Prasanna

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Vachana, Vyakarana ਵਚਨ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB 8th Class Punjabi Grammar ਵਚਨ (1st Language)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
‘ਵਚਨ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ? ਇਹ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਦੱਸੋ?
ਜਾਂ
ਵਚਨ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਵਚਨ ਕਿਹੜੇ – ਕਿਹੜੇ ਹਨ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ – ਇਕ ਜਾਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਜਾਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਭੇਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਰੂਪ ਉਸ ਦਾ ਵਚਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਵਚਨ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ – ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ।
(ੳ) ਇਕ – ਵਚਨ – ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਰੂਪ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਜਾਂ ਕਿਰਿਆ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ – ਵਚਨ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਦੋ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਸਾਧਾਰਨ ਤੇ ਸੰਬੰਧਕੀ। ਇਸ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਰੂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹਨ
(ਉ) ਤੇਰਾ ਮੁੰਡਾ ਕਿੱਥੇ ਹੈ? (ਮੁੰਡਾ’ ਇਕ – ਵਚਨ ਸਧਾਰਨ ਰੂਪ)
(ਅ ਤੇਰੇ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਵਿਗਾੜ ਦਿੱਤਾ। (ਮੁੰਡੇ ਇਕ – ਵਚਨ ਸੰਬੰਧਕੀ ਰੂਪ

(ਅ) ਬਹੁ – ਵਚਨ – ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਰੂਪ ਇਕ ਤੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਜਾਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਵੀ ਦੋ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਸਧਾਰਨ ਤੇ ਸੰਬੰਧਕੀ ਨੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਰੂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹਨ
(ੳ) ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਮੁੰਡੇ ਹਨ। (‘ਮੁੰਡੇ’ ਬਹੁ – ਵਚਨ, ਸਧਾਰਨ ਰੂਪ)
(ਅ) ਉਸ ਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਵਿਗਾੜ ਦਿੱਤਾ। (ਮੁੰਡਿਆਂ ਬਹੁ – ਵਚਨ, ਸੰਬੰਧਕੀ ਰੂਪ)

ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਕਾਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਦੇ ਦੋ ਦੋ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਇਕ ਸਧਾਰਨ ਰੂਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦੂਜਾ ਸੰਬੰਧਕੀ। ਜਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਕ ਦਾ, ਦੇ, ਦੀਆਂ, ਨੇ, ਨੂੰ, ਲਈ, ਖ਼ਾਤਰ, ਤੋਂ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਸੰਬੰਧਕੀ ਰੂਪ ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ।

(ਨੋਟ – ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਦੇ ਇਹੋ ਤਰੀਕੇ ਹੀ ਸਿੱਖਣੇ ਤੇ ਸਿਖਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਦੇ ਦੋ – ਦੋ ਰੂਪ ਹੀ ਲਿਖਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ !

ਹੇਠਾਂ ਦੇਖੋ ਵਚਨ ਬਦਲੀ ਦੇ ਕੁੱਝ ਨਿਯਮ :

1. ਜੇਕਰ ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਕੰਨਾ (τ) ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਉਸ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਰੂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ –

ਉੱਪਰਲੇ ਨੇਮ ਦਾ ਉਲੰਘਣ – ਕਈ ਕੰਨਾ ਅੰਤ ਵਾਲੇ ਪੁਲਿੰਗ ਨਾਂਵ ਅਜਿਹੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਕ – ਵਚਨ ਅਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਇੱਕੋ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ –
(ੳ) ਸਤਲੁਜ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਕ ਦਰਿਆ ਹੈ। (ਇਕ – ਵਚਨ)
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦਰਿਆ ਹਨ। (ਬਹੁ – ਵਚਨ)
(ਅ) ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਭਰਾ ਹੈ। (ਇਕ – ਵਚਨ)
ਮੇਰੇ ਤਿੰਨ ਭਰਾ ਹਨ। (ਬਹੁ – ਵਚਨ)

2. ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਕੰਨਾ (τ) ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਰੂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਣਦੇ ਹਨ –

3. ਕਈ ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਇਕ – ਵਚਨ ਰੂਪ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਹ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਰੂਪ ਵਿਚ , ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ – ਦਾਦਕੇ, ਨਾਨਕੇ, ਮਾਮੇ।

4. ਜੇਕਰ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਬਿਹਾਰੀ (), ਦੁਲੈਂਕੜ () ਹੋੜਾ ( ) ਜਾਂ ਕਨੌੜਾ (*) ਲੱਗਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਕ – ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਰੂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਸ਼ਬਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ‘ਆਂ’ ਦਾ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ :

5. ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਮੁਕਤਾ ਹੋਵੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਹੁ – ਵਚਨ ਕੰਨਾ ਤੇ ਬਿੰਦੀ () ਵਧਾਉਣ ਨਾਲ ਬਣਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ –

6. ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਕੰਨਾ ਬਿੰਦੀ ਹੋਵੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਹੁ – ਵਚਨ ‘ਬੰਦੀ ਹਟਾ ਕੇ ‘ਤੇ “ਵਾਂ ‘ਜਾਂ “ਈਆਂ ਵਧਾਇਆਂ ਬਣਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ –

7. ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ‘ਕੰਨਾ ਹੋਵੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਹੁ – ਵਚਨ “ਵਾਂ ਵਧਾ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ –

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚਲੇ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਖੋ –
(ਉ) ਲੜਕਾ ਗੀਤ ਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਆਂ) ਪੰਛੀ ਅਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਈ) ਚਿੜੀ ਚੀਂ – ਚੀਂ ਕਰਦੀ ਹੈ।
(ਸ) ਪੁਸਤਕ ਅਲਮਾਰੀ ਵਿਚ ਪਈ ਹੈ।
(ਹ) ਕੁੜੀ ਰੌਲਾ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ।
(ਕ) ਸ਼ੇਰਨੀ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਫਿਰਦੀ ਹੈ।
(ਖ) ਅੰਬ ਮਿੱਠਾ ਤੇ ਸੁਆਦੀ ਹੈ।
(ਗ) ਤੇ ਕਿਸਾਨ ਹਲ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਯ) ਮੇਰੇ ਮਿੱਤਰ ਕੋਲ ਬੱਕਰੀ ਹੈ।
(ਝ) ਕੁੜੀ ਟੈਲੀਫੋਨ ‘ਤੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਲੜਕੇ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਅ) ਪੰਛੀ ਅਕਾਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਉਡਾਰੀਆਂ ਮਾਰ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਈ) ਚਿੜੀਆਂ ਚੀਂ – ਚੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
(ਸ) ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਲਮਾਰੀਆਂ ਵਿਚ ਪਈਆਂ ਹਨ।
(ਹ) ਕੁੜੀਆਂ ਰੌਲਾ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਕ) ਸ਼ੇਰਨੀਆਂ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਫਿਰਦੀਆਂ ਹਨ।
(ਖ) ਅੰਬ ਮਿੱਠੇ ਤੇ ਸੁਆਦੀ ਹਨ।
(ਗ) ਕਿਸਾਨ ਹਲ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਯ) ਸਾਡੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਕੋਲ ਬੱਕਰੀਆਂ ਹਨ।
(ਝ) ਕੁੜੀਆਂ ਟੈਲੀਫੋਨਾਂ ‘ਤੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਵਚਨ ਬਦਲ ਕੇ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਨਿੱਕਾ ਮੁੰਡਾ ਪਲੇਟ ਵਿਚੋਂ ਚਮਚੇ ਨਾਲ ਆਈਸਕਰੀਮ ਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ !
(ਅ) ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਚਲ ਰਹੀ ਹੈ।
(ਈ) ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਮੱਦਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ।
(ਸ) ਬੱਚਾ ਗੇਂਦ ਨਾਲ ਖੇਡ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਨਿੱਕੇ ਮੁੰਡੇ ਪਲੇਟਾਂ ਵਿਚੋਂ ਚਮਚਿਆਂ ਨਾਲ ਆਈਸਕਰੀਮਾਂ ਖਾ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਅ) ਠੰਢੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਚਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਈ) ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਮੱਦਦਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।
(ਸ) ਬੱਚੇ ਗੇਂਦਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡ ਰਹੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲ ਕੇ ਮੁੜ ਲਿਖੋ :
(ਉ) ਉਹ ਆਪਣਾ ਘੋੜਾ, ਬੱਕਰੀ ਤੇ ਬੋਤਾ ਲੈ ਕੇ ਘਰ ਨੂੰ ਚਲਾ ਗਿਆ।
(ਆ) ਉਹ ਆਪਣੀ ਗਾਂ, ਮੱਝ ਤੇ ਕੁੱਤਾ ਲੈ ਕੇ ਘਰ ਨੂੰ ਚਲਾ ਗਿਆ।
(ਈ) ਮਾਂ ਠੰਢੀ ਛਾਂ।
(ਸ) ਅੱਜ ਬਹੁਤ ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਚਲ ਰਹੀ ਹੈ।
(ਹ) ਦੁਕਾਨ ਤੇ ਕਾਰੀਗਰ ਮੇਜ਼ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਉਹ ਆਪਣੇ ਘੋੜੇ, ਬੱਕਰੀਆਂ ਤੇ ਖੋਤੇ ਲੈ ਕੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਚਲੇ ਗਏ।
(ਆ) ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਗਾਵਾਂ, ਮੱਝਾਂ ਤੇ ਕੁੱਤੇ ਲੈ ਕੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਚਲੇ ਗਏ।
(ਈ) ਮਾਂਵਾਂ ਠੰਢੀਆਂ ਛਾਵਾਂ।
(ਸ) ਅੱਜ ਬਹੁਤ ਠੰਢੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਚਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਹ) ਦੁਕਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਕਾਰੀਗਰ ਮੇਜ਼ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਰ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀ।
(ਅ) ਉਹ ਆਪਣਾ ਕੁੱਤਾ, ਘੋੜਾ ਤੇ ਬਲਦ ਲੈ ਕੇ ਖੇਤ ਨੂੰ ਚਲਾ ਗਿਆ।
(ਈ) ਕੁੱਤਾ ਚੱਕੀ ਜ਼ਰੂਰ ਚੱਟੇਗਾ।
(ਸ) ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਬੈਠੀ ਕੁੜੀ ਕਸੀਦਾ ਕੱਢ ਰਹੀ ਸੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮਾਂਵਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਅਸੀਸਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ।
(ਅ) ਉਹ ਆਪਣੇ ਕੁੱਤੇ, ਘੋੜੇ ਤੇ ਬਲ਼ਦ ਲੈ ਕੇ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਚਲੇ ਗਏ।
(ਈ) ਕੁੱਤੇ ਚੱਕੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰ ਚੱਟਣਗੇ।
(ਸ) ਵਿਹੜਿਆਂ ਵਿਚ ਬੈਠੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਕਸੀਦੇ ਕੱਢ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਮਦਾਰੀ ਦੇ ਥੈਲੇ ਵਿਚ ਘੜੀ ਤੇ ਸੂਈ ਸੀ।
(ਆ) ਚਿੜੀ ਦੇ ਬੱਚੇ ਨੇ ਮੁੰਹ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ।
(ਈ) ਕੁੜੀਆਂ ਤਿੰਝਣ ਵਿਚ ਚਰਖਾ ਚਲਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਸ) ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਕੁੱਤਾ, ਬੱਕਰੀ, ਮੱਝ ਤੇ ਘੋੜਾ ਸਨ।
(ਰ) ਕੁੜੀ ਕਸੀਦਾ ਕੱਢ ਰਹੀ ਸੀ !
(ਕ) ਮੇਰੇ ਮਿੱਤਰ ਨੇ ਪੁਰਾਣੀ ਕਾਰ ਖ਼ਰੀਦੀ ਹੈ।
(ਖ) ਸਾਧ ਨੇ ਮਾਈ ਨੂੰ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਵਰ ਦਿੱਤਾ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮਦਾਰੀਆਂ ਦੇ ਥੈਲਿਆਂ ਵਿਚ ਘੜੀਆਂ ਤੇ ਸੂਈਆਂ ਸਨ।
(ਅ) ਚਿੜੀਆਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਮੂੰਹ ਬਾਹਰ ਕੱਢੇ।
(ਈ) ਕੁੜੀ ਤਿੰਵਣ ਵਿਚ ਚਰਖਾ ਚਲਾ ਰਹੀ ਸੀ ਤੇ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੀ ਸੀ।
(ਸ) ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਕੁੱਤੇ, ਬੱਕਰੀਆਂ, ਮੱਝਾਂ ਤੇ ਘੋੜੇ ਸਨ !
(ਕ) ਕੁੜੀਆਂ ਕਸੀਦਾ ਕੱਢ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
(ਰ) ਸਾਡੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੇ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਕਾਰਾਂ ਖਰੀਦੀਆਂ ਹਨ।
(ਖ) ਸਾਧਾਂ ਨੇ ਮਾਈਆਂ ਨੂੰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਵਰ ਦਿੱਤੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਆਏ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕ ਮੁੜ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਕੁੜੀ ਗਿੱਧੇ ਵਿਚ ਨੱਚ ਕੇ ਬੋਲੀ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ !
(ਅ) ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਮੱਝ, ਬੱਕਰੀ, ਗਊ ਤੇ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਖੇਤ ਵਿਚ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।
(ਈ) ਸਪੇਰੇ ਨੇ ਬੀਨ ਵਜਾਈ ਤੇ ਕਾਲੇ ਨਾਗ ਨੂੰ ਵੱਸ ਵਿਚ ਕਰ ਲਿਆ।
(ਸ) ਦਰਿਆ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਸਾਧੂ ਨੇ ਧੂਣੀ ਲਾ ਲਈ।
(ਹ) ਅੱਜ ਸਵੇਰੇ ਤੋਂ ਹੀ ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਚਲ ਰਹੀ ਹੈ।
(ਕ) ਮੈਂ ਉਸਦੀ ਕਿਤਾਬ ਲੈ ਕੇ ਪੜ੍ਹੀ।
(ਖ ਭੰਗੜੇ ਵਿਚ ਨੱਚਦੇ ਗੱਭਰੂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਬੁੱਢੇ ਤੇ ਮੁੰਡੇ ਵੀ ਨੱਚਣ ਲੱਗ ਪਏ।
(ਗ) ਮੱਝ, ਗਾਂ ਤੇ ਬੱਕਰੀ ਖੇਤ ਵਿਚ ਚੁਗ ਰਹੀ ਸੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਕੁੜੀਆਂ ਗਿੱਧੇ (ਗਿੱਧਿਆਂ ਵਿਚ ਨੱਚ ਕੇ ਬੋਲੀਆਂ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਅ) ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਮੱਝਾਂ, ਬੱਕਰੀਆਂ, ਗਊਆਂ ਤੇ ਕੁੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।
(ਈ) ਸਪੇਰਿਆਂ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਵਜਾਈਆਂ ਤੇ ਕਾਲਿਆਂ ਨਾਗਾਂ ਨੂੰ ਵੱਸ ਵਿਚ ਕਰ ਲਿਆ।
(ਸ) ਦਰਿਆਵਾਂ ਦਿਆਂ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ‘ਤੇ ਸਾਧੂਆਂ ਨੇ ਧੂਣੀਆਂ ਲਾ ਲਈਆਂ।
(ਹ) ਅੱਜ ਸਵੇਰੇ ਤੋਂ ਹੀ ਠੰਢੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਚਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਕ) ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲੈ ਕੇ ਪੜ੍ਹੀਆਂ।
(ਖ) ਭੰਗੜੇ ਵਿਚ ਨੱਚਦੇ ਗੱਭਰੂਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਬੁੱਢਾ ਤੇ ਮੁੰਡਾ ਵੀ ਨੱਚਣ ਲੱਗ ਪਏ।
(ਗ) ਮੱਝਾਂ, ਗਾਈਆਂ ਤੇ ਬੱਕਰੀਆਂ ਖੇਤ ਵਿਚ ਚੁਗ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕ ਮੁੜ ਲਿਖੋ
(ੳ) ਰਾਜੇ ਨੇ ਮੰਗਤੇ ਨੂੰ ਤਨ ਦਾ ਕੱਪੜਾ ਦਿੱਤਾ।
(ਅ) ਨਿੱਕਾ ਮੁੰਡਾ ਪਲੇਟ ਵਿਚ ਆਈਸ ਕਰੀਮ ਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਈ) ਲਾਲ ਘੋੜਾ ਤੇ ਚਿੱਟਾ ਕੁੱਤਾ ਦੌੜ ਲਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਮੰਗਤਿਆਂ ਨੂੰ ਤਨ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਦਿੱਤੇ।
(ਅ) ਨਿੱਕੇ ਮੁੰਡੇ ਪਲੇਟਾਂ ਵਿਚ ਆਈਸ – ਕਰੀਮਾਂ ਖਾ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਈ) ਲਾਲ ਘੋੜੇ ਤੇ ਚਿੱਟੇ ਕੁੱਤੇ ਦੌੜਾਂ ਲਾ ਰਹੇ ਹਨ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 12 ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ MCQ Questions with Answers.

PSEB 7th Class Maths Chapter 12 ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ MCQ Questions

1. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
q ਵਿਚੋਂ 9 ਘਟਾਉਣ ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ :
(a) 9 – q
(b) q – 9
(c) 9 + q
(d) 9 – q
ਉੱਤਰ:
(b) q – 9

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
5 – 3t² ਵਿੱਚ ਚਲ ਦਾ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਗੁਣਾਂ ਦੱਸੋ :
(a) 3
(b) -3
(c) -3²
(d) 2
ਉੱਤਰ:
(b) -3

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
5y² + 7x ਵਿੱਚ y² ਦਾ ਗੁਣਾਂਕ ਪਤਾ ਕਰੋ :
(a) 5
(b) 7
(c) 5
(d) 2
ਉੱਤਰ:
(a) 5

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
3mn, -5mn, 8mn, -4mn ਦਾ ਜੋੜ ਪਤਾ ਕਰੋ :
(a) 10 mn
(b) – 8mn
(c) 12 mn
(d) 2 mn
ਉੱਤਰ:
(d) 2 mn

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
ਜੇਕਰ m = 2 ਹੈ ਤਾਂ 3m – 5 ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰੋ :
(a) 6
(b) 1
(c) 11
(d) -1
ਉੱਤਰ:
(b) 1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vi).
ਜੇਕਰ m = 2 ਹੈ ਤਾਂ 9 – 5m ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰੋ :
(a) -1
(b) 1
(c) 19
(d) 13
ਉੱਤਰ:
(a) -1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vii).
ਜੇਕਰ p = – 2 ਹੈ ਤਾਂ 4p + 7 ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰੋ :
(a) 15
(b) 18
(c) 20
(d) -1
ਉੱਤਰ:
(d) -1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (viii).
ਜੇਕਰ a = 2, b = – 2 ਹੈ ਤਾਂ a² + b² ਦਾ ਮੁੱਲ ਹੈ :
(a) 0
(b) 4
(c) 8
(d) 10
ਉੱਤਰ:
(c) 8

2. ਖਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
x ਵਿੱਚੋਂ 5 ਘਟਾਉਣ ਤੇ ………. ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ………… ।
ਉੱਤਰ:
x – 5

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
x = 2 ਹੈ ਤਾਂ 4x +7 ਦਾ ਮੁੱਲ ………… ਹੋਵੇਗਾ ।
ਉੱਤਰ:
15

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
-4xy, 2xy, 3xy ਦਾ ਜੋੜ …………. ਹੈ ।
ਉੱਤਰ:
xy

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
ਉਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਜਿਸਦਾ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਸੰਖਿਆਤਮਕ | ਮੁੱਲ ਹੋਵੇ, ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ …………..।
ਉੱਤਰ:
ਅਚਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
ਦੋ ਪਦੀ ………… ਵਿੱਚ ਸੰਖਿਆ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ:
ਦੋ

3. ਸਹੀ ਜਾਂ ਗਲਤ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਹਰ ਸੰਖਿਆ ਅਚਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਸਹੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਇਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਜਿਸ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਮੁੱਲ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ, ਚਲ ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ । (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਸਹੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਪਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਨਾਲ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ । (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਗਲਤ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
7 ਅਤੇ 12xy ਸਮਾਨ ਪਦ ਹਨ । (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਗਲਤ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
2x + 3y = 6 ਵਿੱਚ, x ਦਾ ਗੁਣਾਂਕ 3 ਹੈ । (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਗਲਤ

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 12 ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ Ex 12.3 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Maths Chapter 12 ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ Exercise 12.3

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਲ ਭਰ ਕੇ ਸਾਰਣੀ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰੋ :

ਉੱਤਰ:
(i) 10, 1, 16, 37
(ii) 2, 11, 6, 83
(iii) 5, -76, 189, 7700
(iv) 10, -80, 30, -8

2. ਜੇਕਰ a = 1, b = -2 ਹੈ ਤਾਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
a² – b²
ਉੱਤਰ:
a² – b²
a = 1, b = – 2 ਨੂੰ a² – b² ਵਿੱਚ ਭਰਨ ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
a² – b² = (1)² – (-2)² = 1 – 4
= -3

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
a + 2ab – b²
ਉੱਤਰ:
a + 2ab – b² = 1 + 2 × 1 × -2 – (-2)²
= 1 – 4 – 4
= 7

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
a²b + 2ab² + 5
ਉੱਤਰ:
a²b + 2ab² + 5 = 1² × -2 + 2 × 1 × (-2)² + 5
= -2 + 2 × 4 + 5
= -2 + 8 + 5
= 11

3. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰੋ ਅਤੇ m = 1, n = 2, p = -1 ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
2m + 3n – p + 7m – 2n
ਉੱਤਰ:
2m + 3n – p + 7m – 2n
= 2m + 7m + 3n – 2n – p.
= 9m + n – p
m = 1, n = 2, p = -1 ਭਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।
9m + n – p = 9 × 1 + 2 – (-1)
= 9 + 2 + 1
= 12

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
3p + n – m + 2n
ਉੱਤਰ:
3p + n – m + 2n = 3p + n + 2n – m
= 3p + 3n – m
ਇਸ ਵਿਚ m = 1, n = 2, p = -1 ਭਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
3p + 3n – m = 3 × (-1) + 3 × 2 – 1
= -3 + 6 – 1
= 2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
m + p – 2p + 3m
ਉੱਤਰ:
m + p – 2p + 3m = m + 3m + p – 2p
= 4m – p
m = 1, n = 2, p = -1 ਭਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
4m – p = 4 (1) – (-1)
= 4 + 1
= 5

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
3n + 2m – 5p – 3m – 2n + p
ਉੱਤਰ:
3n + 2m – 5p – 3m – 2n + p
= 3n – 2n + 2m – 3m – 5p + p
= n – m – 4p
m = 1, n = 2, p = -1 ਭਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
n – m – 4p = 2 – 1 – 4(-1)
= 2 – 1 + 4
= 5

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਜੇਕਰ b = 2 ਭਰਨ ਤੇ 2a + b² = 10 ਹੋਵੇ ਤਾਂ a ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰੋ !
ਹੱਲ :
2a + b² = 10
b = 2, ਭਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ
2a + (2)² = 10
2a + 4 = 10
2a = 10 – 4 = 6
a = \(\frac{6}{2}\) = 3
a = 3

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
x ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ਜੇਕਰ y = 1 ਹੋਣ ਤੇ -3x + 7y² = 1 ਹੈ ।
ਹੱਲ :
-3x + 7y² = 1
y = 1 ਭਰਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ
-3x + 7y² = 1
-3x + 7 (1)² = 1
-3x + 7 = 1
-3x = 1 – 7
– 3x = – 6
x = \(\frac{-6}{-3}\) = 2
x = 2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸਮਾਨ ਲੰਬਾਈ ਦੇ ਰੇਖਾਖੰਡ ਤੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਅੱਖਰਾਂ ਦੇ ਨਮੂਨਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖੋ ।

ਜੇਕਰ ਬਣਾਏ ਗਏ ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਲਈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਰੇਖਾਖੰਡ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ ਹਰੇਕ ਭਾਗ ਲਈ ਲਿਖੋ ।
ਹੱਲ :
(i) 2n + 1
(ii) 4n + 2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਬਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਬਣਾਏ ਗਏ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਦੇਖੋ ।

ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਬਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨੂੰ ਮੰਨ ਲਈਏ ਤਾਂ ਸੀ ਆਕ੍ਰਿਤੀ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਬਿੰਦੂਆਂ ਲਈ ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ ਲੱਭੋ । ਬਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਲੱਭੋ, ਜੇਕਰ
(i) n = 3
(ii) n = 7
(iii) n = 10.
ਹੱਲ :
(i) n²
(ii) 49
(iii) 100.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਬਰਾਬਰ ਲੰਬਾਈ ਦੇ ਰੇਖਾਖੰਡਾਂ ਤੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਦੇਖੋ ।

ਜੇਕਰ ਬਣਾਏ ਗਏ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ n ਲਈ ਜਾਵੇ। ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਰੇਖਾਖੰਡ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ ਲਿਖੋ ।
ਹੱਲ :
(i) 3n + 1
(ii) 4n + 2
(iii) 5n + 1

9. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਜੇਕਰ ਸਮਪੰਜਭੁਜ ਦੀ ਇੱਕ ਭੁਜਾ ਦੀ ਲੰਬਾਈ l ਹੈ ਤਾਂ ਸਮਪੰਜਭੁਜ ਦਾ ਪਰਿਮਾਪ ਹੈ :
a) 3 l
(b) 4 l
(c) 5 l
(d) 8 l.
ਉੱਤਰ:
(c) 5 l

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
n = 2 ਭਰਨ ਤੇ ਵਿਅੰਜਕ 5n – 2 ਦਾ ਮੁੱਲ
(a) 12
(b) -12
(c) 8
(d) 3
ਉੱਤਰ:
(c) 8

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਜੇਕਰ x = 1 ਹੈ ਤਾਂ ਵਿਅੰਜਕ 3x² – 5x + 6 ਦਾ ਮੁੱਲ ਹੈ :
(a) 3
(b) 4
(c) -8
(d) 14.
ਉੱਤਰ :
(b) 4

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 12 ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ Ex 12.2 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Maths Chapter 12 ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ Exercise 12.2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :
(i) 5y + 7y = …………
(ii) 3xy + 2xy = ……….
(iii) 12a² – 7a² = ……
(iv) 8mn² – 3mn² = …………
ਹੱਲ:
(i) 12y
(ii) 5xy
(iii) 5a²
(iv) 5mn²

2. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (a).
3xy², 7xy²
ਉੱਤਰ:
ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਪਦ ਸਮਾਨ ਪਦ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਗੁਣਾਂਕ 3 ਅਤੇ 7 ਹਨ ।
ਲੋੜੀਂਦਾ ਜੋੜ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ :
3xy² + 7xy² = (3 + 7) xy²
= 10xy²

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (b).
7x, – 3x, 2x
ਉੱਤਰ:
7x + (- 3x) + 2x = (7 – 3 + 2)x
= 6x

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (c).
12p²q, 3p²q, -5p²q
ਉੱਤਰ:
(12p²q) + (3p²q) +(-5p²q)
= (12 + 3 – 5) pq
= 10p²q

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (d).
3x², -8x², -5x², 13x²
ਉੱਤਰ:
3x² +(-8x² + (-5x)² + 13x²
= (3 – 8 – 5 + 13) x²
= 3x²

3. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (a).
x + y ਅਤੇ 2x – 3y
ਉੱਤਰ:
ਖਤਿਜੀ ਵਿਧੀ
(x + y) + (2x – 3y)
= x + 2x + y – 3y
= 3x – 2y

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (b).
5a + 7b ਅਤੇ 3a – 2b
ਉੱਤਰ:
ਖਤਿਜੀ ਵਿਧੀ (5a + 7b) + (3a – 2b)
= 5a + 3a + 7a – 2b
= 8a + 5b

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (c).
3m + 2n, 7m – 8n, 2m – n ॥
ਉੱਤਰ:
ਖਤਿਜੀ ਵਿਧੀ
(3m + 2n) + (7m – 8n) + (2m – n)
= 3m + 7m + 2m + 2n – 8n – n
= 12m – 7n

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (d).
3x² + 2x – 7 ਅਤੇ 5x² – 7x + 8
ਉੱਤਰ:
ਖਤਿਜੀ ਵਿਧੀ
(3x² + 2x – 7) + (5x² – 7x + 8)
= 3x² + 5x² + 2x – 7x – 7 + 8
= 8x² – 3x + 1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (e).
m² + 2n² – 2, -3m² + 2 + 2p² ਅਤੇ 4m² – 3n² + 5p²
ਉੱਤਰ:
ਖਤਿਜੀ ਵਿਧੀ
(m² + 2n² – p²) + (-3m² + n² + 2p²) + (4m² – 3n² + 5p²)
= m² – 3m² + 4m² + 2n² + n² – 3n² – p² + 2p² + 5p²
= 2m² + on² + 6p²

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (f).
3xy + 7x² – 2y², 2xy + y² ਅਤੇ 2x² + y²
ਉੱਤਰ:
ਕਾਲਮ ਵਿਧੀ
(3xy + 7x² – 2y²) + (2xy + y²) + (2x² + y²)
= 3xy + 2xy + 7x² + 2x² – 2y² + y² + y²
= 5xy + 9x² + 0y²

4. ਸਮਾਨ ਪਦਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕਰ ਕੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (a).
– 5ax + 3xy + 2xy – 8ax
ਉੱਤਰ:
-5ax + 3xy + 2xy – 8ax
= – 5a – 8ax + 3x + 2xy
= – 13ax + 5xy

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (b).
3m – 2n + 5m – 3m + 8n
ਉੱਤਰ:
3m – 2n + 5m – 3m + 8n
= 3m + 5m – 3m – 2n + 8n
= 5m + 6n

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (c).
3pq – 15r² – 3l²m² + 2r² + 2l²m² – 5pq
ਉੱਤਰ:
3pq – 15r² – 3l²m² + 2r² + 2l²m² – 5pq
= 3pq – 5pq – 15r² + 2r² – 3l²m² + 2l²m²
= -2pq – 13r² – 2l²m²

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (d).
4x³ + 7x² – 3x + 2 – 2x³ – 2x² + 7x – 3
ਉੱਤਰ:
4x³ + 7x² – 3x + 2 – 2x³ – 2x² + 7x – 3 = 4x³ – 2x³ + 7x² – 2x² – 3x + 7x + 2 – 3
= 2x³ + 5x² + 4x – 1

5. ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਓ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (a).
3x² ਨੂੰ 7x² ਵਿੱਚੋਂ ।
ਉੱਤਰ:
7x² – 3x² = 4x²

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (b).
– 3ab ਨੂੰ 10ab ਵਿੱਚੋਂ ।
ਉੱਤਰ:
10ab – (-3ab) = 10ab + 3ab = 13ab

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (c).
a + b ਨੂੰ a – b ਵਿੱਚੋਂ ।
ਉੱਤਰ:
(a – b) – (a + b) = a – b – d – b = -2b

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (d).
15m + 10n ਨੂੰ 2m – 16n ਵਿੱਚੋਂ ।
ਉੱਤਰ:
2m – 16n – (15m + 10n) = 2m – 15m – 16n – 10n
= – 13m – 26n

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (e).
2x + 8y – 3z ਨੂੰ – 3x + 2y + 1 ਵਿੱਚੋਂ ।
ਉੱਤਰ:
-3x + 2y + z – (2x + 8y – 3z)
= -3x + 2y + z – 2x – 8y + 3z
= – 5x – 6y + 4z

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (f).
18m² + 3n² – 2mn – 7 ਨੂੰ 3m² – 2n² + 8mn – 8m + 4 ਵਿੱਚੋਂ ।
ਉੱਤਰ:
(3m² – 2n² + 8mn – 8m + 4) – (18m² + 3n² – 2mm – 7)
= 3m² – 2n² + 8mn – 8m + 4 – 18m² – 3n² + 2mm + 7
= 3m² – 18m² – 2n2² – 3n² + 8mn + 2mn – 8m + 4 + 7.
= -15m² – 5n² + 10mn – 8m + 11

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
l – 2m + 5n ਵਿੱਚੋਂ ਕੀ ਘਟਾਈਏ ਕਿ 2l – 3m + 4n ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇ ?
ਹੱਲ:
ਲੋੜੀਂਦਾ ਵਿਅੰਜਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ 2l – 3m + 4n ਨੂੰ l – 2m + 5n ਵਿੱਚੋਂ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਲੋੜੀਦੀ ਵਿਅੰਜਕ
= (l – 2m + 5n) – (2l – 3m + 4n)
= l – 2l – 2m + 3m + 5n – 4n
= -l + m + n.
ਲੋੜੀਂਦੀ ਵਿਅੰਜਕ -l + m + n ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
3x² + 2xy – y² ਵਿੱਚ ਕੀ ਜੋੜੀਏ ਕਿ x2² – 7xy + 3y² ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇ ?
ਹੱਲ:
ਲੋੜੀਂਦਾ ਵਿਅੰਜਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ 3x² + 2xy – y² ਨੂੰ x² – 7xy + 3y² ਵਿਚੋਂ ਘਟਾਉਂਦੇ
ਹਾਂ ਲੋੜੀਂਦੀ ਵਿਅੰਜਕ = (x² – 7xy + 3y²) – (3x² + 2xy – y²)
= x² – 3x² – 7xy – 2xy + 3y² + y²
= -2x² – 9xy + 4y²

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
3a² + 2b² – 8ab + 8 ਨੂੰ a² – b² + 7ab + 3 ਅਤੇ 2a² + 4b² – 18ab + 7 ਦੇ ਜੋੜਫਲ ਵਿੱਚੋਂ ਘਟਾਓ ।
ਹੱਲ:
ਪਹਿਲਾ ਜੋੜ : a² – b² + 7ab + 3 ਅਤੇ 2a² + 4b² – 18ab + 7 ਨੂੰ ਜੋੜੋ ।
(a² – b² + 7ab + 3) + (2a² + 4b² – 18ab + 7)
= a² + 2a² – b² + 4b² + 7ab – 18ab + 3 + 7
= 3a² + 3b² – 11ab + 10 . ….(1)
ਹੁਣ ਅਸੀਂ 3a² + 2b² – 8ab + 8 ਨੂੰ (1) ਵਿਚੋਂ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਾਂ।
3a² + 3b² – 11ab + 10 – (3a² + 2b² – 8ab + 8)
= 3a² – 3a² + 3b² – 2b² – 11ab + 8ab + 10 – 8
= 0a² + b² – 3ab + 2
= b² – 3ab + 2

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
x² + 3xy + y², 2x² + 5xy – y² ਨਾਲੋਂ ਕਿੰਨਾ ਘੱਟ ਹੈ ?
ਹੱਲ:
(2x² + 5xy – y²) – (x² + 3xy + y²)
= 2x² – x² + 5xy – 3xy – y² – y²
= x² + 2xy – 0y²
ਇਸ ਲਈ x² + 3xy + y², 2x² + 5xy – y²
ਨਾਲੋਂ x² + 2xy – 2y² ਘੱਟ ਹੈ ।

10. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
‘‘ਸੰਖਿਆ 5 ਨੂੰ m ਅਤੇ n ਦੇ ਗੁਣਨਫਲ ਦੇ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾ ਵਿੱਚ ਜੋੜਿਆ’’ ਦੇ ਲਈ ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ ਹੈ :
(a) 5 + 3mn
(b) 3 + 5mn
(c) (5 + 3) mn
ਉੱਤਰ:
(a) 5 + 3mn

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕਾਂ 3x + 11 ਅਤੇ 2x – 7 ਦਾ ਜੋੜ ਹੈ :
(a) 5x + 4
(b) x + 4
(c) 5 – 18
ਉੱਤਰ:
(a) 5x + 4

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
2a + 3b ਵਿੱਚੋਂ a + b ਘਟਾਉਣ ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ-
(a) a + 2b
(b) -a – 2b
(c) 3a + 4b
(d) a + b
ਉੱਤਰ:
(a) a + 2b

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 12 ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ Ex 12.1 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Maths Chapter 12 ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ Exercise 12.1

ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਲਈ ਬੀਜ ਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕ ਲਿਖੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
(i) a ਅਤੇ b ਦਾ ਜੋੜਫਲ ।
(ii) ਸੰਖਿਆ 2 ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
(iii) x ਅਤੇ y ਦੇ ਗੁਣਨਫਲ ਨੂੰ m ਅਤੇ n ਦੇ ਗੁਣਨਫਲ ਵਿੱਚ ਜੋੜੋ ।
(iv) ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ 5 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਕੇ q ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰੋ ।
(v) ਸੰਖਿਆ z ਦੇ ਅੱਧੇ ਨੂੰ ਸੰਖਿਆ t ਦੇ ਦੁਗਣੇ ਵਿੱਚ ਜੋੜੋ ।
(vi) ਸੰਖਿਆਵਾਂ x ਅਤੇ z ਦੇ ਵਰਗਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜੋ ।
(vii) ਸੰਖਿਆਵਾਂ x ਅਤੇ z ਦਾ ਜੋੜਫਲ, ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਗੁਣਨਫਲ ਵਿੱਚ ਘਟਾਓ ।
ਹੱਲ:
(i) a + b
(ii) z²
(iii) xy + mn
(iv) \(\frac{p}{5}\)q
(v) 2t + \(\frac{z}{2}\)
(vi) x² + z²
(vii) xz – (x + z).

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅਚਲ ਪਦਾਂ ਅਤੇ ਚਲ ਪਦਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਰੋ ।
7, xy, \(\frac{3 x^{2}}{2}\), \(\frac{72z}{3}\), \(\frac{-8 z}{3 x^{2}}\)
ਹੱਲ:
ਅਚਲ ਪਦ : 7.
ਚਲ ਪਦ : xy, \(\frac{3 x^{2}}{2}\), \(\frac{72}{3}\)z, \(\frac{-8 z}{3 x^{2}}\)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪਦਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੁਣਨਖੰਡਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖੋ ।
(a) 2x² + 3yz
(b) 15x²y + 3xy²
(c) – 7xyz²
(d) 100pq + 10p²q²
(e) xy + 3x²y²
(f) -7x²yz + 3xy²z + 2xyz²
ਉੱਤਰ:

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਪਦੀ, ਦੋ ਪਦੀ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਪਦੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੰਡੋ ।
(a) 7x + 3y
(b) 5 + 2x²y²z²
(c) ax + by² + cz²
(d) 3x²y²
(e) 1 + x
(f) 10
(g) \(\frac{3}{2}\)p + \(\frac{7}{6}\)q
ਹੱਲ:
(a) ਦੋ-ਪਦੀ
(b) ਦੋ-ਪਦੀ ,
(c) ਤਿੰਨ-ਪਦੀ
(d) ਇੱਕ ਪਦੀ
(e) ਦੋ-ਪਦੀ
(f) ਇੱਕ-ਪਦੀ
(g) ਦੋ ਪਦੀ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਵਿੱਚ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਗੁਣਾਂਕ ਲਿਖੋ ।
(a) 2x
(b) \(\frac{-3}{2}\)xyz
(c) \(\frac{7}{2}\)x²p
(d) -p²q²
(e) -5mn²
ਹੱਲ:
(a) 2
(b) \(\frac{-3}{2}\)
(c) \(\frac{7}{2}\)
(d) – 1
(e) – 5.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਦੱਸੋ ਕਿ ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਪਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜੇ ਸਮਾਨ ਪਦਾਂ ਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਅਸਮਾਨ ਪਦਾਂ ਦੇ ਹਨ ।
(a) – 3y, \(\frac{7}{8}\) y
(b) – 32, – 32x
(c) 3x²y, 3xy
(d) 14mn², 14mn²q
(e) 8pq, 32pq²
(f) 10, 15
ਹੱਲ:
(a) ਸਮਾਨ ਪਦ
(b) ਅਸਮਾਨ ਪਦ
(c) ਅਸਮਾਨ ਪਦ
(d) ਅਸਮਾਨ ਪਦ
(e) ਅਸਮਾਨ ਪਦ
(f) ਸਮਾਨ ਪਦ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬੀਜਗਣਿਤਕ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਣਾਂ ਲਿਖੋ :
(a) x ਦਾ x²y ਵਿੱਚ
(b) xyz ਦਾ 15x²yz ਵਿੱਚ
(c) 3pq² ਦਾ 3p²q²r² ਵਿੱਚ
(d) m² ਦਾ m² + n² ਵਿੱਚ
(e) xy ਦਾ x²y² + 2x + 3 ਵਿੱਚ ।
ਹੱਲ:
(a) xy
(b) 15x
(c) pr²
(d) 1
(e) xy.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਵਿਅੰਜਕਾਂ ਦੇ ਪਦ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੁਣਨਖੰਡਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣੋ ਅਤੇ ਦਰੱਖਤ ਚਿੱਤਰ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਦਰਸਾਓ ।
(a) 12xy + 7x²
(b) p²q² + 3mn² – 2 pqr
(c) 2x²y² + xyz² + zy
(d) \(\frac{3}{2}\) x³ + 2x²y² – 7y³
ਹੱਲ:
(a) ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਵਿਅੰਜਕ 12xy + x² ਦਰੱਖਤ ਚਿੱਤਰ

(b) ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਵਿਅੰਜਕ : p²q² + 3mn² – 2pqr ਦਰੱਖਤ ਚਿੱਤਰ

(c) ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਵਿਅੰਜਕ 2x²y² + xyz² + zy ਦਰੱਖਤ ਚਿੱਤਰ

(d) ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਵਿਅੰਜਕ , \(\frac{3}{2}\)x³ + 2²y² – 7y³ ਦਰੱਖਤ ਚਿੱਤਰ

9. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਇੱਕ ਪਦ ਵਾਲੇ ਵਿਅੰਜਕ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ :
(a) ਇੱਕ ਪਦੀ
(b) ਦੋ ਪਦੀ
(c) ਤਿੰਨ ਪਦੀ
d) ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ:
(a) ਇੱਕ ਪਦੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
8 – x + y ਵਿੱਚ x ਦਾ ਗੁਣਾਂਕ ਦਿੱਤੇ ਵਿਅੰਜਕਾਂ :
(a) – 1
(b) 1
(c) 8
(d) 0
ਉੱਤਰ:
(a) – 1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜੇ ਸਮਾਨ ਪਦ ਹਨ ?
(a) 7x, 12y
(b) 15x, 12x
(c) 3xy, 3x
(d) 2y, – 2yx.
ਉੱਤਰ:
(b) 15x, 12x

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
ਪਦਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਬਣਦੇ ਹਨ :
(a) ਵਿਅੰਜਕ
(b) ਚਲ
(c) ਅਚਲ
(d) ਗੁਣਨਖੰਡ ।
ਉੱਤਰ:
(a) ਵਿਅੰਜਕ

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Ling, Vyakarana ਲਿੰਗ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB 8th Class Punjabi Grammar ਲਿੰਗ (1st Language)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਲਿੰਗ ਕੀ ਹੈ? ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ?
ਜਾਂ
ਲਿੰਗ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ। ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :
ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ – ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਤੇ ਇਸਤਰੀਵਾਚਕ ਭਾਵ ਉਸ ਦਾ ਲਿੰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜਾਨਦਾਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਨਰ – ਮਦੀਨ, ਨਿਰਜੀਵ ਜਾਂ ਸਥੂਲ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ – ਛੋਟੇ ਆਕਾਰ ਜਾਂ ਸ਼ਕਲ ਨੂੰ ਨਿਸਚਿਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਆਪ – ਮੁਹਾਰੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਚਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਵਾਕ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਲਿੰਗ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ – ਪੁਲਿੰਗ ਅਤੇ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ :

(ਉ) ਪੁਲਿੰਗ – ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਭਾਵ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ ਪੁਲਿੰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਜਾਨਦਾਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਨਰ ਭਾਵ ਨੂੰ ਅਤੇ ਨਿਰਜੀਵ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਆਕਾਰ ਜਾਂ ਸ਼ਕਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਆਪ – ਮੁਹਾਰੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਚਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਵਾਕ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ – ਮੰਡਾ, ਬਲਦ, ਪਹਾੜ ਆਦਿ।

(ਅ) ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ – ਇਸਤਰੀਵਾਚਕ ਭਾਵ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਜਾਨਦਾਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਮਦੀਨ ਭਾਵ ਨੂੰ ਅਤੇ ਨਿਰਜੀਵ ਤੇ ਸਭੁਲ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਆਕਾਰ ਜਾਂ ਸ਼ਕਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਆਪ – ਮੁਹਾਰੇ ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਚਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਵਾਕ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ – ਕੁੜੀ, ਗਾਂ, ਪਹਾੜੀ ਆਦਿ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੁਲਿੰਗ ਨਾਂਵਾਂ ਤੋਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਨੇਮ ਦੱਸੋ। ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਵੀ ਦਿਓ।
ਉੱਤਰ :
ਲਿੰਗ ਬਦਲੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਿਯਮ ਹਨ। ਅੱਗੇ ਇਹਨਾਂ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ

1. ਜੇਕਰ ਪੁਲਿੰਗ ਨਾਂਵ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਮੁਕਤਾ ਅੱਖਰ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਬਿਹਾਰੀ ‘ਨੀ’, ‘ਣੀ, ਕੰਨਾ, “ਕੰਨਾ + ਈਂ”, “ਕੀ ਜਾਂ ‘ੜੀ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ

(ਉ) ਬਿਹਾਰੀ ਵਧਾ ਕੇ

(ਅ) ‘ਨੀਂ’ ਵਧਾ ਕੇ

(ਇ) ‘ਈਂ ਵਧਾ ਕੇ

(ਸ) ਕੰਨਾ ‘τ’ ਵਧਾ ਕੇ

(ਹ) ‘ਕੰਨਾ + ਈਂ ਵਧਾ ਕੇ

(ਕ) ‘ਕੀ ਜਾਂ ‘ੜੀ ਵਧਾ ਕੇ

2. ਜੇਕਰ ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਕੰਨਾ (τ) ਲੱਗਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ‘ਕੰਨੇ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਬਿਹਾਰੀ ( ੀ), ਜਾਂ ‘ਨ’ ਲਾ ਕੇ ਜਾਂ ਕੰਨਾ ਹਟਾ ਕੇ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ –

(ਉ) ਕੰਨੇ ਦੀ ਥਾਂ “ਬਿਹਾਰੀ (ੀ) ਲਾ ਕੇ

(ਆ) ਕੰਨੇ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਨ ਲਾ ਕੇ

(ਈ) ‘ਕੰਨਾ (τ)’ ਹਟਾ ਕੇ

3. ਜੇਕਰ ਪੁਲਿੰਗ ਨਾਂਵ ਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਬਿਹਾਰੀ + ਆ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾ ਕੇ “ਨ’ ਜਾਂ ‘ਣ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ –

ਪੁਲਿੰਗ – ਇ: ਲਿੰਗ
ਪੋਠੋਹਾਰੀਆ – ਪੋਠੋਹਾਰਨ
ਪੂਰਬੀਆ – ਪੂਰਬਣ
ਹਟਵਾਣੀਆ – ਹਟਵਾਣਨ
ਦੁਆਬੀਆ – ਦੁਆਬਣ
ਪਹਾੜੀਆ – ਪਹਾੜਨ
ਪਸ਼ੌਰੀਆ – ਪਸ਼ੌਰਨ
ਕਸ਼ਮੀਰੀਆ – ਕਸ਼ਮੀਰ

4. ਜੇਕਰ ਪੁਲਿੰਗ ਨਾਂਵ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਬਿਹਾਰੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਬਿਹਾਰੀ ਹਟਾ ਕੇ ‘ਣ , “ਇਣ’ ਜਾਂ “ਆਣੀ’ ਲਾ ਕੇ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ

(ਉ) ਬਿਹਾਰੀ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਣ ਲਾ ਕੇ

ਪੁਲਿੰਗ – ਇ: ਲਿੰਗ
ਮਾਲ – ਮਾਲਣ
ਧੋਬੀ – ਧੋਬਣ
ਗੁਆਂਢੀ – ਗੁਆਂਢਣ
ਪੰਜਾਬੀ – ਪੰਜਾਬਣ
ਸਾਥੀ – ਸਾਥਣ
ਮੋਚੀ – ਮੋਚਣ
ਗਿਆਨੀ – ਗਿਆਨਣ

(ਅ) ਬਿਹਾਰੀ ‘ਈਂ ਦੀ ਥਾਂ “ਇਣ ਲਾ ਕੇ

ਪੁਲਿੰਗ – ਇ: ਲਿੰਗ
ਨਾਈ – ਨਾਇਣ
ਅਰਾਈਂ – ਅਰਾਇਣ
ਈਸਾਈ – ਈਸਾਇਣ
ਕਸਾਈ – ਕਸਾਇਣ
ਸੁਦਾਈ – ਸੁਦਾਇਣ
ਹਲਵਾਈ – ਹਲਵਾਇਣ

(ਇ) ਬਿਹਾਰੀ ਦੀ ਥਾਂ ਆਣੀ ਲਾ ਕੇ

ਪੁਲਿੰਗ – ਇ: ਲਿੰਗ
ਖੱਤਰੀ – ਖੱਤਰਾਣੀ
ਚੌਧਰੀ – ਚੌਧਰਾਣੀ
ਸਾਂਸੀ – ਸਾਂਸੀਆਣੀ
ਪਾਦਰੀ – ਪਾਦਰਆਣੀ
ਭਾਈ – ਭਾਈਆਣੀ
ਮਾਂਦਰੀ – ਮਾਂਦਰਆਣੀ

5. ਜੇਕਰ ਪੁਲਿੰਗ ਨਾਂਵ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ‘ਦੁਲੈਂਕੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ‘ਣੀ , ਜਾਂ ‘ਆਣੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਕਰ ਕੇ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ –

ਪੁਲਿੰਗ – ਇ: ਲਿੰਗ
ਪੇਂਡੂ – ਪੇਂਡੂਆਣੀ
ਹਿੰਦੂ – ਹਿੰਦੂਆਣੀ
ਸਾਊ – ਸਾਊਆਣੀ

6. ਕਈ ਵਾਰੀ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਨੇਮ ਤੋਂ ਵੀ ਲਿੰਗ ਬਦਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਪੁਲਿੰਗ ਅਤੇ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਭਿੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ –

7. ਕਈ ਪੁਲਿੰਗਾਂ ਦੇ ਦੋ – ਦੋ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗਾਂ ਦੇ ਦੋ – ਦੋ ਪੁਲਿੰਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ –

ਪੁਲਿੰਗ – ਇ: ਲਿੰਗ
ਭਰਾ ਭੈਣ, – ਭਰਜਾਈ
ਸਾਲਾ – ਸਾਲੀ, ਸਾਲੇਹਾਰ
ਪੁੱਤ – ਧੀ, ਨੂੰਹ
ਸਾਲਾ, ਸਾਂਦੂ – ਸਾਲੀ
ਜਵਾਈ, ਪੁੱਤਰ – ਧੀ
ਭਰਾ, ਭਣਵੱਈਆ – ਭੈਣ

8. ਕਈ ਪੁਲਿੰਗ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਤੋਂ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ –

ਇ: ਲਿੰਗ – ਪੁਲਿੰਗ
ਭੈਣ – ਭਣਵੱਈਆ
ਭੂਆ, ਫੁੱਫੀ – ਫੁੱਫੜ
ਮਾਸੀ – ਮਾਸੜ
ਨਿਨਾਣ – ਨਿਨਾਣਵਈਆ
ਨਣਦ – ਨਣਦੋਈਆ
ਰੇਤ – ਰੇਤ

9. ਕਈ ਵਾਰ ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦ ਦੁਆਰਾ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਵੱਡੇ ਅਕਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਦੁਆਰਾ ਛੋਟੇ ਅਕਾਰ ਨੂੰ; ਜਿਵੇਂ –

ਇ: ਲਿੰਗ – ਪੁਲਿੰਗ
ਮੱਖੀ – ਮੁੱਖ
ਤੱਕੜੀ – ਤੱਕੜ
ਪਗੜੀ – ਪੱਗੜ
ਛਤਰੀ – ਛਤਰ
ਟੋਕਰੀ – ਟੋਕਰਾ
ਆਰੀ – ਆਰਾ
ਰੰਬਾ – ਰੰਬੀ
ਘੜਾ – ਘੜੀ
ਡੱਬਾ – ਡੱਬੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਮੋਟੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਬਦਲ ਕੇ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਖੋ –
(ੳ) ਉਹ ਇਕ ਕਮਜ਼ੋਰ ਆਦਮੀ ਹੈ।
(ਅ) ਵੀਰ ਜੀ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਹਨ।
(ਈ) ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਸ) ਹਾਥੀ ਨਦੀ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਪੀ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਉਹ ਇਕ ਕਮਜ਼ੋਰ ਤੀਵੀਂ ਹੈ।
(ਅ) ਭੈਣ ਜੀ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਹਨ !
(ਇ) ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਪੜ੍ਹ ਰਹੀ ਹੈ।
(ਸ) ਹਥਨੀ ਨਦੀ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਪੀ ਰਹੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਸੱਪ, ਬੱਕਰਾ, ਹਾਥੀ, ਚਾਚਾ, ਵੱਛਾ, ਨਾਨੀ।
(ਆ) ਮਾਮੀ, ਧੋਬਣ, ਸੋਹਣੀ, ਤੇਲਣਾ।
(ਇ) ਪੁੱਤਰੀ, ਮੋਰਨੀ, ਨੌਕਰਾਣੀ, ਪੰਜਾਬੀ, ਰਾਗ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸੱਪਣੀ, ਬੱਕਰੀ, ਹਾਥਣ, ਚਾਚੀ, ਵੱਛੀ, ਨਾਨਾ।
(ਅ) ਮਾਮਾ, ਧੋਬੀ, ਸੋਹਣਾ, ਤੇਲੀ।
(ਇ) ਪੁੱਤਰ, ਮੋਰ, ਨੌਕਰ, ਪੰਜਾਬਣ, ਰਾਗਣੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੁੰਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਲਿੰਗ ਬਦਲ ਕੇ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਸ਼ੇਰ ਨੇ ਹਿਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ।
(ਆਂ) ਚਿੜੀਆ – ਘਰ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਬਾਂਦਰ, ਹਿਰਨ, ਸ਼ੇਰ ਤੇ ਹਾਥੀ ਦੇਖੇ।
(ਈ) ਕਾਲਾ ਬੱਦਲ ਵਰ ਕੇ ਚਲਾ ਗਿਆ।
(ਸ) ਉਹ ਖੂਹ ਵਿਚੋਂ ਡੋਲ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਕੱਢ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸ਼ੇਰਨੀ ਨੇ ਹਿਰਨੀ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ।
(ਅ) ਚਿੜੀਆ – ਘਰ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਬਾਂਦਰੀਆਂ, ਹਿਰਨੀਆਂ, ਸ਼ੇਰਨੀਆਂ ਤੇ ਹਥਨੀਆਂ ਦੇਖੀਆਂ।
(ਈ) ਕਾਲੀ ਬੱਦਲੀ ਵਰੁ ਕੇ ਚਲੀ ਗਈ।
(ਸ) ਉਹ ਖੂਹੀ ਵਿਚੋਂ ਡੋਲਕੀ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਕੱਢ ਰਹੀ ਸੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਖੋ :
(ਉ) ਮਦਾਰੀ ਨੇ ਬਾਂਦਰ ਨਾਲ ਲੜਕਿਆਂ ਨੂੰ ਤਮਾਸ਼ਾ ਵਿਆਖਿਆ।
(ਅ) ਨਵੀਂ ਬਣੀ ਸਰਪੰਚਣੀ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕੀਤਾ।
(ਈ) ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।
(ਸ) ਸ਼ੇਰ ਨੇ ਹਿਰਨ ਤੇ ਬਾਂਦਰ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ।
(ਹ) ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਤਾਈ ਨਾਲ ਜਾ ਕੇ ਹਥਨੀ ਦੇਖੀ।
(ਕ) ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ ਹਨ।
(ਖ ਮਾਲਕਣ ਆਪਣੇ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਕੰਘੀ ਵਾਹ ਰਹੀ ਸੀ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮਦਾਨ ਨੇ ਬਾਂਦਰੀ ਨਾਲ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਤਮਾਸ਼ਾ ਵਿਆਖਿਆ।
(ਅ) ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਸਰਪੰਚ ਨੇ ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕੀਤਾ।
(ਈ) ਉਸ ਦੀ ਮਾਤਾ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ।
(ਸ) ਸ਼ੇਰਨੀ ਨੇ ਹਿਰਨੀ ਤੇ ਬਾਂਦਰੀ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ।
(ਹ) ਕੁੜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤਾਏ ਨਾਲ ਜਾ ਕੇ ਹਾਥੀ ਦੇਖਿਆ।
(ਕ) ਮੇਰੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਿਕਾ ਹਨ।
(ਖ) ਮਾਲਕ ਆਪਣੀ ਕੁੱਤੀ ਨੂੰ ਕੰਘਾ ਵਾਹ ਰਿਹਾ ਸੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਆਏ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕ ਮੁੜ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਸਾਧੂ ਨੇ ਭਗਤ ਦੇ ਮੱਥੇ ਤੇ ਤਿਲਕ ਲਾ ਦਿੱਤਾ
(ਅ) ਤੁਹਾਡੇ ਮਾਸੜ ਜੀ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀ ਹਨ !
(ਈ) ਰਾਜਾ ਤਰਖਾਣ, ਲੁਹਾਰ ਤੇ ਦਰਜ਼ੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਜੰਗਲ ਵਲ ਚੱਲ ਪਿਆ।
(ਸ) ਨਵੇਂ ਸਰਪੰਚ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੌਜੁਆਨ ਮੁੰਡਿਆਂ ਤੇ ਬੁੱਢਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ।
(ਹ) ਦਾਦੇ ਨੇ ਰੋਂਦੇ ਪੋਤਰੇ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਛਾਤੀ ਨਾਲ ਲਾ ਲਿਆ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਾਧਣੀ ਨੇ ਭਗਤਣੀ ਦੇ ਮੱਥੇ ਤੇ ਤਿਲਕ ਲਾ ਦਿੱਤਾ।
(ਅ) ਤੁਹਾਡੇ ਮਾਸੀ ਜੀ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵਿਤੀ ਹਨ।
(ਈ) ਰਾਣੀ ਤਰਖਾਣੀ, ਲੁਹਾਰੀ ਤੇ ਦਰਜ਼ਿਆਣੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਜੰਗਲ ਵਲ ਚਲ ਪਈ।
(ਸ) ਨਵੀਂ ਸਰਪੰਚਣੀ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਨੌਜੁਆਨ ਕੁੜੀਆਂ ਤੇ ਬੁੱਢੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ
(ਹ) ਦਾਦੀ ਨੇ ਰੋਂਦੀ ਪੋਤਰੀ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਛਾਤੀ ਨਾਲ ਲਾ ਲਿਆ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਆਏ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋ
(ਉ) ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਭਿਖਾਰੀ ਨੂੰ ਤਨ ਦਾ ਕੱਪੜਾ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਉਸਨੇ ਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀ।
(ਅ) ਕਵੀ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਕੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਪੰਜਾਹ ਰੁਪਏ ਇਨਾਮ ਦਿੱਤਾ।
(ਈ) ਘੁਮਿਆਰ, ਨਾਈ, ਮੋਚੀ, ਤਰਖਾਣ ਤੇ ਲੁਹਾਰ ਸਭ ਇੱਕੋ ਮੁਹੱਲੇ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
(ਸ਼) ਵਕੀਲ, ਡਾਕਟਰ ਤੇ ਮਾਸਟਰ ਮਿਲ ਕੇ ਸਲਾਹਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਹ) ਮੇਰੇ ਭੂਆ ਜੀ ਨੇ ਦੋ ਬੱਕਰੀਆਂ ਰੱਖੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।
(ਕ) ਰਾਜੇ ਕੋਲ ਦੋ ਨੌਕਰ, ਚਾਰ ਹਾਥੀ, ਤਿੰਨ ਘੋੜੇ ਤੇ ਇਕ ਕੁੱਤਾ ਸੀ।
(ਖ) ਰੁੱਖ ਉੱਤੇ ਉੱਲੂ, ਕਾਂ, ਕਬੂਤਰ ਅਤੇ ਚਿੜੀ ਬੈਠੇ ਸਨ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਭਿਖਾਰਨ ਨੂੰ ਤਨ ਦਾ ਕੱਪੜਾ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਉਸਨੇ ਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀ।
(ਅ) ਕਵਿਤੀ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਕੇ ਦਾਦੀ ਜੀ ਨੇ ਪੰਜਾਹ ਰੁਪਏ ਇਨਾਮ ਦਿੱਤਾ।
(ਇ) ਘੁਮਿਆਰੀਆਂ, ਨਾਇਣਾਂ, ਮੋਚਣਾਂ, ਤਰਖਾਣੀਆਂ ਤੇ ਲੁਹਾਰੀਆਂ ਸਭ ਇੱਕੋ ਮੁਹੱਲੇ
(ਸ਼) ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸ ਵਕੀਲਣੀਆਂ, ਡਾਕਟਰਾਣੀਆਂ ਤੇ ਮਾਸਟਰਾਣੀਆਂ ਮਿਲ ਕੇ ਸਲਾਹਾਂ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਹ) ਮੇਰੇ ਫੁੱਫੜ ਜੀ ਨੇ ਦੋ ਬੱਕਰੇ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਹਨ।
(ਕ) ਰਾਜੇ ਕੋਲ ਦੋ ਨੌਕਰਾਣੀਆਂ, ਚਾਰ ਹਥਣੀਆਂ, ਤਿੰਨ ਘੋੜੀਆਂ ਤੇ ਇਕ ਕੁੱਤੀ ਸੀ।
(ਖ) ਰੁੱਖ ਉੱਤੇ ਬਤੌਰੀ, ਕਾਉਣੀ ਤੇ ਚਿੜਾ ਬੈਠੇ ਸਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਆਏ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕ ਮੁੜ ਲਿਖੋ \
(ਉ) ਗੱਭਰੂ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਭੰਗੜਾ ਪਾ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਅ) ਬਿੱਲੀ ਨੇ ਪਤੀਲੇ ਵਿਚਲਾ ਦੁੱਧ ਪੀ ਲਿਆ।
(ਇ) ਬਘਿਆੜ ਨੇ ਭੇਡ ਨੂੰ ਪਾੜ ਕੇ ਖਾ ਲਿਆ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਭੰਗੜਾ (ਗਿੱਧਾ) ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
(ਅ) ਬਿੱਲੇ ਨੇ ਪਤੀਲੀ ਵਿਚਲਾ ਦੁੱਧ ਪੀ ਲਿਆ।
(ਈ) ਬਘਿਆੜੀ ਨੇ ਭੇਡੂ ਨੂੰ ਪਾੜ ਕੇ ਖਾ ਲਿਆ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਆਏ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ਮੁੜ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਬੇਗ਼ਮ ਆਪਣੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਅਤੇ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨਾਲ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ।
(ਅ) ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਜੱਟ, ਬ੍ਰਾਹਮਣ, ਨਾਈ, ਸਿੱਖ ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
(ਇ) ਲੇਖਾਂ ਮਾਂਵਾਂ – ਧੀਆਂ ਦਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਆਪਣੇ ਗੋਲਿਆਂ ਅਤੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
(ਅ) ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਜੱਟੀਆਂ, ਬਾਹਮਣੀਆਂ, ਨਾਇਣਾਂ, ਸਿੱਖਣੀਆਂ ਤੇ ਹਿੰਦਣੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
(ਈ) ਲੇਖਾ ਪਿਓਆਂ – ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਆਏ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕ ਮੁੜ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਬਲੂੰਗੜੇ ਨੂੰ ਫੜ ਲਿਆ।
(ਅ) ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਮੋਰ, ਤਿੱਤਰ, ਕਬੂਤਰ ਤੇ ਚਿੜੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
(ਈ) ਕੁੜਮ ਆਪਣੇ ਕੁੜਮ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਮਿਲਿਆ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਕੁੜੀ ਨੇ ਬਲੂੰਗੜੀ ਨੂੰ ਫੜ ਲਿਆ।
(ਅ) ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਮੋਰਨੀਆਂ, ਤਿੱਤਰੀਆਂ, ਕਬੂਤਰੀਆਂ ਤੇ ਚਿੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
(ਈ) ਕੁੜਮਣੀ ਆਪਣੀ ਕੁੜਮਣੀ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਮਿਲੀ !

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 11 ਪਰਿਮਾਪ ਅਤੇ ਖੇਤਰਫਲ Ex 11.4 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Maths Chapter 11 ਪਰਿਮਾਪ ਅਤੇ ਖੇਤਰਫਲ Exercise 11.4

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਇੱਕ ਆਇਤਾਕਾਰ ਪਾਰਕ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 80 m ਅਤੇ ਚੌੜਾਈ 65 m ਹੈ | ਪਾਰਕ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ 5 m ਚੌੜਾ ਇੱਕ ਰਸਤਾ ਬਣਿਆ ਹੈ । ਰਸਤੇ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ ABCD ਇੱਕ ਆਇਤਾਕਾਰ ਪਾਰਕ ਹੈ ।
ਪਾਰਕ ਦੀ ਲੰਬਾਈ = 80 m
ਪਾਰਕ ਦੀ ਚੌੜਾਈ = 65 m

ਆਇਤਾਕਾਰ ਪਾਰਕ ABCD ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ
= ਲੰਬਾਈ × ਚੌੜਾਈ
= 80 m × 65 m
= 5200 m²
ਰਸਤੇ ਸਮੇਤ ਆਇਤਾਕਾਰ EFGH ਦੀ
ਲੰਬਾਈ = 80 + 5 + 5 = 90 m
ਚੌੜਾਈ = 65 + 5 + 5 = 75 m
ਰਸਤੇ ਸਮੇਤ ਆਇਤਾਕਾਰ EFGH ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ
= 90 × 75 = 6750 m²
ਰਸਤੇ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ = ਆਇਤ EFGH ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ – ਆਇਤ ABCD ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ
= 6750 – 5200 = 1550 m²

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਇੱਕ ਆਇਤਾਕਾਰ ਬਗੀਚਾ 110 m ਲੰਬਾ ਅਤੇ 72 m ਚੌੜਾ ਹੈ | 8 m ਚੌੜਾਈ ਵਾਲਾ ਇਕ ਰਸਤਾ ਬਗੀਚੇ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਰਸਤੇ ਉੱਤੇ ₹ 11.50 ਪ੍ਰਤੀ m² ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਬਜਰੀ ਵਿਛਾਉਣ ਦਾ ਖਰਚ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ ABCD ਆਇਤਾਕਾਰ, ਬਗੀਚੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਛਾਇਆ ਅੰਕਿਤ ਭਾਗ, ਬਗੀਚੇ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਬਣੇ ਰਸਤੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਆਇਤਾਕਾਰ ਬਗੀਚੇ ਦੀ ਲੰਬਾਈ l = 110 m

ਆਇਤਾਕਾਰ ਬਗੀਚੇ ਦੀ ਚੌੜਾਈ
b = 72 m
ਆਇਤਾਕਾਰ ਬਗੀਚੇ ABCD ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ
= (110 × 72) m²
= 7920 m²
ਰਸਤੇ ਸਮੇਤ ਆਇਤਾਕਾਰ ਬਗੀਚੇ ਦੀ ਲੰਬਾਈ
= 110 m + (8 m + 8 m) = 126 m
ਰਸਤੇ ਸਮੇਤ ਆਇਤਾਕਾਰ ਬਗੀਚੇ ਦੀ ਚੌੜਾਈ
= 72 m + (8 m + 8 m) = 88 m
ਰਸਤੇ ਸਮੇਤ ਬਗੀਚੇ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ
= (126 × 88) m² = 11088 m²
ਰਸਤੇ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ = (11088 – 7920) m²
= 3168 m²
1m² ਰਸਤੇ ਤੇ ਬਜਰੀ ਵਿਛਾਉਣ ਦਾ ਖਰਚ = ₹ 11.50
2928 m² ਰਸਤੇ ਤੇ ਬਜਰੀ ਵਿਛਾਉਣ ਦਾ ਖਰਚ
= ₹ 3168 × 11.50
= ₹ 36432

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਇੱਕ ਕਮਰੇ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 12 m ਅਤੇ ਚੌੜਾਈ 8 m ਹੈ । ਇਸਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ 3 m ਚੌੜਾ ਵਰਾਂਡਾ ਹੈ ! ₹ 275 ਪ੍ਰਤੀ m² ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਫਰਸ਼ ਤੇ ਮਾਰਬਲ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਖਰਚ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
ABCD ਆਇਤਾਕਾਰ ਕਮਰੇ ਦੇ ਫਰਸ਼ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਮਰੇ ਦੇ ਬਾਹਰ 3 m ਚੌੜੇ ਵਰਾਂਡੇ ਨੂੰ ਛਾਇਆ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ।

PQ = (3 + 12 + 3) m
= 18 m
PS = (3 + 8 + 3) m
= 14 m
ਆਇਤ ABCD ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ
= l × b
= AB × AD
= 12 m × 8 m
= 96 m²
ਆਇਤ PORS ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ
= l × b
= PQ × PS
= 18 m × 14 m
= 252 m²
ਵਰਾਂਡੇ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ = [ਆਇਤ PQRS ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ – [ਆਇਤ ABCD ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ]
= (252 – 96) m²
= 156 m²
ਵਰਾਂਡੇ ਦੇ ਫਰਸ਼ ‘ਤੇ ਮਾਰਬਲ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਦਰ
= ₹ 275 ਪ੍ਰਤੀ m²
ਵਰਾਂਡੇ ‘ਤੇ ਮਾਰਬਲ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਕੁੱਲ ਖਰਚ
= ₹ (156 × 275)
= ₹ 42900.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਇੱਕ ਕਾਗਜ਼ 30 cm × 24 cm × ਮਾਪ ਦਾ ਹੈ । ਇਸਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸਿਓਂ 4 cm ਚੌੜੀ ਪੱਟੀ ਕੱਟੀ ਗਈ । ਬਾਕੀ ਬਚੇ ਹੋਏ ਕਾਗਜ਼ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਕੱਟੀ ਗਈ ਪੱਟੀ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਵੀ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
ਮੰਨ ਲਉ ABCD ਕਾਗਜ਼ ਦੀ 30 cm × 24 cm ਸ਼ੀਟ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਛਾਇਆ ਅੰਕਿਤ ਭਾਗ 4 cm ਚੌੜੀ ਕੱਟੀ ਗਈ ਪੱਟੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

PQ = (30 – 4 – 4) cm
= 22 cm
PS = (24 – 4 – 4) cm
= 16 cm
ਬਾਕੀ ਬਚੇ ਹੋਏ ਕਾਗਜ਼ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ = [ਆਇਤ ABCD ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ – ਆਇਤ PQRS ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ]
= (30 × 24 – 22 × 16)
= (720 – 352 = 368) cm²
ਕੱਟੀ ਹੋਈ ਪੱਟੀ ।
ਅਰਥਾਤ PQRS = ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ 22 × 16 cm²
= 352 cm² ।

5. 40 m ਭੁਜਾ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਵਰਗਾਕਾਰ ਬਗੀਚੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬਾਰਡਰ ਦੇ ਨਾਲ 2 m ਚੌੜਾਈ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਰਸਤਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਰਸਤੇ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ:
ਮੰਨ ਲਉ ABCD ਭੁਜਾ 40m ਵਾਲੇ ਇਕ ਵਰਗਾਕਾਰ ਬਗੀਚੇ ਨੂੰ ਅਤੇ ਛਾਇਆ ਅੰਕਿਤ ਭਾਗ 2 m ਚੌੜੇ ਰਸਤੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
EF = 40 m – (2 + 2) m
= 36 m

ਵਰਗਾਕਾਰ ਬਗੀਚੇ ਦਾ ABCD ਖੇਤਰਫਲ
= (ਵਰਗ)²
= 40 × 40
= 1600 m²
ਵਰਗ EFGH ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ
= (ਵਰਗ)2
= 36 × 36
= 1296 m²
ਮਾਰਗ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ = ਵਰਗਾਕਾਰ ਬਗੀਚੇ ABCD ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ – EFGH ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ
= (1600 – 1296) m²
= 304 m² ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਬਾਕੀ ਬਚੇ ਬਗੀਚੇ ਦੇ ਵਿੱਚ ਤੋਂ 50 ਪ੍ਰਤੀ m² ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਘਾਹ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਖਰਚ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ:
ਘਾਹ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਖਰਚਾ = ₹ 50 ਪ੍ਰਤੀ m²
ਘਾਹ ਲਗਾਉਣ ਦਾ 1m² ਖਰਚਾ = ₹ 50
1296 m² ਦਾ ਖਰਚਾ = 1296 × 50
= ₹ 64800

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਇਕ ਨਰਸਰੀ ਸਕੂਲ ਦਾ ਖੇਡ ਮੈਦਾਨ 150 m ਲੰਬਾ ਅਤੇ 75 m ਚੌੜਾ ਹੈ । ਇਸਦਾ 75 m × 75 m ਮਾਪ ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਗ ਝੂਲਿਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖੇਡਾਂ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਬਾਕੀ ਬਚੇ ਭਾਗ ਵਿੱਚ 3 m ਦਾ ਰਸਤਾ ਚੌੜਾਈ ਦੇ ਸਮਾਂਤਰ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਬਚੀ ਲੰਬਾਈ ਦੇ ਸਮਾਂਤਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ । (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚਿੱਤਰ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ) । ਬਾਕੀ ਭਾਗ ਨੂੰ ਘਾਹ ਨਾਲ ਢੱਕਿਆ ਗਿਆ ਹੈ | ਘਾਹ ਦੁਆਰਾ ਢੱਕੇ ਭਾਗ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ।

ਹੱਲ:
ਸਕੂਲ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ
= 150 m × 75 m
= 11250 m²
ਝੂਲਿਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖੇਡਾਂ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਖੇਤਰਫਲ
= 75 × 75
= 5625 m²
ਮੈਦਾਨ ਦੀ ਚੌੜਾਈ ਦੇ ਸਮਾਂਤਰ ਰਸਤੇ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ
= 75 × 3 = 225 m²
ਦੋਵੇਂ ਰਸਤਿਆਂ ਲਈ ਸਾਂਝਾ ਖੇਤਰਫਲ
= 3 × 3
= 9 m²
ਰਸਤੇ ਨਾਲ ਢੱਕਿਆ ਗਿਆ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰਫਲ
= (225 + 225 – 9)
= 441 m²
ਘਾਹ ਨਾਲ ਢੱਕੇ ਭਾਗ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ = ਮੈਦਾਨ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ – ਝੂਲਿਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖੇਡਾਂ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਖੇਤਰਫਲ+ ਰਸਤੇ ਨਾਲ ਢਕਿਆ ਹੋਇਆ ਖੇਤਰਫਲ)
= 11250 – (5625 + 441)
= (11250 – 6066) m²
= 5184 m² ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਇੱਕ ਆਇਤਾਕਾਰ ਪਾਰਕ ਵਿਚਕਾਰ ਦੋ 8 m ਚੌੜੇ ਰਸਤੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਸਮਕੋਣ ਤੇ ਕੱਟਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਪਾਰਕ ਦੀਆਂ ਭੁਜਾਵਾਂ ਦੇ ਸਮਾਂਤਰ ਹਨ । ਜੇਕਰ ਪਾਰਕ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 480 m ਅਤੇ ਚੌੜਾਈ 250 m ਹੈ ਤਾਂ ਰਸਤਿਆਂ ਦਾ ਖੇਤਰਫ਼ਲ ਪਤਾ ਕਰੋ । ਰਸਤਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪਾਰਕ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਵੀ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:

ABCD ਆਇਤਾਕਾਰ ਪਾਰਕ ਦੀ ਲੰਬਾਈ AB = 480 m ਅਤੇ ਚੌੜਾਈ BC = 250 m ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਰਸਤਿਆਂ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਭਾਵ ਛਾਇਆ ਅੰਕਿਤ ਭਾਗ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਭਾਵ ਆਇਤ EFGH ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਅਤੇ ਆਇਤ PORS ਵਾਲੇ ਰਸਤੇ ਦੇ ਖੇਤਰਫਲ ਦੇ ਜੋੜ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਪਰੰਤੁ KLMN ਵਰਗ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਦੋ ਵਾਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਪਵੇਗਾ ।
EF = 480 m, FG = 8 m, PQ = 250 m, QR = 8 m, KL = 8 m
ਰਸਤੇ ਦੁਆਰਾ ਢਕਿਆ ਹੋਇਆ ਭਾਗ = ਆਇਤ
EFGH ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ + ਆਇਤ PQRS ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ – ਵਰਗ KLMN ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ
= (EF × FG) + (PQ × QR) – (KL)
= (480 × 8) + (250 × 8) – (8 × 8)
= 3840 + 2000 – 64
ਰਸਤੇ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ = 5776 m²
ਸਾਂਝੇ ਰਸਤੇ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਪਾਰਕ ਦਾ ਖੇਤਰ
= 250 × 480 – (250 × 8 + 480 × 8 – 8 × 8)
= 114224 m² ।

8. 92 m ਲੰਬਾਈ ਅਤੇ 7 m ਚੌੜਾਈ ਵਾਲੇ ਆਇਤਾਕਾਰ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤ ਦੀਆਂ ਭੁਜਾਵਾਂ ਦੇ ਸਮਾਂਤਰ ਦੋ ਰਸਤੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਖੇਤ ਦੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ-ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਸਮਕੋਣ ‘ਤੇ ਕੱਟਦੇ ਹਨ । ਜੇਕਰ ਹਰੇਕ ਰਸਤੇ ਦੀ ਚੌੜਾਈ 4 m ਹੈ ਤਾਂ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਰਸਤਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਘੇਰਿਆ ਖੇਤਰਫ਼ਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ:
ਆਇਤਾਕਾਰ ABCD ਖੇਤ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ; AB = 92 m ਅਤੇ ਚੌੜਾਈ; AD = 70 m. ਛਾਇਆ ਅੰਕਿਤ ਭਾਗ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ, ਭਾਵ ਆਇਤ PQRS ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਅਤੇ ਆਇਤ EFGH ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ, ਦੋਵੇਂ ਰਸਤਿਆਂ ਦੇ ਖੇਤਰਫਲ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਪਰੰਤੁ ਇੰਝ ਕਰਨ ਲਈ KLMN ਦੇ ਖੇਤਰਫਲ ਨੂੰ ਦੋ ਵਾਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਘਟਾਇਆ ਜਾਣਾ ਹੈ ।
PQ = 4 m, PS = 70 m
ਅਤੇ EH = 4 m, EF = 92 m
ਅਤੇ KL = 4 m, KN = 4 m
ਰਸਤਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਘੇਰਿਆ ਖੇਤਰਫਲ

= PQ × PS + EF × EH – KL × KN
= [(4 × 70) + (92 × 4) – (4 × 4}] m²
= (280 + 368 – 16) m²
= (648 – 16) m²
= 632 ਮੀ.² ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਤੋਂ 150 m² ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਰਸਤਿਆਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਖਰਚ ਪਤਾ ਕਰੋ ।
ਹੱਲ:
1 m² ਰਸਤੇ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਤੇ ਖਰਚਾ = ₹ 150
ਇਸ ਲਈ 632 m² ਰਸਤੇ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਨ ਤੇ ਖਰਚਾ
= ₹ (150 × 632)
= ₹ 94800.

9. ਦਿੱਤੀਆਂ ਆਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਛਾਇਆ ਅੰਕਿਤ ਖੇਤਰ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਪਤਾ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).

ਉੱਤਰ:
ਆਇਤ ABDC ਦੀ ਲੰਬਾਈ
= 3 m + 15 m + 3 m
= 21 m
ਆਇਤ ABDC ਦੀ ਚੌੜਾਈ
= 2 m + 12m + 2 m
= 16 m
ਆਇਤ ABCD ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ
= ਲੰਬਾਈ × ਚੌੜਾਈ
= 21 × 16 m²
= 336 m²
ਆਇਤ PORS ਦੀ ਲੰਬਾਈ = 15 m
ਆਇਤ PORS ਦੀ ਚੌੜਾਈ = 12 m
ਆਇਤ PQRS ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ = 15 × 12 m²
= 180 m²
ਛਾਇਆ ਅੰਕਿਤ ਖੇਤਰ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ
= ਆਇਤ ABCD ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ – ਆਇਤ PQRS ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ
= 336 m² – 180 m²
= 156 m²

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).

ਉੱਤਰ:

SR = PQ = 2.5 m
EH = FG = 4 m
KL = 2.5 m
∴ LM = 4 m
ਛਾਇਆ ਅੰਕਿਤ ਭਾਗ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ
= [ਆਇਤ PQRs ਦਾ ਖੇਤਰਫ + [ਆਇਤ EFGH ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ] – ਆਇਤ KLMN ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ
= 40 × 2.5 + 80 × 4 – 2.5 × 4
= 100 + 320 – 10
= 420 – 10
= 410 m² ।

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Nanva, Vyakarana ਨਾਂਵ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB 8th Class Punjabi Grammar ਨਾਂਵ (1st Language)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਨਾਂਵ ਦੇ ਲੱਛਣ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਭੇਦ (ਕਿਸਮਾਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਦੱਸੋ।
ਨਾਂਵ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੋ। ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਦੱਸੋ।
ਉੱਤਰ :
ਨੋਟ – ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦੇ ਉੱਤਰ ਲਈ ਦੇਖੋ ਇਸ ਗਾਈਡ ਵਿਚ ‘ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕ ਵਾਲਾ ਭਾਗ, ਸਫ਼ਾ 13).

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਵੀ ਦੱਸੋ –
(ਉ) ਸ਼ੇਰ ਜੰਗਲ ਦਾ ਰਾਜਾ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
(ਅ) ਹਰ ਚਮਕਣ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਸੋਨਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।
(ਇ) ਨੇਕੀ ਦਾ ਫਲ ਮਿੱਠਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
(ਸ) ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਤੀਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਬੈਠੇ ਹਨ।
(ਹ) ਬਜ਼ਾਰੋਂ ਸਰੋਂ ਦਾ ਤੇਲ ਲਿਆਓ।
(ਕ) ਮੋਹਣ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬੜੀ ਧੂਮ – ਧਾਮ ਨਾਲ ਕੀਤਾ।
(ਖ) ਬਿੱਲੀ ਨੇ ਚੂਹਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਮੁਕਾਇਆ।
(ਗ) ਜਵਾਨੀ ਦੀਵਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
(ਘ) ਅੱਜ ਬਹੁਤ ਗਰਮੀ ਹੈ।
(ਝ) ਮੋਰ ਪੈਲ ਪਾ ਕੇ ਥੱਕ ਗਿਆ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸ਼ੇਰ, ਜੰਗਲ, ਰਾਜਾ – ਆਮ ਨਾਂਵ।
(ਅ) ਚੀਜ਼ – ਆਮ ਨਾਂਵ, ਸੋਨਾ – ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ।
(ਇ) ਨੇਕੀ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ, ਫਲ – ਆਮ ਨਾਂਵ।
(ਸ) ਜਮਾਤ – ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ : ਵਿਦਿਆਰਥੀ – ਆਮ ਨਾਂਵ।
(ਹੇ) ਬਜ਼ਾਰੋਂ – ਆਮ ਨਾਂਵ; ਸਗੋਂ, ਤੇਲ – ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ
(ਕ) ਮੋਹਣ ਸਿੰਘ – ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ, ਮੁੰਡੇ – ਆਮ ਨਾਂਵ ਵਿਆਹ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ।
(ਖੀ) ਬਿੱਲੀ, ਚੂਹਿਆਂ – ਆਮ ਨਾਂਵ।
(ਗ) ਜਵਾਨੀ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ !
(ਘ) ਗਰਮੀ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵੇ !
(ਝ) ਮੋਰ, ਪੈਲ – ਆਮ ਨਾਂਵ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਾਂਵ ਦੀ ਕਿਸਮ ਲਿਖੋ
(ੳ) ਸੁਹੱਪਣ –
(ਅ) ਫੁੱਲ –
(ਇ) ਇਸਤਰੀ –
(ਸ) ਲੋਹਾ –
(ਹ) ਖੁਸ਼ੀ –
(ਕਿ) ਤੇਲ –
(ਖ) ਸੁਗੰਧ –
(ਗ) ਮਨੁੱਖਤਾ –
(ਘ) ਗੰਗਾ –
(5) ਜਮਾਤ –
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸੁਹੱਪਣ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ,
(ਅ) ਫੁੱਲ – ਆਮ ਨਾਂਵ,
(ਇ) ਇਸਤਰੀ – ਆਮ ਨਾਂਵ,
(ਸ) ਲੋਹਾ – ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ,
(ਹ) ਖੁਸ਼ੀ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ,
(ਕਿ) ਤੇਲ – ਵਸਤਵਾਚਕ ਨਾਂਵ,
(ਖ) ਸੁਗੰਧ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ
(ਗ) ਮਨੁੱਖਤਾ – ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ,
(ਘ) ਗੰਗਾ – ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ
(5) ਜਮਾਤ – ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ
(ਉ) ਨਾਂਵ ……………………………. ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
(ਅ) ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖ, ਵਸਤੂ, ਥਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਨਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ……………………………. ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
(ਈ) ਆਮ ਨਾਂਵ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਨਾਂਵ ……………………………. ਨਾਂਵ ਹੈ।
(ਸ) ਨਿੱਜ – ਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਨੂੰ ……………………………. ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
(ਹ) ਸ਼ੀਲਾ, ਮੀਨਾ ਤੇ ਸੁਨੀਤਾ ……………………………. ਨਾਂਵ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ।
(ਕ) ਸੈਨਾ, ਜਮਾਤ, ਇੱਜੜ ……………………………. ਨਾਂਵ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ।
(ਖ) ਸ਼ਹਿਰ, ਪਿੰਡ, ਪਹਾੜ ……………………………. ਨਾਂਵ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ।
(ਗ) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਬੰਦਾ ਬਹਾਦਰ ……………………………. ਨਾਂਵ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ।
(ਘ) ਖੰਡ, ਗੁੜ, ਕਣਕ, ……………………………. ਨਾਂਵ ਹਨ। ਝ ਗਰਮੀ, ਸਰਦੀ, ਜਵਾਨੀ ……………………………. ਨਾਂਵ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪੰਜ, (ਅ ਆਮ ਨਾਂਵ, ਇ ਜਾਤੀਵਾਚਕ,
(ਸ) ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ,
(ਹ) ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ,
(ਕ) ਇਕੱਠਵਾਚਕ,
(ਖ) ਆਮ,
(ਗ) ਖ਼ਾਸ,
(ਘ) ਵਸਤਵਾਚਕ,
(੩) ਭਾਵਵਾਚਕ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਠੀਕ ਵਾਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਅਤੇ ਗ਼ਲਤ ਵਾਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਗਾਓ
(ੳ) ਖ਼ਾਸ ਸਥਾਨ, ਵਸਤੂ, ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਗਿਆਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ ਆਮ ਨਾਂਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
(ਅ) ਸੈਨਾ, ਦਲ, ਸਭਾ, ਇੱਜੜ, ਡਾਰ, ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਹਨ।
(ਈ) ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਉਦਾਸੀ, ਗ਼ਮੀ ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ ਹਨ।
(ਸ) ਪੁਸਤਕ, ਮਨੁੱਖ, ਸ਼ਹਿਰ, ਪਿੰਡ ਆਮ ਨਾਂਵ ਹਨ।
(ਹ) ਨਾਂਵ ਅੱਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
(ਕ) ਦਿੱਲੀ, ਹਿਮਾਲਾ, ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) (✗)
(ਅ) (✓)
(ਇ) (✗)
(ਸ) (✓)
(ਹ) (✗)
(ਕ) (✓)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਤੇ ਆਮ ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ
ਸੈਨਾ, ਜਮਾਤ, ਇੱਜੜ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ, ਦਿੱਲੀ, ਹਿਮਾਲਾ, ਸਰਦੀ, ਗਰਮੀ, ਜਵਾਨੀ, ਡਾਰ, ਖੰਡ, ਗੁੜ, ਕਣਕ, ਸ਼ਹਿਰ, ਪਿੰਡ, ਪਹਾੜ।
ਉੱਤਰ :
ਆਮ ਨਾਂਵ – ਸ਼ਹਿਰ, ਪਿੰਡ, ਪਹਾੜ।
ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ – ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ, ਦਿੱਲੀ, ਹਿਮਾਲਾ

Punjab State Board PSEB 8th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Sabada Jora, Vyakarana ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB 8th Class Punjabi Grammar ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ (1st Language)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ –
ਅਲੈਹਦਾ, ਲਫਾਫਾ, ਫਰਮੈਂਸ਼, ਦਰਿਸ਼ਟਾਂਤ, ਅਨਪੜ, ਪ੍ਰਮੇਸਰ, ਸਪਰਿੰਗ, ਸਰੋ, ਪਰੇਮਕਾ, ਹਾਜਰ, ਫਰਸ਼, ਛੈਹਬਰ, ਵਿਗਯਾਨ।
ਉੱਤਰ :
ਅਲਹਿਦਾ, ਲਿਫ਼ਾਫਾ, ਫ਼ਰਮਾਇਸ਼, ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ, ਅਨਪੜ੍ਹ, ਪਰਮੇਸ਼ਰ, ਸਪ੍ਰਿੰਗ, ਸਰੋਂ, ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ, ਹਾਜ਼ਰ, ਫ਼ਰਸ਼, ਛਹਿਬਰ, ਵਿਗਿਆਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰੋ
ਦੇਹਲਾ, ਪੌਪੰਚ, ਗਿਨਣਾ, ਵਾਰਿਸ, ਪ੍ਰਤੀਯੋਗਤਾ, ਪ੍ਰਵਾਰ, ਘੁਮਾਰ, ਜ਼, ਰਜਾਮਦ, ਸੀਉਂਕ, ਉਨਿੰਜਾ, ਸੋਹਨਾ, ਖੰਗੂਰਾ।
ਉੱਤਰ :
ਦਹਿਲਾ, ਪਹੁੰਚ, ਗਿਣਨਾ, ਵਾਰਸ, ਪ੍ਰਤੀਯੋਗਤਾ, ਪਰਵਾਰ, ਘੁਮਿਆਰ, ਪਰਹੇਜ਼, ਰਜ਼ਾਮੰਦ, ਸਿਉਂਕ, ‘ਉਵੰਜਾ, ਸੋਹਣਾ, ਖੰਘੂਰਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰੋ
ਪ੍ਰਲੋਕ, ਤਿਰਸੂਲ, ਬੋਹਰ, ਐਹਮ, ਰੇਛਮ, ਸਵਿਕਾਰ, ਚੌਰਾਹਾ, ਵੈਨਕ, ਗਿਨਣ, ਅੰਨਾ, ਸਫ਼ੈਦ, ਜਰਿਰ !
ਉੱਤਰ :
ਪਰਲੋਕ, ਤਿਸ਼ੂਲ, ਬਹੁਕਰ, ਅਹਿਮ, ਰੇਸ਼ਮ, ਸਵੀਕਾਰ, ਚੁਰਾਹਾ, ਦੈਨਿਕ, ਗਿਣਨ, ਅੰਨ੍ਹ, ਸਫ਼ੈਦ, ਜ਼ਹਿਰ। :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ
ਪ੍ਰਮੇਸ਼ਰ, ਚੱਮ, ਸ਼ਸ਼ਤਰ, ਦੋਪੈਹਰ, ਪਰਵੇਸ਼, ਪਰੀਖਿਆ, ਬਰਾਹਮਣ, ਸਥਿਤੀ, ਦੁਵਾਰਾ, ਸਯਾਪਾ, ਯੁਰਮਾਨਾ, ਖਾਣ, ਬਹਿੜਕਾ, ਦੇਸੀ, ਕਹਾਨੀ।
ਉੱਤਰ :
ਪਰਮੇਸ਼ਰ, ਚੰਮ, ਸ਼ਸਤਰ, ਦੁਪਹਿਰ, ਸ਼, ਪ੍ਰੀਖਿਆ, ਬ੍ਰਾਹਮਣ, ਸਥਿਤੀ, ਦੁਆਰਾ, ਸਿਆਪਾ, ਜੁਰਮਾਨਾ, ਤਰਖਾਣ, ਵਹਿੜਕਾ, ਪਰਦੇਸੀ, ਕਹਾਣੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰੋ ਸੁਰਤਿ, ਕਿਆ, ਨੌਹ, ਸ਼ੈਹਰ, ਮੰਘਿਆਈ, ਅਉਖਾ, ਸੁਤੰਤਰਤਾ, ਤੀਮੀਂ, ਯੰਤਰ, ਭਾਗਯ।
ਉੱਤਰ :
ਸੁਰਤੀ, ਕਿਰਿਆ, ਨਹੁੰ, ਜ਼ਹਿਰ, ਮਹਿੰਗਾਈ, ਔਖਾ, ਸੁਤੰਤਰਤਾ, ਤੀਵੀਂ, ਜੰਤਰ, ਭਾਗ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ
(ੳ) ਭਉਂਕਣਾ, ਸ਼ੈਹਰ, ਚੁੰਗ, ਉਠਨਾ, ਮਾਯਾ।
(ਅ) ਰੈਹਮ, ਪੈਹਰਾਵਾ, ਹਿਰਣ, ਕੱਨ, ਪਯਾਰ, ਤੀਮੀਂ, ਮਾਯਾ, ਦੁਸੈਹਰਾ, ਭੈਨ।
(ਈ) ਵਯਾਕਰਨ, ਠੰਡ, ਕੈਹਰ, ਆਸਾ, ਟੇਡਾ, ਦੁਪਹੈਰ, ਪਰਭੂ, ਵੱਢਾ, ਸ਼ੈਹਰ, ਹਿਮਾਲਯ, ਬਿਆਹ !
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਭੌਕਣਾ, ਸ਼ਹਿਰ, ਚੁੰਘ, ਉੱਠਣਾ, ਮਾਇਆ।
(ਅ) ਰਹਿਮ, ਪਹਿਰਾਵਾ, ਹਿਰਨ, ਕੰਨ, ਪਿਆਰ, ਤੀਵੀਂ, ਮਾਇਆ, ਦੁਸਹਿਰਾ, ਭੈਣ।
(ੲ) ਵਿਆਕਰਨ, ਠੰਢ, ਕਹਿਰ, ਪਿਆਸਾ, ਟੇਢਾ, ਦੁਪਹਿਰ, ਪ੍ਰਭੂ, ਵੱਡਾ, ਜ਼ਹਿਰ, ਹਿਮਾਲਿਆ, ਵਿਆਹ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਸੁੱਧ ਕਰੋ
(ਉ) ਸੇਹਤ, ਮੇਹਨਤ, ਜੇਹੜਾ, ਕੇਹੜਾ, ਵੇਹੜਾ, ਮੇਹਰ।
(ਅ) ਸ਼ੈਹਰ, ਪੈਹਰ, ਗੈਹਣਾ, ਸੁਨੈਹਰੀ, ਰੈਹਣਾ, ਦੁਪੈਹਰ।
(ੲ) ਬੋਹਤ, ਵੌਹਟੀ, ਨੌਂਹ, ਸੌਹਰਾ, ਬੌਹਵਚਨ, ਸੁਪਾਹੀ, ਸ਼ੀਤਲ, ਸ਼ਿਖਰ, ਸੜਕ, ਕੇਸ਼।
(ਸ) ਔਰਤ, ਚੋਲ, ਭਿਖਾਰਣ, ਆਯਾ, ਅਬਿਆਸ, ਦੁਦ।
(ਹ) ਰੈਂਹਦਾ, ਨੇਹਰ, ਕਚੈਹਰੀ, ਪੀਂਗ, ਗੋਬੀ, ਸੌਂਹ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਿਹਤ, ਮਿਹਨਤ, ਜਿਹੜਾ, ਕਿਹੜਾ, ਵਿਹੜਾ, ਮਿਹਰ।
(ਅ) ਸ਼ਹਿਰ, ਪਹਿਰ, ਗਹਿਣਾ, ਸੁਨਹਿਰੀ, ਰਹਿਣਾ, ਦੁਪਹਿਰ।
(ਈ) ਬਹੁਤ, ਵਹੁਟੀ, ਨਹੁੰ, ਸਹੁਰਾ, ਬਹੁਵਚਨ, ਸਿਪਾਹੀ, ਸੀਤਲ, ਸਿਖਰ, ਸੜਕ, ਕੇਸ।
(ਸ) ਔਰਤ, ਚੌਲ, ਭਿਖਾਰਨ, ਆਇਆ, ਅਭਿਆਸ, ਦੁੱਧ।
(ਹ) ਰਹਿੰਦਾ, ਨਹਿਰ, ਕਚਹਿਰੀ, ਪੀਂਘ, ਗੋਭੀ, ਸਹੁੰ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Maths Book Solutions Chapter 11 ਪਰਿਮਾਪ ਅਤੇ ਖੇਤਰਫਲ MCQ Questions with Answers.

PSEB 7th Class Maths Chapter 11 ਪਰਿਮਾਪ ਅਤੇ ਖੇਤਰਫਲ MCQ Questions

1. ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਆਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਘੇਰਾ ਹੈ ?
(ਹਰੇਕ ਚਤੁਰਭੁਜ ਦੀ ਲੰਬਾਈ, ਚੌੜਾਈ ਬਰਾਬਰ ਹੈ)

(a) (i)
(b) (ii)
(c) (iii)
(d) ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ:
(c) (iii)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਆਇਤ ਦਾ ਪਰਿਮਾਪ = 2 (……..)
(a) ਲੰਬਾਈ + ਚੌੜਾਈ
(b) ਲੰਬਾਈ × ਚੌੜਾਈ
(c) ਲੰਬਾਈ ÷ ਚੌੜਾਈ
(d) ਲੰਬਾਈ – ਚੌੜਾਈ ।
ਉੱਤਰ:
(a) ਲੰਬਾਈ + ਚੌੜਾਈ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਆਇਤਾਕਾਰ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ = ……………
(a) ਲੰਬਾਈ + ਚੌੜਾਈ
(b) ਲੰਬਾਈ × ਚੌੜਾਈ
(c) ਲੰਬਾਈ – ਚੌੜਾਈ
(d) ਲੰਬਾਈ ÷ ਚੌੜਾਈ ।
ਉੱਤਰ:
(b) ਲੰਬਾਈ × ਚੌੜਾਈ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
ਇੱਕ ਚੱਕਰ ਦਾ ਘੇਰਾ = ………..
(a) πr
(b) 2πr
(c) πr²
(d) 2πr²
ਉੱਤਰ:
(b) 2πr

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
ਚੱਕਰ ਦਾ ਖੇਤ ਲ = …………….
(a) 2πr
(b) πr
(c) πr²
(d) 2πr²
ਉੱਤਰ:
(c) πr²

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vi).
ਵਰਗਾਕਾਰ ਪਾਰਕ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਜਿਸਦਾ ਘੇਰਾ 320 ਮੀ. ਹੈ :
(a) 3200 m²
(b) 640 m²
(c) 6400 m²
(d) 6400 m²
ਉੱਤਰ:
(c) 6400 m²

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (vii).
ਆਇਤਾਕਾਰ ਪਲਾਟ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ 440 m² ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਲੰਬਾਈ 22 m ਹੈ, ਇਸਦੀ ਚੌੜਾਈ ਦੱਸੋ :
(a) 20 m
(b) 40 m
(c) 44 m
(d) 21 m
ਉੱਤਰ:
(a) 20 m

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (viii).
ਚੱਕਰ ਦਾ ਅਰਧ ਵਿਆਸ 14 cm ਹੈ ਇਸਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਹੋਵੇਗਾ :
(a) 88 cm
(b) 616 cm²
(c) 196 cm²
(d) 56 cm²
ਉੱਤਰ:
(b) 616 cm²

2. ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਆਇਤ ਦਾ ਘੇਰਾ = 2 (…………….)
ਉੱਤਰ:
ਲੰਬਾਈ-ਚੌੜਾਈ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਆਇਤ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ = …………….
ਉੱਤਰ:
ਲੰਬਾਈ × ਚੌੜਾਈ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਇਕ ਵਰਗ ਦਾ ਘੇਰਾ = ………..
ਉੱਤਰ:
4 × ਭੁਜਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
ਇਕ ਵਰਗ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ = ……….
ਉੱਤਰ:
(ਭੁਜਾ)²

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
ਇਕ ਭੁਜ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ = …………
ਉੱਤਰ:
\(\frac{1}{2}\) × ਆਧਾਰ × ਉਚਾਈ

3. ਸਹੀ ਜਾਂ ਗਲਤ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (i).
ਵਰਗ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਜਿਸਦੀ ਭੁਜਾ 10 cm ਅਤੇ 20 cm ਹੈ । (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਗਲਤ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ii).
ਇੱਕ ਏਅਰ ਵਿਚ 100 m² ਹਨ । (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਸਹੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iii).
ਇਕ ਹੇਕਟੇਅਰ ਵਿਚ 1000 m2 ਹੈ । (ਸਹੀ/ਗਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਗਲਤ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (iv).
ਚੱਕਰ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਹtr2 ਵਰਗ ਇਕਾਈ ਹੈ । (ਸਹੀ/ਗ਼ਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਸਹੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ (v).
ਬ੍ਰਹਮਗੁਪਤ ਨੇ ਚੱਕਰੀ ਚਤੁਰਭੁਜ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਪਤਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸੂਤਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ । (ਸਹੀ/ਗ਼ਲਤ)
ਉੱਤਰ:
ਸਹੀ