀ ਵਸਤੂ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਗਤੀ ਆਖਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੱਕ ਸਿੱਧੀ ਰੇਖਾ ਉੱਪਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗਤੀ ’ਤੇ ਚਲ ਰਹੀ ਵਸਤੂ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਅਸਮਾਨ ਗਤੀ ਆਖਦੇ ਹਨ । ਘੜੀ ਨੂੰ ਘੰਟਿਆਂ ਵਾਲੀ ਸੂਈ ਦੀ ਗਤੀ, ਧਰਤੀ ਦੀ ਸੂਰਜ ਦੁਆਲੇ ਗਤੀ ਅਤੇ ਸਧਾਰਨ ਪੈਂਡੂਲਮ ਦੀ ਗਤੀ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਗਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

→ ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਅਸੀਂ ਦੀਵਾਰ ਘੜੀਆਂ, ਮੇਜ਼ ਘੜੀਆਂ, ਹੱਥ ਘੜੀਆਂ ਜਾਂ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਨਾਲ ਸਮਾਂ ਮਾਪਦੇ ਹਾਂ । ਸਮੇਂ ਦੀ SI. ਇਕਾਈ ਸਕਿੰਟ ਹੈ ।

→ ਇੱਕ ਧਾਗੇ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਕਿਸੇ ਸਥਿਰ ਥਾਂ ਜਾਂ ਸਟੈਂਡ ਨਾਲ ਲਟਕਾਏ ਗਏ ਭਾਰੇ ਪੁੰਜ (ਧਾਤਵੀ ਗੋਲੇ) ਨੂੰ ਸਧਾਰਨ ਪੈਂਡੂਲਮ ਆਖਦੇ ਹਨ ।

→ ਸਧਾਰਨ ਪੈਂਡੂਲਮ ਦੀ ਇੱਧਰ-ਉੱਧਰ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਆਵਰਤੀ ਜਾਂ ਡੋਲਨ ਗਤੀ ਆਖਦੇ ਹਨ ।

→ ਪੈਂਡੂਲਮ ਦੇ ਇੱਕ ਡੋਲਨ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਲੱਗੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਆਵਰਤ ਕਾਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

→ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਡੋਲਨ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਆਤੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਆਤੀ ਦੀ S.I. ਇਕਾਈ ਹਰਟਜ਼ ਹੈ ।

→ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਚਾਲ ਮਾਪਣ ਵਾਲੇ ਯੰਤਰ ਨੂੰ ਸਪੀਡੋਮੀਟਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ।

→ ਸਪੀਡੋਮੀਟਰ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਚਾਲ ਨੂੰ ਕਿਲੋਮੀਟਰ/ਘੰਟਾ ਵਿੱਚ ਮਾਪਦਾ ਹੈ ।

→ ਵਾਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਦੂਰੀ ਮਾਪਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਯੰਤਰ ਨੂੰ ਉਡੋਮੀਟਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ।

→ ਗ੍ਰਾਫ਼ ਇੱਕ ਮਾਤਰਾ ਦੀ ਦੂਜੀ ਮਾਤਰਾ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

→ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਗ੍ਰਾਫ਼ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ :

• ਰੇਖੀ ਗ੍ਰਾਫ਼,
• ਛੜ ਗ੍ਰਾਫ਼,
• ਪਾਈ ਚਾਰਟ ਗ੍ਰਾਫ਼ ।

→ ਦੂਰੀ ਸਮਾਂ ਗ੍ਰਾਫ਼ ਇੱਕ ਰੇਖੀ ਗ੍ਰਾਫ਼ ਹੈ । ਇਹ ਵਸਤੂ ਦੁਆਰਾ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਦੂਰੀ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚਕਾਰ ਗ੍ਰਾਫ਼ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਜਿਹੜੀ ਮਾਤਰਾ ਸੁਤੰਤਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਲੇਟਵੇਂ ਅਕਸ਼ (X-axis) ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਮਾਤਰਾ ਜਿਹੜੀ ਨਿਰਭਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਨੂੰ ਖੜ੍ਹਵੇਂ ਅਕਸ਼ (Y-axis) ‘ਤੇ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

→ ਬਰਾਬਰ ਸਮੇਂ ਅੰਤਰਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰ ਦੂਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਵਸਤੂ ਦੀ ਗਤੀ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਗਤੀ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ।

→ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਸਤੂ ਬਰਾਬਰ ਸਮੇਂ ਅੰਤਰਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਮਾਨ ਦੂਰੀ ਤੈਅ ਕਰੇ ਜਾਂ ਅਸਮਾਨ ਸਮੇਂ ਅੰਤਰਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰ ਦੂਰੀ ਤੈਅ ਕਰੇ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਅਸਮਾਨ ਗਤੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

→ ਜੇ ਕੋਈ ਵਸਤੁ ਵਿਰਾਮ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਦੂਰੀ-ਸਮਾਂ ਗ੍ਰਾਫ਼ X-ਧੁਰੇ ਦੇ ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਇੱਕ ਸਿੱਧੀ ਰੇਖਾ ਹੈ ।

ਕੁੱਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ

1. ਗਾਫ਼-ਉਹ ਦੋ ਰਾਸ਼ੀਆਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਚਿੱਤਰ ਰਾਹੀਂ ਨਿਰੂਪਣ ਗ੍ਰਾਫ਼ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।
2. ਚਾਲ-ਇਕਾਈ ਸਮੇਂ ਅੰਤਰਾਲ ਵਿੱਚ ਵਸਤੁ ਦੁਆਰਾ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਗਈ ਦੂਰੀ ਚਾਲ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
3. ਸਮਾਨ-ਚਾਲ-ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਸਤੁ ਬਰਾਬਰ ਸਮਾਂ ਅੰਤਰਾਲ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰ ਦੂਰੀ ਤੈਅ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਵਸਤੂ ਦੀ ਚਾਲ ਸਮਾਨ ਚਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
4. ਅਸਮਾਨ-ਚਾਲ-ਬਰਾਬਰ ਸਮਾਂ ਅੰਤਰਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਦੁਰੀ ਨਾ ਤੈਅ ਕਰਨ ਤੇ ਵਸਤੂ ਦੀ ਚਾਲ ਅਸਮਾਨ ਚਾਲ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
5. ਸਰਲ ਪੈਂਡੂਲਮ-ਧਾਤੂ ਜਾਂ ਪੱਥਰ ਦੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਟੁਕੜੇ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵਿਡ (ਮਜ਼ਬੂਤ) ਬਿੰਦੂ ਤੋਂ ਧਾਗੇ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਲਟਕਾਉਣ ਤੇ ਸਰਲ ਪੈਂਡੂਲਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
6. ਡੋਲਨ-ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਪੂਰਵਕ ਲਟਕ ਰਹੀ ਵਸਤੂ ਜਦੋਂ ਆਪਣੀ ਮੱਧ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਚਰਮ ਸੀਮਾ ਤੱਕ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਦੀ ਚਰਮ ਸੀਮਾ ਤੱਕ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪੂਰਵ ਸਥਿਤੀ ਅਰਥਾਤ ਮੱਧ ਸਥਿਤੀ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਵਸਤੂ ਇੱਕ ਡੋਲਨ ਪੂਰੀ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ।
7. ਆਵਰਤ ਕਾਲ-ਸਰਲ ਪੈਂਡੂਲਮ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਡੋਲਨ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਸਮਾਂ ਆਵਰਤ ਕਾਲ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ |
8. ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਗਤੀ-ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਸਤੂ ਬਰਾਬਰ ਸਮੇਂ ਅੰਤਰਾਲ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰ ਦੂਰੀ ਤੈਅ ਕਰਦੀ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਸਮਾਂ ਅੰਤਰਾਲ ਕਿੰਨਾ ਵੀ ਛੋਟਾ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਵਸਤੂ ਦੀ ਗਤੀ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਗਤੀ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
9. ਅਸਮਾਨ ਗਤੀ-ਜਦ ਕੋਈ ਵਸਤੁ ਬਰਾਬਰ ਸਮਾਂ ਅੰਤਰਾਲ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰ ਦੂਰੀ ਤੈਅ ਕਰੇ ਭਾਵੇਂ ਸਮਾਂ ਅੰਤਰਾਲ ਕਿੰਨਾ ਵੀ ਛੋਟਾ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਵਸਤੂ ਦੀ ਗਤੀ ਅਸਮਾਨ ਗਤੀ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ।