Class 7

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Sundar Samanarthaka Shabd ਸਮਾਨਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB 7th Class Punjabi Grammar ਸਮਾਨਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦ (1st Language)

ਉੱਚਿਤ	ਠੀਕ, ਯੋਗ, ਸਹੀ।
ਉਜੱਡ	ਅੱਖੜ, ਗਵਾਰ, ਮੂਰਖ।
ਉੱਜਲ	ਸਾਫ਼, ਨਿਰਮਲ, ਸੁਥਰਾ।
ਉਸਤਤ	ਉਪਮਾ, ਸ਼ਲਾਘਾ, ਪ੍ਰਸੰਸਾ।
ਉਸਤਾਦ	ਅਧਿਆਪਕ, ਸਿੱਖਿਅਕ।
ਉਜਾਲਾ	ਚਾਨਣ, ਲੋਅ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਰੌਸ਼ਨੀ।
ਓਪਰਾ	ਬੇਗਾਨਾ, ਪਰਾਇਆ, ਬਾਹਰਲਾ, ਗੈਰ।
ਓੜਕ	ਅਮੀਰ, ਅੰਤ, ਛੇਕੜ।
ਉੱਤਮ	ਚੰਗਾ, ਸੇਸ਼ਟ, ਵਧੀਆ।
ਉੱਨਤੀ	ਤਰੱਕੀ, ਵਿਕਾਸ, ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ, ਪ੍ਰਗਤੀ।
ਉਪਕਾਰ	ਭਲਾਈ, ਨੇਕੀ, ਅਹਿਸਾਨ, ਮਿਹਰਬਾਨੀ।
ਉਪਯੋਗ	ਵਰਤੋਂ, ਲਾਭ, ਫ਼ਾਇਦਾ।
ਉੱਦਮ	ਉਪਰਾਲਾ, ਜਤਨ, ਕੋਸ਼ਿਸ਼।
ਉਦਾਸ	ਚਿੰਤਾਤੁਰ, ਫ਼ਿਕਰਮੰਦ, ਪਰੇਸ਼ਾਨ, ਨਿਰਾਸ਼, ਉਪਰਾਮ
ਉਮੰਗ	ਤਾਂਘ, ਉਤਸ਼ਾਹ, ਇੱਛਾ, ਚਾਓ।
ਉਲਟਾ	ਮੂਧਾ, ਪੁੱਠਾ, ਵਿਰੁੱਧ।
ਊਣਾ	ਹੋਛਾ, ਅਧੂਰਾ, ਅਪੂਰਨ।
ਅੱਡ	ਵੱਖ, ਅਲੱਗ, ਜੁਦਾ, ਭਿੰਨ॥
ਅਕਲ	ਮੱਤ, ਸਮਝ, ਸਿਆਣਪ।
ਅੰਤਰ	ਭੇਦ, ਫ਼ਰਕ, ਵਿੱਥ।
ਅੱਖ	ਨੇਤਰ, ਨੈਣ, ਲੋਚਨ
ਅਨਾਥ	ਯਤੀਮ, ਬੇਸਹਾਰਾ।
ਅਸਮਾਨ	ਅਕਾਸ਼, ਗਗਨ, ਅੰਬਰ, ਅਰਸ਼।
ਵਾਣਾ	ਨਿਆਣਾ, ਅਣਜਾਣ, ਬੇਸਮਝ, ਬੱਚਾ
ਅਰਥ	ਭਾਵ, ਮਤਲਬ, ਮੰਤਵ, ਮਾਇਨਾ॥
ਅਰੰਭ	ਆਦਿ, ਸ਼ੁਰੂ, ਮੁੱਢ, ਮੁਲ!
ਅਲੌਕਿਕ	ਅਲੌਕਾਰ, ਅਦਭੁਤ, ਅਨੋਖਾ, ਅਨੂਠਾ, ਬੇਮਿਸਾਲ॥
ਅਮਨ	ਸ਼ਾਂਤੀ, ਚੈਨ, ਟਿਕਾਓ।
ਅਮੀਰ	ਧਨਵਾਨ, ਧਨਾਢ, ਦੌਲਤਮੰਦ।
ਅਜ਼ਾਦੀ	ਸੁਤੰਤਰਤਾ, ਸਵਾਧੀਨਤਾ, ਮੁਕਤੀ, ਰਿਹਾਈ।
ਆਥਣ	ਸ਼ਾਮ, ਸੰਝ, ਤਿਰਕਾਲਾਂ।
ਆਦਰ	ਮਾਣ, ਇੱਜ਼ਤ, ਵਡਿਆਈ, ਸਤਿਕਾਰ, ਆਉ, ਭਗਤ!
ਔਖ	ਬਿਪਤਾ, ਕਠਿਨਾਈ, ਦੁੱਖ, ਸਮੱਸਿਆ, ਰੁਕਾਵਟ, ਅੜਚਨ!
ਇਸਤਰੀ	ਤੀਵੀਂ, ਨਾਰੀ, ਜ਼ਨਾਨੀ, ਔਰਤ, ਮਹਿਲਾ, ਤੀਮਤ, ਰੰਨ, ਬੀਬੀ।
ਇਕਰਾਰ	ਕੌਲ, ਵਚਨ, ਪ੍ਰਾਣ, ਤਿੱਗਿਆ।
ਇੱਛਾ	ਤਾਂਘ, ਚਾਹ, ਉਮੰਗ, ਉਤਸ਼ਾਹ।
ਇਨਸਾਨ	ਆਦਮੀ, ਬੰਦਾ, ਮਨੁੱਖ, ਪੁਰਖ, ਮਰਦ, ਮਾਨਵ॥
ਸਸਤਾ	ਸੁਵੱਲਾ, ਹਲਕਾ, ਮਾਮੂਲੀ, ਹੌਲਾ, ਆਮ।
ਸਹਾਇਤਾ	ਮਦਦ, ਹਮਾਇਤ, ਸਮਰਥਨ!
ਸਬਰ	ਸੰਤੋਖ, ਤ੍ਰਿਪਤੀ, ਟਿਕਾਉ, ਧੀਰਜ, ਰੱਜ।
ਸਰੀਰ	ਤਨ, ਦੇਹ, ਜਿਸਮ, ਬਦਨ, ਜੁੱਸਾ, ਕਾਇਆ, ਵਜੂਦ।
ਸੰਕੋਚ	ਸੰਗ, ਝਿਜਕ, ਸ਼ਰਮ, ਲੱਜਿਆ।
ਸਭਿਅਤਾ	ਤਹਿਜ਼ੀਬ, ਸਿਸ਼ਟਾਚਾਰ।
ਸਵਾਰਥ	ਗੋਂ, ਮਤਲਬ, ਗ਼ਰਜ਼
ਸੂਖ਼ਮ	ਬਰੀਕ, ਨਾਜ਼ੁਕ, ਪਤਲਾ।
ਸੰਜੋਗ	ਮੇਲ, ਸੰਗਮ, ਢੋ, ਸਮਾਗਮ॥
ਸੰਤੋਖ	ਸਬਰ, ਰੱਜ, ਤ੍ਰਿਪਤੀ॥
ਸਾਫ਼	ਉੱਜਲ, ਨਿਰਮਲ, ਸਵੱਛ।
ਸੂਰਬੀਰ	ਬਹਾਦਰ, ਵੀਰ, ਸੂਰਮਾ, ਬਲਵਾਨ, ਦਲੇਰ, ਯੋਧਾ, ਵਰਿਆਮ॥
ਸੋਹਣਾ	ਸੁੰਦਰ, ਖੂਬਸੂਰਤ, ਮਨੋਹਰ, ਹੁਸੀਨ, ਸ਼ਾਨਦਾਰ।
ਹੁਸ਼ਿਆਰ	ਸਾਵਧਾਨ, ਚੁਕੰਨਾ, ਸਜੱਗ, ਚਤਰ, ਚਲਾਕ, ਸੁਜਾਨ।
ਹਵਾ	ਪੌਣ, ਸਮੀਰ, ਵਾਯੂ।
ਕਮਜ਼ੋਰ	ਮਾੜਾ, ਨਿਰਬਲ, ਪਤਲਾ, ਮਾੜਕੁ॥
ਖ਼ੁਸ਼ੀ	ਸੰਨਤਾ, ਆਨੰਦ, ਸਰੂਰ।
ਗਰੀਬੀ	ਕੰਗਾਲੀ, ਥੁੜ, ਨਿਰਧਨਤਾ।
ਖ਼ਰਾਬ	ਰੀਦਾ, ਮੰਦਾ, ਭੈੜਾ, ਬੁਰਾ।
ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ	ਮਹਿਕ, ਸੁਗੰਧ॥
ਗੁੱਸਾ	ਨਰਾਜ਼ਗੀ, ਕ੍ਰੋਧ, ਕਹਿਰ।
ਚਾਨਣ	ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਰੌਸ਼ਨੀ, ਲੋ, ਉਜਾਲਾ।
ਛੋਟਾ	ਅਲਪ, ਨਿੱਕਾ, ਲਘੁ॥
ਜਾਨ	ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਜੀਵਨ, ਪ੍ਰਾਣ, ਜਿੰਦ॥
ਜਿਸਮ	ਦੋਹ, ਬਦਨ, ਸਰੀਰ, ਤਨ, ਜੁੱਸਾ, ਕਾਇਆ, ਵਜੂਦ॥
ਠਰੂਮਾ	ਸਬਰ, ਧੀਰਜ, ਸ਼ਾਂਤੀ, ਟਿਕਾਓ!
ਠੀਕ	ਸਹੀ, ਦਰੁਸਤ, ਉੱਚਿਤ, ਢੁੱਕਵਾਂ, ਯੋਗ॥
ਤਾਕਤ	ਬਲ, ਸਮਰੱਥਾ, ਸ਼ਕਤੀ, ਜ਼ੋਰ।
ਤਰੱਕੀ	ਵਿਕਾਸ, ਉੱਨਤੀ, ਵਾਧਾ, ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ।
ਦੋਸਤਾਂ	ਮਿੱਤਰਤਾ, ਯਾਰੀ, ਸੱਜਣੜਾ।
ਧਰਤੀ	ਜ਼ਮੀਨ, ਭੋਇੰ, ਭੂਮੀ, ਪ੍ਰਿਥਵੀ।
ਨਿਰਧਨ	ਗ਼ਰੀਬ, ਕੰਗਾਲ, ਤੰਗ, ਥੁੜਿਆ।
ਨਿਰਮਲ	ਸਾਫ਼, ਸ਼ੁੱਧ, ਸੁਥਰਾ।
ਪਤਲਾ	ਮਾੜਾ, ਦੁਰਬਲ, ਕੋਮਲ, ਕਮਜ਼ੋਰ, ਬਰੀਕ
ਬਹਾਦਰ	ਵੀਰ, ਸੁਰਮਾ, ਦਲੇਰ, ਬਲਵਾਨ, ਵਰਿਆਮ।
ਮੰਤਵ	ਮਨੋਰਥ, ਉਦੇਸ਼, ਨਿਸ਼ਾਨਾ, ਆਸ਼ਾ।
ਮਿੱਤਰ	ਦੋਸਤ, ਯਾਰ, ਆੜੀ, ਸੱਜਣ, ਬੇਲੀ।
ਮੀਹ	ਵਰਖਾ, ਬਰਸਾਤ, ਬਾਰਸ਼।
ਵਚਨ	ਕੌਲ, ਇਕਰਾਰ, ਪ੍ਰਤਿੱਗਿਆ, ਪ੍ਰਣ।
ਸ਼ਰਮ	ਸੰਕੋਚ, ਲੱਜਿਆ, ਸੰਗ, ਝਿਜਕ!
ਸ਼ਾਮ	ਤ੍ਰਿਕਾਲਾਂ, ਸੰਝ, ਆਥਣ!
ਖ਼ਰਾਬ	ਰੀਦਾ, ਮੰਦਾ, ਭੈੜਾ, ਬੁਰਾ।
ਖੁਸ਼ੀ	ਸੰਨਤਾ, ਅਨੰਦ, ਸਰੂਰ।
ਜ਼ਿੰਦਗੀ	ਜਾਨ, ਜੀਵਨ, ਪ੍ਰਣ।
ਫ਼ਿਕਰ	ਚਿੰਤਾ, ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ, ਸੋਚ!
ਮਦਦ	ਸਹਾਇਤਾ, ਹਮਾਇਤ, ਸਮਰਥਨ।
ਵੈਰੀ	ਵਿਰੋਧੀ, ਦੁਸ਼ਮਣ, ਸ਼ਤਰੂ।
ਵਰਖਾ	ਮੀਂਹ, ਬਾਰਸ਼, ਬਰਸਾਤ।
ਵਿਛੋੜਾ	ਜੁਦਾਈ, ਅਲਹਿਦਗੀ!

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Sundar Likhai Te Sudha Sabda Jora ਸੁੰਦਰ ਲਿਖਾਈ ਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB 7th Class Punjabi Grammar ਸੁੰਦਰ ਲਿਖਾਈ ਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ (1st Language)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਮੇਹਨਤ, ਵੇਹੜਾ, ਦੁਪੈਹਰ, ਔਰਤ, ਸ਼ੈਹਰ, ਬੌਹਤਾ, ਚੋਲ।
(ਅ) ਵੋਹਟੀ, ਭਿਖਾਰਣ, ਆਯਾ, ਅਬਿਆਸ, ਦੱਦ, ਰੈਂਹਦਾ।
(ਈ) ਨੈਹਰ, ਕਚੈਹਰੀ, ਪੀਂਗ, ਗੋਬੀ, ਸੌਂਹ, ਜੇਹੜਾ, ਕੇਹੜਾ, ਪੈਹਰ। ਸ ਗੈਹਣਾ, ਸ਼ੀਤਲ, ਸ਼ਿਖ਼ਰ, ਸ਼ੜਕ, ਸੌਹਰਾ, ਬੌਹਵਚਨ, ਨੌਂਹ
(ਹ) ਅਵਾਜ, ਲੈਹਰ, ਨਲੈਕ, ਕਬੀ, ਬਚੌਣਾ, ਸੌਹਰਾ, ਮੈਂਹਗਾ।
(ਕ) ਜੁਲਮ, ਧੰਧਾ, ਸਿਢਾ, ਮੁਕਤਿ, ਛੈਹਿਰ, ਬੈਹਰਾ, ਛਿੰਦਾ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮਿਹਨਤ, ਵਿਹੜਾ, ਦੁਪਹਿਰ, ਔਰਤ, ਸ਼ਹਿਰ, ਬਹੁਤਾ, ਚੌਲ।
(ਅ) ਵਹੁਟੀ, ਭਿਖਾਰਨ, ਆਇਆ, ਅਭਿਆਸ, ਦੁੱਧ, ਰਹਿੰਦਾ।
(ਈ) ਨਹਿਰ, ਕਚਹਿਰੀ, ਹੀਂਗ, ਗੋਭੀ, ਸਹੁੰ, ਜਿਹੜਾ, ਕਿਹੜਾ, ਪਹਿਰ।
(ਸ) ਗਹਿਣਾ, ਸੀਤਲ, ਸਿਖਰ, ਸੜਕ, ਸਹੁਰਾ, ਬਹੁਵਚਨ, ਨਹੁੰ।
(ਹ) ਅਵਾਜ਼, ਲਹਿਰ, ਨਲਾਇਕ, ਕਵੀ, ਬਚਾਉਣਾ, ਸਹੁਰਾ, ਮਹਿੰਗਾ !
(ਕ) ਜ਼ੁਲਮ, ਧੰਦਾ, ਸਿੱਧਾ, ਮੁਕਤੀ, ਸ਼ਹਿਰ, ਬਹਿਰਾ, ਫ਼ਾਇਦਾ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸੋਹਣੀ ਲਿਖਾਈ ਵਿਚ ਲਿਖੋ। ਮੋਟੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਵੀ ਠੀਕ ਕਰੋ।
(ਉ) ਹਾਕਮ ਨੇ ਗੁਸੇ ਵਿਚ ਗੜਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, “ਡੈਹਿਰ ਜਾਓ !ਵਿਲੀਅਮ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਰੁਕ ਗਏ ਹਾਕਮ ਨੇ ਬੇਖਿਆ ਔਹਨਾਂ ਦੋਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਚਹਿਰੇ ਉੱਤੇ ਭੈਯ ਨਹੀਂ ਸੀ।
(ਆ) ਗੁਰੂ ਜੀ ਉਸ ਤੋਂ ਬੋਹਤ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋਵੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸ਼ਕਾ ਕੇ ਉਹ ਦਾ ਨਾਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਭੱਥੇ ਬਿੱਚੋਂ ਪੰਝ ਤੀਰ ਕੱਡ ਕੇ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਲਮ ਹਾਕਮਾਂ ਦਾ ਭਾਢਾ ਭੰਨਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।
(ਇ) ਬਾਬਾ ਬਾਹੋਦਾਹੀ ਆਪਣੇ ਅੱਗੇ – ਅੱਗੇ ਜਾਂਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾ ਰਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਨੇ ਉਹਦੀ ਪੈਰ – ਚਾਪ ਸੁਨ ਕੇ ਪਿਸ਼ਾਂਹ ਤੱਕਦਿਆਂ ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਕਿਹਾ, “ਤਾਇਆ ਤਾਂ ਇੰਜ ਰੇਵੀਆ ਚਾਲ ਪਿਆ ਆਉਂਦੈ ਜਿਵੇਂ ਗੱਡੀ ਚੜਣਾ ਹੁੰਦੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਹਾਕਮ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਗਰਜਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, “ਠਹਿਰ ਜਾਓ !” ਵਿਲੀਅਮ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਰੁਕ ਗਏ। ਹਾਕਮ ਨੇ ਵੇਖਿਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਉੱਤੇ ਭੈ ਨਹੀਂ ਸੀ।
(ਅ) ਗੁਰੂ ਜੀ ਉਸ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋਏ। ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ
ਆਪਣੇ ਭੱਥੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਤੀਰ ਕੱਢ ਕੇ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਾਲਮ ਹਾਕਮਾਂ ਦਾ ਭਾਂਡਾ ਭੰਨਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।
(ਇ) ਬਾਬਾ ਵਾਹੋਦਾਹੀ ਆਪਣੇ ਅੱਗੇ – ਅੱਗੇ ਜਾਂਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾ ਰਲਿਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਪੈਰ ਚਾਪ ਸੁਣ ਕੇ ਪਿਛਾਂਹ ਤਕਦਿਆਂ ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਕਿਹਾ, ‘ਤਾਇਆ ਤਾਂ ਇੰਝ ਰੇਵੀਆ ਚਾਲ ਪਿਆ ਆਉਂਦਾ ਜਿਵੇਂ ਗੱਡੀ ਚੜ੍ਹਨਾ ਹੁੰਦਾ।’

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Kiria Kala Kiria Visesana Sabadhaka Yojaka te Visamika ਕਿਰਿਆ, ਕਾਲ, ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਸੰਬੰਧਕ, ਯੋਜਕ ਤੇ ਵਿਸਮਿਕ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB 7th Class Punjabi Grammar ਕਿਰਿਆ, ਕਾਲ, ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਸੰਬੰਧਕ, ਯੋਜਕ ਤੇ ਵਿਸਮਿਕ (1st Language)

ਕਿਰਿਆ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਰਿਆ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ?
ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ – ਉਪਰੋਕਤ ਦੋਹਾਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਲਈ ਦੇਖੋ “ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕ’ ਵਾਲਾ ਭਾਗ, ਪਾਠ 4 ਅਤੇ 12)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਲਕੀਰ ਲਗਾਓ
(ਉ) ਹਰਬੰਸ ਉੱਚੀ – ਉੱਚੀ ਰੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਅ) ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਆਏਗੀ।
(ਇ) ਉਹ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਬੰਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ?
(ਸ) ਧੋਬੀ ਕੱਪੜੇ ਧੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਹ) ਅਧਿਆਪਕਾ ਜੀ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੀ ਹੈ।
(ਕ) ਕੁੜੀ ਰੱਸੀ ਟੱਪਦੀ ਹੈ।
(ਖ) ਦਰਜ਼ੀ ਕੱਪੜੇ ਸਿਊਂ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਹਰਬੰਸ ਉੱਚੀ – ਉੱਚੀ ਰੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਅ) ਰੇਲ – ਗੱਡੀ ਆਏਗੀ।
(ਇ) ਉਹ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਬੰਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਸ) ਧੋਬੀ ਕੱਪੜੇ ਧੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਹ) ਅਧਿਆਪਕਾ ਜੀ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੀ ਹੈ।
(ਕ) ਕੁੜੀ ਰੱਸੀ ਟੱਪਦੀ ਹੈ। (ਖ ਦਰਜ਼ੀ ਕੱਪੜੇ ਸਿਉਂ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਕਾਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਾਲ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? ਕਾਲ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ – ਉਪਰੋਕਤ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦੇ ਉੱਤਰ ਲਈ ਦੇਖੋ “ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕ’ ਵਾਲਾ ਭਾਗ, ਪਾਠ 11)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕ ਕਿਹੜੇ ਕਾਲ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ?
(ੳ) ਭਾਰਤ ਦੀ ਟੀਮ ਮੈਚ ਖੇਡੇਗੀ।
(ਅ) ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਭਾਸ਼ਣ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਇ) ਅਧਿਆਪਕਾ ਪੜ੍ਹਾ ਰਹੀ ਹੈ।
(ਸ) ਰਾਜੂ ਅੱਠਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿਚੋਂ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
(ਹ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਰਿਆ ਪਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।
(ਕ) ਸ਼ਰਮਾ ਜੀ ਜੱਜ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਅ ਰਹੇ ਸਨ।
(ਖ) ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ।
(ਗ) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਿੱਖਿਆ ਅਫ਼ਸਰ ਸਕੂਲ ਦੀ ਚੈਕਿੰਗ ਕਰਨਗੇ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਭਵਿੱਖਤ ਕਾਲ
(ਅ) ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ
(ਇ) ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ
(ਸ) ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ
(ਹ) ਭੂਤਕਾਲ
(ਕ) ਭੂਤਕਾਲ
(ਖ) ਭੂਤਕਾਲ
(ਗ) ਭਵਿੱਖਤ ਕਾਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਦੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਭੂਤਕਾਲ ਵਿਚ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਸਚਿਨ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖੇਡਦਾ ਹੈ।
(ਅ) ਚੋਰ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
(ਈ) ਸੂਰਜ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਸ) ਪਸ਼ੂ ਘਾਹ ਚਰਦੇ ਸਨ। ਹ ਗੱਡੀ ਚਲੀ ਗਈ ਹੈ।
(ਕ) ਬੱਚਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਚਿਨ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖੇਡਦਾ ਸੀ !
(ਆ) ਚੋਰ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਸੀ।
(ਈ) ਸੂਰਜ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਸੀ।
(ਸ) ਪਸ਼ੂ ਘਾਹ ਚਰਦੇ ਸਨ !
(ਹ) ਗੱਡੀ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ।
(ਕ) ਬੱਚਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਂਦਾ ਸੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਦੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖਤ ਕਾਲ ਵਿਚ ਬਦਲੋ :
(ਉ) ਵਰਖਾ ਪੈ ਰਹੀ ਹੈ।
(ਆ) ਘੋੜੇ ਦੌੜਦੇ ਹਨ।
(ਈ) ਮੱਝਾਂ ਚਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਸ) ਕੁੜੀਆਂ ਖੇਡ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਹ) ਸੁਰਜੀਤ ਹਾਕੀ ਖੇਡ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਵਰਖਾ ਪੈ ਰਹੀ ਹੋਵੇਗੀ।
(ਅ) ਘੋੜੇ ਦੌੜਨਗੇ।
(ਈ) ਮੱਝਾਂ ਚਰ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ।
(ਸ) ਕੁੜੀਆਂ ਖੇਡ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ।
(ਹ) ਸੁਰਜੀਤ ਹਾਕੀ ਖੇਡ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਭੂਤਕਾਲ ਵਿਚ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਜਾਦੂਗਰ ਜਾਦੂ ਦਿਖਾਏਗਾ।
(ਅ) ਰੀਟਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹੇਗੀ।
() ਪੁਜਾਰੀ ਆਰਤੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਸ) ਬੱਚੇ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਹ) ਮੱਝਾਂ “ਚਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਛੀ ਅਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਉੱਡ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਖ ਕਵੀ ਕਵਿਤਾ ਸੁਣਾਏਗਾ।
(ਗ) ਬੱਚਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਏਗਾ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਜਾਦੂਗਰ ਨੇ ਜਾਦੂ ਦਿਖਾਇਆ।
(ਅ) ਰੀਟਾ ਨੇ ਪਾਠ ਪੜਿਆ।
(ਈ ਪੁਜਾਰੀ ਆਰਤੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।
(ਸ ਬੱਚੇ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੇ ਸਨ।
(ਹ) ਮੱਝਾਂ ਚਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
(ਕ) ਪੰਛੀ ਅਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉੱਡ ਰਹੇ ਸਨ।
(ਖ) ਕਵੀ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਸੁਣਾਈ।
(ਗ) ਬੱਚਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਂਦਾ ਸੀ।

ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ? ਹਰ ਇਕ ਬਾਰੇ ਵਿਸਤਾਰਪੂਰਵਕ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਨੋਟ – ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰਾਂ ਲਈ ਦੇਖੋ “ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕ’ ਵਾਲਾ ਭਾਗ, ਪਾਠ 14 ਅਤੇ 16)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਦਿਨੋ – ਦਿਨ ………………
(ਅ) ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ………………
(ਈ) ਵਾਰ – ਵਾਰ ………………
(ਸ) ਬਹੁਤ ਅੱਛਾ ………………
(ਹ) ਜ਼ਰੂਰ ………………
(ਕ) ਬਥੇਰਾ ………………
(ਖ) ਇਸੇ ਕਰਕੇ ………………
(ਗ) ਆਹੋ ਜੀ ………………
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਕਾਲਵਾਚਕ,
(ਅ) ਕਾਰਵਾਚਕ,
(ਈ) ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰਵਾਚਕ,
(ਸ) ਨਿਰਨਾਵਾਚਕ,
(ਹ) ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ,
(ਕ) ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ,
(ਖ) ਕਾਰਨਵਾਚਕ,
(ਗ) ਨਿਰਨਾਵਾਚਕ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣ ਕੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੀ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਲਿਖੋ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਵੀ ਦੱਸੋ।
(ਉ) ਮਾਤਾ ਜੀ ਘਰੋਂ ਬਜ਼ਾਰ ਗਏ ਹਨ।
(ਆ) ਮੈਂ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਘਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾਂਗਾ।
(ਈ) ਮੈਂ ਗਲਾਸ ਹੌਲੀ ਰੱਖਿਆ ਸੀ, ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਨਹੀਂ।
(ਸ) ਪੜੋ ਜ਼ਰੂਰ, ਬੇਸ਼ਕ ਦੁਕਾਨ ਹੀ ਕਰੋ
(ਹ) ਹਾਂ ਜੀ ! ਮੈਂ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵਾਂਗਾ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਬਜ਼ਾਰ – ਸਥਾਨਵਾਚਕ,
(ਅ) ਐਤਵਾਰ – ਕਾਲਵਾਚਕ,
(ਈ) ਹੌਲੀ, ਜ਼ੋਰ ਨਾਲੇ – ਕਾਰਵਾਚਕ, ਨਹੀਂ ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ,
(ਸ) ਜ਼ਰੂਰ, ਬੇਸ਼ਕ – ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ,
(ਹ) ਹਾਂ ਜੀ – ਨਿਰਨਾਵਾਚਕ, ਸਮੇਂ ਸਿਰ – ਕਾਲਵਾਚਕ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਤੇ ਗ਼ਲਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲੀ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :
(ਉ) ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਅੱਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
(ਅ) ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
(ਇ) ਹੌਲੀ, ਛੇਤੀ ਸ਼ਬਦ ਪ੍ਰਕਾਰਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।
(ਸ) ਬੇਸ਼ੱਕ, ਜ਼ਰੂਰ ਸ਼ਬਦ ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਨ।
(ਹ) ਦੂਰ, ਪਿੱਛੇ, ਸਾਹਮਣੇ ਸ਼ਬਦ ਨਿਰਨਾਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਨ।
(ਕ) ਜੀ ਹਾਂ, ਆਹੋ ਨਿਰਨਾਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਨ।
(ਖ) ਮੈਂ ਰਾਤੋ – ਰਾਤ ਦਿੱਲੀ ਗਿਆ ਸੰਖਿਆ – ਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) [✓]
(ਅ) [✓]
(ਇ) [✗]
(ਸ) [✗]
(ਹ) [✗]
(ਕ) [✓]
(ਖ) [✗]

ਸੰਬੰਧਕ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸੰਬੰਧਕ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸੰਬੰਧਕ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ – ਉਪਰੋਕਤ ਦੋਹਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰਾਂ ਲਈ ਦੇਖੋ “ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕ’ ਵਾਲਾ ਭਾਗ, ਪਾਠ 17)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸੰਬੰਧਕ ਚੁਣੋ ਤੇ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੋ
(ੳ) ਸਾਡਾ ਘਰ ਬੱਸ ਅੱਡੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ।
(ਅ) ਬਿੱਲੀ ਮੇਜ਼ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਬੈਠੀ ਹੈ।
(ਈ) ਕਾਲੂ ਦਾ ਭਰਾ ਬੜਾ ਸੋਹਣਾ ਹੈ।
(ਸ) ਤੁਹਾਡੀ ਮਾਤਾ ਦੀ ਸਾੜ੍ਹੀ ਪੁੱਸ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।
(ਹ) ਤੁਹਾਡੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਕਿੱਥੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ?
(ਕ) ਰਤਾ ਪਰੇ ਹੋ ਕੇ ਬੈਠੋ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਦੇ
(ਆ) ਦੇ ਹੇਠਾਂ
(ਈ) ਦਾ
(ਸ) ਦੀ
(ਹ) ਕਿੱਥੇ
(ਕ) ਪਰੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪੂਰਨ ਸੰਬੰਧਕ, ਅਪੂਰਨ ਸੰਬੰਧਕ ਤੇ ਦੁਬਾਜਰੇ ਸੰਬੰਧਕ ਚੁਣੋ ਤੇ ਵੱਖਰੇ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ – ਦਾ, ਦੇ ਉੱਤੇ, ਦੀ, ਉਰੇ, ਪਰੇ, ਦੇ ਬਗੈਰ।
ਉੱਤਰ :
ਪੂਰਨ ਸੰਬੰਧਕ – ਦਾ, ਦੀ, ਦੇ।
ਅਪੂਰਨ ਸੰਬੰਧਕ – ਪਰੇ, ਉਰੋ।
ਦੁਬਾਜਰਾ ਸੰਬੰਧਕ – ਦੇ ਉੱਤੇ, ਦੇ ਬਗ਼ੈਰ।

ਯੋਜਕ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਯੋਜਕ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ? ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਦੋ ਵਾਕਾਂ, ਦੋ ਵਾਕੰਸ਼ਾਂ ਜਾਂ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੋੜਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ “ਯੋਜਕ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ –
(ਉ) ਭੈਣ ਤੇ ਭਰਾ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਆ) ਉਹ ਕੋਠੇ ਦੇ ਉੱਪਰ, ਨਾਲੇ ਵਿਹੜੇ ਦੇ ਵਿਚ ਖੇਡਦੇ ਹਨ।
(ਇ) ਹਰਜੀਤ ਨੇ ਆਖਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਅੱਜ ਬਿਮਾਰ ਹਾਂ।
(ਸ) ਮੈਂ ਅੱਜ ਸਕੂਲ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਬਿਮਾਰ ਹਾਂ।
(ਹ) ਉਹ ਕੇਵਲ ਕੰਜੂਸ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕਮੀਨਾ ਵੀ ਹੈ।

ਪਹਿਲੇ ਵਾਕ ਵਿਚ ‘ਤੇ ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ, ਦੂਜੇ ਵਾਕ ਵਿਚ “ਨਾਲੇ’ ਦੋ ਵਾਕੰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਤੇ ਬਾਕੀ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ‘ਕਿ’, ‘ਕਿਉਂਕਿ` , ਕੇਵਲ, ਸਗੋਂ ਦੋ – ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਯੋਜਕ ਹਨ।

ਯੋਜਕ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ; ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ ਤੇ ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ।
1. ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ – ਦੋ ਪੂਰਨ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੋੜਨ ਵਾਲਾ ਯੋਜਕ ‘ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ’ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ (ੳ) ਸੁਰਜੀਤ ਨੇ ਅੰਬ ਚੁਪੇ
(ਅ) ਮਹਿੰਦਰ ਨੇ ਅੰਬ ਚੂਪੇ।

ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਵਾਕ ਪੂਰਨ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਹੜਾ ਯੋਜਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੋੜ ਦੇਵੇਗਾ, ਉਹ ‘ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ ਅਖਵਾਏਗਾ
(ਈ) ਸੁਰਿੰਦਰ ਅਤੇ ਮਹਿੰਦਰ ਨੇ ਅੰਬ ਚੂਪੇ ॥ ਉੱਪਰਲੇ ਦੋਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਬਣੇ ਤੀਜੇ ਵਾਕ ਵਿਚ “ਅਤੇ ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਜੁੜਵੇਂ ਵਾਕ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਵਾਕ ਆਖਦੇ ਹਨ।

2. ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ – ਜਦੋਂ ਜੋੜੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਅਪੂਰਨ ਵਾਕ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਯੋਜਕ ਨੂੰ ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ’ ਆਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ
(ਉ) ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ।
(ਅ) ਉਹ ਬਚ ਨਹੀਂ ਸਕੇਗਾ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲਾ ਵਾਕ ਅਧੂਰਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ‘ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿਰਿਆ ਦਾ ਕਰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਦੂਜੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ਇਸ ਨਾਲ ਜੋੜ ਦੇਈਏ, ਤਾਂ ਕਿਰਿਆ ਦਾ ਕਰਮ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ “ਕਿ’ ਯੋਜਕ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਵਾਕ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ –

“ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਬਚ ਨਹੀਂ ਸਕੇਗਾ।
ਅਜਿਹੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ਮਿਸ਼ਰਤ ਵਾਕ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਮਾਨ ਤੇ ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ ਚੁਣੋ :
(ੳ) ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਟੀ. ਵੀ. ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਅਦਭੁਤ ਕਾਵਾਂ ਹਨ।
(ਅ) ਮੋਹਨ ਗ਼ਰੀਬ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਬੇਈਮਾਨ ਨਹੀਂ।
(ਈ) ਦਵਿੰਦਰ ਤੇ ਰਵਿੰਦਰ ਸਕੇ ਭਰਾ ਹਨ।
(ਸ) ਰੀਨਾ ਸਕੂਲ ਨਹੀਂ ਆਈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ ਬਿਮਾਰ ਹੈ।
(ਹ) ਉਸਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਟਿਊਸ਼ਨ ਰਖਵਾਈ, ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਪਾਸ ਹੋ ਜਾਣ …….
ਉਹ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਡਰਪੋਕ ਵੀ ਹੈ।
(ਖ) ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਨਕਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। …….
(ਗ) ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਘਰ ਪੁੱਜਣਾ।
(ਘ ਰੋਜ਼ ਦੰਦ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਤੇ ਨਹਾਉਣਾ ਸਿਹਤ ਲਈ ਗੁਣਕਾਰੀ ਹੈ। ……
(੩) ਤੂੰ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉਹ ਆਵੇਗਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਅਤੇ – ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ,
(ਅ) ਪਰ – ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ,
(ਇ) ਤੇ – ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ,
(ਸ) ਕਿਉਂਕਿ – ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ, ਹੀ ਤਾਂਕਿ – ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ,
(ਕ) ਬਲਕਿ – ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ, ਵਖ ਪਰੰਤੂ – ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ,
(ਗ) ਕਿ – ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ,
(ਘ ਤੇ – ਸਮਾਨ ਯੋਜਕ,
(ਝ) ਤਾਂ – ਅਧੀਨ ਯੋਜਕ।

ਵਿਸਮਿਕ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਿਸਮਿਕ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਿਸਮਿਕ ਦੀਆਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਸਮਝਾਓ।
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ – ਉਪਰੋਕਤ ਦੋਹਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਲਈ ਦੇਖੋ “ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕ’ ਵਾਲਾ ਭਾਗ, ਪਾਠ 20)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੰਸਾਵਾਂਚਕ ਵਿਸਮਿਕ ਦੀਆਂ ਦੋ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦਿਓ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਬਲਿਹਾਰ ! ਤੇਰੀ ਕੁਦਰਤ ਤੋਂ।
(ਅ) ਧੰਨ ਓ ਤੁਸੀਂ ! ਨਹੀਂ ਰੀਸਾਂ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸ਼ੋਕਵਾਚਕ ਵਿਸਮਿਕ ਵਿਚ ਕਿਹੋ ਜਿਹੇ ਭਾਵ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ੋਕਵਾਚਕ ਵਿਸਮਿਕ ਵਿਚ ਦੁੱਖ ਦੇ ਭਾਵ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਉਫ਼ ! ਹਾਏ ! ਓਹੋ ! ਹਾਏ ਰੱਬਾ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੈਰਾਨੀਵਾਚਕ ਵਿਸਮਿਕ ਦੀਆਂ ਦੋ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦਿਓ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਆਹਾ ! ਕਿੰਨਾ ਸੋਹਣਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੈ।
(ਅ) ਵਾਹ ਵਾਹ ! ਸੋਹਣੀ ਖੇਡ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਿਸਮਿਕ ਦੀ ਕਿਸਮ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ! ……………………
(ਅ) ਕਾਸ਼ ! ……………………
(ਈ) ਜਿਉਂਦਾ ਰਹੁ ! ……………………
(ਸ) ਫਿੱਟੇ ਮੂੰਹ ! ……………………
(ਹ) ਆਓ ਜੀ ! ……………………
(ਕ) ਨੀ ਕੁੜੀਏ ! ……………………
(ਖ) ਹੈਂ ਹੈਂ ! ……………………
(ਗ) ਆਹਾ ! ……………………
(ਘ) ਹੇ ਰੱਬਾ ! ……………………
(੩) ਬੱਲੇ ਜਵਾਨਾ ! ……………………
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸੰਸਾਵਾਚਕ,
(ਅ) ਸ਼ੋਕਵਾਚਕ,
(ਈ) ਅਸੀਸਵਾਚਕ,
(ਸ) ਫਿਟਕਾਰਵਾਚਕ,
(ਹ) ਸਤਿਕਾਰ – ਵਾਚਕ,
(ਕ) ਸੰਬੋਧਨੀ,
(ਖ) ਹੈਰਾਨੀਵਾਚਕ,
(ਗ) ਸੰਸਾਵਾਚਕ,
(ਘ) ਇੱਛਾਵਾਚਕ,
(ਝ) ਪ੍ਰਸੰਸਾਵਾਚਕ !

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Ling ਲਿੰਗ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB 7th Class Punjabi Grammar ਲਿੰਗ (1st Language)

ਲਿੰਗ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਲਿੰਗ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀਵਾਚਕ ਭਾਵ ਉਸ ਦਾ ਲਿੰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਲਿੰਗ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਲਿੰਗ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ – ਪੁਲਿੰਗ ਤੇ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ।

ਪੁਲਿੰਗ – ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਭਾਵ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ ਪੁਲਿੰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ – ਮੁੰਡਾ, ਕੁੱਤਾ, ਪਹਾੜ, ਕੜਾਹਾ ਆਦਿ।

ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ – ਇਸਤਰੀਵਾਚਕ ਭਾਵ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ – ਕੁੜੀ, ਕੁੱਤੀ, ਪਹਾੜੀ, ਕੜਾਹੀ ਆਦਿ।

ਯਾਦ ਕਰੋ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਸਤਰੀ – ਲਿੰਗ ਰੂਪ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਸੱਪ,
(ਅ) ਬੱਕਰਾ
(ਇ) ਹਾਥੀ
(ਸ) ਚਾਚਾ
(ਹ) ਵੱਛਾ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸੱਪ – ਸੱਪਣੀ,
(ਆ) ਬੱਕਰਾ – ਬੱਕਰੀ,
(ਇ) ਹਾਥੀ – ਹਥਣੀ,
(ਸ) ਚਾਚਾ – ਚਾਚੀ,
(ਹ) ਵੱਛਾ – ਵੱਛੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਇਸਤਰੀ – ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੁਲਿੰਗ ਰੂਪ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਨਾਨੀ
(ਆ) ਮਾਮੀ
(ਈ) ਧੋਬਣ
(ਸ) ਸੋਹਣੀ
(ਹ) ਤੇਲਣੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਨਾਨਾ – ਨਾਨੀ,
(ਆ) ਮਾਮਾ – ਮਾਮੀ,
(ਈ) ਧੋਬਣ – ਧੋਬੀ,
(ਸ) ਸੋਹਣੀ – ਸੋਹਣਾ,
(ਹ) ਤੇਲਣ – ਤੇਲੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਪੁੱਤਰੀ
(ਅ) ਮੋਰਨੀ
(ਈ) ਨੌਕਰਾਣੀ
(ਸ) ਪੰਜਾਬੀ ਹ ਰਾਗ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪੁੱਤਰੀ – ਪੁੱਤਰ,
(ਅ) ਮੋਰਨੀ – ਮੋਰ,
(ਈ) ਨੌਕਰਾਣੀ – ਨੌਕਰ,
(ਸ) ਪੰਜਾਬੀ – ਪੰਜਾਬਣ,
(ਹ) ਰਾਗ – ਰਾਗਣੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਲਕੀਰੇ ਗਏ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਖੋ
(ੳ) ਉਹ ਇਕ ਕਮਜ਼ੋਰ ਆਦਮੀ ਹੈ।
(ਅ) ਵੀਰ ਜੀ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਹਨ।
(ਈ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਸ) ਹਾਥੀ ਨਦੀ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਪੀ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਉਹ ਇਕ ਕਮਜ਼ੋਰ ਤੀਵੀਂ ਹੈ।
(ਅ) ਭੈਣ ਜੀ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਹਨ।
(ਈ) ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਪੜ੍ਹ ਰਹੀ ਹੈ।
(ਸ) ਹਥਣੀ ਨਦੀ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਪੀ ਰਹੀ ਸੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ ਗਾਇਕ, ਪ੍ਰਬੰਧਕ, ਟੋਪ, ਖੁਰਲ, ਗਿੱਦੜ, ਸੱਪ, ਸਰਾਫ਼, ਸਾਧ, ਕੁੜਮ, ਸਿੱਖ, ਸਰਦਾਰ, ਭੂੰਡ, ਲੂੰਬੜ, ਮੱਛ।
ਉੱਤਰ :
ਗਾਇਕਾ, ਪ੍ਰਬੰਧਕਾ, ਟੋਪੀ, ਖੁਰਲੀ, ਗਿੱਦੜੀ, ਸੱਪਣੀ, ਸਰਾਫ਼ਣੀ, ਸਾਧਣੀ, ਕੁੜਮਣੀ, ਸਿੱਖਣੀ, ਸਰਦਾਰਨੀ, ਖੂੰਡੀ, ਲੂੰਬੜੀ, ਮੱਛੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
ਭੱਟ, ਭੀਲ, ਮਹੰਤ, ਰਾਗ, ਰਾਜਪੂਤ, ਰਿੱਛ, ਜਥੇਦਾਰ, ਸੇਠਾਣੀ, ਮਾਸਟਰ, ਮਿਸ਼ਰ, ਸੰਦੂਕ, ਢੋਲ, ਬਾਲ, ਮਿਹਤਰ, ਲਾਲ।
ਉੱਤਰ :
ਕੁੱਟਣੀ, ਭੀਲਣੀ, ਮਹੰਤਣੀ, ਰਾਗਣੀ, ਰਾਜਪੂਤਣੀ, ਰਿੱਛਣੀ, ਜਥੇਦਾਰਨੀ, ਸੇਠ, ਮਾਸਟਰਾਣੀ, ਮਿਸ਼ਰਾਣੀ, ਸੰਦੂਕੜੀ, ਢੋਲਕੀ, ਬਾਲੜੀ, ਮਿਹਰਾਣੀ, ਲਾਲੜੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
ਆਰਾ, ਸੁਨਿਆਰਾ, ਹਰਨਾਮਾ, ਕੁੜਤਾ, ਸਕਾ, ਸਪੇਰਾ, ਘਸਿਆਰਨ, ਕੋਠਾ, ਚਰਖਾ, ਘੋੜੀ, ਭਠਿਆਰਨ, ਲੁਟੇਰਨ, ਬਾਗੜੀਆ, ਸੰਢਾ।
ਉੱਤਰ :
ਆਰੀ, ਸੁਨਿਆਰੀ, ਹਰਨਾਮੀ, ਕੁੜਤੀ, ਸਕੀ, ਸਪੇਨ, ਘਸਿਆਰਾ, ਕੋਠੜੀ, ਚਰਖੀ, ਘੋੜਾ, ਭਠਿਆਰਾ, ਲੁਟੇਰਾ, ਬਾਗੜਿਆਣੀ, ਮੱਝ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
ਅਕਾਲੀ, ਸਾਥੀ, ਹਲਵਾਈ, ਗੁਆਂਢੀ, ਤੇਲੀ, ਪਾਠੀ, ਬੈਰਾਗੀ, ਮਾਲੀ, ਮਰਾਸੀ, ਮੇਲੀ, ਮੋਚੀ, ਅਰਾਈ, ਹਾਣੀ, ਰੋਗੀ, ਸੁਦਾਈ, ਸੋਗਣ।
ਉੱਤਰ :
ਅਕਾਲਣ, ਸਾਥਣ, ਹਲਵਾਇਣ, ਗੁਆਂਢਣ, ਤੇਲਣ, ਪਾਠਣ, ਬੈਰਾਗਣ, ਮਾਲਣ, ਮਰਾਸਣ, ਮੇਲਣ, ਮੋਚਣ, ਅਰਾਇਣ, ਹਾਣਨ, ਰੋਗਣ, ਸੁਦਾਇਣ, ਸੋਗੀ।

This PSEB 7th Class Computer Notes Chapter 5 ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਫ਼ਾਰਮੈਟਿੰਗ (ਭਾਗ-3) Notes will help you in revision during exams.

PSEB 7th Class Computer Notes Chapter 5 ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਫ਼ਾਰਮੈਟਿੰਗ (ਭਾਗ-3)

ਜਾਣ-ਪਛਾਣ
ਆਪਣੇ ਵਰਡ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਪਿਕਚਰ ’ਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੇਜ ਲੇ-ਆਊਟ, ਬੈਕਗਾਊਂਡ ਆਦਿ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਦਾ ਰਿਵਿਊ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਿੰਟ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਫਾਰਮੈਟ ਟੈਬ-ਤਸਵੀਰ ਟੂਲ (Format Tab-Picture Tool)
ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿਚ ਫਾਰਮੈਟ ਪਿਕਚਰ ਟੂਲ ਬਾਰ ਸਾਨੂੰ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਫਾਰਮੈਟ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਰੇ ਵਿਕਲਪ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਤੁਸੀਂ ਤਸਵੀਰ ਟੂਲ ਬਾਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਸਵੀਰ ਦਾ ਆਕਾਰ ਵਧਾਉਣਾ, ਤਸਵੀਰ ਦਾ ਰੰਗ ਬਦਲਣਾ, ਤਸਵੀਰ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਬਦਲਣਾ, ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਚਮਕ ਬਦਲਣਾ ਆਦਿ । ਰਿਬਨ ਤੇ ਤਸਵੀਰ ਟੂਲ ਬਾਰ ਸਿਰਫ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦੇ ਹਾਂ । ਪਿਕਚਰ ਫਾਰਮੈਟ ਟੂਲ ਬਾਰ ਵਿੱਚ 4 ਸਮੂਹ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐਡਜਸਟ (Adjust), ਪਿਕਚਰ ਸਟਾਈਲ (Picture Style), ਐਰੇਂਜ (Arrange), ਸਾਈਜ਼ (Size) | ਇਹ ਚਾਰ ਸਮੂਹ ਇਕ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਫਾਰਮੈਟ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਵਿਕਲਪ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।

ਐਡਜਸਟ (Adjust)
ਤੁਹਾਡੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲਈ ਉੱਚ-ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਾਧੂ Picture Editing Software ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਫੋਟੋਆਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਲਈ Adjust ਟੂਲਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ।
1. ਕੁਰੈਕਸ਼ਨ (Correction)-ਬਿਹਤਰ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਜਾਂ ਸਕਰੀਨ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਲਈ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਚਮਕ (Brightness), ਤਿੱਖੀ (Sharpness), ਨਰਮ (Soft) ਅਤੇ ਐਡਜਸਟ (Adjust) ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਟੈਬ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

• ਫੋਟੋ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
• ਫਾਰਮੈਟ (Format) ਟੈਬ ਵਿਚ ਐਡਜਸਟ (Adjust) ਸਮੂਹ ਤੋਂ Correction ਚੋਣ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਹੁਣ ਇਕ ਡਰਾਪਡਾਊਨ ਮੀਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ ।
• ਇਸ ਮੀਨੂੰ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ Sharpen/Soften Presets ਅਤੇ Brightness/Contrast ਸੈਟਿੰਗਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੈਟਿੰਗਜ਼ ਨੂੰ ਹੋਰ ਬਾਰੀਕੀ Brightness/€ontrast ਨਾਲ ਕਰਨ ਲਈ Picture Format > Corrections > Picture Corrections Contrast Options ਚੋਣਾਂ ’ਤੇ ਜਾਓ । Format Picture sidebar ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਤਿੱਖਾਪਨ (Sharpness), ਚਮਕ (Brightness) ਅਤੇ ਉਲਟ (Contrast) ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੈਟਿੰਗ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।

2. ਪਿਕਚਰ ਕਲਰ (Picture Color)-ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਵਰਡ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਰੰਗ ਅਤੇ ਟੋਨ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਲਈ ਪੂਰੀ .. ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਰੰਗ ਸਕਦੇ ਹੋ ।

• ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
• ਫਾਰਮੈਟ (Format) ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਐਡਜਸਟ (Adjust) ਸਮੂਹ ਤੋਂ Color ਚੋਣ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਹੁਣ ਇਕ ਡਰਾਪਡਾਊਨ-ਮੀਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ ।
• ਇਸ ਮੀਨੂੰ ਵਿਚ 3 ਵਿਕਲਪ ਹਨ Color Saturation, Color Tone, Recolor, ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਕਲਪਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।

ਇਸ ਡਰਾਪਡਾਊਨ-ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਵਿਕਲਪ ਹਨ, ਜੋ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ-

• More Varitation-ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਰੰਗ ਨਾਲ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਰੰਗਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
• Set Transparent Color-ਕੁਝ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਪਿਛੋਕੜ ਦਾ ਰੰਗ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇ ।
• Picture Color Options-ਫਾਰਮੈਟ ਪਿਕਚਰ ਸਾਈਡ ਬਾਰ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਰੰਗ ਸੰਪਤਾ, ਟੋਨ ਅਤੇ ਰੀਕਲਰ ਲਈ ਸੈਟਿੰਗਾਂ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ।

3. ਆਰਟਿਸਟਿਕ ਇਫੈਕਟਸ (Artistic Effect)-ਇਸ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤਸਵੀਰ ਵਿਚ ਕਲਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
ਇਸ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਤਸਵੀਰ ਸਕੈਂਚ ਜਾਂ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ।

ਫੋਟੋ ਵਿੱਚ Artistic Effects ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਦੇ ਕਦਮ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਹਨ –

• ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
• ਫਾਰਮੈਟ (Format) ਟੈਬ ਵਿਚ ਐਡਜਸਟ (Adjust) ਸਮੂਹ ਤੋਂ Artistic Effects ਚੋਣ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਹੁਣ ਇਕ ਡਰਾਪਡਾਊਨ-ਮੀਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ ।
• ਤਸਵੀਰ ਵਿਚ ਜੋੜ ਸ਼ੈਲੀ (Style) ਵੇਖਣ ਲਈ ਆਪਣਾ ਮਾਊਸ ਪੁਆਇੰਟਰ ਪਿਕਚਰ ਸਟਾਈਲ ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਰੱਖੋ ।
• ਹੁਣ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।

4. ਕੰਪਰੈੱਸ ਤਸਵੀਰ (Compress Picture)- ਇਸ ਬਟਨ ਨਾਲ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਆਕਾਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ, ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰੇਜ ਦੇ ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਤੁਸੀਂ ਇੱਕ ਚਿੱਤਰ ਦਾ ਰੈਜ਼ੋਲੂਸ਼ਨ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਚਿੱਤਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਕੱਟੇ (Crop) ਹੋਏ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਮਿਟਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ।ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਕਦਮ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਹਨ –

• ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
• ਫਾਰਮੈਟ (Format) ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਐਡਜਸਟ (Adjust) ਸਮੂਹ ਤੋਂ Compress Picture ਚੋਣ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਹੁਣ ਇੱਕ ਕੰਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਸੈਟਿੰਗਜ਼ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਵੇਗਾ ।

• ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਿੰਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ Print (220 ppi) ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਫਾਈਲ ਨੂੰ ਈਮੇਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸਦੇ ਆਕਾਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ Email (96 ppi) ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਫਾਈਲ ਨੂੰ ਵੈੱਬਪੇਜ ਜਾਂ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਰ ‘ਤੇ ਅਪਲੋਡ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

5. ਚੇਂਜ ਪਿਕਚਰ (Change Picture)-ਕਈ ਵਾਰ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਤਸਵੀਰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਸਥਾਪਤ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ Change Picture ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇਕ ਨਵੀਂ ਤਸਵੀਰ ਨਾਲ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । Change Picture ਮੌਜੂਦਾ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਅਤੇ ਆਕਾਰ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਫੋਟੋ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੇ ਕਦਮ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ –

• ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਫਾਰਮੈਟ (Format) ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਐਡਜਸਟ (Adjust) ਸਮੂਹ ਤੋਂ Compress Picture ਚੋਣ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਇਨਸਰਟ (Insert) ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਵੇਗਾ ।
• ਇਸ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਨਵੀਂ ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਅਤੇ Insert ਬਟਨ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

6. ਰੀਸੈਂਟ ਪਿਕਚਰ (Resert Picture)ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਇਕ ਤਸਵੀਰ ’ਤੇ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ Reset Picture ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ । ਇਹ ਬਟਨ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅਸਲ ਫਾਰਮੈਟ ਵਿਚ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

• ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
• ਫਾਰਮੈਟ (Format) ਟੈਬ ਵਿਚ ਐਡਜਸਟ (Adjust) ਸਮੂਹ ਤੋਂ Reset picture ਚੋਣ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

7. ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਹਟਾਉਣਾ (Remove Background)-ਇਹ ਵਿਕਲਪ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਅਣਚਾਹੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹਟਾਉਣ ਜਾਂ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਤਸਵੀਰ ਵਿਚ ਚਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇੱਕ ਫੋਟੋ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਕਦਮ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਹਨ-

• ਉਹ ਤਸਵੀਰ ਚੁਣੋ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਬੈਕਗ੍ਰਾਉਂਡ (Background) ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਫਾਰਮੈਟ (Format) ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਐਡਜਸਟ (Adjust) ਸਮੂਹ ਤੋਂ Remove Background ਚੋਣ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਡਿਫਾਲਟ ਬੈਕਗ੍ਰਾਉਂਡ ਏਰੀਆ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਮੈਸੈਂਟਾ ਰੰਗ ਨਾਲ ਮਾਰਕ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਕਿ ਫੋਰਗਰਾਊਂਡ ਦਾ ਕੁਦਰਤੀ ਰੰਗ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖੇਗਾ ।
• ਜੇ ਡਿਫਾਲਟ ਖੇਤਰ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤਾਂ Background Removal > Picture Tools ’ਤੇ ਜਾਓ ਅਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਕਰੋ :

(a) ਜੇ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਉਹ ਹਿੱਸੇ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਉਹ ਮੈਸੈਂਟਾ ਹਨ (ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਮਾਰਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ), Mark Areas to Keep ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਅਤੇ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਟੇਬਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ-ਫਾਰਮ ਡਰਾਇੰਗ ਪੈਨਸਿਲ ਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
(b) ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲਈ Mark Areas to Remove ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਕ ਲਈ ਟੇਬਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਡਰਾਇੰਗ ਪੈਨਸਿਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ ।

ਪਿਕਚਰ ਸਟਾਈਲਜ਼ (Picture Styles) ਸਮੂਹ
ਪਿਕਚਰ ਸਟਾਈਲਜ਼ ਗੈਲਰੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰੀਸੈਂਟ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਇੱਕ ਕਲਿੱਕ ਦੇ ਨਾਲ ਬਾਰਡਰ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸਾਨ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
1. ਪਿਕਚਰ ਸਟਾਈਲਜ਼ ਗੈਲਰੀ (Picture Styles Gallery)-ਇਹ ਖੇਤਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਾਰਮੈਟਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸੂਚੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ ਤੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਹਰੇਕ ਸ਼ੈਲੀ (Style) ਕੀ ਕਰੇਗੀ ਇਹ ਵੇਖਣ ਲਈ, ਸਿਰਫ ਹਰੇਕ ਸਟਾਈਲ ਉੱਤੇ ਮਾਊਸ ਪੁਆਇੰਟਰ ਨੂੰ ਹਿਲਾਓ |

• ਉਹ ਫੋਟੋ ਚੁਣੋ ਜਿਸਦਾ ਤੁਸੀਂ ਸਟਾਈਲ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਫਾਰਮੈਟ ਟੈਬ ਉੱਤੇ ਪਿਕਚਰ ਸਟਾਈਲਜ਼ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਟਾਈਲ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

2. ਪਿਕਚਰ ਬਾਰਡਰ (Picture Border)-ਚਿੱਤਰ ਦੀ ਬਾਰਡਰ ਦਾ ਰੰਗ, ਚੌੜਾਈ ਜਾਂ ਲਾਈਨ ਸਟਾਈਲ ਬਦਲਣ ਲਈ ਇਸ ਬਟਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ |

• ਉਹ ਚਿੱਤਰ ਚੁਣੋ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਬਾਰਡਰ ਜੋੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਪਿਕਚਰ ਫਾਰਮੈਟ ਟੈਬ ਉੱਤੇ ਪਿਕਚਰ ਸਟਾਈਲਜ਼ ਗੈਲਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਟਾਈਲ ਚੁਣੋ ।

3. ਤਸਵੀਰ ਪ੍ਰਭਾਵ (Picture Effects)-ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਸਵੀਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਰਛਾਵਾਂ (Shadow), 3-ਡੀ ਪ੍ਰਭਾਵ (3D- Effects), ਅਤੇ ਚਮਕ (glow) ਇਸ ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਅਰੇਂਜ ਗਰੁੱਪ (Arrange Group)
ਇਸ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਉਹ ਵਿਕਲਪ ਹਨ ਜੋ ਇਹ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿੱਚ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਪਾਸੇ ਰੱਖਣਾ ਹੈ, ਯਾਨੀ ਇਹ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦਾ ਸਥਾਨ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
1. ਪਿਕਚਰ ਪੁਜ਼ੀਸ਼ਨ (Picture Position)-ਇਹ ਬਟਨ ਪੇਜ ਉੱਤੇ ਚਿੱਤਰ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੋਕੇਸ਼ਨ ਦੀ ਇਕ ਗੈਲਰੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾਏਗੀ | ਵਾਧੂ ਵਿਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ More Layout Options ਲਿੰਕ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ।

• ਇਕਾਈ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਜਿਸਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਦਲਣੀ ਹੈ ।
• Arrange ਸਮੂਹ ਵਿੱਚੋਂ Position ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਉਪਰੋਕਤ ਤਸਵੀਰ ਵਿਚ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੇ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੇ ਆਬਜੈਕਟ ਲਈ ਸਹੀ ਜਗ੍ਹਾ ਚੁਣੋ ।

2. ਟੈਕਸਟ ਰੈਪਿੰਗ (Text Wraping) -ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇੱਕ ਚਿੱਤਰ ’ਤੇ ਰੈਪਿੰਗ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਰੈਪਿੰਗ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਚਿੱਤਰ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਟੈਕਸਟ ਟਾਈਪ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਇਕ ਜਗ੍ਹਾ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਲਿਜਾਣਾ ਸੌਖਾ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।

• ਉਹ ਚਿੱਤਰ ਚੁਣੋ ਜਿਸ ‘ਤੇ ਟੈਕਸਟ ਰੈਪਿੰਗ ਕਰਨੀ ਹੈ ।
• ਪਿਕਚਰ ਟੂਲਜ਼ ਟੈਬ ਤੋਂ ਅਰੇਂਜ (Arrange) ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟ ਰੈਪਿੰਗ (Text Wrapping) ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ !

ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਕੰਮ ਕਰੋ-

1. ਆਪਣੀ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਬਾਰਡਰ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਟੈਕਸਟ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਲਈ Square ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
2. ਕਲਿਪ ਆਰਟ ਚਿੱਤਰ ਜਾਂ ਅਨਿਯਮਿਤ ਆਕਾਰ ਵਾਲੀ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਟੈਕਸਟ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਲਈ Tight ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. ਚਿੱਤਰ ਉੱਤੇ ਟੈਕਸਟ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ Behind Text ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
4. ਟੈਕਸਟ ਉੱਤੇ ਚਿੱਤਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ In Front of Text ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
5. ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਲਾਈਨ ‘ਤੇ ਰੱਖਣ ਲਈ Top and Bottom ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

3. More Layout Options ਲੇਆਊਟ ਵਿਕਲਪਾਂ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਟੈਕਸਟ ਰੈਪਿੰਗ ਟੈਬ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।ਇਸ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਤੋਂ ਟੈਕਸਟ ਅਤੇ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੂਰੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰੋ । ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਣਾ (Bring Forward)-ਇਹ ਬਟਨ ਉਦੋਂ ਵਰਤੋ, ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਚਿੱਤਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਵੇ | Bring Forward, Bring to Front, or Bring in Front of Text ਬਟਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਲਈ ਸੂਚੀ ਤੀਰ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

4. ਪਿੱਛੇ ਭੇਜਣਾ (Send Backward)-ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਚਿੱਤਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਚਿੱਤਰ ਦੇ ਉੱਪਰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਪਾਸੇ ਭੇਜਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਬਟਨ ਨੂੰ ਦਬਾਓ । ਬੈਕਵਰਡ ਭੇਜੋ, ਜਾਂ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਬੈਕ ਵਿੱਚ ਭੇਜੋ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਲਈ ਸੂਚੀ ਤੀਰ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

5. ਅਲਾਈਨ ਕਰਨਾ (Align Objects)-ਉੱਪਰ, ਹੇਠਾਂ, ਸੱਜੇ ਜਾਂ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਇਕਸਾਰ ਕਰਨ ਲਈ, ਇਸ ਵਿਕਲਪ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਜੇ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਚਿੱਤਰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਪੰਨੇ ‘ਤੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ Arange ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ।

6. ਸਮੂਹ (Group)-ਇਹ ਚੋਣ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫਾਰਮੈਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਚਿੱਤਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਭੇਜਿਆ (Move) ਜਾ ਸਕੇ ।

7. ਘੁਮਾਉਣਾ (Rotation)-ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਵੱਖਰੀ ਸਥਿਤੀ ਵੱਲ ਘੁਮਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਬਟਨ ਨੂੰ ਦਬਾਓ ਰੋਟੇਸ਼ਨ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੈ ।

ਸਮੂਹ (Size) –
ਇਹ ਸਮੂਹ ਫੋਟੋ ਦੇ ਆਕਾਰ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਅਤੇ ਅਣਚਾਹੇ ਹਿੱਸੇ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਵਿਕਲਪ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

• ਕਰੋਪ (Crope)-ਕਿਸੇ ਚਿੱਤਰ ਦੇ ਅਣਚਾਹੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਬਟਨ ਨੂੰ ਦਬਾਓ । ਚਿੱਤਰ ਦੇ ਬਾਹਰਲੇ ਪਾਸੇ ਕਾਲੇ ਹੈਂਡਲ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣਗੇ । ਜਦੋਂ ਅਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮਾਊਸ ਪੁਆਇੰਟਰ ਨੂੰ ਉਸ ਖੇਤਰ ਵੱਲ ਡਰੈਗ ਕਰੋ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• ਉਚਾਈ (Height)-ਚਿੱਤਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਕਾਰ ਪਾਓ ਜਾਂ ਉਚਾਈ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਸਪਿਨਰ ਤੀਰ ਨੂੰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਚੌੜਾਈ (Width-ਚਿੱਤਰ ਦੀ ਚੌੜਾਈ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਕਾਰ ਪਾਓ ਜਾਂ ਚੌੜਾਈ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਸਪਿਨਰ ਤੀਰ ਨੂੰ ਦਬਾਓ ।

ਪੇਜ ਲੇਆਊਟ ਟੈਬ (Page Layout Tab)
ਇਹ ਰਿਬਨ ਦੀ ਤੀਜੀ ਟੈਬ ਹੈ । ਇਹ ਟੈਬ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੀ ਦਿੱਖ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ | ਅਰਥਾਤ ਤੁਸੀਂ ਪੰਨੇ ਦਾ ਆਕਾਰ, ਹਾਸ਼ੀਏ, ਲਾਈਨ ਸਪੇਸਿੰਗ, ਇੰਡੈਂਟੇਸ਼ਨ, ਡਾਕੂਮੈਂਟਸ਼ਨ ਓਰੀਐਂਟੇਸ਼ਨ ਆਦਿ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹੋ | ਪੇਜ ਲੇਆਊਟ ਟੈਬ ਵਿੱਚ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਮਾਂਡਾਂ ਦੇ ਪੰਜ ਸਮੂਹ ਹਨ; ਥੀਮਜ਼, ਪੇਜ ਸੈਟਅਪ, ਪੇਜ ਬੈਕਗਰਾਊਂਡ, ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰੋ ।

ਪੰਨਾ ਸੈਟਅਪ (Page Setup) ਸਮੂਹ
ਇਸ ਸਮੂਹ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੀ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਹਾਸ਼ੀਏ, ਸਥਿਤੀ, ਆਕਾਰ, ਕਾਲਮ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
1. ਮਾਰਜਨ (Margin)-ਪੇਜ ਮਾਰਜਨ ਪੇਜ ਦੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਪਈ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਅਸੀਂ ਮਾਰਜਨ ਵਿਚ ਕੁਝ ਆਈਟਮਜ਼ ਦੀ ਪੁਜ਼ੀਸ਼ਨ ਨੂੰ ਵੀ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂਉਦਾਹਰਣ ਲਈ, ਹੈਡਰਜ਼, ਫੁੱਟਰਜ਼ ਅਤੇ ਪੇਜ ਨੰਬਰ | ਮਾਰਜਨ ਆਪਸ਼ਨ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਈ ਮਾਰਜਨ ਸਾਈਜ਼ ਉਪਲੱਬਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪੇਜ ਮਾਰਜਨ ਨੂੰ ਫ਼ਾਰਮੈਟ ਕਰਨ ਦੇ ਪੜਾਅ-

• Page layout ਟੈਬ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

• Margins ਕਮਾਂਡ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ | ਆਪਸ਼ਨ ਦਾ ਇਕ ਮੀਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗਾ | ਬਾਈ-ਡਿਫਾਲਟ Normal ਸਿਲੈਕਟ ਹੋਵੇਗਾ ।
• ਅਸੀਂ ਜਿਹੜਾ Pre defined margin size ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਉਸ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਕਸਟਮ ਮਾਰਜਨ ਵਰਤਣ ਲਈ ਪੜਾਅ –

• ਪੇਜ ਲੇਅ-ਆਊਟ ਟੈਬ ਵਿਚੋਂ ਮਾਰਜਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਕਸਟਮ ਮਾਰਜਨ ਚੁਣੋ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੇਜ ਸੈਂਟ-ਅੱਪ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗਾ ।
• ਪੇਜ ਦੀ ਹਰ ਸਾਈਡ ਲਈ ਮਾਰਜਨ ਸਾਈਜ਼ ਐਡਜਸਟ ਕਰੋ ਅਤੇ OK ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

2. ਓਰੀਐਂਟੇਸ਼ਨ (Orientation)-ਇੱਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਪੋਰਟਰੇਟ ਤੋਂ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਲਈ, ਇਸ ਬਟਨ ਨੂੰ ਦਬਾਓ ।

ਪੇਜ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਦਲਣ ਲਈ ਪੜਾਅ-

1. ਪੇਜ ਲੇਅ-ਆਊਟ ਟੈਬ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
2. ਪੇਜ ਸੈਂਟ-ਅਪ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਓਰੀਐਂਟੇਸ਼ਨ (Orientation) ਕਮਾਂਡ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
3. ਪੇਜ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਦਲਣ ਲਈ ਪੋਰਟਰੇਟ (Portrait) ਜਾਂ ਲੈਂਡਸਕੇਪ (Landscape) ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ । ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਫਾਰਮੈਟ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਪੇਟ ਲੇਟਵੇਂ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੋਰਟਰੇਟ ਫਾਰਮੈਟ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਲੰਬਕਾਰੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ ।

3. ਸਾਈਜ਼ (Size)-ਪੰਨੇ ਦੇ ਆਕਾਰ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਇਸ ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਜੋ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣਗੇ ।
ਪੇਜ ਦਾ ਆਕਾਰ ਬਦਲਣ ਲਈ –

1. ਪੇਜ ਲੇਅ-ਆਊਟ ਟੈਬ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
2. Size ਕਮਾਂਡ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇਕ ਡਰਾਪ-ਡਾਊਨ ਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ।
3. ਇਸ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਪੇਜ ਦਾ ਆਕਾਰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇਗਾ ।

ਜੋ ਅਕਾਰ ਤੁਸੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਉਹ ਵਿਕਲਪ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

4. ਕਾਲਮਜ਼ (Columns)-ਇੱਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿੱਚ ਚੁਣੇ ਪਾਠ ਨੂੰ ਦੋ ਜਾਂ ਵਧੇਰੇ ਕਾਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣ ਲਈ ਇਸ ਬਟਨ ਨੂੰ ਦਬਾਓ । ਵੱਖਰੇ ਕਾਲਮ ਫਾਰਮੈਟਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਗੈਲਰੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗੀ । ਸੂਚੀ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਿਕਲਪ ਵਿੱਚੋਂ ਚੁਣੋ । ਕਾਲਮਜ਼ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ More Columns , ਲਿੰਕ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਪੰਨਾ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ (Page Background) ਸਮੂਹ
ਇਸ ਸਮੂਹ ਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਵਾਟਰਮਾਰਕ, ਪੇਜ ਕਲਰ ਅਤੇ ਬਾਰਡਰ ਚੁਣ ਸਕਦੇ ਹੋ ।

ਵਾਟਰਮਾਰਕ (Watermark)
ਇਹ ਗੁਪਤ (Confidential) ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਵਾਟਰਮਾਰਕ ਇਕ ਤਸਵੀਰ ਹੈ ਜੋ ਇਕ ਪੰਨੇ ‘ਤੇ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਧੁੰਦਲੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦਾ ਡਰਾਫਟ (Draft) ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ Draft Copy Stamp ਦੇ ਨਾਲ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਨੂੰ ਵਾਟਰਮਾਰਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਜਾਂ ਤੁਸੀਂ Duplicate Stamp ਨਾਲ ਡੁਪਲੀਕੇਟ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਨੂੰ ਵਾਟਰਮਾਰਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ।

ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਵਾਟਰਮਾਰਕ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਦੇ ਪੜਾਅ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਹਨ –

• ਉਹ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਖੋਲ੍ਹੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਵਾਟਰਮਾਰਕ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ।
• Page Layout ਟੈਬ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਟੈਂਡਰਡ ਵਾਟਰਮਾਰਕ ਵਿਕਲਪਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ Watermark ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਤੁਸੀਂ ਇਸ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਵੀ ਉਪਲੱਬਧ ਸਟੈਂਡਰਡ ਵਾਟਰਮਾਰਕ ਚੁਣ ਸਕਦੇ ਹੋ । ਇਹ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪੰਨਿਆਂ ‘ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੋਵੇਗਾ ।

ਪੇਜ ਕਲਰ (Page Colour)
ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਵਿਚ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਰੰਗ, ਟੈਕਸਚਰ ਜਾਂ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਕਲਰ ਜਾਂ ਟੈਕਸਚਰ ਜੋੜਨ ਲਈ ਪੜਾਅ –
1. Page Layout tab ਤੇ Page Background group ਵਿਚ Page Color ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
2. ਹੇਠਾਂ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਇਕ ਆਪਸ਼ਨ ਚੁਣੋ

• Theme Colors or Standard Colors ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦੇ ਰੰਗ ਲਈ Color ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• ਸਪੈਸ਼ਲ ਇਫੈਕਟਸ ਜਿਵੇਂ ਕਿ Gradients, Textures or Patterns ਆਦਿ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਜਾਂ ਜੋੜਨ ਲਈ Fill Effects ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਪੇਜ ਬਾਰਡਰ (Page Border)
ਪੇਜ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਬਾਰਡਰ ਲਗਾਉਣ ਲਈ Page Borders ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ Layout tab ਦੇ Page Background group ਵਿਚ Page Borders ਆਪਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ Page Border dialog box ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ । ਇੱਥੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਪੇਜ ਬਾਰਡਰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

1. Setting ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਅਨੁਸਾਰ ਬਾਰਡਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
2. Style ਸਾਈਜ਼ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਅਨੁਸਾਰ ਲਾਈਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
3. Color ਵਿਚ ਐਰੋ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇਕ ਬਾਰਡਰ ਕਲਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
4. Width ਵਿਚ ਐਰੋ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਬਾਰਡਰ ਦੀ ਚੌੜਾਈ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
5. ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ Style ਵਿਚ ਬਾਰਡਰ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਪ ਆਰਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ Art ਅਧੀਨ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਐ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਤੇ ਇਕ ਬਾਰਡਰ ਗ੍ਰਾਫਿਕ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
6. ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਲਈ, Apply to ਅਧੀਨ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਐਰੋ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਉਪਲੱਬਧ ਆਪਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
7. OK ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਰਿਵਿਊ (Review)
ਰਿਵਿਊ ਟੈਬ ਵਿਚ ਅਸੀਂ Spelling & Grammar, Word Count, Translate and Language ਆਦਿ ਫੀਚਰ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਪਰੂਫੰਗ (Proofing) Proofing feature ਸਾਨੂੰ ਗਲਤੀ ਰਹਿਤ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸ਼ਨਲ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
1. ਸਪੈਲਿੰਗ ਅਤੇ ਗਰਾਮਰ (Spelling and Grammar-ਵਰਡ ਸਪੈਲਿੰਗ ਚੈਕਿੰਗ ਲਈ ਕਈ ਆਪਸ਼ਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਕਈ spelling and grammar ਚੈੱਕ ਨੂੰ ਚਲਾ ਕੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਵਰਡ ਟਾਈਪ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਹੀ ਇਹ spelling ਨੂੰ automatically ਚੈੱਕ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
Spelling and Grammar ਚੈੱਕ ਕਰਨ ਲਈ ਪੜਾਅ –

• Review tab ’ਤੇ ਜਾਓ ।
• Spelling & Grammar ਕਮਾਂਡ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

• Spelling & Grammar ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ | ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਵਿਚ ਹੋਈ ਹਰ ਗਲਤੀ ਲਈ, ਵਰਡ ਇਕ ਜਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੁਝਾਅ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗਾ | ਅਸੀਂ ਇਕ ਸੁਝਾਅ ਨੂੰ ਸਿਲੈਕਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਗਲਤੀ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ Change ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
• ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸੁਝਾਅ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇਹ ਗਲਤੀ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ manually ਟਾਈਪ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

2. ਵਰਡ ਕਾਊਂਟ (Word Count)-ਵਰਡ ਕਾਊਂਟ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਸਹੂਲੀਅਤ ਹੈ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦਾਂ, ਅੱਖਰਾਂ, ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪਤਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ | ਅਸੀਂ ਵਿੰਡੋ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਸਟੇਟਸ ਬਾਰ ਵਿਚ ਵੀ ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਪਤਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਡਾਕੂਮੈਂਟਸ (Printing Documents) ਬਰ ਤ 2018 ਜਦ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਪੂਰਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਿੰਟ ਕਰਨਾ ਵੀ ਚਾਹਾਂਗੇ | Print Preview ਅਜਿਹੀ ਆਪਸ਼ਨ ਹੈ ਜੋ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਟ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇਖਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡਾ ਡਾਕੁਮੈਂਟ ਕਿਹੋ-ਜਿਹਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ । ਇਹ ਆਪਸ਼ਨ Print ਵਿੰਡੋ ਨਾਲ Print pane ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੰਬਾਈਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

• Print pane ’ਤੇ ਜਾਓ । ਪ੍ਰਿੰਟ ਵਿੰਡੋ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੀ ਤਸਵੀਰ ਅਨੁਸਾਰ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗੀ ।

• ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਖ਼ਾਸ ਪੇਜ ਦੀ ਪ੍ਰਿੰਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇਕ ਰੇਂਜ ਅਨੁਸਾਰ ਪੇਜਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਿੰਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਹੋਰ ਲਈ Print All Pages ਆਪਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।
• Number of copies ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ।
• ਡਰਾਪ ਡਾਊਨ ਲਿਸਟ ਸਾਈਜ਼ Printer ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ :
• Print ਬਟਨ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ।

ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਯੋਗ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਰਸ –

1. ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਤਸਵੀਰ ’ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ “Picture Tools Format’’ ਟੈਬ ਦਾ ਰਿਬਨ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
2. ਕਲਰ ਆਪਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ-ਕਲਰ ਸੈਚੂਰੇਸ਼ਨ, ਕਲਰ ਟੋਨ, ਰੀ-ਕਲਰ ।
3. ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿੱਚ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਕੰਪਰੈਸ ਕਰਕੇ, ਰੈਜ਼ੋਲਿਊਸ਼ਨ (Resolution) ਘਟਾ ਕੇ ਅਤੇ ਕਰਾਪ ਕੀਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਡਿਲੀਟ ਕਰਕੇ ਫਾਈਲ ਦਾ ਸਾਈਜ਼ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
4. ਰੀਸੈਂਟ ਪਿਕਚਰ ਆਪਸ਼ਨ ਸਲੈਕਟ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਸਾਡੇ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ ਅਤੇ ਬਦਲਾਅ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।
5. ਪਿਕਚਰ ਬੋਰਡਰ ਆਪਸ਼ਨ ਸਿਲੈਕਟ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਤਸਵੀਰ ਲਈ ਆਊਟ ਲਾਈਨ ਦਰੰਗ, ਚੌੜਾਈ ਅਤੇ ਲਾਈਨ ਸਟਾਈਲ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
6. ਪਿਕਚਰ ਬੋਰਡਰ ਆਪਸ਼ਨ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਇਫੈਕਟਸ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸ਼ੈਡੋ (Shadow), ਗਲੋ (Glow), ਰਿਫਲੈਕਸ਼ਨ (Reflection) ਜਾਂ 3-D ਰੋਟੇਸ਼ਨ ਅਪਲਾਈ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
7. ਰੈਪ ਟੈਕਸਟ ਸਿਲੈਕਟ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਓਬਜੈਕਟ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਰੈਪ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਬਦਲਦਾ ਹੈ ।
8. ਕਰਾਪ ਆਪਸ਼ਨ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਬੇ-ਲੋੜੀਂਦੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਕਰਾਪ ਕਰਕੇ ਹਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
9. ਓਰੀਐਂਟੇਸ਼ਨ ਪੇਜ ਦਾ ਪੋਰਟਰੇਟ ਜਾਂ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਫਾਰਮੈਟ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
   • ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਪੇਜ ਨੂੰ ਹੋਰੀਜੋਂਟਲ (ਲੇਟਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸੈੱਟ ਕਰਨਾ ।
   • ਪੋਰਟਰੇਟ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਪੇਜ ਨੂੰ ਵਰਟੀਕਲ (ਖਵੀਂ) ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸੈੱਟ ਕਰਨਾ ।
10. ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਵਿੱਚ ਸਪੈਲਿੰਗ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਗਲਤੀ ਨੂੰ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੀ ਵੇਵੀ ਲਾਈਨ ਦੁਆਟ ਵਰਤਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਗਰਾਮਰ ਦੀ ਗਲਤੀ ਨੂੰ ਹਰੇ ਰੰਗ ਦੀ ਦੇਵੀ ਲਾਈਨ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
11. ਅਸੀਂ “ਵਰਡ ਕਾਊਂਟ ਆਪਸ਼ਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਰਡ ਦੇ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪਤਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Shabda Bhedi Banva ਸ਼ਬਦ-ਭੇਦ-ਨਾਂਵ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB 7th Class Punjabi Grammar ਸ਼ਬਦ-ਭੇਦ-ਨਾਂਵ (1st Language)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਨਾਂਵ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ना
ਨਾਂਵ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਨਾਂਵ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ – ਉਪਰੋਕਤ ਦੋਹਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਲਈ ਦੇਖੋ “ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕ’ ਵਾਲਾ ਭਾਗ, ਪਾਠ 2 ਅਤੇ 7)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਵੀ ਦੱਸੋ
(ਉ) ਸ਼ੇਰ ਜੰਗਲ ਦਾ ਰਾਜਾ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
(ਅ) ਹਰ ਚਮਕਣ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਸੋਨਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।
(ਇ) ਨੇਕੀ ਦਾ ਫਲ ਮਿੱਠਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
(ਸ) ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਤੀਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਬੈਠੇ ਹਨ।
(ਹ) ਬਜ਼ਾਰੋਂ ਸਰੋਂ ਦਾ ਤੇਲ ਲਿਆਓ।
(ਕ) ਮੋਹਣ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬੜੀ ਧੂਮ – ਧਾਮ ਨਾਲ ਕੀਤਾ
(ਪ) ਬਿੱਲੀ ਨੇ ਚੂਹਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਮੁਕਾਇਆ ॥
(ਗ) ਜਵਾਨੀ ਦੀਵਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
(ਘ) ਅੱਜ ਬਹੁਤ ਗਰਮੀ ਹੈ।
(ਹੈ) ਪੈਲ ਪਾ ਕੇ ਥੱਕ ਗਿਆ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸ਼ੇਰ, ਜੰਗਲ, ਰਾਜਾ – ਆਮ ਨਾਂਵ।
(ਅ) ਚੀਜ਼ – ਆਮ ਨਾਂਵ, ਸੋਨਾ – ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ।
(ੲ) ਨੇਕੀ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ, ਫਲ – ਆਮ ਨਾਂਵ ॥
(ਸ) ਜਮਾਤ – ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ – ਆਮ ਨਾਂਵ।
(ਹ) ਬਜ਼ਾਰੋਂ – ਆਮ ਨਾਂਵ; ਸਗੋਂ, ਤੇਲ – ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ
(ਕ) ਮੋਹਣ ਸਿੰਘ – ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ, ਮੁੰਡੇ – ਆਮ ਨਾਂਵ;
(ਪ) ਵਿਆਹ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ।
(ਖ) ਬਿੱਲੀ, ਚੂਹਿਆਂ – ਆਮ ਨਾਂਵ।
(ਗ) ਜਵਾਨੀ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ।
(ਘ) ਗਰਮੀ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ।
(ਣ) ਮੋਰ – ਆਮ ਨਾਂਵ :
(ਹੈ) ਪੈਲ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਾਂਵ ਦੀ ਕਿਸਮ ਲਿਖੋ (ਉ ਸੁਹੱਪਣ
(ੳ) ਸੁਹੱਪਣ –
(ਆ) ਫੁੱਲ –
(ਈ) ਇਸਤਰ –
(ਸ) ਲੋਹਾ –
(ਹ) ਖੁਸ਼ੀ –
(ਕ) ਤੇਲ –
(ਖ) ਸੁਰੀ –
(ਗ) ਮਨੁੱਖਤਾ –
(ਘ) ਗੰਗਾ –
(ਥਾਂ) ਜਮਾਤ –
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸੁਹੱਪਣ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ,
(ਆ) ਫੁੱਲ – ਆਮ ਨਾਂਵ,
(ਈ) ਇਸਤਰੀ – ਆਮ ਨਾਂਵ,
(ਸ) ਲੋਹਾ ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ,
(ਹ) ਖੁਸ਼ੀ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ,
(ਕ) ਤੇਲ – ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ,
(ਖ) ਸੁਰੀ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ,
(ਗ) ਮਨੁੱਖਤਾ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ,
(ਘ) ਗੰਗਾ – ਖਾਸ ਨਾਂਵ,
(ਥਾਂ) ਜਮਾਤ – ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ
(ਉ) ਨਾਂਵ ………………………………… ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
(ਅ) ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖ, ਵਸਤੂ, ਥਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਨਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ………………………………… ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
(ਇ) ਆਮ ਨਾਂਵ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਨਾਂਵ ………………………………… ਨਾਂਵ ਹੈ।
(ਸ) ਨਿੱਜਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਨੂੰ ………………………………… ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
(ਹ) ਸ਼ੀਲਾ, ਮੀਨਾ ਤੇ ਸੁਨੀਤਾ ………………………………… ਨਾਂਵ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ।
(ਕ) ਸੈਨਾ, ਜਮਾਤ, ਇੱਜੜ ………………………………… ਨਾਂਵ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ।
(ਖ) ਸ਼ਹਿਰ, ਪਿੰਡ, ਪਹਾੜ ………………………………… ਨਾਂਵ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ।
(ਗ), ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਬੰਦਾ ਬਹਾਦਰ ………………………………… ਨਾਂਵ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ।
(ਘ) ਖੰਡ, ਗੁੜ, ਕਣਕ, ………………………………… ਨਾਂਵ ਹਨ।
(ਡ) ਗਰਮੀ, ਸਰਦੀ, ਜਵਾਨੀ ………………………………… ਨਾਂਵ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪੰਜ,
(ਅ) ਆਮ ਨਾਂਵ,
(ਈ ਜਾਤੀਵਾਚਕ,
(ਸ) ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ,
(ਹ) ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ,
(ਕ) ਇਕੱਠਵਾਚਕ,
(ਖ) ਆਮ,
(ਗ) ਖ਼ਾਸ,
(ਘ) ਵਸਤਵਾਚਕ,
(ਝ) ਭਾਵਵਾਚਕ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਠੀਕ ਵਾਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ [✓] ਅਤੇ ਗਲਤ ਵਾਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ [✗] ਲਗਾਓ
(ੳ) ਖ਼ਾਸ ਸਥਾਨ, ਵਸਤੂ, ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਗਿਆਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ ਆਮ ਨਾਂਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
(ਅ) ਸੈਨਾ, ਦਲ, ਸਭਾ, ਇੱਜੜ, ਡਾਰ, ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਹਨ
(ਇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਉਦਾਸੀ, ਗ਼ਮੀ ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਹਨ।
(ਸ) ਪੁਸਤਕ, ਮਨੁੱਖ, ਸ਼ਹਿਰ, ਪਿੰਡ ਆਮ ਨਾਂਵ ਹਨ।
(ਹ) ਨਾਂਵ ਅੱਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
(ਕ) ਦਿੱਲੀ, ਹਿਮਾਲਾ ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) [✗]
(ਅ) [✓]
(ਇ) [✗]
(ਸ) [✓]
(ਹ) [✗]
(ਕ) [✓]

ਪਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਤੇ ਆਮ ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ
ਸੈਨਾ, ਜਮਾਤ, ਇੱਜੜ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ,, ਦਿੱਲੀ, ਹਿਮਾਲਾ, ਸਰਦੀ, ਗਰਮੀ, ਜਵਾਨੀ, ਡਾਰ, ਖੰਡ, ਗੁੜ, ਕਣਕ, ਸ਼ਹਿਰ, ਪਿੰਡ, ਪਹਾੜ।
ਉੱਤਰ :
ਆਮ ਨਾਂਵ – ਸ਼ਹਿਰ, ਪਿੰਡ, ਪਹਾੜ। ‘ ਖਾਸ ਨਾਂਵ – ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ, ਦਿੱਲੀ, ਹਿਮਾਲਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਨਾਂਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕੌਮਾਂ ਦੱਸੋ
ਸਕੂਲ, ਉੜੀਸਾ, ਬੰਦਾ, ਗੁਰਮੀਤ, ਭਾਰ, ਤੇਲ, ਅੰਗ, ਕਸ਼ਟ, ਜਥਾ, ਬਾਂਹ, ਮਿਸਾਲ, ਪੁੰਨ, ਰੇਤ, ਜਲੰਧਰ, ਬੇਰ, ਦਿੱਲੀ, ਭੀੜ, ਵਿਸਾਖੀ, ਮੇਲਾ, ਝੰਡਾ, ਗੁਰੂ, ਚੰਦ, ਰਾਜਾ, ਵੱਗ, ਅਮਰੂਦ।
ਉੱਤਰ :
ਆਮ ਨਾਂਵ – ਸਕੂਲ, ਬੰਦਾ, ਅੰਗ, ਬਾਂਹ, ਝੰਡਾ, ਗੁਰੂ, ਰਾਜਾ।
ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ – ਉੜੀਸਾ, ਗੁਰਮੀਤ, ਜਲੰਧਰ, ਦਿੱਲੀ, ਵਿਸਾਖੀ, ਚੰਦ।
ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ – ਜਥਾ, ਢੇਰ, ਭੀੜ, ਮੇਲਾ, ਵੱਗ।
ਵਸਤਵਾਚਕ ਨਾਂਵ – ਤੇਲ, ਰੇਤ, ਅਮਰੂਦ।
ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ – ਭਾਰ, ਕਸ਼ਟ, ਮਿਸਾਲ, ਪੁੰਨ।

ਪਸ਼ਨ 9.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਤੇ ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ –
ਸੋਟੀ, ਪੱਥਰ, ਪੰਜਾਬ, ਜਮਾਤ, ਕੈਂਚੀ, ਟੀਮ, ਰੋਣ, ਘੋੜਾ, ਬੁਢੇਪਾ, ਹੱਡੀ, ਕੁੱਤਾ, ਗ਼ਰੀਬੀ।
ਉੱਤਰ :
ਵਸਤਵਾਚਕ ਨਾਂਵ – ਪੱਥਰ, ਹੱਡੀ।
ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ – ਰੋਣ, ਬੁਢੇਪਾ, ਗ਼ਰੀਬੀ !

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Visheshan ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB 7th Class Punjabi Grammar ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ (1st Language)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ – ਉਪਰੋਕਤ ਦੋਹਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਲਈ ਦੇਖੋ “ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕ’ ਵਾਲਾ ਭਾਗ, ਪਾਠ – 6)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਆਏ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹਨ ?
(ਓ) ਰਾਜ ਇਸ ਸਭਾ ਦਾ ਚੌਥਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ।
(ਅ) ਇਹ ਕੱਪੜਾ ਦੋ ਮੀਟਰ ਲੰਮਾ ਹੈ।
(ਈ) ਅਹੁ ਸਾਡਾ ਘਰ ਹੈ।
(ਸ) ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਪਾਣੀ ਮਿਲਾ ਦਿਉ।
(ਹ) ਸੁਨੀਤਾ ਬੜੀ ਚਲਾਕ ਕੁੜੀ ਹੈ।
(ਕ) ਮੇਰਾ ਕੁੜਤਾ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਹੈ।
(ਖ) ਰਾਮ ਕੋਲ ਬਥੇਰੀਆਂ ਕਮੀਜ਼ਾਂ ਹਨ।
(ਗ) ਉਸ ਕੋਲ ਪੰਜਾਹ ਰੁਪਏ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਇਸ – ਪੜਨਾਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਚੌਥਾ – ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ,
(ਅ) ਇਹ – ਪੜਨਾਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ; ਦੋ ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ,
(ਇ) ਅਹੁ – ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ,
(ਸ) ਥੋੜਾ – ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ,
(ਹ) ਬੜੀ ਚਲਾਕ ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ,
(ਕ) ਮੇਰਾ – ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ; ਨੀਲੇ – ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ
(ਖ) ਬਥੇਰੀਆਂ – ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ,
(ਗ) ਪੰਜਾਹ – ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਤੇ ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਰਾਜੂ ਸਭ ਨਾਲੋਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ।
(ਅ) ਅਹੁ ਘਰ ਬੜਾ ਸਾਫ਼ – ਸੁਥਰਾ ਹੈ।
(ਈ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਚੌਥਾ ਇਜਲਾਸ ਕੱਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ !
(ਸ) ਪਲਾਟ ਦੀ ਕੀਮਤ ਦਸ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਹੈ।
(ਹ) ਥੋੜਾ ਠਹਿਰ ਜਾਓ, ਮੈਂ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਚਲਦੀ ਹਾਂ।
(ਕ) ਰੋਹਿਤ ਕਬੱਡੀ ਦੀ ਟੀਮ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਖਿਡਾਰੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਭ ਨਾਲੋਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰ – ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।
(ਅ) ਬੜਾ ਸਾਫ਼ – ਸੁਥਰਾ – ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।
(ਈ) ਚੌਥਾ – ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।
(ਸ) ਦਸ ਲੱਖ – ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।
(ਹ) ਵੱਡੇ – ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।
(ਕ) ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ – ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਤੇ ਪੜਨਾਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣੇ ਚੁਣੋ :
ਕੀ, ਮਿੱਠਾ, ਸਵਾਇਆ, ਗੋਰਾ, ਕਿੰਨਾ, ਔਹ, ਸੱਤੇ, ਕੌਣ, ਕੁੱਝ, ਪੀਲਾ।
ਉੱਤਰ :
ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਸਵਾਇਆ, ਕੱਬ, ਸੱਤ। ਪੜਨਾਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਕੀ, ਕੌਣ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ ਅਤੇ ਦੱਸੋ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹਨ ?
ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪੜ ਰਹੇ ਹਨ। ਤਿੰਨ – ਤਿੰਨ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਟੋਲੀ ਖੇਡ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਸਾਰਾ ਸਮਾਂ ਪੜਾਈ ਵਿਚ ਰੁੱਝੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋ ਕਦੀ – ਕਦੀ ਸੈਰ ਵੀ ਕਰਿਆ ਕਰੋ। ਦੋ – ਚਾਰ ਘੜੀਆਂ ਕੋਈ ਖੇਡ, ਖੇਡ ਲਿਆ ਕਰੋ। ਇਉਂ ਸਿਹਤ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
ਸਾਰੇ – ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ। ਤਿੰਨ – ਤਿੰਨ – ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸਾਰਾ – ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੋ – ਚਾਰ ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕੋਈ – ਪੜਨਾਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।

This PSEB 7th Class Computer Notes Chapter 8 ਸਟੋਰੇਜ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ Notes will help you in revision during exams.

PSEB 7th Class Computer Notes Chapter 8 ਸਟੋਰੇਜ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼

ਜਾਣ-ਪਛਾਣ
ਮੈਮੋਰੀ ਮਨੁੱਖੀ ਦਿਮਾਗ ਵਰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕੰਪਿਊਟਰ ਮੈਮੋਰੀ ਕੋਈ ਭੌਤਿਕ ਉਪਕਰਣ ਹੈ, ਜੋ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ । ਇਹ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਅਸਥਾਈ (RAM) ਜਾਂ ਸਥਾਈ (ROM) ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਮੁੜ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

ਮੈਮੋਰੀ ਕੀ ਹੈ (What is Memory) –
ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮੈਮੋਰੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਡਾਟਾ ਲਈ ਇਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਹੋਲਡਿੰਗ ਜਗਾਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਉਹ ਥਾਂ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਮੈਮੋਰੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ । ਮੈਮੋਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ, ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਮੈਮੋਰੀ ਜਾਂ ਤਾਂ ਅਸਥਿਰ (Volatile) ਜਾਂ ਗੈਰ-ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ (Non-volatile) ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

• ਅਸਥਿਰ ਮੈਮੋਰੀ (Volatile memory)-ਇਹ ਉਹ ਮੈਮੋਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਜਾਂ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਡਿਵਾਈਸ ਦੀ ਬਿਜਲੀ ਬੰਦ ਹੋਣ ’ਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕੰਮ ਜਾਂ ਸਮੱਗਰੀ ਗੁਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਕੰਪਿਊਟਰ RAM ਅਸਥਿਰ ਮੈਮੋਰੀ ਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ ।
• ਗੈਰ-ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਮੈਮੋਰੀ (Non-volatile memory)-ਇਸ ਮੈਮੋਰੀ ਨੂੰ NVRAM ਵੀ | ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਉਹ ਮੈਮੋਰੀ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਬਿਜਲੀ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । EPROM ਅਸਥਿਰ ਮੈਮੋਰੀ ਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ ।

ਕੰਪਿਊਟਰ ਮੈਮੋਰੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ (Types of Computer Memory)
ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਮੈਮੋਰੀ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਸਭ ਤੋਂ ਮੁੱਢਲੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਰੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਸਿਸਟਮ ਮੈਮੋਰੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੇਮੋਰੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਟੋਰੇਜ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਮੈਮੋਰੀਜ਼ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਰੀ (Primary Memory) –
ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮੈਮੋਰੀ ਹੈ । ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਤੋਂ ਡਾਟਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਐਕਸੈੱਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਮੈਮੋਰੀ ਹੈ । ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਵਿੱਚ ਰੋਮ ਅਤੇ ਰੈਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਕੰਪਿਉਟਰ ਮਦਰਬੋਰਡ ਦੇ ਸੀ. ਪੀ. ਯੂ. (CPU) ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੀ. ਪੀ. ਯੂ. ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਤੋਂ ਡਾਟਾ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਬਹੁਤ ਅਸਥਿਰ (Volatile) ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਮਤਲਬ ਬਿਜਲੀ ਬੰਦ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕੰਮ ਜਾਂ ਸਮੱਗਰੀ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਇੱਕ ਅਰਧ-ਕੰਡਕਟਰ ਮੈਮੋਰੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਰਧ-ਕੰਡਕਟਰ ਉਪਕਰਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਨਿਰਮਿਤ ਹੈ । ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀਮਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿਚ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਇਹ ਮਹਿੰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ –
(i) ਰੈਮ (RAM)-ਰੈਮ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਰੈਂਡਮ ਐਕਸੈੱਸ ਮੈਮੋਰੀ । ਇਹ ਇਕ ਅਸਥਿਰ ਮੈਮੋਰੀ ਹੈ ! ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਡਾਟਾ ਜਾਂ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਸਟੋਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ । ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਚਾਲੂ ਕਰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ ਤੋਂ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਰੈਮ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. ਇਸ ਡਾਟਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲੋੜੀਂਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਬੰਦ ਕਰਦੇ ਹੋ ਰੈਮ ਸਾਰਾ ਡਾਟਾ ਗੁਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਰੈਮ ਬਾਰੇ ਸਮਝਣ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਚੀਜ਼ਾਂ ਇਹ ਹਨ ਕਿ ਰੈਮ ਮੈਮੋਰੀ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਪ੍ਰਤੀ ਗੀਗਾਬਾਈਟ ਦੀ ਕੀਮਤ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਇਹ ਬਹੁਤ ਮਹਿੰਗਾ ਹੈ । ਰੈਮ ਦੀ ਉੱਚ ਕੀਮਤ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਅਤੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ।ਰੈਮ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ- SRAM (ਸਟੈਟਿਕ ਰੈਂਡਮ ਐਕਸੈੱਸ ਮੈਮੋਰੀ) ਅਤੇ DRAM (ਡਾਇਨੈਮਿਕ ਰੈਂਡਮ ਐਕਸੈੱਸ ਮੈਮੋਰੀ) ।

(ii) ਰੋਮ (ROM-ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਰੀਡ ਓਨਲੀ ਮੈਮੋਰੀ । ਇਹ ਇਕ ਸਥਿਰ (Non-volatile) ਮੈਮੋਰੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਤੇ ਡਾਟਾ ਦੀ ਸਟੋਰੇਜ ਸਥਾਈ ਹੈ । ਇਹ ਪੀ.ਸੀ. ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਈ.ਸੀ. (IC-Integrated Circuit) ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਰੋਮ ਨੂੰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਰੋਮ ਇਕ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਸਟੋਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਬੂਟਸਟਰੈਪ ਲੋਡਰ’ (Bootstrap Loader) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਜਦੋਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਪਾਵਰ ਸਵਿੱਚ ਚਾਲੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪੀ. ਸੀ. ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਉਪਕਰਣ ਦੀ ਜਾਂਚ ਆਰੰਭ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਰੋਮ ਸਿਰਫ਼ ਸੀ.ਪੀ.ਯੂ. ਦੁਆਰਾ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਬਦਲਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ।

ਰੀਡ ਓਨਲੀ ਮੈਮੋਰੀ (ROM) ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ –

1. PROM (Programmable Read Only Memory)-ਇਹ ਉਪਭੋਗਤਾ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਕ ਵਾਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਵਿਚਲੇ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ।
2. EPROM (Erasable Programmable Read Only Memory)-ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਅਲਟਰਾ ਵਾਇਲਟ ਲਾਈਟ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਓ। ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਪਿਛਲੇ ਸਾਰੇ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਮਿਟਾਓ ।
3. EEPROM (Electrically Erasable Programmable Read Only Memory) ਇਲੈਕਟਿਕ ਫੀਲਡ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਡਾਟਾ ਮਿਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ | ਅਲਟਰਾ ਵਾਇਲਟ ਲਾਈਟ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ । ਅਸੀਂ ਚਿੱਪ ਦੇ ਸਿਰਫ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਮਿਟਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮੋਰੀ (Secondary Memory)
ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਸਥਾਈ (Permanent) ਮੈਮੋਰੀ ਹੈ ਜੋ ਮੁੱਖ ਮੈਮੋਰੀ ਦੁਆਰਾ ਅਸਿੱਧੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੀ. ਪੀ. ਯੂ. ਨਾਲ ਸੰਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਉਦੋਂ ਵੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਪਾਵਰ ਬੰਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੱਡੇ ਡਾਟਾ ਜਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਜਾਂ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਚੁੰਬਕੀ ਮੈਮੋਗੇ ਨਾਲ ਹੈ । ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਸਟੋਰੇਜ਼ ਮੀਡੀਆ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਫਲਾਪੀ ਡਿਸਕਸ, ਚੁੰਬਕੀ ਡਿਸਕਾਂ, ਚੁੰਬਕੀ ਟੇਪਾਂ ’ਤੇ ਸਟੋਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਮੈਮੋਰੀ ਆਪਟੀਕਲ ਡਿਸਕਸ – ਸੀ. ਡੀ. ਰੋਮ ਤੇ ਆਪਟੀਕਲ ’ਤੇ ਵੀ ਸਟੋਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ|

ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਟੋਰੇਜ ਉਪਕਰਣਾਂ ਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਸਮਝਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ –
1. ਚੁੰਬਕੀ ਡਿਸਕ (Megnatic Tapes)-ਚੁੰਬਕੀ ਡਿਸਕ ਕਠੋਰ ਧਾਤ ਜਾਂ ਸਿੰਥੈਟਿਕ ਪਲਾਸਟਿਕ ਸਮੱਗਰੀ ਤੋਂ ਬਣੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।ਡਿਸਕ ਪਲੇਟਰ ਦੀਆਂ ਦੋਵਾਂ ਸਤਹਾਂ ’ਤੇ ਚੁੰਬਕੀ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਪਰਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਸਤਹਾਂ ਸਟੋਰੇਜ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਚੁੰਬਕੀ ਡਿਸਕ ਸਿੱਧੀ ਪਹੁੰਚ (Direct Access) ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਤੇ ਵੱਡੇ ਦੋਵੇਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਲਈ ਹੈ । ਚੁੰਬਕੀ ਆਡੀਓ ਟੇਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਕੈਪਚਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਚੁੰਬਕੀ ਵੀਡੀਓ ਟੇਪ ਐਨਾਲਾਗ ਵਾਇਸ (Analog Voice) ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਸਿਗਨਲਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਅਤੇ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ਵਾਲਾ ਮਾਧਿਅਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ ਅਤੇ ਫਲਾਪੀ ਡਿਸਕ ਚੁੰਬਕੀ ਟੇਪਾਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ ।

2. ਫਲਾਪੀ ਡਿਸਕ (Floppy Disk)-ਫਲਾਪੀ ਡਿਸਕੇਟ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਇਕ ਹਟਾਉਣ ਯੋਗ (Removeable), ਪੋਰਟੇਬਲ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਟੋਰੇਜ ਡਿਵਾਈਸ ਹੈ, ਜੋ 1964 ਵਿਚ ਆਈਬੀਐੱਮ (IBM) ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ । ਇਹ ਇਕ ਛੋਟੇ ਆਕਾਰ ਦੀ ਪਲਾਸਟਿਕ ਡਿਸਕ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਕਾਰ ਲਗਭਗ 3.5 ਇੰਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਡਿਸਕਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਟੋਰੇਜ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਲਗਭਗ 1.4 MB ਡਾਟਾ ਸਟੋਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਫਲਾਪੀ ਡਿਸਕ ਡਾਈਵ ਦੁਆਰਾ ਪੜਿਆ (Read) ਜਾਂ ਲਿਖਿਆ (Write) ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

3. ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ ( Hard Disk)-ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਟੋਰੇਜ ਡਿਵਾਈਸ ਸਿੱਧੇ ਮਦਰਬੋਰਡ ਦੇ ਡਿਸਕ ਕੰਟਰੋਲਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ । ਇਹ ਫਲੈਟ, ਗੋਲਾਕਾਰ ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ ਦੀ ਬਣੀ ਪਲੇਟ ਅਤੇ ਚੁੰਬਕੀ ਸਮੱਗਰੀ ਨਾਲ ਕੋਟ ਕੀਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ | ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ ਪਲੇਟਰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ 5400 ਤੋਂ 7200 ਚੱਕਰ/ਪ੍ਰਤੀ ਮਿੰਟ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਅਟੁੱਟ ਸਟੋਰੇਜ ਸਪੇਸ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਸਟੋਰੇਜ ਸਮਰੱਥਾ 20 ਜੀਬੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 500 ਜੀਬੀ ਤੱਕ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਡਿਵਾਈਸ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਜਾਂ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ, ਚਿੱਤਰ, ਵੀਡੀਓ ਆਦਿ । ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹਾਰਡ ਡਰਾਈਵ ਵਿਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ –

• ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਾਰਡ ਡਰਾਈਵ (Internal hard drive)-ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਾਰਡ ਡਰਾਈਵ ਇਕ ਹਾਰਡ ਡਰਾਈਵ ਹੈ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਇਕੋ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਾਰਡ ਡਰਾਈਵ ਦੇ ਨਾਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਸਥਾਪਤ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
• ਬਾਹਰੀ ਹਾਰਡ ਡਰਾਈਵ (External hard drive)-ਇੱਕ ਬਾਹਰੀ ਹਾਰਡ ਡਰਾਈਵ, ਜਿਸਨੂੰ ਪੋਰਟੇਬਲ ਹਾਰਡ ਡਰਾਈਵ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਉਪਕਰਣ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ USB ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਬਾਹਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਬੈਕਅਪ ਲੈਣ ਜਾਂ ਪੋਰਟੇਬਲ ਸਟੋਰੇਜ ਹੱਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

4. ਆਪਟੀਕਲ ਡਾਈਵਜ਼ (Optical Drives)-ਆਪਟੀਕਲ ਡਾਈਵਜ਼ ਇਕ ਸਟੋਰੇਜ ਮਾਧਿਅਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੋਂ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸਨੂੰ ਲੇਜ਼ਰ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਆਪਟੀਕਲ ਡਿਸਕ 6GB ਤੱਕ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਡਾਟਾ ਸਟੋਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਆਪਟੀਕਲ ਸਟੋਰ ਉਪਕਰਣ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਸਟੋਰੇਜ ਉਪਕਰਣ ਹਨ | ਆਪਟੀਕਲ ਸਟੋਰੇਜ ਡਿਵਾਈਸਿਜ਼ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ –

• ਸੀਡੀ – ਰੋਮ (CD – ROM)
• ਡੀਵੀਡੀ – ਰੋਮ (DVD – ROM)
• ਸੀਡੀ – ਰਿਕਾਰਡਯੋਗ (CD – RECORDABLE)
• ਸੀਡੀ – ਲਿਖਣਯੋਗ (CD – REWRITABLE)
• ਫੋਟੋ – ਸੀਡੀ (PHOTO – CD)

5. ਕੰਪੈਕਟ ਡਿਸਕ (CDs)-ਕੰਪੈਕਟ ਡਿਸਕ ਇਕ ਫਲੈਟ, ਗੋਲ, ਆਪਟੀਕਲ ਸਟੋਰੇਜ ਮਾਧਿਅਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਕਾਢ ਜੇਮਜ਼ ਰਸਲ ਦੁਆਰਾ ਕੱਢੀ ਗਈ ਸੀ । ਇਹ ਇੱਕ ਪੋਰਟੇਬਲ ਸਟੋਰੇਜ ਮਾਧਿਅਮ ਹੈ, ਜੋ ਡਿਜੀਟਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਡੀਓ, ਵੀਡੀਓ ਅਤੇ ਹੋਰ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਾਪਸ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਫਲਾਪੀ ਡਿਸਕ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕੰਪੈਕਟ ਡਿਸਕ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਸਟੋਰੇਜ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ । ਇਹ ਡਿਸਕਾਂ 650-700 MB ਦੇ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹ ਇਕ ਬਹੁਤ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਸਟੋਰੇਜ ਮੀਡੀਆ ਹੈ ।

ਸੀਡੀ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ –

• ਸੀਡੀ-ਆਰ (CD-R) : ਸੀਡੀ-ਆਰ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕੰਪੈਕਟ ਡਿਸਕ-ਰਿਕਾਰਡਯੋਗ । ਇਹ ROM ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਡਿਜੀਟਲ ਆਪਟੀਕਲ ਡਿਸਕ ਸਟੋਰੇਜ ਫਾਰਮੈਟ ਹੈ । ਸੀਡੀ-ਆਰ ਡਿਸਕ ਇਕ ਸੰਖੇਪ (Compact) ਡਿਸਕ ਹੈ ਜੋ ਇਕ ਵਾਰ ਲਿਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨਮਾਨੀ ਨਾਲ ਕਈ ਵਾਰ ਪੜੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
• ਸੀਡੀ-ਆਰਡਬਲਯੂ (CD-RW)-ਸੀਡੀ-ਆਰਡਬਲਯੂ (ਕੰਪੈਕਟ ਡਿਸਕ-ਰੀਰਾਈਟੇਬਲ) ਇੱਕ ਡਿਜੀਟਲ ਆਪਟੀਕਲ ਡਿਸਕ ਸਟੋਰੇਜ ਫਾਰਮੈਟ ਹੈ ਜੋ 1997 ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ । ਇੱਕ ਸੀਡੀ-ਆਰਡਬਲਯੂ ਕੰਪੈਕਟ ਡਿਸਕ (ਸੀਡੀ-ਆਰਡਬਲਯੂ) ਲਿਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪੜ੍ਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਮਿਟਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

6. ਡੀਵੀਡੀ (DVD) ਡੀਵੀਡੀ (ਡਿਜੀਟਲ ਵੀਡੀਓ ਡਿਸਕ ਜਾਂ ਡਿਜੀਟਲ ਵਰਸੇਟਾਈਲ ਡਿਸਕ ਲਈ ਆਮ ਸੰਖੇਪ) ਇੱਕ ਡਿਜੀਟਲ ਆਪਟੀਕਲ ਡਿਸਕ ਡਾਟਾ ਸਟੋਰੇਜ ਫਾਰਮੈਟ ਹੈ, ਜੋ 1995 ਵਿੱਚ ਖੋਜਿਆ ਅਤੇ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ 1996 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਡੀਵੀਡੀ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਆਪਟੀਕਲ ਮੀਡੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਡਿਜੀਟਲ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਇਕ ਸੀਡੀ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਸਟੋਰੇਜ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ । ਕੁਝ ਡੀਵੀਡੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਵੀਡੀਓ ਪਲੇਅਬੈਕ ਲਈ ਫਾਰਮੈਟ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਡਾਟਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ 8 ਕੰਪਿਊਟਰ ਫਾਈਲਾਂ | ਸੀਡੀ ਅਤੇ ਡੀਵੀਡੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਸਾਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ –

• CD/DVD ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਕਵਰ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• CD/DVD ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਚਮਕਦਾਰ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਛੂਹਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ।
• CD/DVD ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਚਮਕਦਾਰ ਹਿੱਸੇ ‘ਤੇ ਨਹੀਂ ਲਿਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ॥
• CD/DVD ਨੂੰ ਮੋੜਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ।
• CD/DVD ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਨਰਮ ਕੱਪੜੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਤੋਂ ਮਿੱਟੀ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ।

7. ਪੈੱਨ ਡਰਾਈਵ (Pen Drive)-ਇੱਕ ਪੈੱਨ ਡਰਾਈਵ ਇੱਕ ਪੋਰਟੇਬਲ ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਸੀਰੀਅਲ ਬੱਸ (ਯੂ ਐੱਸ ਬੀ) ਫਲੈਸ਼ ਮੈਮੋਰੀ ਉਪਕਰਣ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੋਂ ਆਡੀਓ, ਵੀਡੀਓ ਅਤੇ ਡਾਟਾ ਫਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਫਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਦੂਸਰੇ ਪੋਰਟੇਬਲ ਸਟੋਰੇਜ ਡਿਵਾਈਸ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਫਲਾਪੀ ਡਿਸਕਸ ਜਾਂ ਡੀਵੀਡੀ/ਸੀਡੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ USB ਪੈਂਨ ਡਰਾਈਵ ਦੇ ਵੱਡੇ ਫ਼ਾਇਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਖੇਪ ਸ਼ਕਲ ਅਤੇ ਆਕਾਰ ਹਨ, ਉਹ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਡਾਟਾ ਸਟੋਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

8. ਮੈਮੋਰੀ ਕਾਰਡ (Memory Card)-ਇੱਕ ਮੈਮੋਰੀ ਕਾਰਡ ਫਲੈਸ਼ ਮੈਮੋਰੀ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਹੈ, ਜੋ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸੀਮਾ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡਿਜੀਟਲ ਕੈਮਰਾ ਜਾਂ ਵੀਡੀਓ ਗੇਮ ਕੰਸੋਲ, ਮੈਮੋਰੀ ਕਾਰਡ ਡਾਟਾ, ਚਿੱਤਰ, ਸੰਗੀਤ, ਸੇਵ ਕੀਤੀਆਂ ਗੇਮਾਂ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕੰਪਿਊਟਰ(Computer) ਫ਼ਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਰਗੇ ਫਲੈਸ਼ ਮੈਮੋਰੀ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਚਲਦੇ ਹਿੱਸੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਦਾ । ਉਹ ਸੀਡੀ ਜਾਂ ਡੀਵੀਡੀ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਸੰਖੇਪ ਅਤੇ ਪੋਰਟੇਬਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਸੀਡੀ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਡਾਟਾ ਸਟੋਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ | ਮੈਮੋਰੀ ਕਾਰਡ ਵਿਚ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਡਾਟਾ ਕਾਰਡ ਰੀਡਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਅਤੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਵਿਚ ਅੰਤਰ (Difference between Primary Memory and Secondary Memory) –
ਇਸ ਪਾਠ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਅਤੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ । ਦੋਵੇਂ ਆਪਣੀ-ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹਨ । ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚ ਅੰਤਰ ਵੇਖਾਂਗੇ :

ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਰੀ (Primary Memory)	ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮੋਰੀ (Secondary Memory)
(i) ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਨੂੰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਮੈਮੋਰੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।	(i) ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਨੂੰ ਬੈਕਅਪ ਮੈਮੋਰੀ ਜਾਂ ਸਹਾਇਕ ਮੈਮੋਰੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(ii) ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਨੂੰ ਡਾਟਾ ਬੱਸ ਦੁਆਰਾ ਦੁਆਰਾ ਐਕਸੈੱਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।	(ii) ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਨੂੰ I/O ਚੈਨਲਾਂ ਐਕਸੈਂਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
(iii) ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਡਾਟਾ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ `ਤੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟ ਦੁਆਰਾ ਐਕਸੈਂਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।	(iii) ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਡਾਟਾ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਧੇ ਐਕਸੈਂਸ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ।
(iv) ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਨਾਲੋਂ ਮਹਿੰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।	(iv) ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਸਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
(v) ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਗੇ ਦੋਵੇਂ ਅਸਥਿਰ ਅਤੇ ਸਥਿਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।	(v) ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਗੈਰ-ਪਰਿਵਰਤਨ ਸ਼ੀਲ ਮੈਮੋਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਯੋਗ ਗੱਲਾਂ ਬਾਤ

1. ਮੈਮੋਰੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਡਾਟਾ ਲਈ ਇਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਹੋਲਡਿੰਗ ਜਗ੍ਹਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
2. ਮੈਮੋਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
3. ਮੈਮੋਰੀ ਜਾਂ ਤਾਂ ਅਸਥਿਰ (Volatile) ਜਾਂ ਗੈਰ-ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ (Non-volatile) ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
4. ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮੈਮੋਰੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਬੰਦ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕੰਮ ਜਾਂ ਸਮੱਗਰੀ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
5. ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਵਿੱਚ ਰੋਮ (ROM) ਅਤੇ ਰੈਮ (RAM) ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
6. ਸੈਕੰਡਰੀ ਮੈਮੋਰੀ ਸਥਾਈ (Permanent) ਮੈਮੋਰੀ ਹੈ, ਜੋ ਮੁੱਖ ਮੈਮੋਰੀ ਦੁਆਰਾ ਅਸਿੱਧੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੀਪੀਯੂ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
7. ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ ਅਤੇ ਫਲਾਪੀ ਡਿਸਕ ਚੁੰਬਕੀ ਟੇਪਾਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ ।
8. ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਾਰਡ ਡਰਾਈਵ ਇੱਕ ਹਾਰਡ ਡਰਾਈਵ ਹੈ, ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।
9. ਇੱਕ ਬਾਹਰੀ ਹਾਰਡ ਡਰਾਈਵ USB ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਬਾਹਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
10. ਹੈੱਨ ਡਰਾਈਵ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੋਂ ਆਡੀਓ, ਵੀਡੀਓ ਅਤੇ ਡਾਟਾ ਫਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਫਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
11. ਮੈਮੋਰੀ ਕਾਰਡ ਵਿਚ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਡਾਟਾ ਕਾਰਡ ਰੀਡਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Pranava ਪੜਨਾਂਵ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB 7th Class Punjabi Grammar ਪੜਨਾਂਵ (1st Language)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੜਨਾਂਵ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ?
मां
ਪੜਨਾਂਵ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੜਨਾਂਵ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਕਿਹੜੀਆਂ – ਕਿਹੜੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ – ਉਪਰੋਕਤ ਦੋਹਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਲਈ ਦੇਖੋ “ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕ’ ਵਾਲਾ ਭਾਗ, ਪਾਠ – 9)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਲਿਖੋ :
(ਉ) ਮੈਂ, ਅਸੀਂ
(ਅ) ਕਿਸ ਨੇ, ਕਿਹੜਾ
(ਈ) ਉਹ, ਇਹ
(ਸ) ਤੁਹਾਡਾ, ਤੁਹਾਨੂੰ
(ਹ) ਕੌਣ, ਕਿਹੜਾ
(ਕ) ਆਪ, ਆਪਸ .
(ਪ) ਜੋ, ਸੋ
(ਗ) ਜਿਹੜੇ
(ਘ) ਕਈ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ
(ਝ) ਅਹੁ, ਆਹ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ,
(ਅ) ਪ੍ਰਸ਼ਨਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ,
(ਈ) ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ,
(ਸ) ਪੂਰਖਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ,
(ਹ) ਪ੍ਰਸ਼ਨਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ,
(ਕ) ਨਿੱਜਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ,
(ਖ) ਸੰਬੰਧਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ,
(ਗ) ਸੰਬੰਧਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ,
(ਘ) ਅਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ,
(ਝ) ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ ਤੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਮਿਰਚ, ਫੁੱਲ, ਦਿੱਲੀ, ਆਪ
(ਅ) ਕੌਣ, ਲੜਕੀ, ਕੱਪੜਾ, ਸਾਡੇ
(ਏ) ਜਲੰਧਰ, ਜਿਹੜਾ, ਮੈਂ, ਅਸੀਂ
(ਸ) ਕਿਸ ਨੇ, ਗੀਤ, ਵਿਸ਼ਾਲ, ਹੈ
(ਹ) ਘਰ, ਮੇਰਾ, ਉਹ, ਗਿਆ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਆਪ,
(ਅ) ਕੌਣ, ਸਾਡੇ,
(ਏ) ਮੈਂ, ਜਿਹੜਾ, ਅਸੀਂ,
(ਸ) ਕਿਸਨੇ,
(ਹ) ਮੇਰਾ, ਉਹ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ ਤੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਉਸ ਦਾ ਭਰਾ ਬੜਾ ਬੇਈਮਾਨ ਹੈ।
(ਅ) ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪ ਇਹ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ।
(ਏ) ਕੌਣ – ਕੌਣ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਸਨ ?
(ਸ) ਕਈ ਲੋਕ ਘਰ ਨੂੰ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ।
(ਹ) ਜੋ ਕਰੇਗਾ ਸੋ ਭਰੇਗਾ।
(ਕ) ਤੁਹਾਡੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਕੀ ਕਰਦੇ ਸਨ ?
(ਖ) ਅਹਿ ਕਿਸ ਦਾ ਪੈੱਨ ਹੈ ?
(ਗ) ਗ਼ਰੀਬ ਨਾਲ ਕੋਈ – ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਉਸ,
(ਅ) ਤੁਹਾਨੂੰ, ਆਪ,
(ਈ) ਕੌਣ – ਕੌਣ,
(ਸ) ਕਈ ਨੋਟ – ਇਹ ਪੜਨਾਂਵ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪੜਨਾਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹੈ),
(ਹ) ਜੋ, ਸੋ,
(ਕ) ਕੀ,
(ਖ) ਅਹਿ, ਕਿਸ,
(ਗ) ਕੋਈ – ਕੋਈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ
(ਉ) ਜਿਹੜੇ ਪੁਰਖ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ……….. ਪੁਰਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
(ਅ) ਜਿਸ ਪੁਰਖ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ …………. ਪੁਰਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
(ਏ) ਨਾਂਵ ਦੀ ਥਾਂ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ ……….. ਕਹਾਉਂਦੇ ਹਨ।
(ਸ) ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਯੋਜਕਾਂ ਵਾਂਗ ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ …………. ਪੜਨਾਂਵ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮੱਧਮ
(ਅ) ਅਨਯ
(ਏ) ਪੜਨਾਂਵ
(ਸ) ਸੰਬੰਧਵਾਚਕ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਠੀਕ ਵਾਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਤੇ ਗ਼ਲਤ ਵਾਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਓ
(ੳ) ਗੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪੁਰਖ ਉੱਤਮ ਪੁਰਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
(ਅ) ਜੋ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ, ਵਸਤੂ, ਜ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸਣ, ਪੜਨਾਂਵ ਕਹਾਉਂਦੇ ਹਨ।
(ਏ) ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਨਾਂਵ ਦੀ ਥਾਂ ਆ ਕੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ਨਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
(ਸ) ਪੜਨਾਂਵ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
(ਹ) ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਯੋਜਕ ਵਾਂਗ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਉਹ ਪ੍ਰਸ਼ਨਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਓ) [✓]
(ਅ) [✗]
(ਏ) [✓]
(ਸ) [✗]
(ਹ) [✗]

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ ਅਤੇ ਅਨਿਸਚਿਤ ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ –
ਉਹ, ਅਸੀਂ, ਕੀ, ਕਿਹੜੀ, ਮੈਂ, ਸਰਬੱਤ, ਆਪ, ਕੌਣ, ਕੋਈ, ਜਿਸ।
ਉੱਤਰ :
ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ – ਉਹ, ਅਸੀਂ, ਮੈਂ, ਆਪ ਅਨਿਸਚਿਤ ਪੜਨਾਂਵ – ਸਰਬੱਤ, ਕੋਈ ॥

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Vacana ਵਚਨ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB 7th Class Punjabi Grammar ਵਚਨ (1st Language)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
‘ਵਚਨ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ?
ਜਾਂ
ਵਚਨ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ? ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਵਚਨ ਕਿਹੜੇ – ਕਿਹੜੇ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਇਕ ਜਾਂ ਇਕ ਤੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਜਾਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਭੇਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਰੂਪ ਉਸ ਦਾ ਵਚਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਵਚਨ ਕਿਹੜੇ – ਕਿਹੜੇ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਦੱਸੋ। ਉੱਤਰ : ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਵਚਨ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ।
(ੳ) ਇਕ – ਵਚਨ – ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਰੂਪ ਕਿਸੇ ਇਕ ਚੀਜ਼, ਗੁਣ ਜਾਂ ਕਿਰਿਆ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ, ਉਹ ਇਕ ਵਚਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਦੋ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ – ਸਧਾਰਨ ਤੇ ਸੰਬੰਧਕੀ। ਇਸ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਰੂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹਨ

• ਤੇਰਾ ਮੁੰਡਾ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ? (“ਮੁੰਡੇ ਇਕ – ਵਚਨ, ਸਧਾਰਨ ਰੂਪ।)
• ਤੇਰੇ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਵਿਗਾੜ ਦਿੱਤਾ। (‘ਮੁੰਡੇ’ ਇਕ – ਵਚਨ ਸੰਬੰਧਕੀ ਰੂਪ।)

(ਅ) ਬਹੁ – ਵਚਨ – ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਰੂਪ ਇਕ ਤੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਗੁਣਾਂ ਜਾਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ, ਬਹੁ – ਵਚਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਵੀ ਦੋ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ : ਸਧਾਰਨ ਤੇ ਸੰਬੰਧਕੀ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਰੂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹਨ :

• ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਮੁੰਡੇ ਹਨ। (“ਮੁੰਡੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ, ਸਧਾਰਨ ਰੂਪੀ।)
• ਉਸ ਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਵਿਗਾੜ ਦਿੱਤਾ। (“ਮੁੰਡਿਆਂ ਬਹੁ – ਵਚਨ, ਸੰਬੰਧਕੀ ਰੂਪ)

ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਕਾਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਦੇ ਦੋ – ਦੋ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਇਕ ਸਧਾਰਨ ਰੂਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦੂਜਾ ਸੰਬੰਧਕੀ। ਜਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਕ ਦਾ, ਦੇ, ਦੀਆਂ, ਨੇ, ਲਈ, “ਖ਼ਾਤਰ, ਤੋਂ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਸੰਬੰਧਕੀ ਰੂਪ ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਨੋਟ – ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਦੇ ਇਹੋ ਤਰੀਕੇ ਹੀ ਸਿਖਾਉਣੇ ਤੇ ਸਿੱਖਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਦੇ ਦੋ – ਦੋ ਰੂਪ ਹੀ ਲਿਖਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।

ਹੇਠਾਂ ਦੇਖੋ ਵਚਨ ਬਦਲੀ ਦੇ ਕੁੱਝ ਨਿਯਮ –

(ਉ) ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਕੰਨਾ ਲੱਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ –

ਕੁੱਝ ਕੰਨਾ ਅੰਤਕ ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਸਧਾਰਨ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਰੂਪ ਇੱਕੋ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ –
ਇਕ – ਵਚਨ – ਬਹੁ – ਵਚਨ
ਇਕ ‘ਦਰਿਆ – ਦੋ “ਦਰਿਆ
ਇਕ ‘ਭਰਾ – ਚਾਰ “ਭਰਾ”

ਪਰ ਇਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਧਾਰਨ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਰੂਪ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧਕੀ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਰੂਪ ਹਨ : ਦਰਿਆਵਾਂ, ਭਰਾਵਾਂ।

(ਅ) ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਕੰਨਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਾ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਮੁਕਤਾ, ਬਿਹਾਰੀ, ਔਂਕੜ, ਦੁਲੈਂਕੜ ਆਦਿ ਲੱਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਕ – ਵਚਨ ਰੂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਣਦੇ ਹਨ –

(ਇ) ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਮੁਕਤਾ, ਕੰਨਾ, ਬਿਹਾਰੀ, ਔਕੜ, ਦੁਲੈਂਕੜ, ਦੁਲਾਵਾਂ, ਹੋੜਾ ਜਾਂ ਕਨੌੜਾ ਲੱਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਦਾ ਰੂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਣਦੇ ਹਨ –

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲੋ –
ਘੋੜਾ, ਮੇਜ਼, ਧੀ, ਛਾਂ, ਵਸਤੂ, ਕਵਿਤਾ, ਲੇਖ, ਹਵਾ, ਬੋਰੀ, ਕਿਰਿਆ, ਘਰ, ਤੂੰ, ਤੇਰਾ, ਮੈਂ, ਉਹ॥
ਉੱਤਰ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚਲੇ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਖੋ :
(ਉ) ਲੜਕਾ ਗੀਤ ਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਅ) ਪੰਛੀ ਅਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਇ) ਚਿੜੀ ਚੀ – ਹੀਂ ਕਰਦੀ ਹੈ।
(ਸ) ਪੁਸਤਕ ਅਲਮਾਰੀ ਵਿਚ ਪਈ ਹੈ।
(ਹ) ਕੁੜੀ ਰੌਲਾ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ।
(ਕ) ਸ਼ੇਰਨੀ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਫਿਰਦੀ ਹੈ।
(ਖ) ਅੰਬ ਮਿੱਠਾ ਤੇ ਸੁਆਦੀ ਹੈ।
(ਗ) ਕਿਸਾਨ ਹਲ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਘ) ਮੇਰੇ ਮਿੱਤਰ ਕੋਲ ਬੱਕਰੀ ਹੈ।
(ਝ) ਕੁੜੀ ਟੈਲੀਫੋਨ ‘ਤੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
(ਚ) ਚਿੱਟਾ ਘੋੜਾ ਦੌੜਦਾ ਹੈ।
(ਛ) ਉੱਚੀ ਇਮਾਰਤ ਦੂਰੋਂ ਦਿਸਦੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਲੜਕੇ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਅ ਪੰਛੀ ਅਕਾਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਉਡਾਰੀਆਂ ਮਾਰ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਇ) ਚਿੜੀਆਂ ਚੀਂ – ਚੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
(ਸ) ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਲਮਾਰੀਆਂ ਵਿਚ ਪਈਆਂ ਹਨ।
(ਹ) ਕੁੜੀਆਂ ਰੌਲਾ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਕ) ਸ਼ੇਰਨੀਆਂ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਫਿਰਦੀਆਂ ਹਨ।
(ਖ) ਅੰਬ ਮਿੱਠੇ ਤੇ ਸੁਆਦੀ ਹਨ।
(ਗ) ਕਿਸਾਨ ਹਲ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਘ) ਸਾਡੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਕੋਲ ਬੱਕਰੀਆਂ ਹਨ।
(ਝ) ਕੁੜੀਆਂ ਟੈਲੀਫੋਨਾਂ `ਤੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਚ) ਚਿੱਟੇ ਘੋੜੇ ਦੌੜਦੇ ਹਨ।
(ਛ) ਉੱਚੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੂਰੋਂ ਦਿਸਦੀਆਂ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲ ਕੇ ਲਿਖੋ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਨਿੱਕਾ ਮੁੰਡਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਤੋੜ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਅ) ਲਾਲ ਘੋੜਾ ਅਤੇ ਚਿੱਟਾ ਕੁੱਤਾ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਇ) ਤੇ ਉਹ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੀ ਪੜ੍ਹਦੀਆਂ ਹਾਂ।
(ਸ) ਤੂੰ ਮੇਰੀ ਮੱਦਦ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ?
(ਹ) ਬੱਚਾ ਗੇਂਦ ਨਾਲ ਖੇਡ ਰਿਹਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਨਿੱਕੇ ਮੁੰਡੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਤੋੜ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਅ) ਲਾਲ ਘੋੜੇ ਅਤੇ ਚਿੱਟੇ ਕੁੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਇ) ਅਸੀਂ ਤੇ ਉਹ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੀ ਪੜ੍ਹਦੀਆਂ ਹਾਂ।
(ਸ) ਤੁਸੀਂ ਸਾਡੀ ਮੱਦਦ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ?
(ਹ) ਬੱਚੇ ਗੇਂਦਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡ ਰਹੇ ਹਨ।