Prasanna

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Chapter 10 ਹਰਿਆਵਲ ਦੇ ਬੀਜ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Punjabi Chapter 10 ਹਰਿਆਵਲ ਦੇ ਬੀਜ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 8 PSEB ਹਰਿਆਵਲ ਦੇ ਬੀਜ Textbook Questions and Answers

ਹਰਿਆਵਲ ਦੇ ਬੀਜ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸ :

(ੳ) ਫ਼ਕੀਰ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ?
ਉੱਤਰ :
ਫ਼ਕੀਰ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਾਗਲਾਂ ਵਾਂਗ ਰੁੱਖ ਵੱਢੀ ਜਾਣ ਵਿਰੁੱਧ ਖ਼ਬਰਦਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਉੱਜੜ ਜਾਣਗੇ। ਉਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਹੀ ਕਿਉਂਕਿ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਦੇ ਤਪਦੀਆਂ ਲੁਆਂ ਵਾਲੇ ਮਾਰੂਥਲ ਵਿਚ ਬਦਲ ਜਾਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਸੀ !

(ਅ) ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਅੰਨੇਵਾਹ ਕੀਤੀ ਕਟਾਈਦਾਕੀ ਨਤੀਜਾ ਨਿਕਲਿਆ?
ਉੱਤਰ :
ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅੰਨੇਵਾਹ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੌਲੀ – ਹੌਲੀ ਜੰਗਲ ਮੁੱਕ ਗਏ। ਫਿਰ ਹੜ੍ਹ ਆ ਗਏ। ਹੜ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸੋਖਣ ਵਾਲੇ ਰੁੱਖ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਈ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਪਜਾਊ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਰੋੜ੍ਹ ਕੇ ਲੈ ਗਏ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਹਰਾ – ਭਰਾ , ਦੇਸ਼ ਮਾਰੂਥਲ ਵਿਚ ਬਦਲ ਗਿਆ ! ਤੇਜ਼ ਹਵਾਵਾਂ ਨਿੱਤ ਚਲਦੀਆਂ ਤੇ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਰੇਤ ਵਿਛਾ ਕੇ ਤੁਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਫਿਰ ਕਦੇ – ਕਦੇ ਸਭ ਕੁੱਝ ਉਡਾ ਕੇ ਲੈ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਤੇਜ਼ ਹਵਾਵਾਂ ਵੀ ਚਲਦੀਆਂ।

(ੲ) ਰੇਤਥਲ ਦੇ ਤੁਫ਼ਾਨ ਕਾਰਨ ਭੀਖੂ ਤੇ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਕੀ ਵਾਪਰਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਰੇਤ – ਥਲ ਦਾ ਤੂਫ਼ਾਨ ਇੰਨਾ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਤੇ ਮਾਰੂ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਸਮੇਤ ਸਭ ਕੁੱਝ ਉਖਾੜ ਕੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚ ਉਡਾ ਲਿਆ। ਭੀਖੂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਤੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਘੁੱਟ ਕੇ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਝੱਖੜ ਸਾਹਮਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਰ ਟਿਕ ਨਹੀਂ ਸਨ ਰਹੇ ਤੇ ਉਹ ਉੱਖੜੀਆਂ ਝਾੜੀਆਂ ਵਾਂਗੂ ਅੱਗੇ ਹੀ ਅੱਗੇ ਰਿਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਅੰਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੋਇਆ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਫੈਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਹਵਾਂ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿਚ ਅਟਕ ਗਏ। ਝੱਖੜ ਦੇ ਥੰਮਣ ਅਤੇ ਹੋਸ਼ ਆਉਣ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਈ ਸੀ, ਉਹ ਇਕ ਰੁੱਖ ਸੀ।

(ਸ) ਬਿਪਤਾ ਦੇ ਸਮੇਂ ਭੀਖੂ ਤੇ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਰੁੱਖ ਕਿਵੇਂ ਸਹਾਈ ਹੋਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਬਿਪਤਾ ਦੇ ਸਮੇਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਝੱਖੜ ਵਿਚ ਰਿੜ੍ਹਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਭੀਖੂ ਤੇ ਉਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਰੁੱਖ ਦੀਆਂ ਲਮਕਦੀਆਂ ਟਾਹਣਾਂ ਵਿਚ ਫਸ ਕੇ ਬਚ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਭੀਖੁ ਨੂੰ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਹਰਾ – ਭਰਾ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਾਣੀ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁੱਝੀ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਮਿੱਟੀ ਪੁੱਟ ਕੇ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਿਆ ਪੀਣ ਲਈ ਪਾਣੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭੁੱਖ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ਰੁੱਖ ਦੇ ਫਲ ਮਿਲ ਗਏ। ਫਿਰ ਰੁੱਖ ਦੀਆਂ ਟਹਿਣੀਆਂ ਕੱਟ ਕੇ ਭੀਖੂ ਨੇ ਢਾਰਾ ਬਣਾ ਲਿਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਆਲਮ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੇਡਣ ਲਈ ਰੁੱਖ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਆੜੀ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਉਹ ਕਦੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਕਦੀ ਉਸਦੀਆਂ ਟਹਿਣੀਆਂ ਨਾਲ ਝੂਲਦਾ ! ਮਗਰੋਂ ਆਪਣੇ ਸੁੱਖਾਂ ਲਈ ਭੀਖੁ ਨੇ ਬੇਸ਼ੱਕ ਉਸ ਦੇ ਟਾਹਣੇ ਵੱਢ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰੰਡ – ਮੁੰਡ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਪਰੰਤੂ ਬਿਪਤਾ ਦੇ ਸਮੇਂ ਰੁੱਖ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮੇਤ ਉਸ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਈ।

(ਹ) ਫ਼ਕੀਰ ਨੇ ਭੀਖੂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਰੁੱਖ ਲਾਉਣ ਲਈ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਫ਼ਕੀਰ ਭੀਖੂ ਦੁਆਰਾ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਗੁੰਡ – ਮੁੰਡ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਕੇ ਦੁਖੀ ਤੇ ਉਦਾਸ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਰੁੱਖ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵੱਢੇ ਹਨ, ਪਰ ਰੁੱਖ ਲਾਏ ਨਹੀਂ ਤੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਹਰਿਆਵਲ ਦੇ ਬੀਜ ਮੁੱਕ ਗਏ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਹੋਰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਉੱਤੇ ਉਜਾੜੇ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਵੇਖ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਰੁੱਖ ਨਾ ਹੋਣ ਤਾਂ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਭੀਖੂ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਜੀ ਬੇਚੈਨ ਹੋ ਗਏ। ਹੁਣ ਫਕੀਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਹਰਿਆਵਲ ਦੇ ਬੀ ਬੀਜ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਆਲਮ ਨੇ ਭੀਖੂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਉਹ ਰੁੱਖ ਵੱਢਣ ਵਾਲਾ ਕਿਉਂ ਬਣਿਆ ਹੈ, ਰੁੱਖ ਉਗਾਉਣ ਵਾਲਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ, ਤਾਂ ਉਹ ਸੁਣ ਕੇ ਸ਼ਰਮਸਾਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭੀਖੂ ਰੁੱਖ ਲਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

(ਕ) ਆਲਮ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਾਪੂ ਭੀਖੂ ਅਤੇ ਫ਼ਕੀਰ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਈ ਗੱਲਬਾਤ ਤੋਂ ਕੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਮਿਲੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਆਲਮ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਾਪੂ ਭੀਖੂ ਅਤੇ ਫ਼ਕੀਰ ਦੀ ਗੱਲ – ਬਾਤ ਤੋਂ ਹਰਿਆਵਲ ਦੇ ਬੀਜ ਬੀਜਣ ਅਰਥਾਤ ਥਾਂ – ਥਾਂ ਰੁੱਖ ਲਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਮਿਲੀ।

2. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਤੁਰਸ਼ : ਗੁਸੈਲ, ਧੀ
• ਰੇਤਥਲ, ਮਾਰੂਥਲ : ਰੇਗਿਸਤਾਨ, ਰੇਤਲਾ ਇਲਾਕਾ
• ਜ਼ਰਖੇਜ਼ : ਉਪਜਾਊ
• ਮਾਰੂ : ਮਾਰਨ ਵਾਲਾ, ਘਾਤਕ
• ਸਾਹਵੇਂ : ਸਾਮਣੇ, ਮੂਹਰਲੇ ਪਾਸੇ
• ਤੀਬਰ ਗਤੀ : ਤੇਜ਼ ਚਾਲ
• ਢਾਰਾ : ਛੰਨ, ਛੱਪਰ
• ਅਹੁੜੀ : ਸੁੱਝੀ, ਕੋਈ ਗੱਲ ਦਿਮਾਗ਼ ਨੂੰ ਫੁਰਨੀ
• ਵਾ-ਵਰੋਲਾ : ਮਿੱਟੀ ਆਦਿ ਨਾਲ਼ ਭਰੀ ਗੋਲ-ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਤੇਜ਼ ਹਵਾ।
• ਤਿੱਖੜ : ਤਿੱਖੀ, ਤੇਜ਼।

3. ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋ :
ਵਰਾਛਾਂ ਖਿੜ ਜਾਣੀਆਂ, ਆਸਰਾ, ਤੜਕਸਾਰ, ਟੱਬਰ- ਟੀਹਰ, ਲੂ ਵਗਣਾ, ਰੋਣਹਾਕਾ, ਹਰਿਆਵਲ
ਉੱਤਰ :

• ਵਰਾਛਾਂ ਖਿੜ ਜਾਣੀਆਂ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਜਾਣਾ) – ਜਦੋਂ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਨੂੰ ਇਕ – ਇਕ ਕੰਬਲ ਵੰਡਦੇ ਦਾਨੀ ਤੋਂ ਤੇਜੂ ਨੂੰ ਦੋ ਕੰਬਲ ਮਿਲ ਗਏ, ਤਾਂ ਉਸਦੀਆਂ ਵਰਾਛਾਂ ਖਿੜ ਗਈਆਂ।
• ਆਸਰਾ (ਸਹਾਰਾ) – ਰੁੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਆਸਰਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
• ਤੜਕਸਾਰ ਸਵੇਰੇ, ਮੁੰਹ – ਹਨੇਰੇ) – ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿਚ ਸਵੇਰੇ ਤੜਕਸਾਰ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਟੱਬਰ – ਟੀਹਰ – ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਛੋਟੇ – ਵੱਡੇ ਜੀ) – 1947 ਵਿਚ ਹੋਈ ਪੰਜਾਬ – ਵੰਡ ਸਮੇਂ ਫ਼ਿਰਕੂ ਫ਼ਸਾਦ ਫੈਲਣ ‘ਤੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਟੱਬਰ – ਟੀਹਰ ਲੈ ਕੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਥਾਂਵਾਂ ਵਲ ਚਲ ਪਏ।
• ਲੂ ਵਗਣਾ – (ਗਰਮ ਹਵਾ ਦਾ ਚਲਣਾ) – ਜੇਠ – ਹਾੜ੍ਹ ਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਗਰਮ ਲੂ ਵਗਦੀ ਹੈ।
• ਰੋਣ – ਹਾਕਾ ਰੋਣ ਵਾਲਾ) – ਪਿਓ ਦੀਆਂ ਝਿੜਕਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਬੱਚਾ ਰੋਣ – ਹਾਕਾ ਹੋ ਗਿਆ।
• ਹਰਿਆਵਲ ਹਰਾਪਨ – ਬਰਸਾਤਾਂ ਵਿਚ ਭਿੰਨ – ਭਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਪੌਦੇ ਉੱਗਣ ਨਾਲ ਚੁਫ਼ੇਰੇ ਹਰਿਆਵਲ ਛਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਵਿਆਕਰਨ : ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ
ਤੁਸੀਂ ਪਿਛਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਪੜ ਚੁੱਕੇ ਹੋ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸੇ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ ਆ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦੱਸੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ : ਤੁਰਸ਼ ਹਵਾਵਾਂ, ਹਰਾ-ਭਰਾ ਜੰਗਲ, ਜ਼ਰਖੇਜ਼ ਮਿੱਟੀ ਆਦਿ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ :

1. ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ
2. ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ
3. ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ
4. ਨਿਸ਼ਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ
5. ਪੜਨਾਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ

1. ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ : ਜਿਹੜਾ ਸ਼ਬਦ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਨਾਲ ਆ ਕੇ ਉਸ ਦੇ। ਗੁਣ, ਔਗੁਣ, ਆਕਾਰ, ਅਵਸਥਾ ਆਦਿ ਦੱਸੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ : ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ, ਸੋਹਣਾ ਰੁੱਖ, ਠੰਢੀ-ਮਿੱਠੀ ਛਾਂ ਆਦਿ।

ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਲਕੀਰੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਨ।

2. ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ : ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵ ਦੀ ਸੰਖਿਆ, ਭਾਰ, ਗਿਣਤੀ .ਜਾਂ ਦਰਜੇ ਆਦਿ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ:ਇੱਕ ਰੁੱਖ, ਅਗਲੇ ਦਿਨ, ਅੱਠਵੀਂ ਜਮਾਤ, ਦੂਜੀ ਕਤਾਰ, ਦੁੱਗਣਾ ਕਿਰਾਇਆ। ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਲਕੀਰੇ ਸ਼ਬਦ ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਨ।

3. ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ : ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਮਿਣਤੀ, ਮਾਪ ਜਾਂ ਤੋਲ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲੋਂ, ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ, ਕੁਝ ਲੀਕਾਂ, ਕਿੰਨੇ ਮਿੱਠੇ, ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਕੰਮ, ਕੋਈ ਰੁੱਖ, ਕਿੰਨੀ ਸੋਹਣੀ ਛਾਂ।

ਉਪਰੋਕਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲਕੀਰੇ ਸ਼ਬਦ ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਨ।

4. ਨਿਸ਼ਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ : ਜਿਹੜਾ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸੇ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਵੇ ਕਿ ਉਸ ਵੱਲ ਨਿਸ਼ਚੇ ਨਾਲ਼ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੋਂ ਖ਼ਾਸ ਬਣਾਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਸਾਡਾ ਘਰ ਹੈ, ਅਹੁ ਮੁੰਡਾ ਮੇਰਾ ਭਰਾ ਹੈ, ਅਹਿ ਕਿਤਾਬ ਕਿਸ ਦੀ ਹੈ ? ਇਹਨਾਂ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਲਕੀਰੇ ਸ਼ਬਦ ਨਿਸ਼ਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਨ।

5. ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ : ਜਿਹੜਾ ਸ਼ਬਦ ਪੜਨਾਂਵ ਹੋਵੇ ਪਰ ਨਾਂਵ- ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ ਲੱਗ ਕੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰੋ, ਉਸ ਨੂੰ ਪੜਨਾਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ : ਜਿਹੜਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਮਿਹਨਤ ਕਰੇਗਾ, ਪਾਸ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਤੁਹਾਡੇ ਕੱਪੜੇ ਚੰਗੇ ਸੀਤੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਲਕੀਰੇ ਸ਼ਬਦ ਪੜਨਾਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਨ।

ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਵੀ ਦੱਸੋ :

1. ਤੇਜ਼ ਹਵਾਵਾਂ ਨਿੱਤ ਦਿਨ ਵਗਦੀਆਂ ਤੇ ਉਸ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਰੇਤ ਵਿਛਾ ਕੇ ਤੁਰ ਜਾਂਦੀਆ।
2. ਉਸ ਵੇਲੇ ਉਹ ਪੂਰੀ ਹੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ।
3. ਉਹ ਤਿੰਨੇ ਜਣੇ ਉਹਨਾਂ ਟਾਹਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਟਕੇ ਹੋਏ ਸਨ।
4. ਉਹ ਸਾਰੇ ਜੀਅ ਰਲ ਕੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਪੁੱਟਣ ਲੱਗ ਪਏ।
5. ਭੀਖੁ ਦੀ ਪਤਨੀ ਹੱਸਦੀ ਹੋਈ ਬੋਲੀ, “ਜੇ ਏਨਾ ਸੋਹਣਾ ਰੁੱਖ ਕੋਲ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਹੋਰ ਕੀ ਚਾਹੀਦੈ ?

ਉੱਤਰ :

1. ਤੇਜ਼ – ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।
2. ਪੂਰੀ – ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।
3. ਤਿੰਨੇ – ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ; ਉਨ੍ਹਾਂ – ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।
4. ਸਾਰੇ – ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।
5. ਏਨਾ ਸੋਹਣਾ – ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।

ਸ਼੍ਰੇਣੀ-ਅਧਿਆਪਕ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬੂਟੇ ਲਾਉਣ ਲਈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰੇ।

ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ, ਘਰ ਜਾਂ ਘਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਬੂਟਾ ਜ਼ਰੂਰ ਲਾਉਣ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਦੇਖ-ਭਾਲ ਕਰਨ।

PSEB 8th Class Punjabi Guide ਹਰਿਆਵਲ ਦੇ ਬੀਜ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
“ਹਰਿਆਵਲ ਦੇ ਬੀਜ ਪਾਠ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਦੂਰ ਤਕ ਤਪਦਾ ਮਾਰੂਥਲ ਸੀ ਤੇ ਗਰਮ ਹਵਾਵਾਂ ਨਾਲ ਰੇਤਾ ਉੱਡ ਰਹੀ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਥੇ ਹਰਾ – ਭਰਾ ਜੰਗਲ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਲੋਕ ਪਾਗਲਾਂ ਵਾਂਗ ਰੁੱਖ ਵੱਢ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਕ ਫ਼ਕੀਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਢ – ਵੱਢ ਕੇ ਉਹ ਉਜੜ ਜਾਣਗੇ ਪਰ ਲੋਕ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਰੁੱਖ ਕੱਟੀ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਤੇ ਲੱਕੜੀਆਂ ਵੇਚ – ਵੇਚ ਕੇ ਅਮੀਰ ਹੋਈ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਫ਼ਕੀਰ ਦੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਮੂਰਖਤਾ ਹੀ ਸਮਝਿਆ ਸੀ !

ਹੌਲੀ – ਹੌਲੀ ਰੁੱਖ ਮੁੱਕ ਗਏ ਫਿਰ ਹੜ੍ਹ ਆ ਗਏ। ਹੜਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸੋਖਣ ਲਈ ਰੁੱਖ ਨਹੀਂ ਸਨ ਹੜਾਂ ਨੇ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਉਪਜਾਊ ਮਿੱਟੀ ਰੋੜ੍ਹ ਕੇ ਲੈ ਗਏ। ਲੋਕ ਨੰਗ ਮੁਨੰਗੀ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠੇ ਰਹਿ ਗਏ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਤੇਜ਼ ਹਵਾਵਾਂ ਵਗਦੀਆਂ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਰੇਤ ਵਿਛਾ ਜਾਂਦੀਆਂ।

ਇਕ ਵਾਰ ਅਜਿਹਾ ਝੱਖੜ ਝੁੱਲਿਆ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਢਾਰੇ ਉੱਡਾ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਅਣਕਿਆਸੇ ਥਾਂਵਾਂ ਵਲ ਉੱਡਾ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ। ਭੀਖੂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਘੁੱਟ ਕੇ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਝੱਖੜ ਸਾਹਮਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਰ ਨਹੀਂ ਸਨ ਟਿਕ ਰਹੇ। ਅੰਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਾਪਿਆ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੇ ਬਾਹਵਾਂ ਫੈਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ ! ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਅਟਕ ਗਏ ! ਝੱਖੜ ਥੰਮਣ ਤੇ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੋਸ਼ ਆਈ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਝੱਖੜ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਚਾਲ ਤੋਂ ਜਿਸਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਈ ਸੀ, ਉਹ ਇਕ ਰੁੱਖ ਸੀ ਉਹ ਉਸਦੀਆਂ ਹੇਠਾਂ ਲਮਕਦੀਆਂ ਟਹਿਣੀਆਂ ਵਿਚ ਫਸੇ ਹੋਏ ਸਨ ਰੁੱਖ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਵਿਚ ਹਰਿਆਵਲ ਅਤੇ ਤਾਜ਼ਗੀ ਸੀ।

ਭੀਖੁ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਰੁੱਖ ਦੇ ਪੀਣ ਲਈ ਨੇੜੇ ਕਿਧਰੇ ਪਾਣੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਇਹ ਇੰਨਾ ਹਰਾ ਹੈ ! ਪਾਣੀ ਲੱਭਣ ਲਈ ਭੀਖੂ ਨੇ ਇਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਡੰਗੋਰੀ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਠਕੋਰਿਆ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇਖ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਕੁੱਝ ਲੀਕਾਂ ਵਾਹੀਆਂ ਤੇ ਫਿਰ ਇਕ ਥਾਂ ਡੰਗੋਰੀ ਗੱਡ ਦਿੱਤੀ। ਸਾਰੇ ਜੀਆਂ ਨੇ ਉਹ ਥਾਂ ਪੁੱਟੀ, ਤਾਂ ਹੇਠੋਂ ਪਾਣੀ ਨਿਕਲ ਆਇਆ। ਝੱਖੜ ਨੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੋਮੇ ਨੂੰ ਰੇਤ ਨਾਲ ਢੱਕ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੁੱਕਾਂ ਭਰ – ਭਰ ਕੇ ਪਾਣੀ ਪੀਤਾ ਅਤੇ ਭੁੱਖ ਲੱਗਣ ਤੇ ਰੁੱਖ ਨਾਲੋਂ ਫਲ ਤੋੜ ਕੇ ਖਾਧੇ। ਰੁੱਖ ਦੀ ਠੰਢੀ – ਮਿੱਠੀ ਛਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਸਰਾ ਬਣ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਆਲਮ ਨੂੰ ਜਿਵੇਂ ਇਕ ਆੜੀ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਉਹ ਕਦੀ ਰੁੱਖ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਕਦੀ ਉਸਦੀਆਂ ਟਹਿਣੀਆਂ ਨਾਲ ਝੂਲਦਾ।

ਭੀਖੂ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਰੁੱਖ ਕੋਲ ਹੀ ਟਿਕ ਗਏ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਭੀਖੂ ਉੱਠਿਆ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਰੁੱਖ ਦੀਆਂ ਟਹਿਣੀਆਂ ਤੋੜ ਕੇ ਢਾਰਾ ਛੱਤਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਭੀਖੂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਨੇ ਉਦਾਸ ਹੋ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਿਸ ਰੁੱਖ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਈ ਸੀ, ਉਸਦੀਆਂ ਟਹਿਣੀਆਂ ਨਹੀਂ ਸਨ ਤੋੜਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ। ਫਿਰ ਇਕ ਦਿਨ ਭੀਖੂ ਨੇ ਰੁੱਖ ਦੇ ਕੁੱਝ ਟਾਹਣੇ ਵੱਢ ਕੇ ਮੰਜਾ – ਪੀੜ੍ਹਾ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਨੇ ਹੌਕਾ ਭਰਿਆ ਕਿ ਇਹ ਰੁੱਖ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੀ ਛਾਂ ਦਿੰਦਾ ਸੀ।

ਇਸ ਦੇ ਫਲ ਬਹੁਤ ਮਿੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਭੀਖੂ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਨਿੱਤ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਦਾ – ਕਰਦਾ ਰੁੱਖ ਹੌਲੀ – ਹੌਲੀ ਮੁੱਕਦਾ ਗਿਆ ਤੇ ਆਖ਼ਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਹੂਲਤਾਂ ਭਰੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਝੁੰਡ ਜਿਹਾ ਤਣਾ ਹੀ ਖੜ੍ਹਾ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਭੀਖੂ ਨੇ ਦੂਰ ਅੰਦੇਸ਼ੀ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਤਣੇ ਨੂੰ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਕੰਮ ਲਈ ਵਰਤਣਗੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਵੱਡਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਤਣਾ ਅੱਗੋਂ ਉਸ ਦੇ ਟੱਬਰਟੀ ਦੇ ਕੰਮ ਆਵੇਗਾ।

ਇਕ ਦਿਨ ਲੂਆਂ ਵਗ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ਤੇ ਇਕ ਫ਼ਕੀਰ ਉਧਰੋਂ ਲੰਘਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਚਾਰੇ ਦੇ ਸੇਕ ਵਿਚ ਬੈਠ ਕੇ ਪਾਣੀ ਪੀਤਾ ਤੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਰੱਬ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਦੀ ਕੋਈ ਰੁੱਖ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਭੀਖੁ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਕ ਰੁੱਖ ਹੈ, ਪਰ ਗੁੰਡ – ਮੁੰਡ ਜਿਹਾ ਹੈ। ਇਕ ਵਾਰੀ ਦੀ ਕੱਟ ਵੱਢ ਮਗਰੋਂ ਉਹ ਪੁੰਗਰਿਆ ਨਹੀਂ। ਫ਼ਕੀਰ ਉਦਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰੁੱਖ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਕੱਟੇ ਹੀ ਹਨ, ਪਰ ਲਾਏ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ? ਕੀ ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚੋਂ ਹਰਿਆਵਲ ਦੇ ਬੀਜ ਮੁੱਕ ਗਏ ਹਨ ?

ਭੀਖੁ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਨਾ ਸੁੱਝਾ ਫ਼ਕੀਰ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਮੀਟ ਲਈਆਂ ਤੇ ਫਿਰ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਉਦਾਸ ਸੁਰ ਵਿਚ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਉਹ ਇਸ ਘਰ ਉੱਤੇ ਉਜਾੜੇ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਰੁੱਖ ਨਾ ਹੋਣ, ਉੱਥੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ‘ ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਘਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਜੀ ਬੇਚੈਨ ਹੋ ਗਏ। ਫ਼ਕੀਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਹਰਿਆਵਲ ਦੇ ਬੀਜ ਖਿਲਾਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ, ਜੋ ਕਿ ਪੁੰਗਰ ਪਏ ਸਨ।

ਫ਼ਕੀਰ ਦੇ ਜਾਣ ਮਗਰੋਂ ਉਹ ਬੇਵਸ ਜਿਹੇ ਰੜੇ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਆਲਮ ਨੇ ਸ਼ਰਮਸਾਰੀ ਵਿਚ ਬਾਪੂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਰੁੱਖ ਵੱਢਣ ਵਾਲਾ ਕਿਉਂ ਬਣਿਆ ਹੈ, ਰੁੱਖ ਉਗਾਉਣ ਵਾਲਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਬਣਿਆ ? ਸ਼ਰਮਸਾਰ ਹੋਏ ਭੀਖੂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਵੱਡੇ – ਵਡੇਰੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਕਰਦੇ ਆਏ ਹਨ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਸਮਝਿਆ ਕਿ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਕਰੀਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਆਲਮ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਹੁਣ ਵੱਡਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਬਣੇਗਾ ਰੁੱਖ ਉਗਾਉਣ ਵਾਲਾ ਤੇ ਉਹ ਤਿੱਖੀ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਹਰਿਆਵਲ ਦੇ ਬੀਜ ਲੱਭਣ ਤੁਰ ਪਿਆ।

ਤੇ ਫਿਰ ਉਸਨੂੰ ਹਰਿਆਵਲ ਦੇ ਬੀਜ ਲੱਭ ਪਏ। ਹੁਣ ਉਹ ਜਿਧਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਰੁੱਖ ਲਾਉਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਦਾਸ ਮਨ ਵਿਚ ਖੁਸ਼ੀ ਬੀਜੀਦੀ ਹੈ।

1. ਵਾਰਤਕ – ਟੁਕੜੀ/ਪੈਰੇ ਦਾ ਬੋਧ

ਇੱਕ ਵਾਰ ਹਵਾ ਨੇ ਝੱਖੜ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਲਿਆ। ਬੇਰੰਗ ਜਿਹੇ ਢਾਰੇ ਜੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਉੱਖੜ ਗਏ। ਰੇਤਥਲ ਦਾ ਤੂਫ਼ਾਨ ਬਹੁਤ ਮਾਰੂ ਸੀ। ਝੱਖੜ ਦਾ ਵੇਗ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਣਕਿਆਸੇ ਥਾਂਵਾਂ ਵੱਲ ਉਡਾ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ। ਵੱਸਦੇ ਲੋਕ ਉੱਜੜ – ਪੁੱਜੜ ਗਏ। ਭੀਖੂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਘੁੱਟ ਕੇ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਝੱਖੜ ਸਾਹਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਰ ਨਹੀਂ ਸਨ ਟਿਕੇ। ਉਹ ਉੱਖੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਝਾੜੀਆਂ ਵਾਂਗੂੰ ਅੱਗੇ ਹੀ ਅੱਗੇ ਲੁਕਦੇ, ਰਿੜ੍ਹਦੇ ਗਏ ਸਨ ਅਚਾਨਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਾਪਿਆ, ਕਿਸੇ ਨੇ ਬਾਂਹਵਾਂ ਫੈਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ।

ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਹਵਾਂ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਅਟਕ ਗਏ ਸਨ ਉਸ ਵੇਲੇ ਉਹ ਪੂਰੀ ਹੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੋਸ਼ ਪਰਤੀ, ਝੱਖੜ ਥੰਮ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਜਿਸਨੇ ਝੱਖੜ ਦੀ ਤੀਬਰ ਗਤੀ ਕੋਲੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਈ ਸੀ, ਉਹ ਇੱਕ ਰੁੱਖ ਸੀ। ਉਸ ਰੁੱਖ ਦੀਆਂ ਟਾਹਣੀਆਂ ਹੇਠਾਂ ਤਕ ਲਮਕ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਉਹ ਤਿੰਨੇ ਜਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਟਾਹਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਟਕੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਹ ਟਾਹਣੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲੇ। ਰੁੱਖ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਹਰਿਆਵਲ ਵਿੱਚ ਤਾਜ਼ਗੀ ਸੀ। ਭੀਖੂ ਬੋਲਿਆ, “ਇਸ ਰੁੱਖ ਦੇ ਪੀਣ ਲਈ ਨੇੜੇ ਹੀ ਕਿਧਰੇ ਪਾਣੀ ਏਂ, ਤਾਂ ਹੀ ਇਹ ਰੁੱਖ ਏਨਾ ਹਰਾ ਏ।

ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਰਤਾ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਝੱਖੜ ਤੂਫ਼ਾਨ ਨੇ ਕੀ ਕੁੱਝ ਉਖਾੜ (ਉਡਾ) ਦਿੱਤਾ ?
(ਉ) ਢਾਰੇ ਤੇ ਲੋਕ
(ਅ) ਦਰਖ਼ਤ
(ਈ) ਪਹਾੜ
(ਸ) ਘਾਹ – ਪੱਤੇ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਢਾਰੇ ਤੇ ਲੋਕ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਤੂਫ਼ਾਨ ਕਿੱਥੇ ਆਇਆ ਸੀ ?
(ੳ) ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ
(ਅ) ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ
(ਈ) ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ
(ਸ) ਰੇਤ – ਬਲ ਵਿਚ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਰੇਤ – ਥਲ ਵਿਚ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਭੀਖੂ ਨੇ ਕਿਸ ਨੂੰ ਘੁੱਟ ਕੇ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ?
(ਉ) ਮੰਜੇ ਨੂੰ
(ਅ) ਰੁੱਖ ਨੂੰ
(ਈ) ਕਿੱਲੇ ਨੂੰ
(ਸ) ਪਤਨੀ ਤੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ !
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਪਤਨੀ ਤੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਭੀਖੂ ਹੋਰੀਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਹੀ ਅੱਗੇ ਰਿੜ੍ਹਦੇ ਗਏ ?
(ੳ) ਰੇਤ ਵਾਂਗ
(ਅ) ਉੱਖੜੀਆਂ ਝਾੜੀਆਂ ਵਾਂਗ
(ਇ) ਉੱਖੜੀਆਂ ਇੱਟਾਂ ਵਾਂਗ
(ਸ) ਪੱਥਰਾਂ ਵਾਂਗ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਉੱਖੜੀਆਂ ਝਾੜੀਆਂ ਵਾਂਗ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਭੀਖੂ ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਕਿਸ ਨੇ ਬਚਾਈ ਸੀ ?
(ੳ) ਇਕ ਰੁੱਖ ਨੇ
(ਅ) ਇਕ ਬੰਦੇ ਨੇ
(ਈ) ਇਕ ਪਸ਼ੂ ਨੇ
(ਸ) ਇਕ ਦੇਵਤੇ ਨੇ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਇਕ ਰੁੱਖ ਨੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਭੀਖੂ ਹੋਰੀਂ ਕਿੱਥੇ ਅਟਕੇ ਹੋਏ ਸਨ ?
(ਉ) ਕੰਧ ਨਾਲ
(ਅ) ਪਹਾੜ ਨਾਲ
(ਈ) ਰੁੱਖ ਦੀਆਂ ਟਹਿਣੀਆਂ ਵਿਚ
(ਸ) ਝਾੜੀਆਂ ਵਿਚ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਰੁੱਖ ਦੀਆਂ ਟਹਿਣੀਆਂ ਵਿਚ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹਰਿਆਵਲ ਤੇ ਤਾਜ਼ਗੀ ਕਿੱਥੇ ਸੀ ?
(ਉ) ਰੁੱਖ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਵਿਚ
(ਆ) ਵੇਲਾਂ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਵਿਚ
(ਇ) ਘਾਹ ਵਿਚ
(ਸ) ਝਾੜੀਆਂ ਵਿਚ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਰੁੱਖ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਵਿਚ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਭੀਖੁ ਨੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਾਇਆ ਕਿ ਉੱਥੇ ਨੇੜੇ ਪਾਣੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਰੁੱਖ ਦੀ ਹਰਿਆਵਲ ਤੋਂ
(ਅ) ਉੱਡਦੇ ਪੰਛੀਆਂ ਤੋਂ
(ਈ) ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੋਂ
(ਸ) ਬੂਟੀਆਂ ਤੋਂ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਰੁੱਖ ਦੀ ਹਰਿਆਵਲ ਤੋਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਇਹ ਵਾਰਤਾ ਕਿਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਪੇਮੀ ਦੇ ਨਿਆਣੇ
(ਆ) ਹਰਿਆਵਲ ਦੇ ਬੀਜ
(ਈ) ਗੱਗੂ
(ਸ) ਛੱਲੀਆਂ ਦੇ ਰਾਖੇ !
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਹਰਿਆਵਲ ਦੇ ਬੀਜ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਜਿਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚੋਂ ਇਹ ਵਾਰਤਾ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਲੇਖਕ ਕੌਣ ਹੈ ?
(ਉ) ਪਿੰ: ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ
(ਅ) ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ
(ਈ) ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
(ਸ) ਕਰਨਲ ਜਸਬੀਰ ਭੁੱਲਰ
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਕਰਨਲ ਜਸਬੀਰ ਭੁੱਲਰ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਰਤਾ ਵਿਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਰੁੱਖ
(ਅ) ਉਸ
(ਇ) ਜਾਨ
(ਸ) ਅਣਕਿਆਸੇ/ਵਸਦੇ/ਆਪਣੀ/ਪੂਰੀ/ਤੀਬਰ/ਇਕ/ਉਸ/ਤਿੰਨੇਇਸ/ਏਨਾ ਹਰਾ ਤਾਜ਼ਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਅਣਕਿਆਸੇ/ਵਸਦੇ/ਆਪਣੀ/ਪੂਰੀ/ਤੀਬਰ/ਇਕ/ਉਸ/ਤਿੰਨੇਇਸ/ਏਨਾ ਹਰਾ/ਤਾਜ਼ਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਇਸ ਵਾਰਤਾ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਰੁੱਖ
(ਅ) ਤੀਬਰ
(ਇ) ਜਾਨ
(ਸ) ਉਹਨਾਂ/ਉਹ/ਕਿਸੇ/ਜਿਸ/ਉਸ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਉਹਨਾਂ/ਉਹ/ਕਿਸੇ/ਜਿਸ/ਉਸ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਇਸ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਅਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ੳ) ਗਏਟਿਕੇ/ਗਏ ਸਨ/ਜਾਪਿਆ/ਫੈਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨਅਟਕ ਗਏ ਸਨ/ਥੰਮ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ/ਲਮਕ ਰਹੀਆਂ ਸਨਅਟਕੇ ਹੋਏ ਸਨ/ਨਿਕਲੇ ਬੋਲਿਆ
(ਆ) ਰੁੱਖ
(ਇ) ਅਚਾਨਕ
(ਸ) ਬਾਂਹਵਾਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਗਏ/ਟਿਕੇ/ਗਏ ਸਨ/ਜਾਪਿਆ/ਫੈਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨਅਟਕ ਗਏ ਸਨ ਥੰਮ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀਲਮਕ ਰਹੀਆਂ ਸਨ/ਅਟਕੇ ਹੋਏ ਸਨ/ਨਿਕਲੇ/ਬੋਲਿਆ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਰਤਾ ਵਿਚੋਂ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਬੇਰੰਗ
(ਆ) ਉਖੜ
(ਇ) ਅਚਾਨਕ
(ਸ) ਹਵਾ/ਝੱਖੜ/ਢਾਰੇ/ਜੜਾਂ/ਰੇਤਥਲ/ਤੂਫ਼ਾਨਵੇਗ/ਲੋਕਾਂ/ਥਾਂਵਾਂ/ਭੀਖੂ/ਪਤਨੀ /ਪੁੱਤਰ/ਪੈਰ/ਝਾੜੀਆਂ/ਬਾਂਹਵਾਂ/ਘੇਰੇ/ਹੋਸ਼/ਗਤੀ/ਜਾਨ/ਹੱਕ/ਟਾਹਣੀਆਂ/ਪੱਤਿਆਂ/ਹਰਿਆਵਲਪਾਣੀ
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਹਵਾ/ਝੱਖੜ/ਢਾਰੇ/ਜੜਾਂ/ਰੇਤਥਲਤੂਫ਼ਾਨ/ਵੇਗ/ਲੋਕਾਂ/ਥਾਂਵਾਂ/ਭੀਖੂ/ਪਤਨੀ/ਪੁੱਤਰ/ਪੈਰ/ਝਾੜੀਆਂ/ਬਾਂਹਵਾਂ/ਘਰੇ/ਦੋਸ਼/ਗ/ਜਾਨ/ਰੁੱਖ/ਟਾਹਣੀਆਂ/ਪੱਤਿਆਂ/ ਹਰਿਆਵਲ/ਪਾਣੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਇਸ ਵਾਰਤਾ ਵਿਚੋਂ ਦੋ ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ
ਉੱਤਰ :
ਹੋਸ਼, ਤਾਜ਼ਗੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਪਤਨੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਪਤੀ
(ਅ) ਪੱਤੀ
(ਈ) ਪਾਤਨੀ
(ਸ) ਪੜ੍ਹੀਸ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪਤੀ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
“ਝੱਖੜ ਪੁਲਿੰਗ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ।
ਉੱਤਰ :
ਪੁਲਿੰਗ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਰਤਾ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਡੰਡੀ
(ਅ) ਕਾਮਾ
(ਈ) ਜੋੜਨੀ
(ਸ) ਦੋਹਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਡੰਡੀ ( । )
(ਅ) ਕਾਮਾ ( , )
(ਈ) ਜੋੜਨੀ ( – )
(ਸ) ਦੋਹਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ ( ” ” )

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ –

ਉੱਤਰ :

2. ਵਿਆਕਰਨ ਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਕਾਰਜ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਉਹ ਸ਼ਬਦ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵ ਦੇ ਗੁਣ, ਔਗਣ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਜਾਂ ਗਿਣਤੀ – ਮਿਣਤੀ ਦੱਸਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ “ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ – ਕਾਲਾ, ਗੋਰਾ, ਚੰਗਾ, ਬੁਰਾ, ਤਿੰਨ, ਚਾਰ, ਪੰਦਰਾਂ, ਵੀਹ, ਤੁਰਸ਼, ਹਰਾ – ਭਰਾ, ਜ਼ਰਖੇਜ ਆਦਿ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ –

1. ਗੁਣਵਾਚਕ
2. ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ
3. ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ
4. ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ
5. ਪੜਨਾਂਵੀਂ।

1. ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਜਿਹੜੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦੇ ਗੁਣ – ਔਗੁਣ ਪ੍ਰਟ ਕਰਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ – ‘ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ, ਸੋਹਣਾ ਰੁੱਖ, ਠੰਢੀ ਮਿੱਠੀ ਹਵਾ, ਹਰਾ – ਭਰਾ ਜੰਗਲ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕੰਸ਼ਾਂ ਵਿਚ “ਵੱਡਾ”, “ਸੋਹਣਾ’, ‘ਠੰਢੀ – ਮਿੱਠੀ’ ਤੇ ‘ਹਰਾ – ਭਰਾ’ ਸ਼ਬਦ ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਨ।

2. ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਜਾਂ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਇਕ ਟਾਹਲੀ, ਅਗਲੇ ਦਿਨ, ਸੱਤਵੀਂ ਜਮਾਤ, ਦੂਜੀ ਕਤਾਰ, ਡਿਓਢਾ ਕਿਰਾਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕੰਸ਼ਾਂ ਵਿਚ “ਇਕ”, “ਅਗਲੇ’, ‘ਸੱਤਵੀਂ, “ਦੂਜੀ’, ‘ਡਿਓਢਾ ਸ਼ਬਦ ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਨ।

3. ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਦੀ ਮਿਣਤੀ ਜਾਂ ਤੋਲ ਦੱਸਣ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ, ਕਈ ਸਾਲ, ਕੁੱਝ ਬੰਦੇ, ਕਿੰਨਾ ਮਿੱਠਾ, ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਕੰਮ ਨੂੰ, ਕੋਈ ਘਰ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕੰਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ‘ਬਹੁਤੇ, “ਕਈਂ’, ‘ਕੁੱਝ’, ‘ਕਿੰਨਾ’, ‘ਕਿਸੇ’, ‘ਕੋਈ ਆਦਿ ਸ਼ਬਦ ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਨ।

4. ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਨੂੰ ਇਸ਼ਾਰੇ ਨਾਲ ਆਮ ਤੋਂ ਖ਼ਾਸ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਨੂੰ “ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ – ਅਹੁ ਮੁੰਡਾ, ਅਹਿ ਕਿਤਾਬ, ਹਾਹ ਰੁੱਖ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕੰਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਅਹੁ, ਅਹਿ ਤੇ ਹਾਹ ਆਦਿ ਸ਼ਬਦ ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਨ !

5. ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆ ਕੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਨੂੰ “ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ – ਕੌਣ ਕੁੜੀ, ਕੀ ਚੀਜ਼, ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼, ਜਿਹੜੀ ਇਸਤਰੀ, ਜੋ ਆਦਮੀ, ਤੁਹਾਡਾ ਮਿੱਤਰ, ਮੇਰਾ ਭਰਾ, ਸਾਡਾ ਘਰ ਆਦਿ ਵਾਕੰਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ‘ਕੌਣ’, ‘ਕੀ, “ਕਿਹੜੀ’, ‘ਜਿਹੜੀ’, ‘ਜੋ’, ‘ਤੁਹਾਡਾ”, “ਮੇਰਾ”, “ਸਾਡਾ” ਪੜਨਾਂਵ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਨਾਂਵਾਂ ਨਾਲ ਆਉਣ ਕਰਕੇ ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਬਣ ਗਏ ਹਨ।

3. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ

• ਤਿੱਖੀਆਂ – ਤੁਰਸ਼ – ਕੋਧੀ, ਗੁਸੈਲ, ਬਹੁਤ ਗਰਮ
• ਪਾਗਲਾਂ – ਹਾਰ – ਪਾਗਲਾਂ ਵਾਂਗ ਸੋਖਣ ਚੂਸਣ।
• ਜਰਖੇਜ਼ – ਉਪਜਾਊ
• ਮਾਰੂਥਲ – ਰੇਗਸਤਾਨ।
• ਬੇਰੰਗ – ਬਦਰੰਗ, ਰੰਗਹੀਨ
• ਢਾਰੇ ਕੱਖ – ਕਾਨ ਦੇ ਛੱਪਰ, ਛੰਨ।
• ਵੇਗ – ਚਾਲ
• ਮਾਰੂ – ਮਾਰ ਦੇਣ ਵਾਲਾ
• ਅਣਕਿਆਸੇ – ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਵੀ ਨਾ ਹੋਵੇ।
• ਸਾਹਵੇਂ – ਸਾਹਮਣੇ।
• ਤੀਬਰ – ਤੇਜ਼।
• ਤਾਜ਼ਗੀ – ਤਾਜ਼ਾਪਨ
• ਡੰਗੋਰੀ – ਸਹਾਰਾ ਲੈ ਕੇ ਤੁਰਨ ਵਾਲੀ ਸੋਟੀ।
• ਸੋਤ – ਸੋਮਾ
• ਵਰਾਛਾਂ – ਮੂੰਹ ਦੇ ਕੋਨੇ। ਆੜੀ ਖੇਡ ਦਾ ਸਾਥੀ।
• ਦੂਰ – ਅੰਦੇਸ਼ੀ – ਦੂਰ ਦੀ ਸੋਚ ਵਾਲੀ।
• ਲੂੰਡ – ਜਿਸ ਰੁੱਖ ਦਾ ਕੇਵਲ ਅੱਧਾ ਕੁ ਤਨਾ ਹੀ ਖੜਾ
• ਹੋਵੇ।ਲੂਆਂ – ਗਰਮ ਹਵਾਵਾਂ
• ਹਸ਼ਰ – ਅੰਤ।
• ਛਿਣ – ਅੱਖ ਝਮਕਣ ਦਾ ਸਮਾਂ
• ਅਹੁੜੀ ਸੁੱਝੀ ਰੜੇ – ਸੁੱਕੀ ਪੱਧਰੀ ਥਾਂ, ਜਿੱਥੇ ਘਾਹ ਆਦਿ ਨਾ ਹੋਵੇ।
• ਵਾਵਰੋਲਾ – ਘੁੰਮਦੀ ਹੋਈ ਮਿੱਟੀ ਭਰੀ ਹਵਾ।
• ਤਿੱਖੜ – ਤਿੱਖੀ, ਤੇਜ਼।

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Chapter 5 ਉੱਦਮ ਕਰੀਂ ਜ਼ਰੂਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Punjabi Chapter 5 ਉੱਦਮ ਕਰੀਂ ਜ਼ਰੂਰ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 8 PSEB ਉੱਦਮ ਕਰੀਂ ਜ਼ਰੂਰ Textbook Questions and Answers

ਉੱਦਮ ਕਰੀਂ ਜ਼ਰੂਰ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਦਾ ਭਾਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰੋ :

(ਉ) ਜੇ ਕਿਧਰੇ ਹਾਰਾਂ ਲੱਕ ਤੋੜਨ,
ਮਨ ਹੋ ਜਾਏ ਨਿਰਾਸ।
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਾਈਂ ਘੋਲ ਲੰਮੇਰਾ,
ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਵਿਸ਼ਵਾਸ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਲ ਅਰਥ – ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੇ ਪਿਆਰੇ ! ਜੇਕਰ ਕਿਧਰੇ ਵਾਰ – ਵਾਰ ਹਾਰਾਂ ਹੋਣ ਨਾਲ ਅਸਫਲਤਾਵਾਂ ਤੇਰਾ ਸਭ ਕੁੱਝ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦੇਣ ਤੇ ਤੇਰਾ ਮਨ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇਕ ਲੰਮਾ ਘੋਲ ਹੈ ਤੈਨੂੰ ਯਕੀਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਦਿਨ ਤੈਨੂੰ ਜਿੱਤ ਜ਼ਰੂਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ – ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਅਸਫਲਤਾਵਾਂ ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਸਗੋਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਇਕ ਲੰਮਾ ਘੋਲ ਸਮਝਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਜਿੱਤ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

(ਅ) ਸਿਦਕ, ਲਗਨ ਦੇ ਤਕੜੇ ਖੰਭਾਂ,
ਉੱਡਣਾ ਉੱਚ-ਅਸਮਾਨੀਂ। ਥਲ,
ਸਾਗਰ ਵੀ ਰੋਕ ਸਕਣ ਨਾ,
ਤੇਰੀ ਸਹਿਜ ਰਵਾਨੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਲ ਅਰਥ – ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਹੇ ਪਿਆਰੇ, ਤੈਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਤੇ ਲਗਨ ਦੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਖੰਭਾਂ ਨਾਲ ਉੱਚੇ ਅਸਮਾਨਾਂ ਵਿਚ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।ਤੇਰੀ ਚਾਲ ਅਜਿਹੀ ਨਿਰੰਤਰ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਤੈਨੂੰ ਕੋਈ ਥਲ ਜਾਂ ਸਮੁੰਦਰ ਵੀ ਰੋਕ ਨਾ ਸਕੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ – ਅਰਥ ਲਿਖੋ !
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਤੇ ਲਗਨ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਉੱਚੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਵਲ ਇੰਨੀ ਨਿਰੰਤਰ ਚਾਲ ਨਾਲ ਵਧੇ ਕਿ ਕੋਈ ਰੁਕਾਵਟ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਕ ਨਾ ਸਕੇ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਸਿਦਕ – ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੀ ਲਗਨ – ਰੁਚੀ। ਥਲ – ਜ਼ਮੀਨ, ਮਾਰੂਥਲ।

2. ਉੱਦਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਕੀ ਕੁਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਉੱਦਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਉੱਚੀਆਂ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਉਸ ਦੇ ਰਾਹ ਨੂੰ ਰੋਕ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ।

3. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਲੋਚੇ : ਚਾਹੇਂ, ਇੱਛਿਆ ਕਰੇਂ
• ਰਹਿਸਣ : ਰਹਿਣਗੇ।
• ਭਰਪੂਰ : ਭਰੇ ਹੋਏ
• ਘੋਲ : ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਦੀ ਕੁਸ਼ਤੀ, ਟਾਕਰਾ, ਜੰਗ, ਲੜਾਈ
• ਦਾਸੀ : ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ
• ਸਿਦਕ : ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਭਰੋਸਾ
• ਸਹਿਜ ਰਵਾਨੀ : ਸੁਭਾਵਿਕ ਚਾਲ

4. ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ :
ਮੰਜ਼ਲ, ਉੱਦਮ, ਨਿਰੰਤਰ, ਸੁਗੰਧੀਆਂ, ਸਿਦਕ, ਸੱਖਣੇ ਹੱਥ, ਲੱਕ ਤੋੜਨਾ
ਉੱਤਰ :

• ਮੰਜ਼ਿਲ ਨਿਸ਼ਾਨਾ) – ਬੰਦਾ ਉੱਦਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੀ ਮਨ – ਚਾਹੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦਾ ਹੈ।
• ਉੱਦਮ (ਯਤਨ) – ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਉੱਦਮ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
• ਨਿਰੰਤਰ ਲਗਾਤਾਰ) – ਤੋਰ – ਨਿਰੰਤਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ, ਸਫਲ ਹੋਣ ਉਹ ਲੋਕ।
• ਸੁਗੰਧੀਆਂ (ਖੁਸ਼ਬੂਆਂ – ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੋਤਲਾਂ ਵਿਚ ਭਿੰਨ – ਭਿੰਨ ਸੁਗੰਧੀਆਂ ਪਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।
• ਸਿਦਕ (ਵਿਸ਼ਵਾਸ) – 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਸਿਦਕ ਵਿਚ ਪੂਰੇ ਰਹਿ ਕੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ।
• ਸੱਖਣੇ ਹੱਥ ਖ਼ਾਲੀ ਹੱਥ – ਤੂੰ ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਘਰ ਸੱਖਣੇ ਹੱਥੀਂ ਕਿਉਂ ਆਇਆ ਹੈਂ ?
• ਲੱਕ ਤੋੜਨਾ (ਹੌਸਲਾ ਤੋੜ ਦੇਣਾ – ਮੁਕੱਦਮੇ ਵਿਚ ਹੋਈ ਹਾਰ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਲੱਕ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ।

ਬੱਚਿਓ ! ਦਿਨ-ਭਰ ਤੁਸੀਂ ਕੀ-ਕੀ ਕਰਦੇ ਹੋ ?
ਆਪਣੀ ਡਾਇਰੀ/ਕਾਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਨੂੰ ਦਿਖਾਓ।

ਪੜੋ ਤੇ ਸਮਝੋ :
– ਦਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਵਗਣਾ ਸੂਚਕ ਹੈ :
– ਨਿਰੰਤਰ ਤੌਰ
– ਉੱਦਮ ਕਰਨਾ
– ਔਕੜਾਂ ਦਾ ਸਾਮਣਾ ਕਰਨਾ

PSEB 8th Class Punjabi Guide ਉੱਦਮ ਕਰੀਂ ਜ਼ਰੂਰ Important Questions and Answers

1. ਨਿਬੰਧਾਤਮਕ ਤੇ ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

(ਉ) ਜੇ ਕੁਝ ਲੋਹੇਂ ਮਨ ਵਿਚ ਸੱਜਣਾ
ਉੱਦਮ ਕਰੀਂ ਜ਼ਰੂਰ।
ਬਿਨ ਉੱਦਮ ਹੱਥ ਸੱਖਣੇ ਰਹਿਣ
ਉੱਦਮ ਥੀਂ ਭਰਪੂਰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਲ ਅਰਥ – ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਹੇ ਪਿਆਰੇ ! ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਮਨ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈਂ, ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਬੰਦੇ ਦੇ ਹੱਥ ਖ਼ਾਲੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਹ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ – ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਜੇਕਰ ਮਨੁੱਖ ਮਨ ਵਿਚ ਕੁੱਝ ਇੱਛਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰ ਯਤਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਯਤਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਹੱਥ – ਪੱਲੇ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਲੋਚੀਂ – ਚਾਈਂ। ਉੱਦਮ – ਯਤਨ, ਕੋਸ਼ਿਸ਼। ਸੱਖਣੇ – ਖ਼ਾਲੀ। ਰਹਿਸਣ – ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

(ਅ) ਜੇ ਚਾਹੇਂ ਪੁੱਜਣਾ ਮੰਜ਼ਿਲ ‘ਤੇ
ਵਸੀਂ ਜਿਵੇਂ ਦਰਿਆ
ਤੋਰ – ਨਿਰੰਤਰ ਨਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ
ਮੌਤ, ਕਦਮ ਰੁਕਿਆ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਲ ਅਰਥ – ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੇ ਪਿਆਰੇ ! ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਉੱਤੇ ਪੁੱਜਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਦਰਿਆ ਵਾਂਗ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਚੀਰਦੇ ਹੋਏ ਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਹ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਅੱਗੇ ਵਧਦੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਤੈਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲਗਾ ਤਾਰ ਤੁਰਦੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਨਾਂ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਕਦਮ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ – ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਨਿਰੰਤਰ ਤੇਜ਼ ਚਾਲ ਨਾਲ ਚਲਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਿਰੰਤਰ ਤੋਰ ਦਾ ਹੀ ਨਾਂ ਹੈ।

(ਲ) ਜੇ ਕਿਧਰੇ ਮਨ ਦੇ ਅੰਬਰ ‘ਤੇ,
ਛਾਏ ਘੋਰ – ਉਦਾਸੀ।
ਮਨ ਦਾ ਮਾਲਕ ਬਣਨ ਨਾ ਦੇਵੀਂ
ਇਹ ਤਾਂ ਤੇਰੀ ਦਾਸੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ !
ਉੱਤਰ :
ਸਰਲ ਅਰਥ – ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਹੇ ਪਿਆਰੇ ! ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਤੇਰੇ ਮਨ ਦੇ ਅਕਾਸ਼ ਉੱਪਰ ਘੋਰ ਉਦਾਸੀ ਪਸਰ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਤੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਉੱਪਰ ਹਕੂਮਤ ਨਾ ਕਰਨ ਦੇਵੀਂ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗੁਲਾਮ ਸਮਝ ਕੇ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਰੱਖੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ – ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਘੋਰ ਉਦਾਸੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਘੋਰ ਉਦਾਸੀ – ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਦਾਸੀ। ਦਾਸੀ – ਗੁਲਾਮ।

(ਮ) ਤੇਰੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਰੋਸ਼ਨ ਸੂਰਜ
ਚੰਦਰਮਾ ਤੇ ਤਾਰੇ।
ਕਦਮਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਤੇਰੇ,
ਸਮਝ ਲਵੇਂ ਜੇ ਪਿਆਰੇ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਪਿੱਛੇ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਲ ਅਰਥ – ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਹੇ ਪਿਆਰੇ ! ਤੇਰੇ ਅੰਦਰ ਸੂਝ – ਬੂਝ ਦੇ ਸੂਰਜ, ਚੰਦ ਤੇ ਤਾਰੇ ਰੌਸ਼ਨ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਸਮਝ ਲਵੇਂ, ਤਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਤੇਰੇ ਕਦਮਾਂ ਵਿਚ ਹਨ। ਤੂੰ ਥੋੜ੍ਹੇ ਉੱਦਮ ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ – ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਸੂਝ – ਬੂਝ ਭਰੀ ਪਈ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਸਮਝ ਲਵੇ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

(ਕ) ਤੇਰੇ ਖਿੜਨ ਤੋਂ ਜੱਗ ਨੇ ਖਿੜਨਾ,
ਮੁਰਝਾਇਆਂ, ਮੁਰਝਾਵੇ।
ਵੰਡ ਸੁਗੰਧੀਆਂ, ਪ੍ਰੀਤ – ਸੁਨੇਹੇ,
ਨਿੱਘੇ ਪਿਆਰ – ਕਲਾਵੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸਰਲ ਅਰਥ – ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਹੇ ਪਿਆਰੇ ! ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਖੁਸ਼ ਹੋਵੇਂਗਾ, ਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਵੀ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਵੇਗੀ। ਪਰ ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਉਦਾਸ ਹੋਵੇਂਗਾ, ਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਵੀ ਉਦਾਸ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਤੈਨੂੰ ਸੁਗੰਧੀਆਂ, ਪ੍ਰੀਤ ਦੇ ਸੁਨੇਹੇ ਨਿੱਘੇ ਪਿਆਰ – ਕਲਾਵੇ ਵੰਡਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਅਰਥਾਤ ਤੈਨੂੰ ਹਰ ਇਕ ਨਾਲ ਖੁਸ਼ੀ ਤੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ – ਟੋਟੇ ਦੇ ਭਾਵ – ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਣ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਵੀ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਉਦਾਸੀ ਨਾਲ ਉਹ ਉਦਾਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀਆਂ, ਪ੍ਰੀਤਾਂ ਤੇ ਗਲਵਕੜੀਆਂ ਹੀ ਵੰਡਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Chapter 4 ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Punjabi Chapter 4 ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 8 PSEB ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ Textbook Questions and Answers

ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ਉ) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ ? ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਕੀ। ਨਾਂ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਅਪਰੈਲ, 1563 ਈ: ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਆਪ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਂ ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਂ ਬੀਬੀ ਭਾਨੀ ਸੀ।

(ਅ) ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਮੁਢਲੀ ਵਿੱਦਿਆ ਕਿੱਥੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਮੁੱਢਲੀ ਵਿੱਦਿਆ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।

(ੲ) ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ‘ਦੋਹਿਤਾ ਬਾਣੀ ਕਾ ਬੋਹਿਥਾ ਦਾ ਵਰ ਕਿਸ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪ ਇਸ ਕਥਨ ਉੱਤੇ ਕਿਵੇਂ ਖਰੇ ਉੱਤਰੇ ?
ਉੱਤਰ :
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ‘ਦੋਹਿਤਾ ਬਾਣੀ ਕਾ ਬੋਹਿਥਾ ਦਾ ਵਰ ਆਪ ਦੇ ਨਾਨਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਦਿੱਤਾ (ਅ) ਆਪ ਇਸ ਕਥਨ ਉੱਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਰੇ ਉੱਤਰੇ ਕਿ ਆਪ ਨੇ ਸਾਰੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬਾਣੀ ਰਚੀ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚ ਦਰਜ ਕੁੱਲ 5894 ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚੋਂ 2218 ਆਪ ਦੇ ਰਚੇ ਹੋਏ ਹਨ।

(ਸ) ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ? ਉਸ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਸਤਰਾਂ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸੁਖਮਨੀਂ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਰਲ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ, ਸੰਤ, ਭਗਤ, ਬ੍ਰਹਮ – ਗਿਆਨੀ ਤੇ ਜੀਵਨ – ਜੁਗਤ ਆਦਿ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।

(ਹ) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਦਾ ਕੰਮ ਕਿਸ ਨੇ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਹ ਕਾਰਜ ਕਦੋਂ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਦਾ ਕੰਮ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਇਹ ਕਾਰਜ 1604 ਈ: ਵਿਚ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਇਆ।

(ਕ) ਸ੍ਰੀ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨੀਂਹ ਕਿਸ ਤੋਂ ਅਤੇ ਕਦੋਂ ਰਖਵਾਈ ਗਈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨੀਂਹ ਸਾਈਂ ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਤੋਂ 1588 ਈ: ਵਿਚ ਰਖਵਾਈ ਗਈ।

(ਹੈ) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ ? ਕੋਈ ਪੰਜ ਨਾਂ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਦੇ ਨਾਂ ਇਹ ਹਨ – ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ, ਭਗਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ, ਭਗਤ ਬੇਣੀ ਜੀ, ਭਗਤ ਨਾਮਦੇਵ ਜੀ ਭਗਤ ਸਧਨਾ ਜੀ।

(ਗ) ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਜਨਤਿਕ ਭਲਾਈ ਦੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਕੰਮ ਕੀਤੇ ?
ਉੱਤਰ :
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਜਨਤਕ ਭਲਾਈ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਕੀਤੇ। ਸੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨੀਂਹ ਇਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸੂਫ਼ੀ ਫ਼ਕੀਰ ਸਾਈਂ ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਤੋਂ ਰਖਵਾਉਣਾ ਤੇ ਇਸ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਧਰਮ – ਅਸਥਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਾਇਮ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਜਨਤਕ ਭਲਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਸੀ।

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਏ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ, ਜਾਤਾਂ ਤੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਸੰਤਾਂ – ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਇਕ ਸਾਂਝੇ ਧਰਮ – ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਵੱਡਾ ਜਨਤਕ ਭਲਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਸੀ।

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੀ ਸੰਤੋਖਸਰ, ਰਾਮਸਰ ਤੇ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਵਿਖੇ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਤੇ ਜਾਤਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਲਈ ਸਾਂਝੇ ਸਰੋਵਰ ਕਾਇਮ ਕਰ ਕੇ ਮਨੁੱਖੀ ਏਕ ਦਿੜਾਉਣਾ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਨਤਕ ਭਲਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਬਾਉਲੀ ਦਾ ਬਣਵਾਉਣਾ, ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਵਿਚ ਕੋਹੜੀਆਂ ਲਈ ਹਸਪਤਾਲ ਖੋਲ੍ਹਣਾ, ਦਸਵੰਧ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਆਰੰਭ ਕਰਨੀ ਕਾਬਲ, ਕੰਧਾਰ ਤੇ ਢਾਕੇ ਤਕ ਵਪਾਰ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੇਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਾਮਿਸਾਲ ਲੋਕ – ਭਲਾਈ ਦੇ ਕੰਮ ਸਨ।

(ਘ) ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਓ।
ਉੱਤਰ :
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਪੁੰਜ ਸਨ, ਉੱਥੇ ਧਰਮ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਨ ਝਿਜਕਦੇ। ਮੁਗ਼ਲ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅਸਹਿ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ। ਆਪ ਨੂੰ ਤੱਤੀ ਤਵੀ ਉੱਤੇ ਬਿਠਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਤੇ ਸੀਸ ਉੱਤੇ ਤੱਤੀ ਰੇਤ ਪਾਈ ਗਈ ਆਪ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਭਾਣੇ ਨੂੰ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਅਡੋਲ ਰਹੇ। ਆਪ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਕਬੂਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ, ਪਰ ਆਪ ਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ‘ਤੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਹਿਰਦੇਵੇਧਕ ਕਸ਼ਟ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਅੰਤ ਆਪ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਗਏ।

2. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ

• ਵਿਰਸਾ : ਵੱਡੇ-ਵਡੇਰਿਆਂ ਦੀ ਉਹ ਜਾਇਦਾਦ ਜੋ ਅਗਲੀ ਪੀੜੀ ਨੂੰ ਮਿਲੇ, ਜੱਦੀ ਜਾਇਦਾਦ
• ਬਖੂਬੀ : ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਤਰਾਂ
• ਉਪਰਾਮ : ਉਦਾਸ, ਉਚਾਟ
• ਮਨਸੂਬਾ : ਇਰਾਦਾ, ਮਨਸ਼ਾ
• ਵੰਨਗੀਆਂ: ਨਮੂਨੇ, ਕਿਸਮਾਂ
• ਹਿਰਦੇਵੇਧਕ : ਦਿਲ ਨੂੰ ਵਿੰਨ੍ਹੇ ਜਾਣ ਵਾਲੀ, ਦੁਖਾਵੀਂ
• ਸਰਤਾਜ : ਸਿਰ ਦਾ ਮੁਕਟ, ਮੁਖੀਆ, ਪ੍ਰਧਾਨ
• ਪੂੰਜ। : ਸਮੂਹ, ਫੇਰ
• ਬਾਉਲੀ : ਉਹ ਖੂਹ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਇੱਟਾਂ ਜਾਂ ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਹੋਣ
• ਤਸੀਹੇ : ਤਕਲੀਫ਼ਾਂ, ਕਸ਼ਟ
• ਲਾਹੌਰ : ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਂ ਜੋ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ‘ਚ ਹੈ।

3. ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋ :

ਜੀਵਨ-ਜਾਚ, ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ, ਵੱਡ-ਆਕਾਰੀ, ਮੁਹਾਰਤ, ਯੋਗਦਾਨ, ਸ਼ਹਾਦਤ, ਅਡੋਲ
ਉੱਤਰ :

• ਜੀਵਨ – ਜਾਚ (ਜੀਵਨ ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਦਾ ਢੰਗ – ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਉੱਚੀ ਸੁੱਚੀ ਜੀਵਨ – ਜਾਚ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
• ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਮਹਾਨ ਕਿਰਤ) – ‘ਜਪੁਜੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਹੈ।
• ਵੱਡ – ਅਕਾਰੀ ਵੱਡੇ ਅਕਾਰ ਵਾਲੀ) – ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਇਕ ਵੱਡ – ਅਕਾਰੀ ਧਰਮ ਗੰਥ ਹੈ।
• ਮੁਹਾਰਤ ਨਿਪੁੰਨਤਾ) – ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦਾ ਲਗਾਤਾਰ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬੰਦਾ ਉਸ ਵਿਚ ਚੰਗੀ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
• ਯੋਗਦਾਨ (ਹਿੱਸਾ, ਦੇਣ) – ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਮੂੰਹ – ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਨਿਖ਼ਾਰਨ ਵਿਚ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਬੇਮਿਸਾਲ ਹੈ।
• ਸ਼ਹਾਦਤ (ਕੁਰਬਾਨੀ, ਸ਼ਹੀਦੀ) – ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਆਪਣੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਿੱਤੀ।
• ਅਡੋਲ ਨਾ ਡੋਲਣਾ, ਦ੍ਰਿੜ ਰਹਿਣਾ, ਕਾਇਮ ਰਹਿਣਾ) – ਹਾਕਮਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਬੇਸ਼ੱਕ ਅਸਹਿ ਸਰੀਰਕ ਕਸ਼ਟ ਦਿੱਤੇ, ਪਰੰਤੂ ਉਹ ਅਡੋਲ ਰਹੇ ਤੇ ਧਰਮ ਨਾ ਹਾਰਿਆ।

ਵਿਆਕਰਨ :
ਲਿੰਗ : ਨਾਂਵ ਦੇ ਜਿਸ ਰੂਪ ਤੋਂ ਜ਼ਨਾਨੇ ਅਤੇ ਮਰਦਾਵੇਂ ਭੇਦ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਵਿਆਕਰਨ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਲਿੰਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹਨ –
(ਉ) ਪੁਲਿੰਗ
(ਅ) ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ

ਪਿਤਾ, ਦੋਹਤਾ, ਮੁੰਡਾ, ਤੋਤਾ, ਸ਼ੇਰ, ਹਾਥੀ ਅਤੇ ਘੋੜਾ ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦ ਹਨ। ਮਾਤਾ, ਦੋਹਤੀ, ਕੁੜੀ, ਤੋਤੀ, ਸ਼ੇਰਨੀ, ਹਥਣੀ ਅਤੇ ਘੋੜੀ ਇਸਤਰੀ-ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦ ਹਨ।

ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਲਿਖੋ

(ੳ) ਮੇਰੀ ਭੈਣ ਪਿੰਡ ਵੱਲ ਦੇਖ ਰਹੀ ਸੀ।
(ਅ) ਗੱਭਰੂ ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਘੁੰਮਦੇ ਆਮ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
(ੲ) ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਉਸ ਦੀ ਤੀਖਣ ਬੁੱਧੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ।
(ਸ) ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿੱਲੀ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮੇਰਾ ਭਰਾ ਪਿੰਡ ਵਲ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ।
(ਅ) ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਘੁੰਮਦੀਆਂ ਆਮ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
(ਈ) ਵਿਦਿਆਰਥਣਾਂ ਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਵਾਂ ਉਸ ਦੀ ਤੀਖਣ ਬੁੱਧੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ।
(ਸ) ਉਸ ਦੀ ਮਾਤਾ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ।

1. ਦਸ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :

• ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ,
• ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ,
• ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ,
• ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ,
• ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ,
• ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ,
• ਗੁਰੂ ਹਰਿਰਾਇ ਜੀ,
• ਗੁਰੂ ਹਰਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ,
• ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ,
• ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ।

2. ਪੜ੍ਹੋਤੇ ਸਮਝੋ :

1. – ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਵਿਖੇ ਬਾਉਲੀ ਸਾਹਿਬ ਉਸਾਰੀ।
2. – ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਸਰੋਵਰ ਉਸਾਰਿਆ।
3. – ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਤਰਨਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਸਰੋਵਰ ਉਸਾਰਿਆ।
4. – …………………………………

ਉੱਤਰ :

1. ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਬਾਉਲੀ ਸਾਹਿਬ ਉਸਾਰੀ।
2. ਗੁਰੁ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਵਾਈ।
3. ਗੁਰੁ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਤਰਨਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਵਾਈ।
4. ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਕੀਤੀ।

PSEB 8th Class Punjabi Guide ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
“ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਲੇਖ ਦਾ ਸਾਰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਅਪਰੈਲ, 1563 ਈ: ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਭਾਨੀ ਜੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਮੁੱਢਲੀ ਵਿੱਦਿਆ ਆਪ ਨੇ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।

ਆਪ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਕ ਵਾਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਲਾਹੌਰ ਭੇਜਿਆ ਕਿ ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸੀ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਨਾ ਮਿਲੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਪਰਤਣਾ ਆਪ ਨੇ ਗੁਰੂ ਪਿਤਾ ਦੇ ਵਿਯੋਗ ਵਿਚ ਜੋ ਪਹਿਲਾ ਪੱਤਰ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ, ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਆਪ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਰਚਨਾ ਸੀ :

ਮੇਰਾ ਮਨ ਲੋਚੈ ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਤਾਈਂ,
ਬਿਲਪ ਕਰੈ ਚਾਤ੍ਰਿਕ ਕੀ ਨਿਆਈਂ।
ਤਿਖਾ ਨ ਉਤਰੈ ਸਾਂਤਿ ਨਾ ਆਵੇ,
ਬਿਨ ਦਰਸਨ ਸੰਤ ਪਿਆਰੇ ਜੀਉ ॥

ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਦੋ ਸਪੁੱਤਰ ਹੋਰ ਸਨ – ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ ਤੇ ਮਹਾਂਦੇਵ। ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ ਮਾਇਆਧਾਰੀ ਪਰੰਤੁ ਮਹਾਂਦੇਵ ਉਪਕਾਰੀ ਸੁਭਾ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਪਿਥੀ ਚੰਦ ਵੱਡਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਗੁਰਗੱਦੀ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਹੱਕ ਸਮਝਦਾ ਸੀ ਪਰੰਤੂ ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਸਤੰਬਰ 1581 ਈ: ਵਿਚ ਗੁਰਗੱਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ ਨੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਚੰਗੀ ਨਾ ਲੱਗੀ।

ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰਗੱਦੀ ਉੱਪਰ ਬੈਠ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਆਪਦੇ ਨਾਨਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਦਿੱਤਾ ਵਰ ‘ਦੋਹਿਤਾ ਬਾਣੀ ਕਾ ਬੋਹਿਥਾ ਬਿਲਕੁਲ ਸੱਚ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਕੁੱਲ 5894 ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚੋਂ 2218 ਸ਼ਬਦ ਆਪ ਦੇ ਰਚੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਆਪ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਾ ਰੱਬੀ – ਪ੍ਰੇਮ, ਭਗਤੀ, ਸਿਮਰਨ ਤੇ ਡੂੰਘੀ ਜੀਵਨ – ਜਾਚ ਹੈ। ‘ਸੁਖਮਨੀ ਆਪ ਦੀ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਹੈ।

ਇਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਲ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ, ਸੰਤ, ਭਗਤ, ਮ – ਗਿਆਨੀ ਤੇ ਜੀਵਨ – ਜੁਗਤ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਆਪ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਸੰਤ – ਭਾਸ਼ਾ, ਬ੍ਰਿਜ ਭਾਸ਼ਾ, ਰੇਖ਼ਤਾ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ, ਗਾਥਾ, ਸਹਿਸਕ੍ਰਿਤੀ, ਪੰਜਾਬੀ (ਅ) ਹਿੰਦੀ ਆਦਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਆਪ ਨੇ 30 ਰਾਗਾਂ ਵਿਚ ਬਾਣੀ ਰਚੀ 1 ਸਿਰੰਦਾ ਆਪ ਦਾ ਮਨ – ਭਾਉਂਦਾ ਸਾਜ ਸੀ।

ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਮਹਾਨ ਕਾਰਜ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਹੈ। ਆਪ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਚਾਰ ਗੁਰੂਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੰਤਾਂ, ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਇਕੱਤਰ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਗਾਂ ਵਿਚ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਇਹ ਮਹਾਨ ਗ੍ਰੰਥ ਮਨੁੱਖੀ ਏਕਤਾ ਤੇ ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ ! ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ (ਪੰਜਾਬ) ਕਬੀਰ ਤੇ ਰਾਮਾਨੰਦ (ਯੂ.ਪੀ.) ਬੇਣੀ (ਬਿਹਾਰ) ਨਾਮ ਦੇਵ, ਤਿਲੋਚਨ ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ), ਪੀਪਾ (ਗੁਜਰਾਤ), ਸਧਨਾ (ਸਿੰਧ) ਜੈਦੇਵ ਬੰਗਾਲ ਸੈਣ ਤੇ ਭੀਖਣ (ਰਾਜਪੂਤਾਨਾ) ਆਦਿ ਸੰਤਾਂ – ਭਗਤਾਂ ਦਾ ਵੱਖ – ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸੁਨੇਹਾ ਰੱਬੀ ਏਕਤਾ ਦਾ ਹੀ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸਾਰੀ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਰਾਗਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਤਰਤੀਬ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਲਿਖ਼ਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ (ਅ) ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਦਾ ਕਾਰਜ 1604 ਈ: ਵਿਚ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ। ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ 1588 ਈ: ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨੀਂਹ ਸਾਈਂ ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਤੋਂ ਰਖਵਾਈ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸਾਂਝਾ ਧਰਮ ਅਸਥਾਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਆਪ ਨੇ ਸੰਤੋਖਸਰ ਤੇ ਰਾਮਸਰ ਦੋ ਹੋਰ ਸਰੋਵਰ ਬਣਵਾਏ।

ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਤਰਨਤਾਰਨ ਦਾ ਨਗਰ ਵੀ ਵਸਾਇਆ ਤੇ ਉੱਥੇ ਇਕ ਵੱਡਾ ਸਰੋਵਰ ਬਣਵਾਇਆ ਆਪ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਬਾਉਲੀ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਵਾਈ (ਅ) ਤਰਨਤਾਰਨ ਵਿਚ ਯਤੀਮਾਂ ਤੇ ਕੋਹੜੀਆਂ ਲਈ ਹਸਪਤਾਲ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਆਪ ਨੇ ਦਸਵੰਧ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਵੀ ਚਲਾਈ ਤੇ ਕਾਬਲ, ਕੰਧਾਰ ਤੇ ਢਾਕੇ ਤਕ ਸੰਬੰਧ ਵੀ ਕਾਇਮ ਕੀਤੇ।

ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਆਪ ਪ੍ਰਤੀ ਰਵੱਈਆ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮੁਗ਼ਲ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ।ਤੱਤੀ ਤਵੀ ਉੱਤੇ ਬਿਠਾਇਆ ਗਿਆ ਤੇ ਸੀਸ ਉੱਤੇ ਗਰਮ – ਗਰਮ ਰੇਤ ਵੀ ਪਾਈ ਗਈ, ਪਰੰਤੂ ਆਪ ਪ੍ਰਭੂ – ਭਾਣੇ ਨੂੰ ਅਡੋਲ ਰਹਿ ਕੇ ਮੰਨਦੇ ਰਹੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ, ਪਰੰਤੂ ਆਪ ਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅੰਤ ਆਪ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਸ਼ਟ ਸਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਹੋਈ; ਇਸ ਕਰਕੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਸਿਰਤਾਜ, ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਬਾਨੀ ਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਪੁੰਜ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਪ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੇ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲੀ ਤੇ ਉਹ ਮੀਰੀ – ਪੀਰੀ ਦੇ ਮਾਲਕ ਬਣੇ।

1. ਵਾਰਤਕ – ਟੁਕੜੀ/ਪੈਰੇ ਦਾ ਬੋਧ !

1. ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰਗੱਦੀ ‘ਤੇ ਬੈਠਣ ਉਪਰੰਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਨਾਨਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਦਿੱਤਾ ਵਰ ‘ਦੋਹਿਤਾ ਬਾਣੀ ਕਾ ਬੋਹਿਥਾ” ਬਿਲਕੁਲ ਸੱਚ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਕੁੱਲ 5894 ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 2218 ਸ਼ਬਦ ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਹੀ ਰਚਨਾ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਾ ਰੱਬੀ ਪ੍ਰੇਮ – ਪਿਆਰ, ਭਗਤੀ, ਸਿਮਰਨ ਤੇ ਡੂੰਘੀ ਜੀਵਨ – ਜਾਚ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਸੁਖਮਨੀ ਸਾਹਿਬ ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਹੈ।

ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਰਲ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਾਮ – ਸਿਮਰਨ, ਸੰਤ, ਭਗਤ, ਬ੍ਰੜ੍ਹਮ – ਗਿਆਨੀ ਜੀਵਨ ਜਗਤ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੰਤ – ਭਾਸ਼ਾ, ਬ੍ਰਜ – ਭਾਸ਼ਾ, ਰੇਖ਼ਤਾ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ, ਗਾਥਾ, ਸਹਸਕ੍ਰਿਤੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਸਭ ਵੰਨਗੀਆਂ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪ ਦੀ ਰਚਨਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਆਪ ਨੇ 30 ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਣੀ ਰਚੀ। ਆਪ ਸੰਗੀਤ ਤੇ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਮੁਹਾਰਤ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਸਰੰਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਨ – ਪਸੰਦ ਸਾਜ਼ ਸੀ।

ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ –

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰਾ ਕਿਹੜੇ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ
(ਅ) ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ
(ਇ) ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ – ਬੱਤ ਘਾੜਾ
(ਸ) ਰੱਬ ਦੀ ਪੌੜੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
‘ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਪਾਠ ਕਿਸ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਪ੍ਰਿੰ: ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ
(ਅ) ਡਾ: ਹਰਿੰਦਰ ਕੌਰ
(ਇ) ਜਨਕ ਰਾਜ ਸਿੰਘ
(ਸ) ਰਵਿੰਦਰ ਕੌਰ॥
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਡਾ: ਹਰਿੰਦਰ ਕੌਰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਕੀ ਲਗਦੇ ਸਨ ?
(ਉ) ਦੋਹਿਤਾ
(ਅ) ਭਤੀਜਾ
(ਈ) ਸਪੁੱਤਰ
(ਸ) ਭਾਣਜਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਦੋਹਿਤਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਕੀ ਲਗਦੇ ਸਨ ?
ਉ। ਬਾਬਾ ਜੀ
(ਅ) ਨਾਨਾ ਜੀ।
(ਈ) ਪਿਤਾ ਜੀ
(ਸ) ਮਾਮਾ ਜੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਨਾਨਾ ਜੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਕੀ ਵਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਦੋਹਿਤਾ ਬਾਣੀ ਕਾ ਬੋਹਿਥਾ
(ਅ) ਮੀਰੀ – ਪੀਰੀ ਦਾ ਮਾਲਕ
(ਈ) ਕਵੀ ਤੇ ਸੰਪਾਦਕ
(ਸ) ਸਰਬੰਸਦਾਨੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਦੋਹਿਤਾ ਬਾਣੀ ਕਾ ਬੋਹਿਥਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿਚ ਕੁੱਲ ਕਿੰਨੇ ਸ਼ਬਦ ਹਨ ?
(ਉ) 5894
(ਅ) 2218
(ਈ) 518
(ਸ) 54.
ਉੱਤਰ :
(ਉ) 5894.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਰਚੇ ਹੋਏ ਕਿੰਨੇ ਸ਼ਬਦ ਹਨ ?
(ਉ) 5894
(ਆ) 2218
(ਈ) 1516
(ਸ) 1518.
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 2218

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਜੈਤਸਰੀ ਕੀ ਵਾਰ
(ਅ) ਸੁਖਮਨੀ
(ਈ) ਫੁਨਹੇ
(ਸ) ਬਾਰਾਂਮਾਂਹ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਸੁਖਮਨੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਕਿੰਨੇ ਰਾਗਾਂ ਵਿਚ ਬਾਣੀ ਰਚੀ ?
(ਉ) 29
(ਅ) 30
(ਈ) 31
(ਸ) 28.
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 30.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਮਨ – ਭਾਉਂਦਾ ਸਾਜ਼ ਕਿਹੜਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਤਾਨਪੁਰਾ
(ਅ) ਸਿਰੰਗੀ
(ਈ) ਸਿਤਾਰ
(ਸ) ਸਰੰਦਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਰੰਦਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਵਰਤੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਸਹਿਸਕ੍ਰਿਤੀ/ਸੰਤ – ਭਾਸ਼ਾ/ਬ੍ਰਿਜ ਭਾਸ਼ਾ/ਰੇਖ਼ਤਾ/ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ/ਗਾਥਾ/ਪੰਜਾਬੀ/ ਲਹਿੰਦੀ।
(ਅ) ਫ਼ਾਰਸੀ
(ਈ) ਉਰਦੂ
(ਸ) ਹਿੰਦੀ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਹਿਸਕ੍ਰਿਤੀ/ਸੰਤ – ਭਾਸ਼ਾ/ਬ੍ਰਿਜ ਭਾਸ਼ਾ/ਖ਼/ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ/ਗਾਥਾ/ਪੰਜਾਬੀ/ ਲਹਿੰਦੀ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਆਮ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਗੁਰਗੱਦੀ/ਰਚਨਾ/ਨਾਨਾ/ਦੋਹਿਤਾ/ਬੋਹਿਥਾ/ਸ਼ਬਦ/ਬਾਣੀ/ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ/ਰਾਗਾਂ ਸੰਗੀਤ/ਸਰੰਦਾ/ਸਾਜ਼/ਸੰਤ ਭਗਤ/ਬ੍ਰਹਮ – ਗਿਆਨੀ।
(ਅ) ਸੱਚ
(ਈ) ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ
(ਸ) ਮਨਪਸੰਦ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਗੁਰਗੱਦੀ/ਰਚਨਾ/ਨਾਨਾ/ਦੋਹਿਤਾ/ਬੋਹਿਥਾ/ਸ਼ਬਦ/ਬਾਣੀ/ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ/ਰਾਗਾਂ/ ਸੰਗੀਤ/ਸਰੰਦਾ/ਸਾਜ਼/ਸੰਤ/ਭਗਤ/ਬ੍ਰਹਮ – ਗਿਆਨੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਵਰ/ਸੱਚ/ਪ੍ਰੇਮ – ਪਿਆਰ/ਭਗਤੀ/ਸਿਮਰਨਜੀਵਨ – ਜਾਚ/ ਢੰਗ/ਮੁਹਾਰਤ।
(ਅ) ਗੁਰੂ
(ਈ) ਰਾਗ
(ਸ) ਸਾਜ਼।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਵਰ/ਸੱਚ/ਪ੍ਰੇਮ – ਪਿਆਰ/ਭਗਤੀ/ਸਿਮਰਨ/ਜੀਵਨ – ਜਾਚ/ਢੰਗ/ਮੁਹਾਰਤ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਗੁਰੂ
(ਅ) ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
(ਈ) ਸਿਮਰਨ
(ਸ) ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ/ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ/ਸੁਖਮਨੀ ਸਾਹਿਬ/ਸੰਤ – ਭਾਸ਼ਾ/ਬ੍ਰਜ – ਭਾਸ਼ਾ/ਰੇਖ਼ਤਾ/ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ/ਗਾਬਾ/ਸਹਿਸਕ੍ਰਿਤੀ ਪੰਜਾਬੀ/ਹਿੰਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ/ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ/ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ/ ਸੁਖਮਨੀ ਸਾਹਿਬ/ਸੰਤ – ਭਾਸ਼ਾ/ਬ੍ਰਜ – ਭਾਸ਼ਾ/ਖ਼ਤਾ/ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ/ਗਾਥਾ/ਸਹਿਸਕ੍ਰਿਤੀ/ਪੰਜਾਬੀ/ ਲਹਿੰਦੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਬਹੁਤ
(ਅ) ਸਰਲ
(ਈ) ਪੇਸ਼
(ਸ) ਆਪ/ਉਹਨਾਂ/ਇਸ !
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਆਪ/ਉਹਨਾਂ/ਇਸ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਬਾਰੇ
(ਅ) ਆਪ
(ਈ) ਸੰਤ
(ਸ) ਗੁਰੂ/ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ/ਬਿਲਕੁਲ/ਸੀ/5894/2218/ਪ੍ਰਮੁੱਖ/ਡੂੰਘੀ/ਸ਼ਾਹਕਾਰ/ ਬਹੁਤ ਸਰਲ/ਪ੍ਰਚਲਿਤ/ਸਭ/30/ਮਨ – ਪਸੰਦ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਗੁਰੂ/ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ/ਬਿਲਕੁਲ/ਸੀ/5894/2218/ਪ੍ਰਮੁੱਖਡੂੰਘੀ/ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਬਹੁਤ ਸਰਲ/ਪ੍ਰਚਲਿਤ/ਸਭ/30/ਮਨ – ਪਸੰਦ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
‘ਬਾਣੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਬਾਨੀ
(ਅ) ਬਾਣਾ
(ਈ) ਵਾਣੀ
(ਸ) ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
(ੳ) ਰਚਨਾ
(ਅ) ਸ਼ਾਹਕਾਰ
(ਈ) ਆਪ
(ਸ) ਹੋਇਆ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਹੋਇਆ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਦੋ ਪੜਨਾਂਵ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਆਪ, ਉਹਨਾਂ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
“ਗੁਰਗੱਦੀ ਸ਼ਬਦ ਪੁਲਿੰਗ ਹੈ ਕਿ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 21.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਡੰਡੀ
(ਅ) ਕਾਮਾ
(ਈ) ਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ
(ਸ) ਜੋੜਨੀ
(ਹ) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਡੰਡੀ ( । )
(ਅ) ਕਾਮਾ ( , )
(ਈ) ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ ( ‘ ‘ )
(ਸ) ਜੋੜਨੀ ( – )
(ਹ) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ ( ‘ )

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 22.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ –

ਉੱਤਰ :

2. ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ, ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਵਡਮੁੱਲਾ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਆਪ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਚਾਰ ਗੁਰੂਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੰਤਾਂ, ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਇਕੱਤਰ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਗਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਇਹ ਵੱਡ – ਆਕਾਰੀ ਧਰਮ – ਗ੍ਰੰਥ ਮਨੁੱਖੀ ਏਕਤਾ ਤੇ ਸਰਬ – ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ (ਪੰਜਾਬ) ਕਬੀਰ ਤੇ ਰਾਮਾ ਨੰਦ (ਯੂ. ਪੀ.) ਬੇਣੀ (ਬਿਹਾਰ) ਨਾਮਦੇਵ, ਤ੍ਰਿਲੋਚਨ (ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ) ਪੀਪਾ (ਗੁਜਰਾਤ ਸਧਨਾ (ਸਿੰਧ) ਜੈ ਦੇਵ ਬੰਗਾਲ) ਸੈਣ ਤੇ ਭੀਖਨ (ਰਾਜਪੁਤਾਨਾ) ਆਦਿ, ਸਾਰੇ ਸੰਤ ਭਗਤ ਵੱਖਰੇ – ਵੱਖਰੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਰੱਬੀ ਏਕਤਾ ਦਾ ਹੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸਾਰੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਰਾਗਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਤਰਤੀਬ ਦੇ ਕੇ ਇੱਕ ਥਾਂ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਇੱਕ ਯੋਗ ਸੰਪਾਦਕ ਵਾਂਗ ਸਾਰਾ ਕਾਰਜ ਨਿਭਾਇਆ। ਲਿਖਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਤੋਂ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਦਾ ਕਾਰਜ 1604 ਈਸਵੀਂ ਵਿੱਚ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਇਆ।

ਪਿੱਛੇ ਦਿੱਤੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਵੱਡਮੁੱਲਾ ਕਾਰਜ ਕੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ
(ਅ) ਧਰਮ – ਪ੍ਰਚਾਰ
(ਈ) ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਵਿਕਾਸ
(ਸ) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰਤੀਬ ਦਿੱਤੀ ?
(ੳ) ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ
(ਅ) ਰਾਗਾਂ ਅਨੁਸਾਰ
(ਈ) ਬਾਣੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ
(ਸ) ਸੰਤਾਂ – ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਰਾਗਾਂ ਅਨੁਸਾਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਕਿਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ ?
(ਉ) ਮਨੁੱਖੀ ਏਕਤਾ ਤੇ ਸਰਬ ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ
(ਅ) ਕਿਸੇ ਇਕ ਧਰਮ ਦਾ
(ਈ) ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੌਮ
(ਸ) ਉੱਚ ਵਰਗ ਦਾ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮਨੁੱਖੀ ਏਕਤਾ ਤੇ ਸਰਬ ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ ਜੀ ਕਿਸ ਇਲਾਕੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਨ ?
(ਉ) ਪੰਜਾਬ
(ਅ) ਬਿਹਾਰ
(ਈ) ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ
(ਸ) ਯੂ.ਪੀ.,
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਭਗਤ ਰਾਮਾਨੰਦ/ਕਬੀਰ ਕਿਸ ਇਲਾਕੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਨ ?
(ਉ) ਪੰਜਾਬ
(ਅ) ਯੂ.ਪੀ
(ਈ) ਬਿਹਾਰ
(ਸ) ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ !
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਯੂ.ਪੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਭਗਤ ਬੇਣੀ ਕਿਸ ਇਲਾਕੇ ਤੋਂ ਸਨ ?
(ਉ) ਬਿਹਾਰ
(ਅ) ਯੂ. ਪੀ
(ਈ) ਬੰਗਾਲ
(ਸ) ਸਿੰਧ !
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਬਿਹਾਰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਭਗਤ ਨਾਮਦੇਵ ਤੇ ਤ੍ਰਿਲੋਚਨ ਕਿਹੜੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਸਨ ?
(ਉ) ਬਿਹਾਰ
(ਅ) ਬੰਗਾਲ
(ਈ) ਸਿੰਧ
(ਸ) ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ !
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਗੁਜਰਾਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਿਹੜੇ ਭਗਤ ਦੀ ਬਾਣੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ ?
(ਉ) ਭਗਤ ਪੀਪਾ ਜੀ।
(ਅ) ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ
(ਈ) ਭਗਤ ਸਧਨਾ ਜੀ
(ਸ) ਭਗਤ ਨਾਮ ਦੇਵ ਜੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਭਗਤ ਪੀਪਾ ਜੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਸਿੰਧ ਪ੍ਰਾਂਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਿਹੜੇ ਭਗਤ ਦੀ ਬਾਣੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ ?
(ਉ) ਸਧਨਾ
(ਅ) ਕਬੀਰ
(ਈ) ਪੀਪਾ
(ਸ) ਸੈਣ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਧਨਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਭਗਤ ਜੈਦੇਵ ਕਿਹੜੇ ਇਲਾਕੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਨ ?
(ਉ) ਬਿਹਾਰ
(ਆ) ਬੰਗਾਲ
(ਈ) ਸਿੰਧ
(ਸ) ਪੰਜਾਬ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਬੰਗਾਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਭਗਤ ਸੈਣ ਤੇ ਭੀਖਨ ਕਿਹੜੇ ਇਲਾਕੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਨ ?
(ਉ) ਪੰਜਾਬ
(ਅ) ਬਿਹਾਰ
(ਈ) ਰਾਜਪੂਤਾਨਾ
(ਸ) ਸਿੰਧ ॥
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਰਾਜਪੂਤਾਨਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਲਿਖਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਕਿਸ ਨੇ ਕੀਤਾ ?
(ੳ) ਭਾਈ ਨੰਦ ਲਾਲ ਜੀ ਨੇ
(ਅ) ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੇ
(ਈ) ਭਾਈ ਪੈੜੇ ਮੋਖੇ ਜੀ ਨੇ
(ਸ) ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਦਾ ਕੰਮ ਕਦੋਂ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) 1601 ਈ:
(ਅ) 1604 ਈ:
(ਈ) 1606 ਈ:
(ਸ) 1608 ਈ:
ਉੱਤਰ :
(ਅ) 1604 ਈ:

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ੳ) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ/ਵੱਡਮੁੱਲਾ/ਚਾਰ/ਵਡ – ਅਕਾਰੀ/ਬਾਬਾ/ਵੱਖਰੇ – ਵੱਖਰੇ/ਬੀ/ਸਾਰੀ/ਯੋਗ।
(ਅ) ਧਰਮ – ਗ੍ਰੰਥ
(ਈ) ਜੈਦੇਵ
(ਸ) ਸੰਪੂਰਨ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ/ਵੱਡਮੁੱਲਾ/ਚਾਰ/ਵਡ – ਅਕਾਰੀ/ਬਾਬਾ/ਵੱਖਰੇ – ਵੱਖਰੇ/ਰੱਬੀ/ਸਾਰੀ/ਯੋਗ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ੳ) ਸੰਤ – ਭਗਤ
(ਅ) ਸੰਪਾਦਕ
(ਇ) ਸੰਪੂਰਨ
(ਸ) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ/ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ/ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ/ਪੰਜਾਬ/ ਕਬੀਰ/ਰਾਮਾਨੰਦ/ਯੂ.ਪੀ./ਬੇਣੀ/ਬਿਹਾਰ/ਨਾਮਦੇਵ ਤ੍ਰਿਲੋਚਨ/ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ/ਪੀਪਾ/ਗੁਜਰਾਤ ਸਧਨਾ/ਸਿੰਧ/ਜੈਦੇਵ/ਬੰਗਾਲ/ਸੈਣ/ਭੀਖਨ/ਰਾਜਪੂਤਾਨਾ/ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ/ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ/ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ/ਪੰਜਾਬ/ ਕਬੀਰ/ਰਾਮਾਨੰਦ/ਯੂ.ਪੀ./ਬੇਣੀ/ਬਿਹਾਰ/ਨਾਮਦੇਵ ਤ੍ਰਿਲੋਚਨ/ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ/ਪੀਪਾ/ਗੁਜਰਾਤ ਸਧਨਾ/ਸਿੰਧ/ਜੈਦੇਵ/ਬੰਗਾਲ/ਸੈਣ/ਭੀਖਨ/ਰਾਜਪੂਤਾਨਾ/ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਆਮ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ੳ) ਲਿਖਾਈ।
(ਅ) ਕਾਰਜ
(ਈ) ਸੈਣ
(ਸ) ਗੁਰੂ/ਕਾਰਜ/ਸੰਪਾਦਨਾ/ਰਚਨਾ/ਰਾਗ/ਧਰਮ – ਗ੍ਰੰਥ/ਸੰਤ – ਭਗਤ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਗੁਰੂ/ਕਾਰਜ/ਸੰਪਾਦਨਾ/ਰਚਨਾ/ਰਾਗ/ਧਰਮ – ਗ੍ਰੰਥ/ਸੰਤ – ਭਗਤ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ੳ) ਮਨੁੱਖੀ – ਏਕਤਾ/ਸਰਬ – ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ।
(ਅ) ਰਚਨਾ
(ਇ) ਗੁਰੂ
(ਸ) ਸੰਪੂਰਨ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮਨੁੱਖੀ – ਏਕਤਾ/ਸਰਬ – ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ੳ) ਸੰਪਾਦਕ
(ਅ) ਰਾਮਾਨੰਦ
(ਈ) ਸਾਰੀ
(ਸ) ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ/ਹੈ/ਸੰਭਾਲਿਆ/ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ/ਨਿਭਾਇਆ/ਹੋਇਆ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ/ਹੈ/ਸੰਭਾਲਿਆ/ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ/ਨਿਭਾਇਆ/ਹੋਇਆ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
‘ਭਾਈਂ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ –
(ਉ) ਭੈਣ/ਭਾਬੀ/ਭਾਈਆਣੀ
(ਅ) ਬਾਈ
(ਇ) ਤਾਈ।
(ਸ) ਭਜਾਈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਭੈਣ/ਭਾਬੀ/ਭਾਈਆਣੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਨਿਭਾਇਆ।
(ਅ) ਨਿਬਾਓ
(ਈ) ਨਿਭਾ
(ਸ) ਨਿਬਾਇਆ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਨਿਭਾਇਆ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 21.
‘ਸੰਪਾਦਨਾ ਰਚਨਾ ਸ਼ਬਦ ਪੁਲਿੰਗ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 22.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਚੁਣ ਕੇ ਦੋ ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਲਿਖੋ
ਉੱਤਰ :
ਸਾਰੇ, ਚਾਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 23.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਡੰਡੀ
(ਅ) ਕਾਮਾ
(ੲ) ਜੋੜਨੀ
(ਸ) ਬੈਕਟ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਡੰਡੀ ( । )
(ਅ) ਕਾਮਾ ( , )
(ੲ) ਜੋੜਨੀ ( – )
(ਸ) ਬੈਕਟ ( ( ) )

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 24.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ

ਉੱਤਰ :

3. ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ, ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ (ਅ) ਕਈ ਹੋਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਡਮੁੱਲਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਆਪ ਨੇ 1588 ਈਸਵੀਂ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨੀਂਹ ਮੁਸਲਮਾਨ ਫ਼ਕੀਰ ਸਾਈਂ ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਤੋਂ ਰਖਵਾਈ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਧਰਮ ਅਸਥਾਨ ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਤਲਾਅ ਸਰੋਵਰ) ਬਣਵਾਇਆ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੰਤੋਖਸਰ ਤੇ ਰਾਮਸਰ ਦੋ ਹੋਰ ਸਰੋਵਰ ਬਣਵਾਏ। ਉਸ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਸਰੋਵਰ ਜਾਂ ਤਲਾਅ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਸੀ। ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਦਰਿਆ ਜਾਂ ਤਲਾਅ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਤਰਨਤਾਰਨ ਨਗਰ ਵੀ ਵਸਾਇਆ ਤਰਨਤਾਰਨ ਦਾ ਸਰੋਵਰ ਆਕਾਰ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਵੱਡਾ ਹੈ। ਆਪ ਨੇ ਲੋਕ – ਭਲਾਈ ਦੇ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਕੀਤੇ। ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਲਈ ਧਰਮ – ਅਸਥਾਨ ਉਸਾਰੇ। ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਬਾਉਲੀ ਬਣਵਾਈ। ਤਰਨਤਾਰਨ ਵਿੱਚ ਯਤੀਮਾਂ ਤੇ ਕੋੜੀਆਂ ਲਈ ਹਸਪਤਾਲ ਖੋਲ੍ਹਿਆ 1 ਦਸਵੰਧ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਵੀ ਆਰੰਭ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਾਬਲ, ਕੰਧਾਰ ਤੇ ਢਾਕੇ ਤੱਕ ਵਪਾਰ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ !

ਪਿੱਛੇ ਦਿੱਤੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨੀਂਹ ਕਦੋਂ ਰਖਵਾਈ ?
(ਉ) 1588 ਈ
(ਅ) 1590 ਈ:
(ਈ) 1578 ਈ:
(ਸ) 1580 ਈ:
ਉੱਤਰ :
(ੳ) 1588 ਈ:

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨੀਂਹ ਕਿਸ ਤੋਂ ਰਖਵਾਈ ?
(ਉ) ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ
(ਅ) ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ
(ਈ) ਸਾਈਂ ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਜੀ
(ਸ) ਸਾਈਂ ਬੰਨੋ ਜੀ।
ਉੱਤਰ :
ਸਾਈਂ ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਜੀ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੰਤੋਖ ਸਰ (ਅ) ਰਾਮ ਸਰ ਕਿੱਥੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ
(ਅ) ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ .
(ਈ) ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ
(ਸ) ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਿਚ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਿਸ ਜਗ੍ਹਾ ਦਾ ਸਰੋਵਰ ਆਕਾਰ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਵੱਡਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਤਰਨਤਾਰਨ ਦਾ
(ਅ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦਾ
(ਈ) ਸੰਤੋਖਸਰ ਦਾ
(ਸ) ਰਾਮ ਸਰ ਦਾ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਤਰਨਤਾਰਨ ਦਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਕੀ ਬਣਾਇਆ ?
(ਉ) ਸਰੋਵਰ
(ਅ) ਬਉਲੀ
(ਈ) ਮਹੱਲ
(ਸ) ਘਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਬਉਲੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕੋੜੀਆਂ ਲਈ ਹਸਪਤਾਲ ਕਿੱਥੇ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ?
(ਉ) ਤਰਨਤਾਰਨ
(ਅ) ਛੇਹਰਟੇ
(ਈ) ਕਰਤਾਰਪੁਰ
(ਸ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਤਰਨਤਾਰਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਦਸਵੰਧ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਕਿਸ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਰੰਭ ਕੀਤੀ ?
(ੳ) ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ
(ਅ) ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ
(ਈ) ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ
(ਸ) ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ।
ਉੱਤਰ :
ਇ ਗੁਰੁ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ। ਨੋਟ – ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚ ਦਸਵੰਧ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਦੇ ਆਰੰਭ ਸੰਬੰਧੀ ਵੱਖ – ਵੱਖ ਵਿਚਾਰ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਵਪਾਰ ਦਾ ਕੰਮ ਕਾਬਲ – ਕੰਧਾਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕਿਹੜੇ ਸ਼ਹਿਰ ਤਕ ਚਾਲ ਕੀਤਾ ?
(ਉ) ਮੁੰਬਈ ਤਕ
(ਅ) ਕੋਲਕਾਤੇ ਤਕ
(ਈ) ਚੇਨੱਈ ਤਕ
(ਸ) ਢਾਕੇ ਤਕ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਢਾਕੇ ਤਕ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਕਿਸ ਲਈ ਬਣਵਾਇਆ ?
(ੳ) ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ
(ਅ) ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ
(ਈ) ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਲਈ
(ਸ) ਸਭ ਲਈ ਸਾਂਝਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਭ ਲਈ ਸਾਂਝਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਇਸ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਧਰਮ/ਯੋਗਦਾਨ/ਮਹੱਤਵ/ਭਲਾਈ
(ਅ) ਇਸ਼ਨਾਨ
(ਇ) ਲਾਹੌਰ
(ਸ) ਖੇਤਰ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਧਰਮ/ਯੋਗਦਾਨ/ਮਹੱਤਵ/ਭਲਾਈ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਇਸ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਸਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ੳ) ਰਖਵਾਈ/ਬਣਵਾਇਆ/ਕੀਤੇ/ਉਸਾਰੇ/ਖੋਲ੍ਹਿਆ/ਕੀਤੀ/ਕੀਤਾ
(ਅ) ਨਗਰ
(ਈ) ਦਸਵੰਧ
(ਸ) ਵਪਾਰ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਰਖਵਾਈ/ਬਣਵਾਇਆ/ਕੀਤੇ/ਉਸਾਰੇ/ਖੋਲ੍ਹਿਆ/ਕੀਤੀ/ਕੀਤਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਇਸ ਪੈਰੇ ਵਿਚ ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਧਰਮ
(ਆ) ਇਤਿਹਾਸ
(ਈ) ਨੀਂਹ
(ਸ) ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ/ਸਿੱਖ ਧਰਮ/ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ/ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਸਾਈਂ ਮੀਆਂ ਮੀਰ/ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ/ਸੰਤੋਖਸਰ/ਰਾਮਸਰ/ਤਰਨਤਾਰਨ/ਲਾਹੌਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ/ਸਿੱਖ ਧਰਮ/ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ/ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ/ਸਾਈਂ ਮੀਆਂ ਮੀਰ/ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ/ਸੰਤੋਖਸਰ/ਰਾਮਸਰ/ਤਰਨਤਾਰਨ/ਲਾਹੌਰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
(ੳ) ਸਿੱਖ ਧਰਮ
(ਅ) ਇਸ਼ਨਾਨ
(ਈ) ਰਾਮਸਰ
(ਸ) ਕਈ ਹੋਰ/ਵਡਮੁੱਲਾ/ਮੁਸਲਮਾਨ ਫ਼ਕੀਰ/ਸਾਂਝਾ/ਬਹੁਤ/ਕਾਫ਼ੀ ਵੱਡਾ/ਲੋਕ ਭਲਾਈ/ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਕਈ ਹੋਰ/ਵਡਮੁੱਲਾ/ਮੁਸਲਮਾਨ ਫ਼ਕੀਰ/ਸਾਂਝਾ/ਬਹੁਤ/ਕਾਫ਼ੀ ਵੱਡਾ/ਲੋਕ ਭਲਾਈ/ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਲੋਕ – ਭਲਾਈ
(ਅ) ਵਪਾਰ
(ਈ) ਉਸਾਰੇ
(ਸ) ਆਪ
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਆਪ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
“ਫ਼ਕੀਰ ਦਾ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਫ਼ਕੀਰੀ
(ਅ) ਫੱਕਰੀ
(ਇ) ਫ਼ਕੀਰਨੀ
(ਸ) ਸ਼ੱਕਰਨੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਫ਼ਕੀਰਨੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਇਸ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਦੋ ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਕਈ, ਦੋ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
‘ਦਸਵੰਧ ਸ਼ਬਦ ਪੁਲਿੰਗ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ !
ਉੱਤਰ :
ਪੁਲਿੰਗ।

ਪਸ਼ਨ 18.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਡੰਡੀ
(ਅ) ਕਾਮਾ
(ਈ) ਜੋੜਨੀ
(ਸ) ਬੈਕਟ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਡੰਡੀ (।)
(ਅ) ਕਾਮਾ (,)
(ਈ) ਜੋੜਨੀ (-)
(ਸ) ਬੈਕਟ। ( ( ) )

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ

ਉੱਤਰ :

2. ਵਿਆਕਰਨ ਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਕਾਰਜ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਲਿੰਗ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜਿਸ ਰੂਪ ਤੋਂ ਜ਼ਨਾਨੇ ਮਰਦਾਵੇਂ ਭੇਦ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ‘ਲਿੰਗ` ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹਨ :
(ਉ) ਪੁਲਿੰਗ
(ਅ) ਇਸਤਰੀ – ਲਿੰਗ।

ਪੁਲਿੰਗ – ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਰਦਾਨੇ ਰੂਪ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ – ਮੁੰਡਾ, ਆਦਮੀ, ਮੱਝ, ਤੋਤਾ, ਸ਼ੇਰ, ਹਾਥੀ (ਅ) ਘੋੜਾ ਆਦਿ।

ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ – ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜ਼ਨਾਨੇ ਰੂਪ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ – ਕੁੜੀ, ਤੀਵੀਂ, ਝੋਟਾ, ਤੋਤੀ, ਸ਼ੇਰਨੀ, ਹਥਨੀ ਤੇ ਘੋੜੀ ਆਦਿ।

3. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਜੀਵਨ – ਜਾਚ – ਜੀਵਨ ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਦਾ ਢੰਗ
• ਵਿਰਸੇ ਵਿਚੋਂ – ਵੱਡੇ – ਵਡੇਰਿਆਂ ਤੋਂ ! ਬਖੂਬੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ।
• ਉਪਰਾਮ – ਉਦਾਸ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਤੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ
• ਮਨਸੂਬਿਆਂ – ਇਰਾਦਿਆਂ, ਯੋਜਨਾਵਾਂ !
• ਵਰ – ਅਸੀਸ। ਬੋਹਿਥਾ ਜਹਾਜ਼।
• ਸ਼ਾਹਕਾਰ – ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਕਿਰਤ।
• ਮੁਹਾਰਤ – ਨਿਪੁੰਨਤਾਂ
• ਵੱਡ – ਅਕਾਰੀ – ਵੱਡੇ ਅਕਾਰ ਵਾਲੀ ਨੂੰ
• ਸੰਪਾਦਨਾ – ਭਿੰਨ – ਭਿੰਨ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਜਾਂ ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਕ ਜਿਲਦ ਵਿਚ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨਾ।
• ਸੰਪੂਰਨ – ਪੂਰਾ
• ਬਾਉਲੀ – ਪੌੜੀਦਾਰ ਖੂਹ
• ਪ੍ਰਥਾ – ਰੀਤ।
• ਪੰਜ – ਸਮੂਹ, ਢੇਰ, ਇਕੱਠ।
• ਤਸੀਹੇ – ਦੁੱਖ
• ਕਬੂਲ – ਮਨਜ਼ੂਰ।
• ਹਿਰਦੇਵੇਧਕ – ਦਿਲ ਨੂੰ ਦੁਖੀ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ।
• ਸਿਰਤਾਜ – ਸਿਰ ਦਾ ਮੁਕਟ, ਮੁਖੀ
• ਬਾਨੀ – ਮੋਢੀ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 4 ਸਰਲ ਸਮੀਕਰਨ Ex 4.3 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Maths Chapter 4 ਸਰਲ ਸਮੀਕਰਨ Exercise 4.3

1. ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਹਰ ਇਕ ਸਮੀਕਰਨ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰੋ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
6x + 10 = – 2
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : 6x + 10 = – 2
+ 10 ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਸਥਾਨਾਂਤਰਨ ਕਰਨ ‘ਤੇ
6x = – 2 – 10
ਜਾਂ 6x = – 12
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ 6 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ
x = – 2 ਜੋਂ ਕਿ ਲੋੜੀਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ॥
ਪੜਤਾਲ : ਸਮੀਕਰਨ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵਿੱਚ x = – 2
ਭਰਨ ਤੇ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = 6x + 10 = 6 × – 2 + 10
= – 2 ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
2y – 3 = 2
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : 2y – 3 = 2
– 3 ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਸਥਾਨਾਂਤਰਨ ਕਰਨ ਤੇ
2y = 2 + 3
ਜਾਂ 2y = 5
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ 2 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
\(\frac{2y}{2}\) = \(\frac{5}{2}\) ਜਾਂ y = \(\frac{5}{2}\), ਜੋ ਕਿ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।
ਪੜਤਾਲ : ਸਮੀਕਰਨ ਵਿੱਚ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵਿੱਚ y = \(\frac{5}{2}\) ਭਰਨ ਤੇ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = 2y – 3 = 2 × \(\frac{5}{2}\) – 3
= 5 – 3 = 2 = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ
∴ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii)
\(\frac{a}{5}\) + 3 = 2
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : \(\frac{a}{5}\) + 3 = 2
+ 3 ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਸਥਾਨਾਂਤਰਨ ਕਰਨ ਤੇ
\(\frac{a}{5}\) = 2 – 3
ਜਾਂ \(\frac{a}{5}\) = – 1
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ 5 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨ ਤੇ
5 × \(\frac{a}{5}\) = 5 × – 1
ਜਾਂ a = 5 ਜੋ ਕਿ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ॥
ਪੜਤਾਲ : ਸਮੀਕਰਨ ਵਿੱਚ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵਿੱਚ a = – 5
ਭਰਨ ਤੇ \(\frac{a}{5}\) + 3 = 2, ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = \(\frac{a}{5}\) + 3
= \(\frac{a}{5}\) + 3 = – 1 + 3 = 2 = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ
∴ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
\(\frac{3x}{2}\) = \(\frac{2}{3}\)
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : \(\frac{3x}{2}\) = \(\frac{2}{3}\)
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ 2 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨ ਤੇ
2 × \(\frac{3x}{2}\) = 2 × \(\frac{2}{3}\) = \(\frac{4}{3}\)
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ 3 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ
\(\frac{3x}{3}\) = \(\frac{4}{3}\) × \(\frac{1}{3}\)
ਜਾਂ x = \(\frac{4}{9}\) ਜੋ ਕਿ ਲੋੜੀਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।
ਪੜਤਾਲ : ਸਮੀਕਰਨ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵਿੱਚ x = \(\frac{4}{9}\)
ਭਰਨ ਤੇ \(\frac{3x}{2}\) = \(\frac{3}{2}\)
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = \(\frac{3x}{2}\) = \(\frac{3}{2}\) × \(\frac{4}{9}\) = \(\frac{2}{3}\) = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
\(\frac{5}{2}\)x = -5
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : \(\frac{5}{2}\)x = – 5
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ 2 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
2 × \(\frac{5}{2}\)x = 2 × – 5
ਜਾਂ 5x = – 10
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ 5 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ
\(\frac{5x}{5}\) = \(-\frac{10}{5}\)
ਜਾਂ x = – 2 ਜੋ ਕਿ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।
ਪੜਤਾਲ : ਸਮੀਕਰਨ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵਿੱਚ x = – 2 ਭਰਨ ਤੇ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = \(\frac{5}{2}\)x = \(\frac{5}{2}\) × -2 = -5 = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ
∴ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vi).
2x + \(\frac{5}{2}\) = \(\frac{37}{2}\)
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : 2x + \(\frac{5}{2}\) = \(\frac{37}{2}\)
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਵਿਚੋਂ \(\frac{5}{2}\) ਘਟਾਉਣ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ
2x + \(\frac{5}{2}\) – \(\frac{5}{2}\) = \(\frac{37}{2}\) – \(\frac{5}{2}\)
ਜਾਂ 2x = \(\frac{37-5}{2}\) ਜਾਂ 2x = \(\frac{32}{2}\)
ਜਾਂ 2x = 16
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ 2 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।
\(\frac{2x}{2}\) = \(\frac{16}{2}\) ਜਾਂ x = 8 ਜੋ ਕਿ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।
ਪੜਤਾਲ : ਸਮੀਕਰਨ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵਿੱਚ x = 8 ਭਰਨ
ਤੇ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = 2x + \(\frac{5}{2}\) = 2 × 8 + \(\frac{5}{2}\)
= 16 + \(\frac{5}{2}\) = \(\frac{32+5}{2}\) = \(\frac{37}{2}\) = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ ।
∴ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ ।

2. ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਸਮੀਕਰਨ ਹੱਲ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
5 (x + 1) = 25
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : 5 (x + 1) = 25
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ 5 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ
\(\frac{5(x+1)}{5}\) = \(\frac{25}{5}\)
ਜਾਂ x + 1 = 5
1 ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਸਥਾਨਾਂਤਰਨ ਕਰਨ ਤੇ
1 = 5 – 1
ਜਾਂ x = 4 ਜੋ ਕਿ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੱਲ ਹੈ !
ਪੜਤਾਲ : ਸਮੀਕਰਨ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵਿੱਚ x = 4
ਭਰਨ ਤੇ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = 5 (x + 1) = 5 (4 + 1)
= 5 (5) = 25 = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
2 (3x – 1) = 10
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : 2(3x – 1) = 10
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ 2 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ
\(\frac{2(3x-1)}{2}\) = \(\frac{10}{2}\)
ਜਾਂ 3x – 1 = 5
– 1 ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਸਥਾਨਾਂਤਰਨ ਕਰਨ ਤੇ
3x = 5 + 1
3x = 6
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ 3 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ
\(\frac{3x}{3}\) = \(\frac{6}{3}\) = ਜਾਂ x = 2 ਜੋ ਕਿ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੱਲ ਹੈ
ਪੜਤਾਲ : ਸਮੀਕਰਨ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵਿੱਚ x = 2 ਭਰਨ ਤੇ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = 2 (3x – 1) = 2 (3 × 2 – 1)
= 2 (6 – 1) = 2 × 5 = 10 = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ
∴ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
4 (2 – x) = 8
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : 4 (2 – x) = 8
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ 4 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ
\(\frac{4(2-x)}{4}\) = \(\frac{8}{4}\)
ਜਾਂ 2 – x = 2
2 ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਸਥਾਨਾਂਤਰਨ ਕਰਨ ਤੇ
-x = 2 – 2
ਜਾਂ – x = 0
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ -1 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨ ਤੇ,
-x × – 1= x – 1
ਜਾਂ x = 0, ਜੋ ਕਿ ਲੋੜੀਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।
ਪੜਤਾਲ : ਸਮੀਕਰਨ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵਿੱਚ x – 0 ਭਰਨ ਤੇ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = 4 (2 – x) = 4 (2 – 0) = 4 × 2
= 8 = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
-4 (2 + x) = 8.
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : -4 (2 + x) = 8
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ -4 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ
\(\frac{-4(2+x)}{-4}\) = \(\frac{8}{-4}\)
ਜਾਂ 2 + x = – 2
2 ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਸਥਾਨਾਂਤਰਨ ਕਰਨ ਤੇ
x = -2 – 2
ਜਾਂ x = – 4 ਜੋ ਕਿ ਲੋੜੀਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।
ਪੜਤਾਲ : x = – 4 ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਭਰਨ ਤੇ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = – 4 (2 + x) = – 4 [2 + (-4)]
= -4 (2 – 4) = – 4 (- 2) = 8 = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ
∴ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ

3. ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਸਮੀਕਰਨ ਹੱਲ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
4 = 5 (x – 2)
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : 4 = 5 (x – 2)
ਜਾਂ 4 = 5x – 10
5x ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਅਤੇ 4 ਨੂੰ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਸਥਾਨਾਂਤਰਨ ਕਰਨ ਤੇ
– 5x = – 4 – 10
ਜਾਂ -5x = – 14
ਦੋਨਾਂ ਪਾਸੇ – 5 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ
\(\frac{-5 x}{-5}\) = \(\frac{-14}{-5}\)
ਜਾਂ x = \(\frac{14}{5}\), ਜੋ ਕਿ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।
ਪੜਤਾਲ : ਸਮੀਕਰਨ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ \(\frac{14}{5}\) ਭਰਨ ਤੇ ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ : 5 (x – 2) =5 (\(\frac{14}{5}\) – 2)
= 5(\(\frac{14-10}{5}\)) = 5(\(\frac{4}{5}\)) = 4 = ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
-4 = 5 (x – 2)
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : – 4 = 5 (x – 2)
ਜਾਂ – 4 = 5x – 10
-4 ਨੂੰ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਅਤੇ 51 ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਸਥਾਨਾਂਤਰਨ ਕਰਨ ਤੇ
-5x = 4 – 10 ਜਾਂ -5x = -6
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ – 5 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ
\(\frac{-5x}{-5}\) = \(\frac{-6}{-5}\)
ਜਾਂ x = \(\frac{6}{5}\), ਜੋ ਕਿ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।
ਪੜਤਾਲ : ਸਮੀਕਰਨ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਵਿੱਚ x = \(\frac{6}{5}\) ਭਰਨ ਤੇ
ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ = 5 (x – 2) = 5(\(\frac{6}{5}\) – 2)
= 5\(\left(\frac{6-10}{5}\right)\) = 5\(\left(\frac{4}{5}\right)\) = -4 = ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ
∴ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
4 + 5(p – 1) = 34
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : 4 + 5 (p – 1) = 34
4 ਨੂੰ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਸਥਾਨਾਂਤਰਨ ਕਰਨ ਤੇ
5(p – 1) = 34 – 4
5(p – 1) = 30
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ 5 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ
\(\frac{5(p-1)}{5}\) = \(\frac{30}{5}\)
p – 1 = 6
-1 ਨੂੰ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਸਥਾਨਾਂਤਰਨ ਕਰਨ ਤੇ
p = 6 + 1
p = 7 ਜੋ ਕਿ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।
ਪੜਤਾਲ: ਸਮੀਕਰਨ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ p = 7 ਭਰਨ ਤੇ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = 4 + 5 (p – 1) = 4 + 5 (7 – 1)
= 4 + 5 (6) = 34 = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ।
∴ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
6y – 1 = 2y +1.
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : 6y – 1 = 2y + 1
– 1 ਨੂੰ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਅਤੇ 2y ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਸਥਾਨਾਂਤਰਨ ਕਰਨ ਤੇ
6y – 2y = 1 + 1
ਜਾਂ 4y = 2 ਜਾਂ y = \(\frac{2}{4}\)
ਜਾਂ y = \(\frac{1}{2}\), ਜੋ ਕਿ ਲੋੜੀਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।
ਪੜਤਾਲ : ਸਮੀਕਰਨ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਅਤੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵਿੱਚ y = \(\frac{1}{2}\) ਭਰਨ ਤੇ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = 6y – 1 = 6 × \(\frac{1}{2}\) – 1 = 3 – 1 = 2
ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ = 2y + 1 = 2 × \(\frac{1}{2}\) + 1 = 1 + 1 = 2.
∴ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ

4.
ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
x = 2 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ 3 ਸਮੀਕਰਨ ਬਣਾਓ ।
ਉੱਤਰ:
ਪਹਿਲੀ ਸਮੀਕਰਨ : x = 2 ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ 10 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨ ਤੇ
10x = 20
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ 2 ਜੋੜਨ ਤੇ
10x + 2 = 20 + 2
ਜਾਂ 10x + 2 = 22
ਜੋ ਕਿ ਇਕ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ ।
ਦੂਜੀ ਸਮੀਕਰਨ : x = 2 ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੇ
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ 5 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ
∴ \(\frac{x}{5}\) = \(\frac{2}{5}\)
ਜੋ ਕਿ ਇਕ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ ।
ਤੀਜੀ ਸਮੀਕਰਨ : x = 2 ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ 5 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨ ਤੇ
5x = 5 × 2
ਜਾਂ 5x = 10
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ 3 ਘਟਾਉਣ ਤੇ
5x – 4 = 10 – 3
ਜਾਂ 5x – 3 = 7
ਜੋ ਕਿ ਇਕ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
x = – 2 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ 3 ਸਮੀਕਰਨ ਬਣਾਓ ।
ਉੱਤਰ:
ਪਹਿਲੀ ਸਮੀਕਰਨ : x – 2 ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ 3 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨ ਤੇ,
3x = – 6
ਜੋ ਕਿ ਇਕ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ ।
ਦੂਜੀ ਸਮੀਕਰਨ : x = – 2 ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ 3 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨ ਤੇ 3x = – 6
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ 7 ਜੋੜਨ ਤੇ
3x + 7= – 6 + 7
3x + 1 = 1
ਤੀਜੀ ਸਮੀਕਰਨ : x = – 2 ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ 2 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨ ਤੇ
3x = – 6
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ 10 ਜੋੜਨ ਤੇ
3x + 10 = – 6 + 10
ਜਾਂ 3x + 10 = 4
ਜੋ ਕਿ ਇਕ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ ।

ਬਹੁ-ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਜੇਕਰ 7x + 4 = 39, ਤਾਂ x =
(a) 6
(b) – 4
(c) 5
(d) 8
ਉੱਤਰ:
(c) 5

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਜੇਕਰ 8m – 8 = 56 ਤਾਂ m = …….
(a) – 4
(b) – 2
(c) – 14
(d) 8.
ਉੱਤਰ:
(d) 8.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜੀ ਸੰਖਿਆ ਸਮੀਕਰਨ -6 + x = -18 ਨੂੰ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
(a) 10
(b) – 13
(c) – 12
(d) – 16.
ਉੱਤਰ:
(a) 10

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਜੇਕਰ \(\frac{x}{2}\) = 14, ਤਾਂ 2x + 6 = ……
(a) 62
(b) – 64
(c) 16
(d) – 62
ਉੱਤਰ:
(a) 62

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਦੁਗਣੇ ਵਿੱਚੋਂ 3 ਘਟਾਉਣ ‘ਤੇ 5 ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਸੰਖਿਆ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
(a) – 4
(b) – 2
(c) 2
(d) 4
ਉੱਤਰ:
(d) 4

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਜੇਕਰ 5 ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਤਿਗੁਣੇ ਵਿੱਚ ਜੋੜੀਏ ਤਾਂ – 7 ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
(a) – 6
(b) – 5
(c) – 4
(d) 4.
ਉੱਤਰ:
(c) – 4

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 4 ਸਰਲ ਸਮੀਕਰਨ Ex 4.2 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Maths Chapter 4 ਸਰਲ ਸਮੀਕਰਨ Exercise 4.2

1. ਪਹਿਲਾਂ ਚਲ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਗ ਲਿਖੋ, ਫਿਰ ਸਮੀਕਰਨ ਹੱਲ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i)
x + 1 = 0
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : x + 1 = 0
ਦੋਨਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 1 ਘਟਾਉਣ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
x + 1 – 1 = – 1
ਇਸ ਲਈ x = – 1 ਦਿੱਤੀ ਸਮੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
x – 1 = 5
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ, x – 1 = 5
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ ਵਿੱਚ 1 ਜੋੜਨ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
x – 1 + 1 = 5 + 1
ਜਾਂ x = 6
ਇਸ ਲਈ x = 6 ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
x + 6 = 2
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : x + 6 = 2
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 6 ਘਟਾਉਣ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ
x + 6 – 6 = 2 – 6
ਜਾਂ x = -4
ਇਸ ਲਈ x = – 4 ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
y + 4 = 4
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : y + 4 = 4
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 4 ਘਟਾਉਣ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
y + 4 – 4 = 4 – 4
ਜਾਂ y = 0
ਇਸ ਲਈ y = 0 ਇਸ ਸਮੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
y – 3 = 3
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : y – 3 = 3
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 3 ਜੋੜਨ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
y – 3 + 3 = 3 + 3
ਜਾਂ y = 6
ਇਸ ਲਈ y = 6 ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।

2. ਪਹਿਲਾਂ ਚਲ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਗ ਲਿਖੋ, ਫਿਰ ਸਮੀਕਰਨ ਹੱਲ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
3x = 15
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : 3x = 15
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ 3 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
\(\frac{3x}{3}\) = \(\frac{15}{3}\)
ਜਾਂ x = 5

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
\(\frac{p}{7}\) = 4
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : \(\frac{p}{7}\) = 4
ਦੋਨਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ 7 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨ ਤੇ
7 × \(\frac{p}{7}\) = 7 × 4
ਜਾਂ p = 28 ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii)
8y = 36
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : 8y = 36
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ 8 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ |
\(\frac{8y}{8}\) = \(\frac{36}{8}\)
ਜਾਂ y = \(\frac{9}{2}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
20x = – 10
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ :
20x = – 10
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ 20 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ
\(\frac{20x}{20}\) = \(\frac{-10}{20}\)
ਜਾਂ x = \(\frac{-1}{2}\)

3. ਚਲ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਗ ਲਿਖੋ, ਫਿਰ ਸਮੀਕਰਨ ਹੱਲ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
5x + 7 = 17
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : 5x + 7 = 17
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 7 ਘਟਾਉਣ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
5x + 7 – 7 = 17 – 7
ਜਾਂ 5x = 10
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ 5 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ ।
\(\frac{5x}{5}\) = \(\frac{10}{5}\)
ਜਾਂ x = 2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
\(\frac{20x}{3}\) = 40
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : \(\frac{20x}{3}\) = 40
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ 3 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
3 × \(\frac{20x}{3}\) = 3 × 40
ਜਾਂ 20x = 3 × 40
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ 20 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ-
\(\frac{20x}{20}\) = \(\frac{3×40}{20}\)
ਜਾ x = 6

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
3p – 2 = 46
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : 3p – 2 = 46
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 2 ਜੋੜਣ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
3p – 2 + 2 = 46 + 2
ਜਾਂ 3p = 48
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ 3 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
\(\frac{3p}{3}\) = \(\frac{48}{3}\)
ਜਾਂ p = 16 ਉੱਤਰ

4 ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸਮੀਕਰਨ ਹੱਲ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
10x + 10 = 100
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : 10x + 10 = 100
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 10 ਘਟਾਉਣ ਤੇ
10x + 10 – 10 = 100 – 10
ਜਾਂ 10x = 90
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ 10 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ
\(\frac{10x}{10}\) = \(\frac{90}{10}\)
ਜਾਂ x = 9
ਇਸ ਲਈ x = 9 ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
\(\frac{-p}{3}\) = 5
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : \(\frac{-p}{3}\) = 5
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ – 3 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਨ ਤੇ,
– 3 × \(\frac{-p}{3}\) = -3 × 5
ਜਾਂ p = – 15
ਇਸ ਲਈ p = – 15 ਇਸ ਸਮੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
3x + 12 = 0
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : 3x + 12 = 0
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 12 ਘਟਾਉਣ ਤੇ
3x + 12 – 12 = – 12
ਜਾਂ 3x = -12
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ 3 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ,
\(\frac{3x}{3}\) = \(\frac{-12}{3}\)
ਜਾਂ x = -4
ਇਸ ਲਈ x = -4 ਇਸ ਸਮੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
2q – 6 = 0
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : 2q – 6 = 0
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਵਿੱਚ 6 ਜੋੜਨ ਤੇ
2q – 6 + 6 = 0 + 6
ਜਾਂ 2q = 6
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ 2 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ
\(\frac{2q}{2}\) = \(\frac{6}{2}\)
ਜਾਂ q = 3
ਇਸ ਲਈ q = 3 ਇਸ ਸਮੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v)
3p = 0
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ : 3p = 0
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ 3 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ
\(\frac{3p}{3}\) = \(\frac{0}{3}\)
ਜਾਂ p = 0
ਇਸ ਲਈ p = 0 ਇਸ ਸਮੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vi).
3x = -9.
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ :
3x = -9
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ 3 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਨ ਤੇ
\(\frac{3x}{3}\) = \(-\frac{9}{3}\)
ਜਾਂ x = – 3
ਇਸ ਲਈ x =- 3 ਦਿੱਤੀ ਸਮੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 4 ਸਰਲ ਸਮੀਕਰਨ Ex 4.1 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Maths Chapter 4 ਸਰਲ ਸਮੀਕਰਨ Exercise 4.1

1. ਸਾਰਣੀ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰੋ :

ਹੱਲ :
(i) ਨਹੀਂ
ਕਾਰਨ : x =5 ਲਈ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = x + 5 = 5 + 5 = 10
ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ = 0.
ਕਿਉਂਕਿ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ ≠ ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ
ਇਸ ਲਈ x = 5 ਇਸ ਸਮੀਕਰਨ ਨੂੰ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

(ii) ਹਾਂ
ਕਾਰਨ : ਦਿੱਤਾ ਹੈ x = – 5 ਲਈ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = x + 5
= -5 + 5 = 0
ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ = 0
ਕਿਉਂਕਿ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ =ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ
ਇਸ ਲਈ x = – 5 ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਨੂੰ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

(iii) ਨਹੀਂ
ਕਾਰਨ : ਦਿੱਤਾ ਹੈ % = 3 ਲਈ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = x – 3
= 3 – 3 = 0
ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ = 1
ਕਿਉਂਕਿ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ ≠ ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ
ਇਸ ਲਈ x = 3 ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਨੂੰ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

(iv) ਨਹੀਂ
ਕਾਰਨ : x = – 3
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = x – 3
= – 3 – 3 = – 6
ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ = 1
ਕਿਉਂਕਿ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ ≠ ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ
ਇਸ ਲਈ x = -3 ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਨੂੰ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

(v) ਹਾਂ
ਕਾਰਨ : x ਦਾ ਮੁੱਲ = 5
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = 2x = 2 × 5 = 10
ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ =10
ਕਿਉਂਕਿ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ
ਇਸ ਲਈ x = 5 ਇਸ ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਨੂੰ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

(vi) ਨਹੀਂ
ਕਾਰਨ : ਦਾ ਮੁੱਲ = – 6 ਲਈ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = \(\frac{x}{3}\)
= \(\frac{-6}{3}\) = -2
ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ = 2
ਕਿਉਂਕਿ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ ≠ ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ ।
ਇਸ ਲਈ x = – 6 ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸਮੀਕਰਨ ਨੂੰ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

(vii) out
ਕਾਰਨ : x = 0 ਲਈ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = \(\frac{x}{2}\) = \(\frac{0}{2}\) = 0
ਸੱਜਾ ੫ ਸਾ = 2
ਕਿਉਂਕਿ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ ≠ ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ
ਇਸ ਲਈ, x = 0 ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸਮੀਕਰਨ ਨੂੰ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

2. ਪੜਤਾਲ ਕਰੋ, ਕੀ ਦਿੱਤਾ ਮੁੱਲ, ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਸਮੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ?

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
x + 4 = 11 (x = 7)
ਉੱਤਰ:
ਹਾਂ
x = 7 ਲਈ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = x + 4
= 7 + 4 = 11
ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ = 11
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ
ਇਸ ਲਈx = 7 ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
8x + 4 = 28 (x = 4)
ਉੱਤਰ:
ਨਹੀਂ
x = 4 ਲਈ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = 8x +4
= 8 × 4 + 4 = 32 + 4 = 36
ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ = 28
ਕਿਉਂਕਿ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ ≠ ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ
ਇਸ ਲਈ x = 4 ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
3m – 3 = 4 (m = 1)
ਉੱਤਰ:
ਹਾਂ
m = 1 ਲਈ
ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ = 3m – 3
= 3 × – 3 – 3 – 3 = 0
ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ = 0
ਕਿਉਂਕਿ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ
ਇਸ ਲਈ m = 1 ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
\(\frac{x}{5}\) – 4 = – 1 (x = 15)
ਉੱਤਰ:
ਹਾਂ
x = 15 ਲਈ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = \(\frac{x}{5}\) – 4
= \(\frac{15}{5}\) – 4
= 3 – 4 = -1
ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ = – 1
ਕਿਉਂਕਿ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ।
ਇਸ ਲਈ x = 15 ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
4x – 3 = 13 (x = 0)
ਉੱਤਰ:
ਨਹੀਂ
x = 0 ਲਈ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = 4x – 3
= 4 × 0 – 3 = 0 – 3 = – 3
ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ = 13
ਕਿਉਂਕਿ ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ ≠ ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ
ਇਸ ਲਈ x = 0 ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸਮੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

3. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
5x + 2 = 17
ਉੱਤਰ:

ਅਸੀਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ x = 3 ਲਈ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ।
ਇਸ ਲਈ x = 3 ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸਮੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
3p – 14 = 4
ਉੱਤਰ:

ਅਸੀਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ p = 6 ਲਈ
ਖੱਬਾ ਪਾਸਾ = ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ
ਇਸ ਲਈ p = 6 ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸਮੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਲ ਹੈ ॥

4. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਥਨਾਂ ਲ ਸਮੀਕਰਨ ਲਿਖੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਸੰਖਿਆਵਾਂ x ਅਤੇ 4 ਦਾ ਜੋੜਫਲ 9 ਹੈ ।
ਉੱਤਰ:
x + 4 = 9

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
y ਵਿੱਚੋਂ 3 ਘਟਾਉਣ ‘ ਤੇ 9 ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ:
y – 3 = 9

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
x ਦਾ ਦਸ ਗੁਣਾ 50 ਹੈ ।
ਉੱਤਰ:
10x = 50

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
x ਦੇ 9 ਗੁਣਾ ਵਿੱਚ 6 ਜੋੜਨ ‘ ਤੇ 87 ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ !
ਉੱਤਰ:
9x + 6 = 87

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
ਸੰਖਿਆ y ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚੋਂ 6 ਘਟਾਉਣ ‘ਤੇ 3 ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ:
\(\frac{1}{5}\)x – 6 = 3

5. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਨੂੰ ਕਥਨਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖੋ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
x – 2 = 6
ਉੱਤਰ:
x ਵਿਚੋਂ 2 ਘਟਾਉਣ ‘ਤੇ 6 ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
3y – 2 = 10
ਉੱਤਰ:
ਕਿਸੇ ਸੰਖਿਆ ‘y ਦੇ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾ ਵਿੱਚੋਂ 2 ਘਟਾਉਣ ‘ਤੇ 10 ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
\(\frac{x}{6}\) = 6
ਉੱਤਰ:
ਕਿਸੇ ਸੰਖਿਆ ’ ਦਾ ਛੇਵਾਂ ਹਿੱਸਾ 6 ਹੋਵੇਗਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
7x – 15 = 34
ਉੱਤਰ:
ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਸੰਖਿਆ ਦੇ 7 ਗੁਣਾ ਵਿੱਚੋਂ 15 ਘਟਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ 34 ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
\(\frac{x}{2}\) + 2 = 8
ਉੱਤਰ:
ਕਿਸੇ ਸੰਖਿਆ x ਦੇ ਅੱਧੇ ਵਿੱਚ 2 ਜੋੜੀਏ ਤਾਂ 8 ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

6. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਥਨਾਂ ਲਈ ਸਮੀਕਰਨ ਬਣਾਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਰਾਜੂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਉਮਰ ਰਾਜੂ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ | ਪੰਜ ਗੁਣਾ ਨਾਲੋਂ 4 ਸਾਲ ਵੱਧ ਹੈ । ਰਾਜੂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਉਮਰ 54 ਸਾਲ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ:
ਮੰਨ ਲਓ ਰਾਜ ਦੀ ਉਮਰ 5 ਸਾਲ ਹੈ ।
ਰਾਜੂ ਦੀ ਉਮਰ ਦਾ 5 ਗੁਣਾ = 5x ਨਾਲ
ਰਾਜੂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਉਮਰ ਰਾਜੂ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ 5 ਗੁਣਾ ਤੋਂ 4 ਸਾਲ ਵੱਧ ਹੈ ।
ਇਸ ਲਈ ਰਾਜੂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਉਮਰ = (5x + 4) ਸਾਲ
ਪਰੰਤੁ ਰਾਜੁ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਉਮਰ = 54 ਸਾਲ
ਇਸ ਲਈ 5x +4 = 54

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੀ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅੰਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੇ ਅੰਕ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਅੰਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਦੁੱਗਣੇ ਨਾਲੋਂ 6 ਵੱਧ ਹਨ । ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅੰਕ 86 ਹਨ । ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅੰਕ ਨੂੰ x ਲਓ ॥
ਉੱਤਰ:
ਮੰਨ ਲਓ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਅੰਕ x ਹਨ
ਘੱਟ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਦੌਗੁਣਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿਚ 6 ਜੋੜਨ ਤੇ = 2x + 6
ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅੰਕ = 86
ਇਸ ਲਈ 2x + 6 = 86

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਇੱਕ ਸਮਦੋਭੁਜੀ ਤ੍ਰਿਭੁਜ ਵਿੱਚ, ਸਿਖਰ ਕੋਣ, ਹਰੇਕ ਆਧਾਰ ਕੋਣ ਦਾ ਦੁੱਗਣਾ ਹੈ । ਮੰਨ ਲਓ ਹਰੇਕ ਆਧਾਰ ਕੋਣ ਦਾ ਮਾਪ 1 ਡਿਗਰੀ ਹੈ । ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਕਿ ਤ੍ਰਿਭੁਜ ਦੇ ਤਿੰਨਾਂ ਕੋਣਾਂ ਦਾ ਜੋੜ 180° ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ:
ਮੰਨ ਲਓ ਕਿ ਹਰੇਕ ਆਧਾਰ ਕੋਣ x ਡਿਗਰੀ ਹੈ !
ਇਸ ਲਈ ਸਿਖਰ ਕੋਣ ਆਧਾਰ ਕੋਣ ਦਾ ਦੋਗੁਣਾ ਹੈ ।
= 2x ਡਿਗਰੀ ਵਿੱਚ)
ਤਿਭੁਜ ਦੇ ਤਿੰਨ ਕੋਣਾਂ ਦਾ ਜੋੜ = 180°
∴ x + x + 2x = 180° ਇਸ ਲਈ, 4x = 180°

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
ਇੱਕ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪੇਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਅੰਬ ਵੇਚਦਾ ਹੈ । ਹਰੇਕ ਵੱਡੀ ਪੇਟੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਅੰਬਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 8 ਛੋਟੀਆਂ ਪੇਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਅੰਬਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤੋਂ 4 ਵੱਧ ਹੈ । ਹਰੇਕ ਵੱਡੀ ਪੇਟੀ ਵਿੱਚ 100 ਅੰਬ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ:
ਮੰਨ ਲਓ ਛੋਟੀ ਪੇਟੀ ਵਿੱਚ x ਅੰਬ ਹਨ ।
ਵੱਡੀ ਪੇਟੀ ਵਿਚ ਅੰਬਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ = 8 ਛੋਟੀ ਪੇਟੀਆਂ + 4
= 8x + 4
ਪਰੰਤੂ ਵੱਡੇ ਡੱਬੇ ਵਿਚ ਅੰਬ ਹਨ = 100
ਇਸ ਲਈ, 8x + 4 = 100

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Chapter 3 ਛਿੰਝ ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Punjabi Chapter 3 ਛਿੰਝ ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 8 PSEB ਛਿੰਝ ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ Textbook Questions and Answers

ਛਿੰਝ ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ਉ) ‘ਛਿੰਝ ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ’ ਦਾ ਮੇਲਾ ਕਿੱਥੇ ਅਤੇ ਕਦੋਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ? ਇਸ ਮੇਲੇ ਦਾ ਇਹ ਨਾਂ ਕਿਵੇਂ ਪਿਆ?
ਉੱਤਰ :
‘ਛਿੰਝ ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ ਮੇਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੀ ਤਹਿਸੀਲ, ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪਾਸੇ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿਚ ਵਸੇ ‘ਬੀ’ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਅਚਲਪੁਰ ਵਿਖੇ ਹਰ ਸਾਲ ਮੱਘਰ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਜੇਠੇ ਐਤਵਾਰ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਚਾਰ ਦਿਨ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਮੇਲੇ ਦੇ ਸਥਾਨ ਅਚਲਪੁਰ ਨੂੰ ਵੱਖ – ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਛੇ ਪਗਡੰਡੀਆਂ ਆ ਕੇ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਛੇ ਰਾਹਾਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ – ਬਿੰਦੂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦਾ ਨਾਂ ‘ਛਿੰਝ ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ ਪੈ ਗਿਆ ਕਈਆਂ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਹੈ ਕਿ ‘ਛਰਾਹਾਂ’ ਸ਼ਬਦ ਸ਼ਾਹਾਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਵੱਡੇ – ਵੱਡੇ ਸ਼ਾਹ ਲੋਕ ਖੱਚਰਾਂ ਉੱਤੇ ਧਨ ਲੱਦ ਕੇ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਜੂਆ ਖੇਡਣ ਤੇ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਸਨ।

(ਅ) ਇਸ ਮੇਲੇ ‘ਤੇ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਛਿੰਝ ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪਾਸੇ ਸਥਿਤ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਿੱਧ ਬਾਬਾ ਬਾਲਕ ਨਾਥ ਦੇ ਮੰਦਰ ਵਿਖੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ, ਮੰਨਤਾਂ ਮੰਨਦੇ ਤੇ ਸੁਖਣਾਂ ਲਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੇਲੇ ਵਾਲੇ ਐਤਵਾਰ ਤੋਂ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਰ ਜੱਗ ਕਰਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਜੱਗ ਆਲੇ – ਦੁਆਲੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਕਰਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਮਾਹਾਂ ਦੀ ਦਾਲ ਜ਼ਰੂਰ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਦੇ ਘੋਲ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ !

(ਇ) ਕਿਰਸਾਣੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਸ ਮੇਲੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਕਿਵੇਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਛਿੰਝ ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ’ ਮੇਲੇ ਦਾ ਕਿਰਸਾਣੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਵੀ ਡੂੰਘਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ। ਇਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਕਿਰਸਾਣ ਮੱਕੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਵਿਹਲੇ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗੰਨਿਆਂ ਤੋਂ ਗੁੜ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਅਜੇ ਠਹਿਰ ਕੇ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਇਹ ਦਿਨ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਵਿਹਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਲੋਕ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੀਆਂ ਕਈ – ਕਈ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਤਿਆਰੀਆਂ ਆਰੰਭ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਜਿੱਥੇ ਦੂਰ – ਦੁਰਾਡੇ ਤੋਂ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਭਿੰਨ – ਭਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਨ। ਉੱਥੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਭਾਂਡਿਆਂ ਤੇ ਨਿੱਤ ਵਰਤੋਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਬਜ਼ਾਰ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਲੋਕ ਇੱਥੋਂ ਸਾਲ ਭਰ ਜੋਗਾ ਸਮਾਨ ਖ਼ਰੀਦ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਅੱਜ ਵੀ ਮੁਨਿਆਰੀ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨਿਕ – ਸੁਕ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਦੀ ਕਾਫ਼ੀ ਭੀੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

(ਸ) ਸਮੇਂ ਦੇ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜਾ ਅੰਤਰ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਮੇਂ ਦੇ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦਾ ਰੰਗ – ਢੰਗ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਸ ਵਿਚ ਪੁਰਾਣੀ ਤਕਨੀਕ ਦੀਆਂ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫ਼ਰਾਂ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਬਲਦਾਂ ਦੀ ਲਗਦੀ ਭਾਰੀ ਮੰਡੀ ਵੀ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਗਾਇਬ ਹੈ। ਸ਼ਿੰਗਾਰੇ ਹੋਏ ਉਨਾਂ ਦੀ ਮੰਡੀ ਵੀ ਹੁਣ ਰਵਾਇਤ ਮਾਤਰ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੇਲਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਵਪਾਰੀ ਦੂਰ – ਦੁਰਾਡੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਆਉਂਦੇ ਸਨ ਤੇ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਆਈਆਂ ਹੱਟੀਆਂ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਬਣਦੀਆਂ ਸਨ।

(ਹ) ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਮੇਲੇ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਕਿਹੋ-ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ?

(ਕ) ‘ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ ਛਿੰਝ ਦੇ ਮੇਲੇ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼-ਵਰਨਣ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ :
ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਝ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋਕ ਦੂਰ – ਦੁਰਾਡੇ ਤੋਂ ਅਚਲਪੁਰ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪਾਸੇ ਸਥਿਤ ਸਿੱਧ ਬਾਬਾ ਬਾਲਕ ਨਾਥ ਦੇ ਮੰਦਰ ਵਿਖੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਇੱਥੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਭਾਂਡਿਆਂ ਤੇ ਹੋਰ ਨਿੱਤ ਵਰਤੋਂ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਦਾ ਬਜ਼ਾਰ ਲਗ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿੱਥੋਂ ਲੋਕ ਸਾਲ ਭਰ ਦੇ ਵਰਤਣ ਜੋਗਾ ਸਮਾਨ ਖ਼ਰੀਦ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਇੱਥੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਭਾਰੀ ਮੰਡੀ ਲਗਦੀ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਜੂਏ ਤੇ ਲੱਚਰਤਾ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀਂ ਅੱਜ ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦਾ ਰੰਗ – ਢੰਗ ਬਦਲ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਪਰ ਅੱਜ ਵੀ ਇਹ ਮੇਲਾ ਖੂਬ ਭਰਦਾ ਹੈ। ਅਸਮਾਨ ਛੂੰਹਦੇ ਚੰਡੋਲ ਮੇਲੇ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਥਾਹ ਭੀੜ ਜੁੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੋਟਰਾਂ – ਗੱਡੀਆਂ ਦਾ ਸੜਕ ਤੋਂ ਲੰਘਣਾ ਔਖਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਮੁਨਿਆਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਿਕ – ਸੁਕ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਮੋਹਰੇ ਜੁੜੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਗੱਭਰੂ ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਘੁੰਮ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ‘ਬੀਤ ਭਲਾਈ ਕਮੇਟੀ ਵਲੋਂ ਪਿਛਲੇ ਡੇਢ ਕੁ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਤਿੰਨ – ਰੋਜ਼ਾ ਖੇਡ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮੇਲਾ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

2. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਸ਼ੁਕੀਨ : ਸ਼ੌਕੀ, ਬਾਂਕੇ, ਬਣ-ਠਣ ਕੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ
• ਟੋਟਕਾ : ਜਾਦੂ- ਅਸਰ ਗੀਤ
• ਵਿਰਾਸਤੀ : ਉਹ ਮਾਲ ਜਾਂ ਚੀਜ਼ ਜੋ ਮਰਨ ਵਾਲਾ ਆਪਣੇ ਪਿਛਲਿਆਂ ਲਈ ਛੱਡ ਜਾਵੇ।
• ਮੰਨਤ : ਕਿਸੇ ਕਾਮਨਾ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਸੁੱਖੀ ਸੁੱਖ, ਮਨੌਤ, ਸੁੱਖਣਾ
• ਦਰਪਣ : ਮੂੰਹ ਦੇਖਣ ਵਾਲਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ
• ਮਕਬੂਲੀਅਤ : ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ, ਸਿੱਧੀ, ਮਸ਼ਹੂਰੀ
• ਮੁਹਾਲ : ਔਖਾ, ਕਠਨ, ਮੁਸ਼ਕਲ
• ਮਹਿਜ਼ : ਕੇਵਲ, ਸਿਰਫ਼
• ਬਰਕਰਾਰ : ਕਾਇਮ, ਸਥਿਰ, ਜਿਉਂ ਦਾ ਤਿਉਂ
• ਸਰਸ਼ਾਰ : ਭਰਪੂਰ, ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ

3. ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋ :

ਘੁੱਗ ਵੱਸਦੇ, ਆਪਮੁਹਾਰੇ, ਸਸ਼ੋਭਿਤ, ਨਤਮਸਤਕ ਹੋਣਾ, ਸਰਸ਼ਾਰ ਕਰ ਦੇਣਾ, ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ, ਪੱਬਾਂ ਭਾਰ ਹੋਣਾ, ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ, ਅਸਮਾਨ ਛੂੰਹਦੇ, ਦੂਣ-ਸਵਾਇਆ ਹੋਣਾ।
ਉੱਤਰ :

• ਘੁੱਗ ਵਸਦੇ ਸੰਘਣੀ ਅਬਾਦੀ ਵਾਲੇ) – 1947 ਦੇ ਫ਼ਿਰਕੂ ਫ਼ਸਾਦਾਂ ਨੇ ਯੁੱਗ ਵਸਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾੜ ਦਿੱਤਾ।
• ਆਪ – ਮੁਹਾਰੇ (ਬੇਕਾਬੂ ਹੋਏ – ਕਵੀ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਫੁੱਟੇ ਆਪ – ਮੁਹਾਰੇ ਭਾਵ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
• ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਸੁੰਦਰ ਲਗਣ ਵਾਲਾ) – ਪਹਾੜੀ ਦੇ ਸਿਖ਼ਰ ਉੱਤੇ ਦੇਵੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੰਦਰ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਹੈ।
• ਨਤਮਸਤਕ ਹੋਣਾ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਸਿਰ ਝੁਕਾ ਕੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣਾ) – ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਨਤਮਸਤਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
• ਸਰਸ਼ਾਰ ਕਰ ਦੇਣਾ ਅਨੰਦ ਨਾਲ ਭਰ ਦੇਣਾ) – ਹਰਿਵਲਭ ਦੇ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਸੋਤਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਗੀਤ – ਰਸ ਨਾਲ ਸਰਸ਼ਾਰ ਕ
• ਪਦਰਸ਼ਨੀ ਨਮਾਇਸ਼) – ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ।
• ਪੱਬਾਂ ਭਾਰ ਹੋਣਾ ਤਤਪਰ ਹੋਣਾ) – ਅਸੀਂ ਘਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਨਵੇਂ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਦੇ ਸਵਾਗਤ ਲਈ ਪੱਬਾਂ ਭਾਰ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਸਾਂ।
• ਹਫ਼ੜਾ – ਦਫ਼ੜੀ ਘਬਰਾ ਕੇ ਜਿਧਰ ਮੂੰਹ ਆਏ ਦੌੜਨਾ – ਜਦੋਂ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਈ, ਤਾਂ ਭੀੜ ਵਿਚ ਹਫ਼ੜਾ – ਦਫ਼ੜੀ ਮਚ ਗਈ।
• ਅਸਮਾਨ ਛੂੰਹਦੇ ਬਹੁਤ ਉੱਚੇ) – ਇਹ ਜੰਗਲ ਉੱਚੇ – ਉੱਚੇ ਅਸਮਾਨ ਛੂੰਹਦੇ ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਪਿਆ ਹੈ।
• ਦੂਣ – ਸਵਾਇਆ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਵਧ ਜਾਣਾ) – ਗਿੱਧੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਸਵਾਦ ਦੂਣ – ਸਵਾਇਆ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਵਿਆਕਰਨ : ਤੁਸੀਂ ਪਿਛਲੇ ਪਾਠ ਵਿੱਚ ਨਾਂਵ ਅਤੇ ਨਾਂਵ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਬਾਰੇ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੈ।

ਵਸਤੂ ਵਾਚਕ ਨਾਂਵ : ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਤੋਲਣ, ਮਿਣਨ ਜਾਂ ਮਾਪੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦਾ ਬੋਧ ਹੋਵੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਸਤੂ ਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ : ਦਾਲ, ਗੁੜ, ਸੋਨਾ, ਚਾਂਦੀ, ਤੇਲ, ਕੱਪੜਾ, ਪੱਗ, ਚੁੰਨੀ ਆਦਿ।

ਇਕੱਠ ਵਾਚਕ ਨਾਂਵ : ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਵਿਅਕਤੀਆਂ, ਜੀਵਾਂ ਜਾਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਗਿਣਨਯੋਗ ਇਕੱਠ ਜਾਂ ਸਮੂਹ ਦਾ ਗਿਆਨ ਕਰਵਾਉਣ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠ ਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ :- ਛਿੰਝ , ਮੇਲਾ, ਕਮੇਟੀ, ਸੰਗਤ, ਡਾਰ, ਫ਼ੌਜ, ਇੱਜੜ, ਜਮਾਤ ਆਦਿ।

ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ : ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਭਾਵ, ਗੁਣ ਜਾਂ ਹਾਲਤ ਆਦਿ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ : ਸ਼ਰਧਾ, ਰੌਣਕ, ਖੁਸ਼ੀ, ਗ਼ਮੀ, ਸਚਾਈ, ਮਕਬੂਲੀਅਤ ਆਦਿ

ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ / ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਲੱਗਦੇ ਮੇਲੇ ਦਾ ਅੱਖੀਂ ਡਿੱਠਾ ਹਾਲ ਆਪਣੇ ਮਿੱਤਰ/ਸਹੇਲੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਰਾਹੀਂ ਲਿਖ ਕੇ ਬਿਆਨ ਕਰੋ।

PSEB 8th Class Punjabi Guide ਛਿੰਝ ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ Important Questions and Answers

ਛਿੰਝਰਾਹਾਂ ਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
‘ਛਿੰਝ ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ ਪਾਠ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਹੀ ਮੇਲਿਆਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਕੀਨ ਰਹੇ ਹਨ। ਛਪਾਰ ਦਾ ਮੇਲਾ, ਜਰਗ ਦਾ ਮੇਲਾ ਅਤੇ ਜਗਰਾਵਾਂ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਰਗੇ ਵੱਡੇ ਮੇਲੇ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕਾਰਨ ਰਹੇ ਹਨ। ‘ਛਿੰਝ ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ ਬੇਸ਼ਕ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਮੇਲਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਛੜੇ ਨੀਮ – ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਜ਼ਿਲਾ ਉਨਾ ਦੀ ਵੱਖੀ ਨਾਲ ਲਗਦਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਇਹ ਮੇਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੀ ਤਹਿਸੀਲ ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪਾਸੇ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿਚ ਵਸੇ ਬੀਤ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਪਿੰਡ ਅਚਲਪੁਰ (ਛਰਾਹਾਂ ਵਿਖੇ ਹਰ ਸਾਲ ਮੱਘਰ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਜੇਠੇ ਐਤਵਾਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਲਗਾਤਾਰ ਚਾਰ ਦਿਨ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੇਲਾ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਧਾਰਮਿਕ, ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਪੱਖੋਂ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।

ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੇ ਸਥਾਨ ਅਚਲਪੁਰ ਨੂੰ ਵੱਖ – ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਛੇ ਪਗਡੰਡੀਆਂ ਆ ਕੇ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਛੇ ਰਾਹਾਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ – ਬਿੰਦੂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਹੀ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦਾ ਨਾਂ ‘ਛਿੰਝ ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ ਪੈ ਗਿਆ। ਕਈ ਲੋਕ ‘ਛਰਾਹਾਂ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ‘ਸ਼ਾਹਾਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਦੱਸਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਵੱਡੇ – ਵੱਡੇ ਸ਼ਾਹ ਲੋਕ ਖੱਚਰਾਂ ਉੱਤੇ ਧਨ ਲੱਦ ਕੇ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਜੂਆ ਖੇਡਣ ਤੇ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਸਨ ! ਪਿੰਡ ਦੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪਾਸੇ ਚੁਫ਼ੇਰਿਓਂ ਪਿੱਪਲਾਂ, ਬੋਹੜਾਂ ਤੇ ਨਿੰਮਾਂ ਦੇ ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਵਿਚ ਘਿਰਿਆ ਸਿੱਧ ਬਾਬਾ ਬਾਲਕ ਨਾਥ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੰਦਰ ਹੈ। ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਥੇ ਸਿਰ ਝਕਾਉਂਦੇ, ਮੰਨਤਾਂ ਮੰਨਦੇ ਤੇ ਸੱਖਣਾਂ ਲਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਮੇਲੇ ਵਾਲੇ ਐਤਵਾਰ ਤੋਂ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਰ ਜੱਗ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਜੱਗ ਅਚਲਪੁਰ, ਮਜਾਰੀ, ਨੈਣਵਾਂ, ਇੰਦੋਵਾਲ ਅਤੇ ਥੋਣੋਵਾਲ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਮਾਹਾਂ ਦੀ ਦਾਲ ਜ਼ਰੂਰ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਦੇ ਘੋਲ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਘਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬਣੇ ਭਾਂਡੇ; ਜਿਵੇਂ – ਚਾਟੀਆਂ, ਘੜੇ, ਦਧੂਨੀਆਂ, ਤੌੜੀਆਂ, ਚੱਪਣੀਆਂ, ਕੁੱਜੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਿੱਤ ਵਰਤੋਂ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪੇਂਡੂ ਇਸਤਰੀਆਂ ਲਈ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਲੋਕ ਇੱਥੋਂ ਸਾਲ ਭਰ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਖ਼ਰੀਦ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਮੇਲੇ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਕਿਰਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਵੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਕਿਸਾਨ ਮੱਕੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਤੇ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਵਿਹਲੇ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗੰਨੇ ਤੋਂ ਗੁੜ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਅਜੇ ਠਹਿਰ ਕੇ ਹੋਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਇਹ ਵਿਹਲ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਐੱਮ. ਬੀ. ਡੀ. ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਈਡ (ਅੱਠਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਅੱਜ ਆਵਾਜਾਈ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਵਿਚ ਵਿਕਾਸ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਥਾਂ – ਥਾਂ ਖੁੱਲੀਆਂ ਹੱਟੀਆਂ ਤੋਂ ਹਰ ਇਕ ਚੀਜ਼ ਮਿਲਣ ਲੱਗ ਪਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਮੇਲੇ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਰੰਗ – ਢੰਗ ਬਦਲ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਇੱਥੇ ਪੁਰਾਣੇ ਢੰਗ ਦੀਆਂ ਫ਼ੋਟੋਗ੍ਰਾਫ਼ਰਾਂ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਬਲਦਾਂ ਦੀ ਮੰਡੀ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਿੰਗਾਰੇ ਹੋਏ ਉਨਾਂ ਦੀ ਮੰਡੀ ਵੀ ਨਾਮ ਮਾਤਰ ਹੀ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਕਦੇ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੀਆਂ ਕਈ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਤਿਆਰੀਆਂ ਆਰੰਭ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ।

ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਕੱਚੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਲਿੱਪ – ਪੋਚ ਕੇ ਤੇ ਬੈਠਕਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰ ਕੇ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਮੇਲਿਆਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਹੁਣੇ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਉੱਬ ਅੱਜ ਦੇ ਹਫ਼ੜਾ – ਦਫ਼ੜੀ ਦੇ ਯੁਗ ਵਿਚ ਵੀ ਲੋਕ ਸਾਲ ਭਰ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਦੁਆਬੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਦੂਰ – ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਥਾਂਵਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਇਸ ਮੇਲੇ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ . ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੀ ਲੋਕ – ਪ੍ਰਿਅਤਾ ਕਾਰਨ ਹੀ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕ ਮੱਘਰ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਨੂੰ ‘ਛਿੰਝ . ਵਾਲਾ ਮਹੀਨਾ ਕਹਿ ਕੇ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਦੁਕਾਨਾਂ ਲਾਉਣ ਲਈ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਥਾਂਵਾਂ ਮੱਲ ਲਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਕਈ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਚੰਡੋਲ ਮੇਲੇ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਇੰਨੀ ਭੀੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੜਕ ਉੱਤੋਂ ਮੋਟਰਾਂ – ਗੱਡੀਆਂ ਦਾ ਲੰਘਣਾ ਮੁਹਾਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੁਨਿਆਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਿਕ – ਸੁਕ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਗੱਭਰ ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਘੁੰਮਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਡੇਢ ਕੁ ਦਹਾਕਾ ਪਹਿਲਾਂ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਸੈ – ਸੇਵੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ‘ਬੀਤ ਭਲਾਈ ਕਮੇਟੀ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਤਿੰਨ – ਰੋਜ਼ਾ ਖੇਡ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮੇਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਨਾ ਕਰਵਾਉਂਦੀ, ਤਾਂ ਇਹ ਮੇਲਾ ਮਹਿਜ਼ ਜੂਏ ਅਤੇ ਲੱਚਰਤਾ ਦਾ ਮੇਲਾ ਹੀ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਮੇਲੇ ਦੀਆਂ ਰੌਣਕਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਵਧ ਗਈਆਂ ਹਨ।

1. ਵਾਰਤਕ – ਟੁਕੜੀ/ਪੈਰੇ ਦਾ ਬੋਧ

1. ਖੁੱਲ੍ਹੇ – ਡੁੱਲ੍ਹੇ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਮਾਲਕ ਪੰਜਾਬੀ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਹੀ ਮੇਲਿਆਂ ਦੇ ਬੜੇ ਸ਼ੁਕੀਨ, ਰਹੇ ਹਨ। ਜਰਗ ਦਾ ਮੇਲਾ, ਛਪਾਰ ਦਾ ਮੇਲਾ ਅਤੇ ਜਗਰਾਵਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਰਗੇ ਵੱਡੇ ਮੇਲੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਮੇਲੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਘੁੱਗ ਵਸਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣਾ ਮੇਲਾ ‘ਛਿੰਝ ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ ਭਾਵੇਂ ਇਸੇ ਪੱਧਰ ਦਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਛੜੇ ਨੀਮ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕੇ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਊਨਾ ਦੀ ਵੱਖੀ ਨਾਲ ਲੱਗਦਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਇਸ ਮੇਲੇ ਦਾ ਓਨਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ, ਜਿੰਨਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ।

ਇਹ ਮੇਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੀ ਤਹਿਸੀਲ ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪਾਸੇ, ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੀ ਗੋਦ ‘ਚ ਵੱਸੇ ‘ਬੀਤ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਅਚਲਪੁਲ ਛਰਾਹਾਂ) ਵਿਖੇ ਹਰ ਵਰੇ ਮੱਘਰ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਜੇਠੇ ਐਤਵਾਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਲਗਾਤਾਰ ਚਾਰ ਦਿਨ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਦੂਰ – ਦੂਰ ਤੱਕ ਇਹ ਮੇਲਾ ਏਨਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਟੋਟਕਾ ਆਪਮੁਹਾਰੇ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਵਿੱਚੋਂ ਫੁੱਟ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

ਦਾਲ ਮਾਂਹਾਂ ਦੀ, ਛਿੰਝ ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ।

ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਦਿਓ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਇਹ ਪੈਰਾ ਕਿਹੜੇ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਪੇਮੀ ਦੇ ਨਿਆਣੇ
(ਅ) ਰੂਪ ਨਗਰ
(ਈ)) ਛਿੰਝ ਢਿਰਾਹਾਂ ਦੀ
(ਮ) ਲੋਹੜੀ ॥
ਉੱਤਰ :
(ੲ) ਛੰਝ ਢੋਰਾਹਾਂ ਦੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਜਿਸ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਇਹ ਪੈਰਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਕਿਸ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਪਿੰ: ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ
(ਅ) ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਦਿਆਲ
(ਈ) ਜਨਕਰਾਜ ਸਿੰਘ
(ਸ) ਗੋਪਾਲ ਸਿੰਘ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਦਿਆਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੰਜਾਬੀ ਕਿਹੋ ਜਿਹੇ ਸੁਭਾ ਦੇ ਮਾਲਕ ਹਨ ?
(ੳ) ਖੁੱਲ੍ਹੇ – ਡੁੱਲ੍ਹੇ
(ਅ) ਤੰਗ
(ਏ) ਕੰਜੂਸ
(ਸ) ਲਾਲਚੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਖੁੱਲ੍ਹੇ – ਡੁੱਲ੍ਹੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਸ਼ੁਕੀਨ ਰਹੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਹੱਸਣ ਦੇ
(ਅ0 ਖਾਣ – ਪੀਣ ਦੇ
(ਈ) ਮੇਲਿਆਂ ਦੇ
(ਸ) ਨਾਟਕ – ਚੇਟਕ ਦੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਮੇਲਿਆਂ ਦੇ

ਪਸ਼ਨ 5.
ਰੋਸ਼ਨੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਕਿੱਥੇ ਲਗਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਛਪਾਰ ਵਿਚ
(ਅ) ਜਰਗ ਵਿਚ
(ਈ) ਮਲੇਰਕੋਟਲੇ ਵਿਚ
(ਸ) ਜਗਰਾਵਾਂ ਵਿਚ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਜਗਰਾਵਾਂ ਵਿਚ 1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਊਨਾ ਕਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਪੰਜਾਬ
(ਅ) ਹਰਿਆਣਾ
(ਈ) ਹਿਮਾਚਲ
(ਸ) ਜੰਮੂ ਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਹਿਮਾਚਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਜਰਗ ਦੇ ਮੇਲੇ, ਛਪਾਰ ਦੇ ਮੇਲੇ ਤੇ ਜਗਰਾਵਾਂ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਦਾ ਮੇਲਾ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਛਿਝ ਫਿਰਾਹਾਂ ਦੀ
(ਅ) ਹੈਦਰ ਸ਼ੇਖ਼ ਦਾ ਮੇਲਾ
(ੲ) ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਮੇਲਾ
(ਸ) ਸੀਤਲਾ ਮਾਤਾ ਦਾ ਮੇਲਾ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਛੰਝ ਢਿਰਾਹਾਂ ਦੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
‘ਛਿੰਝ ਛਿਰਾਹਾਂ ਦੀ ਮੇਲਾ ਕਿਹੜੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਲਗਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਪਿੰਡ ਅਚਲਪੁਰ (ਛਿਰਾਹਾਂ ਵਿਚ
(ਅ) ਜਗਰਾਵਾਂ ਵਿਚ
(ਇ) ਜਲੰਧਰ ਵਿਚ।
(ਸ) ਉਨੇ ਵਿਚ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਪਿੰਡ ਅਚਲਪੁਰ (ਛਿਰਾਹਾਂ) ਵਿਚ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਬੀਤ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ?
(ਉ) ਸ਼ਿਵਾਲਕ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਚ/ਤਹਿਸੀਲ ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਵਿਚ
(ਅ) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਵਿਚ
(ਈ) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਚ
(ਸ) ਤਹਿਸੀਲ ਮੁਕੇਰੀਆਂ ਵਿਚ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸ਼ਿਵਾਲਕ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿਚ/ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਚ/ਤਹਿਸੀਲ ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਵਿਚ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਛਿੰਝ ਛਿਰਾਹਾਂ ਦੀ ਮੇਲਾ ਕਿਹੜੇ ਮਹੀਨੇ ਲਗਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਸਾਵਣ ਵਿਚ
(ਅ) ਕੱਤਕ ਵਿਚ
(ਈ) ਮੱਘਰ ਵਿਚ
(ਸ) ਫੱਗਣ ਵਿਚ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਮੱਘਰ ਵਿਚ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਮੱਘਰ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਜੇਠੇ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਮੇਲਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਮੁਕਤਸਰ ਦਾ ਮੇਲਾ
(ਅ) ਰਾਮਤੀਰਥ ਦਾ ਮੇਲਾ
(ਈ) ਸੋਢਲ ਦਾ ਮੇਲਾ
(ਸ) ਛਿੰਝ ਫਿਰਾਹਾਂ ਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਛਿੰਝ ਛਿਰਾਹਾਂ ਦੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਛਿੰਝ ਛਿਰਾਹਾਂ ਦੀ ਮੇਲਾ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨ ਲਗਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਦੋ ਦਿਨ
(ਅ) ਤਿੰਨ ਦਿਨ
(ਈ) ਚਾਰ ਦਿਨ
(ਸ) ਪੰਜ ਦਿਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਚਾਰ ਦਿਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
“ਛਿੰਝ ਫ਼ਿਰਾਹਾਂ ਦੀ ਬਾਰੇ ਕਿਹੜਾ ਟੋਟਕਾ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਵਿਚੋਂ ਫੁੱਟ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?
(ੳ) ਛਿੰਝ ਵਿਰਾਹਾਂ ਦੀ ਦਾਲ ਮਾਂਹਾਂ ਦੀ
(ਅ) ਦਾਲ ਮਾਂਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਝ ਢੋਰਾਹਾਂ ਦੀ
(ਇ) ਗੱਲ ਹੈ ਇਕ ਰਾਹਾਂ ਦੀ, ਛਿੰਝ ਢੋਰਾਹਾਂ ਦੀ
(ਸ) ਜਾਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਾਂਹਾਂ ਦੀ, ਲੜੇ ਛਿੰਝ ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਦਾਲ ਮਾਂਹਾਂ ਦੀ, ਛਿੰਝ ਛਿਰਾਹਾਂ ਦੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਪੰਜਾਬ/ਜਰਗ/ਛਪਾਰ/ਜਗਰਾਵਾਂ/ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ/ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ/ਊਨਾ ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ/ਬੀਤ/ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼/ਮੱਘਰ/ਐਤਵਾਰ/ਅਚਲਪੁਰ/ਢੋਰਾਹਾਂ।
(ਅ) ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ
(ਈ) ਨੀਮ – ਪਹਾੜੀ
(ਸ) ਮੇਲਾ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪੰਜਾਬ/ਜਰਗ/ਛਪਾਰ/ਜਗਰਾਵਾਂ/ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ/ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ/ਊਨਾ/ ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ/ਬੀਤ/ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼/ਮੱਘਰ/ਐਤਵਾਰ/ਅਚਲਪੁਰ/ਛਿਰਾਹਾਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਆਮ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਜਰਗ
(ਅ) ਚਲਦਾ
(ਈ) ਊਨਾ
(ਸ) ਪੰਜਾਬੀ/ਪੰਜਾਬੀਆਂ/ਮੇਲਿਆਂ/ਮੇਲਾ/ਇਲਾਕਿਆਂ/ਸਦੀਆਂ/ਇਲਾਕੇ ਪਹਾੜੀਆਂ/ਗੋਦ/ਪਿੰਡਵਰੇ/ਮਹੀਨੇ/ਦਿਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਪੰਜਾਬੀ/ਪੰਜਾਬੀਆਂ/ਮੇਲਿਆਂ/ਮੇਲਾ/ਇਲਾਕਿਆਂ/ਸਦੀਆਂ/ਇਲਾਕੇ ਪਹਾੜੀਆਂ/ਗੋਦ/ਪਿੰਡ/ਵਰੇ/ਮਹੀਨੇ/ਦਿਨ }

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚ ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਲੋਕ
(ਅ) ਦਿਨ
(ਈ) ਮਸ਼ਹੂਰ
(ਸ) ਇਲਾਕਾ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਲੋਕ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚ ਪੜਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਮਾਲਕ
(ਅ) ਸੁਭਾ
(ਈ) ਵੱਖੀ
(ਸ) ਇਹ/ਇਸੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਇਹ/ਇਸੇ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਲੋਕਾਂ
(ਅ) ਦਿਨ
(ਈ) ਬੀਤ
(ਸ) ਖੁੱਲ੍ਹੇ – ਡੁੱਲ੍ਹੇ/ਬੜੇ ਸ਼ੁਕੀਨਵੱਡੇ/ਘੁੱਗ ਵਸਦੇ/ਸਦੀਆਂ/ਨੀਮ – ਪਹਾੜੀ/ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ/
ਤਹਿਸੀਲ/ਚੜ੍ਹਦੇ/ਹਰ/ਏਨਾ ਮਸ਼ਹੂਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਖੁੱਲ੍ਹੇ – ਡੁੱਲ੍ਹੇ/ਬੜੇ ਸ਼ੁਕੀਨਵੱਡੇ ਘੁੱਗ ਵਸਦੇ/ਸਦੀਆਂ/ਨੀਮ ਪਹਾੜੀ/ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ/ ਤਹਿਸੀਲ/ਚੜ੍ਹਦੇ/ਹਰ/ਏਨਾ ਮਸ਼ਹੂਰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚ ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਪੱਧਰ
(ਅ) ਵੱਖੀ
(ਈ) ਪ੍ਰਚਾਰ
(ਸ) ਰਹੇ ਹਨਲਗਦੇ ਹਨ/ਹੈ/ਹੋ ਸਕਿਆ/ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ/ਚਲਦਾ ਹੈਫੁੱਟ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਰਹੇ ਹਨਲਗਦੇ ਹਨ/ਹੈ/ਹੋ ਸਕਿਆ/ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ/ਚਲਦਾ ਹੈ/ਫੁੱਟ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

ਪਸ਼ਨ 20.
“ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਪੰਜਾਬ
(ਅ) ਪੰਜਾਬਣ
(ੲ) ਪੰਜਾਬੋ
(ਸ) ਪੰਜਾਬੂ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਪੰਜਾਬਣ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 21.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਸ਼ੁਕੀਨ
(ਅ) ਖੁੱਲ੍ਹੇ – ਡੁੱਲ੍ਹੇ
(ਈ) ਏਨਾ
(ਸ) ਚਲਦਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਚਲਦਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 22.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਦੋ ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸਦੀਆਂ, ਚਾਰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 23.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਡੰਡੀ ( )
(ਅ) ਕਾਮਾ ( )
(ਇ) ਜੋੜਨੀ ( )
(ਸ) ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ ( )
(ਹ) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ ( )
ਉੱਤਰ
(ਉ) ਡੰਡੀ ( । )
(ਅ ਕਾਮਾ ( , )
(ਇ) ਜੋੜਨੀ ( – )
(ਸ) ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ ( ‘ ‘ )
(ਹ) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ ( ‘ )।

2. ‘ਛਿੰਝ ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ’ ਨਾਂ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਇਹ ਮੇਲਾ ਜਿੱਥੇ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਧਾਰਮਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਿਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਪੱਖੋਂ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਖ਼ਾਸ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਮੇਲੇ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨ ਅਚਲਪੁਰ ਨੂੰ ਵੱਖ – ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਛੇ ਪਗਡੰਡੀਆਂ ਆ ਕੇ ਮਿਲਦੀਆਂ ਸਨ। ਲੋਕ ਪੈਦਲ ਹੀ ਸਫ਼ਰ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਛੇ ਰਾਹਾਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ – ਬਿੰਦੁ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦਾ ਨਾਂ ‘ਛਿੰਝ ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ ਪੈ ਗਿਆ। ਕਈਆਂ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਖ਼ਿਆਲ ਹੈ ਕਿ ਛਰਾਹਾਂ ਸ਼ਬਦ ਸ਼ਾਹਾਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ ਪੁਰਾਣੇ ਵੇਲਿਆਂ ਵਿਚ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਾਹ – ਲੋਕ ਖੱਚਰਾਂ ‘ਤੇ ਧਨ ਲੱਦ ਕੇ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਜੂਆ ਖੇਡਣ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ।

ਪਿੰਡ ਦੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪਾਸੇ ਚੁਫ਼ੇਰਿਓਂ ਪਿੱਪਲਾਂ, ਬੋਹੜਾਂ ਅਤੇ ਨਿੰਮਾਂ ਦੇ ਦਰਖ਼ਤਾਂ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਸਾਫ਼ – ਸੁਥਰੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ‘ਚ ਸਥਿਤ ਸਿੱਧ ਬਾਬਾ ਬਾਲਕ ਰੂਪ ਜੀ (ਸਿੱਧ ਬਾਬਾ ਬਾਲਕ ਨਾਥ ਜੀ ਦਾ ਬਾਲ – ਰੂਪ ਦਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੰਦਰ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਹੈ। ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਥੇ ਨਤਮਸਤਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਾਨ – ਮਾਲ ਦੀ ਸੁੱਖ – ਸਾਂਦ ਲਈ ਮੰਨਤਾਂ ਮੰਗਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸੁੱਖਣਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੋਕ ਵਾਜਿਆਂ ਗਾਜਿਆਂ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਸਮੇਤ ਹਾਜ਼ਰੀਆਂ ਭਰਦੇ ਹਨ।

ਮੇਲੇ ਵਾਲੇ ਐਤਵਾਰ ਤੋਂ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਰ ਜੱਗ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਜੱਗ ਅਚਲਪੁਰ, ਮਜਾਰੀ, ਨੈਣਵਾਂ, ਇੰਦੋਵਾਲ ਅਤੇ ਝੋਣੋਵਾਲ ਆਦਿ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੇਲੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਤੁੱਟ ਲੰਗਰ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਂਹਾਂ ਦੀ ਦਾਲ ਜ਼ਰੂਰ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਮੇਲੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਦੇ ਘੋਲ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੇ ਪੇਂਡੂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ :

‘‘ਪੰਜਾਬੀ ਪੇਂਡੂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਦਰਪਣ,
‘ਛਿੰਝ ਛਰਾਹਾਂ ਦੀ, ਮੇਲੇ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ।”

ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ –

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਹੜਾ ਮੇਲਾ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ ?
ਜਾਂ
ਧਾਰਮਿਕ, ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਪੱਖੋਂ ਕਿਸ ਮੇਲੇ ਦਾ ਖ਼ਾਸ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ?
(ਉ) ਛਪਾਰ ਦਾ ਮੇਲਾ
(ਅ ਮੁਕਤਸਰ ਦਾ ਮੇਲਾ
(ਈ) ਜਰਗ ਦਾ ਮੇਲਾ
(ਸ) ਛਿੰਝ ਫਿਰਾਹਾਂ ਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਛਿੰਝ ਢੋਰਾਹਾਂ ਦੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੇਲੇ ਦਾ ਸਥਾਨ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ?
(ਉ) ਅਚਲਪੁਰ ਵਿਚ
(ਆ) ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਵਿਚ
(ਈ) ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਚ
(ਸ) ਊਨੇ ਵਿਚ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਅਚਲਪੁਰ ਵਿਚ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮੇਲੇ ਦੇ ਸਥਾਨ ਅਚਲਪੁਰ ਵਿਖੇ ਕਿੰਨੀਆਂ ਪਗਡੰਡੀਆਂ ਆ ਕੇ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਪੰਜ
(ਅ) ਛੇ
(ਈ) ਸੱਤ
(ਸ) ਅੱਠ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਛੇ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਇਸ ਮੇਲੇ ਦਾ ਨਾਂ ਛਿੰਝ ਫ਼ਿਰਾਹਾਂ ਦੀ ਕਿਵੇਂ ਪੈ ਗਿਆ ?
(ਉ) ਛੇ ਰਾਹਾਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ – ਬਿੰਦੁ ਹੋਣ ਕਰਕੇ।
(ਅ) ਤਿੰਨ ਰਾਹਾਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ
(ਇ) ਚੁਰਾਹੇ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ
(ਸ) ਦੋ – ਸੜਕੇ ਦਾ ਕੇਂਦਰ – ਬਿੰਦੂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਛੇ ਰਾਹਾਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ – ਬਿੰਦੁ ਹੋਣ ਕਰਕੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਈ ਲੋਕ ‘ਛਿਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ?
(ੳ) ਸਿਆਹੀ ਤੋਂ
(ਅ) ਸ਼ਿਆਮ ਤੋਂ
(ਇ) ਸ਼ਾਹਾਂ ਤੋਂ ,
(ਸ) ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਸ਼ਾਹਾਂ ਤੋਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪੁਰਾਣੇ ਵੇਲਿਆਂ ਵਿਚ ਲੋਕ ਅਚਲਪੁਰ ਵਿਚ ਜੂਆ ਖੇਡਣ ਤੇ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਖੱਚਰਾਂ ਉੱਤੇ ਕੀ ਲੱਦ ਕੇ ਲਿਆਉਂਦੇ ਸਨ ?
(ਉ) ਹਨ।
(ਅ) ਕੱਪੜੇ
(ਇ) ਮਸਾਲੇ
(ਸ) ਰੇਸ਼ਮ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਪਿੰਡ ਦੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪਾਸੇ ਕਿਹੜਾ ਮੰਦਰ ਹੈ ?
(ਉ) ਸੀਤਲਾ ਮਾਤਾ ਦਾ
(ਅ) ਦੁਰਗਾ ਮਾਤਾ ਦਾ
(ਇ) ਭੈਰੋਂ ਦਾ।
(ਸ) ਸਿੱਧ ਬਾਬਾ ਬਾਲਕ ਰੂਪ ਜੀ ਦਾ (ਸਿੱਧ ਬਾਬਾ ਬਾਲਕ ਨਾਥ ਜੀ ਦਾ ਬਾਲ ਰੂਪ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਸਿੱਧ ਬਾਬਾ ਬਾਲਕ ਰੂਪ ਜੀ ਦਾ (ਸਿੱਧ ਬਾਬਾ ਬਾਲਕ ਨਾਥ ਜੀ ਦਾ ਬਾਲ ਰੂਪ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਛਿੰਝ ਛਿਰਾਹਾਂ ਦੇ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਗਤਾਂ ਕਿੱਥੇ ਨਤਮਸਤਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਲੋਕ ਕਿੱਥੇ ਵਾਜਿਆਂ – ਗਾਜਿਆਂ ਨਾਲ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰਦੇ ਹੋਏ ਮੰਨਤਾਂ ਮੰਨਦੇ ਤੇ ਸੁੱਖਣਾਂ ਲਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
(ੳ) ਸਿੱਧ ਬਾਬਾ ਬਾਲਕ ਨਾਥ ਜੀ ਦੇ ਮੰਦਰ ਵਿਖੇ
(ਆ) ਸ੍ਰੀ ਹਨੂਮਾਨ ਮੰਦਰ ਵਿਖੇ
(ੲ) ਸ੍ਰੀ ਭੈਰੋਂ ਨਾਥ ਮੰਦਰ ਵਿਖੇ
(ਸ) ਦੁਰਗਾ ਮਾਤਾ ਦੇ ਮੰਦਰ ਵਿਖੇ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਿੱਧ ਬਾਬਾ ਬਾਲਕ ਨਾਥ ਜੀ ਦੇ ਮੰਦਰ ਵਿਖੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਮੇਲੇ ਵਾਲੇ ਐਤਵਾਰ ਤੋਂ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿੰਨੇਂ ਜੱਗ ਕਰਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਤਿੰਨ
(ਅ) ਚਾਰ।
(ਈ) ਪੰਜ
(ਸ) ਸੱਤ !
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਚਾਰ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਮੇਲੇ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਸਮੇਂ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਕਾਹਦੀ ਦਾਲ ਜ਼ਰੂਰ ਬਣਦੀ ਹੈ ?
(ੳ) ਮਾਂਹਾਂ ਦੀ
(ਅ) ਰਾਜਮਾਂਹਾਂ ਦੀ
(ਈ) ਮੂੰਗੀ ਦੀ।
(ਸ) ਮਸਰਾਂ ਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮਾਂਹਾਂ ਦੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਦੇ ਘੋਲ ਕਦੋਂ ਕਰਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
(ੳ) ਮੇਲੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ
(ਅ) ਮੇਲੇ ਦੇ ਦੂਜੇ ਦਿਨ
(ਈ) ਮੇਲੇ ਦੇ ਤੀਜੇ ਦਿਨ
(ਸ) ਮੇਲੇ ਦੇ ਚੌਥੇ ਦਿਨ !
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮੇਲੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਜੱਗ ਕਰਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਪਿੰਡ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਨੈਣਵਾਂ/ਇੰਦੋਵਾਲ/ਅਚਲਪੁਰ/ਮਜਾਰੀ/ਝੋਟੋਵਾਲ
(ਅ) ਨੈਟੋਆਲ
(ਈ) ਧੈਨੋਵਾਲ
(ਸ) ਮਦਨਪੁਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਨੈਣਵਾਂ/ਇੰਦੋਵਾਲ/ਅਚਲਪੁਰ/ਮਜਾਰੀ/ਝੋਵਾਲ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਆਮ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਵਰਗਸਥਾਨ/ਇਲਾਕਿਆਂ/ਪਗਡੰਡੀਆਂ/ਸ਼ਾਹ/ਖੱਚਰਾਂ/ਪਿੰਡ/ਪਿੱਪਲ,ਬੋਹੜ ਨਿੰਮਾਂ/ਦਰਖ਼ਤ/ਮੰਦਰ/ਵਾਜਿਆਂ – ਗਾਜਿਆਂ/ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ/ਮਹੀਨਾ/ਜੱਗ/ ਘਰਾਂ/ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ/ਘੋਲ
(ਅ) ਸਭਿਆਚਾਰ
(ਈ) ਲੋਕ
(ਸ) ਅਚਲਪੁਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਵਰਗ/ਸਥਾਨ/ਇਲਾਕਿਆਂ/ਪਗਡੰਡੀਆਂ/ਹ/ਖੱਚਰਾਂ/ਪਿੰਡ/ਪਿੱਪਲ ਬੋਹੜ/ਨਿੰਮਾਂ/ਦਰਖ਼ਤ/ਮੰਦਰ/ਵਾਜਿਆਂ – ਗਾਜਿਆਂ/ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ/ਮਹੀਨਾ/ਜੱਗ/ਘਰਾਂ/ ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ/ਘੋਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਲੋਕ/ਸੰਗਤਾਂ/ਮੇਲਾ
(ਅ) ਐਤਵਾਰ
(ਇ) ਲੰਗਰ
(ਸ) ਮੰਦਰ !
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਲੋਕ/ਸੰਗਤਾਂ/ਮੇਲਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚ ਪੜਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਜਿੱਥੇ
(ਅ) ਸਾਂਝਾ
(ਈ) ਪੱਖੋਂ
(ਸ) ਇਸ/ਕਈਆਂ/ਇਹ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਇਸ/ਕਈਆਂ/ਇਹ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਸਾਂਝਾ
(ਅ) ਇਹ
(ਈ) ਮੇਲਾ
(ਸ) ਮਸ਼ਹੂਰ/ਸਾਰੇ/ਵਿਰਾਸਤੀ/ਧਾਰਮਿਕ/ਸਭਿਆਚਾਰਿਕ/ਇਤਿਹਾਸਿਕ/ਖ਼ਾਸ/ ਵੱਖ – ਵੱਖ ਛੇ/ਪੁਰਾਣੇ/ਵੱਡੇ – ਵੱਡੇ/ਲਹਿੰਦੇ/ਸੁਥਰੇ/ਪ੍ਰਾਚੀਨ/ਚਾਰ/ਅਟੁੱਟ/ਪਹਿਲੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਮਸ਼ਹੂਰ/ਸਾਰੇ/ਵਿਰਾਸਤੀ/ਧਾਰਮਿਕ/ਸਭਿਆਚਾਰਿਕ/ਇਤਿਹਾਸਿਕ/ਖ਼ਾਸ/ ਵੱਖ – ਵੱਖ/ਛੇ/ਪੁਰਾਣੇ/ਵੱਡੇ – ਵੱਡੇ/ਲਹਿੰਦੇ/ਸੁਥਰੇ/ਪ੍ਰਾਚੀਨ/ਰ/ਅਟੁੱਟ/ਪਹਿਲੇ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
ੳ) ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ
(ਅ) ਮੇਲੇ
(ਈ) ਐਤਵਾਰ
(ਸ) ਹੈ/ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨਕਰਦੇ ਹਨ/ਪੈ ਗਿਆ/ਬਣਿਆ ਹੈਆਉਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ/ਮੰਨਦੀਆਂ ਹਨ/ਲਾਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ/ਭਰਦੇ ਹਨ/ਜਾਂਦੇ ਹਨਹੁੰਦੇ ਹਨਚਲਦਾ ਹੈ/ਬਣਦੀ ਹੈ/ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਹੈ/ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨਕਰਦੇ ਹਨ/ਪੈ ਗਿਆ/ਬਣਿਆ ਹੈ/ਆਉਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ/ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨਮੰਨਦੀਆਂ ਹਨ/ਲਾਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨਭਰਦੇ ਹਨ/ਜਾਂਦੇ ਹਨਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਚਲਦਾ ਹੈ/ਬਣਦੀ ਹੈ/ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
‘ਸ਼ਾਹਾਂ ਦਾ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਬਣਾਓ
(ਉ) ਸ਼ਾਹੀਆਂ।
(ਅ) ਸ਼ਾਹਣੀਆਂ
(ਈ) ਹੁਕਾਰਨੀਆਂ
(ਸ) ਸ਼ੀਹਣੀਆਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਸ਼ਾਹਣੀਆਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚ ਪੜਨਾਂਵ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਚਾਰ
(ਅ) ਛੇ
(ਇ) ਕਈਆਂ
(ਸ) ਲੋਕ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਕਈਆਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਦੋ ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਲਿਖੋ
ਉੱਤਰ :
ਮੰਨਤਾਂ, ਸੁੱਖਣਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 21.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਡੰਡੀ
(ਅ) ਕਾਮਾ
(ਇ) ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ
(ਸ) ਜੋੜਨੀ
(ਹ) ਬੈਕਟ
(ਕ) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਡੰਡੀ ( । )
(ਅ) ਕਾਮਾ ( , )
(ਇ) ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ ( ‘ ‘ )
(ਸ) ਜੋੜਨੀ ( – )
(ਹ) ਬੈਕਟ ( ( ) )
(ਕ) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ ( ‘ )

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 22.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ –

ਉੱਤਰ :

3. ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਦੁਕਾਨਾਂ ਲਾਉਣ ਲਈ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਥਾਂਵਾਂ ਮੱਲ ਲਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਸਮਾਨ ਛੂੰਹਦੇ ਚੰਡੋਲ ਕਈ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਮੇਲੇ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੇਲੇ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਏਨੀ ਭੀੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੋਟਰ – ਗੱਡੀਆਂ ਦਾ ਸੜਕ ਤੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨਾ ਮੁਹਾਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਨਿਆਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਿਕ – ਸਕ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਗੱਭਰੂ ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਘੁੰਮਦੇ ਆਮ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜੇਕਰ ਡੇਢ ਕੁ ਦਹਾਕਾ ਪਹਿਲਾਂ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਸੈ – ਸੇਵੀ ਜਥੇਬੰਦੀ “ਬੀਤ ਭਲਾਈ ਕਮੇਟੀ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ – ਰੋਜ਼ਾ ਖੇਡ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਿਕ ਮੇਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਨਾ ਕਰਵਾਉਂਦੀ, ਤਾਂ ਇਹ ਮੇਲਾ ਮਹਿਜ਼ ਜੁਏ ਅਤੇ ਲੱਚਰਤਾ ਦਾ ਮੇਲਾ ਹੀ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਣਾ ਸੀ।

ਅਜਿਹਾ ਹੋਣ ਨਾਲ ਮੇਲੇ ਦੀਆਂ ਰੌਣਕਾਂ ਬਰਕਰਾਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹੀਆਂ, ਸਗੋਂ ਦੂਣ – ਸਵਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਮੇਲਾ ਆਪਸੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਿੱਘ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਬੀਤ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਜਿਉਂਦੀ ਜਾਗਦੀ ਤਸਵੀਰ ਵੀ ਹੈ ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰਾ ਕਿਸ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ?
(ਉ) ਲੋਹੜੀ
(ਆ) ਗੱਗੂ
(ਈ) ਰੂਪ ਨਗਰ
(ਸ) ਛਿਝ ਛਿਰਾਹਾਂ ਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਛਿੰਝ ਢੋਰਾਹਾਂ ਦੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਦੁਕਾਂਨਾਂ ਲਾਉਣ ਲਈ ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਪਹਿਲਾਂ ਥਾਂਵਾਂ ਮੱਲ ਲਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਮਹੀਨਾ
(ਅ) ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ
(ਈ) ਛੇ ਮਹੀਨੇ
(ਸ) ਸਾਲ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮਹੀਨਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਕਈ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮੇਲੇ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਚੰਡੋਲ
(ਅ) ਖੇਡਾਂ
(ਈ) ਦੁਕਾਨਾਂ
(ਸ) ਝੰਡੀਆਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਚੰਡੋਲ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੁਨਿਆਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਿਕ – ਸੁਕ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਉੱਤੇ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਦੀ
(ਆ) ਵਪਾਰੀਆਂ ਦੀ
(ਈ) ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ
(ਸ) ਬੁੱਢੀਆਂ ਦੀ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਦੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਅਚਲਪੁਰ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਸ਼ੈ – ਸੇਵੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਹੈ ?
(ੳ) ਲੋਕ ਭਲਾਈ ਕਮੇਟੀ
(ਆ) ਬੀਤ ਭਲਾਈ ਕਮੇਟੀ
(ਈ) ਪਿੰਡ ਭਲਾਈ ਕਮੇਟੀ
(ਸ) ਮੇਲਾ ਭਲਾਈ ਕਮੇਟੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਬੀਤ ਭਲਾਈ ਕਮੇਟੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਬੀਤ ਭਲਾਈ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਕਿਹੜਾ ਮੇਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ ?
(ੳ) ਖੇਡ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮੇਲਾ
(ਅ) ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮੇਲਾ
(ਈ) ਤਕਨੀਕੀ ਮੇਲਾ
(ਸ) ਇੰਡਸਟ੍ਰੀਅਲ ਮੇਲਾ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਖੇਡ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮੇਲਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਬੀਤ ਭਲਾਈ ਕਮੇਟੀ ਦੁਆਰਾ ਖੇਡ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮੇਲਾ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਦੋ ਦਿਨ
(ਅ ਤਿੰਨ ਦਿਨ
(ਇ) ਚਾਰ ਦਿਨ
(ਸ) ਪੰਜ ਦਿਨ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਚਾਰ ਦਿਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਜੇਕਰ ਬੀਤ ਭਲਾਈ ਕਮੇਟੀ ਖੇਡ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮੇਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਨਾ ਕਰਾਉਂਦੀ, ਤਾਂ ਛਿੰਝ ਫ਼ਿਰਾਹਾਂ ਦੀ ਕਿਹੋ – ਜਿਹਾ ਮੇਲਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ?
(ਉ) ਜੂਏ ਤੇ ਲਚਰਤਾ ਦਾ ਮੇਲਾ
(ਆ) ਨੁਮਾਇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਮੇਲਾ
(ਇ) ਵਪਾਰੀਆਂ ਦਾ ਮੇਲਾ
(ਸ) ਕਰਜ਼ਾ ਦੇਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਮੇਲਾ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਜੁਏ ਤੇ ਲਚਰਤਾ ਦਾ ਮੇਲਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
‘ਛਿੰਝ ਛਿਰਾਹਾਂ ਦੀ ਮੇਲਾ ਕਿੱਥੋਂ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਜਿਉਂਦੀ – ਜਾਗਦੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਬੀਤ ਦੇ ਇਲਾਕੇ
(ਆ) ਦੀਆਂ ਦੁਆਬੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦੀ
(ਇ) ਮਾਝੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦੀ
(ਸ) ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਬੀਤ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸ਼ੈ – ਸੇਵੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ‘ਬੀਤ ਭਲਾਈ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ?
(ਉ) ਡੇਢ ਕੁ ਸਦੀ ਪਹਿਲਾਂ
(ਅ) ਡੇਢ ਕੁ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ
(ਈ) ਡੇਢ ਕੁ ਦਹਾਕਾ ਪਹਿਲਾਂ
(ਸ) ਡੇਢ ਕੁ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਡੇਢ ਕੁ ਦਹਾਕਾ ਪਹਿਲਾਂ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਆਮ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਦੁਕਾਨਾਂ/ਮਹੀਨਾ/ਥਾਂਵਾਂ/ਚੰਡੋਲ/ਦਿਨਾਂ/ਮੋਟਰ – ਗੱਡੀਆਂ/ਸੜਕਨਿਕ – ਸੁਕ ਦੁਕਾਨਾਂ/ਔਰਤਾਂ/ਮੁਟਿਆਰਾਂ/ਗੱਭਰੂ/ ਜਥੇਬੰਦੀ/ਕਮੇਟੀ/ਖੇਡ/ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ
(ਅ) ਬੀਤ
(ਇ) ਦਹਾਕਾ
(ਸ) ਮੁਹਾਲ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਦੁਕਾਨਾਂ/ਮਹੀਨਾ/ਥਾਂਵਾਂ/ਚੰਡੋਲ/ਦਿਨਾਂ/ਮੋਟਰ – ਗੱਡੀਆਂ/ਸੜਕਨਿਕ – ਸੁਕ/ ਦੁਕਾਨਾਂ/ਔਰਤਾਂ/ਮੁਟਿਆਰਾਂ/ਗੱਭਰੂ/ਜਥੇਬੰਦੀ/ਕਮੇਟੀ/ਖੇਡ/ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ –
(ੳ) ਮੇਲਾ/ਭੀੜ ਟੋਲੀਆਂ।
(ਅ) ਸੜਕ
(ਇ) ਨਿੱਘ
(ਸ) ਗੱਭਰੂ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮੇਲਾ/ਭੀੜ/ਟੋਲੀਆਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਅਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਚੁਣੋ
(ਉ) ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ/ਘੁੰਮਦੇ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨਹੁੰਦੀ ਹੈ/ਰਹੀਆਂ ਰਹਿ ਜਾਣਾ ਸੀ
(ਅ) ਮੱਲ ਲਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
(ਈ) ਕਰਵਾਉਂਦੀ
(ਸ) ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ/ਘੁੰਮਦੇ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਰਹੀਆਂ/ਰਹਿ ਜਾਣਾ ਸੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਨ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
(ੳ) ਖੇਡ
(ਅ) ਮੇਲਾ
(ਈ) ਰਹੀਆ
(ਸ) ਕਈ/ਅਸਮਾਨ – ਲੂੰਹਦੇ/ਏਨੀ/ਸ਼ੈ – ਸੇਵੀ/ਤਿੰਨ – ਰੋਜ਼ਾ/ਸਭਿਆਚਾਰਿਕ/ਆਪਸੀ/ ਜਿਉਂਦੀ – ਜਾਗਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਕਈ/ਅਸਮਾਨ – ਲੂੰਹਦੇ/ਏਨੀ/ਸ਼ੈ – ਸੇਵੀ/ਤਿੰਨ – ਰੋਜ਼ਾ/ਸਭਿਆਚਾਰਿਕ/ਆਪਸੀ/ ਜਿਉਂਦੀ – ਜਾਗਦੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਗੱਭਰੂ
(ਅ ਨੌਜੁਆਨਾਂ
(ਈ) ਕੁੜੀਆਂ
(ਸ) ਮੁੰਡੇ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਗੱਭਰੂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਤੇ ਇਕ ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਲਿਖੋ !
ਉੱਤਰ :
ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ – ਲਚਰਤਾ !
ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ – ਭੀੜ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਅਜਿਹਾ
(ਅ) ਦਹਾਕਾ
(ਈ) ਨਿੱਘ
(ਸ) ਡੇਢ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਅਜਿਹਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਸ਼ਬਦ ਪੁਲਿੰਗ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੁਲਿੰਗ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਿਖੋ –
(ਉ) ਡੰਡੀ
(ਅ) ਕਾਮਾ
(ਇ) ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ
(ਸ) ਜੋੜਨੀ
(ਹ) ਛੁੱਟ ਮਰੋੜੀ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਡੰਡੀ ( )
(ਅ) ਕਾਮਾ (,)
(ਇ) ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ (”)
(ਸ) ਜੋੜਨੀ ( )
(ਹ) ਛੁੱਟ – ਮਰੋੜੀ (‘)।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ


ਉੱਤਰ :

3. ਰਚਨਾਤਮਕ ਕਾਰਜ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੀ ਤੁਹਾਡੇ ਪਿੰਡ ਜਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਕੋਈ ਮੇਲਾ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਮੇਲੇ ਦਾ ਅੱਖੀਂ ਡਿੱਠਾ ਹਾਲ ਆਪਣੇ ਮਿੱਤਰ ਸਹੇਲੀ ਨੂੰ ਇਕ ਪੱਤਰ ਰਾਹੀਂ ਲਿਖ ਕੇ ਬਿਆਨ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ :
(ਨੋਟ – ਵਿਦਿਆਰਥੀ ‘ਲੇਖ ਰਚਨਾ’ ਤੇ ‘ਚਿੱਠੀ – ਪੱਤਰ’ ਵਾਲੇ ਭਾਗ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਆਪ ਲਿਖਣ ॥

4. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ।

• ਘੁੱਗ ਵਸਦੇ – ਸੰਘਣੀ ਅਬਾਦੀ ਵਾਲੇ।
• ਨੀਮ ਪਹਾੜੀ – ਛੋਟੇ ਤੇ ਘੱਟ ਪਹਾੜਾਂ ਵਾਲਾ।
• ਟੋਟਕਾ – ਜਾਦੂ, ਗੀਤ, ਨੁਸਖਾ
• ਵਿਰਾਸਤੀ – ਉਹ ਚੀਜ਼, ਜੋ ਪੁਰਖਿਆਂ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਹੋਵੇ !
• ਨਤਮਸਤਕ – ਸਤਿਕਾਰ ਵਿਚ ਸਿਰ ਲੁਕਾਉਣਾ।
• ਮੰਨ – ਸੁੱਖਣਾ, ਕਾਮਨਾ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਕੋਈ
• ਕਰਮ – ਕਾਂਡ ਕਰਨਾ
• ਅਤੁੱਟ – ਲਗਾਤਾਰ
• ਸਭਿਆਚਾਰ – ਕਿਸੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ
• ਰਹਿਣ – ਸਹਿਣ,
• ਚੱਜ – ਅਚਾਰ, ਜੀਵਨ – ਵਿਧੀ ਅਤੇ
• ਮਨ – ਪਰਚਾਵੇ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ।
• ਦਰਪਣ – ਸ਼ੀਸ਼ਾ
• ਧੂਨੀਆਂ – ਦੁੱਧ ਸੰਭਾਲਣ ਵਾਲਾ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਭਾਂਡਾ।
• ਖ਼ਰੀਦੋ – ਫ਼ਰੋਖ਼ਤ ਖ਼ਰੀਦ – ਵੇਚ !
• ਗਾਇਬ – ਅਲੋਪ
• ਰਵਾਇਤ – ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਰਸਮ
• ਮਕਬੂਲੀਅਤ ਲੋਕ – ਪ੍ਰਿਅਤਾ, ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ, ਮਸ਼ਹੂਰੀ।
• ਮੁਹਾਲ – ਔਖਾ
• ਮਹਿਜ਼ – ਸਿਰਫ਼, ਕੇਵਲ ਲਚਰਤਾ ਨੰਗੇਜ਼ਪੁਣਾ
• ਬਰਕਰਾਰ – ਕਾਇਮ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 3 ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ MCQ Questions with Answers.

PSEB 7th Class Maths Chapter 3 ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ MCQ Questions

1. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਪਹਿਲੀਆਂ ਪੰਜ ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਮੱਧਮਾਨ ਪਤਾ ਕਰੋ :
(a) 2
(b) 3
(c) 4
(d) 5.
ਉੱਤਰ:
(b) 3

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਬਹੁਲਕ ਪਤਾ ਕਰੋ :
3, 5, 1, 2, 2, 3, 2, 0
(a) 1
(b) 2
(c) 3
(d) 5.
ਉੱਤਰ:
(b) 2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਸੰਭਵ ਪਰਿਣਾਮਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹੈ :
(a) 0
(b) 1
(c) 2
(d) -1.
ਉੱਤਰ:
(b) 1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
ਅਸੰਭਵ ਪਰਿਣਾਮਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹੈ :
(a) 1
(b) -1
(c) 0
(d) ਉਪਰੋਕਤ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ:
(c) 0

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
STUDENT ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚੋਂ S ਸ਼ਬਦ ਚੁਣਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ :
(a) \(\frac{1}{2}\)
(b) \(\frac{1}{3}\)
(c) \(\frac{1}{4}\)
(d) \(\frac{1}{7}\)
ਉੱਤਰ:
(d) \(\frac{1}{7}\)

2. ਖਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਪਹਿਲੀਆਂ ਪੰਜ ਅਭਾਜ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਮੱਧਮਾਨ ……………….
ਉੱਤਰ:
5.6

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਦਿੱਤੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਮੱਧਕਾ : 3, 1, 5, 6, 3, 4, 5 …………… .
ਉੱਤਰ:
4

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਬਹੁਲਕ : 1, 0, 1, 2, 3, 1, 2, ………. .
ਉੱਤਰ:
1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
ਚਿੱਤ ਅਤੇ ਪੱਟ ਆਉਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ………. .
ਉੱਤਰ:
\(\frac{1}{2}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
ਇੱਕ ਪਾਸਾ ਉਛਾਲਣ ਤੇ 5 ਆਉਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ …………….. .
ਉੱਤਰ:
\(\frac{1}{6}\)

3. ਸਹੀ ਜਾਂ ਗ਼ਲਤ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਪਹਿਲੀਆਂ 5 ਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਮੱਧਮਾਨ (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਸਹੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਅੰਕੜਿਆਂ : (1, 1, 2, 4, 3, 2, 1) ਦਾ ਬਹੁਲਕ 2 ਹੈ । (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਗਲਤ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਅੰਕੜਿਆਂ : (1, 2, 3, 4, 5) ਦੀ ਮੱਧਕਾ 3 ਹੈ । (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਸਹੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
ਇੱਕ ਪ੍ਰਯੋਗ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਇਸਦਾ ਪਰਿਣਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਸਹੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
ਕਈ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਾਲੀ ਘਟਨਾ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ 0 ਤੋਂ 1 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਸਹੀ

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 3 ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ Ex 3.2 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Maths Chapter 3 ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ Exercise 3.2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਮੱਧਮਾਨ ਪਤਾ ਕਰੋ :
3, 1, 5, 6, 3, 4, 5
ਹੱਲ :
ਮੱਧਮਾਨ = \(\frac{3+1+5+6+3+4+5}{7}\)
= \(\frac{27}{7}\) = 3.86

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਬਹੁਲਕ ਪਤਾ ਕਰੋ :
2, 2, 2, 3, 4, 5, 5, 5, 6, 6, 8
ਹੱਲ :
ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਅੰਕੜੇ ਹਨ :
2, 2, 2, 3, 4, 5, 5, 5, 6, 6, 8.
ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਥੇ 2 ਅਤੇ 5 ਦੋਨੋਂ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਆਏ ਹਨ ।
∴ ਇਸ ਲਈ 2 ਅਤੇ 5 ਦੋਨੋਂ ਹੀ ਬਹੁਲਕ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਗਣਿਤ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਿੱਚ 15 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਅੰਕ (25 ਵਿੱਚੋਂ) ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ :
19, 25, 23, 20, 9, 20, 15, 10, 5, 16, 25, 20, 24, 12, 20.
ਦਿੱਤੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਮੱਧਮਾਨ, ਬਹੁਲਕ ਅਤੇ ਮੱਧਿਕਾ ਪਤਾ ਕਰੋ | ਕੀ ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਬਰਾਬਰ ਹਨ ?
ਹੱਲ :
ਮੱਧਮਾਨ = \(\frac{19+25+23+20+9+20+15+10+5+16+25+20+24+12+20}{7}\)
= \(\frac{263}{15}\) = 17.53
ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧਦੇ ਕੂਮ ਵਿਚ ਕੁਮਬੱਧ ਕਰਕੇ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ : 5, 9, 10, 12, 15, 16, 19, 20, 20, 20, 20, 23, 24, 25, 25 ਇੱਥੇ 20 ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਾਰ ਆਇਆ ਹੈ ।
∴ ਇਸ ਕਰਕੇ 20 ਬਹੁਲਕ ਹੈ ।
ਮੱਧਿਕਾ ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਪ੍ਰੇਖਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਕਰਕੇ 20 ਮੱਧਕਾ ਹੈ ।
ਨਹੀਂ, ਇਹ ਤਿੰਨੋਂ ਬਰਾਬਰ ਨਹੀਂ ਹਨ ।

4. ਇੱਕ ਜਮਾਤ ਦੇ 15 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦਾ ਭਾਰ (ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ :
38, 42, 35, 37, 45, 50, 32, 43, 43, 40, 36, 38, 43, 38, 47.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਦਿੱਤੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਬਹੁਲਕ ਅਤੇ ਮੱਧਿਕਾ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ:
ਅਸੀਂ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਧਦੇ ਕੂਮ ਵਿੱਚ ਕੁਮਬੱਧ ਕਰਨ ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
32, 25, 36, 37, 38, 38, 38, 40, 42, 43, 43, 43, 45, 47, 50
ਬਹੁਲਕ : ਇੱਥੇ 38 ਅਤੇ 43 ਭਾਵ 3 ਵਾਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।
∴ 38 kg ਅਤੇ 43 kg ਬਹੁਲਕ ਹਨ ।
ਮੱਧਕਾ ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਪ੍ਰੇਖਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਇਸ ਲਈ 40 kg ਮੱਧਿਕਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਕੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬਹੁਲਕ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ:
ਹਾਂ, ਇੱਥੇ ਦੋ ਬਹੁਲਕ ਹਨ 38 kg ਅਤੇ 43 kg

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਬਹੁਲਕ ਅਤੇ ਮੱਧਿਆ ਪਤਾ ਕਰੋ :
13, 16, 12, 14, 19, 12, 14, 13, 14
ਹੱਲ :
ਅਸੀਂ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਧਦੇ ਰੂਮ ਵਿੱਚ 12, 12, 13, 13, 14, 14, 14, 16, 19 ਵਿੱਚ ਵਿਵਸਥਿਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
ਇੱਥੇ 14 ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਾਰ ਆਇਆ ਹੈ ।
∴ ਇਸ ਲਈ 14 ਬਹੁਲਕ ਹੈ ।
ਮੱਧਕਾ ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਪ੍ਰੇਖਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਇਸ ਲਈ 14 ਮੱਧਕਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਬਹੁਲਕ ਪਤਾ ਕਰੋ :
12, 14, 12, 16, 15, 13, 14, 18, 19, 12, 14, 15, 16, 15, 16, 15, 16, 16, 15, 17, 13, 16, 16, 15, 15, 13, 15, 17, 15, 14, 15, 13, 15, 14.
ਹੱਲ :
ਸਾਨੂੰ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਧਦੇ ਕੂਮ ਵਿਚ ਕੁਮਬੱਧ ਕਰਨ ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ 12, 12, 12, 13, 13, 13, 13, 14, 14, 14, 14, 14, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 17, 17, 18, 19.
ਇੱਥੇ 15 ਇੱਕ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਾਰ ਆਇਆ ਹੈ ।
∴ 15 ਬਹੁਲਕ ਹੈ ।

ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਇਹਨਾਂ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਬਹੁਲਕ ……….. ਹੈ ।
3, 5, 1, 2, 0, 2, 3, 5, 0, 2, 1, 6
(a) 6
(b) 3
(c) 2
(d) 1.
ਉੱਤਰ:
(c) 2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਇੱਕ ਕ੍ਰਿਕੇਟਰ ਨੇ ਸੱਤ ਪਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ 38, 79, 25, 52, 0, 8, 100 ਦੌੜਾਂ ਬਣਾਈਆਂ | ਬਣਾਈਆਂ ਦੌੜਾਂ ਦੀ ਵਿਚਲਨ ਸੀਮਾ ਕੀ ਹੈ ?
(a) 100
(b) 92
(c) 52
(d) 38.
ਉੱਤਰ:
(a) 100

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜਾ ਕੇਂਦਰੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਮਾਪ ਨਹੀਂ ਹੈ ?
(a) ਮੱਧਮਾਨ
(b) ਮੱਧਿਕਾ
(c) ਬਹੁਲਕ
(d) ਵਿਚਲਨ ਸੀਮਾ ।
ਉੱਤਰ:
(d) ਵਿਚਲਨ ਸੀਮਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
3, 1, 5, 7, 9 ਦਾ ਮੱਧਮਾਨ ਹੈ-
(a) 6
(b) 4
(c) 5
(d) 0.
ਉੱਤਰ:
(c) 5

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 3 ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ Ex 3.1 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Maths Chapter 3 ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ Exercise 3.1

1. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਮੱਧਮਾਨ ਪਤਾ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
3, 5, 7, 9, 11, 13, 15
ਉੱਤਰ:
ਮੱਧਮਾਨ = \(\frac{3+5+7+9+11+13+15}{7}\)
= \(\frac{63}{7}\) = 9

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
40, 30, 30, 0, 26, 60
ਉੱਤਰ:
ਮੱਧਮਾਨ = \(\frac{40+30+30+0+26+60}{6}\)
= \(\frac{186}{6}\) = 31

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪਹਿਲੀਆਂ ਪੰਜ ਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਮੱਧਮਾਨ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ :
ਪਹਿਲੀਆਂ ਪੰਜ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ : 0, 1, 2, 3, 4
ਮੱਧਮਾਨ = \(\frac{0+1+2+3+4}{5}\) = \(\frac{10}{5}\) = 2
ਇਸ ਲਈ ਪਹਿਲੀਆਂ ਪੰਜ ਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਮੱਧਮਾਨ ਹੈ = 2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਇੱਕ ਬੱਲੇਬਾਜ਼ ਨੇ 6 ਪਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਦੌੜਾਂ ਬਣਾਈਆਂ :
36, 35, 50, 46, 60, 55
ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਪਾਰੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਈਆਂ ਔਸਤ ਦੌੜਾਂ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ :
ਔਸਤ ਦੌੜਾਂ
= \(\frac{36+35+50+46+60+55}{6}\)
= \(\frac{282}{6}\) = 47.
ਇਸ ਕਰਕੇ ਔਸਤ ਦੌੜਾਂ ਹਨ = 47

4. ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਦੇ 10 ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਉਮਰ (ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ) ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ : 32, 41, 28, 54, 35, 26, 23, 33, 38, 40

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਸਭ ਤੋਂ ਵਡੇਰੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਾਲੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਉਮਰ ਕਿੰਨੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ:
ਚੜ੍ਹਦੇ ਕੂਮ ਵਿਚ ਉਮਰ ਲਿਖਣ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ 23, 26, 28, 32, 33, 35, 38, 40, 41, 54
ਸਭ ਤੋਂ ਵਡੇਰੀ ਉਮਰ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਉਮਰ = 54 ਸਾਲ
ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਉਮਰ = 23 ਸਾਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਦੀ ਵਿਚਲਨ ਸੀਮਾ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ:
ਉਮਰਾਂ ਦੀ ਵਿਚਲਨ ਸੀਮਾ = 54 – 23 = 31 ਸਾਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਮੱਧਮਾਨ ਉਮਰ ਕਿੰਨੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ:
ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਦਾ ਮੱਧਮਾਨ
= \(\frac{32+41+28+54+35+26+23+33+38+40}{10}\)
= \(\frac{350}{10}\)
= 35 ਸਾਲ

5. ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਸੱਤ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਵਰਖਾ (mm ਵਿੱਚ) ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੀ ਗਈ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਉਪਰੋਕਤ ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਵਰਖਾ ਦੀ ਵਿਚਲਨ ਸੀਮਾ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ:
ਵੱਧਦੇ ਕੂਮ ਵਿੱਚ ਵਰਖਾ (in mm) ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ
ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਰਖਾ = 20.5 mm
ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵਰਖਾ = 0.0 mm
ਵਰਖਾ ਦੀ ਵਿਚਲਨ ਸੀਮਾ = 20.5 mm – 0.0 mm
= 20.5 mm

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਦੀ ਮੱਧਮਾਨ ਵਰਖਾ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ:
ਵਰਖਾ ਦਾ ਮੱਧਮਾਨ
= \(\frac{0.01+12.2+2.1+0.0+20.5+5.5+1.0}{7}\)
= \(\frac{41.31}{7}\) = 5.9 mm

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਕਿੰਨੇ ਦਿਨ, ਵਰਖਾ ਮੱਧਮਾਨ ਵਰਖਾ ਤੋਂ ਘੱਟ ਰਹੀ ?
ਉੱਤਰ:
ਜਿੰਨੇ ਦਿਨ ਵਰਖਾ ਮੱਧਮਾਨ ਵਰਖਾ ਤੋਂ ਘੱਟ ਰਹੀ = 5 ਦਿਨ