Bhagya

Punjab State Board PSEB 6th Class Agriculture Book Solutions Chapter 6 ਖੇਤੀ ਸੰਦ ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨਾਂ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Agriculture Chapter 6 ਖੇਤੀ ਸੰਦ ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨਾਂ

Agriculture Guide for Class 6 PSEB ਖੇਤੀ ਸੰਦ ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨਾਂ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ
(ਉ) ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਗਹਾਈ ਲਈ ਕਿਹੜੀ ਮਸ਼ੀਨ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਥਰੈਸ਼ਰ ਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੱਠੇ ਕੁਤਰਨ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ ਕੀ ਆਖਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਟੋਕਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਭੂਮੀ ਨੂੰ ਪੱਧਰਾ ਅਤੇ ਭੁਰਭੁਰਾ ਕਿਸ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੁਹਾਗੇ ਨਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4. ਖੇਤ ਵਿਚ ਵੱਟਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹੜੇ ਸੰਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜਿੰਦਰਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਗੋਡੀ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਦੋ ਯੰਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੁਰਪੀ, ਕਸੌਲਾ, ਪਹੀਏਦਾਰ ਸੰਦ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਫ਼ਸਲਾਂ ਅਤੇ ਕੀੜੇਮਾਰ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੰਦਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਾਲਟੀ ਸਪ੍ਰੇਅਰ, ਰੌਕਰ ਸਪ੍ਰੇਅਰ, ਨੈਪਸੈਕ ਸਪੇਅਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਬੀਜ ਬੀਜਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੀਜ ਅਤੇ ਖਾਦ ਡਰਿਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਖੇਤੀ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦੋ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਹੈਪੀਸੀਡਰ, ਥਰੈਸ਼ਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਟਰੈਕਟਰ ਕਿੰਨੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
5 ਹਾਰਸ ਪਾਵਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 90 ਹਾਰਸ ਪਾਵਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਲੇਜ਼ਰ ਲੈਂਡ ਲੈਵਲਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਉਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਪੱਧਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ।

(ਅ) ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਡੀਜ਼ਲ ਇੰਜਣ ਦਾ ਖੇਤੀ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿਚ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਡੀਜ਼ਲ ਇੰਜਣ ਟਰੈਕਟਰ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਘੱਟ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਉੱਥੇ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਟਿਉਬਵੈੱਲ, ਚਾਰਾ ਕੁਤਰਨ ਵਾਲਾ ਟੋਕਾ, ਦਾਣੇ ਕੱਢਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਆਦਿ ਨੂੰ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਤੇਲ ਅਤੇ ਮੁਰੰਮਤ ਦਾ ਖ਼ਰਚਾ ਟਰੈਕਟਰ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿਚ ਘੱਟ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉਲਟਾਵਾਂ ਹਲ ਕੀ ਹੈ ? ਇਸ ਦੇ ਕੀ ਲਾਭ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਹਲ ਲੋਹੇ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਹਲ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਹੇਠਲੀ ਤਹਿ ਉੱਪਰ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉੱਪਰਲੀ ਤਹਿ ਹੇਠਾਂ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਜਦੋਂ ਦੋ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਵੱਢਣ ਅਤੇ ਬੀਜਣ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਲਗਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਹਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਕਾਫ਼ੀ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਪਰ ਪਿਆ ਘਾਹ ਫੂਸ ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਾਂ ਦੱਬ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਗਲ-ਸੜ ਕੇ ਖਾਦ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਾਂ ਘਾਹ-ਫੂਸ ਤੇ ਜੜਾਂ ਆਦਿ ਉੱਪਰ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚਲੇ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਜੀਵਾਣੁ ਧੁੱਪ ਨਾਲ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਗੁਡਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਖੁਰਪਾ, ਕਸੌਲਾ ਅਤੇ ਤਿਰਵਾਲੀ ਜਾਂ ਟਰੈਕਟਰ ਪਿੱਛੇ ਟਿੱਲਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਟੋਕਾ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ? ਇਹ ਕਿਸ ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਟੋਕਾ ਇੱਕ ਪੱਠੇ ਕੁਤਰਨ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ । ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਚਾਰਾ ਕੁਤਰਣ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ, ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਮੋਟਰ ਨਾਲ ਅਤੇ ਡੀਜ਼ਲ ਇੰਜਣ ਨਾਲ ਵੀ ਚਲਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਵਹਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੰਦਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਵਹਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਹਲ ਜਾਂ ਟਿੱਲਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਬਲਦਾਂ ਨਾਲ ਖਿੱਚਣ ਵਾਲਾ ਹਲ ਲੱਕੜ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸਦੇ ਅੱਗੇ ਲੋਹੇ ਦਾ ਫਾਲਾ ਲੱਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਸਿਆੜ ਖੁੱਲ੍ਹਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨੇੜੇ-ਨੇੜੇ ਸਿਆੜ ਕੱਢਣ ਨਾਲ ਸਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵਾਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਗੋਡੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਯੰਤਰਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਗੋਡੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਯੰਤਰ ਹਨ-ਖੁਰ, ਕਸੌਲਾ, ਪਹੀਏਦਾਰ ਸੰਦ ਆਦਿ ।

ਪਹੀਏਦਾਰ ਹੋ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਗੁਡਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਪਿੱਛੋਂ ਧੱਕ ਕੇ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਪਹੀਏ ਦੇ ਪਿੱਛੇ 3-6 ਫਾਲੇ ਲੱਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਟਿੱਲਰ ਕਿਸ ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖੇਤ ਦੀ ਵਾਹੀ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਸਿਆੜ ਖੁੱਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨੇੜੇ-ਨੇੜੇ ਸਿਆੜ ਕੱਢੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਖੇਤ ਦੀ ਵਾਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਡਿਸਕ ਹੈਰੋ ਕਿਸ ਕੰਮ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ? ਉੱਤਰ-ਡਿਸਕ ਹੈਰੋ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਖ਼ਤ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਢੇਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਭੁਰਭੁਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਅਜਿਹੀ ਜ਼ਮੀਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਘਾਹ ਫੂਸ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਜਾਂ ਜੜਾਂ ਵੱਧ ਹੋਣ ਤਾਂ ਉਸ ਖੇਤ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਵਹਾਈ ਲਈ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਹੈਪੀਸੀਡਰ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਝੋਨੇ ਦੀ ਵਾਢੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਰਾਲੀ ਖੇਤ ਵਿਚ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕੱਢੇ ਬਿਨਾਂ ਹੀ ਕਣਕ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ ਖੇਤ ਵਿਚ ਕਰਨ ਲਈ ਹੈਪੀਸੀਡਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿਚ ਫਲੇਲ ਕਿਸਮ ਦੇ ਬਲੇਡ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਡਰਿੱਲ ਦੇ ਬਿਜਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਾਲੇ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਕੱਟਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਿੱਛੇ ਵਲ ਧੱਕਦੇ ਹਨ । ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਨਹੀਂ ਛੱਸਦੀ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਕੀਤੀ। ਕੱਟੀ ਹੋਈ ਜਗਾ ਉੱਪਰ ਬੀਜ ਠੀਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੋਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਥਰੈਸ਼ਰ ਕਿੰਨੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਥਰੈਸ਼ਰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਗਹਾਈ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਕੰਬਾਇਨ ਹਾਰਵੈਸਟਰ, ਇਹ ਸਵੈਚਾਲਿਤ ਕੰਬਾਇਨ ਹਾਰਵੈਸਟਰ ਅਤੇ ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਕੰਬਾਇਨ ਹਾਰਵੈਸਟਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

(ੲ) ਪੰਜ ਜਾਂ ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖੇਤੀ ਮਸ਼ੀਨ ਦਾ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਤੇ ਮੁੱਢਲੀ ਮੰਗ ਉਰਜਾ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ । ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਾਰਜ ਜਿਵੇਂ ਕਟਾਈ, ਗਹਾਈ, ਸਫ਼ਾਈ, ਭੰਡਾਰਨ, ਢੋ-ਢੁਆਈ ਆਦਿ ਵਿਚ ਪਸ਼ੂਆਂ ਜਿਵੇਂ ਬਲਦ, ਉਠ ਅਤੇ ਖੱਚਰ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਪਰ ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਦੇ ਕੰਮ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਦਿਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਸਨ । ਵੱਧਦੀ ਹੋਈ ਜਨਸੰਖਿਆ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਵੀ ਵੱਧ ਗਈ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਲਈ ਖੇਤੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਈ ਹੈ । ਅੱਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਬਹੁਤ ਵੱਧ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਉਪਜ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਉਪਜ ਦੀ ਕਟਾਈ, ਗਹਾਈ, ਗੋਡਾਈ ਆਦਿ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਜਲਦੀ-ਜਲਦੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉਲਟਾਵਾਂ ਹਲ ਕੀ ਹੈ ? ਇਹ ਦੂਜੇ ਹਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਵੇਂ ਭਿੰਨ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-

ਇਹ ਹਲ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਉਲਟਾਉਣ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ । ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਹੇਠਲੀ ਤਹਿ ਉੱਪਰ ਤੇ ਉੱਪਰਲੀ . ਤਹਿ ਹੇਠਾਂ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਹਲ ਲੋਹੇ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਜੇ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਸਲ ਵੱਢਣ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਫ਼ਸਲ ਬੀਜਣ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਬਚਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਲਟਾਂਵੇਂ ਹਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਪਰਲਾ ਘਾਹ-ਫੁਸ ਹੇਠਾਂ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗੱਲਸੜ ਕੇ ਖਾਦ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਲੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਘਾਹ-ਫੂਸ ਉੱਪਰ ਆ ਜਾਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚਲੇ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਜੀਵਾਣੂ ਧੁੱਪ ਨਾਲ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਉਲਟਾਂਵਾਂ ਹਲ	ਹਲ ਜਾਂ ਟਿੱਲਰ
1. ਇਹ ਹਲ ਲੋਹੇ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।	1. ਇਹ ਹਲ ਲੱਕੜ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਜਿਸਦੇ ਅੱਗੇ ਲੋਹੇ ਦਾ ਫਾਲਾ ਲੱਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
2. ਇਸ ਨਾਲ ਉੱਪਰਲੀ ਮਿੱਟੀ ਹੇਠਾਂ ਤੇ ਹੇਠਲੀ ਮਿੱਟੀ ਉੱਪਰ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।	2. ਇਸ ਨਾਲ ਸਿਆੜ ਖੁੱਲ੍ਹਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪਰਾਲੀ ਸਾਂਭਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ !
ਉੱਤਰ-
ਬੇਲਰ ਪਰਾਲੀ ਸਾਂਭਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਪਰਾਲੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰਕੇ ਚੌਰਸ ਜਾਂ ਗੋਲ ਪਲੇ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤੇ ਹਨ । ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਖੇਤ ਵਿਚ ਖਿਲਰੀ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਸਾਰ ਗੰਢਾਂ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਕੇਵਲ ਕੱਟੀ ਹੋਈ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਹੀ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਹੈਪੀਸੀਡਰ – ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਝੋਨੇ ਦੀ ਵਾਢੀ ਪਿੱਛੋਂ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਖੇਤ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢੇ ਬਿਨਾਂ ਕਣਕ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪਰਾਲੀ ਚੋਪਰ – ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਵਾਹੁਣ ਲਈ ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਰਾਲੀ ਦਾ ਕੁਤਰਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਖਿਲਾਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕੁਤਰਾ ਕੀਤੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਲਾ ਕੇ ਰੋਟਰੀ ਪੱਡਲਰ ਰੋਟਾਵੇਟਰ) ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਖੇਤ ਵਿਚ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਮੁੱਖ ਕਿਹੜੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਬੀਜ ਅਤੇ ਖਾਦ ਡਰਿਲਾਂ ਅਤੇ ਵਾਂਸਪਲਾਂਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਬੀਜ ਅਤੇ ਖਾਦ ਡਰਿਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕਣਕ, ਛੋਲੇ, ਸਰੋਂ, ਬਾਜਰਾ, ਮੂੰਗੀ, ਜਵਾਰ ਆਦਿ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ! ਵਾਂਸਪਲਾਂਟਰ ਦੁਆਰਾ ਝੋਨੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਜ਼ੀਰੋ ਟਿਲ ਡਰਿਲ ਅਤੇ ਬੈਡ ਪਲਾਂਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਕਾਟਨ ਪਲਾਂਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਰਮੇ ਅਤੇ ਕਪਾਹ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਆਲੂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਪਟੈਟੋ ਪਲਾਂਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਗੰਨੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਸ਼ੁਗਰਕੈਨ ਪਲਾਂਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਲਈ ਵੈਜ਼ੀਟੇਬਲ ਪਲਾਂਟਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕੰਬਾਈਨ ਹਾਰਵੈਸਟਰ ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕੰਮਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-

1. ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਵਾਢੀ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
2. ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਗਹਾਈ (ਦਾਣੇ ਕੱਢਣ) ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
3. ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
4. ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੈ ।
5. ਇਸ ਨਾਲ ਸਮੇਂ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
6. ਦਾਣੇ ਜਲਦੀ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਅੱਗ, ਮੀਂਹ, ਤੁਫ਼ਾਨ ਤੋਂ ਹਾਨੀ ਦਾ ਡਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ।

PSEB 6th Class Agriculture Guide ਖੇਤੀ ਸੰਦ ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨਾਂ Important Questions and Answers

ਵਸਤੂਨਿਸ਼ਠ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਬਹੁ-ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਟਰੈਕਟਰ ਦੀ ਹਾਰਸ ਪਾਵਰ ………………… ਹੈ ।
(i) 2
(ii) 5-90
(iii) 1000
(iv) ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ii) 5-90.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਟਰੈਕਟਰ ਹਨ ?
(i) 2 ਲੱਖ
(ii) 10 ਲੱਖ
(iii) 4.76 ਲੱਖ
(iv) 7.46 ਲੱਖ ।
ਉੱਤਰ-
(iii) 4.76 ਲੱਖ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ………………. ਟਿਊਬਵੈੱਲ ਬਿਜਲੀ ਨਾਲ ਚੱਲਦੇ ਹਨ ।
(i) 11.5 ਲੱਖ
(ii) 15 ਲੱਖ
(iii) 17.9 ਲੱਖ ।
(iv) 13.17 ਲੱਖ ।
ਉੱਤਰ-
(i) 11.5 ਲੱਖ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਜਿੰਦਰਾ …………………… ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।
(i) ਵਾਹੀ ਦੇ
(ii) ਵੱਟਾਂ ਪਾਉਣ ਦੇ
(iii) ਪੱਧਰਾ ਕਰਨ ਦੇ
(iv) ਬਿਜਾਈ ਦੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ii) ਵੱਟਾਂ ਪਾਉਣ ਦੇ ।

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ

(i) ਸੁਹਾਗਾ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ……………………. ਅਤੇ ……………… ਕਰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੱਧਰਾ, ਭੁਰਭੁਰਾ

(ii) ਕਲਟੀਵੇਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤਵੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ …………………… ਵਹਾਈ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਦੂਜੀ

(iii) ਟਰਾਂਸਪਲਾਂਟਰ ਦੁਆਰਾ ……………………. ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਝੋਨੇ

(iv) ਖੁਰਪੀ ਨਾਲ ………………………… ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਗੁਡਾਈ

(v) ਰੀਪਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ …………………….. ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਵਾਢੀ ।

ਠੀਕ/ਗਲਤ-

(i) ਟਰਾਂਸਪਲਾਂਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਝੋਨੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
(ii) ਜਿੰਦਰੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖੇਤ ਵਿਚ ਵੱਟਾਂ ਪਾਉਣ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
(iii) ਡੀਜ਼ਲ ਇੰਜਣ ਟਰੈਕਟਰ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਮਸ਼ੀਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
(i) ਠੀਕ,
(ii) ਠੀਕ,
(iii) ਗ਼ਲਤ ।

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖੇਤੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮੰਗ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਟਰੈਕਟਰ ਕਿੰਨੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
5 ਹਾਰਸ ਪਾਵਰ ਤੋਂ 90 ਹਾਰਸ ਪਾਵਰ ਤੱਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਟਰੈਕਟਰ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
4.76 ਲੱਖ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵਾਹੀ ਲਈ ਕਿਹੜਾ ਸੰਦ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਹਲ ਜਾਂ ਟਿੱਲਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਖ਼ਤ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਢੇਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਕਿਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਡਿਸਕ ਹੈਰੋ (ਤਵੀਆਂ) ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਉਲਟਾਵਾਂ ਹਲ ਕਿਸ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਲੋਹੇ ਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਬਲਦਾਂ ਨਾਲ ਕਿੰਨੇ ਉਲਟਾਵੇਂ ਹਲ ਖਿੱਚੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਇੱਕ ਹਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਕਿੰਨੇ ਉਲਟਾਵੇਂ ਹਲ ਚਲਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
4 ਤੋਂ 6 ਹਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਸੁਹਾਗਾ ਕਿੰਨਾ ਚੌੜਾ ਅਤੇ ਮੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
8 ਇੰਚ ਚੌੜਾ ਅਤੇ 3 ਇੰਚ ਮੋਟਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਸੁਹਾਗੇ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਕਿੰਨੇ ਫੁੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
10 ਫੁੱਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਬਲਦਾਂ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਸੁਹਾਗੇ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਕਿੰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
6 ਫੁੱਟ ਲੰਬੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਵੱਟਾਂ ਪਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹੜਾ ਸੰਦ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ਿੰਦਰਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਤਵੇਦਾਰ ਹਲ ਵਿਚ ਤਵੀਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਕਿੰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
1 ਤੋਂ 6.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਦੂਜੀ ਵਹਾਈ ਲਈ ਕਿਸ ਸੰਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਲਟੀਵੇਟਰ ਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਰੋਟਾਵੇਟਰ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਭੁਰਭੁਰਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਲੇਜ਼ਰ ਲੈਂਡ ਲੈਵਲਰ ਕਿਸ ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਪੱਧਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਝੋਨੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਿਸ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਪਲਾਂਟਰ ਨਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਗੰਨੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਮਸ਼ੀਨ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸ਼ੂਗਰਕੇ ਪਲਾਂਟਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਜ਼ੀਰੋ ਟਿਲ ਡਰਿਲ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇੱਕ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
ਕੀ ਰੋਟੋ ਟਿਲ ਡਰਿੱਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਹਾਈ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 21.
ਗੋਡੀ ਕਰਨ ਲਈ ਆਮ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸੰਦ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੁਰਪਾ, ਕਸੌਲਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 22.
ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਬੀਜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਗੋਡੀ ਲਈ ਸੰਦ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਤਿਰਫਾਲੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 23.
ਖੜ੍ਹੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਗੁਡਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸੰਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਹੀਏਦਾਰ ਹੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 24.
ਪਹੀਏਦਾਰ ਹੋ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਿੰਨੇ ਫਾਲੇ ਲੱਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
3-6 ਫਾਲੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 25.
ਇੰਜਣ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਸਪੇਅਰ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਹੇਰੋ ਬਲਾਸਟ ਸਪ੍ਰੇਅਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 26.
ਰੀਪਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਸ ਕੰਮ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਾਢੀ ਲਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 27.
ਥਰੈਸ਼ਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਦਾਣੇ ਕੱਢਣਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 28.
ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਖੇਤ ਵਿਚ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹੜੀ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੇਲਰ ਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 29.
ਹੈਪੀਸੀਡਰ ਕਿੰਨੇ ਹਾਰਸ ਪਾਵਰ ਵਾਲੇ ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਚਲਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
45-50 ਹਾਰਸ ਪਾਵਰ ਵਾਲੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 30.
ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਹੁਣ ਲਈ ਕਿਹੜੀ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਰਾਲੀ ਚੌਪਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 31.
ਭਾਂ ਦੀ ਗੋਡਾਈ ਕਿਉਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੋਡਾਈ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵਾਧੂ ਜੜ੍ਹੀ-ਬੂਟੀ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 32.
ਮਿੱਟੀ ਪਲਟ ਹਲ ਨਾਲ ਸਮਾਂ, ਧਨ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਬੱਚਤ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਹਲ ਤੋਂ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਕੱਟਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਮਿੱਟੀ ਵੀ ਪਲਟ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮੇਂ, ਧਨ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 33.
ਹੈਰੋ ਦਾ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਟ ਕੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਢੇਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਭੁਰਭੁਰੀ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 34.
ਦੇਸੀ ਹਲ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਆੜ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਅੱਖ਼ਰ V ਆਕਾਰ ਦੇ ਸਿਆੜ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 35.
ਪਿਛਲੀ ਦਾਤਰੀ ਕਿਸ ਕੰਮ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਨਾਲ ਗੰਨੇ ਦੀ ਛਿਲਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 36.
ਸੁਹਾਗਾ ਅਤੇ ਕਰਾਹਾ ਵਿਚ ਕੀ ਅੰਤਰ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੁਹਾਗਾ ਹਲ ਵਾਹੁਣ ਮਗਰੋਂ ਭਾਂ ਨੂੰ ਪੱਧਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜਦਕਿ ਕਰਾਹਾ ਉੱਚੀ ਨੀਵੀਂ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਪੱਧਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 37.
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਹਲ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
40 ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 38.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ ਹਲ ਵਰਤੋਂ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁੰਨਾ ਹਲ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਪਲਟ ਹਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 39.
ਡੀਜ਼ਲ ਇੰਜਣ ਨਾਲ ਕਿਹੜੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਚਲਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਨਾਲ ਟਿਊਬਵੈੱਲ, ਪੱਠੇ ਕੁਤਰਨ ਲਈ ਮਸ਼ੀਨ ਅਤੇ ਦਾਣੇ ਕੱਢਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਚਲਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 40.
ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਸੁਹਾਗੇ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਕਿੰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 10 ਫੁੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 41.
ਬਲਦਾਂ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਸੁਹਾਗੇ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਕਿੰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 6 ਫੁੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 42
ਡੀਜ਼ਲ ਇੰਜਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਕਦੋਂ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜਦੋਂ ਘੱਟ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਉੱਥੇ ਟਰੈਕਟਰ ਦੀ ਥਾਂ ਡੀਜ਼ਲ ਇੰਜਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 43.
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਟਿਊਬਵੈੱਲ ਬਿਜਲੀ ਨਾਲ ਚਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
11.5 ਲੱਖ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 44.
ਡਿਸਕ ਹੈਰੋ ਨੂੰ ਦੇਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਤਵੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 45.
ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਕਿਹੜੀ-ਕਿਹੜੀ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੇਲਰ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਗੋਲ ਪੂਲੇ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਡੀਜ਼ਲ ਇੰਜਣ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਟਰੈਕਟਰ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਤੇਲ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਦਾ ਖ਼ਰਚਾ ਟਰੈਕਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ । ਜੇ ਘੱਟ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਟਿਊਬਵੈੱਲ, ਚਾਰਾ ਕੁਤਰਨ ਵਾਲਾ ਟੋਕਾ, ਗਹਾਈ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਚਲਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸੁਹਾਗਾ ਬਾਰੇ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਪੱਧਰਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਭੁਰਭੁਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ 3 ਇੰਚ ਮੋਟੇ ਅਤੇ 8 ਇੰਚ ਚੌੜੇ 2-3 ਫੱਟਿਆਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਬਣਦਾ ਹੈ । ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਸੁਹਾਗੇ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 10 ਫੁੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਲਦਾਂ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਸੁਹਾਗੇ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 6 ਫੁੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਤਵੇਦਾਰ ਹਲ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ । ਉੱਤਰ-ਇਸ ਹਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਕੱਟਣਾ ਅਤੇ ਭੁਰਭੁਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਪਲਟ ਦੇਣਾ ਹੈ । ਇਸ ਹਲ ਵਿਚ ਮੋਲਡ ਬੋਰਡ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਤਵੇ ਲਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਨੂੰ ਪਸ਼ੂ ਅਤੇ ਟਰੈਕਟਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ 6 ਤੱਕ ਤਣੇ ਲੱਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਸਖ਼ਤ, ਪਥਰੀਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਅਤੇ ਪਿਛਲੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਕੱਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਹਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਲਟੀਵੇਟਰ ਬਾਰੇ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਇੱਕ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਹੁਣ ਵਾਲਾ ਸੰਦ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਟਰੈਕਟਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤਵੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਸਰੀ ਵਹਾਈ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਝੋਨੇ ਦੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਕੱਦੂ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਤੋਂ ਨਦੀਨਾਂ ਅਤੇ ਜੜਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਟ ਕੇ ਕਿਨਾਰੇ ਤੇ ਲੈ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਰੋਟਾਵੇਟਰ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖੇਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਭੁਰਭੁਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਦੂਜੀ . ਦੋਵਾਂ ਜੁਤਾਈਆਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਲੇਜ਼ਰ ਲੈਂਡ ਲੈਵਲਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਪੱਧਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਆਧੁਨਿਕ ਤਰੀਕਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਲੇਜ਼ਰ ਕਿਰਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਖੁਰਚਣ ਵਾਲੇ ਬਲੇਡਾਂ ਨੂੰ ਉੱਪਰ-ਥੱਲੇ ਕਰਨਾ ਸੌਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਲੇਜ਼ਰ ਲੈਵਲਰ ਵਿਚ ਇੱਕ ਤਿੰਨ ਟੰਗਾਂ ਵਾਲਾ ਸਟੈਂਡ ਤੇ ਲੇਜ਼ਰ ਟਰਾਂਸਮੀਟਰ ਲੱਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਉੱਚਾ-ਨੀਚਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਤੇ ਟਰੈਕਟਰ ਉੱਚੀ ਜਗਾ ਤੋਂ ਮਿੱਟੀ ਪੁੱਟ ਕੇ ਨੀਵੇਂ ਥਾਂ ਤੇ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਪੱਧਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਜ਼ੀਰੋ ਟਿਲ ਡਰਿਲ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਝੋਨੇ ਦੀ ਵਾਢੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਨਮੀ ਬਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਖੇਤ ਦੀ ਜੁਤਾਈ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਵਿਚ ਇਕ ਏਕੜ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ! ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਜਲਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਫ਼ਸਲ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸੰਬੰਧੀ ਛਿੜਕਾਅ ਸੰਦਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਸਪਰੇਅਰ, ਪੈਰਾਂ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਸਪਰੇਅਰ, ਬਾਲਟੀ ਸਪਰੇਅਰ, ਰੌਕਰ ਸਪਰੇਅਰ, ਨੈਪਸੈਕ ਸਪਰੇਅਰ, ਇੰਜਨ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਹੇਰੋ ਬਲਾਸਟ ਸਪਰੇਅਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਅਸੀਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਿਉਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਜਾਂ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਫ਼ਸਲਾਂ ਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਗੋਡੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਦੀਨ ਪੁੱਟ ਕੇ ਸਾੜ ਦੇਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤੇ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਹੱਥ ਨਾਲੋਂ ਡਿਲ ਨਾਲ ਬੀਜ ਬੀਜਣਾ ਕਿਉਂ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਨਾਲ ਬੀਜ ਅਤੇ ਖ਼ਾਦ ਸਾਰੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਇਕਸਾਰ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਬੀਜ ਅਤੇ ਖ਼ਾਦ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਧਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਪੋਰਾ ਕਰਨ ਤੇ ਬੀਜ ਵੱਧ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੀਜ ਨੂੰ ਇਕਸਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੁਹਾਰਤ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਟੋਕਾ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ? ਇਹ ਕਿਸ ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ? ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਚਲਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਹਰ ਘਰ ਵਿਚ | ਪਸ਼ੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰਾ ਕੁਤਰ ਕੇ ਪਾਉਣ ਲਈ ਟੋਕਾ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ, ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਮੋਟਰ ਨਾਲ ਅਤੇ ਡੀਜ਼ਲ ਇੰਜਣ ਨਾਲ ਚਲਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ।
ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਟਿੱਲਰ ਕਿਸ ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਹੁਣ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਹੁਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਡਿਸਕ ਹੈਰੋਂ ਕਿਸ ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਵਹਾਈ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਤਵੀਆਂ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖੇਤੀ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦਾ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਜਲਦੀ ਅਤੇ ਸਸਤੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
2. ਬੂਟਿਆਂ ਅਤੇ ਬੂਟਿਆਂ ਵਿਚ ਕਤਾਰਾਂ ਦਾ ਫ਼ਾਸਲਾ ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
3. ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਬੀਜਣ ਕਰਕੇ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਗੋਡੀ ਸੌਖੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
4. ਬੀਜ ਅਤੇ ਖ਼ਾਦ ਨਿਸਚਿਤ ਡੂੰਘਾਈ ਅਤੇ ਯੋਗ ਫ਼ਾਸਲੇ ਤੇ ਕੇਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
5. ਡਰਿੱਲ ਨਾਲ ਬੀਜੀ ਹੋਈ ਫ਼ਸਲ ਤੋਂ 10 ਤੋਂ 15% ਤਕ ਵੱਧ ਝਾੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖੇਤੀ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ਤੇ ਟਰੈਕਟਰ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਹਨ ਟਰੈਕਟਰ, ਡੀਜ਼ਲ ਇੰਜਣ, ਬਿਜਲੀ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਮੋਟਰ, ਪੱਠੇ ਕੁਤਰਨ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ, ਬੀਜ ਅਤੇ ਖਾਦ ਡਰਿੱਲ ਆਦਿ ।

ਟਰੈਕਟਰ – ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖੇਤੀ ਵਿਚ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਟਰੈਕਟਰ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ 5 ਹਾਰਸ ਪਾਵਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 90 ਹਾਰਸ ਪਾਵਰ ਤਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਹੁਤ

ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵਹਾਈ ਕਰਨਾ, ਖੇਤੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੰਬੰਧੀ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ, ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚੋਂ ਪਾਣੀ ਕੱਢਣ ਲਈ ਟਿਉਬਵੈੱਲ ਚਲਾਉਣਾ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ । ਭਾਵੇਂ ਟਿਊਬਵੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਡੀਜ਼ਲ ਇੰਜਣ ਜਾਂ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਮੋਟਰ ਬਹੁਤ ਸਸਤੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਫਿਰ ਵੀ ਜਿੱਥੇ ਕਿਤੇ ਇਹ ਸਾਧਨ ਉਪਲੱਬਧ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਕਿਸਾਨ ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਹੀ ਪਾਣੀ ਕੱਢਣ ਲਈ ਟਿਉਬਵੈੱਲ ਚਲਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ । ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਗਹਾਈ ਅਤੇ ਕੰਬਾਈਨਾਂ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਟਰੈਕਟਰ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਲਟਾਵਾਂ ਹਲ ਕੀ ਹੈ ? ਇਹ ਦੁਜੇ ਹਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਵੇਂ ਭਿੰਨ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਹਲ ਲੋਹੇ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਬਲਦਾਂ ਨਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਜਦ ਕਿ ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ 4 ਤੋਂ 6 ਹਲ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਚਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਹਲ ਨਾਲ ਭੂਮੀ ਦੀ ਉੱਪਰਲੀ ਤਹਿ ਹੋਠਾਂ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੇਠਲੀ ਤਹਿ ਉੱਪਰ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਸਲ ਵੱਢਣ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਵਿੱਚ ਵਕਫ਼ਾ ਵੱਧ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਲਟਾਵੇਂ ਹਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਘਾਹ-ਫੂਸ ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਾਂ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗਲ-ਸੜ ਕੇ ਖਾਦ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਲੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਘਾਹ-ਫੂਸ ਦੇ ਉੱਪਰ ਆ ਜਾਣ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਅੰਦਰਲੇ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਜੀਵਾਂਸ਼ਾਂ ਦਾ ਧੁੱਪ ਲੱਗਣ ਨਾਲ ਖ਼ਾਤਮਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਬਲਦਾਂ ਨਾਲ ਖਿੱਚਣ ਵਾਲਾ ਹਲ ਲੱਕੜ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਅੱਗੇ ਫਾਲਾ ਲੱਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦਕਿ ਉਲਟਾਵਾਂ ਹਲ ਲੋਹੇ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਆਮ ਹਲ ਨਾਲ ਸਿਆੜ ਖੁੱਲਦਾ ਹੈ ਜਦਕਿ ਉਲਟਾਵੇਂ ਹਲ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਉੱਪਰਲੀ ਤਹਿ ਹੇਠਾਂ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਹੇਠਲੀ ਤਹਿ ਉੱਪਰ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਖੇਤੀ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ1. ਸੁਹਾਗਾ 2. ਜਿੰਦਰਾ ।
ਉੱਤਰ-
1. ਸੁਹਾਗਾ -ਹਲ ਵਾਹੁਣ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਭਾਂ ਨੂੰ ਪੱਧਰਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕੇਰੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੀਜ ਢਕਣ ਲਈ ਜਿਹੜਾ ਸੰਦ ਫੇਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਸੁਹਾਗਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਇਕ ਫੱਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 275 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ (ਲਗਭਗ 10 ਫੁੱਟ), ਚੌੜਾਈ 30 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ (1 ਫੁੱਟ) ਤੇ ਮੋਟਾਈ 15 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ (ਅੱਧਾ ਫੁੱਟ) ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਲੰਬਾਈ, ਚੌੜਾਈ ਤੇ ਮੋਟਾਈ ਵੱਧ ਘੱਟ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ | ਸੁਹਾਗੇ ਦੇ ਮੱਥੇ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ 7-8 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਚੌੜੀ ਲੋਹੇ ਦੀ ਪੱਤੀ ਲੱਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਲੱਕੜ ਨੂੰ ਘਸਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਫੱਟੇ ਦੇ ਦੋਹਾਂ ਸਿਰਿਆਂ ਤੇ ਲੱਕੜ ਦੀਆਂ ਮੋਟੀਆਂ ਕਿੱਲੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਕਿੱਲੀਆਂ ਨੂੰ ਕੰਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਸੁਹਾਗੇ ਨੂੰ ਪੰਜਾਲੀ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹਣ ਵਾਲਾ

ਰੱਸਾ ਇਹਨਾਂ ਕਿੱਲੀਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਬੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਬਲਦਾਂ ਦੀਆਂ ਜੋੜੀਆਂ ਖਿੱਚਦੀਆਂ ਹਨ । ਜਿੱਥੇ ਸੁਹਾਗਾ ਤੋਂ ਨੂੰ ਪੱਧਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਇਹ ਭੋਂ ਵਿਚ ਪਏ ਵੇਲੇ ਵੀ ਤੋੜਦਾ ਹੈ । 10 ਫੁੱਟ ਲੰਬਾ ਸੁਹਾਗਾ ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਅਤੇ 6 ਫੁੱਟ ਲੰਬਾ ਸੁਹਾਗਾ ਬਲਦਾਂ ਨਾਲ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

2. ਜਿੰਦਰਾ – ਇਹ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਵੱਟਾਂ ਪਾਉਣ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ । ਆਧੁਨਿਕ ਖੇਤੀ ਲਈ ਜਿੰਦਰਾ ਕਿਸਾਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਹਾਈ ਸੰਦ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਦਸਤੇ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 175 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਦਸਤੇ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਇਕ ਲੱਕੜ ਦੀ ਫੱਟੀ ਲੱਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਲੱਕੜ ਦੀ ਫੱਟੀ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਸਿਰੇ ਤੇ 5-6 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਚੌੜੀ ਲੋਹੇ ਦੀ ਪੱਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਲੱਕੜ ਦੀ ਫੱਟੀ ਨਾਲ ਦੋਹਾਂ ਸਿਰਿਆਂ ਤੇ ਇਕ-ਇਕ ਲੋਹੇ ਦਾ ਕੰਡਾ ਲੱਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਕੰਡਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਰੱਸਾ ਲੰਘਾ ਕੇ ਇਕ ਕਿੱਲੀ ਨਾਲ ਬੰਨ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿੱਲੀ ਫੜ ਕੇ ਜੰਦਰੇ ਨੂੰ ਖਿੱਚਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਵਿਅਕਤੀ ਦਸਤੇ ਨੂੰ ਫੜ ਕੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਹਲ ਕਿਉਂ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ? ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਚੰਗਾ ਨਤੀਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਚੰਗੀ ਤਿਆਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਚੰਗੀ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਫ਼ਸਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸਾਨ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਤ ਨੂੰ ਬਿਜਾਈ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਵੱਤਰ ਦੇਖ ਕੇ ਹਲ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਮਿੱਟੀਪਲਟ ਹਲ ਜਾਂ ਉਲਟਾਵਾਂ ਹਲ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਖੇਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਿਛਲੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਮਿੱਟੀ ਉਲਟਨ ਨਾਲ ਥੋਂ ਦੇ ਉੱਪਰ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਜਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚ ਛੁਪੇ ਹੋਏ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਕੀੜੇ ਵੀ ਬਾਹਰ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਕੀੜੇ ਧੁੱਪ ਲੱਗਣ ਨਾਲ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ : ਤੋਂ ਵਿਚ ਹਲ ਚਲਾਉਣ ਨਾਲ ਇਸ ਵਿਚ ਉੱਗ ਰਹੇ ਵਾਧੂ ਬੂਟੇ ਵੀ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਹਲ ਵਾਹੁਣ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਕਣ ਖੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਵਿਚ ਹਵਾ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਸੌਖੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਪਾਣੀ ਸਿੰਮਣ ਜਾਂ ਜ਼ਜਬ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਅਖਾਣ ‘ਜਿੰਨੀਆਂ ਸੀਆਂ ਲਵੇਂਗਾ, ਉੱਨਾ ਬੋਹਲ ਉਠਾਏਂਗਾ” ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਮਿੱਟੀ-ਪਲਟ ਹਲ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਿੱਟੀ-ਪਲਟ ਹਲ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ-

1. ਖੇਤ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵਾਹੁਣ ਸਮੇਂ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਉਲਟਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
2. ਹਰੀ ਖ਼ਾਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਖੇਤ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਇਸ ਨਾਲ ਵਾਹ ਕੇ ਤੋਂ ਵਿਚ ਦਬਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
3. ਇਸ ਤੋਂ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਵੱਟਾਂ ਪਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
4. ਇਸ ਨਾਲ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਖਾਲ਼ੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
5. ਇਸ ਨਾਲ ਖਾਦ ਅਤੇ ਰੂੜੀ ਰਲਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਬੀਜ ਅਤੇ ਖਾਦ ਡਰਿੱਲ ਬਾਰੇ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਖਾਦ ਅਤੇ ਬੀਜ ਪੋਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਪੋਰਾ ਕਰਨ ਤੇ ਕਈ ਥਾਂਵਾਂ ‘ਤੇ ਬੀਜ ਵੱਧ ਤੇ ਕਈ ਥਾਂਵਾਂ ‘ਤੇ ਘੱਟ ਜਾਂਦੇ ਸਨ । ਪਰ ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਬੀਜ ਅਤੇ ਖਾਦ ਸਾਰੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਇਕ-ਸਮਾਨ ਪੋਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਬੀਜਾਂ ਅਤੇ ਖਾਦ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਧਾਈ ਵੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਟਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਬਲਦਾਂ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਦੋਵੇਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੀਜਾਈ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮੰਗ ਸਮਾਂ, ਸ਼ਕਤੀ ਤੇ ਊਰਜਾ ਦੀ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਹੱਥੀਂ ਕਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਕਈ-ਕਈ ਦਿਨ ਕੰਮ ਖ਼ਤਮ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਸਨ । ਹੁਣ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਕਾਢ ਕੱਢ ਲਈ ਹੈ ਤੇ ਕੰਮ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਖੇਤਰਫਲ ਨੂੰ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਤਿਆਰ ਵੀ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬਿਜਾਈ ਵੀ ਕਰ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਖੇਤੀ ਸੰਦ ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨਾਂ । ਬੀਜ ਖਾਦ ਡਰਿਲ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਕਣਕ, ਸਰੋਂ, ਬਾਜਰਾ, ਮੂੰਗੀ, ਜਵਾਰ, ਗਵਾਰ, ਛੋਲੇ ਆਦਿ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਵਾਂਸਪਲਾਂਟਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਝੋਨੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਜ਼ੀਰੋ ਟਿਲ ਡਰਿਲ ਅਤੇ ਬੈਡ ਪਲਾਂਟਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਵੈਜ਼ੀਟੇਬਲ ਪਲਾਂਟਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕਾਟਨ ਪਲਾਂਟਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਕਪਾਹ ਅਤੇ ਨਰਮੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਸ਼ੁਗਰਕੇਨ ਪਲਾਂਟਰ ਨਾਲ ਗੰਨੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਰੋਟੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਡਰਿਲ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ-ਨਾਲ ਵਹਾਈ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਗੁਡਾਈ ਸੰਬੰਧੀ ਖੇਤੀ ਸੰਦਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਗੁਡਾਈ ਸੰਬੰਧੀ ਖੇਤੀ ਸੰਦ-ਖ਼ਾਲੀ ਖੇਤ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿਚ ਕੁੱਝ ਬੇਲੋੜੇ ਪੌਦੇ ਉਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਉੱਗੀ ਹੋਈ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਵੀ ਕਈ ਫ਼ਾਲਤੂ ਬੇਲੋੜੇ ਪੌਦੇ ਉੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਫ਼ਸਲ ਨਾਲ ਪਾਣੀ, ਹਵਾ, ਰੋਸ਼ਨੀ, ਖ਼ੁਰਾਕ ਆਦਿ ਲਈ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਇਹਨਾਂ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਗੁਡਾਈ ਕਰਕੇ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਗੁਡਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁੱਝ ਸੰਦ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਚਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕੁੱਝ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨਾਲ । ਗੁਡਾਈ ਕਰਨ ਨਾਲ ਨਦੀਨ ਤਾਂ ਨਿਕਲ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵੀ ਪੋਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੌਦੇ ਦੇ ਵੱਧਣ-ਫੁਲਣ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਹੱਥੀ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਗੁਡਾਈ ਸੰਦ-ਹੱਥੀਂ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸੰਦ ਹਨ ਖੁਰਪੀ, ਕਸੌਲਾ, ਪਹੀਏਦਾਰ ਸੰਦ ਆਦਿ । ਖੁਰਪੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਸਾਨ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਕਰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ।


ਪਹੀਏਦਾਰ ਹੋ – ਇਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਗੁਡਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਆਦਮੀ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਪਿਛੋਂ ਧੱਕਦਾ ਹੈ । ਪਹੀਏ ਦੇ ਪਿੱਛੇ 3-6 ਫਾਲੇ ਲੱਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਟਰੈਕਟਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਗੁਡਾਈ ਸੰਦ – ਇਨਾਂ ਸੰਦਾਂ ਵਿਚ ਕਲਟੀਵੇਟਰ ਮੁੱਖ ਹੈ । ਇਹ ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਨਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੀ ਹੈ ਪਰ ਨਮੀ ਨੂੰ ਵੀ ਬਚਾ ਕੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ! ਇਸ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਅਤੇ ਪਥਰੀਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਵੀ ਵਧੀਆ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਘਾਹ ਅਤੇ ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਜੜ੍ਹਾਂ ਸਮੇਤ ਖੇਤ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਤੇ ਲੈ ਆਉਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫਾਲੋ ਅਤੇ ਬਲੇਡ ਆਦਿ ਲਗਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

ਸਵੈਚਾਲਿਤ ਗੁਡਾਈ ਸੰਦ – ਇਸ ਨੂੰ ਪਾਵਰ ਟਿੱਲਰ ਨਾਲ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਖਿੱਚਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਨਾਲ ਮੁੱਖ ਫ਼ਰੇਮ, ਹੈਂਡਲ, ਪ੍ਰਚਾਲਣ ਪਹੀਆ ਅਤੇ ਸਵੀਪ ਬਲੇਡ ਆਦਿ ਲੱਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਪ੍ਰਚਾਲਣ ਪਹੀਆ ਸੰਦ ਨੂੰ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਚਲਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਖੇਤੀ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਦੋ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਹਨ-ਟਰੈਕਟਰ, ਡੀਜ਼ਲ ਇੰਜਣ, ਡਿਸਕ ਹੈਰੋ, ਉਲਟਾਵਾਂ ਹਲ, ਕਲਟੀਵੇਟਰ, ਰੋਟਾਵੇਟਰ, ਲੇਜ਼ਰ ਲੈਵਲਰ, ਬੀਜ ਖਾਦ ਡਰਿਲ, ਪਹਿਏਦਾਰ ਹੋ, ਸਪ੍ਰੇਅਰ ਜਿਵੇਂ ਨੈਪਸੈਕ ਸਪ੍ਰੇਅਰ, ਰੀਪਰ, ਕੰਬਾਈਨ ਹਾਰਵੈਸਟਰ, ਹੈਪੀਸੀਡਰ, ਪਰਾਲੀ ਚੌਪਰ ਆਦਿ ।

1. ਟਰੈਕਟਰ – ਟਰੈਕਟਰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖੇਤੀ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਟਰੈਕਟਰ 5 ਹਾਰਸ ਪਾਵਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 90 ਹਾਰਸ ਪਾਵਰ ਤੱਕ ਸ਼ਕਤੀ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵਹਾਈ, ਢੋਆ-ਢੁਆਈ, ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚੋਂ ਪਾਣੀ ਕੱਢਣ ਲਈ ਟਿਊਬਵੈੱਲ ਚਲਾਉਣਾ ਆਦਿ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਗਹਾਈ ਅਤੇ ਕੰਬਾਈਨਾਂ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 4.76 ਲੱਖ ਟਰੈਕਟਰ ਹਨ ।

2. ਥਰੈਸ਼ਰ – ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾਣੇ ਕੱਢਣ (ਗਹਾਈ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਬੱਲੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਦਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਤੋੜੇ ਵੱਖ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਪੱਖੇ ਲੱਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਹਵਾ ਸੁੱਟਦੇ ਹਨ ਤੇ ਦਾਣੇ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਕੇ ਬਾਹਰ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਖੇਤੀ ਸੰਦਾਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ । ਖੁਰਪਾ, ਜਿੰਦਰਾ, ਡਿਸਕ ਹੈਰੋਂ, ਟਿੱਲਰ ।
ਉੱਤਰ-
1. ਖੁਰਪਾ – ਇਸ ਸੰਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਗੁਡਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਮਜ਼ਦੂਰ ਆਪ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਨਾਲ ਨਦੀਨ ਮਾਰੇ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕੱਢੇ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

2. ਜ਼ਿੰਦਰਾ – ਇਸ ਸੰਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖੇਤ ਵਿਚ ਵੱਟਾਂ ਪਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਚਲਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਵੀ ਚਲਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

3. ਡਿਸਕ ਹੈਰੋਂ – ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਕਰਕੇ ਤਵੀਆਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਕਈ ਤਵੇ ਜੋੜ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਖ਼ਤ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਢੇਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਭੁਰਭੁਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਨਦੀਨ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਿਛਲੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਨਮੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਸੰਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖੇਤ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਵਹਾਈ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

4. ਟਿੱਲਰ – ਇਸ ਨੂੰ ਬਲਦਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖਿੱਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਲੱਕੜ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਅੱਗੇ ਲੋਹੇ ਦਾ ਫਾਲਾ ਲਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵਾਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਸਿਆੜ ਖੁੱਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਖੇਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਲਈ ਮੁੱਖ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਜਾਨਵਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਬਲਦ, ਊਠ, ਖੱਚਰ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨ ਹੱਥਾਂ ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਊਰਜਾ ਜਾਂ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ । ਜਿਸ ਲਈ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਸ਼ਕਤੀ ਜਾਂ ਟਰੈਕਟਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕਈ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਸਿੱਧੇ ਹੀ ਬਿਜਲੀ ਨਾਲ ਚਲਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕਈ ਵਾਰ ਟਰੈਕਟਰ ਤੋਂ ਜਨਰੇਟਰ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੁੱਖ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜਾਨਵਰਾਂ, ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ, ਬਿਜਲੀ ਸ਼ਕਤੀ, ਬਿਜਲੀ ਮੋਟਰਾਂ, ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਆਦਿ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਖੇਤੀ ਸੰਦ ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨਾਂ PSEB 6th Class Agriculture Notes

1. ਖੇਤੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਊਰਜ਼ਾ ਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਹੈ ।
2. ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਹੈ ।
3. ਖੇਤੀ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਬਲਦ, ਉਠ ਅਤੇ ਖੱਚਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
4. ਟਰੈਕਟਰ 5 ਹਾਰਸ ਪਾਵਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 90 ਹਾਰਸ ਪਾਵਰ ਤੱਕ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ।
5. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਲਗਭਗ 4.76 ਲੱਖ ਟਰੈਕਟਰ ਹਨ ।
6. ਡੀਜ਼ਲ ਇੰਜ਼ਣ ਟਰੈਕਟਰ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ ।
7. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ 11.5 ਲੱਖ ਟਿਊਬਵੈੱਲ ਬਿਜਲੀ ਨਾਲ ਚਲਦੇ ਹਨ ।
8. ਹਲ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵਾਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
9. ਹੈਰੋਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਰਹਿੰਦ ਖੂੰਹਦ ਕੱਢਣ ਲਈ ਅਤੇ ਮੁੱਢਲੀ ਵਹਾਈ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
10. ਉਲਟਾਵੇਂ ਹਲ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਹੇਠਲੀ ਤਹਿ ਉੱਪਰ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
11. ਸੁਹਾਗਾ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਪੱਧਰਾ ਅਤੇ ਭੁਰਭੁਰਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਦਬਾਉਣ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।
12. ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਵੱਟਾਂ ਪਾਉਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਦਰਾ ਨਾਮਕ ਸੰਦ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
13. ਤਵੇਦਾਰ ਹਲ ਦਾ ਕੰਮ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਕੱਢ ਕੇ ਭੁਰਭੁਰਾ ਬਣਾਉਣਾ ਅਤੇ ਪਲਟਨਾ ਹੈ ।
14. ਰੋਟਾਵੇਟਰ ਵੀ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਭੁਰਭੁਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
15. ਲੇਜ਼ਰ ਲੈਵਲਰ, ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਪੱਧਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਵੀਂ ਤਕਨੀਕ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਲੇਜ਼ਰ ਕਿਰਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
16. ਕੁੱਝ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਛੱਟਾ ਜਾਂ ਬੀਜ ਅਤੇ ਖਾਦ ਡਰਿਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
17. ਜ਼ਿਰੋ ਟਿਲ ਡਰਿਲ ਅਤੇ ਬੈਡ ਪਲਾਂਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
18. ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਗੋਡੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
19. ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਗੋਡੀ ਤਿਰਫਾਲੀ ਜਾਂ ਪਹੀਏ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਜਾਂ ਟਰੈਕਟਰ ਪਿੱਛੇ ਟਿੱਲਰ ਨਾਲ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
20. ਛਿੜਕਾਅ ਸੰਦ ਹਨ-ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਸਪੇਅਰ, ਪੈਰਾਂ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਸਪ੍ਰੇਅਰ, ਰੌਕਰ ਸਪ੍ਰੇਅਰ, ਬਾਲਟੀ ਸਪ੍ਰੇਅਰ ਅਤੇ ਨੈਪਸੈਕ ਸਪ੍ਰੇਅਰ ।
21. ਰੀਪਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਵਾਢੀ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
22. ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਦਾਣੇ ਕੱਢਣ ਲਈ (ਗਹਾਈ) ਥਰੈਸ਼ਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
23. ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਵਾਢੀ ਲਈ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਬਾਈਨ ਹਾਰਵੈਸਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ-ਵਾਢੀ, ਗਹਾਈ, ਸਫਾਈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ।
24. ਝੋਨੇ ਦੀ ਵਾਢੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਮ ਕਰਕੇ ਕਿਸਾਨ ਖੜੀ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਜਿਸ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਲਈ ਚੰਗੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਸੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
25. ਝੋਨੇ ਦੀ ਵਾਢੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਖੇਤ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢੇ ਬਿਨਾਂ ਕਣਕ ਦੀ ਸਿੱਧੀ । ਬਿਜਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਹੈਪੀ ਸੀਡਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
26. ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਵਾਹੁਣ ਲਈ ਪਰਾਲੀ ਚੋਪਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Agriculture Book Solutions Chapter 5 ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ Textbook Exercise Questions, and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Agriculture Chapter 5 ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ

Agriculture Guide for Class 7 PSEB ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ Textbook Questions and Answers

ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
(ੳ) ਇੱਕ-ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਝੋਨੇ-ਕਣਕ ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰ ਵਾਲੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਨਦੀਨ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਗੁੱਲੀ-ਡੰਡਾ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਚੌੜੀ ਪੱਤੀ ਵਾਲਾ ਕਿਹੜਾ ਨਦੀਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੈਣਾ, ਮੈਣੀ, ਕੱਲਾ, ਜੰਗਲੀ ਪਾਲਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਝੋਨੇ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜਾ ਨਦੀਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਵਾਂਕ, ਮੋਥਾ, ਘਰਿੱਲਾ, ਸਣੀ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਫ਼ਸਲ ਅਤੇ ਨਦੀਨ ਜੰਮਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਹੜੇ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਟਰੈਫਲਾਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਜਦ ਨਦੀਨ ਉੱਗੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਕਿਹੜੇ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਟੌਪਿਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈੱਡ ਲਾ ਕੇ ਕਿਹੜੇ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਰਾਉਂਡ ਅਪ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਗੋਡੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦੋ ਖੇਤੀ ਸੰਦਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-ਖੁਰਪਾ, ਕਸੌਲਾ, ਵੀਲ ਹੋ, ਤ੍ਰਿਫਾਲੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰੀ ਢੰਗ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਅਦਲਾ-ਬਦਲੀ ਕਰਕੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਛਿੜਕਾਅ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਨੋਜ਼ਲ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਫਲੈਟ ਫੈਨ ਜਾਂ ਫਲੱਡ ਜੈਟ ਨੋਜ਼ਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਕੀ ਇੱਕ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਇੱਕੋ ਕਿਸਮ ਦੇ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਕੋ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਨਹੀਂ ਵਰਤਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ।

(ਅ) ਇੱਕ-ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਉ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਨਦੀਨ ਕੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਉੱਗੇ ਅਣਚਾਹੇ, ਬੇਲੋੜੇ ਪੌਦੇ ਜੋ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਨਾਲ ਹੀ ਉੱਗਦੇ ਹਨ ਤੇ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ, ਪਾਣੀ ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਦੀਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਘਾਹ ਵਾਲੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਘਾਹ ਵਾਲੇ ਨਦੀਨ ਦੇ ਪੱਤੇ ਲੰਬੇ, ਪਤਲੇ ਅਤੇ ਨਾੜੀਆਂ ਸਿੱਧੀਆਂ ਲੰਬੀਆਂਲੰਬੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਚੌੜੀ ਪੱਤੀ ਵਾਲੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹਨਾਂ ਨਦੀਨਾਂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਚੌੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾੜੀਆਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਬਹੁਲਤਾ ਕਿਸ ਉੱਪਰ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਬਹੁਲਤਾ ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰ, ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਾਧਨ, ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕਿਸਮ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਗੋਡੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੋਡੀ ਮਹਿੰਗੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਸਮਾਂ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਕਈ ਵਾਰ ਗੋਡੀ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ ਅਤੇ ਸਾਉਣੀ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਕਾਰਨ ਗੋਡੀ ਕਰਨੀ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸਾਉਣੀ ਦੇ ਨਦੀਨ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਕਿਉਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਸਮੇਂ ਵਰਖਾ ਵਧੇਰੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਨਦੀਨ ਵਧੀਆ ਢੰਗ ਨਾਲ ਫਲਦੇ-ਫੁਲਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਿਹੋ ਜਿਹੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਸ਼ਾਂਤ ਮੌਸਮ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਹਵਾ ਨਾ ਚਲਦੀ ਹੋਵੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਗੁੱਲੀ ਡੰਡੇ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਗੁੱਲੀ ਡੰਡੇ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਅਦਲਾ-ਬਦਲੀ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਨਦੀਨ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਹਾੜ੍ਹੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਹਾੜ੍ਹੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿਚ ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ, ਜੰਧਰ, ਜੰਗਲੀ ਜਵੀ, ਮੈਣਾ, ਮੈਣੀ, ਜੰਗਲੀ ਪਾਲਕ, ਕੰਡਿਆਲੀ ਪਾਲਕ, ਬਟਨ ਬੂਟੀ, ਜੰਗਲੀ ਮਟਰੀ, ਬਿੱਲੀ ਬੂਟੀ, ਕੱਲਾ, ਪਿੱਤ-ਪਾਪੜਾ ਆਦਿ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਨਦੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨਾਲ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਊਰਜਾ ਸਰੋਤਾਂ ਲਈ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਦੀਨ ਖਾਦਾਂ, ਪਾਣੀ, ਸੂਰਜੀ ਰੋਸ਼ਨੀ, ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਆਦਿ ਊਰਜਾ ਸਰੋਤਾਂ ਲਈ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

(ੲ) ਪੰਜ-ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਉ –

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕਰਨਾ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਅਣਚਾਹੇ ਤੇ ਬੇਲੋੜੇ ਪੌਦੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਦੀਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲ ਨਾਲ ਉੱਗਣਾ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲ ਨਾਲ ਸੂਰਜੀ ਰੋਸ਼ਨੀ, ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ, ਹਵਾ, ਖਾਦਾਂ, ਪਾਣੀ ਆਦਿ ਲਈ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਨਦੀਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਤੇ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਝਾੜ ਵੀ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਾਸ਼ਤਕਾਰੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਕਾਬੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਵਾਰ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰੀ ਢੰਗ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕਈ ਨਦੀਨ ਇਕੋ ਹੀ ਫ਼ਸਲ ਬੀਜਣ ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਦੀਨ ਦੀਆਂ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਇਸ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲ ਤੋਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ | ਅਜਿਹੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਅਦਲਾ-ਬਦਲੀ ਕਰਕੇ ਬੀਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਧੇਰੇ ਬੁਝਾ ਮਾਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਬੀਜ. ਕੇ ਅਤੇ ਦੋਹਰੀ ਬੌਣੀ ਕਰਕੇ ਫ਼ਸਲ ਬੀਜੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵੀ ਨਦੀਨ ਘੱਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਖਾਦ ਨੂੰ ਛੱਟੇ ਦੀ ਥਾਂ ਪੋਰ ਕਰਨ ਨਾਲ, ਦੋ ਪਾਸੀ ਬੀਜਾਈ ਕਰਨ ਨਾਲ, ਸਿਆੜਾਂ ਵਿਚ ਫਾਸਲਾ ਘਟਾਉਣ ਨਾਲ ਵੀ ਨਦੀਨਾਂ ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਕੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤਣ ਦੇ ਕੀ ਲਾਭ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਰਸਾਇਣਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਅਸਰਦਾਇਕ ਤਰੀਕਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਨਦੀਨ ਜੰਮਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮਾਰੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਫ਼ਸਲ ਨਾਲ ਖਾਦ, ਹਵਾ, ਪਾਣੀ, ਰੌਸ਼ਨੀ, ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਲਈ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਦੇ
ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੇ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਝਾੜ ਵੀ ਵੱਧਦਾ ਹੈ ਤੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵੀ । ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਬੇਲੋੜੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵਰਤਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਰਤਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ

1. ਬੀਜਾਈ ਲਈ ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਫ਼ਸਲ ਬੀਜਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ।
2. ਫ਼ਸਲ ਉੱਗਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ
3. ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ
4. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ ਵਰਤੋਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਵਰਤਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਛਿੜਕਾਅ ਸਮੇਂ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ-

• ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਮੇਂ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਦਸਤਾਨੇ ਜ਼ਰੂਰ ਪਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ |
• ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਛਿੜਕਾਅ ਲਈ ਸਦਾ ਫਲੈਟ ਫੈਨ ਜਾਂ ਫਲੱਡ ਜੈਟ ਨੋਜ਼ਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
• ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸ਼ਾਂਤ ਮੌਸਮ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
• ਫ਼ਸਲ ਜੰਮਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਵੇਰੇ ਜਾਂ ਸ਼ਾਮ ਸਮੇਂ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਦੁਪਹਿਰ ਵੇਲੇ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ।
• ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਤਾਲੇ ਅੰਦਰ ਰੱਖੋ ।
• ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਖ਼ਰੀਦਦੇ ਸਮੇਂ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਤੋਂ ਪੱਕਾ ਬਿਲ ਜ਼ਰੂਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਘੋਲ ਛਿੜਕਾਅ ਵਾਲੇ ਪੰਪ ਵਿਚ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਸਾਰੀ ਫ਼ਸਲ ਉੱਪਰ ਇਕਸਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

PSEB 7th Class Agriculture Guide ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ Important Questions and Answers

ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਘਾਹ ਵਾਲੇ ਨਦੀਨਾਂ ਵਿਚ ਨਾੜੀਆਂ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਲੰਬੀਆਂ ਤੇ ਸਿੱਧੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਚੌੜੇ ਪੱਤੇ ਵਾਲੇ ਨਦੀਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਨਾੜੀਆਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਨਦੀਨਾਂ ਕਾਰਨ ਝਾੜ ਕਿੰਨਾ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
20-50%.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕੱਦੂ ਕੀਤੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਬੀਜੇ ਝੋਨੇ ਵਿਚਲੇ ਕੁੱਝ ਨਦੀਨ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਵਾਂਕ, ਮੋਥਾ, ਕਣਕੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਫਸਲਾਂ ਵਿਚ ਨਦੀਨ ਦੱਸੋ |
ਉੱਤਰ-
ਤੱਕੜੀ ਘਾਹ, ਖੱਬਲ ਘਾਹ, ਕਾਂ-ਮੱਕੀ, ਸਲਾਰਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਝੋਨੇ-ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰ ਵਾਲੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਨਦੀਨ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੁਲੀ-ਡੰਡਾ/ਮਿੱਟੀ ਨਦੀਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹਾੜ੍ਹੀ ਵਿਚ ਦੂਸਰੇ ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰਾਂ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ ਨਦੀਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੌਧਰ/ਜੰਗਲੀ ਜਵੀਂ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕਣਕ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ ਨਦੀਨ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੈਣਾ, ਮੈਣੀ, ਜੰਗਲੀ ਪਾਲਕ, ਕੰਡਿਆਲੀ ਪਾਲਕ, ਤੱਕਲਾ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਤਰੀਕੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਤਿੰਨ-ਡੀ, ਕਾਸ਼ਤਕਾਰੀ ਢੰਗ, ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਨਦੀਨ ਜੰਮਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ-ਟਰੈਫਲਾਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ 24 ਘੰਟੇ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਛਿੜਕਾਅ ਕੀਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਦੱਸੋ । ‘
ਉੱਤਰ-
ਸਟੌਪ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ, ਨਦੀਨਾਂ ਲਈ ਕਿਹੜੀ ਦਵਾਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਟੌਪਿਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈੱਡ ਲਾ ਕੇ ਕਿਹੜਾ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਰਾਊਂਡ ਅਪ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਫ਼ਸਲ ਜੰਮਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਕਿਸ ਸਮੇਂ ਛਿੜਕਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਵੇਰੇ ਜਾਂ ਸ਼ਾਮ ਸਮੇਂ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਝੋਨੇ-ਕਣਕ ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰ ਵਿਚ ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ ਦੇ ਵੱਧਣ-ਫੁੱਲਣ ਦਾ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਝੋਨੇ-ਕਣਕ ਦਾ ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰ ਇਸ ਦੇ ਵੱਧਣ-ਫੁੱਲਣ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਮਾਹੌਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਗੋਡੀ ਕਰਕੇ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹੜੇ ਯੰਤਰ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੁਰਪਾ, ਕਸੌਲਾ, ਵੀਲੇ ਹੋ, ਤ੍ਰਿਫਾਲੀ ਜਾਂ ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਹਲ, ਟਿੱਲਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਖਾਦ ਪਾਉਣ ਦਾ ਢੰਗ, ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਢੰਗ ਆਦਿ ਨਾਲ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕਰਨ ਦਾ ਕੀ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖਾਦ ਨੂੰ ਛੱਟੇ ਦੀ ਥਾਂ ਪੋਰੇ ਨਾਲ ਪਾਉਣ ਨਾਲ, ਦੋ ਪਾਸੀਂ ਬੀਜਾਈ ਕਰਨ, ਸਿਆੜਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਾਸਲਾ ਘਟਾਉਣ ਨਾਲ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਕੀ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਰਸਾਇਣਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਹਨ ਜੋ ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਸ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਤੇ ਅਤੇ ਕਿੰਨੀ ਤੇ ਕਦੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹਨਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੀ.ਏ.ਯੂ. ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਲੋੜ ਪੈਣ ਤੇ ਅਤੇ ਉੱਚਿਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਬੇਲੋੜੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਦੋ ਤਰੀਕੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਗੋਡੀ, ਕਾਸ਼ਤਕਾਰੀ ਢੰਗ, ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਗੋਡੀ-ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਗੋਡੀ ਕਰਕੇ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਖੁਰਪਾ, ਕਸੌਲੀ, ਵੀਲ ਹੋ, ਤਿਫਾਲੀ, ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਹਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਪਰ ਗੋਡੀ ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਢੰਗ ਦੇ ਕੁੱਝ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ-ਕਈ ਵਾਰ ਗੋਡੀ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ, ਬਰਸਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਗੋਡੀ ਕਰਨੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਢੰਗ ਮਹਿੰਗਾ ਹੈ ਤੇ ਸਮਾਂ ਵੀ ਵੱਧ ਲੱਗਦਾ ਹੈ । ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ-ਇਹ ਰਸਾਇਣਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਹਨ ਜੋ ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀਆਂ ।

ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਦੀਨਾਂ ਲਈ ਅਤੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੇ ਜੰਮਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਦੀਨ ਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਇਹ ਦਵਾਈਆਂ ਕੁੱਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੀ. ਈ. ਯੂ. ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੀਆਂ ਸਿਫਾਰਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਇਕੋ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਨੂੰ ਇਕੋ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਨਹੀਂ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।

ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ PSEB 7th Class Agriculture Notes

ਪਾਠ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ

1. ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿਚ ਉੱਗੇ ਬੇਲੋੜੇ ਪੌਦੇ ਜੋ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਨਾਲ ਉੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਖ਼ੁਰਾਕ ਖਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਦੀਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
2. ਨਦੀਨਾਂ ਕਾਰਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਝਾੜ ਘਟਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਤੇ ਵੀ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ।
3. ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ।
4. ਘਾਹ ਵਾਲੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਲੰਬੇ, ਪਤਲੇ ਤੇ ਨਾੜੀਆਂ ਸਿੱਧੀਆਂ ਅਤੇ ਲੰਬੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
5. ਚੌੜੇ ਪੱਤਿਆਂ ਵਾਲੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਚੌੜੇ ਅਤੇ ਨਾੜੀਆਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
6. ਸਾਉਣੀ ਵਿੱਚ ਵਰਖਾ ਆਮ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਨਦੀਨ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕੋਈ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਇਹ ਵਧੇਰੇ ਫੱਲਦੇ-ਫੁੱਲਦੇ ਹਨ ।
7. ਸਾਉਣੀ ਰੁੱਤ ਵਿਚ ਖੇਤ ਨੂੰ ਕੱਦੂ ਕਰਕੇ ਬੀਜੇ ਗਏ ਝੋਨੇ ਵਿਚ ਨਦੀਨ ਹਨ-ਘਰਿੱਲਾ, ਸਵਾਂਕੀ, ਸਵਾਂਕ, ਸਣੀ, ਕਣਕੀ, ਮੋਥਾ ਆਦਿ।
8. ਸਾਉਣੀ ਦੇ ਹੋਰ ਨਦੀਨ ਹਨ-ਤੱਕੜੀ ਘਾਹ, ਕੁੱਤਾ ਘਾਹ, ਮੱਕੜਾ, ਮਧਾਣਾ, ਖੱਬਲ ਘਾਹ, ਕਾਂ-ਮੱਕੀ, ਅਰੈਕਣੀ ਘਾਹ, ਬਰੂ, ਡੀਲਾ, ਸਲਾਰਾ, ਮਾਤੂ ਵੇਲ ਚੁਲਾਈ, ਤਾਂਦਲਾ ਆਦਿ।
9. ਹਾੜੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿਚ ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ, ਜੱਧਰ, ਜੰਗਲੀ ਜਵੀ, ਮੈਣਾ, ਮੈਣੀ, ਜੰਗਲੀ ਪਾਲਕ, ਕੰਡਿਆਲੀ ਪਾਲਕ, ਬਟਨ ਬੂਟੀ, ਜੰਗਲੀ ਮਟਰੀ, ਬਿੱਲੀ ਬੂਟੀ, ਤੱਕਲਾ, ਪਿੱਤ-ਪਾਪੜਾ ਆਦਿ ਹਨ ।
10. ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ ਕਣਕ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
11. ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਹਨ-ਗੋਡੀ ਕਰਨਾ, ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਅਦਲਾ-ਬਦਲੀ ਕਰਨਾ, ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਦਿ ।
12. ਸਟੌਪ ਵਰਗੇ ਨਦੀਨ-ਨਾਸ਼ਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬੀਜਾਈ ਦੇ 24 ਘੰਟੇ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ :
13. ਟੌਪਿਕ ਵਰਗੇ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜਦੋਂ ਨਦੀਨ ਉੱਗੇ ਹੋਣ ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
14. ਰਾਊਂਡ ਅੱਪ ਵਰਗੇ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੋਜ਼ਲ ਨੂੰ ਢੱਕ ਕੇ ਸਿੱਧੇ ਹੀ ਨਦੀਨ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
15. ਕਈ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਬਹੁਤ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਰਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Agriculture Book Solutions Chapter 4 ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਵਰਤੋਂ Textbook Exercise Questions, and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Agriculture Chapter 4 ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਵਰਤੋਂ

Agriculture Guide for Class 7 PSEB ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਵਰਤੋਂ Textbook Questions and Answers

ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
(ੳ) ਇੱਕ-ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਰਕਬਾ ਖੇਤੀ ਹੇਠ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-41.58 ਲੱਖ ਹੈਕਟੇਅਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਦਰਮਿਆਨੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਕਿੰਨੇ ਕਿਆਰੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਚਾਰ ਇੰਚ ਦੇ ਟਿਊਬਵੈੱਲ ਲਈ 10 ਤੋਂ 11 ਕਿਆਰੇ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਝੋਨਾ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨ ਪਾਣੀ ਖੇਤ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਾ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
15 ਦਿਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਣਕ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਪਹਿਲਾ ਪਾਣੀ ਹਲਕਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹੜੀ ਡਰਿੱਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ੀਰੋ ਟਿੱਲ ਡਰਿੱਲ ਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਲੈਜ਼ਰ ਲੇਵਲਰ ਰਾਹੀਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਝਾੜ ਵਿਚ ਕਿੰਨਾ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
25-30%.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਖੇਤਾਂ ਉੱਪਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਾਰਜ ਸਮਰੱਥਾ ਕਿੰਨੀ ਨਾਪੀ ਗਈ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
35 ਤੋਂ 40.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲਾਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਣਕ ਤੇ ਝੋਨਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਝੋਨੇ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਕਿਹੜੇ ਯੰਤਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਟੈਂਸ਼ੀਉਮੀਟਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਘੱਟ ਪਾਣੀ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸੇ ਦੋ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਤੇਲ ਬੀਜ ਫ਼ਸਲਾਂ, ਨਰਮਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿਚ ਪਰਾਲੀ ਦੀ ਤਹਿ ਵਿਛਾਉਣ ਨਾਲ ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਣ ਉੱਪਰ ਕੀ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਣ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

(ਅ) ਇੱਕ-ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਉ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਟੈਂਸ਼ੀਉਮੀਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਇੱਕ ਯੰਤਰ ਹੈ ਜੋ ਕੱਚ ਦੀ ਪਾਈਪ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਫ਼ਸਲ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਗੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਜਦੋਂ ਹਰੀ ਪੱਟੀ ਤੋਂ ਪੀਲੀ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਹੀ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਜ਼ੀਰੋ ਟਿੱਲ ਡਰਿੱਲ ਦਾ ਕੀ ਲਾਭ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ੀਰੋ ਟਿੱਲ ਡਰਿੱਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਣੀ ਹਲਕਾ ਲਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਲੈਜ਼ਰ ਲੈਵਲਰ (ਕੰਪਿਊਟਰ ਕਰਾਹਾ) ਦਾ ਕੀ ਲਾਭ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਨਾਲ ਪੱਧਰੇ ਕੀਤੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ 25-30% ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਝਾੜ ਵੀ 15-20 ਵੱਧਦਾ ਹੈ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਿਹੜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵੱਟਾਂ ਤੇ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜਿਹੜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬੂਟੇ ਤੋਂ ਬੂਟੇ ਦਾ ਫ਼ਾਸਲਾ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂਕਪਾਹ, ਸੂਰਜਮੁਖੀ, ਮੱਕੀ ਆਦਿ । ਇਹਨਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਪੱਧਰੇ ਖੇਤ ਦੀ ਥਾਂ ਤੇ ਵੱਟਾਂ ਤੇ ਬੀਜਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਫੁਆਰਾ ਅਤੇ ਤੁੱਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ ਦਾ ਕੀ ਲਾਭ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫੁਆਰਾ ਅਤੇ ਤੁੱਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਬੱਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਝਾੜ ਅਤੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਮਲਚਿੰਗ (Mulching) ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਈ ਫ਼ਸਲਾਂ; ਜਿਵੇਂ- ਮੱਕੀ, ਕਮਾਦ ਆਦਿ ਵਿਚ ਪਰਾਲੀ ਦੀ ਤਹਿ । ਵਿਛਾਉਣ ਨਾਲ ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਣ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘੱਟ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਮਲਚਿੰਗ ਦੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-

1. ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਪਾਣੀ ਦੇਣਾ ।
2. ਤੁਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ ॥
3. ਫੁਆਰਾ ਸਿੰਚਾਈ ।
4. ਬੈਂਡ ਬਣਾ ਕੇ ਸਿੰਚਾਈ ।
5. ਵੱਟਾ ਜਾਂ ਖਾਲਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਸਿੰਚਾਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਸਿੰਚਾਈ ਵਾਲੇ ਕਿਆਰਿਆਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿਆਰਿਆਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕਿਸਮ, ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਢਾਲ, ਟਿਊਬਵੈੱਲ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਵਰਖਾ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸਾਂਭਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਛੱਪੜ ਸੋਧਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਛੱਪੜਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸਿੰਚਾਈ ਅਤੇ ਪੁਰੜੀ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਸੁੱਕੇ ਪਏ ਨਲਕਿਆਂ ਅਤੇ ਖੁਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮੀਂਹ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਖੇਤੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਰਾਹੀਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਿਵੇਂ ਬੱਚਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲ ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਹਾੜੀ ਦੀ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲ ਕਣਕ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ । ਜੇ ਘੱਟ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਵਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਜਿਵੇਂ-ਮੱਕੀ, ਤੇਲ ਬੀਜ ਫ਼ਸਲਾਂ, ਦਾਲਾਂ, ਬਾਸਮਤੀ, ਨਰਮਾ, ਕੌਂ ਆਦਿ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲਾ ਪਾਣੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬਚਿਆ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

(ੲ) ਪੰਜ-ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਉ- 

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਝੋਨੇ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ 15 ਦਿਨ ਪਾਣੀ ਖੜਾ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2-2 ਦਿਨ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਤੇ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰਨ ਨਾਲ ਲਗਪਗ 25% ਪਾਣੀ ਬਚ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਟੈਂਸ਼ਿਓਮੀਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੇ ਵੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਟੈਸ਼ੀਉਮੀਟਰ ਇਹ ਇੱਕ ਕੱਚ ਦੀ ਪਾਈਪ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਯੰਤਰ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਗੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਜਦੋਂ ਹਰੀ ਪੱਟੀ ਤੋਂ ਪੀਲੀ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਹੀ ਪਾਣੀ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਦੇ ਪੰਜ ਨੁਕਤੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਦੇ ਨੁਕਤੇ-

1. ਝੋਨੇ ਵਿੱਚ ਟੈਸ਼ੀਊਮੀਟਰ ਯੰਤਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ
2. ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਜ਼ੀਰੋ ਟਿੱਲ ਡਰਿੱਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਣੀ ਹਲਕਾ ਲਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
3. ਲੇਜ਼ਰ ਲੈਵਲਰ ਨਾਲ ਪੱਧਰੇ ਕੀਤੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ 25-30% ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਝਾੜ ਵੀ 15-20% ਵੱਧਦਾ ਹੈ ।
4. ਜਿਹੜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬੂਟੇ ਤੋਂ ਬੂਟੇ ਦਾ ਫਾਸਲਾ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ-ਕਪਾਹ, ਮੁਰਜਮੁਖੀ, ਮੱਕੀ ਆਦਿ । ਇਹਨਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਪੱਧਰੇ ਖੇਤ ਦੀ ਥਾਂ ਤੇ ਵੱਟਾਂ ਤੇ ਬੀਜਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
5. ਫੁਆਰਾ ਅਤੇ ਤੁੱਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਬੱਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਝਾੜ ਅਤੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
6. ਕਈ ਫ਼ਸਲਾਂ ਜਿਵੇਂ-ਮੱਕੀ, ਕਮਾਦ ਆਦਿ ਵਿਚ ਪਰਾਲੀ ਦੀ ਤਹਿ ਵਿਛਾਉਣ ਨਾਲ ਸਪੀਕਰਣ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘੱਟ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਮਲਚਿੰਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਿੰਚਾਈ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਿੰਚਾਈ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕੇ ਹਨ
1. ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਪਾਣੀ ਦੇਣਾ ਕਿਆਰਾ ਤਰੀਕਾ।
2. ਤੁਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ ਡਰਿੱਪ ਸਿੰਚਾਈ
3. ਫੁਆਰਾ ਸਿੰਚਾਈ
4. ਵੱਟਾਂ ਜਾਂ ਖਾਲਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਸਿੰਚਾਈ
5. ਬੈਂਡ ਬਣਾ ਕੇ ਸਿੰਚਾਈ ।

1. ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਖੁੱਲਾ ਪਾਣੀ ਦੇਣਾ-ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਵਿੱਚ ਖੇਤ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਇੱਕ ਨੱਕਾ ਵੱਢ ਕੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦੀ ਖਪਤ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਕਿਆਰੇ ਦਾ ਆਕਾਰ ਕਈ ਗੱਲਾਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ-ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕਿਸਮ, ਖੇਤ ਦੀ ਢਾਲ, ਟਿਊਬਵੈੱਲ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਆਦਿ । ਜੇ ਟਿਊਬਵੈੱਲ ਦਾ ਆਕਾਰ 3-4 ਇੰਚ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਰੇਤਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਲਾਉਣ ਲਈ ਕਿਆਰਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 17-18, ਦਰਮਿਆਨੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ 10-11 ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ 6-7 ਕਿਆਰੇ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ | ਕਣਕ ਅਤੇ ਝੋਨੇ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਲਾਉਣ ਲਈ ਇਹੀ ਤਰੀਕਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

2. ਤੁਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ-ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਡਰਿੱਪ ਸਿੰਚਾਈ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਨਵੇਂ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦਾ ਵਿਕਸਿਤ ਸਿੰਚਾਈ ਤਰੀਕਾ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਬੱਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਮਾੜੇ ਪਾਣੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਣਾ ਲਾਭਕਾਰੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਤੁਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ । ਇਸ ਢੰਗ ਵਿਚ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀਆਂ ਪਾਈਪਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪਾਣੀ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਬੰਦ-ਬੰਦ (ਤੁਪਕਾ)ਕਰਕੇ ਇਸੇ ਕਰਕੇ, ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਤੁਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ । ਇਹ ਤਰੀਕਾ ਆਮ ਕਰਕੇ ਬਾਗਾਂ ਵਿੱਚ; ਜਿਵੇਂ-ਨਿੰਬੂ, ਅਨਾਰ, ਅਮਰੂਦ, ਪਪੀਤਾ, ਅੰਗੂਰ, ਅੰਬ, ਕਿਨੂੰ ਆਦਿ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ; ਜਿਵੇਂ-ਟਮਾਟਰ, ਗੋਭੀ, ਤਰਬੂਜ਼, ਖੀਰਾ, ਬੈਂਗਣ ਆਦਿ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

3. ਫੁਆਰਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ-ਇਹ ਵੀ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਰੇਤਲੀ ਤੇ ਟਿੱਬਿਆਂ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਥੇ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਪੱਧਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਖ਼ਰਚਾ ਬਹੁਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਬੱਚਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਤਰੀਕਾ ਅਪਣਾਉਣ ਨਾਲ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਝਾੜ ਤਾਂ ਵੱਧਦਾ ਹੀ ਹੈ । ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵੀ ਵੱਧਦੀ ਹੈ ॥ ਫੁਆਰਾ ਸਿੰਚਾਈ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਲਾਗਤ ਵਧੇਰੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਨੂੰ ਨਗਦੀ ਫ਼ਸਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਗਾਂ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

4. ਖੇਲਾਂ ਜਾਂ ਵੱਟਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਸਿੰਚਾਈ-ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਵਿੱਚ ਵੱਟਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਜਾਂ ਖੇਲਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਸਿੰਚਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

5. ਬੈਂਡ ਬਣਾ ਕੇ ਸਿੰਚਾਈ-ਇਸ ਢੰਗ ਵਿਚ ਬੈਂਡ ਬਣਾ ਕੇ ਸਿੰਚਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੀਂਹ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਕੀ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੱਧ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 30% ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ 70 ਫੁੱਟ ਤੋਂ ਵੀ ਹੇਠਾਂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਲ 2023 ਤੱਕ ਇਹ ਪੱਧਰ 160 ਫੁੱਟ ਤੋਂ ਵੀ ਹੇਠਾਂ ਹੋ ਜਾਣਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਮੀਂਹ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਬਹੁਤ ਲੋੜ ਹੈ । ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਰਲ-ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਪੁਰਾਣੇ ਸੁੱਕੇ ਖੂਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮੀਂਹ ਦੇ ਪਾਣੀ ਲੋੜ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਵੀ ਇਹ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਸਾਨੂੰ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਛੱਪੜ ਸੋਧਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਛੱਪੜਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਿੰਚਾਈ ਵਾਸਤੇ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੁੱਕੇ ਪਏ ਨਲਕਿਆਂ ਅਤੇ ਖੁਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮੀਂਹ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਖੇਤੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਤੇ ਸੰਖੇਪ ਨੋਟ ਲਿਖੋ :
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਸਮੇਂ ਦੀ ਮੰਗ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਹੋਵੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਬਚਾਈਏ ਕਿਉਂਕਿ ਪਾਣੀ ਦਾ ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਲਾ ਪੱਧਰ 70 ਫੁੱਟ ਤੱਕ ਪੁੱਜ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸਾਲ 2023 ਤੱਕ 160 ਫੁੱਟ ਤੋਂ ਵੀ ਹੇਠਾਂ ਪੁੱਜ ਜਾਣਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਪਾਣੀ ਬਚਾਉਣ ਦੇ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਉਪਰਾਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਖੇਤੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ।

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲਾਂ ਕਣਕ ਅਤੇ ਝੋਨਾ ਹੀ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਹੁਣ ਅਜਿਹੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਲਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਜੋ ਘੱਟ ਪਾਣੀ ਮੰਗਦੀਆਂ ਹੋਣ, ਜਿਵੇਂ-ਦਾਲਾਂ, ਤੇਲ ਬੀਜ ਫ਼ਸਲਾਂ, ਜੌ, ਮੱਕੀ, ਬਾਸਮਤੀ, ਨਰਮਾ ਆਦਿ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੇਤੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਲਿਆ ਕੇ ਅਸੀਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬਚਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ |

PSEB 7th Class Agriculture Guide ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਵਰਤੋਂ Important Questions and Answers

ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੁੱਲ ਖੇਤੀ ਹੇਠ ਰਕਬੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਫੀਸਦੀ ਰਕਬਾ ਸੇਂਜੂ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
98%.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਫ਼ਸਲ ਘਣਤਾ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਸਲਾਨਾ ਔਸਤਨ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
4.4 ਮਿਲੀਅਨ ਹੈਕਟੇਅਰ ਮੀਟਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਅੱਜ ਕਿੰਨੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
3 ਮਿਲੀਅਨ ਹੈਕਟੇਅਰ ਮੀਟਰ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਟਿਊਬਵੈੱਲਾਂ ਨਾਲ ਕਿੰਨੀ ਸਿੰਚਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਤਿੰਨ ਚੌਥਾਈ ਦੇ ਲਗਪਗ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਲਗਪਗ ਕਿੰਨੀ ਸਿੰਚਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਲਗਪਗ ਇੱਕ ਚੌਥਾਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਮੱਧ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 30 ਫੀਸਦੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
70 ਫੁੱਟ ਤੋਂ ਵੀ ਹੇਠਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਸਾਲ 2023 ਤੱਕ ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਕਿੰਨਾ ਹੋ ਜਾਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
160 ਫੁੱਟ ਤੋਂ ਵੀ ਹੇਠਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਉਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿਉਂਕਿ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੋਮੇ ਸੀਮਿਤ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਦਰਮਿਆਨੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਕਿਆਰੇ ਬਣਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੇ ਟਿਊਬਵੈੱਲ 3 ਤੋਂ 4 ਇੰਚ ਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ 10 ਤੋਂ 1 ਕਿਆਰੇ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਬਣਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਭਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਕਿਆਰੇ ਬਣਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ
ਜੇ ਟਿਊਬਵੈੱਲ 3 ਤੋਂ 4 ਇੰਚ ਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ 6-7 ਕਿਆਰੇ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਬਣਾਉਣ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਕਿਹੜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਕਿਆਰਾ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਪਾਣੀ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਣਕ ਅਤੇ ਝੋਨਾ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਤੁਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕਿਹੜੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਮਾੜੇ ਪਾਣੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਕਿਹੜੇ ਬਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਤੁਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਅਨਾਰ, ਅੰਗੂਰ, ਅਮਰੂਦ, ਕਿੰਨੂ, ਬੇਰ, ਅੰਬ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਕਿਹੜੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਤੁਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੋਭੀ, ਟਮਾਟਰ, ਬੈਂਗਣ, ਮਿਰਚ, ਤਰਬੂਜ਼, ਖੀਰਾ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਫੁਆਰਾ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕਿਹੜੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਰੇਤਲੀ ਤੇ ਟਿੱਬਿਆਂ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਫੁਆਰਾ ਤੇ ਤੁਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਕੀ ਲਾਭ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਕਿਆਰਾ ਵਿਧੀ ਦਾ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਾਣੀ ਦੀ ਖਪਤ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਬੈਂਡ ਪਲਾਂਟਰ ਨਾਲ ਕਣਕ ਬੀਜਣ ਤੇ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਪਾਣੀ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
18-25%.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਕੋਈ ਦੋ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਉਦਾਹਰਨ ਦਿਉ ਜਿਹਨਾਂ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਤੇਲ ਬੀਜ ਫ਼ਸਲਾਂ, ਜੌ, ਮੱਕੀ, ਨਰਮਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
ਲੇਜ਼ਰ ਲੈਵਲਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਕਿੰਨਾ ਝਾੜ ਵੱਧਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
15-20%.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 21.
ਟੈਂਸ਼ੀਉਮੀਟਰ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੱਚ ਦੀ ਪਾਈਪ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਯੰਤਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 22.
ਮਲਚਿੰਗ ਕਿਹੜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸ਼ਿਮਲਾ ਮਿਰਚ ਅਤੇ ਆਮ ਮਿਰਚ ਵਿੱਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 23.
ਨਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਖਾਲਾਂ ਨੂੰ ਪੱਕਾ ਕਰਕੇ ਕਿੰਨਾ ਪਾਣੀ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
10-20%.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 24.
ਸਿਰਫ਼ ਮੀਂਹ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਰਾਨੀ ਜਾਂ ਮਾਰੂ ਖੇਤੀ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 25.
ਸਿੰਚਾਈ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਾਧਨ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਨਹਿਰੀ ਅਤੇ ਟਿਊਬਵੈੱਲ ਸਿੰਚਾਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 26.
ਸਿੰਚਾਈ ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਨਾਵਟੀ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਿੰਚਾਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 27.
ਅਜਿਹਾ ਸਿੰਚਾਈ ਦਾ ਕਿਹੜਾ ਸਾਧਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਉਪਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਹਿਰ ਦਾ ਪਾਣੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 28.
ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਦਾ ਬੂਟਿਆਂ ਤੇ ਕੀ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਨਾਲ ਪੱਤੇ ਮੁਰਝਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 29.
ਤੁਸੀਂ ਰੌਣੀ ਤੋਂ ਕੀ ਸਮਝਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਸੁੱਕੇ ਖੇਤ ਨੂੰ ਬੀਜਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿੰਚਾਈ ਦੇਣ ਨੂੰ ਰੌਣੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 30.
ਬੀਜ ਕਿਵੇਂ ਪੁੰਗਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੀਜ ਤੋਂ ਵਿਚੋਂ ਪਾਣੀ ਚੂਸ ਕੇ ਫੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪੁੰਗਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 31.
ਤੋਂ ਅੰਦਰ ਪਾਣੀ ਘੱਟ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਤੋਂ ਅੰਦਰ ਪਾਣੀ ਲੋੜ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਪੌਦੇ ਤੋਂ ਅੰਦਰਲਾ ਆਪਣਾ ਆਹਾਰ ਨਹੀਂ ਚੂਸ ਸਕਦੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 32.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਹਿਰਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਸਿੰਚਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ ਅਤੇ ਰਾਵੀ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 33.
ਕਛਾਰ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਹਿਰਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਤਰਦੀ ਬਰੀਕ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਕਛਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 34.
ਚਰਸਾ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਚਰਸਾ ਚਮੜੇ ਦਾ ਵੱਡਾ ਬੋਕਾ ਜਾਂ ਥੈਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਿੰਚਾਈ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਨਾਵਟੀ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਿੰਚਾਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਿੰਚਾਈ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਉਂ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੂਟੇ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਵਧ-ਫੁੱਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ । ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਬੀਜੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਮੀਂਹ ਦੇ ਪਾਣੀ ਜਾਂ ਫੇਰ ਹੋਰ ਸਾਧਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਸਿੰਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਸਿੰਚਾਈ ਨਾਲ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਰੂਪ ਅਤੇ ਆਕਾਰ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪਾਣੀ ਧਰਤੀ ਵਿਚਲੇ ਠੋਸ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਘੋਲ ਕੇ ਭੋਜਨ ਯੋਗ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਪਾਣੀ ਬੂਟੇ ਦੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਤਰਲ ਦਾ ਰੂਪ ਦੇ ਕੇ ਹਰ ਭਾਗ ਵਿਚ ਜਾਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਪਾਣੀ ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਬੂਟੇ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਇਕਸਾਰ ਰੱਖਦਾ ਹੈ । ਸਿੰਚਾਈ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਸਰਕਾਰ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਡੈਮ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਨਹਿਰਾਂ ਕੱਢੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬਰਾਨੀ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਸਿੰਚਾਈ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਸਾਧਨ ਨਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਕੇਵਲ ਮੀਂਹ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਹੀ ਉਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਬਰਾਨੀ ਜਾਂ ਮਾਰ ਖੇਤੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਬਰਾਨੀ ਖੇਤੀ ਕੇਵਲ ਮੀਂਹ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਉੱਥੇ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦਾ ਹੋਵੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਨਹਿਰੀ ਸਿੰਚਾਈ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀ ਲਈ ਨਹਿਰਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਚੰਗਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਕਛਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਉਪਜਾਊ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ ਅਤੇ ਰਾਵੀ ਤਿੰਨ ਅਜਿਹੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਨਹਿਰਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਸਿੰਜਾਈ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਨਹਿਰੀ ਸਿੰਚਾਈ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਸਿੰਚਾਈ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਟਿਊਬਵੈੱਲ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸਿੰਚਾਈ ਯੋਗ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਤੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਟਿਉਬਵੈੱਲਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਮਾੜਾ ਜਾਂ ਦਰਮਿਆਨਾ ਹੈ । ਇਸ ਮਾੜੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਨਹਿਰਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਰਲਾ ਕੇ ਜਾਂ ਇਸ ਵਿਚ ਜਿਪਸਮ ਪਾ ਕੇ ਠੀਕ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਹਨ ? ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਕਿਵੇਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ ਅਤੇ ਰਾਵੀ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਨਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਨਹਿਰਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਸਿੰਚਾਈ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਤਲਾਬਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਿੰਜਾਈ ਕਿੱਥੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ? ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮੀਂਹ ਦਾ ਪਾਣੀ ਤਲਾਬਾਂ ਵਿਚ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਨਹਿਰੀ ਪਾਣੀ ਤੇ ਖੂਹ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਉਪਲੱਬਧ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਇੱਥੇ ਤਲਾਬਾਂ ਨਾਲ ਸਿੰਚਾਈ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਖੂਹਾਂ ਵਿਚਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਕੱਢਣ ਵਾਲੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਬਣਾਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਖੂਹਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਕਈ ਸਾਧਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਹੈ –

1. ਹਲਟ
2. ਚਰਸਾ
3. ਪੰਪ
4. ਟਿਊਬਵੈੱਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਹਲਟ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? ਇਸ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਖੁਹ ਵਿਚੋਂ ਪਾਣੀ ਕੱਢਣ ਲਈ ਹਲਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ –

• ਚਕਲਾ
• ਚਕਲੀ
• ਬੈੜ
• ਮਾਹਲ
• ਪਾੜਛਾ
• ਨਸਾਰ
• ਲੱਠ
• ਟਿੰਡਾਂ
• ਕੁੱਤਾ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਲੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿੰਚਾਈ ਦੇ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਲੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿੰਚਾਈ ਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ –

1. ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਣੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਜੀਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਲਾਭ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਇਹ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਘੋਲ ਕੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਡੂੰਘੀ ਸੜਾ ਤੇ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
2. ਧਰਤੀ ਦੇ ਮੁਸਾਮ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਵਾ ਵੀ ਆਵਾਜਾਈ ਰੁਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
3. ਸੇਮ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
4. ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਸੂਖ਼ਮ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਰੁਕ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਪੌਦਿਆਂ ਵਿਚ ਕਿੰਨਾ ਪਾਣੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੌਦਿਆਂ ਵਿਚ ਆਮ ਕਰ ਕੇ 50 ਤੋਂ 80% ਤਕ ਪਾਣੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਬੂਟੇ ਤੇ ਕੇਲੇ ਵਿਚ 90% ਪਾਣੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਧਰਤੀ ਵਿਚਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਕਿਵੇਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਧਰਤੀ ਵਿਚਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਖੂਹਾਂ ਤੇ ਟਿਊਬਵੈੱਲਾਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਟਿਊਬਵੈੱਲ ਧਰਤੀ ਵਿਚਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਵਰਤਣ ਦਾ ਇਕ ਵਧੀਆ ਸਾਧਨ ਹੈ । ਇਹ ਟਿਊਬਵੈੱਲ ਚੋਂ ਦੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਡੇ ਜਾਂ ਛੋਟੇ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਟਿਊਬਵੈੱਲ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਕਿਸਾਨ ਕਰ ਦੇ ਕੇ ਸਿੰਜਾਈ ਲਈ ਲੈਂਦੇ ਹਨ । ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਇਸ ਸਾਧਨ ਨੂੰ ਆਮ ਵਰਤੋਂ ਵਿਚ ਲਿਆ ਰਹੇ ਹਨ ।

ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਵਾਲੇ ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਿੰਚਾਈ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦੋ ਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
1. ਨਹਿਰੀ ਸਿੰਚਾਈ
2. ਟਿਊਬਵੈੱਲ ।
1. ਨਹਿਰੀ ਸਿੰਚਾਈ-ਵਰਖਾ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਡੈਮ ਵਿਚ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਨਹਿਰਾਂ, ਸੂਇਆ ਅਤੇ ਖਾਲਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਲੋੜ ਪੈਣ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਨਹਿਰੀ ਸਿੰਚਾਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
2. ਟਿਊਬਵੈੱਲ ਰਾਹੀਂ ਸਿਚਾਈ-ਵਰਖਾ ਦਾ ਪਾਣੀ ਜਦੋਂ ਧਰਤੀ ਵਿਚ ਸਿਮ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਉਹ ਧਰਤੀ ਦੀ ਤਹਿ ਹੇਠਾਂ ਇਕੱਠਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਜ਼ਰੂਰਤ ਵੇਲੇ ਇਸ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਟਿਊਬਵੈੱਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੱਢ ਕੇ ਵਰਤ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਤਿੰਨ-ਚੌਥਾਈ ਭੂਮੀ ਦੀ ਸਿੰਚਾਈ ਟਿਊਬਵੈੱਲਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਟਿਊਬਵੈੱਲਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਧਰਤੀ ਵਿਚ ਲੂਣ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਚੰਗਾ ਜਾਂ ਮਾੜਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੌਦੇ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੂਟਿਆਂ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ-ਸਿੰਚਾਈ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਜੋ ਬੂਟਿਆਂ ਲਈ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਵਧਣ-ਫੁੱਲਣ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

1. ਪਾਣੀ ਇਕ ਚੰਗਾ ਘੋਲਕ ਹੈ ਅਤੇ ਭੋਂ ਵਿਚਲੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘਲ ਕੇ ਹੀ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
2. ਜੜ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਚੂਸ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖ਼ੁਰਾਕ ਪਾਣੀ ਰਾਹੀਂ ਬੂਟੇ ਦੇ ਦੂਜੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਪੁੱਜਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਣੀ ਬੁਟੇ ਦੇ ਇਕ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਹਿੱਸੇ ਤੱਕ ਖ਼ੁਰਾਕ ਲੈ ਜਾਣ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
3. ਪਾਣੀ ਦੋ ਤੱਤਾਂ ਆਕਸੀਜਨ ਅਤੇ ਹਾਈਡਰੋਜਨ, ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਤੱਤ ਬੂਟੇ ਦੇ ਭੋਜਨ ਦੇ ਅੰਸ਼ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਪਾਣੀ ਖੁਦ ਇਕ ਖ਼ੁਰਾਕ ਹੈ ।
4. ਪਾਣੀ ਬੁਟਿਆਂ ਤੇ ਤੋਂ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਰੱਖਦਾ ਹੈ । ਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਠੰਢਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਆਲ ਵਿਚ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਸਰਦੀ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
5. ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਬੂਟੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਿਰਿਆ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਮਤਲਬ ਆਪਣੀ ਖੁਰਾਕ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ।
6. ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਨੂੰ ਨਰਮ ਰੱਖਦਾ ਹੈ । ਜੇ ਤੋਂ ਨਰਮ ਹੋਵੇਗੀ ਤਾਂ ਜੜਾਂ ਖ਼ੁਰਾਕ ਲੱਭਣ ਲਈ ਇਸ ਉੱਪਰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਫੈਲ ਸਕਣਗੀਆਂ ।
7. ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭੋਂ ਵਿਚਲੇ ਲਾਭਦਾਇਕ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ।
8. ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਕੁੜਾ-ਕਰਕਟ, ਘਾਹ-ਫੂਸ ਤੇ ਹੋਰ ਜੈਵਿਕ ਪਦਾਰਥ ਗਲ-ਸੜ ਕੇ ਭਾਂ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਾਉਣ ਵਿਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
9. ਕਈ ਵਾਰੀ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਕਛਾਰ (ਬਰੀਕ ਮਿੱਟੀ) ਮਿਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਂ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪਾਣੀ ਦੇ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਸੋਮਿਆਂ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਾਣੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਸੋਮਾ ਮੀਂਹ ਹੈ । ਮੀਂਹ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹਿਰਾਂ, ਖੂਹਾਂ ਤੇ ਤਲਾਬਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੋਮੇ ਅੱਗੇ ਲਿਖੇ ਹਨ –
1. ਨਹਿਰਾਂ-ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਹਿਰਾਂ ਕੱਢੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਵੱਡੀਆਂ ਨਹਿਰਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸੂਇਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਖਾਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੂਇਆਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਖੇਤਾਂ ਤਕ ਪੁਚਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਨਹਿਰਾਂ ਦਾ ਜਾਲ ਵਿਛਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤੀ ਤੋਂ ਨਹਿਰੀ ਪਾਣੀ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਸਿੰਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਖੇਤੀ ਲਈ ਨਹਿਰਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਚੰਗਾ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ !

2. ਖੂਹ-ਖੂਹਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਕਈ ਸਾਧਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਮੀਂਹ ਦਾ ਪਾਣੀ ਧਰਤੀ ਚੂਸ ਲੈਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਪਾਣੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਥੱਲੇ ਉਤਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਹੇਠਾਂ ਜਾਣ ਪਿੱਛੋਂ ਇਹ ਅਜਿਹੇ ਤਲ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਬਹੁਤ ਕਰੜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਪਾਣੀ ਇੱਥੇ ਇਕੱਠਾ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਧਰਤੀ ਪੁੱਟਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਪਾਣੀ ਸਾਨੂੰ ਖੁਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਕਈ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ ਸਿੰਚਾਈ ਖੁਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

3. ਤਲਾਬ-ਕੁੱਝ ਅਜਿਹੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਨਾ ਨਹਿਰਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਖੁਹਾਂ ਦਾ | ਅਜਿਹੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ ਮੀਂਹ ਦਾ ਪਾਣੀ ਤਲਾਬਾਂ ਵਿਚ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਲੋੜ ਪੈਣ ਤੇ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਤਲਾਬ ਮਿਲਦੇ ਹਨ । ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਤਲਾਬ ਅਤੇ ਛੱਪੜ ਵੇਖਣ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਤਲਾਬਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਸਿੰਚਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਘੱਟ ਹੀ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਵਰਤੋਂ PSEB 7th Class Agriculture Notes

ਪਾਠ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ –

1. ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਖੇਤੀ ਹੇਠ ਰਕਬਾ 41.58 ਲੱਖ ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੈ ।
2. ਕੁੱਲ ਖੇਤੀ ਹੇਠ ਰਕਬੇ ਵਿਚੋਂ 98% ਸੇਂਜੂ ਹੈ ।
3. ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਲ ਘਣਤਾ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਸਲਾਨਾ ਔਸਤਨ 4.4 ਮਿਲੀਅਨ ਹੈਕਟੇਅਰ ਮੀਟਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।
4. ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਲਗਪਗ 1.3 ਮਿਲੀਅਨ ਹੈਕਟੇਅਰ ਮੀਟਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ ।
5. ਮੱਧ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 30% ਤੋਂ ਵੱਧ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ 70 ਫੁੱਟ ਤੋਂ ਵੀ ਹੇਠਾਂ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ।
6. ਇੱਕ ਅਨੁਮਾਨ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਲ 2023 ਤੱਕ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ 160 ਫੁੱਟ ਤੋਂ ਵੀ ਹੇਠਾਂ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ।
7. ਸਿੰਚਾਈ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਹਨ-ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਪਾਣੀ ਦੇਣਾ, ਤੁਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ, ਫੁਆਰਾ ਸਿੰਚਾਈ, ਵੱਟਾਂ ਜਾਂ ਖਾਲ੍ਹਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਸਿੰਚਾਈ, ਬੈਂਡ ਬਣਾ ਕੇ ਸਿੰਚਾਈ ।
8. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਕਿਆਰਾ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ ।
9. ਤੁਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਕਸਿਤ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਡਰਿੱਪ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
10. ਫੁਆਰਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ ।
11. ਘੱਟ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਵਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ; ਜਿਵੇਂ-ਦਾਲਾਂ, ਮੱਕੀ, ਤੇਲ ਬੀਜ, ਬਾਸਮਤੀ, ਨਰਮਾ ਆਦਿ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
12. ਲੇਜ਼ਰ ਲੈਵਲਰ ਨਾਲ 25-30% ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ।
13. ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਟੈਂਸ਼ੀਉਮੀਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਵੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
14. ਮੱਕੀ, ਕਮਾਦ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਦੀ ਤਹਿ ਵਿਛਾਉਣ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਮਲਚਿੰਗ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
15. ਨਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਖਾਲਾਂ ਨੂੰ ਪੱਕਾ ਕਰਕੇ 10-20% ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Agriculture Book Solutions Chapter 7 ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਫ਼ਲ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Agriculture Chapter 7 ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਫ਼ਲ

Agriculture Guide for Class 6 PSEB ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਫ਼ਲ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ
(ੳ) ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਇਕ ਜਾਂ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦਾ ਰਕਬਾ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਲਗਪਗ 75 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿੰਨੂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਿਹੜੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ, ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ, ਫਰੀਦਕੋਟ, ਮੁਕਤਸਰ, ਬਠਿੰਡਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕਿੰਨੂ ਦੇ ਬੂਟੇ ਲਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਫਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਸਤੰਬਰ-ਅਕਤੂਬਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਅਮਰੂਦ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ ਵਿਟਾਮਿਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਿਹੜੇ ਫ਼ਲ ਨੂੰ ਫ਼ਲਾਂ ਦਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਅੰਬ ਨੂੰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਅੰਬ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਕਿਹੜੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨੀਮ ਪਹਾੜੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਰੋਪੜ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਚੰਡੀਗੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਨਾਸ਼ਪਤੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਕਿਹੜੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਜਲੰਧਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਲੀਚੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੀਡਲੈਸ ਲੇਟ, ਕਲਕੱਤੀਆ, ਦੇਹਰਾਦੂਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਆਤੂ ਦੇ ਬੂਟੇ ਕਦੋਂ ਲਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਤੂ ਦੇ ਇਕ ਸਾਲ ਦੇ ਬੂਟੇ ਅੱਧ ਜਨਵਰੀ ਤੱਕ ਨਵੀਂ ਫੋਟ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਗ ਵਿਚ ਲਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।

(ਅ) ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਮੁੱਖ ਤੱਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੇ ਫ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ
ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਏ, ਲੋਹਾ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਬੀ, ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ।
ਉੱਤਰ-
ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ – ਨਿੰਬੂ ਜਾਤੀ ਦੇ ਫ਼ਲ, ਅਮਰੂਦ, ਆਮਲਾ, ਬੇਰ ।
ਵਿਟਾਮਿਨ ਏ – ਅੰਬ, ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ, ਬੇਰ, ਪਪੀਤਾ ।
ਲੋਹਾ – ਅਮਰੂਦ, ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ, ਬੇਰ, ਕਰੌਂਦਾਂ, ਅੰਜੀਰ, ਖ਼ਜ਼ਰ ।
ਪ੍ਰੋਟੀਨ – ਕਾਜੂ, ਬਾਦਾਮ, ਅਖ਼ਰੋਟ ।
ਵਿਟਾਮਿਨ ਬੀ – ਅੰਬ, ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ, ਆੜੂ ।
ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ – ਕੇਲਾ ।
ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ – ਲੀਚੀ, ਕਰੌਂਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਫ਼ਲ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਕਿਉਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਵਿਟਾਮਿਨ, ਧਾਤਾਂ, ਖਣਿਜ ਪਦਾਰਥ, ਪਿਗਮੈਂਟਸ, ਐਂਟੀਆਕਸੀਡੈਂਟਸ ਆਦਿ । ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 100 ਗਾਮ ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਫਲ ਮਨੁੱਖ ਵਿਚ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਮੁੱਖ ਫ਼ਲ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿੰਨੂ, ਅਮਰੂਦ, ਅੰਬ, ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ, ਲੀਚੀ, ਆਤੂ, ਬੇਰ, ਮਾਲਟਾ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਨਿੰਬੂ ਜਾਤੀ ਦੇ ਫ਼ਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੇ ਫ਼ਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿੰਨੂ, ਮਾਲਟਾ, ਨਿੰਬੂ, ਗਰੇਪਫਰੂਟ ਅਤੇ ਗਲਗਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ ਦੀਆਂ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੱਥਰ ਨਾਖ, ਪੰਜਾਬ ਬਿਊਟੀ, ਬੱਗੂਗੋਸ਼ਾ, ਪੰਜਾਬ ਸੌਫਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਆਤੂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪਰਤਾਪ, ਸ਼ਾਨੇ ਪੰਜਾਬ, ਪ੍ਰਭਾਤ, ਸ਼ਰਬਤੀ, ਪੰਜਾਬ ਨੈਕਟਰੇਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਬੇਰ ਖਾਣ ਦੇ ਕੀ ਫ਼ਾਇਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੇਰ ਖੂਨ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਪਾਚਨ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕਿੰਨੂ ਖਾਣ ਦੇ ਕੀ ਫਾਇਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿੰਨੁ, ਵਿਚ ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ, ਬੇਰ, ਲੀਚੀ ਅਤੇ ਆੜੂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਿਹੜੇ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ – ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਜਲੰਧਰ ।
ਬੇਰ – ਸੰਗਰੂਰ, ਪਟਿਆਲਾ, ਮਾਨਸਾ ।
ਲੀਚੀ – ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਰੂਪਨਗਰ ।
ਆਤੂ – ਤਰਨਤਾਰਨ, ਜਲੰਧਰ, ਪਟਿਆਲਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਅੰਬ ਤੋਂ ਕਿਹੜੇ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਖਟਮਿਠੀ ਚੱਟਨੀ, ਆਚਾਰ, ਅੰਬਚੂਰ, ਅੰਬ ਪਾਪੜ, ਜੂਸ, ਮੁਰੱਬਾ, ਸ਼ਰਬਤ ।

(ੲ) ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ 4-5 ਲਾਈਨਾਂ ਵਿਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਉਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਫ਼ਲ, ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ, ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਜਿੱਥੇ ਕਾਸ਼ਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਬੂਟੇ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਪੋਸ਼ਟਿਕ ਮਹੱਤਤਾ ਦੀ ਸਾਰਨੀ ਤਿਆਰ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਿੰਨੂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿੰਨੂ ਇੱਕ ਨਿੰਬੂ ਜਾਤੀ ਦਾ ਫ਼ਲ ਹੈ ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੋਰ ਨਿੰਬੂ ਜਾਤੀ ਦੇ ਫ਼ਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਹੈ ।
ਕਾਸ਼ਤ ਵਾਲੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ – ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ, ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਮੁਕਤਸਰ, ਬਠਿੰਡਾ, ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ।
ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ – ਫਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਸਤੰਬਰ-ਅਕਤੂਬਰ ।
ਇਸ ਵਿਚ ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਫ਼ਲਾਂ ਦੇ ਗੁਣਕਾਰੀ ਗੁਣਾਂ ਬਾਰੇ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ ।
ਅਮਰੂਦ, ਕਿੰਨੂ, ਅੰਬ, ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ ।
ਉੱਤਰ-
ਅਮਰੂਦ – ਇਸ ਵਿਚ ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ ਮੰਤਰੇ ਤੋਂ ਵੀ 2-5 ਗੁਣਾ ਅਤੇ ਟਮਾਟਰ ਤੋਂ 10 ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਗੁੱਦੇ ਵਿਚ ਐਂਟੀਆਕਸੀਡੈਂਟਸ ਦੇ ਅੰਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉੱਪਰਲੇ ਖੂਨ ਦੇ ਦਬਾਅ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
ਕਿੰਨੂ – ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ ਬਹੁਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਸਰੀਰ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
ਅੰਬ – ਅੰਬਾਂ ਵਿਚ ਵਿਟਾਮਿਨ ਏ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਅੱਖਾਂ ਲਈ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਹੋਰ ਵਿਟਾਮਿਨ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ – ਇਸ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਏ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਬੀ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ, ਫਾਸਫੋਰਸ ਅਤੇ ਲੋਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਤੱਤ ਹੱਡੀਆਂ, ਲਹੂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਹਾਈ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਫਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਤੇ ਨੋਟ ਲਿਖੋ ।
ਕਿੰਨੂ, ਬੇਰ, ਲੀਚੀ, ਆੜੂ, ਅਮਰੂਦ, ਅੰਬ, ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਿੰਨੂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ – ਕਿੰਨੂ, ਨਿੰਬੂ ਜਾਤੀ ਦਾ ਫਲ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਨਿੰਬੂ ਜਾਤੀ ਦੇ ਹੋਰ ਫ਼ਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ, ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ, ਮੁਕਤਸਰ ਆਦਿ ਜ਼ਿਲਿਆਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਫਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਸਤੰਬਰਅਕਤੂਬਰ ਵਿਚ ਬੂਟੇ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਬੇਰ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ – ਬੇਰ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਸੰਗਰੂਰ, ਪਟਿਆਲਾ, ਮਾਨਸਾ, ਬਠਿੰਡਾ, ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ, ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਉਮਰਾਨ, ਵਲੈਤੀ, ਸਨੌਰ-2 ਇਸ ਦੀਆਂ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ । ਫਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਅਗਸਤ-ਸਤੰਬਰ ਵਿਚ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਲੀਚੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ – ਲੀਚੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ, ਰੂਪ ਨਗਰ ਆਦਿ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਤੰਬਰ ਵਿਚ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਕਲਕੱਤੀਆ, ਦੇਹਰਾਦੂਨ, ਸੀਡਲੈਸ ਲੇਟ ।

ਆਤੂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ – ਇਹ ਠੰਡੇ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਫਲ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਜਲੰਧਰ, ਪਟਿਆਲਾ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ, ਤਰਨਤਾਰਨ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਇਸ ਦੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੇ ਬੂਟੇ ਅੱਧ ਜਨਵਰੀ ਤੱਕ ਨਵੀਂ ਫੋਟ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਗ ਵਿਚ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਸ਼ਾਨੇ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਭਾਤ, ਪਰਤਾਪ, ਸ਼ਰਬਤੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਨੈਕਟਰੇਨ ।

ਅਮਰੂਦ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ – ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਨਿੰਬੂ ਜਾਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਮਰੂਦ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦੂਸਰੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਤੇ ਖ਼ਰਚ ਘੱਟ ਆਉਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਪਗ ਸਾਰੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਫਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਅਗਸਤ-ਸਤੰਬਰ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਪੌਦੇ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਪੰਜਾਬ ਪਿੰਕ, ਸਰਦਾਰ, ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਸਫ਼ੈਦਾ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ।

ਅੰਬ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ – ਅੰਬ ਨੂੰ ਫ਼ਲਾਂ ਦਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸਦਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਤੀਸਰਾ ਸਥਾਨ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਰੋਪੜ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਫਰਵਰੀਮਾਰਚ ਅਤੇ ਅਗਸਤ-ਸਤੰਬਰ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਬੂਟੇ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਅਲਫੌਂਸੋ, ਦੁਸਹਿਰੀ, ਲੰਗੜਾ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ।

ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ – ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਅਤੇ ਜਲੰਧਰ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਪੱਥਰ ਨਾਖ, ਬੱਗੂਗੋਸ਼ਾ, ਪੰਜਾਬ ਬਿਊਟੀ, ਪੰਜਾਬ ਸੌਫ਼ਟ ਆਦਿ । ਇਸ ਦੇ ਬੂਟੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅੱਧ ਫ਼ਰਵਰੀ ਤੱਕ ਨਵੀਂ ਫੋਟ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਫਲਦਾਰ ਬੂਟੇ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-

ਫਲ਼	ਕਿਸਮਾਂ	ਬੂਟੇ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ
ਨਿੰਬੂ ਜਾਤੀ ਦੇ (ਕਿੰਨੂ) ਫਲ	ਕਿੰਨੂ	ਫਰਵਰੀ ਤੋਂ ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਸਤੰਬਰ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ
ਅਮਰੂਦ	ਪੰਜਾਬ ਪਿੰਕ, ਸਰਦਾਰ, ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਸਫ਼ੈਦਾ	ਫਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਅਗਸਤ-ਸਤੰਬਰ
ਅੰਬ	ਅਲਫਾਂਸੋ, ਦੁਸਹਿਰੀ, ਲੰਗੜਾ	ਫਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਅਗਸਤ-ਸਤੰਬਰ
ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ	ਪੱਥਰਨਾਖ਼, ਪੰਜਾਬ ਬਿਊਟੀ, ਬੱਗੂਗੋਸ਼ਾ, ਪੰਜਾਬ ਸੌਫਟ	ਸਰਦੀਆਂ ਵਿਚ ਅੱਧ ਫਰਵਰੀ
ਬੇਰ	ਉਮਰਾਨ, ਵਲੈਤੀ, ਸਨੌਰ-2	ਫਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਅਗਸਤ-ਸਤੰਬਰ
ਲੀਚੀ	ਦੇਹਰਾਦੂਨ, ਕਲਕੱਤੀਆ, ਸੀਡਲੈਸ ਲੇਟ	ਸਤੰਬਰ
ਆਤੂ	ਪਰਤਾਪ, ਸ਼ਾਨੇ ਪੰਜਾਬ, ਪ੍ਰਭਾਤ ਸ਼ਰਬਤੀ, ਪੰਜਾਬ ਨੈਕਟਰੇਨ	ਅੱਧ ਜਨਵਰੀ ਤਕ

PSEB 6th Class Agriculture Guide ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਫ਼ਲ Important Questions and Answers

ਵਸਤੂਨਿਸ਼ਠ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਬਹੁ-ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਅਮਰੂਦ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ-
(i) ਸਰਦਾਰ
(ii) ਕਲਕੱਤੀਆ
(iii) ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਸਫ਼ੈਦਾ
(iv) ਪੰਜਾਬ ਪਿੰਕ ।
ਉੱਤਰ-
(ii) ਕਲਕੱਤੀਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਫਲਾਂ ਦਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਹੈ-
(i) ਅਮਰੂਦ
(ii) ਆਮਲਾ
(ii) ਅੰਬ
(iv) ਬੇਰ ।
ਉੱਤਰ-
(iii) ਅੰਬ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਟਮਾਟਰ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿਚ ਅਮਰੂਦ ਵਿਚ ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ ਕਿੰਨਾ ਵੱਧ ਹੈ ?
(i) 5 ਗੁਣਾ
(ii) 20 ਗੁਣਾ
(iii) 10 ਗੁਣਾ
(iv) 2 ਗੁਣਾ ।
ਉੱਤਰ-
(ii) 10 ਗੁਣਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਲੀਚੀ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ-
(i) ਪ੍ਰਭਾਤ
(i) ਸਨੌਰ-2
(iii) ਦੇਹਰਾਦੂਨ
(iv) ਬੱਗੂਗੋਸ਼ਾ ।
ਉੱਤਰ-
(iii) ਦੇਹਰਾਦੂਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਬੇਰ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-
(i) ਉਮਰਾਨ
(ii) ਵਲੈਤੀ
(iii) ਸਨੌਰ-2
(iv) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।
ਉੱਤਰ-
(iv) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ-

(i) ਗਰੇਪਫਰੂਟ ……………………. ਜਾਤੀ ਦਾ ਫ਼ਲ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਨਿੰਬੂ

(ii) ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਅੰਬ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿਚ …………………. ਸਥਾਨ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਤੀਸਰਾ

(iii) ……………….. ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਛਾਤੀ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਲਈ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਲੀਚੀ

(iv) ……………………. ਖੂਨ ਸਾਫ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਬੇਰ

(v) …………………. ਠੰਡੇ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਫ਼ਲ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਆੜੂ

(vi) ਪੰਜਾਬ ਪਿੰਕ …………………. ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਅਮਰੂਦ ।

ਠੀਕ/ਗਲਤ-

(i) ਉਮਰਾਨ ਅੰਬ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ।
(ii) ਅੰਬ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਤੀਜੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਹੈ ।
(iii) ਕੇਲੇ ਵਿਚ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਵੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
(i) ਗਲਤ,
(ii) ਠੀਕ,
(iii) ਠੀਕ ।

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਨਿੰਬੂ ਜਾਤੀ ਦੇ ਫ਼ਲਾਂ ਹੇਠ ਰਕਬਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
50 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਅਮਰੂਦ ਵਿਚ ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ ਸੰਤਰੇ ਤੋਂ ਕਿੰਨੇ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
2-5 ਗੁਣਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਅੰਬ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿੰਨਾ ਸਥਾਨ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਤੀਸਰਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਅੰਬ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਵਿਟਾਮਿਨ ਵੱਧ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਿਟਾਮਿਨ ਏ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਵਿਚ ਸਿਹਤਮੰਦ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕਿੰਨੇ ਫਲ ਖਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
100 ਗ੍ਰਾਮ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਗਲਗਲ ਕਿਸ ਜਾਤੀ ਦਾ ਫਲ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਿੰਬੂ ਜਾਤੀ ਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਕੇਲਾ ਫਲ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਵਧੇਰੇ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕਾਜੂ, ਬਾਦਾਮ, ਅਖਰੋਟ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਵੱਧ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪ੍ਰੋਟੀਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਅਮਰੂਦ ਦੀ ਬਰਸਾਤੀ ਫ਼ਸਲ ਤੇ ਕਿਸ ਦਾ ਹਮਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫਲ ਦੀ ਮੱਖੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਪੱਕੇ ਅੰਬ ਤੋਂ ਕੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੂਸ, ਮੁਰੱਬਾ, ਸ਼ਰਬਤ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਪੰਜਾਬ ਸੌਫਟ ਕਿਸ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ ਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਸੀਡਲੈਸ ਲੇਟ ਕਿਸ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਲੀਚੀ ਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਆਤੂ ਕਿਸ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਫ਼ਲ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਠੰਡੇ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਪੰਜਾਬ ਨੈਕਟਰੇਨ ਕਿਸ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਤੂ ਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਫਲਦਾਰ ਬੂਟੇ ਲਾਉਣ ਲਈ ਕਿੰਨਾ ਡੂੰਘਾ ਟੋਇਆ ਪੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਕ ਮੀਟਰ ਡੂੰਘਾ ਅਤੇ ਇਕ ਮੀਟਰ ਘੇਰੇ ਵਾਲਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਅਮਰੂਦ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦਾ ਕਿਹੜਾ ਸਥਾਨ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੂਸਰਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਅਮਰੂਦ ਦੀਆਂ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਪਿੰਕ, ਸਰਦਾਰ ਅਤੇ ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਸਫ਼ੈਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਅਮਰੂਦ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ ਤੱਤ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ? ਜੋ ਉੱਪਰਲੇ ਖੂਨ ਦੇ ਦਬਾਅ ਨੂੰ ਠੀਕ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਐਂਟੀਆਕਸੀਡੈਂਟਸ ਦੇ ਅੰਸ਼ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਅੰਬ ਦੇ ਬੂਟੇ ਲਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਫਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਅਗਸਤ-ਸਤੰਬਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
ਬੇਰ ਦੀਆਂ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਉਮਰਾਨ, ਵਲੈਤੀ, ਸਨੌਰ-2 ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 21.
ਬੇਰ ਦੇ ਬੂਟੇ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਫਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ ਜਾਂ ਅਗਸਤ-ਸਤੰਬਰ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਘੱਟ ਲਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਫਲ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਿੰਬੂ, ਗਲਗਲ, ਅੰਗੂਰ, ਅਲੂਚਾ, ਲੋਕਾਠ, ਅਨਾਰ, ਪਪੀਤਾ, ਚੀਕੂ, ਫ਼ਾਲਸਾ ਆਦਿ ਘੱਟ ਲਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਫਲ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਅਮਰੂਦ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਪਗ ਸਾਰੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕਿਉਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੂਸਰੇ ਫਲਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਇਸ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਤੇ ਘੱਟ ਖ਼ਰਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਅੰਬ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਅੰਬ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਪੜਾਵਾਂ ਤੇ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕੱਚੇ ਅੰਬ ਦਾ ਆਚਾਰ, ਚਟਨੀ ਆਦਿ ਬਣਾ ਕੇ ਅਤੇ ਪੱਕੇ ਫਲ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਵੀ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬੇਰ ਦਾ ਸਿਹਤ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਲਾਭ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਖੂਨ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਪਾਚਨ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਫ਼ਲਦਾਰ ਪੌਦੇ ਬੀਜਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਫਲਦਾਰ ਬੂਟੇ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਮੀਟਰ ਡੂੰਘਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮੀਟਰ ਘੇਰੇ ਵਾਲਾ ਟੋਇਆ ਪੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਉੱਪਰਲੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਗਲੀ ਸੜੀ ਰੂੜੀ ਮਿਲਾ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਉੱਚਾ ਰੱਖ ਕੇ ਭਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਅੰਬ, ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ, ਬੇਰ, ਲੀਚੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਕਾਸ਼ਤ ਵਾਲੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-

ਫ਼ਲ	ਕਿਸਮਾਂ	ਕਾਸ਼ਤ ਵਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ
ਅੰਬ	ਅਲਫੌਂਸੋ, ਦੁਸਹਿਰੀ, ਲੰਗੜਾ	ਰੋਪੜ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ
ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ	ਪੱਥਰਨਾਖ, ਪੰਜਾਬ ਬਿਊਟੀ, ਬੱਗੂਗੋਸ਼ਾ, ਪੰਜਾਬ ਸੌਫਟ	ਜਲੰਧਰ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਬੇਰ	ਉਮਰਾਨ, ਵਲੈਤੀ, ਸਨੌਰ-2	ਮਾਨਸਾ, ਪਟਿਆਲਾ, ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ, ਬਠਿੰਡਾ, ਸੰਗਰੂਰ, ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ
ਲੀਚੀ	ਦੇਹਰਾਦਨ, ਕਲਕੱਤੀਆ, ਸੀਡਲੈਸ ਲੇਟ	ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਰੂਪਨਗਰ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਫ਼ਲ PSEB 6th Class Agriculture Notes

1. ਫ਼ਲ ਖਾਣ ਵਿਚ ਸੁਆਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ।
2. ਫ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਵਿਟਾਮਿਨ, ਖ਼ਣਿਜ ਪਦਾਰਥ, ਐਂਟੀਆਕਸੀਡੈਂਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
3. ਸਿਹਤਮੰਦ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 100 ਗਰਾਮ ਫ਼ਲਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
4. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਕਿੰਨੂ, ਅਮਰੂਦ, ਅੰਬ, ਮਾਲਟਾ, ਨਾਸ਼ਪਤੀ, ਲੀਚੀ, ਬੇਰ ਅਤੇ ਆੜ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ।
5. ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਰਕਬਾ ਲਗਪਗ 75 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੈ ।
6. ਨਿੰਬੂ ਜਾਤੀ ਹੇਠਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਕਬਾ 50 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੈ ।
7. ਕਿੰਨੂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਫਿਰੋਜਪੁਰ, ਫ਼ਾਜਿਲਕਾ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਮੁਕਤਸਰ, ਬਠਿੰਡਾ ਆਦਿ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
8. ਕਿੰਨੂ ਦੇ ਬੂਟੇ ਫਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਸਤੰਬਰ-ਅਕਤੂਬਰ ਵਿਚ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
9. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਅਮਰੂਦ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦੂਸਰੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿੰਨੂ ਦੀ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ।
10. ਅਮਰੂਦ ਵਿਚ ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ ਵਧੇਰੇ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸੰਤਰੇ ਨਾਲੋਂ 2-5 ਗੁਣਾ ਅਤੇ ਟਮਾਟਰ ਨਾਲੋਂ 10 ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਹੈ ।
11. ਅਮਰੂਦ ਦੇ ਗੁੱਦੇ ਵਿਚ ਐਂਟੀਆਕਸੀਡੈਂਟ ਦੇ ਅੰਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉੱਪਰਲੇ ਖੂਨ ਦੇ ਦਬਾਅ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
12. ਪੰਜਾਬ ਪਿੰਕ, ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਸਫ਼ੈਦਾ ਅਤੇ ਸਰਦਾਰ ਅਮਰੂਦ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ।
13. ਅੰਬ ਨੂੰ ਫ਼ਲਾਂ ਦਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
14. ਅੰਬ ਵਿਚ ਵਿਟਾਮਿਨ ਏ ਬਹੁਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
15. ਅੰਬ ਦੀਆਂ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਅਲਫਾਂਸੋ, ਦੁਸਹਿਰੀ ਅਤੇ ਲੰਗੜਾ ।
16. ਅੰਬ ਦੇ ਬੂਟੇ ਫ਼ਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਅਗਸਤ-ਸਤੰਬਰ ਵਿਚ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
17. ਅੰਬ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਨੀਮ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕੇ ਜਿਵੇਂ-ਰੋਪੜ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ | ਨਗਰ, ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਆਦਿ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
18. ਨਾਸ਼ਪਤੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਏ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਬੀ, ਧਾਤਾਂ ਆਦਿ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
19. ਨਾਸ਼ਪਤੀ ਦੀਆਂ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਪੱਥਰ ਨਾਖ, ਪੰਜਾਬ ਬਿਊਟੀ, ਬੱਗੂਗੋਸ਼ਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਸੌਫਟ ।
20. ਬੇਰ ਇਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਫ਼ਲ ਹੈ ।
21. ਬੇਰ ਵਿਚ ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਏ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਅਤੇ ਲੋਹਾ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਆਦਿ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ।
22. ਉਮਰਾਨ, ਵਲੈਤੀ ਅਤੇ ਸੁਨੌਰ-2 ਬੇਰ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ।
23. ਲੀਚੀ ਦੇ ਫਲ ਵਿਚ ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ, ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਫਾਸਫੋਰਸ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ।
24. ਲੀਚੀ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਛਾਤੀ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਲਈ ਵੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ ।
25. ਲੀਚੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਦੇਹਰਾਦੂਨ, ਕਲਕੱਤੀਆ ਅਤੇ ਸੀਡਲੈਸ ਲੇਟ ।
26. ਲੀਚੀ ਦੇ ਬੂਟੇ ਸਤੰਬਰ ਵਿਚ ਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
27. ਆੜੂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਤਰਨਤਾਰਨ, ਜਲੰਧਰ, ਪਟਿਆਲਾ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਅਤੇ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਆਦਿ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
28. ਆਤੂ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਏ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਬੀ ਅਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨੂ ਸੀ ਆਦਿ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ।
29. ਪਰਤਾਪ, ਸ਼ਾਨੇ ਪੰਜਾਬ, ਪ੍ਰਭਾਤ, ਸ਼ਰਬਤੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਨੈਕਟਰੇਨ ਆਤੂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ।
30. ਫ਼ਲਦਾਰ ਬੂਟੇ ਲਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਮੀਟਰ ਡੂੰਘਾ ਅਤੇ ਇਕ ਮੀਟਰ ਘੇਰੇ ਵਾਲਾ ਟੋਇਆ ਪੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 12th Class Maths Book Solutions Chapter 12 Linear Programming Miscellaneous Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 12 Maths Chapter 12 Miscellaneous Exercise

Question 1.
A dietician has to develop a special diet using two foods P and Q. Each packet (containing 30 g) of food P contains 12 units of calcium, 4 units of iron, 6 units of cholesterol and 6 units of vitamin A. Each packet of the same quantity of food Q contains 3 units of calcium, 20 units of iron, 4 units of cholesterol and 3 units of vitamin A. The diet requires atleast 240 units of calcium, atleast 460 units of iron and at most 300 units of cholesterol.

How many packets of each food should be used to maximise the amount of vitamin A in the diet? What is the maximum amount of vitamin A in the diet?
Solution.
Let the diet contain x and y packets of foods P and Q respectively.
Therefore, x ≥ 0 and y ≥ 0.
The mathematical formulation of the given problem is as follows.
Maximise Z = 6x + 3y ……………..(i)
subject to the constraints, 4x + y ≥ 80 ………… (ii)
x + 5y ≥ 115 …………..(iii)
3x + 2y ≤ 150 ……………(iv)
x, y ≥ 0 …………….(v)
The feasible region determined by the system of constraints is as follows.

The comer points of the feasible region are A (15, 20), B (40, 15) and C (2, 72).
The values of Z at these corner points are as follows.

Thus, the maximum value of Z is 285 at (40, 15).

Therefore to maximise the amount of vitamin A in the diet, 40 packets of food P and 15 packets of food Q should be used. The maximum amount of vitamin A in the diet is 285 units.

Question 2.
A farmer mixes two brands P and Q of cattle feed. Brand P costing ₹ 250 per bag contains 3 units of nutritional element A, 2.5 units of element B and 2 units of element C. Brand Q costing ₹ 200 per bag contains 1.5 units of nutritional element A, 11.25 units of element B and 3 units of element C.

The minimum requirements of nutrients A, B and C are 18 units, 45 units and 24 units respectively. Determine the number of bags of each brand which should be mixed in order to produce a mixture having a minimum cost per bag? What is the minimum cost of the mixture per bag?
Solution.
Let the farmer mix x bags of brand P and y bags of brand Q.
The given information can be compiled in a table as follows

The given problem can be formulated as follows.
Minimise Z = 250x + 200y …………(i)
subject to the constraints, 3x + 1.5y ≥ 18 …………(ii)
2.5x + 11.25y ≥ 45 …………(iii)
2x + 3y ≥ 24 …………..(iv)
x, y ≥ 0 ………….(v)
The feasible region determined by the system of constraints is as follows.

The comer points of the feasible region are A (18, 0) B (9, 2) C (3, 6) and D (0, 12).
The values of Z at these corner points are as follows.

As the feasible region is unbounded, therefore, 1950 may or may not be minimum value of Z.
For this, we draw a graph of the inequality, 250x + 200y < 1950 or 5x + 4y < 39 and check whether the resulting half plane has points in common with the feasible region or not.
It can be seen that the feasible region has no common point with 5x + 4y < 39.
Therefore, the minimum value of Z is 2000 at (3, 6).
Thus, 3 bags of brand P and 6 bags of brand Q should be used in the mixture to minimise the cost to ₹ 1950.

Question 3.
A dietician wishes to mix together two kinds of food X and Y in such a way that the mixture contains at least 10 units of vitamin A, 12 units of vitamin B and 8 units of vitamin C. The vitamin contents of one kg food is given below:

One kg of food X costs ₹ 16 and one kg of food Y costs ₹ 20. Find the least cost of the mixture which will produce the required diet?
Solution.
Let the mixture contain x kg of food X and y kg of food Y.
The mathematical formulation of the given problem is as follows,
Minimise Z = 16x + 20y ………….(i)
subject to the constraints, x + 2y ≥ 10 ……… (ii)
x + y ≥ 6 …………….(iii)
3x + y ≥ 8 ………….(iv)
x, y ≥ 0 ………….(v)
The feasible region determined by the system of constraints is as follows.

The corner points of the feasible region are A (10, 0) B (2, 4), C (1, 5) and D (0, 8).
The values of Z at these corner points are as follows.

As the feasible region is unbounded, therefore, 112 may or may not be the minimum value of Z.
For this, we draw a graph of the.. inequality, 16x + 20y <112 or 4x + 5y < 28 and check whether the resulting half plane has points in common with the feasible region or not.
It can be seen that the feasible region has no common point with 4x + 5y < 28.
Therefore, the minimum value of Z is 112 at (2, 4).
Thus, the mixture should contain 2 kg of food X and 4 kg of food Y.
The mixture is ₹ 112.

Question 4.
A manufacturer makes two types of toys A and B. Three machines are needed for this purpose and the time (in minutes) required for each toy on the machines is given below.

Each machine is available for a maximum of 6 hours per day. If the profit on each toy of type A is ₹ 7.50 and that on each toy of type B is ₹ 5, show that 15 toys of type A and 30 of type B should be manufactured in a day to get maximum profit.
Solution.
Let x and y toys of type A and type B respectively be manufactured in a day.
The given problem can be formulated as follows.
Maximise Z = 7.5x + 5y ……………….(i)
subject to the constraints, 2x + y ≤ 60 …………….(ii)
x ≤ 20 ………………..(iii)
2x + 3y ≤ 120 ……………..(iv)
x, y ≥ 0 …………………(v)
The feasible region determined by the constraints is as follows.
The corner points of the feasible region are A (20, 0), B (20, 20) C (15, 30) and D (0, 40).

The values of Z at these comer points are as follows.

The values of Z is 262.5 at (15, 30).
Thus, the manufacturer should manufacture 15 toys of type A and 30 toys of type B to maximise the profit.

Question 5.
An aeroplane can carry a maximum of 200 passengers. A profit of ₹ 1000 is made on each executive class ticket and a profit of ₹ 600 is made on each economy class ticket. The airline reserves at least 20 seats for executive class. However, at least 4 times as many passengers prefer to travel by economy class than by the executive class. Determine how many tickets of each type must be sold in order to maximise the profit for the airline. What is the maximum profit?
Solution.
Let the airline sell x tickets of executive class and y tickets of economy class.
The mathematical formulation of the given problem is as follows.
Maximise Z = 1000x + 600y ……………..(i)
subject to the constraints, x + y ≤ 200 …………(ii)
x ≥ 20 …………(iii)
y – 4x ≥ 0 ……….(iv)
x, y ≥ 0 ……………..(v)
The feasible region determined by the constraints is as follows.

The corner points of the feasible region are A (20, 80), B (40, 160) and C (20, 180).
The values of Z at these corner points are as follows.

The maximum value of Z is 136000 at (40, 160).
Thus, 40 tickets of executive class and 160 tickets of economy class should be sold to maximise the profit and the maximum profit is ₹ 136000.

Question 6.
Two godowns A and B have grain capacity of 100 quintals and 50 quintals respectively. They supply to 3 ration shops, D, E and F whose requirements are 60, 50 and 40 quintals respectively. The cost of transportation per quintal from the godowns to the shops are given in the following table.

How should the supplies be transported in order that the transportation cost is minimum? What is the minimum cost? Solution.
Let godown A supply x and y quintals of grain to the shops D and E respectively. Then, (100 – x – y) will be supplied to shop F.

The requirement at shop D is 60 quintals since x quintals are transported from godown A.
Therefore, the remaining (60 – x) quintals will be transported from godown. B.
Similarly, (50 – y) quintals and 40 – (100 – x – y) = (x + y – 60) quintals will be transported from godown B to shop E and F respectively.
The given problems can be represented diagrammatically in above figure x ≥ 0, y ≥ 0 and 100 – x – y ≥ 0
=» x ≥ 0, y ≥ 0 and x + y ≤ 100 60 – x ≥ 0, 50 – y ≥ 0 and x + y – 60 ≥ 0
⇒ x ≤ 60, y ≤ 50 and x + y ≥ 60
Total transportation cost Z is given by,
Z = 6x + 3y + 2.5 (100 – x – y) + 4 (60 – x) + 2 (50 – y) + 3 (x + y – 60)
= 6x + 3y + 250 – 2.5x – 2.5y + 240 – 4x +100 – 2y + 3x + 3y -180
= 2.5x + 1.5y + 410
The given problem can be formulated as
Minimise Z = 2.5x + 1.5y + 410 …………..(i)
subject to the constraints, x + y ≤ 100 ………..(ii)
x ≤ 60 …………..(iii)
y ≤ 50 …………(iv)
x + y ≥ 60 ………….(v)
x, y ≥ 0 ……………(vi)
The feasible region determined by the constraints is as follows.

The values of Z at these corner points are as follows.

The minimum value of Z is 510 at (10, 50).
Thus, the amount of grain transported from A to D, E and F is 10 quintals, 50 quintals, and 40 quintals respectively and from B to D, E and F is 50 quintals, 0 quintals, and 0 quintals respectively.
The minimum cost is ₹ 510.

Question 7.
An oil company has two depots A and B with capacities of 7000 L and 4000 L respectively. The company is to supply oil to three petrol pumps, D, E and F whose requirements are 4500 L, 3000 L and 3500 L respectively. The distance (in km) between the depots and the petrol pumps is given in the following table:

Assuming that the transportation cost of 10 litres of oil is ₹ 1 per km, how should the delivery be scheduled in order that the transportation cost is minimum? What is the minimum cost?
Solution.
Let x and y litres of oil be supplied from A to the petrol pumps, D and E. Then, (7000 – x – y) will be supplied from A to petrol pump F.
The requirement at petrol pump D is 4500 L.
Since xL are transported from depot A, the remaining (4500 – x) L will be transported from petrol pump B.
Similarly, (3000 – y) L and 3500 – (7000 – x – y) = (x + y -3 500) L will be transported from depot B to petrol E and F respectively.
The given problems can be represented diagrammatically as follows.
x ≥ 0, y ≥ 0 and (7000 – x – y) ≥ 0
⇒ x ≥ 0, y ≥ 0 and x + y ≤ 7000
4500 – x ≥ 0, 3000 – y ≥ 0 and x + y – 3500 ≥ 0
⇒ x ≤ 4500, y ≤ 3000 and x + y ≥ 3500
Cost of transporting 10 L of petrol = ₹ 1
Cost of transporting 1 L of petrol = ₹ \(\frac{1}{10}\)

Therefore total transportation cost is given by,
Z = \(\frac{7}{10}\) x + \(\frac{6}{10}\) y + \(\frac{3}{10}\) (7000 – x – y) + \(\frac{3}{10}\) (4500 – x) + \(\frac{4}{10}\) (3000 – y) + \(\frac{2}{10}\) (x + y – 3500)
= 0.3x + 0.1 y + 3950
The problem can be formulated as follows
Minimise Z = 0.3x + 0.1y + 3950 …………….(i)
subjectto the constraints, x + y ≤ 7000 ………….(ii)
x ≤ 4500 ……………(iii)
y ≤ 3000 ………….(iv)
x + y ≥ 350 …………….(v)
x, y ≥ 0 ………….(vi)
The feasible region determined by the constraints is as follows.

The corner points of the feasible region are A (3500, 0), B (4500, 0) C (4500, 2500), D (1000, 3000) and E (500, 3000).
The values of Z at these corner points are as follows.

The minimum value of Z is 4400 at (500, 3000).
Thus, the oil supplied from depot A is 500 L, 3000 L and 3500 L, and from depot B is 4000 L, 0L and 0 L to petrol pumps D, E and F respectively. The minimum transportation cost is ₹ 4400.

Question 8.
A fruit grower can use two types of fertiliser in his garden, brand P and brand Q. The amounts (in kg) of nitrogen, phosphoric acid, potash and chlorine in a bag of each brand are given in the table. Tests indicate that the garden needs at least 240 kg of phosphoric acid atleast 270 kg of potash and at most 310 kg of chlorine.

If the grower wants to minimise the amount of nitrogen added to the garden, how many bags of each brand should be used? What is the minimum amount of nitrogen added in the garden?

Solution.
Let the fruit grower use x bags of brand P and y bags of brand Q.
The problem can be formulated as follows.
Minimise Z = 3x + 3.5y
subject to the constraints, x + 2y ≥ 240 ………….(ii)
x + 0.5y ≥ 90 ……………….(iii)
1.5x + 2y ≤ 310 …………….(iv)
x, y ≥ 0
The feasible region determined by the system of constraints is as follows.

The corner points are A(140, 50), B(20, 140) and C(40, 100).

The values of Z at these corner points are as follows.
The minimum value of Z is 470 at (40, 100).
Thus, 40 bags of brand P and 100 bags of brand Q should be added to the garden to minimise the amount of nitrogen.
The minimum amount of nitrogen added to the garden is 470 kg.

Question 9.
Refer to question 8. If the grower wants to maximise the amount of nitrogen added to the garden, how many bags of each brand should be added? What is the maximum amount of nitrogen added?
Solution.
Let the fruit grower use x bags of brand P and y bags of brand Q.
The problem can be formulated as follows.
Maximise Z = 3x + 3.5y ……………(i)
subject to the constraints, x + 2y ≥ 240 …………..(ii)
x + 0.5y ≥ 90 …………(iii)
1.5x + 2y ≤ 310 …………..(iv)
x, y ≥ 0 ……….(v)
The feasile region determined y the system of constraints is as follows.

The corner points are A (1. 40, 50), B(20, 140) and C(40, 100).
The values of Z at these corner points are as follows.

The maximum value of Z is 595 at (140, 50).
Thus, 140 bags of brand P and 50 bags of brand Q should be used to maximise the amount of nitrogen.
The maximum amount of nitrogen added to the garden is 595 kg.

Question 10.
A toy company manufactures two types of dolls, A and B. Market tests and available resources have indicated that the combined production level should not exceed 1200 dolls per week and the demand for dolls of type B is at most half of that for dolls of type A.

Further, the production level of dolls of type A can exceed three times the production of dolls of other type by at most 600 units. If the company makes profit of ₹ 12 and 116 per doll respectively on dolls A and B, how many of each should be produced weekly in order to maximise the profit?
Solution.
Let x and y be the number of dolls of type A and B respectively that are produced per week.
The given problem can be formulated as follows.
Maximise Z = 12x + 16y ……………(i)
subject to the constraints, x + y ≤ 1200……….(ii)
y ≤ \(\frac{x}{2}\)
⇒x ≥ 2y ………..(iii)
x – 3y ≤ 600 ……………(iv)
x, y ≥ 0 …………….(v)
The feasible region determined by the system of constraints is as follows.

The corner points are A(600, 0), B(1050, 150) and C(800, 400).
The Y’ values of Z at these corner points are as follows.

The maximum value of Z is 16000 at (800, 400).
Thus, 800 and 400 dolls of type A and type B should be produced respectively to get the maximum profit of ₹ 16000.

Punjab State Board PSEB 6th Class Agriculture Book Solutions Chapter 8 ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਸਬਜ਼ੀਆਂ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Agriculture Chapter 8 ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਸਬਜ਼ੀਆਂ

Agriculture Guide for Class 6 PSEB ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਸਬਜ਼ੀਆਂ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ
(ੳ) ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਇੱਕ-ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਕਿੰਨੀ ਸਬਜ਼ੀ ਖਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
300 ਗ੍ਰਾਮ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਕਿੰਨਾ ਰਕਬਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੋ ਲੱਖ ਹੈਕਟੇਅਰ ਰਕਬਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਦੋ ਗਰਮ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਭਿੰਡੀ, ਕੱਦੂ ਜਾਤੀ ਦੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਇੱਕ ਏਕੜ ਆਲੂ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਬੀਜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
8-12 ਕੁਇੰਟਲ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮਿਰਚ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਤੇਜ਼, ਸੀ. ਐੱਚ.-1, ਪੰਜਾਬ ਸੁਰਖ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਟਮਾਟਰ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਕਿਹੜੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਵੰਬਰ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਭਿੰਡੀ ਦਾ ਔਸਤ ਝਾੜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
50 ਕੁਇੰਟਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕੱਦੂ ਜਾਤੀ ਦੀਆਂ ਦੋ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੇਠਾ, ਕਰੇਲਾ, ਟਾਂਡਾ, ਚੱਪਨ ਕੱਦੂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਜੜ੍ਹ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੂਲੀ, ਗਾਜਰ, ਸ਼ਲਗਮ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਮਿਰਚ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
200 ਗ੍ਰਾਮ ।

(ਅ) ਇੱਕ-ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਭੋਜਨ ਕਿਉਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਵਿਟਾਮਿਨ, ਖਣਿਜ ਪਦਾਰਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਰੀਰ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੱਤ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਭੋਜਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਮੌਸਮ ਅਨੁਸਾਰ ਵੰਡੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਗਰਮ ਮੌਸਮ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ – ਟਮਾਟਰ, ਬੈਂਗਣ, ਭਿੰਡੀ, ਕੱਦੂ ਜਾਤੀ ਦੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਆਦਿ ।
ਸਰਦ ਮੌਸਮ ਦੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ – ਪਾਲਕ, ਮਟਰ, ਗੋਭੀ, ਮੂਲੀ, ਗਾਜਰ, ਮੇਥੀ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਅਜਿਹੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸਾਰੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਜਿਵੇਂ ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਵਿਟਾਮਿਨ, ਵਸਾ, ਧਾਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ, ਲੋਹਾ, ਕਾਰਬੋਜ਼ ਆਦਿ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਚਾਰ ਗਰਮ ਰੁੱਤ ਅਤੇ ਚਾਰ ਸਰਦ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਗਰਮ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ – ਭਿੰਡੀ, ਮਿਰਚ, ਟਮਾਟਰ, ਬੈਂਗਣ ।
ਸਰਦ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ – ਪਾਲਕ, ਮੇਥੀ, ਮੂਲੀ, ਗਾਜਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਵਿਟਾਮਿਨ, ਖਣਿਜ ਆਦਿ ਤੱਤ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਆਲੂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੁਫ਼ਰੀ ਪੁਖਰਾਜ, ਕੁਫ਼ਰੀ ਜੋਤੀ, ਕੁਫਰੀ ਸੰਧੂਰੀ ਤੇ ਕੁਫ਼ਰੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਪੱਤੇਦਾਰ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਕਦੋਂ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੱਤੇਦਾਰ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਹਨ ਧਨੀਆ, ਪਾਲਕ, ਮੇਥੇ, ਮੇਥੀ ਆਦਿ । ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਰਦ ਰੁੱਤ ਵਿਚ ਬੀਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਮਿਰਚ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਲਈ ਬੀਜਾਈ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕਦੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਿਰਚ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਲਈ ਬੀਜਾਈ ਅਖ਼ੀਰ ਅਕਤੂਬਰ ਤੋਂ ਅੱਧ ਨਵੰਬਰ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਮਟਰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਕਿਵੇਂ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਟਰ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਲਾਹੇਵੰਦ ਜੀਵਾਣੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸਰਦ ਰੁੱਤ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੱਧਣ-ਫੁੱਲਣ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਠੰਡੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਨੂੰ ਸਰਦ ਰੁੱਤ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ-ਮਟਰ, ਗੋਭੀ, ਪਾਲਕ, ਮੇਥੀ, ਮੇਥੇ, ਗਾਜਰ ਆਦਿ ।

(ੲ) ਪੰਜ-ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਦੱਸੋ ।
(1) ਮਿਰਚ
(2) ਪਿਆਜ਼
(3) ਆਲੂ
(4) ਭਿੰਡੀ ।
ਉੱਤਰ-
1. ਮਿਰਚ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ

• ਕਿਸਮ – ਸੀ. ਐੱਚ-1, ਸੀ-ਐੱਚ-3, ਪੰਜਾਬ ਤੇਜ, ਪੰਜਾਬ ਸੁਰਖ ।
• ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਰਕਬਾ – 7.67 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ।
• ਮੌਸਮ – ਗਰਮ ਅਤੇ ਸਿੱਲ੍ਹਾ ਮੌਸਮ ।
• ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ – ਇਕ ਏਕੜ ਲਈ 200 ਗਰਾਮ ਬੀਜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਮਰਲੇ ਵਿਚ ਬੀਜ ਕੇ ਪਨੀਰੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
• ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ – ਅਖ਼ੀਰ ਅਕਤੂਬਰ ਤੋਂ ਅੱਧ ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਪਨੀਰੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਅਤੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਪਨੀਰੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਫਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

2. ਪਿਆਜ਼ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ

• ਕਿਸਮਾਂ – ਪੰਜਾਬ ਵਾਈਟ, ਪੰਜਾਬ ਨਰੋਆ ਅਤੇ ਪੀ. ਆਰ ਓ-6.
• ਮੌਸਮ – ਇਹ ਸਰਦੀਆਂ ਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫ਼ਸਲ ਹੈ !
• ਪਨੀਰੀ ਲਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ – ਅਕਤੂਬਰ ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ ਅਤੇ ਦਸੰਬਰ ਜਾਂ ਜਨਵਰੀ !
• ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ – 4 ਤੋਂ 5 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ।

3. ਆਲੂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ

• ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਰਕਬਾ – ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਕਬਾ ਆਲੂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਹੈ ।
• ਕਿਸਮਾਂ – ਕੁਫ਼ਰੀ ਪੁਖਰਾਜ, ਕੁਫ਼ਰੀ ਜੋਤੀ, ਕੁਫ਼ਰੀ ਸੰਧੂਰੀ ਤੇ ਕੁਫ਼ਰੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ।
• ਮੌਸਮ – ਠੰਡਾ ਮੌਸਮ ।
• ਬੀਜ ਦੀ ਲੋੜ – ਇੱਕ ਏਕੜ ਲਈ 8-12 ਕੁਇੰਟਲ ਬੀਜ ।
• ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ – ਸਤੰਬਰ-ਅਕਤੂਬਰ ।
• ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਢੰਗ – ਹੱਥ ਨਾਲ ਜਾਂ ਟਰਾਂਸਪਲਾਂਟਰ ਨਾਲ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
• ਝਾੜ – 100 ਕੁਇੰਟਲ ਤੋਂ 140 ਕੁਇੰਟਲ ਤੱਕ ।

4. ਭਿੰਡੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ

• ਕਿਸਮਾਂ – ਪੰਜਾਬ 7 ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ 8
• ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ – ਫਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਬਰਸਾਤ ਰੁੱਤ ਵਿਚ ਜੂਨ-ਜੁਲਾਈ ।
• ਝਾੜ – ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਝਾੜ 50 ਕੁਇੰਟਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਮਨੁੱਖੀ ਭੋਜਨ ਦਾ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਕਿਉਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਮਨੁੱਖੀ ਭੋਜਨ ਦਾ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਹਨ । ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਖਣਿਜ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਆਦਿ ਸਾਰੇ ਤੱਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਭੋਜਨ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਮਾਹਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 300 ਗ੍ਰਾਮ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜਾ ਟੀਕਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਉਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਟਰ ਇਕ ਫਲੀਦਾਰ ਫ਼ਸਲ ਹੈ । ਮਟਰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਧਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਬੀਜ ਨੂੰ ਬੀਜਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਈਜੋਬੀਅਮ ਦੇ ਟੀਕੇ ਨਾਲ ਸੋਧਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਫ਼ਲੀਆਂ ਦਾ ਝਾੜ ਤੇ ਫ਼ਲੀਆਂ ਵਿਚ ਦਾਣਿਆਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੱਧਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਟੀਕਾ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜੜ੍ਹ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਬੀਜਾਈ ਦੇ ਸਮੇਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਗਾਜਰ – ਪੀ.ਸੀ-34, ਪੰਜਾਬ ਬਲੈਕ ਬਿਊਟੀ ।
ਮੂਲੀ – ਪੰਜਾਬ ਪਸੰਦ, ਪੂਸਾ ਚੇਤਕੀ ।
ਸ਼ਲਗਮ – ਐਲ-1.
ਜੜ੍ਹ ਵਾਲੀਆਂ ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਸਤੰਬਰ-ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕੱਦੂ ਜਾਤੀ ਦੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੱਦੂ ਜਾਤੀ ਦੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ-ਘੀਆ-ਕੱਦੂ, ਘੀਆ ਤੋਰੀ, ਚੱਪਣ ਕੱਦੂ, ਟਿੰਡਾ, ਕਰੇਲਾ, ਕਾਲੀ ਤੋਰੀ, ਖਰਬੂਜ਼ਾ, ਤਰ, ਤਰਬੂਜ਼, ਪੇਠਾ, ਖੀਰਾ ਆਦਿ ।
ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ – ਫਰਵਰੀ ਤੋਂ ਮਾਰਚ ।
ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ – ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਲਗਪਗ 2 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ।
ਤਿਆਰੀ – ਪੇਠਾ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਨੂੰ 4-5 ਮਹੀਨੇ ਲਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਬਜ਼ੀਆਂ 2-3 ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

PSEB 6th Class Agriculture Guide ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਸਬਜ਼ੀਆਂ Important Questions and Answers

ਵਸਤੂਨਿਸ਼ਠ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਬਹੁ-ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਭਿੰਡੀ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ-
(i) ਪੰਜਾਬ-7
(ii) ਪੰਜਾਬ ਛੁਹਾਰਾ
(iii) ਪੂਸਾ ਸਨੋਬਾਲ-1
(iv) ਪੰਜਾਬ-88.
ਉੱਤਰ-
(i) ਪੰਜਾਬ-7.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪਿਆਜ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ-
(i) ਪੰਜਾਬ ਵਾਈਟ
(ii) ਪੰਜਾਬ ਨਰੋਆ
(iii) ਪੀ. ਆਰ. ਓ.-6
(iv) ਸਾਰੀਆਂ ।
ਉੱਤਰ-
(iv) ਸਾਰੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬੈਂਗਣ ਦੀਆਂ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਲਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ?
(i) 2
(ii) 3
(iii) 10
(iv) 4.
ਉੱਤਰ-
(iv) 4.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੱਤੇਦਾਰ ਸਬਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੈ-
(i) ਸ਼ਲਗਮ
(ii) ਧਨੀਆ
(iii) ਮੇਥੀ
(iv) ਪਾਲਕ ।
ਉੱਤਰ-
(i) ਸ਼ਲਗਮ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕੱਦੂ ਜਾਤੀ ਦੀ ਸਬਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੈ-
(i) ਕਰੇਲਾ
(ii) ਟਮਾਟਰ
(iii) ਖਰਬੂਜ਼ਾ
(iv) ਖੀਰਾ ।
ਉੱਤਰ-
(ii) ਟਮਾਟਰ ।

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ-

(i) ਕੁਫ਼ਰੀ ਪੁਖਰਾਜ ………………… ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਲੂ

(ii) ਪਾਲਕ ………………….. ਰੁੱਤ ਦੀ ਸਬਜ਼ੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਰਦ

(iii) ਪੰਜਾਬ ਨਗੀਨਾ ……………………… ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਬੈਂਗਣ

(iv) ਮਟਰ ਦੇ ਬੀਜ ਨੂੰ ……………………… ਦਾ ਟੀਕਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਰਾਈਜੋਬੀਅਮ

(v) ਗੋਭੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ……………….. ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
90-100

ਠੀਕ/ਗਲਤ-

(i) ਪੀ.ਸੀ-34 ਗਾਜਰ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ

(ii) ਮਿਰਚ ਲਈ 200 ਗ੍ਰਾਮ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ

(iii) ਪੰਜਾਬ ਛੁਹਾਰਾ ਟਮਾਟਰ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ

(iv) ਪੰਜਾਬ ਸਦਾਬਹਾਰ ਆਲੂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਗ਼ਲਤ

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਆਲੂ ਕਿਹੜੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਸਬਜ਼ੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਠੰਡੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
300 ਗ੍ਰਾਮ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਆਲੂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਲੋੜ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
8-12 ਕੁਇੰਟਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮਿਰਚ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਲੋੜ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
200 ਗ੍ਰਾਮ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮਿਰਚ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਰਕਬਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
7.67 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪੰਜਾਬ ਛੁਹਾਰਾ ਕਿਸ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਟਮਾਟਰ ਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਟਮਾਟਰ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇੱਕ ਏਕੜ ਲਈ 100 ਗ੍ਰਾਮ ਬੀਜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕੱਦੂ ਜਾਤੀ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
2 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਭਿੰਡੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ-7, ਪੰਜਾਬ-8.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਗੋਭੀ ਦੀਆਂ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੂਸਾ ਸਨੋਬਾਲ-1, ਪੂਸਾ ਸਨੋਬਾਲ-ਕੇ.-1.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਗੋਭੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
90-100 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਗੋਭੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਤੰਬਰ-ਅਕਤੂਬਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਮਟਰ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
30-45 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਮਟਰ ਦੇ ਬੀਜ ਨੂੰ ਬੀਜਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਹੜਾ ਟੀਕਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਰਾਈਜੋਬੀਅਮ ਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਪੰਜਾਬ ਨਗੀਨਾ ਕਿਸ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੈਂਗਣ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਪਿਆਜ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਵਾਈਟ, ਪੰਜਾਬ ਨਰੋਆ, ਪੀ. ਆਰ. ਓ.-6.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਮੂਲੀ ਗਾਜਰ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
4-5 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਸ਼ਲਗਮ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 2-3 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਪੀ. ਸੀ. 34 ਕਿਸ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗਾਜਰ ਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
ਟਮਾਟਰ ਕਿਸ ਰੁੱਤ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗਰਮ ਰੁੱਤ ਦੀ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਬੈਂਗਣ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਬੈਂਗਣ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ – ਪੰਜਾਬ ਸਦਾਬਹਾਰ, ਪੀ. ਬੀ. ਐੱਚ.-3, ਪੰਜਾਬ ਨਗੀਨਾ ।
ਬੀਜਣ ਦਾ ਢੰਗ – ਪਹਿਲਾਂ ਪਨੀਰੀ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਪੁੱਟ ਕੇ, ਬੂਟੇ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ – ਸਾਲ ਵਿਚ 4 ਵਾਰ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਗੋਭੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਿਸਮਾਂ – ਪੂਸਾ ਸਨੋਬਾਲ-1, ਪੂਸਾ ਸਨੋਬਾਲ-ਕੇ-1
ਮੌਸਮ – ਸਰਦ ਮੌਸਮ ਦੀ ਸਬਜ਼ੀ ।
ਤਿਆਰੀ ਲਈ ਸਮਾਂ – 90-100 ਦਿਨ ।
ਬੀਜ ਦੀ ਲੌੜ – 250-500 ਗ੍ਰਾਮ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।
ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ – ਸਤੰਬਰ-ਅਕਤੂਬਰ ।
ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਢੰਗ – ਪਹਿਲਾਂ ਪਨੀਰੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਟਮਾਟਰ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਿਸਮਾਂ – ਪੰਜਾਬ ਵਰਖਾ ਬਹਾਰ-1, ਪੰਜਾਬ ਰੱਤਾ, ਪੰਜਾਬ ਵਰਖਾ ਬਹਾਰ-2, ਟੀ. ਐੱਚ.-1, ਪੰਜਾਬ ਛੁਹਾਰਾ ।
ਮੌਸਮ – ਗਰਮ ਰੁੱਤ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ।
ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ – ਨਵੰਬਰ ।
ਬੀਜ ਦੀ ਲੋੜ – ਇਕ ਏਕੜ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਲਈ 100 ਗ੍ਰਾਮ ਬੀਜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਹੇਠ ਰਕਬਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਗਪਗ ਦੋ ਲੱਖ ਹੈਕਟੇਅਰ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਆਲੂ, ਮਿਰਚ, ਟਮਾਟਰ, ਗੋਭੀ, ਪਿਆਜ਼ ਲਈ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-

ਸਬਜ਼ੀ	ਕਿਸਮਾਂ	ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ
ਆਲੂ	ਕੁਫਰੀ ਪੁਖਰਾਜ, ਕੁਫ਼ਰੀ ਜੋਤੀ, ਕੁਫਰੀ ਸੰਧੂਰੀ, ਕੁਫਰੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ	8-12 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ
ਮਿਰਚ	ਸੀ-ਐੱਚ-1, ਸੀ. ਐੱਚ-3 ਪੰਜਾਬ ਤੇਜ਼	200 ਗ੍ਰਾਮ ਇਕ ਮਰਲੇ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਲਈ
ਟਮਾਟਰ	ਪੰਜਾਬ ਰੱਤਾ, ਪੰਜਾਬ ਛੁਹਾਰਾ, ਪੰਜਾਬ ਵਰਖਾ ਬਹਾਰ-1, ਪੰਜਾਬ ਵਰਖਾ-2, ਟੀ. ਐਚ.-1	100 ਗ੍ਰਾਮ ਬੀਜ ਇਕ ਏਕੜ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਲਈ
ਗੋਭੀ	ਪੂਸਾ ਸਨੋਬਾਲ-1 ਪੂਸਾ ਸਨੋਵਾਲ-ਕੇ-1	ਇਕ ਏਕੜ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਲਈ 250-500 ਗ੍ਰਾਮ ਬੀਜ
ਪਿਆਜ਼	ਪੰਜਾਬ ਬਾਈਟ, ਪੰਜਾਬ ਨਰੋਆ, ਪੀ. ਆਰ. ਓ-6	4-5 ਕਿਲੋ ਬੀਜ

ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਸਬਜ਼ੀਆਂ PSEB 6th Class Agriculture Notes

1. ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਵਿਟਾਮਿਨ, ਖਣਿਜ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
2. ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਹਰ ਰੋਜ਼ 300 ਗਰਾਮ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।
3. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਗਪਗ ਦੋ ਲੱਖ ਹੈਕਟੇਅਰ ਰਕਬੇ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
4. ਗਰਮ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਹਨ-ਕੱਦੂ ਜਾਤੀ ਦੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਭਿੰਡੀ, ਟਮਾਟਰ, ਬੈਂਗਣ ਆਦਿ ।
5. ਸਰਦ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ-ਮਟਰ, ਗੋਭੀ, ਪਾਲਕ, ਮੇਥੀ, ਮੂਲੀ, ਗਾਜਰ ਆਦਿ ।
6. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਹੇਠ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਕਬਾ ਆਲੂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਹੇਠ ਹੈ ।
7. ਆਲੂ ਠੰਡੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਸਬਜ਼ੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਢੁਕਵਾਂ ਸਮਾਂ ਸਤੰਬਰ ਅਕਤੂਬਰ ਦਾ ਹੈ ।
8. ਆਲੂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਕੁਫ਼ਰੀ ਪੁਖਰਾਜ, ਕੁਫ਼ਰੀ ਜੋਤੀ, ਕੁਫ਼ਰੀ ਸੰਧੂਰੀ, ਕੁਫ਼ਰੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ।
9. ਆਲੂ ਲਈ ਇਕ ਏਕੜ ਲਈ 8-12 ਕੁਇੰਟਲ ਬੀਜ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ।
10. ਮਿਰਚ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 7.67 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਰਕਬਾ ਹੈ ।
11. ਮਿਰਚ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਸੀ. ਐੱਚ.-1, ਸੀ. ਐੱਚ.-3, ਪੰਜਾਬ ਤੇਜ ਆਦਿ ।
12. ਮਿਰਚ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ 200 ਗ੍ਰਾਮ ਬੀਜ ਇਕ ਮਰਲੇ ਵਿਚ ਪਨੀਰੀ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੈ ।
13. ਟਮਾਟਰ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਪੰਜਾਬ ਰੱਤਾ, ਪੰਜਾਬ ਛੁਹਾਰਾ, ਪੰਜਾਬ ਵਰਖਾ ਬਹਾਰ-1, ਪੰਜਾਬ ਵਰਖਾ ਬਹਾਰ-2, ਟੀ. ਐੱਚ-1.
14. ਟਮਾਟਰ ਦੀ ਇੱਕ ਏਕੜ ਪਨੀਰੀ ਲਈ 100 ਗ੍ਰਾਮ ਬੀਜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।
15. ਘੀਆ ਕੱਦੂ, ਚੱਪਨ ਕੱਦੂ, ਕਰੇਲਾ, ਟਾਂਡਾ, ਘੀਆ ਤੋਰੀ, ਖ਼ਰਬੂਜਾ, ਤਰਬੂਜ਼, ਤਰ, ਖੀਰਾ, ਪੇਠਾ ਆਦਿ ਕੱਦੂ ਜਾਤੀ ਦੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਹਨ ।
16. ਕੱਦੂ ਜਾਤੀ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 2 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।
17. ਭਿੰਡੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਪੰਜਾਬ-7 ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ-8.
18. ਬੈਂਗਣ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ਬੀ. ਐੱਚ-2, ਪੰਜਾਬ ਸਦਾਬਹਾਰ, ਪੀ. ਬੀ. ਐੱਚ-3, ਪੰਜਾਬ ਨਗੀਨਾ ।
19. ਬੈਂਗਣ ਦੀ ਪਹਿਲਾਂ ਪਨੀਰੀ ਲਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
20. ਗੋਭੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਪੂਸਾ ਸਨੋਬਾਲ-1; ਪੂਸਾ ਸਨੋਬਾਲ-ਕੇ-1.
21. ਇੱਕ ਏਕੜ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਲਈ ਗੋਭੀ ਦਾ 250-500 ਗ੍ਰਾਮ ਬੀਜ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੈ ।
22. ਮਟਰ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਮਿੱਠੀ ਫਲੀ, ਪੰਜਾਬ-88, ਪੰਜਾਬ 89 ।
23. ਮਟਰ ਦਾ 3045 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਇੱਕ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੈ ।
24. ਪਿਆਜ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਪੰਜਾਬ ਬਾਈਟ, ਪੰਜਾਬ ਨਰੋਆ, ਪੀ. ਆਰ. ਓ.-6.
25. ਪਿਆਜ਼ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ 4-5 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।
26. ਜੜਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਹਨ-ਮੂਲੀ, ਗਾਜਰ, ਸ਼ਲਗਮ ।
27. ਧਨੀਆ, ਪਾਲਕ, ਮੇਥੀ ਆਦਿ ਪੱਤੇਦਾਰ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Agriculture Book Solutions Chapter 9 ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਬੂਟੇ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Agriculture Chapter 9 ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਬੂਟੇ

Agriculture Guide for Class 6 PSEB ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਬੂਟੇ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ
(ੳ) ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਇੱਕ-ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਬਰਸਾਤ ਰੁੱਤ ਦੇ ਫੁੱਲ ਕਿਸ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੱਤਝੜ ਵਿਚ ਲਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਗੁਲਦਾਉਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕਿਸੇ ਦੋ ਲਾਲ ਰੰਗ ਵਾਲੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੁਲਮੋਹਰ, ਬੋਤਲ ਬੁਰਸ਼ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਪੌਦੇ ਕਿਸ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਵੰਬਰ ਤੋਂ ਮਾਰਚ ਤੱਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਿਸ ਫੁੱਲ ਨੂੰ ਪਤਝੜ ਦੀ ਰਾਣੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੁਲਦਾਉਦੀ ਨੂੰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਗਲਦਾਉਦੀ ਦੇ ਫੁੱਲ ਕਿਸ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਵੰਬਰ-ਦਸੰਬਰ ਵਿੱਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਦੇਸੀ ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਤੋਂ ਕੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੁਲਕੰਦ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਦਰੱਖ਼ਤ ਕਿਸ ਤਕਨੀਕ ਦੁਆਰਾ ਹਵਾ ਵਿਚ ਨਮੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਧਾ ਕੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਠੰਢਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਨ ਦੁਆਰਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਬਰਸਾਤ ਰੁੱਤ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੁੱਕੜ ਕਲਗੀ ਤੇ ਬਾਲਸਮ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਪੌਦੇ ਹਵਾ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀ ਗੈਸ ਛੱਡਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਕਸੀਜਨ ।

(ਅ) ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਇਕ ਜਾਂ ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵੇਲਾਂ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਭਾਗ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੰਧਾਂ ਤੇ ਚੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨ ਸਹਿਤ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਵੇਲਾਂ ਤੇ ਲੱਗੇ ਭਾਗ ਜਿਵੇਂ ਕੰਡੇ, ਰਸਦਾਰ ਪਦਾਰਥ, ਟੈਨਡਰਿਲ ਆਦਿ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਕੰਧਾਂ ਤੇ ਚੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ ਬੋਗਨਵੀਲੀਆ ਵਿੱਚ ਕੰਡੇ, ਛਿਪਕਲੀ ਵੇਲ ਵਿਚ ਰਸਦਾਰ ਪਦਾਰਥ, ਗੋਲਡਨ ਸ਼ਾਵਰ ਵਿਚ ਟੈਨਡਰਿਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਰਦ ਰੁੱਤ ਵਿਚ ਲਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ਅਤੇ ਇਹ ਕਿਸ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੁੱਤਾ ਫੁੱਲ, ਫਲਾਕਸ, ਵਰਬੀਨਾ, ਗੇਂਦਾ, ਗੇਂਦੀ, ਸਵੀਟ ਵਿਲੀਅਮ, ਸਵੀਟ ਪੀਜ਼ ਆਦਿ ਸਰਦ ਰੁੱਤ ਦੇ ਫੁੱਲ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ ਵਿਚ ਪਨੀਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪਤਝੜ ਵਾਲੇ ਬੂਟੇ ਕਿਸ ਮੌਸਮ (ਮਹੀਨੇ) ਵਿਚ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ? ਕੋਈ ਦੋ ਪਤਝੜ ਵਿਚ ਲਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪਤਝੜ ਵਾਲੇ ਬੂਟੇ ਹਨ-ਕੁਈਨ ਫਲਾਵਰ, ਸਾਵਣੀ, ਸ਼ਹਿਤੂਤ । ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਫੁਟਾਰਾ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੱਧ ਦਸੰਬਰ-ਜਨਵਰੀ ਵਿਚ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਖੂਬਸੂਰਤ ਪੱਤਿਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਝਾੜੀਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਿਸ ਅਧਾਰ ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੋਲਡਨ ਸ਼ਾਵਰ, ਲੱਸਣ ਵੇਲ, ਪਰਦਾ ਵੇਲ ਆਦਿ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪੱਤਿਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਝਾੜੀਆਂ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਕੱਦ ਮੁਤਾਬਿਕ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਫੈਲਾਅ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਨੂੰ ਗੋਲ ਛੱਤਰੀ (ਮੋਲਸਰੀ, ਫੈਲਾਅ ਆਕਾਰ (ਗੁਲਮੋਹਰ) ਸਿੱਧੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਿਲਵਰ ਓਕ, ਝੁਕਵੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਬੋਤਲ ਬੁਰਸ਼ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਕਿਹੜੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਤੇਲ ਕੱਢ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਰਤਿਆ। ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੁਲਾਬ, ਜੈਸਮੀਨ, ਰਜਨੀਗੰਧਾ, ਮੋਤੀਆ ਆਦਿ ਦਾ ਤੇਲ ਕੱਢ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਖੁਸ਼ਬੂ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਵਪਾਰਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਸਜਾਵਟੀ ਫੁੱਲ ਕਿਵੇਂ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਵਪਾਰ ਕਰਕੇ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਗੇਂਦਾ, ਗੇਂਦੀ ਅਤੇ ਗਲੈਡੀਓਲਸ ਆਦਿ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵਪਾਰਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ! ਜ਼ਰਬਰਾ ਅਤੇ ਗੁਲਾਬ ਦੀ ਉੱਚ ਪੱਧਰ ਤੇ ਪੈਦਾਵਾਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਗਰੀਨ ਹਾਊਸ ਬਣਾ ਕੇ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੌਸਮੀ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਅਮਰੀਕਾ, ਕੈਨੇਡਾ, ਜਰਮਨੀ ਆਦਿ ਵਿਚ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਦਰੱਖ਼ਤ, ਝਾੜੀਆਂ, ਵੇਲਾਂ ਆਦਿ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਸਹੀ ਸਮਾਂ ਕਿਹੜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦਰੱਖ਼ਤ, ਝਾੜੀਆਂ, ਵੇਲਾਂ ਆਦਿ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਸਹੀ ਸਮਾਂ ਬਰਸਾਤ ਰੁੱਤ ਜੁਲਾਈ-ਅਗਸਤ ਅਤੇ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਫਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਦਰੱਖਤਾਂ ਨੂੰ ਕੱਦ ਅਤੇ ਛਤਰੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਕਿਹੜੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਨੂੰ ਕੱਦ ਅਤੇ ਛੱਤਰੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਵੱਡੇ, ਦਰਮਿਆਨੇ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਦਰਖ਼ਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਗਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੇ ਪੌਦੇ ਲਗਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਾਲਮ, ਮਨੀ ਪਲਾਂਟ, ਰਬੜ ਪਲਾਂਟ ਆਦਿ ਨੂੰ ਗਮਲਿਆਂ ਵਿਚ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

(ੲ) ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਪੰਜ ਜਾਂ ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
“ਫੁੱਲ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ’’ ਤੱਥ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਫੁੱਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਹਰ ਪੜਾਅ ਤੇ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਜਨਮ ਦਿਨ, ਵਿਆਹ, ਪਾਠ-ਪੂਜਾ, ਮੰਦਿਰਾਂ, ਮੌਤ ਆਦਿ ਸਾਰੇ ਸਮਿਆਂ ਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਫੁੱਲਾਂ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸਬਰ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਰੰਗ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਤੋਂ ਸਾਡੇ ਮਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ । ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਗੁਲਦਸਤੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਕੇ ਸ਼ੁਭ ਇਛਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਘਰਾਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਤੇਲ ਕੱਢ ਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਵਾਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਫੁੱਲ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਤੋਂ ਗੁਲਕੰਦ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਈ ਹੋਰ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹਰਬਲ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫੁੱਲ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਸਾਫ ਰੱਖਣ ਲਈ ਪੌਦਿਆਂ ਦਾ ਕੀ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੌਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿਚੋਂ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਨੂੰ ਸੋਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਛੱਡਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਤਾਵਰਨ ਸ਼ੁੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਹਵਾ ਵਿਚੋਂ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਕਣਾਂ, ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਗੈਸਾਂ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਚ ਸਮਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ | ਪੌਦੇ ਹਵਾ ਵਿਚ ਨਮੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੀ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਠੰਡਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ । ਪੌਦੇ ਧੁਨੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਵੀ ਰੋਕਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੌਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਅਕਾਰ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਕਿੰਨੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ? ਉਦਾਹਰਨ ਸਹਿਤ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਨੂੰ ਕੱਦ ਅਤੇ ਛਤਰੀ ਤੇ ਆਧਾਰ ਦੇ ਵੱਡੇ, ਦਰਮਿਆਨੇ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਘੱਟ ਫੈਲਾਅ ਵਾਲਾ ਦਰੱਖ਼ਤ ਅਸ਼ੋਕਾ ਹੈ । ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਨੂੰ ਅਕਾਰ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਵੀ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ ਮੋਲਸਰੀ ਦੀ ਗੋਲ ਛੱਤਰੀ ਹੈ, ਗੁਲਮੋਹਰ ਦਾ ਫੈਲਾਅ ਅਕਾਰ ਹੈ, ਸਿਲਵਰ ਓਕ ਸਿੱਧੇ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਬੋਤਲ ਬੁਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਝੁਕਵੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਅਤੇ ਝਾੜੀਆਂ ਨੂੰ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਦਰੱਖ਼ਤ ਅਤੇ ਝਾੜੀਆਂ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਫੁੱਟ ਡੂੰਘਾ ਟੋਇਆ ਪੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਭਾਗ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਇਕ ਭਾਗ ਗਲੀ-ਸੜੀ ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਦਰੱਖ਼ਤ, ਝਾੜੀਆਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਲਗਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਦਰੱਖ਼ਤ ਅਤੇ ਝਾੜੀਆਂ ਦਾ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ । ਇਹ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਸੋਧਨ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਲਗਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਆਦਿ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਵੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਖੇਤੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਵਿੱਚ ਸਜਾਵਟੀ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਕੀ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇੱਕੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਸਜਾਵਟੀ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਵੀ ਦੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਵੀ ਦਿਨ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਵੱਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ, ਖੇਤੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਕੰਮ ਵੀ ਹੈ । ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਗੇਂਦਾ, ਗੇਂਦੀ, ਗਲੈਡੀਓਲਸ ਆਦਿ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵਪਾਰਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

PSEB 6th Class Agriculture Guide ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਬੂਟੇ Important Questions and Answers

ਵਸਤੂਨਿਸ਼ਠ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਬਹੁ-ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੌਦੇ ਹਵਾ ਵਿਚੋਂ …………………………. ਗੈਸ ਖਿੱਚਦੇ ਹਨ ।
(i) ਆਕਸੀਜਨ
(ii) ਨਾਈਟਰੋਜਨ
(iii) ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ
(iv) ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(iii) ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਰਦ ਰੁੱਤ ਦਾ ਫੁੱਲ ਹੈ-
(i) ਫਲਾਕਸ
(ii) ਵਰਬੀਨਾ
(iii) ਗੇਂਦਾ
(iv) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।
ਉੱਤਰ-
(iv) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕੁੱਕੜ ਕਲਗੀ ਨੂੰ ………………… ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(i) ਮਾਰਚ
(ii) ਜੁਲਾਈ
(iii) ਦਸੰਬਰ
(iv) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।
ਉੱਤਰ-
(ii) ਜੁਲਾਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਛਿਪਕਲੀ ਵੇਲ ਦੀ ਕੰਧ ਤੇ ਚੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ਵੀ ਸਹਾਇਕ ਹੈ ? .
(i) ਕੰਡੇ
(ii) ਰਿਸਦੇ ਪਦਾਰਥ
(iii) ਟੈਂਡਰਿਲ
(iv) ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ii) ਰਸਦੇ ਪਦਾਰਥ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਜਾਵਟ ਲਈ ਗਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪੌਦੇ ਹਨ-
(i) ਮਨੀ ਪਲਾਂਟ
(ii) ਰਬੜ ਪਲਾਂਟ
(iii) ਪਾਲਮ
(iv) ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(iv) ਸਾਰੇ ।

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ-

(i) ਗਮਫਰੀਨਾ ………………………… ਰੁੱਤ ਦਾ ਫੁੱਲ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਗਰਮੀ

(ii) …………………. ਨੂੰ ਪਤਝੜ ਦੀ ਰਾਣੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਗੁਲਦਾਉਦੀ

(iii) ਹਬਿਸਕਸ ਦੇ ਫੁੱਲ ਦਾ ……………………….. ਰੰਗ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਲਾਲ

(iv) ਗੋਲਡਨ ਸ਼ਾਵਰ ਨੂੰ ਕੰਧ ਤੇ ਚੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ……………………… ਸਹਾਇਕ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਟੈਂਡਰਿਲ

(v) …………………… ਝੁਕਵੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵਾਲਾ ਰੁੱਖ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਬੋਤਲ ਬੁਰਸ਼

ਠੀਕ/ਗਲਤ-

(i) ਫਲਾਕਸ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ ਵਿਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ

(ii) ਰਜਨੀਗੰਧਾ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਤੇਲ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ

(iii) ਬੋਤਲ ਬੁਰਸ਼ ਦੇ ਫੁੱਲ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ

(iv) ਗੁਲਾਬ ਤੋਂ ਗੁਲਕੰਦ ਬਣਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਫੁੱਲ ਸਾਨੂੰ ਕੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸਬਰ ਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਿਹੜੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਤੇਲ ਕੱਢ ਕੇ ਖੁਸ਼ਬੂਦਾਰ ਵਸਤੂਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੁਲਾਬ, ਜੈਸਮੀਨ, ਰਜਨੀਗੰਧਾ, ਮੋਤੀਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬੁਟੇ ਹਵਾ ਵਿਚੋਂ ਕਿਹੜੀ ਗੈਸ ਖਿੱਚਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਫਲਾਕਸ, ਵਰਬੀਨਾ, ਗੇਂਦਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ ਵਿਚ ਪਨੀਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਬਾਲਸਮ ਅਤੇ ਕੁੱਕੜ ਕਲਗੀ ਕਿਹੜੇ ਮੌਸਮ ਦੇ ਫੁੱਲ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਰਸਾਤ ਰੁੱਤ ਦੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵਪਾਰਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੇਂਦਾ, ਗੇਂਦੀ, ਗਲੈਡੀਓਲਸ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਕਦੋਂ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਮ ਕਰਕੇ ਸ਼ਾਮ ਵੇਲੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਅਸ਼ੋਕਾ ਨੂੰ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਉਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਸਦਾ ਫੈਲਾਅ ਘੱਟ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਪਤਝੜੀ ਬੂਟਿਆਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੁਈਨ ਫਲਾਵਰ, ਸਾਵਣੀ, ਸ਼ਹਿਤੂਤ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਪੀਲੇ ਫੁੱਲਾਂ ਵਾਲਾ ਪੌਦਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਅਮਲਤਾਸ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਜਾਮਣੀ ਫੁੱਲਾਂ ਵਾਲੇ ਪੌਦੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਨੀਲੀ ਮੋਹਰ, ਕੁਈਨ ਫਲਾਵਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਗੁਲਾਬੀ ਫੁੱਲ ਵਾਲੇ ਪੌਦੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਗੁਲਾਬੀ ਮੋਹਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਗਮਲੇ ਵਿਚ ਸਜਾਵਟ ਲਈ ਲਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪਾਲਮ, ਮਨੀ ਪਲਾਂਟ, ਰਬੜ ਪਲਾਂਟ ਆਦਿ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਲਾਉਣ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਗੋਡੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਸ਼ਾਮ ਸਮੇਂ ਲਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਪੌਦੇ ਕੁਮਲਾਉਂਦੇ ਨਹੀਂ ਹਨ । ਕਿਆਰੀਆਂ ਦੀ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਗੋਡੀ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ ਨਾਲ ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕੀੜਿਆਂ ਤੋਂ ਰੋਕਥਾਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵਪਾਰਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਵਪਾਰ ਕਰਕੇ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਗੇਂਦਾ, ਗੇਂਦੀ ਅਤੇ ਗਲੈਡੀ-ਓਲਸ ਆਦਿ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵਪਾਰਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਜ਼ਰਬਰਾ ਅਤੇ ਗੁਲਾਬ ਦੀ ਉੱਚ ਪੱਧਰ ਤੇ ਪੈਦਾਵਾਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਗਰੀਨ ਹਾਉਸ ਬਣਾ ਕੇ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੌਸਮੀ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਅਮਰੀਕਾ, ਕੈਨੇਡਾ, ਜਰਮਨੀ ਆਦਿ ਵਿਚ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਗੁਲਦਾਉਦੀ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ? ਕਿਹੜੇ ਫੁੱਲਾਂ ਤੋਂ ਘਰੇਲੂ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੁਲਦਾਉਦੀ ਨੂੰ ਪਤਝੜ ਦੀ ਰਾਣੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀਆਂ ਜੜਾਂ ਵਾਲੇ ਸੇ ਜੁਲਾਈ-ਅਗਸਤ ਵਿਚ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਨੂੰ ਫੁੱਲ ਨਵੰਬਰ-ਦਸੰਬਰ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਫੁੱਲ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੇ ਤੇ ਮਨਮੋਹਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਆਰੀਆਂ ਵਿਚ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਤੋਂ ਗੁਲਕੰਦ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਲਾਬ, ਜੈਸਮੀਨ, ਰਜਨੀਗੰਧਾ, ਮੋਤੀਆ ਆਦਿ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਤੇਲ ਕੱਢ ਕੇ ਖੁਸ਼ਬੂਦਾਰ ਵਸਤਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਬੂਟੇ PSEB 6th Class Agriculture Notes

1. ਫੁੱਲ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਿੱਸਾ ਹਨ । ਇਹ ਸਬਰ ਤੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ।
2. ਫੁੱਲ ਕਈ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
3. ਮੌਸਮੀ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਕਿਆਰੀਆਂ ਵਿਚ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ-ਗੁਲਾਬ, ਗੇਂਦਾ, ਗਲੈਡੀਓਲੈਸ ਆਦਿ ।
4. ਕੁੱਝ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਤੇਲ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ- ਜੈਸਮੀਨ, ਰਜਨੀਗੰਧਾ ਆਦਿ ।
5. ਰੁੱਖ, ਝਾੜੀਆਂ, ਵੇਲਾਂ ਆਦਿ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਰੱਖਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।
6. ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਫੁੱਲ ਦਸੰਬਰ ਤੋਂ ਅਪਰੈਲ ਤੱਕ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ।
7. ਗੁਲਦਾਉਦੀ ਨੂੰ ਪਤਝੜ ਦੀ ਰਾਣੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
8. ਸਰਦ ਰੁੱਤ ਦੇ ਫੁੱਲ ਹਨ-ਕੁੱਤਾ ਫੁੱਲ, ਫਲਾਕਸ, ਵਰਬੀਨਾ, ਗੇਂਦਾ, ਸਵੀਟ ਪੀਜ਼ ਆਦਿ ।
9. ਗਰਮ ਰੁੱਤ ਦੇ ਫੁੱਲ ਹਨ-ਜ਼ੀਨੀਆ, ਸੂਰਜਮੁਖੀ (ਸਜਾਵਟੀ), ਗਮਫਰੀਨਾ ਆਦਿ ।
10. ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਫੁੱਲ ਹਨ-ਕੁੱਕੜ ਕੰਘੀ, ਬਾਲਸਮ ।
11. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਗੇਂਦਾ, ਗੇਂਦੀ, ਗਲੈਡੀਓਲਸ ਆਦਿ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵਪਾਰਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
12. ਪਤਝੜੀ ਬੂਟੇ ਹਨ-ਕੁਈਨ ਫਲਾਵਰ, ਸ਼ਹਿਤੂਤ, ਸਾਵਣੀ ।
13. ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਨੂੰ ਅਕਾਰ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਗੋਲ ਛੱਤਰੀ (ਮੋਸਰੀ), ਫੈਲਾਅ ਅਕਾਰ (ਗੁਲਮੋਹਰ), ਸਿੱਧੇ ਜਾਣ ਵਾਲਾ (ਸਿਲਵਰ ਓਕ), ਝੁਕਵੀਆਂ ਸ਼ਾਖ਼ਾਵਾਂ (ਬੋਤਲ ਬੁਰਸ਼) ਆਦਿ ।
14. ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਰੰਗ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਪੀਲਾ (ਅਸਲਤਾਸ), ਜਾਮਣੀ (ਨੀਲੀ ਮੋਹਰ, ਕੁਈਨ ਫਲਾਵਰ), ਗੁਲਾਬੀ ਗੁਲਾਬੀ ਮੋਹਰ), ਲਾਲ ਗੁਲਮੋਹਰ, ਬੋਤਲ ਬੁਰਸ਼) ਆਦਿ ।
15. ਕੁੱਝ ਝਾੜੀਆਂ ਹਨ-ਚਾਂਦਨੀ, ਮੋਤੀਆ, ਪੀਲੀ ਕਨੇਰ, ਜਟਰੋਫਾ, ਸਾਵਣੀ, ਆਦਿ ।
16. ਕੁੱਝ ਵੇਲਾਂ ਹਨ-ਗੋਲਡਨ ਸ਼ਾਵਰ, ਲੱਸਣ ਵੇਲ, ਪਰਦਾ ਵੇਲ ਆਦਿ ।
17. ਕੁੱਝ ਵੇਲਾਂ ਜਿਵੇਂ ਬੋਗਨਵੀਲੀਆ, ਛਿਪਕਲੀ ਵੇਲ, ਆਦਿ ਤੇ ਲੱਗੇ ਪਦਾਰਥ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਕੰਧਾਂ ਆਦਿ ਤੇ ਚੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
18. ਰੁੱਖ, ਝਾੜੀਆਂ ਅਤੇ ਵੇਲਾਂ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਫੁੱਟ ਡੂੰਘਾ ਟੋਇਆ ਪੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Agriculture Book Solutions Chapter 3 ਫਸਲਾਂ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤ Textbook Exercise Questions, and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Agriculture Chapter 3 ਫਸਲਾਂ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤ

Agriculture Guide for Class 7 PSEB ਫਸਲਾਂ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤ Textbook Questions and Answers

ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
(ੳ) ਇੱਕ-ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਫ਼ਸਲਾਂ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਕੋਈ ਦੋ ਮੁੱਖ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ, ਨਾਈਟਰੋਜਨ, ਕਾਰਬਨ, ਆਕਸੀਜਨ, ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਫ਼ਸਲਾਂ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਕੋਈ ਦੋ ਲਘੂ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ਿੰਕ, ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਦੀ ਘਾਟ ਵਾਲੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੀਲਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਕਿਸੇ ਇਕ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ, ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਤੱਤ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਤੱਤ ਦੀ ਘਾਟ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੂਟੇ ਦੇ ਪੱਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪੀਲੇ ਤੇ ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਭੂਸਲੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਬੂਟਿਆਂ ਅੰਦਰ ਸੈੱਲ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਬੂਟੇ ਅੰਦਰ ਨਵੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਦੀ ਘਾਟ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੋਈ ਦੋ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਯੂਰੀਆ, ਕੈਨ, ਅਮੋਨੀਅਮ ਕਲੋਰਾਈਡ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਦੀ ਘਾਟ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹੜੀ ਖਾਦ ਪਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਡਾਈਮੋਨੀਅਮ ਫਾਸਫੇਟ (ਡਾਇਆ) ਜਾਂ ਸੁਪਰ ਫਾਸਫੇਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਰੇਤਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ਦੀ ਘਾਟ ਨਾਲ ਕਿਹੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਗੰਧਕ ਦੀ ਘਾਟ ਆਉਣ ਤੇ ਕਿਹੜੀ ਖਾਦ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜਿਪਸਮ, ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ ਦੇ ਨਾਲ ਗੰਧਕ ਤੱਤ ਵੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

(ਅ) ਇੱਕ-ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਉ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਫ਼ਸਲਾਂ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਮੁੱਖ ਤੱਤ ਅਤੇ ਲਘੂ ਤੱਤ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੁੱਖ ਤੱਤ-ਕਾਰਬਨ, ਹਾਈਡਰੋਜਨ, ਨਾਈਟਰੋਜਨ, ਗੰਧਕ, ਆਕਸੀਜਨ, ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ, ਪੋਟਾਸ਼, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ, ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ । ਲਘੂ ਤੱਤ-ਲੋਹਾ, ਜ਼ਿੰਕ, ਮੈਂਗਨੀਜ਼, ਬੋਰੋਨ, ਕਲੋਰੀਨ, ਮਾਲੀਬਡੀਨਮ, ਕੋਬਾਲਟ, ਤਾਂਬਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬੂਟੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਕ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ਿੰਕ ਐਨਜ਼ਾਈਮਾਂ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਬੂਟੇ ਦੇ ਵਾਧੇ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਵਧੇਰੇ ਸਟਾਰਚ ਅਤੇ ਹਾਰਮੋਨਜ਼ ਬਣਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬੂਟੇ ਵਿੱਚ ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ਦੇ ਕੀ ਕੰਮ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਵਧੇਰੇ ਕਲੋਰੋਫਿਲ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਕਈ ਐਨਜ਼ਾਈਮਾਂ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅੰਗ ਵੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਦੀ ਘਾਟ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਪੱਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਗੂੜ੍ਹੇ ਹਰੇ ਤੇ ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਪੁਰਾਣੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਬੈਂਗਣੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਆਉਣ ਤੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੱਛਣ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੁਰਾਣੇ ਪੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੀਲਾਪਣ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਪੀਲੇ ਤੋਂ ਭੂਸਲੇ ਧੱਬੇ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਧੱਬੇ ਮਿਲ ਕੇ ਵੱਡੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਗੂੜ੍ਹਾ ਭੂਸਲਾ, ਜਿਵੇਂ ਲੋਹੇ ਨੂੰ ਜੰਗ ਲੱਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪੱਤੇ ਛੋਟੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸੁੱਕ ਕੇ ਝੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਫ਼ਸਲ ਦੇਰ ਨਾਲ ਪੱਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਝਾੜ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਲੋਹੇ ਦੀ ਘਾਟ ਆਉਣ ਦੇ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਪੀ. ਐੱਚ. 6 ਤੋਂ 6.5 ਦੇ ਵਿੱਚ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਬੂਟੇ ਲੋਹੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ । ਖਾਰੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਜਿਹਨਾਂ ਦੀ ਪੀ. ਐੱਚ. 6.5 ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਵੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਸੇਮ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲੋਹੇ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜੇ ਹੋਰ ਤੱਤਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵੀ ਲੋਹਾ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ਦੀ ਘਾਟ ਆਉਣ ਨਾਲ ਕਿਹੋ ਜਿਹੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੱਤੇ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੇ ਪੀਲਾਪਣ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸਿਰੇ ਵੱਲ ਵੱਧਦਾ ਹੈ । ਘਾਟ ਪਹਿਲਾਂ ਪੱਤੇ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਦੇ ਦੋ-ਤਿਆਹੀ ਹਿੱਸੇ ਤੇ ਸੀਮਿਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ | ਪੱਤਿਆਂ ਉੱਪਰ ਬਰੀਕ ਸਲੇਟੀ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਦਾਣੇਦਾਰ ਦਾਗ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਵਧੇਰੇ ਘਾਟ ਹੋਣ ਤੇ ਵੱਧ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾੜੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਲਾਲ ਭੂਸਲੀਆਂ ਧਾਰੀਆਂ ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਨਾੜੀਆਂ ਹਰੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਸਿੱਟੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦਾਤੀ ਵਾਂਗ ਮੁੜੇ ਹੋਏ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ਤੱਤ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਹਫ਼ਤੇ-ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ਸਲਫੇਟ ਦੇ ਘੋਲ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ | ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛਿੜਕਾਅ ਪਹਿਲਾ ਪਾਣੀ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਦੋਤਿੰਨ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਕਰੋ ਅਤੇ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਛਿੜਕਾਅ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਫ਼ਤੇ-ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਤੇ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਤੱਤ ਦੀ ਘਾਟ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਣਕ, ਝੋਨਾ, ਆਲੂ, ਟਮਾਟਰ, ਸੇਬ, ਗੋਭੀ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਲੋਹੇ ਦੀ ਘਾਟ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇੱਕ ਕਿਲੋ ਫੈਰਸ ਸਲਫੇਟ ਨੂੰ 100 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਪੱਤਿਆਂ ਉੱਪਰ ਛਿੜਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 2-3 ਵਾਰ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਪੌਦੇ ਵਲੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚੋਂ ਲੋਹੇ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਅਸਰਦਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

(ੲ) ਪੰਜ-ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਉ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਬੁਟਿਆਂ ਵਿਚ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਤੱਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਦੇ ਬੂਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ –

1. ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਬੂਟੇ ਵਿਚਲੀ ਕਲੋਰੋਫਿਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅੰਗ ਹੈ ।
2. ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਦੀ ਠੀਕ ਮਾਤਰਾ ਕਾਰਨ ਬੂਟਿਆਂ ਦਾ ਵਾਧਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
3. ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟਸ (Carbohydrates) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਠੀਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਹੈ ।
4. ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ, ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਤੱਤ ਦੀ ਘਾਟ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਤੱਤ ਦੀ ਘਾਟ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁਰਾਣੇ ਹੇਠਲੇ ਪੱਤਿਆਂ ਵਿਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਪੁਰਾਣੇ ਪੱਤੇ ਨੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਹੇਠਾਂ ਵੱਲ ਨੂੰ ਪੀਲੇ ਪੈਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਜੇ ਘਾਟ ਬਣੀ ਰਹੇ ਤਾਂ ਪੀਲਾਪਣ ਉੱਪਰਲੇ ਪੱਤਿਆਂ ਵੱਲ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਟਾਹਣੀਆਂ ਘੱਟ ਫੁੱਟਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਬੂਟੇ ਬੂਝਾ ਵੀ ਘੱਟ ਮਾਰਦੇ ਹਨ ।
ਪੋਰੀਆਂ, ਬੱਲੀਆਂ ਜਾਂ ਛੱਲੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਕਾਰਨ ਝਾੜ ਘੱਟਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਦੀ ਘਾਟ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਦੀ ਘਾਟ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਡਾਈਮੋਨੀਅਮ ਫਾਸਫੇਟ (ਡਾਇਆ) ਜਾਂ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਖਾਦ ਦੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਬੀਜ ਬੀਜਣ ਸਮੇਂ ਹੀ ਡਰਿਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਤਤ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਸਰੀ ਥਾਂ ਤੇ ਚੱਲਣ ਦੇ ਸਮਰਥ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਇਸ ਤੱਤ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਮਿਸ਼ਰਤ ਖਾਦਾਂ ਜਿਵੇਂ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ, ਐਨ.ਪੀ.ਕੇ., ਡੀ.ਏ.ਪੀ. ਆਦਿ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਹਾੜ੍ਹੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਉੱਪਰ ਇਸ ਤੱਤ ਵਾਲੀ ਖਾਦ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਆਉਣ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਪੁਰਤੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਘਾਟ ਦੇ ਕਾਰਨ-ਜਿਹੜੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਅਤੇ ਕਾਰਬੋਨੇਟ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਉਹਨਾਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਆਮ ਕਰਕੇ ਦੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਪੂਰਤੀ-ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਕ ਸਲਫੇਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਜੇ ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਵਧੇਰੇ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਕ ਸਲਫੇਟ ਦੇ ਘੋਲ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਫ਼ਸੰਲਾਂ ਵਿਚ ਲੋਹੇ ਦੀ ਘਾਟ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਦੱਸੋ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਲੋਹੇ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਲੱਛਣ ਜਾਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ-

1. ਲੋਹੇ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਲੱਛਣ ਪਹਿਲਾਂ ਨਵੇਂ ਪੱਤਿਆਂ ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ।
2. ਪਹਿਲਾਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਤੇ ਪੀਲਾਪਣ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਨਾੜੀਆਂ ਵੀ ਪੀਲੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
3. ਜੇਕਰ ਵਧੇਰੇ ਘਾਟ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਉੱਡ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਚਿੱਟੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਘਾਟ ਦੀ ਪੂਰਤੀ-ਲੋਹੇ ਦੀ ਘਾਟ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰੋ ।

ਜਦੋਂ ਪੀਲੇਪਣ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਤਾਂ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਜਲਦੀ-ਜਲਦੀ ਭਰਵੇਂ ਪਾਣੀ ਦਿਉ । ਇਕ ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਇੱਕ ਕਿਲੋ ਫੈਰਸ ਸਲਫੇਟ ਨੂੰ 100 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਪੱਤਿਆਂ ਤੇ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਲੋਹੇ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਰਾਹੀਂ ਪੂਰਤੀ ਅਸਰਦਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

PSEB 7th Class Agriculture Guide ਫਸਲਾਂ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤ Important Questions and Answers

ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੌਦੇ ਦੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਿੰਨੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੌਦੇ ਦੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 17 ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬੂਟਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਕਿਸ ਤੱਤ ਕਾਰਨ ਗੂੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਕਲੋਰੋਫਿਲ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅੰਗ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਪੌਦਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਗੂੜ੍ਹਾ ਹਰਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪਸ਼ਨ 3.
ਕੁੱਝ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ਜੋ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੱਤ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਪਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਝਾੜ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਅਜਿਹੇ ਤੱਤ ਹਨ-ਸੋਡੀਅਮ, ਸਿਲੀਕੋਨ, ਫਲੋਰੀਨ, ਆਇਓਡੀਨ, ਸਟਰਾਂਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਬੇਰੀਅਮ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੌਦਿਆਂ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੌਦਿਆਂ ਵਿਚ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 90 ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਠੀਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜਾ ਤੱਤ ਸਹਾਇਕ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਾਈਟਰੋਜਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸੂਖ਼ਮ ਜਾਂ ਲਘੂ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਕੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਅਜਿਹੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਸੂਖ਼ਮ ਜਾਂ ਲਘੂ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਲਘੂ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਕਿੰਨੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਲਘੂ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ 8 ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕਿਸ ਤੱਤ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਪੌਦੇ ਛੋਟੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਅਤੇ ਫ਼ਾਸਫ਼ੋਰਸ ਦੀ ਕਮੀ ਨਾਲ ਪੌਦੇ ਦਾ ਕੱਦ ਛੋਟਾ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਐਨਜ਼ਾਈਮਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ ਤੱਤ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਲੋਹਾ, ਮੈਂਗਨੀਜ਼, ਜ਼ਿੰਕ, ਮਾਲਬਡੀਨਮ ਤੱਤ ਐਨਜ਼ਾਈਮਾਂ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅੰਗ ਹਨ, ਜੋ ਬੂਟੇ ਵਿਚ ਆਕਸੀਕਰਨ ਅਤੇ ਲਘੂਕਰਨ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ ਦੀ ਘਾਟ ਨਾਲ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਹਲਕਾ ਹਰਾ ਜਾਂ ਪੀਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਦੋ ਸੂਖਮ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ਿੰਕ ਅਤੇ ਲੋਹਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਫ਼ਲੀਦਾਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਲਈ ਹਵਾ ਵਿਚਲੀ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹੜਾ ਤੱਤ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫਲੀਦਾਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਲਈ ਹਵਾ ਵਿਚਲੀ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਲਈ ਫ਼ਾਸਫ਼ੋਰਸ ਤੱਤ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੈ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਕ ਦੇ ਲਾਭ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ਿੰਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਐਨਜ਼ਾਈਮਾਂ ਦਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਜੋ ਬੂਟੇ ਦਾ ਵਾਧਾ ਤੇਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਵਧੇਰੇ ਸਟਾਰਚ ਅਤੇ ਹਾਰਮੋਨਜ਼ ਬਣਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਬੁਟਿਆਂ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੌਲੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਬੁਟਿਆਂ ਦਾ ਕੱਦ ਮੱਧਰਾ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਲੋਰੋਫਿਲ ਘੱਟ ਬਣਦਾ ਹੈ । ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਨਾੜਾਂ ਵਿਚਕਾਰੋਂ ਪੀਲਾ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਦਾਗ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮੱਕੀ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੱਕੀ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਤੀਜੇ ਜਾਂ ਚੌਥੇ ਪੱਤੇ ਤੋਂ ਆਰੰਭ ਹੁੰਦੇ ਹਨ | ਜਦੋਂ ਬੂਟੇ ਦੇ ਪੰਜ ਜਾਂ ਛੇ ਪੱਤੇ ਹੋਣ, ਪੱਤਿਆਂ ਉੱਪਰ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਧੱਬੇ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦੀ ਘਾਟ ਨਾਲ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਨਾੜਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਲਾਲ ਜਾਂ ਜਾਮਣੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਘਾਟ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਧੇਰੇ ਪੱਤੇ ਦੇ ਅੱਧ ਤੋਂ ਤਣੇ ਵੱਲ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਵਧੇਰੇ ਘਾਟ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿਚ ਤਾਂ ਬੂਟੇ ਮੱਧਰੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੌਦਿਆਂ ਵਿਚ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਦੀ ਘਾਟ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਦੀ ਘਾਟ ਨਾਲ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਝੁਲਸਣਾ ਅਤੇ ਡੱਬ ਪੈਣਾ ਹੇਠਲੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਹੇਠਲੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਤੇ ਨੋਕਾਂ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ | ਆਮ ਕਰਕੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਹਿੱਸਾ ਹਰਾ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪੌਦਿਆਂ ਵਿਚ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਕੀ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਦੀ ਘਾਟ ਨਾਲ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਪੀਲਾ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪੀਲਾਪਣ ਹੇਠਲੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਪਹਿਲਾਂ ਨੋਕ ਪੀਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪੀਲਾਪਣ ਮੁੱਢ ਵੱਲ ਨੂੰ ਵੱਧਦਾ ਹੈ । ਬਹੁਤੀ ਘਾਟ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿਚ ਸਾਰਾ ਪੱਤਾ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਬੂਟਿਆਂ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੌਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕੱਦ ਛੋਟਾ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਦਾਣੇ ਬਰੀਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਝਾੜ ਵੀ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਫ਼ਾਸਫ਼ੋਰਸ ਦੇ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਲਾਭ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ ਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਲਾਭ ਹਨ-

1. ਨਵੇਂ ਸੈੱਲ (ਡੀ.ਐੱਨ.ਏ., ਆਰ.ਐੱਨ.ਏ.) ਵਧੇਰੇ ਬਣਦੇ ਹਨ ।
2. ਫੁੱਲ, ਫ਼ਲ ਅਤੇ ਬੀਜ ਬਣਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
3. ਜੜ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਾਧਾ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
4. ਤਣੇ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਡਿੱਗਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦੀ ਹੈ !
5. ਫਲੀਦਾਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਹਵਾ ਵਿਚੋਂ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
6. ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਲੱਗਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਜ਼ਰੂਰਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ਰੂਰਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ

• ਫ਼ਸਲ ਪੱਕਣ ਨੂੰ ਦੇਰ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ।
• ਤਣਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੂਟੇ ਡਿੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ।
• ਕੀੜੇ ਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਧੇਰੇ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕਣਕ ਉੱਤੇ ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਕੀ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਣਕ ਉੱਤੇ ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਅਸਰ-ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਨਾਲ ਬੂਟਿਆਂ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੌਲੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਬੁਟੇ ਬੌਣੇ ਅਤੇ ਝਾੜੀ ਵਾਂਗ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ | ਘਾਟ ਦੇ ਚਿੰਨ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਣੀ ਲਾਉਣ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਬੂਟਾ ਬੂਝਾ ਮਾਰਦਾ ਹੈ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਘਾਟ ਦੇ ਪਛਾਣ ਚਿੰਨ੍ਹ ਉੱਪਰ ਤੋਂ ਤੀਜੇ ਜਾਂ ਚੌਥੇ ਪੱਤੇ ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਪੱਤੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪੀਲੇ ਜਾਂ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਧੱਬੇ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਨਾੜਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪੀਲੀਆਂ ਚਿੱਟੀਆਂ ਧਾਰੀਆਂ ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਪੱਤੇ ਵਿਚਕਾਰੋਂ ਮੁੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਬਰਸੀਮ ਉੱਤੇ ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਕੀ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਰਸੀਮ ਤੇ ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਪਛਾਣ ਚਿੰਨ੍ਹ ਬੂਟੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਕਿਨਾਰੇ ਅਤੇ ਡੰਡੀ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਪੱਤੇ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸੇ ਉੱਪਰ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਅਤੇ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਧੱਬੇ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਇਹ ਧੱਬੇ ਸਾਰੇ ਪੱਤੇ ਤੇ ਫੈਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਜੇ ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ਦੀ ਘਾਟ ਵੱਧ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਪੱਤੇ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਵੱਧਣ-ਫੁੱਲਣ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲੇ ਸਾਰੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ | ਮੁੱਖ ਅਤੇ ਸੂਖ਼ਮ ਤੱਤ; ਜਿਵੇਂ-ਕਾਰਬਨ, ਹਾਈਡਰੋਜਨ, ਨਾਈਟਰੋਜਨ, ਫਾਸਫੋਰਸ, ਜ਼ਿੰਕ, ਤਾਂਬਾ, ਬੋਰੋਨ, ਕੋਬਾਲਟ ਆਦਿ । ਪੌਦੇ ਇਹ ਤੱਤ ਹਵਾ, ਪਾਣੀ ਤੇ ਭੂਮੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ

1. ਜ਼ਰੂਰੀ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਬਿਨਾਂ ਬੂਟੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਚੱਕਰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ।
2. ਜ਼ਰੂਰੀ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਉਸੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਪਾਉਣ ਨਾਲ ਠੀਕ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਤੱਤ ਪਾਉਣ ਨਾਲ ਨਹੀਂ !
3. ਜ਼ਰੂਰੀ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਬੂਟੇ ਦੀਆਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਰਸਾਇਣਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਵਿਚ ਸਿੱਧਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਕੀ ਕਸੌਟੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਜਿਵੇਂ-ਕਾਰਬਨ, ਹਾਈਡਰੋਜਨ, ਆਕਸੀਜਨ, ਨਾਈਟਰੋਜਨ, ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ, ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ, ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ, ਗੰਧਕ, ਮੈਂਗਨੀਜ਼, ਜ਼ਿੰਕ, ਤਾਂਬਾ, ਬੋਰੋਨ, ਕਲੋਰੀਨ ਮਾਲਬਡੀਨਮ ਅਤੇ ਕੋਬਾਲਟ ਆਦਿ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਪੌਦੇ ਹਵਾ, ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਭੂਮੀ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

ਕਈ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਤੇ ਕਈ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਲੋੜੀਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਪੌਦਿਆਂ ਵਿਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਲਗਪਗ 90 ਤੱਤਾਂ ਵਿਚੋਂ 17 ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਵੱਧ ਲੋੜੀਂਦੇ ਹਨ । ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਤੱਤ ਜੋ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ, ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਝਾੜ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਤੱਤ ਸੋਡੀਅਮ, ਸਿਲੀਕੋਨ, ਫਲੋਰੀਨ, ਆਇਓਡੀਨ, ਸਟਰਾਂਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਬੇਰੀਅਮ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਝੋਨੇ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਝੋਨੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ-ਝੋਨੇ ਦੇ ਬੂਟਿਆਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪਨੀਰੀ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ 2-3 ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਘਾਟ ਦੇ ਚਿੰਨ ਪੁਰਾਣੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਨਾੜਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰੋਂ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਪੀਲਾ ਜਾਂ ਚਿੱਟਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪੱਤੇ ਜੰਗਾਲੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਬੂਟੇ ਮੱਧਰੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿੱਟੇ ਦੇਰ ਨਾਲ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ । ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਝਾੜ ਘੱਟ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਗੰਧਕ ਦੇ ਕੀ ਲਾਭ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਇਹ ਕਲੋਰੋਫਿਲ ਬਣਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਹੈ ।
2. ਗੰਧਕ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਅਤੇ ਐਨਜ਼ਾਈਮਾਂ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅੰਗ ਹੈ ।
3. ਇਹ ਬੀਜ ਬਣਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
4. ਫਲੀਦਾਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਹਵਾ ਦੀ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਫੜਨ ਵਾਲੀਆਂ ਗੰਢਾਂ ਵਧੇਰੇ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਪੌਦਿਆਂ ਵਿਚ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਦੀ ਘਾਟ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਨਵੇਂ ਪੱਤੇ, ਕਰੂੰਬਲਾਂ ਅਤੇ ਡੋਡੀਆਂ ਤੇ ਝੁਰੜੀਆਂ ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਪੱਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਨੋਕਾਂ ਅਤੇ ਕਿਨਾਰੇ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਕਈ ਵਾਰ ਪੱਤੇ ਮੁੜੇ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹਦੇ ਨਹੀਂ । ਜੜ੍ਹਾਂ ਛੋਟੀਆਂ ਅਤੇ ਗੁੱਛੇਦਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਆਲੂ ਵਿਚ ਹੌਲੋ ਹਾਰਟ ਰੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਲੂ ਅੰਦਰੋਂ ਪੋਲੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਭੋਜਨ ਤੱਤਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੋਮਿਆਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਉ ।
ਉੱਤਰਵ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਨਾਈਟਰੋਜਨ, ਫ਼ਾਸਫ਼ੋਰਸ ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਦੇ ਕੀ ਲਾਭ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
I. ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਦੇ ਲਾਭ –

• ਪੌਦੇ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਹਰਾ ਰੰਗ ਇਸ ਤੱਤ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
• ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਗੂੜ੍ਹਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪੱਤੇ ਚੌੜੇ, ਲੰਮੇ ਤੇ ਰਸਦਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
• ਪੌਦਿਆਂ ਦਾ ਫੈਲਾਅ ਅਧਿਕ ਅਤੇ ਛੇਤੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
• ਪੌਦੇ ਵਧੇਰੇ ਚਮਕੀਲੇ ਅਤੇ ਕੋਮਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
• ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਟਹਿਣੀਆਂ ਪਤਲੀਆਂ ਤੇ ਨਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
• ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

II. ਫ਼ਾਸਫ਼ੋਰਸ ਦੇ ਲਾਭ

1. ਫ਼ਸਲ ਜਲਦੀ ਪੱਕਦੀ ਹੈ ।
2. ਦਾਣੇ ਮੋਟੇ ਤੇ ਭਾਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
3. ਅਨਾਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਤੂੜੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
4. ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਕਾਫ਼ੀ ਵੱਧ-ਫੁੱਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
5. ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਤਣੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਤੇ ਪੱਕੇ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਫ਼ਸਲ ਢਹਿੰਦੀ ਨਹੀਂ ।
6. ਰੋਗ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਦੀ ਹੈ ।
7. ਫ਼ਲਾਂ ਦਾ ਸੁਆਦ ਮਿੱਠਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫ਼ਲ ਵੱਡੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
8. ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਝਾੜ ਬਹੁਤ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

III. ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਦੇ ਲਾਭ

• ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਫ਼ਲ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
• ਇਹ ਤੱਤ ਤਣੇ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
• ਪੌਦਿਆਂ ਵਿਚ ਨਿਸ਼ਾਸਤਾ ਤੇ ਖੰਡ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
• ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿਚ ਕੀੜੇ ਤੇ ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਦੀ ਹੈ ।
• ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਦੇ ਅਸਰ ਨੂੰ ਮੱਧਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
• ਪੌਦੇ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹਰੇ-ਭਰੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
• ਇਸ ਦੀ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਪੌਦੇ ਦੂਜੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ ।
• ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਕਾਰਬਨ-ਚੂਸ ਕਿਰਿਆ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ ਦੀ ਘਾਟ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ ਦੀ ਘਾਟ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ

1. ਫ਼ਾਸਫ਼ੋਰਸ ਦੀ ਘਾਟ ਨਾਲ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੌਲੀ ਅਤੇ ਕੱਦ ਛੋਟਾ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲ ਦੇਰ ਨਾਲ ਪੱਕਦੀ ਹੈ ।
2. ਫ਼ਾਸਫ਼ੋਰਸ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੇਠਲੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਗੁੜਾ ਹਰਾ ਬੈਂਗਣੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਨਾੜਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ | ਕਈ ਵਾਰ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਡੰਡੀਆਂ ਅਤੇ ਟਾਹਣੀਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਵੀ ਬੈਂਗਣੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
3. ਫ਼ਸਲ ਬੂਝਾ ਘੱਟ ਮਾਰਦੀ ਹੈ । ਕਣਕ ਵਿਚ ਹੇਠਲੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਪੀਲਾ ਭੂਰਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੌਦਿਆਂ ਵਿਚ ਲੋਹੇ ਦੇ ਲਾਭ ਅਤੇ ਘਾਟ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉ ॥
ਉੱਤਰ-
ਲੋਹੇ ਦੇ ਲਾਭ-

1. ਲੋਹਾ ਵਧੇਰੇ ਕਲੋਰੋਫਿਲ ਬਣਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
2. ਇਹ ਐਨਜ਼ਾਈਮਾਂ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅੰਗ ਹੈ, ਜੋ ਬੂਟੇ ਵਿਚ ਆਕਸੀਕਰਨ ਅਤੇ ਲਘੂਕਰਨ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ ।
3. ਲੋਹਾ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਬਣਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਲੋਹੇ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲੋਹੇ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਨਵੇਂ ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਕਰੂੰਬਲਾਂ ਤੋਂ ਆਰੰਭ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪੱਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਨਾੜਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਰੰਗ ਪੀਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਪੱਤੇ ਹਰੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਬੂਟੇ ਦਾ ਕੱਦ ਛੋਟਾ ਅਤੇ ਤਣਾ ਪਤਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਧੇਰੇ ਘਾਟ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿਚ ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਪੱਤਾ ਨਾੜਾਂ ਸਮੇਤ ਪੀਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨਵੇਂ ਪੱਤੇ ਬਹੁਤੇ ਪੀਲੇ ਜਾਂ ਚਿੱਟੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਕਈ ਵਾਰ ਪੱਤਿਆਂ ਉੱਪਰ ਲਾਲ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਲਕੀਰਾਂ ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਪੱਤੇ ਸੁੱਕ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਣਕ ਵਿਚ ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ਦੇ ਲਾਭ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ਦੇ ਲਾਭ-

1. ਇਹ ਕਲੋਰੋਫਿਲ ਬਣਨ ਵਿਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
2. ਇਹ ਐਨਜ਼ਾਈਮਾਂ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅੰਗ ਹੈ, ਜੋ ਆਕਸੀਕਰਨ ਅਤੇ ਲਘੂਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਤੇਜ਼ੀ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ ।

ਬੂਟੇ ਦੇ ਸਾਹ ਲੈਣ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਬਣਨ ਵਿਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਕਣਕ ਵਿਚ ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਇਸ ਫ਼ਸਲ ਤੇ ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੇ ਤਕਰੀਬਨ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਣੀ ਲਾਉਣ ਸਮੇਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ | ਘਾਟ ਪਹਿਲਾਂ ਪੱਤੇ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਦੇ ਦੋ-ਤਿਹਾਈ ਹਿੱਸੇ ਤੇ ਸੀਮਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਪੱਤਿਆਂ ਉੱਪਰ ਬਰੀਕ ਸਲੇਟੀ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਦਾਣੇਦਾਰ ਦਾਗ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਬਹੁਤੀ ਘਾਟ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਦਾਣੇਦਾਰ ਦਾਗ ਲਾਲ ਭੂਰੀਆਂ ਧਾਰੀਆਂ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | ਪੱਤੇ ਸੁੱਕ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਕੱਦ ਅਤੇ ਜੜ੍ਹਾਂ ਛੋਟੀਆਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਫਸਲਾਂ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤ PSEB 7th Class Agriculture Notes

ਪਾਠ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ

1. ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਵੱਧਣ ਫੁੱਲਣ ਲਈ 7 ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
2. ਬੂਟੇ ਵਿਚ ਰਸਾਇਣਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ |
3. ਮੁੱਖ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਹਨ-ਕਾਰਬਨ, ਹਾਈਡਰੋਜਨ, ਨਾਈਟਰੋਜਨ, ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ, ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ, ਆਕਸੀਜਨ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ, ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ, ਗੰਧਕ (ਸਲਫ਼ਰ) ।
4. ਲਘੂ ਤੱਤ ਹਨ-ਲੋਹਾ, ਜ਼ਿੰਕ, ਤਾਂਬਾ, ਬੋਰੋਨ, ਕਲੋਰੀਨ, ਮਾਲੀਬਡੀਨਮ, ਕੋਬਾਲਟ, ਮੈਗਨੀਜ਼ । ‘
5. ਪੌਦੇ ਹਵਾ ਵਿਚੋਂ ਆਕਸੀਜਨ ਅਤੇ ਕਾਰਬਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਤੱਤ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ।
6. ਕਈ ਫਲੀਦਾਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਵਾ ਵਿਚੋਂ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਵਰਤ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ।
7. ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਪੌਦੇ ਵਿਚਲੀ ਕਲੋਰੋਫਿਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਭਾਗ ਹੈ ।
8. ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਤੱਤ ਦੀ ਲੋੜ ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ, ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
9. ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਤੱਤ ਵਾਲੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਹਨ-ਯੂਰੀਆ, ਕੈਨ, ਅਮੋਨੀਅਮ ਕਲੋਰਾਈਡ ਆਦਿ ।
10. ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਪੌਦੇ ਵਿੱਚ ਨਵੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਬਣਾਉਣ, ਫੁੱਲ, ਫ਼ਲ ਅਤੇ ਬੀਜ ਬਣਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਹੈ ।
11. ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਵਾਲੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਹਨ । ਡਾਇਆ, ਸੁਪਰ ਫਾਸਫੇਟ, ਡੀ. ਏ.ਪੀ., ਐੱਨ.ਪੀ.ਕੇ. |
12. ਹਾੜੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਉੱਪਰ ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ ਖਾਦ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
13. ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
14. ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਮਿਉਰੇਟ ਆਫ਼ ਪੋਟਾਸ਼ ਖਾਦ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
15. ਗੰਧਕ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਅਤੇ ਐਨਜ਼ਾਈਮਾਂ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅੰਗ ਹੈ ।
16. ਗੰਧਕ, ਪੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਲੋਰੋਫਿਲ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਵੀ ਸਹਾਇਕ ਹੈ ।
17. ਗੰਧਕ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋਣ ਤੇ ਜਿਪਸਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
18. ਜੇ ਗੰਧਕ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਇਸ ਵਿਚ | ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗੰਧਕ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
19. ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਐਨਜ਼ਾਈਮਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
20. ਵਧੇਰੇ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਫ਼ਾਸਫੋਰਸ ਤੇ ਕਾਰਬੋਨੇਟ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
21. ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋਣ ਤੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇਰ ਨਾਲ ਪੱਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਝਾੜ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
22. ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਬੱਲੀਆਂ ਦੇਰ ਨਾਲ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਦੇਰ ਨਾਲ ਪੱਕਦੀਆਂ ਹਨ ।
23. ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਕ ਸਲਫੇਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
24. ਲੋਹਾ ਕਲੋਰੋਫਿਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।
25. ਲੋਹੇ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋਣ ਤੇ ਫੈਰਸ ਸਲਫੇਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
26. ਰੇਤਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਬੀਜੀ ਕਣਕ ਵਿਚ ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
27. ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ਦੀ ਘਾਟ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ਸਲਫੇਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Agriculture Book Solutions Chapter 10 ਖੇਤੀ ਸਹਾਇਕ ਕਿੱਤੇ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Agriculture Chapter 10 ਖੇਤੀ ਸਹਾਇਕ ਕਿੱਤੇ

Agriculture Guide for Class 6 PSEB ਖੇਤੀ ਸਹਾਇਕ ਕਿੱਤੇ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ
(ੳ) ਇੱਕ-ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਕਿਸਾਨ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਸੀਮਾਂਤ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਇੱਕ ਤਿਆਹੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖੁੰਬਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਰਦੀ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਖੁੰਬਾਂ ਹਨ-ਬਟਨ, ਔਇਸਟਰ, ਸ਼ਿਟਾਕੀ ਅਤੇ ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਹਨ-ਮਿਲਕੀ ਖੁੰਬ ਅਤੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਰਾਲੀ ਵਾਲੀ ਖੁੰਬ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮਧੂ-ਮੱਖੀ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਕਿਸਮ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਟੈਲੀਅਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਿਸ ਕਿੱਤੇ ਲਈ ਕੌਮੀ ਬਾਗ਼ਬਾਨੀ ਮਿਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ ਸਬਸਿਡੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਧੂ-ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਕਿੱਤੇ ਲਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁੱਧ ਕੌਣ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੁੱਧ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾਵਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਹੜੀ ਖੁੰਬ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਟਨ ਖੁੰਬ ਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਅਗੇਤ ਪਛੇਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਾਸ਼ਤ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਕਿਰਾਏ ਤੇ ਦੇਣ ਲਈ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਕੇਂਦਰ ਨੂੰ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀ ਸੇਵਾ ਕੇਂਦਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਕਿਹੜੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਮਾਲੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
10 ਦੋਗਲੀਆਂ ਗਾਂਵਾਂ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਮਾਲੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਐਗਰੋ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਕੰਪਲੈਕਸ (Agro-Processing Complex) ਦਾ ਮਾਡਲ ਕਿਸ ਸੰਸਥਾ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਲੋਂ ।

(ਅ) ਇੱਕ-ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖੁੰਬਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ – ਮਿਲਕੀ ਖੁੰਬ ਅਤੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਰਾਲੀ ਵਾਲੀ ਖੁੰਬ ।
ਸਰਦੀ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ – ਬਟਨ, ਔਇਸਟਰ, ਸ਼ਿਟਾਕੀ ਖੁੰਬ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮਧੂ-ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸ਼ਹਿਦ, ਬੀ-ਵੈਕਸ, ਰੋਇਲ ਜੈਲੀ, ਬੀ-ਵੈਨਮ, ਬੀ ਬਰੂਡ ਆਦਿ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਛੋਟੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਕਿਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਅਚਾਰ, ਮੁਰੱਬੇ, ਸੂਕੈਸ਼ ਆਦਿ ਬਣਾ ਕੇ ਛੋਟੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਖੁੰਬਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਿਸ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਰਦ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਖੁੰਬਾਂ ਸਤੰਬਰ ਤੋਂ ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਗਰਮੀ ਦੀਆਂ ਅਪਰੈਲ ਤੋਂ ਅਗਸਤ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਗਾਂਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਆਮਦਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਹੋਲਸਟੀਅਨ ਫਰੀਜੀਅਨ ਅਤੇ ਜਰਸੀ ਗਾਂਵਾਂ ਤੋਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਖੇਤੀ ਜਿਨਸਾਂ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਆਮਦਨ ਕਿਵੇਂ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਅਨਾਜ, ਦਾਲਾਂ, ਤੇਲ ਬੀਜ ਆਦਿ ਖੇਤੀ ਜਿਨਸਾਂ ਤੋਂ ਆਟਾ, ਵੜੀਆਂ, ਤੇਲ ਆਦਿ ਬਣਾ ਕੇ ਵਧੇਰੇ ਆਮਦਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਖੇਤੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਇੱਥੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਮਾਨ ; ਜਿਵੇਂ-ਬੀਜ, ਰਸਾਇਣ, ਖਾਦਾਂ ਆਦਿ ਵੇਚੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਤੇ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸਲਾਹ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਸਹਾਇਕ ਕਿੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਕਿਉਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਮ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੇ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਤਜਰਬਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਇਸ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਜੇ ਕੰਮ ਛੋਟੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਤਜਰਬਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਘਰ ਵਿਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਲਾਉਣਾ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਘਰ ਵਿਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਪੈਸੇ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਤਾਜ਼ਾ ਅਤੇ ਜ਼ਹਿਰ ਰਹਿਤ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸਹਾਇਕ ਕਿੱਤਿਆਂ ਬਾਬਤ ਸਿਖਲਾਈ ਕਿੱਥੋਂ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਸਿਖਲਾਈ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲਾ ਪੱਧਰ ਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰਾਂ ਤੋਂ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

(ੲ) ਪੰਜ-ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਚ ਖੜੋਤ ਆਉਣ ਦੇ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਣਕ, ਝੋਨੇ ਦੇ ਫਸਲੀ ਗੇੜ ਵਿੱਚ ਪੈ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਇਹਨਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਤੇ ਆਤਮ ਨਿਰਭਰ ਬਣ ਗਿਆ ਪਰ ਇਸ ਗੇੜ ਵਿਚ ਫਸ ਕੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਮਿਆਂ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਲੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ, ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਆਦਿ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਹੇਠਾਂ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਵੀ ਘੱਟ ਗਈ ਹੈ । ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਖੇਤੀ ਦਰ ਘੱਟ ਗਈ ਹੈ ਤੇ ਖੇਤੀ ਵਿਚ ਖੜੋਤ ਆ ਗਈ ਹੈ । ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਕ ਤਿਆਹੀ ਕਿਸਾਨ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਸੀਮਾਂਤ ਹਨ । ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਵੀ ਸਿਰਫ਼ ਖੇਤੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਅਧਾਰਿਤ ਸਹਾਇਕ ਕਿੱਤੇ ਅਪਨਾਉਣ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਕਿਉਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ ਇਕ ਤਿਆਹੀ ਕਿਸਾਨ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਸੀਮਾਂਤ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਕੋਲ ਇਕ ਹੈਕਟੇਅਰ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਸਿਰਫ਼ ਖੇਤੀ ਦੀ ਕਮਾਈ ਤੋਂ ਹੋਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਸਹਾਇਕ ਕਿੱਤੇ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਇਹ ਆਪਣੀ ਕਮਾਈ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰ ਸਕਣ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਖੇਤੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕੇਂਦਰਾਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਅਜਿਹੇ ਕੇਂਦਰ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਪੜੇ ਲਿਖੇ ਨੌਜਵਾਨ ਆਪਣੀ ਆਮਦਨ ਦਾ ਜ਼ਰੀਆ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਕੇਂਦਰਾਂ ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸਮਾਨ; ਜਿਵੇਂ-ਬੀਜ, ਰਸਾਇਣ, ਖ਼ਾਦਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕਮਾਈ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਤੇ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸਲਾਹ ਵੀ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਕੇਂਦਰ ਜਿੱਥੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਦਾ ਸਾਧਨ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਵੀ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਆਮਦਨ ਕਿਵੇਂ ਕਮਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਤੇ ਲਗਪਗ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਹਰ ਘਰ ਦਾ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਪਸ਼ੂਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਦੁੱਧ ਜਿੱਥੇ ਘਰ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਵਾਧੂ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਵੇਚ ਕੇ ਕਮਾਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਰ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਦੁੱਧ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾਵਾਂ ਹਨ ਜਿੱਥੋਂ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਦੁੱਧ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕ ਘਰ ਬੈਠੇ ਹੀ ਕਮਾਈ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਕਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਦੋਗਲੀਆਂ ਗਾਂਵਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਜਰਸੀ ਅਤੇ ਹੋਲਸਟੀਨ ਫਰੀਜੀਅਨ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਵੀ 10 ਦੋਗਲੀਆਂ ਗਾਂਵਾਂ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਮਾਲੀ ਸਹਾਇਤਾ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੱਲੋਂ ਐਗਰੋ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਐਗਰੋ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦਾ ਮਾਡਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਛੋਟੀ ਆਟਾ ਚੱਕੀ, ਛੋਟੀ ਚਾਵਲ ਕੱਢਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ, ਤੇਲ ਕੱਢਣ ਵਾਲਾ ਕੋਹਲੂ, ਦਾਲਾਂ ਅਤੇ ਮਸਾਲੇ ਪੀਸਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ, ਪੇਂਜਾ, ਪਸ਼ੂ ਖੁਰਾਕ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਆਦਿ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਲਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਸਾਨ ਇਸ ਕੰਪਲੈਕਸ ਨੂੰ ਲਗਾ ਕੇ ਆਮਦਨ ਦਾ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਜ਼ਰੀਆ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

PSEB 6th Class Agriculture Guide ਖੇਤੀ ਸਹਾਇਕ ਕਿੱਤੇ Important Questions and Answers

ਵਸਤੂਨਿਸ਼ਠ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਬਹੁ-ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੀ ਖੁੰਬ ਹੈ-
(i) ਬਟਨ
(ii) ਮਿਲਕੀ ਖੁੰਬ
(iii) ਔਇਸਟਰ
(iv) ਸਿਟਾਕੀ ।
ਉੱਤਰ-
(ii) ਮਿਲਕੀ ਖੁੰਬ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੱਧੂ-ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਦ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ-
(i) ਬੀਵੈਨਮ
(ii) ਰੋਇਲ ਜੈਲੀ
(iii) ਬੀ-ਵੈਕਸ
(iv) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।
ਉੱਤਰ-
(iv) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਦੋਗਲੀਆਂ ਗਾਂਵਾਂ ਹਨ-
(i) ਹੋਲਸਟੀਨ ਫਰੀਜ਼ੀਅਨ
(ii) ਜਰਸੀ
(iii) ਦੋਵੇਂ ਠੀਕ
(iv) ਦੋਵੇਂ ਗ਼ਲਤ ।
ਉੱਤਰ-
(iii) ਦੋਵੇਂ ਠੀਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ਕੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ
(i) ਅਚਾਰ
(ii) ਮੁਰੱਬੇ
(iii) ਸੁਕੈਸ਼
(iv) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।
ਉੱਤਰ-
(iv) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ

(i) ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ……………………. ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਬਟਨ ਖੁੰਬ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
(ii) ………………………. ਮੱਖੀ ਦੀ ਕਿਸਮ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ ।
(iii) ਜਰਸੀ ਅਤੇ ……………………… ਦੋਗਲੀਆਂ ਗਾਵਾਂ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
(i) 90,
(ii) ਇਟੈਲੀਅਨ,
(iii) ਹੋਲਸਟੀਨ ਫਰੀਜ਼ੀਅਨ ।

ਠੀਕ/ਗਲਤ
(i) ਬਟਨ ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੀ ਖੁੰਬ ਹੈ ।
(ii) ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਟੈਲੀਅਨ ਮੱਖੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ ।
(iii) ਜਰਸੀ ਦੋਗਲੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਗਾਂ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
(i) ਗ਼ਲਤ,
(ii) ਠੀਕ,
(iii) ਠੀਕ ।

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਸੀਮਾਂਤ ਕਿਸਾਨਾਂ ਕੋਲ ਕਿੰਨੀ ਜ਼ਮੀਨ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇੱਕ ਹੈਕਟੇਅਰ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖੁੰਬਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਿੱਥੇ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਘਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਟਨ ਖੁੰਬਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
90%.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਿੰਨੀਆਂ ਦੋਗਲੀਆਂ ਗਾਂਵਾਂ ਰੱਖਣ ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਮਾਲੀ ਸਹਾਇਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
10 ਦੋਗਲੀਆਂ ਗਾਂਵਾਂ ਰੱਖਣ ਤੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਹੋਰ ਕਿਹੜੇ ਖੇਤੀ ਸਹਾਇਕ ਕਿੱਤੇ ਅਪਣਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੁਰਗੀ ਪਾਲਣ, ਸੂਰ ਪਾਲਣ, ਭੇਡ ਅਤੇ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ, ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਪਾਲਣ ਆਦਿ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਦ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਧੂ-ਮੱਖੀ ਪਾਲ ਕੇ ਸ਼ਹਿਦ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬੀ-ਵੈਕਸ, ਰੋਇਲ ਜੈਲੀ, ਬੀ-ਵੈਨਮ, ਬੀ-ਬਰੂਡ ਆਦਿ ਪਦਾਰਥ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮਧੂ-ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਲਈ ਸਬਸਿਡੀ ਕਿਹੜੇ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਬਾਗ਼ਬਾਨੀ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਚਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਕੌਮੀ ਬਾਗ਼ਬਾਨੀ ਮਿਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਕਿੱਤੇ ਲਈ ਸਬਸਿਡੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀਆਂ ਗਾਵਾਂ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਆਮਦਨ ਕਮਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੋਗਲੀਆਂ ਗਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਜਰਸੀ ਅਤੇ ਹੋਲਸਟੀਨ ਫ਼ਰੀਜ਼ੀਅਨ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਆਮਦਨ ਕਮਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖੁੰਬਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਖੁੰਬਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਘਰ ਵਿਚ ਹੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ । ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲਕੀ ਖੁੰਬ ਅਤੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਰਾਲੀ ਵਾਲੀ ਖੁੰਬ ਉਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰਦੀ ਵਿੱਚ ਬਟਨ, ਔਇਸਟਰ ਅਤੇ ਸ਼ਿਟਾਕੀ ਖੁੰਬਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਗਰਮੀ ਵਾਲੀਆਂ ਖੁੰਬਾਂ ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਅਗਸਤ ਅਤੇ ਸਰਦੀ ਵਾਲੀਆਂ ਖੁੰਬਾਂ ਸਤੰਬਰ ਤੋਂ ਮਾਰਚ ਤੱਕ ਉਗਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮਧੂ-ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਉ ।
ਉੱਤਰ-
ਮਧੂ-ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਕਿੱਤਾ ਅਪਣਾ ਕੇ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੋਈ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ । ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਟੈਲੀਅਨ ਮੱਖੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ । ਮਧੂ-ਮੱਖੀ ਪਾਲ ਕੇ ਸ਼ਹਿਦ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬੀ-ਵੈਕਸ, ਰੋਇਲ ਜੈਲੀ, ਬੀ-ਵੈਨਮ, ਬੀ-ਬਰੂਡ ਆਦਿ ਪਦਾਰਥ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਪੰਜਾਬ ਬਾਗ਼ਬਾਨੀ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਚਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਕੌਮੀ ਬਾਗ਼ਬਾਨੀ ਮਿਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਕਿੱਤੇ ਲਈ ਸਬਸਿਡੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਹਾਇਕ ਕਿੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਕਿਉਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੋਈ ਵੀ ਕਿੱਤਾ ਇਸ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ । ਪਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਵੇਂ ਕੰਮ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਤਜਰਬਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਣ ਜਾਂ ਘਾਟਾ ਪੈਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਛੋਟੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਜੇ ਘਾਟਾ ਜਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੀ ਹੋਵੇ ਇਸ ਲਈ ਸਹਾਇਕ ਧੰਦੇ ਛੋਟੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।

ਖੇਤੀ ਸਹਾਇਕ ਕਿੱਤੇ PSEB 6th Class Agriculture Notes

1. ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਕਣਕ-ਝੋਨੇ ਵਰਗੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿਚ ਆਤਮ ਨਿਰਭਰ ਹੋ ਗਿਆ ।
2. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਕ ਤਿਆਹੀ ਕਿਸਾਨ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਸੀਮਾਂਤ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਕੋਲ ਇੱਕ ਹੈਕਟੇਅਰ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ ।
3. ਖੁੰਬਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਘਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
4. ਖੁੰਬਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਦ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਬਟਨ, ਔਇਸਟਰ, ਸ਼ਿਟਾਕੀ ।
5. ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਲਈ ਮਿਲਕੀ ਖੁੰਬ, ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਰਾਲੀ ਵਾਲੀ ਖੁੰਬ ।
6. ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 90% ਬਟਨ ਖੁੰਬ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
7. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਟੈਲੀਅਨ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀ ਮੱਖੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ ।
8. ਮਧੂ ਮੱਖੀਆਂ ਤੋਂ ਬੀ-ਵੈਕਸ, ਰੋਇਲ ਜੈਲੀ, ਵੀ ਵੈਨਮ, ਬੀ ਬਰੂਡ ਵਰਗੇ ਪਦਾਰਥ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
9. ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਕਿੱਤੇ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਕੌਮੀ ਬਾਗ਼ਬਾਨੀ ਮਿਸ਼ਨ ਵਲੋਂ ਸਬਸਿਡੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
10. ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਕਿੱਤੇ ਵਿਚ ਦੋਗਲੀਆਂ ਗਾਂਵਾਂ; ਜਿਵੇਂ-ਜਰਸੀ, ਹੋਲਸਟੀਨ ਫਰੀਜੀਅਨ ਪਾਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
11. ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
12. ਖੇਤੀ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਕਰਕੇ ਵੀ ਚੰਗੀ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
13. ਖੇਤੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਖ਼ਰੀਦ ਕੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਰਾਏ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
14. ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਨੌਜਵਾਨ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਮਾਨ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਲਾਹ ਦੇਣ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਖੋਲ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Agriculture Book Solutions Chapter 11 ਫ਼ਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ਅਚਾਰ, ਮੁਰੱਬੇ ਅਤੇ ਸ਼ਰਬਤ ਬਨਾਉਣਾ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 8 Agriculture Chapter 11 ਫ਼ਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ਅਚਾਰ, ਮੁਰੱਬੇ ਅਤੇ ਸ਼ਰਬਤ ਬਨਾਉਣਾ

Agriculture Guide for Class 8 PSEB ਫ਼ਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ਅਚਾਰ, ਮੁਰੱਬੇ ਅਤੇ ਸ਼ਰਬਤ ਬਨਾਉਣਾ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ
(ੳ) ਇੱਕ-ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਪੈਦਾਵਾਰ ਕਿੰਨੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਭਾਰਤ ਦਾ ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਦੂਸਰਾ ਸਥਾਨ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਸਲਾਨਾ ਪੈਦਾਵਾਰ ਕਿੰਨੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਹੇਠ ਕਿੰਨਾ ਰਕਬਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ 40.11 ਲੱਖ ਟਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਰਕਬਾ 203.7 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਸਲਾਨਾ ਪੈਦਾਵਾਰ ਕਿੰਨੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਹੇਠ ਕਿੰਨਾ ਰਕਬਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ 15.41 ਲੱਖ ਟਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਰਕਬਾ 76.5 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਨਿੰਬੂ ਦੇ ਅਚਾਰ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਲੂਣ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
\(\frac{1}{5}\) ਹਿੱਸਾ ਅਰਥਾਤ 20%.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਟਮਾਟਰਾਂ ਦੀ ਚਟਨੀ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜਾ ਪਰੈਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਕਿੰਨੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੋਡੀਅਮ ਬੈਨਜ਼ੋਏਟ ਦੀ 700 ਮਿ: ਗ੍ਰਾਮ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ 1 ਕਿਲੋ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਪਾ ਦਿਉ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਅੰਬ ਦੇ ਸ਼ਰਬਤ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜਾ ਪਰੈਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਕਿੰਨੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਕ ਕਿਲੋ ਅੰਬਾਂ ਦੇ ਗੁੱਦੇ ਲਈ 2.8 ਗ੍ਰਾਮ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਮੈਟਾਬਾਈਸਲਫਾਈਟ ਰੈਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਫ਼ਲ ਦਾ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਸਭ ਫ਼ਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਮੁੱਖ ਫ਼ਲ ਕਿਨੂੰ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਔਲੇ ਦਾ ਮੁਰੱਬਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਔਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨਮਕ ਦੇ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
2 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸਾਦਾ ਨਮਕ ਦੇ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਸਲਾਨਾ ਪੈਦਾਵਾਰ ਕਿੰਨੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਲਗਪਗ 320 ਲੱਖ ਟਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਸਲਾਨਾ ਪੈਦਾਵਾਰ ਕਿੰਨੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਲਗਪਗ 700 ਲੱਖ ਟਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ।

(ਅ) ਇਕ-ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਉ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫ਼ਲਾਂ ਤੋਂ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਪਦਾਰਥ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ਸ਼ਰਬਤ, ਜੈਮ, ਅਚਾਰ, ਚਟਨੀ ਆਦਿ ਪਦਾਰਥ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ-ਨਿੰਬੂ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ, ਔਲੇ ਦਾ ਮੁਰੱਬਾ, ਟਮਾਟਰ ਦੀ ਚਟਨੀ (ਕੈਚਅੱਪ), ਸੇਬ ਦਾ ਜੈਮ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਲਾਭ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਦੇ ਅੱਗੇ ਲਿਖੇ ਲਾਭ ਹਨ-

1. ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਤੁੜਾਈ, ਕਟਾਈ, ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਕਰਨ ਸਮੇਂ, ਢੋਆਢੁਆਈ ਆਦਿ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਜ ਦਾ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਕਰਕੇ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਨੁਕਸਾਨ ਲਗਪਗ 30-35% ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
2. ਪੋਸੈਸਿੰਗ ਕੀਤੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਆਮਦਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਟਮਾਟਰਾਂ ਦੇ ਰਸ ਅਤੇ ਚਟਨੀ ਵਿੱਚ ਕੀ ਫ਼ਰਕ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਟਮਾਟਰਾਂ ਦੇ ਰਸ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਟਮਾਟਰ, ਖੰਡ ਅਤੇ ਨਮਕ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਪਤਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਟਮਾਟਰਾਂ ਦੀ ਚਟਨੀ ਵਿੱਚ ਟਮਾਟਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪਿਆਜ਼, ਲਸਣ, ਮਿਰਚਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਸਾਲੇ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਗਾੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਮੈਟਾਬਾਈਸਲਫਾਈਟ ਕਈ ਪਦਾਰਥ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਮੈਟਾਬਾਈਸਲਫੇਟ ਇਕ ਪਰੈਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਪੋਸੈਸ ਕੀਤੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਫ਼ਲਾਂ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ਬਣੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਦੁਕਾਨਾਂ ਤੇ ਵੇਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫ਼ਲਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਸੁਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਮ ਕਰਕੇ 50 ਤੋਂ 70 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਸੁਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਉਣ ਲਈ 70 ਡਿਗਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਿਮ ਸਮੇਂ ਤੇ 50 ਡਿਗਰੀ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਸੁਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਔਲੇ ਦੇ ਮੁਰੱਬੇ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਖੰਡ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਕ ਕਿਲੋ ਔਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਇਕ ਕਿਲੋ ਖੰਡ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇੱਕ ਤਾਂ ਇਹ ਮਿਠਾਸ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਧ ਖੰਡ ਪਰੈਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਔਲੇ ਦੇ ਮੁਰੱਬੇ ਨੂੰ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਟਮਾਟਰਾਂ ਦਾ ਜੂਸ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ ਜਾਂ ਸਟੀਲ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਪੱਕੇ ਟਮਾਟਰਾਂ ਨੂੰ ਉਬਾਲ ਲਵੋ । ਉਬਲੇ ਹੋਏ ਟਮਾਟਰਾਂ ਦਾ ਰਸ ਕੱਢ ਲਓ । ਫਿਰ ਰਸ ਨੂੰ 0.7 ਫੀਸਦੀ ਨਮਕ, 4 ਫੀਸਦੀ ਖੰਡ, 0.02 ਫੀਸਦੀ ਸੋਡੀਅਮ ਬੈਨਜ਼ੋਏਟ ਅਤੇ 0.1 ਫੀਸਦੀ ਸਿਟਰਿਕ ਐਸਿਡ ਨਾਲ ਰਲਾ ਕੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਬਾਲ ਲਓ | ਰਸ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਬੋਤਲਾਂ ਵਿਚ ਭਰ ਕੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਵਾ ਬੰਦ ਢੱਕਣ ਲਗਾ ਦਿਓ | ਗਰਮ ਬੰਦ ਬੋਤਲਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਉਬਲਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ 20 ਮਿੰਟਾਂ ਲਈ ਉਬਾਲੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਥੋੜ੍ਹਾ-ਥੋੜ੍ਹਾ ਠੰਢਾ ਪਾਣੀ ਪਾ ਕੇ ਠੰਢਾ ਕਰੋ । ਇਸ ਰਸ ਨੂੰ ਠੰਢਾ ਕਰਕੇ ਪੀਣ ਲਈ, ਸਬਜ਼ੀ ਵਿਚ ਟਮਾਟਰਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਤੇ ਪਾਉਣ ਅਤੇ ਸੂਪ ਆਦਿ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਨਿੰਬੂ, ਅੰਬ ਅਤੇ ਸੌਂ ਨਿੰਬੂ ਦੇ ਸ਼ਰਬਤ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ-ਕਿੰਨੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਪਰੈਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਿੰਬੂ ਦੇ ਸ਼ਰਬਤ ਵਿੱਚ 1 ਕਿਲੋ ਨਿੰਬੂ ਦਾ ਰਸ ਹੋਵੇ ਤਾਂ 3.5 ਗ੍ਰਾਮ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਮੈਟਾਬਾਈਸਲਫੇਟ ਦੇ ਘੋਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਅੰਬ ਦੇ ਸ਼ਰਬਤ ਵਿੱਚ ਇਕ ਕਿਲੋ ਅੰਬਾਂ ਦੇ ਗੁਦੇ ਲਈ 2.8 ਗ੍ਰਾਮ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਮੈਟਾਬਾਈਸਲਫਾਈਟ ਮਿਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਨਿੰਬੂ, ਕੌਂ ਦੇ ਸ਼ਰਬਤ ਵਿੱਚ ਵੀ 3 ਗ੍ਰਾਮ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਮੈਟਾਬਾਈਸਲਫੇਟ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਭਾਰਤ ਦੀ ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਭਾਰਤ ਦੀ ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੌਸਮੀ ਹਾਲਾਤ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫ਼ਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪੈਕਿੰਗ ਦੇ ਕੀ ਤਰੀਕੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਲੱਕੜ ਦੀਆਂ ਪੇਟੀਆਂ, ਸ਼ਹਿਤੂਤ/ਬਾਂਸ ਦੀਆਂ ਟੋਕਰੀਆਂ, ਬੋਰੀਆਂ, ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਕਰੇਟ, ਗੱਤੇ ਦੇ ਡੱਬੇ, ਸਰਿੰਕ/ਕਲਿੰਗ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਪੈਕ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਤਰੀਕੇ ਸਬਜ਼ੀ ਅਤੇ ਫ਼ਲ ਦੀ ਕਿਸਮ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

(ੲ) ਪੰਜ-ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਉ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਉੱਤੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਹਨ । ਫ਼ਲਾਂ ਦੇ ਬਾਗ਼ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਲਾ ਕੇ ਤੇ ਕਈ-ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਉਪਜ ਦਿੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਉਪਜ ਵੇਚ ਕੇ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਰਕਬਾ 78 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ 14 ਲੱਖ ਟਨ ਪੈਦਾਵਾਰ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਰਕਬਾ 109 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ 36 ਲੱਖ ਟਨ ਪੈਦਾਵਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ 300 ਗ੍ਰਾਮ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ 80 ਗ੍ਰਾਮ ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਤੱਥ ਭਾਰਤੀ ਮੈਡੀਕਲ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਸਿਰਫ਼ 30 ਗ੍ਰਾਮ ਫ਼ਲ ਅਤੇ 80 ਗ੍ਰਾਮ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਹੀ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਹਿੱਸੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਦੀ ਕੀ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਲਾਭ ਹਨ-
1. ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਤੁੜਾਈ, ਕਟਾਈ, ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਕਰਨ ਸਮੇਂ, ਢੋਆਢੁਆਈ ਆਦਿ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਜ ਦਾ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਕਰਕੇ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਨੁਕਸਾਨ ਲਗਪਗ 30-35% ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

2. ਪੋਸੈਸਿੰਗ ਕੀਤੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਆਮਦਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਸਿਰਫ਼ 2% ਉਪਜ ਨੂੰ ਹੀ ਪਦਾਰਥ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਹੈ । ਬੇਮੌਸਮੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਅਤੇ ਭੰਡਾਰੀਕਰਨ ਲਈ ਫ਼ਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਦੀ ਬਹੁਤ ਲੋੜ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਸ ਕਿੱਤੇ ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਅਪਣਾ ਕੇ ਵਧੇਰੇ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ | ਪੋਸੈਸਿੰਗ ਕਰਕੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਪਦਾਰਥ ਹਨ-ਸ਼ਰਬਤ, ਜੈਮ, ਅਚਾਰ, ਚਟਨੀ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਉੱਤੇ ਨੋਟ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਭਾਰਤ ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਦੂਸਰੇ ਨੰਬਰ ਦਾ ਮੁਲਕ ਹੈ । ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਲ ਵਿਚ ਦੋ ਤੋਂ ਚਾਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਝਾੜ ਵੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਮਾਈ ਵੀ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ ਦੀ ਰੋਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਬਾਗ਼ ਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਥੋੜੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਤੇ ਹੀ ਚੰਗੀ ਉਪਜ ਦਿੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਕਾਫ਼ੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਵਧਦੀ ਆਬਾਦੀ ਕਾਰਨ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਪੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਬਹੁਤ ਲੋੜ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਕਿਸ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਛੋਟੇ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵੱਡੇ ਵਪਾਰਿਕ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਦੂਸਰੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਹੈ ਪਰ ਕੁੱਲ ਉਪਜ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ 2% ਨੂੰ ਹੀ ਪਦਾਰਥ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਵਲ ਖ਼ਾਸ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਕਿਸਾਨ ਪਿੰਡ ਪੱਧਰ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਕਰਕੇ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਖੱਟ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨਾਲ ਰਾਬਤਾ ਕਾਇਮ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੀ ਉਪਜ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਲਈ ਵੀ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਖ਼ਰਾਬੀ ਦੇ ਕੀ-ਕੀ ਕਾਰਨ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਖ਼ਰਾਬੀ ਦੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹਨ । ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਤੁੜਾਈ, ਕਟਾਈ, ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਭੰਡਾਰ ਕਰਨਾ, ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਕਰਨਾ, ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਡੱਬਾਬੰਦੀ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਕਰਨਾ ਅਜਿਹੇ ਕਈ ਕੰਮ ਹਨ ਜੋ ਸਬਜ਼ੀ ਤੇ ਫ਼ਲ ਦੇ ਖੇਤ ਤੋਂ ਸਾਡੇ ਘਰ ਤੱਕ ਪੁੱਜਣ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦਾ 30-35% ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਭੰਡਾਰ ਕੀਤੇ ਫ਼ਲਾਂ-ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਬਿਮਾਰੀ ਜਾਂ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਵੀ ਖ਼ਰਾਬ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਕਈ ਵਾਰ ਸੂਖਮ ਜੀਵ ਅਤੇ ਉੱਲੀਆਂ ਵੀ ਉਪਜ ਦੀ ਖ਼ਰਾਬੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਕਈ ਪੰਛੀ ਜਾਂ ਜਾਨਵਰ ਫ਼ਲਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਰੁੱਖਾਂ ‘ਤੇ ਹੀ ਕੁਤਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਖ਼ਰਾਬੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਰਨ ਹਨ ।

PSEB 8th Class Agriculture Guide ਫ਼ਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ਅਚਾਰ, ਮੁਰੱਬੇ ਅਤੇ ਸ਼ਰਬਤ ਬਨਾਉਣਾ Important Questions and Answers

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਅੰਬ ਦਾ ਅਚਾਰ ਕਿੰਨੇ ਹਫਤਿਆਂ ਵਿਚ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
2-3 ਹਫਤਿਆਂ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਸੁਕਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਕੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਛਾਂ ਵਿਚ ਸੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ?
ਉੱਤਰ-
ਧੁੱਪ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੇਬ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਕ ਢੰਗ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੇਬ ਦਾ ਮੁਰੱਬਾ, ਜੈਮ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕੁੱਲ ਉਪਜ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
2%.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਮੈਟਾਬਾਈਸਲਫਾਈਟ ਦਾ ਕੀ ਕੰਮ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਇੱਕ ਪਰੈਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਨਿੰਬੂ ਦਾ ਅਚਾਰ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
2-3 ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਅੰਬ ਦੇ ਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜਾ ਤੇਲ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਰੋਂ ਦਾ ਤੇਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਇਕ ਕਿਲੋ ਗਾਜਰ ਦੇ ਅਚਾਰ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਗ੍ਰਾਮ ਸਰੋਂ ਦਾ ਤੇਲ ਠੀਕ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
250 ਗ੍ਰਾਮ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਨਿੰਬੂ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਬਜ਼ਾਰ ਵਿਚੋਂ ਸਸਤੇ ਨਿੰਬੂ ਖਰੀਦ ਲੈਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ ਬਣਾ ਕੇ ਮਹਿੰਗੇ ਭਾਅ ਵੇਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਸ਼ਰਬਤ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਨਿੰਬੂ ਨਿਚੋੜ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਸ ਕੱਢ ਕੇ ਚੀਨੀ ਦੇ ਬਰਤਨ ਵਿਚ ਰੱਖ ਲਵੋ । ਖੰਡ ਦਾ ਘੋਲ ਬਨਾਉਣ ਲਈ 2 ਕਿਲੋ ਖੰਡ 1 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਅੱਗ ਤੇ ਗਰਮ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਖੰਡ ਘੁਲ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਘੋਲ ਨੂੰ ਬਰੀਕ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਪੁਣੋ । ਠੰਢਾ ਹੋਣ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਇਕ ਲਿਟਰ ਨਿੰਬੂ ਦਾ ਰਸ ਅਤੇ 4 ਗ੍ਰਾਮ ਏਸੈਂਸ ਅਤੇ 3.5 ਗ੍ਰਾਮ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਮੈਟਾਬਾਈਸਲਫਾਈਟ ਘੋਲ ਵੀ ਮਿਲਾ ਦਿਓ । ਸ਼ਰਬਤ ਨੂੰ ਬੋਤਲਾਂ ਵਿਚ ਭਰ ਲਉ ਅਤੇ ਬੋਤਲਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਮੋਮ ਨਾਲ ਹਵਾ ਬੰਦ ਕਰ ਲਉ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮਾਲਟੇ ਜਾਂ ਸੰਤਰੇ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ ਕਿਵੇਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮਾਲਟੇ ਜਾਂ ਸੰਤਰੇ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਚੰਗੇ ਅਤੇ ਤਾਜ਼ੇ ਫ਼ਲ ਲੈ ਕੇ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਸ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੇ ਬਰਤਨ ਵਿਚ ਕੱਢੋ । 2 ਕਿਲੋ ਖੰਡ ਅਤੇ 25-30 ਗਾਮ ਸਿਟਰਿਕ ਏਸਿਡ ਨੂੰ ਇਕ ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਗਰਮ ਕਰੋ ਅਤੇ ਘੋਲ ਨੂੰ ਬਰੀਕ ਕੱਪੜੇ ਜਾਂ ਬਰੀਕ ਛਾਣਨੀ ਨਾਲ ਪੁਣੋ । ਜਦੋਂ ਘੋਲ ਠੰਢਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿਚ 1 ਲਿਟਰ ਮਾਲਟੇ ਦਾ ਰਸ, 2-3 ਗ੍ਰਾਮ ਏਸੈਂਸ ਅਤੇ 5 ਗ੍ਰਾਮ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਮੈਟਾਬਾਈਸਲਫੇਟ ਦਾ ਘੋਲ ਵੀ ਸ਼ਰਬਤ ਵਿਚ ਮਿਲਾਓ । ਸ਼ਰਬਤ ਨੂੰ ਬੋਤਲਾਂ ਵਿਚ ਭਰ ਕੇ ਬੋਤਲਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਪਿਘਲੇ ਹੋਏ ਮੋਮ ਵਿਚ ਡੁਬੋ ਕੇ ਹਵਾ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਸਾਂਭ ਲਵੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਅੰਬ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ ਕਿਵੇਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਅੰਬ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੱਕੇ ਹੋਏ ਰਸਦਾਰ ਫ਼ਲ ਲੈ ਕੇ ਚਾਕੂ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਗੁੱਦਾ ਉਤਾਰ ਲਓ। ਕੜਛੀ ਆਦਿ ਨਾਲ ਇਸ ਗੁੱਦੇ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫੱਹ ਕੇ ਬਰੀਕ ਛਾਨਣੀ ਜਾਂ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਪੁਣ ਲਉ । 1.4 ਕਿਲੋ ਖੰਡ 1.6 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਗਰਮ ਕਰੋ ਅਤੇ ਘੋਲ ਨੂੰ ਬਰੀਕ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਪੁਣੋ ਠੰਢਾ ਹੋ ਜਾਣ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚ 1 ਕਿਲੋ ਅੰਬ ਦਾ ਗੁੱਦਾ ਅਤੇ 20-30 ਗ੍ਰਾਮ ਸਿਟਰਿਕ ਐਸਿਡ ਮਿਲਾ ਦਿਓ । ਮਗਰੋਂ ਇਸ ਵਿਚ 2-3 ਗ੍ਰਾਮ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਮੈਟਾਬਾਈਸਲਫਾਈਟ ਵੀ ਮਿਲਾ ਦਿਓ । ਸ਼ਰਬਤ ਨੂੰ ਬੋਤਲਾਂ ਵਿਚ ਭਰ ਕੇ ਬੋਤਲ ਦੇ ਮੁੰਹ ਨੂੰ ਮੋਮ ਨਾਲ ਸੀਲ ਕਰ ਦਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਨਿੰਬੂ ਅਤੇ ਜੌ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੱਕੇ ਹੋਏ ਨਿੰਬੂ ਲੈ ਕੇ ਅਤੇ ਦੋ-ਦੋ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿਚ ਕੱਟ ਕੇ ਨਿੰਬੂ ਨਿਚੋੜਨੀ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਸ ਕੱਢ ਲਉ । ਫਿਰ ਰਸ ਨੂੰ ਛਾਨਣੀ ਨਾਲ ਪੁਣ ਲਉ । ਸੌ ਦੇ 15 ਗ੍ਰਾਮ ਆਟੇ ਵਿਚ 0.3 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਪਾ ਕੇ ਲੇਟੀ ਜਿਹੀ ਬਣਾਓ । 50-60 ਮਿਲੀਲਿਟਰ ਲੇਟੀ ਨੂੰ 1 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਗਰਮ ਕਰੋ, ਫਿਰ ਲੇਟੀ ਨੂੰ ਪੁਣੋ ਅਤੇ ਠੰਢਾ ਹੋਣ ਲਈ ਰੱਖ ਦਿਓ | ਬਾਕੀ ਪਾਣੀ ਵਿਚ 1.70 ਕਿਲੋ ਖੰਡ ਪਾ ਕੇ ਗਰਮ ਕਰੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਘੋਲ ਨੂੰ ਪੁਣੋ ਤੇ ਠੰਢਾ ਕਰਨ ਲਈ ਰੱਖ ਦਿਓ । ਹੁਣ ਆਟੇ ਦੀ ਲੇਟੀ, ਖੰਡ ਦੇ ਘੋਲ ਅਤੇ ਨਿੰਬੂ ਦੇ 1 ਲਿਟਰ ਰਸ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਲਾਓ । ਸ਼ਰਬਤ ਵਿਚ 3.5 ਗ੍ਰਾਮ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਮੈਟਾਬਾਈਸਲਫਾਈਟ ਵੀ ਪਾ ਕੇ ਮਿਲਾਉ । ਬੋਤਲਾਂ ਵਿਚ ਗਲੇ ਤਕ ਸ਼ਰਬਤ ਭਰ ਕੇ ਮੋਮ ਨਾਲ ਬੋਤਲ ਦਾ ਮੁੰਹ ਬੰਦ ਕਰ ਲਉ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਅੰਬ ਦਾ ਅਚਾਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪਰੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਕੱਚੇ, ਖੱਟੇ ਅਤੇ ਸਖ਼ਤ ਅੰਬ ਲੈ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧੋ ਲਵੋ ਅਤੇ ਫਾੜੀਆਂ ਕਰ ਲਓ ਅਤੇ ਗਿਟਕਾਂ ਕੱਢ ਦਿਓ ਅਤੇ ਕੱਟੀਆਂ ਫਾੜੀਆਂ ਨੂੰ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਸੁੱਕਾ ਲਵੋ । ਫਿਰ ਅਚਾਰ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰੋ; ਜਿਵੇਂ-ਅੰਬ ਦੇ ਟੁਕੜੇ । ਕਿਲੋ, ਲੂਣ 250 ਗ੍ਰਾਮ, ਕਲੌਂਜੀ 30 ਗ੍ਰਾਮ, ਮੇਥੇ 50 ਗ੍ਰਾਮ, ਲਾਲ ਮਿਰਚ 25 ਗ੍ਰਾਮ, ਸੌਂਫ 65 ਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਹਲਦੀ 30 ਗ੍ਰਾਮ ਲਵੋ । ਹੁਣ ਫਾੜੀਆਂ ਅਤੇ ਲੂਣ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉ ਅਤੇ ਇਕ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੇ ਮਰਤਬਾਨ ਵਿਚ ਪਾ ਦਿਓ । ਮਗਰੋਂ ਬਾਕੀ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਵੀ ਪਾ ਦਿਓ ਅਤੇ ਸਰੋਂ ਦਾ ਤੇਲ ਏਨੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਪਾਉ ਕਿ ਇਕ ਤੇਲ ਦੀ ਪਤਲੀ ਜਿਹੀ ਤਹਿ ਅੰਬ ਦੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਉੱਤੇ ਆ ਜਾਵੇ । ਫਿਰ ਮਰਤਬਾਨ ਨੂੰ ਧੁੱਪੇ ਰੱਖ ਦਿਓ, 2-3 ਹਫ਼ਤੇ ਵਿਚ ਅਚਾਰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਔਲੇ ਦਾ ਅਚਾਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
1 ਕਿਲੋ ਤਾਜ਼ੇ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਔਲੇ ਲੈ ਕੇ ਰਾਤ ਭਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਡੁੱਬੋ ਕੇ ਰੱਖੋ ।ਫਿਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕੱਪੜੇ ਉੱਤੇ ਵਿਛਾ ਕੇ ਸੁਕਾ ਲਉ । ਔਲਿਆਂ ਨੂੰ 100 ਮਿਲੀ ਲਿਟਰ ਤੇਲ ਵਿਚ ਪੰਜ ਮਿੰਟ ਤਕ ਪਕਾਓ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 100 ਗ੍ਰਾਮ ਲੂਣ ਅਤੇ 50 ਗ੍ਰਾਮ ਹਲਦੀ ਪਾ ਕੇ ਹੋਰ 5 ਮਿੰਟ ਲਈ ਪਕਾਓ, ਫਿਰ ਅੱਗ ਤੋਂ ਉਤਾਰ ਕੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਠੰਢੇ ਹੋਣ ਲਈ ਰੱਖ ਦਿਓ, ਅਚਾਰ ਤਿਆਰ ਹੈ । ਫਿਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਹਵਾ ਬੰਦ ਬਰਤਨਾਂ ਵਿਚ ਭਰ ਕੇ ਸਾਂਭ ਲਵੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਗਾਜਰ ਦਾ ਆਚਾਰ ਕਿਵੇਂ ਬਣਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
1 ਕਿਲੋ ਗਾਜਰਾਂ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਲਕੀ ਛਿੱਲ ਉਤਾਰ ਦਿਓ । ਟੁਕੜੇ ਕੱਟ ਕੇ ਧੁੱਪ ਵਿਚ 2 ਘੰਟੇ ਤਕ ਸੁਕਾਉ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੱਟੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਗਾਜਰਾਂ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਮਿੰਟ ਲਈ 250 ਗ੍ਰਾਮ ਸਰੋਂ ਦੇ ਤੇਲ ਵਿਚ ਪਕਾਓ । ਪੱਕਦੀਆਂ ਗਾਜਰਾਂ ਵਿਚ 100 ਗ੍ਰਾਮ ਲੂਣ ਤੇ 20 ਗ੍ਰਾਮ ਲਾਲ ਮਿਰਚ ਪਾ ਦਿਓ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅੱਗ ਤੋਂ ਉਤਾਰ ਲਓ । ਠੰਢਾ ਹੋਣ ਤੇ ਕੁੱਟੇ ਹੋਏ 100 ਗ੍ਰਾਮ ਰਾਈ ਦੇ ਬੀਜ ਇਸ ਵਿਚ ਮਿਲਾ ਦਿਓ । ਅਚਾਰ ਤਿਆਰ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਬਰਤਨਾਂ ਵਿਚ ਸਾਂਭ ਲਉ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਫ਼ਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਤੋੜਨ ਉਪਰੰਤ ਸੰਭਾਲ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਰ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਫ਼ਲਾਂ ਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਣ ਤੋਂ ਤਾਂ ਬਚਾਇਆ ਹੀ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੇ-ਮੌਸਮੇ ਵੇਚ ਕੇ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਵੀ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੁਆਦ ਮਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸੇ ਲਈ ਫ਼ਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਬਤ, ਅਚਾਰ, ਜੈਲੀ, ਮੁਰੱਬੇ, ਚਟਣੀ, ਜੈਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਂਭ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਨਿੰਬੂ ਦਾ ਅਚਾਰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਅਚਾਰ ਪਾਉਣ ਲਈ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੇ ਅਤੇ ਪੱਕੇ ਹੋਏ ਨਿੰਬੂਆਂ ਨੂੰ ਧੋ ਕੇ ਸਾਫ਼ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਸੁਕਾ ਲਓ । ਜਿੰਨੇ ਨਿੰਬੂ ਹੋਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲੋਂ ਚੌਥਾ ਹਿੱਸਾ ਲੂਣ ਲੈ ਲਓ । ਇਕ ਕਿਲੋ ਨਿੰਬੂ ਦੇ ਅਚਾਰ ਲਈ 7 ਗ੍ਰਾਮ ਜੀਰਾ, 2 ਗ੍ਰਾਮ ਲੌਂਗ ਅਤੇ 20 ਗ੍ਰਾਮ ਅਜਵੈਣ ਲਵੋ । ਹਰ ਨਿੰਬੂ ਨੂੰ ਇਕ ਹੀ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਚਾਰ-ਚਾਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕੱਟੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਸ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਚਾਰਚਾਰ ਹਿੱਸੇ ਕੀਤੇ ਨਿੰਬੂਆਂ ਵਿਚ ਭਰ ਦਿਓ । ਬਾਕੀ ਬਚੀ ਸਮੱਗਰੀ ਮਰਤਬਾਨ ਵਿਚ ਅਚਾਰ ਦੇ ਉੱਪਰ ਪਾ ਦਿਓ । ਨਿਆਂ ਨੂੰ ਮਰਤਬਾਨ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਧੁੱਪੇ ਰੱਖ ਕੇ ਹਿਲਾਉਂਦੇ ਰਹੋ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 2-3 ਹਫ਼ਤੇ ਵਿਚ ਅਚਾਰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਦੇ ਕੀ ਤਰੀਕੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਕਰਕੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ-ਸ਼ਰਬਤ, ਚਟਨੀ, ਜੈਮ, ਮੁਰੱਬਾ ਆਦਿ । ਕੁੱਝ ਉਦਾਹਰਨ ਹਨ-ਨਿੰਬੂ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ, ਅੰਬ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ, ਸੱਤੂ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ, ਮਾਲਟੇ, ਸੰਤਰੇ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ, ਟਮਾਟਰਾਂ ਦਾ ਰਸ, ਨਿੰਬੂ ਦਾ ਅਚਾਰ, ਅੰਬ ਦਾ ਅਚਾਰ, ਔਲੇ ਦਾ ਅਚਾਰ, ਗਾਜਰ ਦਾ ਅਚਾਰ, ਨਿੰਬੂ, ਹਰੀ ਮਿਰਚ ਅਤੇ ਅਦਰਕ ਦਾ ਅਚਾਰ, ਟਮਾਟਰਾਂ ਦੀ ਚਟਨੀ, ਔਲੇ ਦਾ ਮੁਰੱਬਾ, ਸੇਬ ਦਾ ਜੈਮ ਆਦਿ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਨਿੰਬੂ, ਹਰੀ ਮਿਰਚ ਅਤੇ ਅਦਰਕ ਦਾ ਆਚਾਰ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਈਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਹਰੀਆਂ ਮਿਰਚਾਂ, ਨਿੰਬੂ ਅਤੇ ਅਦਰਕ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋ ਕੇ ਸੁਕਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 750 ਗ੍ਰਾਮ ਨਿੰਬੂਆਂ ਨੂੰ ਦੋ ਜਾਂ ਚਾਰ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿਚ ਕੱਟੋ, 300 ਗ੍ਰਾਮ ਅਦਰਕ ਨੂੰ ਛਿੱਲ ਕੇ, ਬਰਾਬਰ ਲੰਬੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿਚ ਕੱਟੋ, 200 ਗ੍ਰਾਮ ਹਰੀਆਂ ਮਿਰਚਾਂ ਵਿਚ ਹਲਕਾ ਜਿਹਾ ਚੀਰਾ ਦੇ ਦਿਓ । ਹੁਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਵਿਚ 250 ਗ੍ਰਾਮ ਲੂਣ ਪਾ ਕੇ ਹਿਲਾਓ । ਹੁਣ ਇਹ ਸਾਰੀ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਮੂੰਹ ਵਾਲੇ ਸਾਫ਼ ਮਰਤਬਾਨਾਂ ਵਿਚ ਪਾਓ । ਬਾਕੀ ਬਚੇ 250 ਗ੍ਰਾਮ ਨਿਬੂਆਂ ਦਾ ਰਸ ਕੱਢ ਕੇ ਲੂਣ ਵਾਲੇ ਨਿਬੂ, ਅਦਰਕ ਅਤੇ ਹਰੀਆਂ ਮਿਰਚਾਂ ਦੇ ਉੱਪਰ ਪਾ ਦਿਓ । ਖਿਆਲ ਰੱਖੋ ਕਿ ਇਹ ਸਾਰੀ ਸਮੱਗਰੀ ਰਸ ਨਾਲ ਚੱਕੀ ਜਾਵੇ | ਮਰਤਬਾਨ ਨੂੰ ਹਵਾ ਬੰਦ ਢੱਕਣਾਂ ਨਾਲ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਇਕ ਹਫ਼ਤਾ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਰੱਖੋ । ਜਦੋਂ ਮਿਰਚਾਂ ਅਤੇ ਨਿੰਬੂਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਹਲਕਾ ਭੂਰਾ, ਅਦਰਕ ਦਾ ਰੰਗ ਗੁਲਾਬੀ ਹੋ ਜਾਏ ਤਾਂ ਅਚਾਰ ਖਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਟਮਾਟਰਾਂ ਦੀ ਚੱਟਣੀ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੱਕੇ ਟਮਾਟਰਾਂ ਨੂੰ ਧੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿਚ ਕੱਟੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅੱਗ ‘ਤੇ ਗਰਮ ਕਰਕੇ ਪੁਣ ਕੇ ਜੂਸ ਕੱਢ ਲਵੋ । ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਨੁਸਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਾਕੀ ਸਮੱਗਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰੋ |ਟਮਾਟਰਾਂ ਦਾ ਜੂਸ (1 ਲਿਟਰ), ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਗੰਢੇ (15 ਗ੍ਰਾਮ), ਕੱਟਿਆ ਹੋਇਆ ਲਸਣ (2-3 ਤੁਰੀਆਂ), ਸਿਰ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਲੌਂਗ 4-5), ਕਾਲੀ ਮਿਰਚ (2-3 ਮਿਰਚਾਂ), 2 ਇਲਾਇਚੀਆਂ, ਜ਼ੀਰਾ (1-2 ਗ੍ਰਾਮ), ਅਣਪੀਸੀ ਜਲਵਤਰੀ (1-2 ਗ੍ਰਾਮ), ਦਾਲ ਚੀਨੀ (ਤੋੜੀ ਹੋਈ) (3-4 ਗ੍ਰਾਮ), ਸਿਰਕਾ (40 ਮਿਲੀ ਲਿਟਰ), ਖੰਡ (30 ਗ੍ਰਾਮ), ਲੂਣ (12-15 ਮ, ਲਾਲ ਮਿਰਚ (1-2 ਗ੍ਰਾਮ ਜਾਂ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ।

ਸਿਰਕਾ, ਖੰਡ ਤੇ ਲੂਣ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਇਕ ਮਲਮਲ ਦੀ ਪੋਟਲੀ ਵਿਚ ਬੰਨੋ । ਰਸ ਵਿਚ ਅੱਧੀ ਖੰਡ ਪਾ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮੱਠੀ-ਮੱਠੀ ਅੱਗ ਤੇ ਗਰਮ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਮਸਾਲੇ ਦੀ ਪੋਟਲੀ ਰੱਖ ਦਿਓ | ਰਸ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਤਕ ਗਰਮ ਕਰੋ ਜਦੋਂ ਤਕ ਕਿ ਲੋੜੀਂਦਾ ਗਾੜ੍ਹਾਪਨ ਨਾ ਆ ਜਾਏ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਸ ਦਾ ਲਗਪਗ ਅੱਧਾ ਕੁ ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਬਾਕੀ ਬਚਦਾ ਹੈ | ਮਸਾਲੇ ਵਾਲੀ ਪੋਟਲੀ ਕੱਢ ਕੇ ਇਸ ਵਿਚ ਰਸ ਨਿਚੋੜ ਦਿਓ । ਹੁਣ ਬਾਕੀ ਖੰਡ, ਲੂਣ ਅਤੇ ਸਿਰਕਾ ਵੀ ਇਸ ਵਿਚ ਪਾ ਦਿਓ । ਜੇ ਸਿਰਕੇ ਨਾਲ ਪਤਲਾਪਨ ਆ ਜਾਏ ਤਾਂ ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਹੋਰ ਗਰਮ ਕਰੋ ਪਰ ਹੁਣ ਦੇਰ ਤਕ ਇਸ ਨੂੰ ਅੱਗ ‘ਤੇ ਨਾ ਰੱਖੋ । ਗਰਮ-ਗਰਮ ਚਟਣੀ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਬੋਤਲਾਂ ਵਿਚ ਭਰ ਕੇ ਸਾਂਭ ਲਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਕਾਉਣ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ? ਕਿਸੇ ਚਾਰ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਸੁਕਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-

• ਸਬਜ਼ੀ ਨੂੰ ਧੋ ਕੇ ਇਸ ਦੇ ਚਾਕੂ ਨਾਲ ਟੁਕੜੇ ਕਰ ਲੈਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
• ਸਬਜ਼ੀ ਦੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਮਲਮਲ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਵਿਚ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ 2-3 ਮਿੰਟ ਤੱਕ ਉਬਲਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਡੁਬੋ ਕੇ ਰੱਖੋ ।
• ਉਬਲਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਬਜ਼ੀ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਟੁਕੜਿਆਂ ਨੂੰ 0.25% ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਮੈਟਾਬਾਈਸਲਫਾਈਟ ਦੇ ਘੋਲ (ਇਕ ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਢਾਈ ਗ੍ਰਾਮ ਦਵਾਈ) ਵਿਚ 10 ਮਿੰਟ ਤੱਕ ਰੱਖੋ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਬਜ਼ੀ ਦੇ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਣ ਦਾ ਡਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ । ਇਕ ਕਿਲੋ ਸਬਜ਼ੀ ਲਈ ਇਕ ਲਿਟਰ ਘੋਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ ।
• ਸਬਜ਼ੀ ਨੂੰ ਘੋਲ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ ਦੀਆਂ ਟਰੇਆਂ ਵਿਚ ਰੱਖ ਲਉ ਤੇ ਖ਼ਿਆਲ ਰੱਖੋ ਕਿ ਸਬਜ਼ੀ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਬਿਲਕੁਲ ਨਾ ਰਹੇ ।
• ਫਿਰ ਸਬਜ਼ੀ ਦੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਟਰੇਆਂ ਵਿਚ ਇਕਸਾਰ ਵਿਛਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । · 6. ਮਗਰੋਂ ਸਬਜ਼ੀ ਵਾਲੀਆਂ ਟਰੇਆਂ ਨੂੰ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਸੁਕਾਉਣ ਲਈ ਰੱਖ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਕਾਉਣਾ-

1. ਗਾਜਰ – ਗਾਜਰ ਨੂੰ ਛਿੱਲ ਕੇ ਇਕ ਸੈਂ: ਮੀ. ਮੋਟੇ ਟੁੱਕੜੇ ਕੱਟ ਕੇ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਲਈ ਸੁਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
2. ਪਿਆਜ਼ – ਪਿਆਜ਼ ਨੂੰ ਛਿੱਲ ਕੇ ਸਾਫ ਕਰਕੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਰੀਕ ਕੱਟ ਕੇ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਸੁਕਾਉ ।
3. ਲਸਣ – ਇਸ ਦੀਆਂ ਤਰੀਆਂ (ਗੰਢੀਆਂ) ਨੂੰ ਛਿੱਲ ਕੇ ਬਰੀਕ-ਬਰੀਕ ਕੱਟ ਕੇ ਦੋ ਦਿਨ ਤੱਕ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਸੁਕਾਉ ।
4. ਕਰੇਲਾ – ਦੋਵੇਂ ਸਿਰੇ ਚਾਕੂ ਨਾਲ ਲਾਹ ਦਿਓ ਅਤੇ ਬਰੀਕ ਕੱਟ ਲਉ ।
   ਫਿਰ ਉਬਲਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ 7-8 ਮਿੰਟ ਲਈ ਬਲਾਂਚ ਕਰੋ । ਫਿਰ 0.25% ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਮੈਟਾਬਾਈਸਲਫਾਈਟ ਦੇ ਘੋਲ ਨਾਲ ਸੋਧੋ ਤੇ ਦੋ ਦਿਨ ਲਈ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਸੁਕਾਉ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਔਲੇ ਦਾ ਮੁਰੱਬਾ ਕਿਵੇਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੁਰੱਬੇ ਲਈ ਬਨਾਰਸੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਸਾਫ-ਸੁਥਰੇ ਔਲੇ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇੱਕ ਰਾਤ ਲਈ ਔਲਿਆਂ ਨੂੰ 2% ਸਾਦਾ ਲੂਣ ਦੇ ਘੋਲ ਵਿਚ ਡੋਬ ਕੇ ਰੱਖੋ । ਔਲਿਆਂ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਇਸ ਘੋਲ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਫਿਰ ਤੋਂ 2% ਸਾਦਾ ਲੂਣ ਦੇ ਤਾਜ਼ਾ ਘੋਲ ਵਿਚ ਫਿਰ ਰਾਤ ਭਰ ਲਈ ਰੱਖੋ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੀਸਰੇ ਦਿਨ ਵੀ ਕਰੋ । ਚੌਥੇ ਦਿਨ ਔਲਿਆਂ ਨੂੰ ਘੋਲ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋ ਲਓ । ਸਟੀਲ ਦੇ ਕਾਂਟੇ ਨਾਲ ਫ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਕਈ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ ਚੋਭਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਮੋਰੀਆਂ ਕਰ ਦਿਓ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਔਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਮਲਮਲ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਵਿਚ ਬੰਨ੍ਹ । ਇਕ ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ 2 ਗ੍ਰਾਮ ਫਟਕੜੀ ਘੋਲ ਕੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਹੋਏ ਔਲਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਉਬਾਲੋ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਔਲੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਰਮ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ।

ਇਕ ਕਿਲੋ ਫ਼ਲਾਂ ਲਈ ਡੇਢ ਕਿਲੋ ਖੰਡ ਲਵੋ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਅੱਧੀ ਖੰਡ (750 ਗ੍ਰਾਮ) ਨੂੰ ਇਕ ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੋਲੋ। ਇਸ ਨੂੰ ਉਬਾਲ ਕੇ ਮਲਮਲ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਵਿਚੋਂ ਪੁਣ ਲਉ । ਇਸ ਖੰਡ ਦੇ ਘੋਲ ਵਿਚ ਉਬਲੇ ਹੋਏ ਔਲੇ ਪਾਓ ਅਤੇ ਰਾਤ ਭਰ ਪਏ ਰਹਿਣ ਦਿਉ । ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਖੰਡ ਦਾ ਘੋਲ ਕੱਢ ਲਓ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਬਾਕੀ 750 ਗ੍ਰਾਮ ਖੰਡ ਪਾ ਕੇ ਉਬਾਲੋ । ਮਲਮਲ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਇਸ ਨੂੰ ਪੁਣੋ । ਹੁਣ ਇਸ ਵਿਚ ਫਿਰ ਔਲੇ ਪਾ ਦਿਉ । ਦੋ ਦਿਨ ਮਗਰੋਂ ਫਿਰ ਉਬਾਲੋ ਤਾਂ ਕਿ ਖੰਡ ਦਾ ਘੋਲ ਸੰਘਣਾ ਹੋ ਜਾਵੇ । ਫਿਰ ਠੰਢਾ ਕਰਕੇ ਬਰਤਨ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਸਾਂਭ ਲਵੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਗਾਜਰ ਦਾ ਅਚਾਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਗਾਜਰਾਂ ਨੂੰ ਛਿਲ ਕੇ, ਧੋ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ-ਪਤਲੇ ਟੁਕੜੇ ਕਰ ਲਉ ਤੇ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਸੁਕਾ ਲਉ । ਇਕ ਕਿਲੋ ਗਾਜਰ ਨੂੰ 250 ਗ੍ਰਾਮ ਸਰੋਂ ਦੇ ਤੇਲ ਵਿਚ ਪਕਾਉ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 100 ਗ੍ਰਾਮ ਨਮਕ ਅਤੇ 20 ਗ੍ਰਾਮ ਲਾਲ ਮਿਰਚ ਪਾ ਲਉ । ਠੰਡਾ ਹੋਣ ਤੇ 100 ਗ੍ਰਾਮ ਰਾਈ ਪੀਸ ਕੇ ਪਾਉ । ਅਚਾਰ ਬੋਤਲਾਂ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਸੰਭਾਲ ਲਉ ।

ਵਸਤੂਨਿਸ਼ਠ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਠੀਕ / ਗ਼ਲਤ

1. ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅੰਬ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
2. ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਸਲਾਨਾ ਪੈਦਾਵਾਰ 500 ਲੱਖ ਟਨ ਹੈ ।
3. ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਮੈਟਾਬਾਈਸਲਫਾਈਟ ਇੱਕ ਰੈਜ਼ਰਟਿਵ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
1. ×
2. ×
3. √

ਬਹੁਤੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀ ਸਬਜ਼ੀ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ ?
(ੳ) ਭਿੰਡੀ
(ਅ) ਆਲੂ
(ੲ) ਪਾਲਕ
(ਸ) ਪਿਆਜ਼
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਆਲੂ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਨਿੰਬੂ ਦਾ ਅਚਾਰ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) 2-3 ਹਫਤਿਆਂ ਵਿੱਚ
(ਅ) 6-7 ਹਫਤਿਆਂ ਵਿੱਚ
(ੲ) 10 ਹਫਤਿਆਂ ਵਿੱਚ
(ਸ) 15-16 ਹਫਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 2-3 ਹਫਤਿਆਂ ਵਿੱਚ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਇੱਕ ਕਿਲੋ ਗਾਜਰ ਦੇ ਅਚਾਰ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਗਾਮ ਸਰੋਂ ਦਾ ਤੇਲ ਠੀਕ ਹੈ ?
(ਉ) 100 ਗ੍ਰਾਮ
(ਅ) 250 ਗ੍ਰਾਮ
(ੲ) 500 ਗ੍ਰਾਮ
(ਸ) 1000 ਗ੍ਰਾਮ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) 250 ਗ੍ਰਾਮ

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ-

1. ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਮੈਟਾਬਾਈਸਲਫੇਟ ਇੱਕ ………………………. ਹੈ ।
2. ਨਿੰਬੂ ਦੇ ਅਚਾਰ ਵਿੱਚ …………………. ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਲੂਣ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
3. ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ………………….. ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਸਭ ਫਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
1. ਪਰੈਜ਼ਰਬੇਟਿਵ,
2. 20 ,
3. ਕਿਨੂੰ ।

ਫ਼ਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ਅਚਾਰ, ਮੁਰੱਬੇ ਅਤੇ ਸ਼ਰਬਤ ਬਨਾਉਣਾ PSEB 8th Class Agriculture Notes

• ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਫ਼ਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਲਈ ਦੂਸਰੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਹੈ ।
• ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਲਈ 76.5 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਰਕਬਾ ਹੈ ।
• ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ 15.41 ਲੱਖ ਟਨ ਹੈ ।
• ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਲਈ 203.7 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਰਕਬਾ ਹੈ ।
• ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ 40.11 ਲੱਖ ਟਨ ਹੈ ।
• ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿੰਨੂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਆਲੂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ ।
• ਲਗਪਗ 2% ਪੈਦਾਵਾਰ ਹੀ ਪਦਾਰਥ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਪੋਸੈਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਫ਼ਲਾਂ-ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਲੈਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਦਾਰਥ ਜੋ ਬਣਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ -ਨਿੰਬੂ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ, ਅੰਬ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ, ਮਾਲਟੇ, ਸੰਤਰੇ ਜਾਂ ਕਿੰਨੁ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ, ਸੱਤੂ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ, ਟਮਾਟਰਾਂ ਦਾ ਰਸ, ਨਿੰਬੂ ਦਾ ਅਚਾਰ, ਅੰਬ ਦਾ ਅਚਾਰ, ਔਲੇ ਦਾ ਅਚਾਰ, ਗਾਜਰ ਦਾ ਅਚਾਰ, ਨਿੰਬੂ, ਹਰੀ ਮਿਰਚ ਅਤੇ ਅਦਰਕ ਦਾ ਅਚਾਰ, ਟਮਾਟਰਾਂ ਦਾ ਕੈਚਅੱਪ, ਔਲੇ ਦਾ ਮੁਰੱਬਾ ।
• ਗੋਭੀ, ਸ਼ਲਗਮ, ਗਾਜਰ, ਆਲੂ, ਕਰੇਲਾ, ਮੇਥੀ, ਪਾਲਕ ਆਦਿ ਨੂੰ ਪਤਲੇ-ਪਤਲੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੱਟ ਕੇ ਸੁਕਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਸੁਕਾਉਣ ਲਈ ਸੋਲਰ ਡਰਾਇਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
• ਫ਼ਲਾਂ-ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਤੁੜਾਈ ਜਾਂ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।