Bhagya

Punjab State Board PSEB 12th Class Maths Book Solutions Chapter 11 Three Dimensional Geometry Ex 11.3 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 12 Maths Chapter 11 Three Dimensional Geometry Ex 11.3

Question 1.
In each of the following cases, determine the direction cosines of the normal to the plane and the distance from the origin.
(a) z = 2
(b) x + y + z = 1
(c) 2x + 3y – z = 5
(d) 5y + 8 = 0
Solution.
(a) The equation of the plane is z = 2 or 0x + 0y + z = 2 ……………..(i)
The direction ratios of normal are 0, 0 and 1.
∴ \(\sqrt{0^{2}+0^{2}+1^{2}}\) = 1
Dividing both sides of equation (i) by 1, we get
0 . x + 0 . y + 1 . z = 2
This is of the form lx + my + nz = d, where 1, m, n are the direction cosines of normal to the plane and d is the distance of the perpendicular drawn from the origin.
Therefore, the direction cosines are 0, 0 and 1 and the distance of the plane from the origin is 2 units.

(b) x + y + z = 1 ……………..(i)
The direction ratios of normal are 1, 1 and 1.
∴ \(\sqrt{(1)^{2}+(1)^{2}+(1)^{2}}\) = √3
Dividing both sides of equation (1) by we get
\(\frac{1}{\sqrt{3}} x+\frac{1}{\sqrt{3}} y+\frac{1}{\sqrt{3}} z=\frac{1}{\sqrt{3}}\) ………………(ii)
This equation is of the form lx + my + nz = d, where l, m, n are the direction cosines of normal to the plane and d is the distance of normal from the origin.
Therefore, the direction cosines of the normal are and and the \(\frac{1}{\sqrt{3}}\), \(\frac{1}{\sqrt{3}}\), \(\frac{1}{\sqrt{3}}\) distance of normal from the origin is \(\frac{1}{\sqrt{3}}\) units.

(c) 2x + 3y – z = 5 ………………(i)
The direction ratios of normal are 2, 3 and – 1.
∴ \(\sqrt{(2)^{2}+(3)^{2}+(-1)^{2}}=\sqrt{14}\)
Dividing both sides of equation (i) by √14, we get

\(\frac{2}{\sqrt{14}} x+\frac{3}{\sqrt{14}} y-\frac{1}{\sqrt{14}} z=\frac{5}{\sqrt{14}}\)

This equation is of the form lx + my + nz = d, where l, m, n are the direction cosines of normal to the plane and d is the distance of normal from the origin.

Therefore, the direction cosines of the normal are \(\frac{2}{\sqrt{14}}\), \(\frac{3}{\sqrt{14}}\) and \(\frac{- 1}{\sqrt{14}}\) and the distance of normal from the origin is \(\frac{5}{\sqrt{14}}\) units.

(d) 5y + 8 = 0
⇒ 0x – 5y + 0z = – 8 ………………..(i)
The direction ratios of normal are 0, – 5 and 0.
∴ \(\sqrt{0+(-5)^{2}+0}\) = 5
Dividing both sides of equation (i) by 5, we get – y = \(\frac{8}{5}\)
This equation is of the form lx + my + nz = d, where l, m, n are the direction cosines of normal to the plane and d is the distance of normal from the origin.
Therefore, the direction cosines of the normal to the plane are 0,- 1 and 0 and the distance of normal from the origin is \(\frac{8}{5}\) units.

Question 2.
Find the vector equation of a plane which is at a distance of 7 units from the origin and normal to the vector 3î + 5ĵ – 6k̂.
Solution.
The normal vector is, \(\vec{n}\) = 3î + 5ĵ – 6k̂

This is the vector equation of the required plane.

Question 3.
Find the Cartesian equation of the following planes
(a) \(\vec{r}\) (î + ĵ – k̂) = 2
(b) \(\vec{r}\) (2î + 3ĵ – 4k̂) = 1
(c) \(\vec{r}\) [(s – 2t) î + (3 – t) ĵ + (2s + t) k̂] = 15
Solution.
(a) It is given that equation of the plane is \(\vec{r}\) (î + ĵ – k̂) = 2 …………. (i)
For any arbitrary point P(x, y, z) on the plane, position vector \(\vec{r}\) is given by,
\(\vec{r}\) = xî + yĵ – zk̂
Substituting the value, of \(\vec{r}\) in equation (i), we get
(xî + yĵ – zk̂) (î + ĵ- k̂) = 2
⇒ x + y – z = 2
This is the Cartesian equation of the plane.

(b) Given vector equation is \(\vec{r}\) . (2î +3ĵ – 4k̂) = 1
For any arbitrary point P(x, y, z) on the plane, position vector \(\vec{r}\) is given by
\(\vec{r}\) = xî + yĵ – zk̂
Substituting the value of r in equation (i), we get
(xî + yĵ – zk̂ ) . (2î +3ĵ – 4k̂) = 1
⇒ 2x + 3y – 4z = 1
This is the Cartesian equation of the plane.

(c) Given vector equation is \(\vec{r}\) . [(s – 2t) î + (3 – t ) ĵ + (2s + t) k̂] = 15 ………….. (i)
For any arbitrary point P (x, y, z) on the plane, position vector is given by
\(\vec{r}\) = xî + yĵ – zk̂
Substituting the value, of in equation (i), we get
(xî + yĵ – zk̂) . [(s – 2t) î + (3 – t) k̂ + (2s + t) k̂] = 15
⇒ (s – 2t) x + (3 – t) y + (2s + t) z = 15
This is the Cartesian equation of the plane.

Question 4.
In the following cases, find the coordinates of the foot of the perpendicular drawn from the origin.
(a) 2x + 3y + 4z – 12 = 0
(b) 3y + 4z – 6 = 0
(c) x + y + z = 1
(d) 5y + 8 = 0
Solution.
(a) Let the coordinates of the foot of perpendicular P from the origin to the plane be (x, y, z).
2x + 3y + 4z – 12 = 0
⇒ 2x + 3y + 4z = 12 ………..(i)
The direction ratios of normal are 2, 3 and 4.
∴ \(\sqrt{(2)^{2}+(3)^{2}+(4)^{2}}=\sqrt{29}\)

Dividing both sides of equation (i) by we get
∴ \(\frac{2}{\sqrt{29}} x+\frac{3}{\sqrt{29}} y+\frac{4}{\sqrt{29}} z=\frac{12}{\sqrt{29}}\)

This equation is of the form lx + my + nz = d, where 1, m, n are the direction cosines of normal to the plane and d is the distance of normal from the origin.

The coordinates of the foot of the perpendicular are given by (ld, md, nd)
Therefore, the coordinates of the foot of perpendicular are
\(\left(\frac{2}{\sqrt{29}}, \frac{12}{\sqrt{29}}, \frac{3}{\sqrt{29}}, \frac{12}{\sqrt{29}}, \frac{4}{\sqrt{29}}, \frac{12}{\sqrt{29}}\right)\) i.e., \(\left(\frac{24}{29}, \frac{36}{49}, \frac{48}{29}\right)\).

(b) Let the coordinates of the foot of perpendicular P from the origin to the plane be (x₁, y₁, z₁).
3y + z – 6 = 0
⇒ 0x + 3y + 4z = 6 ………………(i)
The direction ratios of normal are 0, 3 and 4.
∴ \(\sqrt{0+3^{2}+4^{2}}\) = 5
Dividing the both sides of equation (i) by 5, we get
0 . x + \(\frac{3}{5}\) y + \(\frac{4}{5}\) z = \(\frac{6}{5}\)
This equation is of the form lx + my + nz = d, where l, m, n are the direction cosines of normal to the plane and d is the distance of normal from the origin.
The coordinates of the foot of the perpendicular are given by (ld, md, nd).
Therefore, the coordinates of the foot of the perpendicular are \(\left(0, \frac{3}{5} \cdot \frac{6}{5}, \frac{4}{5} \cdot \frac{6}{5}\right)\) i.e., \(\left(0, \frac{18}{25}, \frac{24}{25}\right)\)

(c) Let the coordinates of the foot of perpendicular P from the origin to the plane be (x₁, y₁, z₁).
x + y + z = 1 ………………(i)
The direction ratios of normal are 1, 1 and 1.
∴ \(\sqrt{1^{2}+1^{2}+1^{2}}=\sqrt{3}\)

Dividing the both sides of equation (i) by √3, we get
\(\frac{1}{\sqrt{3}} x+\frac{1}{\sqrt{3}} y+\frac{1}{\sqrt{3}} z=\frac{1}{\sqrt{3}}\)

This equation is of the form lx + my + nz = d, where l, m, n are the direction cosines of normal to the plane and d is the distance of normal from the origin.

The coordinates of the foot of the perpendicular are given by (ld, md, nd).
Therefore, the coordinates of the foot of the perpendicular are \(\left(\frac{1}{\sqrt{3}} \cdot \frac{1}{\sqrt{3}}, \frac{1}{\sqrt{3}} \cdot \frac{1}{\sqrt{3}}, \frac{1}{\sqrt{3}} \cdot \frac{1}{\sqrt{3}}\right)\) i.e., \(\left(\frac{1}{3}, \frac{1}{3}, \frac{1}{3}\right)\).

(d) Let the coordinates of the foot of perpendicular P from the origin to the plane be (x₁, y₁, z₁).
5y + 8 = 0
⇒ 0 . x – 5y + 0 . z = 8 ……………(i)
The direction ratios of normal are 0, – 5 and 0.
∴ \(\sqrt{0+(-5)^{2}+0}\) = 5
Dividing both sides of equation (i) by 5, we get
– y = \(\frac{8}{5}\)
This equation is of the form lx + my + nz = d, where l, m, n are the direction cosines of normal to the plane and d is the distance of normal from the origin.
The coordinates of the foot of the perpendicular are given by (ld, md, nd) Therefore, the coordinates of the foot of the perpendicular are (0, – 1 (\(\frac{8}{5}\), 0) i.e., (0, – \(\frac{8}{5}\), 0).

Question 5.
Find the vector and Cartesian equations of the planes
(a) that passes through the point (1, 0, – 2) and the normal to the plane is î + ĵ – k̂.
(b) that passes through the point (1, 4, 6) and the normal vector to the plane is î – 2 ĵ + k̂.
Solution.
(a) The position vector of point (1, 0, – 2) is \(\vec{a}\) = î – 2 k̂
The normal vector N perpendicular to the plane is \(\vec{N}\) = î + ĵ – k̂
The vector equation of the plane is given by, \((\vec{r}-\vec{a}) \cdot \vec{N}\) = 0
⇒ [\(\vec{r}\) – (î – 2k̂)] . (î + ĵ – k̂) = 0 ……………(i)
\(\vec{r}\) is the position vector of any point P(x, y, z) in the plane.
∴ \(\vec{r}\) = xî + yĵ + zk̂
Therefore, equation (i) becomes
[(xî + yĵ + zk̂) – (î – 2k̂) . {î + ĵ – k̂) = 0
⇒ [(x – 1)î + yĵ + (z + 2)k̂] . (î + ĵ – k̂) = 0
⇒ (x – 1) + y – (z + 2) = 0
⇒ x + y – z – 3 = 0
⇒ x + y – z = 3
This is the Cartesian equation of the required plane.

(b) The position vector of the point (1, 4, 6) is \(\vec{a}\) = î + 4ĵ + 6k̂
The normal vector N perpendicular to the plane is \(\vec{N}\) = î – 2ĵ + k̂
The vector equation of the plane is given by, (\(\vec{r}\) – \(\vec{a}\)) . \(\vec{N}\) = 0
⇒ [\(\vec{r}\) – ( î + 4ĵ + 6k̂)] + 4; +6fc)] . (î – 2ĵ + k̂ ) = 0 ……………(i)
\(\vec{r}\) is the position vector of any point P(x, y, z) in the plane.
∴ \(\vec{r}\) = xî + yĵ + zk̂
Therefore, equation (i) becomes
[(xî + yĵ + zk̂) – (î + 4ĵ + 6k̂)] (î – 2ĵ + k̂) = 0
⇒ [(x – 1)î +(y – 4)ĵ + (z – 6)k̂] . (î – 2ĵ + k̂) = 0
⇒ (x – 1) – 2 (y – 4) + (z – 6) = 0
⇒ x – 2y + z + 1 = 0
This is the Cartesian equation of the required plane.

Question 6.
Find the equations of the planes that passes through three points.
(a) (1, 1, – 1), (6, 4, – 5), (- 4, – 2, 3)
(b) (1, 1, 0),(1, 2, 1), (- 2, 2, – 1)
Solution.
Solution.
(a) The given points are A(1, 1, – 1), B(6, 4, – 5) and C(- 4, – 2, 3).
\(\left|\begin{array}{ccc}
1 & 1 & -1 \\
6 & 4 & -5 \\
-4 & -2 & 3
\end{array}\right|\) =(12 – 10) – (18 – 20) – (- 12 + 16)
= 2 + 2 – 4 = 0
Since, A, B, C are collinear points, there will be infinite number of planes passing through the given points.

(b) The given points are A(1, 1, 0), B(1, 2, 1) and C(- 2, 2, – 1)
\(\left|\begin{array}{ccc}
1 & 1 & 0 \\
1 & 2 & 1 \\
-2 & 2 & -1
\end{array}\right|\) = (- 2 – 2) – (2 + 2) = – 8 ≠ 0
Therefore, a plane will pass through the points A, B and C.
It is known that the equation of the plane through the points, (x₁, y₁, z₁),
(x₂, y₂, z₂)and (x₃, y₃, z₃) is

\(\left|\begin{array}{ccc}
x-x_{1} & y-y_{1} & z-z_{1} \\
x_{2}-x_{1} & y_{2}-y_{1} & z_{2}-z_{1} \\
x_{3}-x_{1} & y_{3}-y_{1} & z_{3}-z_{1}
\end{array}\right|\) = 0

\(\left|\begin{array}{ccc}
x-1 & y-1 & z \\
0 & 1 & 1 \\
-3 & 1 & -1
\end{array}\right|\) = 0
⇒ (- 2) (x – 1) – 3 (y – 1) + 3z = 0
⇒ – 2x – 3y + 3z + 2 + 3 = 0
⇒ – 2x – 3y + 3z = – 5
⇒ 2x + 3y – 3z = 5
This is the Cartesian equation of the required plane.

Question 7.
Find the intercepts cut off by the plane 2x + y – z = 5.
Sol.
Given plane, 2x + y – z = 5 ……………(i)
Dividing both sides of equation (i) by 5, we get
\(\frac{2}{5} x+\frac{y}{5}-\frac{z}{5}\) = 1

\(\frac{x}{\frac{5}{2}}+\frac{y}{5}+\frac{z}{-5}\) = 1 ………………….(ii)

It is known that the equation of a plane in intercept form is \(\frac{x}{a}+\frac{y}{b}+\frac{z}{c}\) = 1,
where a, b, c are the intercepts cut off by the plane at x, y and z axes respectively.
Therefore, for the given equation, a = \(\frac{5}{2}\), b = 5 and c = – 5.

Question 8.
Find the equation of the plane with intercept 3 on the y-axis and parallel to ZOX plane.
Solution.
The equation of the plane ZOX is y = 0
Any plane parallel to it is of the form, y = a
Since, the y-intercept of the plane is 3,
∴ a = 3
Thus, the equation of the required plane y = 3.

Question 9.
Find the equation of the plane through the intersection of the planes 3x – y + 2z – 4 = 0 and x + y + z – 2 = 0 and the point (2, 2, 1).
Solution.
The equation of any plane through the intersection of the planes, 3x – y + 2z – 4 = 0 and x + y + z- 2 = 0 is
(3x- y + 2z – 4) + α (x + y + z -2) = 0 where α ∈ R ……………..(i)
The plane passes through the point (2, 2, 1).
Therefore, this point will satisfy equation (i).
∴ (3 × 2 – 2 + 2 × 1 – 4) + α (2 + 2 + 1 – 2) = 0
⇒ 2 + 3α = 0
⇒ α = – \(\frac{2}{3}\)
Substituting α = – \(\frac{2}{3}\) in equation (i), we get
(3x – y + 2z – 4) – \(\frac{2}{3}\) (x + y + z – 2) = 0
⇒ 3 (3x -y + 2z – 4) – 2 (x + y + z – 2) = 0
⇒ (9x – 3y + 6z – 12) – 2(x + y + z – 2) = 0
⇒ 7x – 5y + 4z – 8 = 0
This is the required equation of the plane.

Question 10.
Find the vector equation of the plane passing through the intersection of the planes \(\overrightarrow{\boldsymbol{r}}\) . (2î + 7ĵ – 3k̂) = 7, \(\overrightarrow{\boldsymbol{r}}\) . (2î + 5ĵ + 3k̂) = 9 and through the point (2,1, 3).
Solution.
The equations of the planes are \(\overrightarrow{\boldsymbol{r}}\) . (2î + 7ĵ – 3k̂) = 7 and \(\overrightarrow{\boldsymbol{r}}\) . (2î + 5ĵ + 3k̂) = 9

⇒ \(\overrightarrow{\boldsymbol{r}}\) . (2î + 2ĵ – 3k̂) – 7 = 0 …………..(i)

⇒ \(\overrightarrow{\boldsymbol{r}}\) . (2î + 5ĵ + 3k̂) – 9 = 0 …………..(ii)

The equation of any plane through the intersection of the planes given in equations (i) and (ii) is given by
⇒ [\(\vec{r}\) . (2î + 2ĵ – 3k̂)] – 7] + λ [\(\vec{r}\) . (2î + 5ĵ + 3k̂) – 9] = 0, where λ ∈ R
\(\vec{r}\) . [(2î + 2ĵ – 3k̂) + λ (2î + 5ĵ + 3k̂)] = 9λ. + 7
\(\vec{r}\) . [(2 + 2λ) î + (2 + 5λ) ĵ + (3λ – 3) k̂] = 9λ + 7 ………………(iii)
The plane passes through the point (2, 1, 3).
Therefore, its position vector is given by, \(\vec{r}\) = 2î + 2ĵ – 3k̂
Substituting in equation (iii), we get
(2î + ĵ – 3k̂) . [(2 + 2λ)î + (2 + 5λ)ĵ + (3λ – 3)k̂] = 9λ + 7
(2 + 2λ) + (2 + 5λ) + (3λ – 3) = 9λ + 7
⇒ 18λ – 3 = 9λ + 7
⇒ 9λ = 10
⇒ λ = \(\frac{10}{9}\)
Substituting λ = \(\frac{10}{9}\) in equation (iii), we get
\(\vec{r} \cdot\left(\frac{38}{9} \hat{i}+\frac{68}{9} \hat{j}+\frac{3}{9} \hat{k}\right)\) = 17
⇒ \(\vec{r}\) = (38î +68ĵ + 3k̂) = 153
This is the vector equation of the required plane.

Question 11.
Find the equation of the plane through the line of intersection of the planes x + y + z = 1 and 2x + 3y + 4z = 5 which is perpendicular to the plane x – y + z = 0.
Solution.
The equation of the plane through the intersection of the planes, x + y + z = 1 and 2x + 3y + 4z = 5 is
(x + y + z – 1) + λ (2x + 3y + 4z – 5) = 0
⇒ (2λ + 1) x + (3λ + 1) y + (4λ + 1) z – (5λ + 1) = 0 ……………..(i)
The direction ratios, a₁, b₁, c₁ of this plane are (2λ + 1), (3λ + 1) and (4λ + 1).
The plane in equation (i) is perpendicular to x – y + z = 0
Its direction ratios, a₂, b₂, c₂ are 1, – 1 and 1.
Since the planes are perpendicular, a₁a₂ + b₁b₂ + c₁c₂ = 0
⇒ (2λ + 1) – (3λ + 1) + (4λ + 1) = 0
⇒ 3λ + 1 = 0
⇒ λ = – \(\frac{1}{3}\)
Substituting λ = – \(\frac{1}{3}\) in equation (i), we get
\(\frac{1}{3} x-\frac{1}{3} z+\frac{2}{3}\) = 0
⇒ x – z + 2 = 0
This is the required equation of the plane.

Question 12.
Find the angle between the planes whose vector equations are \(\overrightarrow{\boldsymbol{r}}\) . (2î + 3ĵ – 3k̂) = 5 and \(\overrightarrow{\boldsymbol{r}}\) . (3î – 3ĵ + 5k̂) = 3.
Solution.
We know that the angle 0 between the planes

Question 13.
In the following cases, determine whether the given planes are parallel or perpendicular, and in case they are neither, find the angles between them.
(a) 7x + 5y + 6z + 30 = 0 and 3x – y – 10z + 4=0
(b) 2x + y + 3z – 2 = 0 and x – 2y + 5 = 0
(c) 2x – 2y + 4z + 5 = 0 and 3x – 3y + 62 -1 = 0
(d) 2x – y + 3z – 1 = 0 and 2x – y + 3z + 3 = 0
(e) 4x + 8y + z – 8 = 0 and y + z – 4 = 0
Solution.
(a) The equations of the planes are 7x + 5y + 6z + 30 = 0 and 3x – y – 10z + 4 = 0
Here, a₁ = 7, b₁ = 5, c₁ = 6 and a₂ = 3, b₂ = – 1, c₂ = – 10
∴ a₁a₂ + b₁b₁ + c₁c₂ = 7 × 3 + 5 × (- 1) + 6 × (- 10) = – 44 ≠ 0
Therefore, the given planes are not perpendicular each other

(b) The equations of the planes are 2x + y + 3z – 2 = 0 and x – 2y + 5 = 0
Here, a₁ = 2, b₁ = 1, c₁ = 3 and a₂ = 1, b₂ = – 2, c₂ = 0
∴ a₁a₂ + b₁b₂ + c₁c₂ = 2 × 1 + 1 × (- 2) + 3 × 0 = 0
Therefore, the given planes are perpendicular to each other.

(c) The equations of the planes are 2x – 2y + 4z + 5 = 0 and 3x – 3y + 6z – 1 = 0
Here, a₁ = 2, b₁ = – 2, c₁ = 4 and a₂ = 3, b₂ = – 3, c₂ = 6
∴ a₁a₂ + b₁b₂ + c₁c₂ = 2 × 3 + (- 2) (- 3) + 4 × 6
= 6 + 6 + 24 = 36 ≠ 0
Thus, the given planes are not perpendicular to each other.

(d) The equation of the planes are 2x – y + 3z – 1 = 0 and 2x – y + 3z + 3 = 0
Here, a₁ = 2, b₁ = – 1, C₁ = 3 and a₂ = 2, b₂ = – 1, c₂
∴ a₁a₂ + b₁b₂ + c₁c₂ = 2 × 2 + (- 1) × (- 1) + 3 × 3 = 14 ≠ 0
Thus, the given planes are not perpendicular to each other.
\(\frac{a_{1}}{a_{2}}=\frac{2}{2}\) = 1,

\(\frac{b_{1}}{b_{2}}=\frac{-1}{-1}\) = 1 and

\(\frac{c_{1}}{c_{2}}=\frac{3}{3}\) = 1

∴ \(\frac{a_{1}}{a_{2}}=\frac{b_{1}}{b_{2}}=\frac{c_{1}}{c_{2}}\)
Thus, the given lines are parallel to each other.

(e) The equations of the planes are 4x + 8y + z – 8 = 0 and y + z – 4 = 0
Here a₁ = 4, b₁ = 8, c₁ = 1 and a₂ = 0, b₂ = 1, c₂ = 1
a₁a₂ + b₁b₂ + c₁c₂ = 0
Therefore, the given lines are not perpendicular to each other.
\(\frac{a_{1}}{a_{2}}=\frac{4}{0}\),

\(\frac{b_{1}}{b_{2}}=\frac{8}{1}\) = 8,

\(\frac{c_{1}}{c_{2}}=\frac{1}{1}\) = 1,

∴ \(\frac{a_{1}}{a_{2}} \neq \frac{b_{1}}{b_{2}} \neq \frac{c_{1}}{c_{2}}\)
Therefore, the given lines are not parallel to each other.
The angle between the planes is given by,
θ = cos^-1 \(\left|\frac{4 \times 0+8 \times 1+1 \times 1}{\sqrt{4^{2}+8^{2}+1^{2}} \times \sqrt{0^{2}+1^{2}+1^{2}}}\right|\)

θ = cos^-1 \(\left|\frac{9}{9 \times \sqrt{2}}\right|\)

θ = cos^-1 \(\left(\frac{1}{\sqrt{2}}\right)\)

θ = 45.

Question 14.
In the following cases, find the distance of each of the given points from the corresponding given plane.

Solution.
We know that the distance between a point P(x₁, y₁, z₁) and a plane, Ax + By + Cz = D, is given by
d = \(\left|\frac{A x_{1}+B y_{1}+C z_{1}-D}{\sqrt{A^{2}+B^{2}+C^{2}}}\right|\) …………………(i)

(a) The given point is (0, 0, 0) and the plane is 3x – 4y + 12z = 3

∴ d = \(\left|\frac{3 \times 0-4 \times 0+12 \times 0-3}{\sqrt{(3)^{2}+(-4)^{2}+(12)^{2}}}\right|=\frac{3}{\sqrt{169}}=\frac{3}{13}\)

(b) The given point is(3,- 2, 1) and the plane is 2x – y + 2z – 3 = 0

∴ d = \(\left|\frac{2 \times 3-(-2)+2 \times 1+3}{\sqrt{(2)^{2}+(-1)^{2}+(2)^{2}}}\right|=\left|\frac{13}{3}\right|=\frac{13}{3}\)

(c) The given point is (2, 3, – 5) and the plane is x + 2y – 2z = 9

∴ d = \(\left|\frac{2+2 \times 3-2(-5)-9}{\sqrt{(1)^{2}+(2)^{2}+(-2)^{2}}}\right|=\frac{9}{3}\) = 3

(d) The given point is (- 6, 0, 0) and the plane is lx – 3y + 6z – 2 = 0.

∴ d = \(\left|\frac{2(-6)-3 \times 0+6 \times 0-2}{\sqrt{(2)^{2}+(-3)^{2}+(6)^{2}}}\right|=\left|\frac{-14}{\sqrt{49}}\right|=\frac{14}{7}\) = 2

Punjab State Board PSEB 9th Class Agriculture Book Solutions Chapter 1 ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 9 Agriculture Chapter 1 ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ

Agriculture Guide for Class 9 PSEB ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ Textbook Questions and Answers

ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉੱਤਰ
(ੳ) ਇੱਕ-ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਅਨਾਜ ਵਾਲੀਆਂ ਦੋ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ-
ਝੋਨਾ, ਮੱਕੀ, ਜਵਾਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਝੋਨੇ ਦੀਆਂ ਦੋ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੀ.ਆਰ. 123, ਪੀ. ਆਰ. 122.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਦੇਸੀ ਕਪਾਹ ਦੀ ਦੋਗਲੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਇੱਕ ਏਕੜ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਕਿੰਨਾ ਬੀਜ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
1.5 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੱਕੀ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮੁੱਖ ਕੀੜੇ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੱਕੀ ਦਾ ਗੜੁਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਮਾਦ ਦੀਆਂ ਦੋ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਰੱਤਾ ਰੋਗ, ਲਾਲ ਧਾਰੀਆਂ ਦਾ ਰੋਗ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹਰੀ ਖਾਦ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦੋ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ !
ਉੱਤਰ-
ਸਣ ਤੇ ਚੈੱਚਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਮੱਕੀ ਦੇ ਇੱਕ ਏਕੜ ਬੀਜਾਈ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪਰਲ ਪੌਪਕੌਰਨ ਲਈ 7 ਕਿਲੋ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ 8 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ, ਚਾਰੇ ਵਾਲੀ ਮੱਕੀ ਲਈ 30 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕਪਾਹ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
1 ਅਪਰੈਲ ਤੋਂ 15 ਮਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਕਮਾਦ ਵਿਚ ਬੀਜੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਗਰਮ ਰੁੱਤ ਦੀ ਮੂੰਗੀ ਜਾਂ ਮਾਂਹ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਸਾਉਣੀ ਦੇ ਚਾਰੇ ਦੀਆਂ ਦੋ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੱਕੀ, ਬਾਜਰਾ, ਗੁਆਰਾ ਆਦਿ ।

(ਅ) ਇੱਕ-ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ –

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਫ਼ਸਲ ਚੱਕਰ ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਖੇਤ ਵਿਚ ਜਿਹੜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਉਗਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਉਸਨੂੰ ਫ਼ਸਲ ਚੱਕਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ-ਝੋਨਾ-ਕਣਕ, ਝੋਨਾ-ਆਲੂ-ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਝੋਨੇ ਅਧਾਰਤ ਦੋ ਫ਼ਸਲਾ ਚੱਕਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਝੋਨਾ-ਕਣਕ/ਬਰਸੀਮ, ਝੋਨਾ-ਕਣਕ-ਸੱਠੀ ਮੱਕੀ, ਝੋਨਾ-ਆਲੂ-ਸੱਠੀ ਮੂੰਗੀ/ ਸੂਰਜਮੁਖੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹਰੀ ਖਾਦ ਕਿਉਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਹਰੀ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਫਲੀ ਵਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ-ਦਾਲਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ, ਸਣ, ਢੱਚਾ ਆਦਿ । ਇਹਨਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਤੱਤ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹਰੀ ਖਾਦ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਵਾਹ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਮਲ੍ਹੜ ਵੀ ਵੱਧਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਵੱਧਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮੱਕੀ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਢੰਗ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੱਕੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਮਈ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਅਖੀਰ ਜੂਨ ਤੱਕ ਦਾ ਹੈ । ਬੀਜਾਈ ਸਮੇਂ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਫਾਸਲਾ 60 ਸੈਂ.ਮੀ. ਅਤੇ ਬੂਟੇ ਤੋਂ ਬੂਟੇ ਦਾ ਫਾਸਲਾ 22 ਸੈਂ.ਮੀ. ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮੱਕੀ ਵਿੱਚ ਇਟਸਿਟ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੱਕੀ ਵਿੱਚ ਇਟਸਿਟ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਐਟਰਾਟਾਫ਼ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ 10 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਝੋਨੇ ਵਿੱਚ ਕੱਦੂ ਕਿਉਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵੱਧ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ । ਕੱਦੂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਪਾਣੀ ਰੋਕਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਾਣੀ ਦਾ ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਨ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਲਾਉਣੀ ਸੌਖੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਕਮਾਦ ਬੀਜਣ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇੱਕ ਏਕੜ ਕਮਾਦ ਲਈ ਤਿੰਨ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੀਆਂ 20 ਹਜ਼ਾਰ ਗੁੱਲੀਆਂ ਜਾਂ ਚਾਰ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੀਆਂ 15 ਹਜ਼ਾਰ ਗੁੱਲੀਆਂ ਜਾਂ 5 ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੀਆਂ 12 ਹਜ਼ਾਰ ਗੁੱਲੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਪੱਤਝੜ ਰੁੱਤੇ ਕਮਾਦ ਦਾ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਢੰਗ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੱਤਝੜ ਰੁੱਤ ਦੇ ਕਮਾਦ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ 20 ਸਤੰਬਰ ਤੋਂ 20 ਅਕਤੂਬਰ ਦਾ ਹੈ । ਬੀਜਾਈ 90 ਸੈਂ.ਮੀ. ਫਾਸਲੇ ਦੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਮੂੰਗੀ ਦੇ ਪੱਤੇ ਸੁਕਾਉਣ ਲਈ ਸਪਰੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਤੇ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਜਦੋਂ ਕੰਬਾਈਨ ਨਾਲ ਮੂੰਗੀ ਵੱਢਣੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਜਦੋਂ ਲਗਪਗ 80 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਫ਼ਲੀਆਂ ਪੱਕ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਗਰੈਮਕਸੌਨ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਕੇ ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਤਣੇ ਸੁਕਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਝੋਨੇ ਵਿੱਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਝੋਨੇ ਵਿੱਚ ਸਵਾਂਕ ਅਤੇ ਮੋਥਾ ਨਦੀਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਪਨੀਰੀ ਲਾਉਣ ਤੋਂ 15 ਅਤੇ 30 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਪੈਡੀਵੀਡਰ ਨਾਲ ਦੋ ਗੋਡੀਆਂ ਕਰੋ ਜਾਂ ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਨਾਲ ਪੁੱਟ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਢੁੱਕਵੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਤੇ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

(ਈ) ਪੰਜ-ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਝੋਨੇ ਵਿੱਚ ਹਰੀ ਖਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਣਕ ਦੀ ਵਾਢੀ ਤੋਂ ਇਕ ਦਮ ਬਾਅਦ ਢੱਚਾ ਜੰਤਰ) ਦੀ ਹਰੀ ਖਾਦ ਬੀਜ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਝੋਨਾ ਬੀਜ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
ਮੱਠੀ ਮੂੰਗੀ ਨੂੰ ਵੀ ਕਣਕ ਵੱਢਣ ਸਾਰ ਬੀਜ ਕੇ ਫਲੀਆਂ ਤੋੜ ਕੇ ਮੂੰਗੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਹਰੀ ਖਾਦ ਵਜੋਂ ਦਬਾ ਕੇ ਇਕ ਦਮ ਬਾਅਦ ਝੋਨਾ ਲਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਹਰੀ ਖਾਦ ਵਿਚ ਰੂੜੀ ਵਾਲੀ ਖਾਦ ਦੇ ਸਾਰੇ ਗੁਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਫਲੀਦਾਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਫਲੀਆਂ ਵਿਚ ਫਾਸਫੋਰਸ, ਰੇਸ਼ੇ ਵਿਚ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਜੜਾਂ ਵਿਚ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਬੀਜਾਈ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਬੀਜਾਈ ਸਿਰਫ਼ ਦਰਮਿਆਨੀਆਂ ਤੋਂ ਭਾਰੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਹਲਕੀਆਂ ਰੇਤਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਲੋਹਾ ਤੱਤ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਝਾੜ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ-ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਢੁੱਕਵਾਂ ਸਮਾਂ ਜੂਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੰਦਰਵਾੜਾ ਹੈ ।
ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ-ਇਸ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 8-10 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਡੂੰਘਾਈ ਤੇ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਫਾਸਲਾ-ਬੀਜ ਨੂੰ 2-3 ਸੈਂ.ਮੀ. ਡੂੰਘਾਈ ਤੇ ਝੋਨੇ ਵਾਲੀ ਡਰਿੱਲ ਨਾਲ 20 ਸੈਂ.ਮੀ. ਚੌੜੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਬੀਜਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਬੀਜਾਈ ਲਈ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਪੱਕਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹੀ ਲੈਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ । ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ-ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ 2 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਸਟੌਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ 30 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਜੇ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਸਵਾਂਕ ਅਤੇ ਮੋਥਾ ਨਦੀਨ ਹੋਣ ਤਾਂ ਨੌਮਨੀਗੋਲਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਚੌੜੇ ਪੱਤੇ ਵਾਲੇ ਨਦੀਨਾਂ ਲਈ ਸੈਗਮੈਂਟ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਖਾਦ-60 ਕਿਲੋ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਬਰਾਬਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਦੋ, ਪੰਜ ਅਤੇ ਨੌ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਛੱਟੇ ਨਾਲ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਸਿੰਚਾਈ-ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦਿੰਦੇ ਰਹੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮਕੀ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੱਕੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ 50 ਕਿਲੋ ਨਾਈਟਰੋਜਨ, 24 ਕਿਲੋ ਫਾਸਫੋਰਸ ਅਤੇ 12 ਕਿਲੋ ਪੋਟਾਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ | ਪੋਟਾਸ਼ ਤੱਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਿੱਟੀ ਪਰਖ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ | ਸਾਰੀ ਫਾਸਫੋਰਸ, ਸਾਰੀ ਪੋਟਾਸ਼ ਅਤੇ ਇੱਕ ਤਿਆਹੀ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਖਾਦ ਬਿਜਾਈ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਹੀ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ ਗੋਡੇ-ਗੋਡੇ ਹੋ ਜਾਵੇ ਪਾਓ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਹਿੱਸਾ ਬੂਰ ਪੈਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਕਣਕ ਨੂੰ ਫਾਸਫੋਰਸ ਦੀ ਖਾਦ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਪਾਈ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮੱਕੀ ਲਈ ਇਸ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਪਾਹ ਦੇ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਸੋਧ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਬੀ.ਟੀ. ਨਰਮੇ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ 750 ਗ੍ਰਾਮ, ਬੀ.ਟੀ. ਰਹਿਤ ਦੋਗਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ 1 ਕਿਲੋ, ਸਧਾਰਨ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ 3 ਕਿਲੋ, ਦੇਸੀ ਕਪਾਹ ਦੀਆਂ ਦੋਗਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ 1.5 ਕਿਲੋ ਅਤੇ ਸਾਧਾਰਨ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ 3 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਬੀਜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਉੱਲੀਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਬੀਜ ਦੀ ਸੋਧ ਕਰੋ । ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਤੇਲੇ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਬੀਜ ਨੂੰ ਗਾਚੋ ਜਾਂ ਕਰੂਜ਼ਰ ਦਵਾਈ ਲਗਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਮਾਦ ਨੂੰ ਡਿੱਗਣ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਮਾਦ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਡਿੱਗਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਡਿੱਗੀ ਫ਼ਸਲ ਤੇ ਕੋਰੇ ਦਾ ਵੱਧ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਡਿੱਗਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਮਾਨਸੂਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੂਨ ਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਮਿੱਟੀ ਚੜਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਅਗਸਤ ਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਜਾਂ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਮੂੰਏਂ (ਪੂਲੇ) ਬੰਨ੍ਹ ਦੇਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।

PSEB 9th Class Agriculture Guide ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ Important Questions and Answers

ਕੁਝ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਵਸਤੂਨਿਸ਼ਠ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ।
ਬਹੁ-ਭਾਂਤੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਅਨਾਜ ਵਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ-
(ੳ) ਮੱਕੀ
(ਅ) ਝੋਨਾ
(ਈ) ਜਵਾਰ ।
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਪਾਹ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੈ :
(ਉ) 1 ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ 15 ਮਈ
(ਅ) 1 ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ 15 ਜਨਵਰੀ
(ਇ) ਦਸੰਬਰ
(ਸਿ) ਜੂਨ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 1 ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ 15 ਮਈ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮੱਕੀ ਦੀ ਪਰਲ ਪੌਪਕੌਰਨ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਹੈ
(ਉ) 7 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ
(ਅ) 20 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ
(ਇ) 25 ਕਿਲੋ ਪਤੀ ਏਕੜ
(ਸ) ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 7 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਕਦੋਂ ਕੱਟੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
(ੳ) ਜਨਵਰੀ-ਫ਼ਰਵਰੀ
(ਅ) ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ
(ਈ) ਅਪ੍ਰੈਲ-ਮਈ
(ਸ) ਜਦੋਂ ਮਰਜ਼ੀ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਾਲਾਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿਖੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ :
(ਉ) ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
(ਅ) ਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ
(ਈ) ਪੰਜਾਬ
(ਸ) ਗੁਜਰਾਤ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ

ਠੀਕ/ਗਲਤ ਦੱਸੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਬਾਸਮਤੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ- ਪੰਜਾਬ ਬਾਸਮਤੀ-3, ਪੂਸਾ ਪੰਜਾਬ ਬਾਸਮਤੀ 1509, ਪੂਸਾ ਬਾਸਮਤੀ 1121.
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੱਕੀ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮੂੰਗੀ ਲਈ ਠੰਢੀ ਜਲਵਾਯੂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਗ਼ਲਤ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸੋਇਆਬੀਨ ਦਾਲ ਅਤੇ ਤੇਲ ਬੀਜ ਫ਼ਸਲ ਦੋਵੇਂ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸੋਇਆਬੀਨ ਨੂੰ ਚਿਤਕਬਰਾ ਰੋਗ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ ।

ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮੂੰਗੀ ਦੀਆਂ ਲਗਭਗ …………… ਪੱਕ ਜਾਣ ਤੇ ਦਾਤਰੀ ਨਾਲ ਵੱਢ ਲਓ ।
ਉੱਤਰ-
80% ਫ਼ਲੀਆਂ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੱਕੀ ਨੂੰ ਉੱਗਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਨਿਸਰਨ ਤੱਕ ………. ਜਲਵਾਯੂ ਦੀ | ਲੋੜ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਿੱਲ੍ਹੇ ਤੇ ਗਰਮ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੋਇਆਬੀਨ ਨੂੰ …………….. ਜਲਵਾਯੂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਗਰਮ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬਾਸਮਤੀ ਨੂੰ …………… ਤੱਤ ਵਾਲੀ ਖਾਦ ਵਧੇਰੇ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ।
ਉੱਤਰ-
ਨਾਈਟਰੋਜਨ,

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸੋਇਆਬੀਨ ਦੇ …………… ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
25-30 ਕਿਲੋ ।

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਕਦੋਂ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੂਨ-ਜੁਲਾਈ ਜਾਂ ਮਾਨਸੂਨ ਦੇ ਆਉਣ ਤੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਕਦੋਂ ਕੱਟੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਤਿੰਨ-

1. ਅਨਾਜ
2. ਦਾਲਾਂ ਅਤੇ ਤੇਲ ਬੀਜ
3. ਕਪਾਹ, ਕਮਾਦ ਅਤੇ ਸਾਉਣੀ ਦੇ ਚਾਰੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਅਨਾਜ ਵਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਝੋਨਾ, ਬਾਸਮਤੀ, ਜਵਾਰ, ਮੱਕੀ, ਬਾਜਰਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਝੋਨੇ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਦੇਸ਼ ਸਭ ਤੋਂ ਮੋਹਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਚੀਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿੱਥੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਝੋਨੇ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਧਾਨ ਅਤੇ ਜ਼ੀਰੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਕਿੰਨਾ ਰਕਬਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
28 ਲੱਖ ਹੈਕਟੇਅਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਝੋਨੇ ਦਾ ਔਸਤ ਝਾੜ ਕਿੰਨਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
60 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਕੱਦੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸ ਕਰਾਹੇ ਨਾਲ ਪੱਧਰਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਲੇਜ਼ਰ ਕਰਾਹੇ ਨਾਲ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਝੋਨੇ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਅੱਠ ਕਿਲੋ ਬੀਜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਚੌੜੀ ਪੱਤੀ ਵਾਲੇ ਝੋਨੇ ਦੇ ਨਦੀਨ ਜਿਵੇਂ ਘਰਿੱਲਾ ਆਦਿ ਲਈ ਕਿਹੜੀ ਦਵਾਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਐਲਗਰਿਪ ਜਾਂ ਸੈਗਮੈਂਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 13.
ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੰਚਾਈ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਲਈ ਕਿਸ ਯੰਤਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਟੈਂਸ਼ੀਓਮੀਟਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਬੀਜਾਈ ਲਈ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦਰਮਿਆਨੀ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ|

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਲਈ ਕੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿੰਨੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ?
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ਿੰਕ ਸਲਫੇਟ, 25 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਝੋਨੇ ਦੇ ਦਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਗੁਦਾਮ ਵਿਚ ਰੁੱਮਣ ਸਮੇਂ ਨਮੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
12%.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਬਾਸਮਤੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਬਾਸਮਤੀ-3, ਪੂਸਾ ਪੰਜਾਬ ਬਾਸਮਤੀ 1509, ਪੂਸਾ ਪੰਜਾਬ ਬਾਸਮਤੀ 1121.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਬਾਸਮਤੀ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਬੀਜਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੂਸਾ ਪੰਜਾਬ ਬਾਸਮਤੀ 1509 ਲਈ ਪਨੀਰੀ ਜੂਨ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ ਜੂਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਵਿਚ ਬੀਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਬਾਸਮਤੀ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਤੱਤ ਪਾਉਣ ਨਾਲ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਸਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੱਧ ਕੇ ਡਿੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਝਾੜ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
ਮੱਕੀ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਦੇਸ਼ ਅੱਗੇ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 21.
ਮੱਕੀ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਰਾਜ ਅੱਗੇ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 22.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮੱਕੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਕਿੰਨਾ ਰਕਬਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
1 ਲੱਖ 25 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 23.
ਮੱਕੀ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਔਸਤ ਝਾੜ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
15 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 24.
ਮੱਕੀ ਲਈ ਕਿੰਨੀ ਵਰਖਾ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
50 ਤੋਂ 75 ਸੈਂ.ਮੀ. .

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 25.
ਮੱਕੀ ਲਈ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਜ਼ਮੀਨ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਚੰਗੇ ਜਲ ਨਿਕਾਸ ਵਾਲੀ ਦਰਮਿਆਨੀ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 26.
ਮੱਕੀ ਦੀ ਪਰਲ ਪੌਪਕੌਰਨ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
7 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 27.
ਮੱਕੀ ਦੀ ਆਮ ਵਰਤੋਂ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੀ. ਐੱਮ. ਐੱਚ. 1, ਪੀ. ਐੱਮ. ਐੱਚ.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 28.
ਮੱਕੀ ਦੀਆਂ ਖ਼ਾਸ ਵਰਤੋਂ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਸਵੀਟ ਕੌਰਨ-
1 ਅਤੇ ਪਰਲ ਪੌਪਕੌਰਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 29.
ਮੱਕੀ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮਈ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਅਖ਼ੀਰ ਜੂਨ ਤੱਕ ਅਤੇ ਅਗਸਤ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਵਿਚ ਵੀ ਬੀਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 30.
ਮੱਕੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਕਤਾਰਾਂ ਦਾ ਅਤੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦਾ ਆਪਸੀ ਫ਼ਾਸਲਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
60 ਸੈਂ. ਮੀ., 22 ਸੈਂ.ਮੀ. ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 31.
ਮੱਕੀ ਵਿਚ ਇਟਸਿਟ ਲਈ ਕਿਹੜਾ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਅਸਰਦਾਰ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਐਟਰਾਟਾਫ਼ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 32.
ਮੱਕੀ ਵਿਚ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਕੀ ਬੀਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਰਵਾਂਹ ਛੋਲੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 33.
ਡੀਲੇ/ਮੋਥੇ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਕਿਹੜੀ ਦਵਾਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
2,4-ਡੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 34.
ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਮੱਕੀ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
4-6 ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 35.
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਾਲਾਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਕਿੱਥੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਰਾਜਸਥਾਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 36.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮੂੰਗੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਰਕਬਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
5 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਰਕਬਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 37.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮੂੰਗੀ ਦਾ ਝਾੜ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
350 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 38.
ਮੂੰਗੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਕਿਹੜੀ ਜ਼ਮੀਨ ਢੁੱਕਵੀਂ ਨਹੀਂ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਲਰਾਠੀ ਜਾਂ ਸੇਮ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 39.
ਮੂੰਗੀ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
8 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 40.
ਮੂੰਗੀ ਲਈ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਜੁਲਾਈ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੰਦਰਵਾੜਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 41.
ਮੂੰਗੀ ਲਈ ਸਿਆੜਾਂ ਦਾ ਫ਼ਾਸਲਾ ਅਤੇ ਬੂਟੇ ਤੋਂ ਬੂਟੇ ਦਾ ਫ਼ਾਸਲਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਿਆੜਾਂ ਦਾ ਫ਼ਾਸਲਾ 30 ਸੈਂ.ਮੀ. ਅਤੇ ਬੂਟੇ ਤੋਂ ਬੂਟੇ ਦਾ ਫ਼ਾਸਲਾ 10 ਸੈਂ. ਮੀ. ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 42.
ਮੂੰਗੀ ਵਿਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਕਿਹੜਾ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਟਰੈਫਲਿਨ ਜਾਂ ਬਾਸਾਲੀਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 43.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮਾਂਹ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਰਕਬਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
2 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 44.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮਾਂਹ ਦਾ ਔਸਤ ਝਾੜ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
180 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 45.
ਮਾਂਹ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਕਿਹੜੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
ਲੂਣੀਆਂ-ਖਾਰੀਆਂ, ਕਲਰਾਠੀਆਂ ਜਾਂ ਸੇਮ ਵਾਲੀਆਂ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 46.
ਮਾਂਹ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ !
ਉੱਤਰ-
6-8 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 47.
ਮਾਂਹ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨੀਮ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
15 ਤੋਂ 25 ਜੁਲਾਈ ਤੱਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 48.
ਮਾਂਹ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨੀਮ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੂਨ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 49.
ਮਾਂਹ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਲਈ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਾਸਲਾ ਦੱਸੋ !
ਉੱਤਰ-
30 ਸੈਂ.ਮੀ. ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 50.
ਮਾਂਹ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਟੌਪ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 51.
ਸੋਇਆਬੀਨ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਕਿਸ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 52.
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸੋਇਆਬੀਨ ਕਿਸ ਰਾਜ ਵਿਚ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 53.
ਸੋਇਆਬੀਨ ਅਧਾਰਿਤ ਫ਼ਸਲ ਚੱਕਰ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੋਇਆਬੀਨ-ਕਣਕ/ਜੌ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 54.
ਸੋਇਆਬੀਨ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੱਸੋ !
ਉੱਤਰ-
ਐੱਸ. ਐੱਲ. 958, ਐੱਸ. ਐੱਲ. 744.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 55.
ਸੋਇਆਬੀਨ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਜੂਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੰਦਰਵਾੜਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 56.
ਸੋਇਆਬੀਨ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਲਈ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਾਸਲਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
45 ਸੈਂ.ਮੀ. ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 57.
ਸੋਇਆਬੀਨ ਵਿਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਕਿਹੜੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਟੌਪ, ਰੀਮੇਜ਼

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 58.
ਸੋਇਆਬੀਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕੀੜੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਵਾਲਾਂ ਵਾਲੀ ਸੁੰਡੀ ਅਤੇ ਸਫ਼ੈਦ ਮੱਖੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 59.
ਅਜਿਹੀ ਫ਼ਸਲ ਦੱਸੋ ਜੋ ਦਾਲ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਤੇਲ ਬੀਜ ਫ਼ਸਲ ਵੀ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੋਇਆਬੀਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 60.
ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤੇਲ ਬੀਜ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 61.
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਤੇਲ ਬੀਜ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਰਾਜਸਥਾਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 62.
ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਚੀਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 63.
ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕਿੱਥੇ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੁਜਰਾਤ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 64.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਰਕਬਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
15 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 65.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਦਾ ਔਸਤ ਝਾੜ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
7 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 66.
ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਦਾ ਇੱਕ ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੁੰਗਫ਼ਲੀ-ਹਾੜ੍ਹੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 67.
ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਐੱਸ. ਜੀ. 99, ਐੱਸ. ਜੀ. 84.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 68.
ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਦੇ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
38-40 ਕਿਲੋ ਬੀਜ (ਗਿਰੀਆਂ) ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 69.
ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਲਈ ਬਰਾਨੀ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੌਨਸੂਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 70.
ਸੇਂਜੂ ਫ਼ਸਲ ਵਾਲੀ ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਲਈ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਅਮੀਰ ਅਪਰੈਲ ਤੋਂ ਅਖੀਰ ਮਈ ਤੱਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 71.
ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਵਿਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਟਰੈਫ਼ਲਾਨ, ਸਟੌਪ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 72.
ਸਾਉਣੀ ਵਿਚ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਚਾਰੇ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੱਕੀ, ਜੁਆਰ (ਚ), ਬਾਜਰਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 73.
ਕਪਾਹ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਦੇਸ਼ ਅੱਗੇ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਚੀਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 74.
ਕਪਾਹ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕਿੱਥੇ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੁਜਰਾਤ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 75.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਪਾਹ ਹੇਠ ਕਾਸ਼ਤ ਦਾ ਰਕਬਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
5 ਲੱਖ ਹੈਕਟੇਅਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 76.
ਕਪਾਹ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਔਸਤ ਝਾੜ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
230 ਕਿਲੋ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 77.
ਕਪਾਹ ਲਈ ਕਿਹੜੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਲਰਾਠੀਆਂ ਅਤੇ ਸੇਮ ਵਾਲੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 78.
ਨਰਮੇ ਦੀ ਸਾਧਾਰਨ ਕਿਸਮ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਐੱਲ. ਐੱਚ. 2108.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 79.
ਕਪਾਹ ਲਈ ਬੀ.ਟੀ. ਨਰਮੇ ਦਾ ਬੀਜ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
750 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 80.
ਦੇਸੀ ਕਪਾਹ ਦੀਆਂ ਦੋਗਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੀ.ਏ.ਯੂ. 626 ਐੱਚ. !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 81.
ਕਪਾਹ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਲਈ ਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
1 ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ 15 ਮਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 82.
ਕਪਾਹ ਦੇ ਸਿਆੜਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਾਸਲਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
67 ਸੈਂ.ਮੀ. ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 83.
ਕਪਾਹ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਟਰੈਵਲਿਨ, ਸਟੌਪ, ਗਰੈਮਕਸੋਨ ਅਤੇ ਰਾਉਂਡਅਪ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 84.
ਕਮਾਦ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਕਿਸ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵੱਧ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਰਾਜ਼ੀਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 85.
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕਮਾਦ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਕਿੱਥੇ ਵੱਧ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 86.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਮਾਦ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਰਕਬਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
80 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਰਕਬਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 87.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਮਾਦ ਦੀ ਔਸਤ ਪੈਦਾਵਾਰ ਕਿੰਨੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
280 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 88.
ਕਮਾਦ ਵਿਚੋਂ ਖੰਡ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕਿੰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
9 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 89.
ਕਮਾਦ ਲਈ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਜ਼ਮੀਨ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦਰਮਿਆਨੀ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 90.
ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਕਮਾਦ ਦੀਆਂ ਅਗੇਤੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੀ.ਓ.ਜੇ. 85, ਸੀ.ਓ.ਜੇ. 83

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 91.
ਕਮਾਦ ਦੇ ਬੀਜ ਲਈ ਚਾਰ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਗੁੱਲੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
15 ਹਜ਼ਾਰ ਗੁੱਲੀਆਂ ਇੱਕ ਏਕੜ ਲਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 92.
ਭਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਕਮਾਦ ਦੇ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
30 ਤੋਂ 35 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 93.
ਕਮਾਦ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਅੱਧ ਫ਼ਰਵਰੀ ਤੋਂ ਅਖੀਰ ਮਾਰਚ ਤੱਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 94.
ਕਮਾਦ ਵਿਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਐਟਰਾਟਾਫ, ਸੈਨਕੌਰ, 2, 4-ਡੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 95.
ਪੱਤਝੜ ਰੁੱਤ ਦੀ ਕਮਾਦ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੀ.ਓ.ਜੇ. 85, ਸੀ.ਓ.ਜੇ. 83.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 96.
ਪੱਤਝੜ ਰੁੱਤ ਦੇ ਕਮਾਦ ਲਈ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
20 ਸਤੰਬਰ ਤੋਂ 20 ਅਕਤੂਬਰ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 97.
ਕਮਾਦ ਵਿਚ ਜੇ ਕਣਕ ਜਾਂ ਰਾਇਆ ਬੀਜਿਆ ਹੋਵੇ ਕਿਹੜਾ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਈਸੋਪ੍ਰੋਟਯੂਰਾਨ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 98.
ਕਮਾਦ ਵਿਚ ਜੇ ਲਸਣ ਬੀਜਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕਿਹੜਾ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਟੌਪ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 99.
ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਪਸ਼ੂ ਨੂੰ ਲਗਪਗ ਕਿੰਨਾ ਚਾਰਾ ਪ੍ਰਤੀ-ਦਿਨ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
40 ਕਿਲੋ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 100.
ਸਾਉਣੀ ਦੇ ਚਾਰੇ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਾਜਰਾ, ਮੱਕੀ, ਜੁਆਰ (ਚਰੀ), ਨੇਪੀਅਰ ਬਾਜਰਾ, ਗਿੰਨੀ ਘਾਹ, ਗੁਆਰਾ ਅਤੇ ਰਵਾਂਹ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 101.
ਮੱਕੀ ਦਾ ਚਾਰਾ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
50-60 ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 102.
ਮੱਕੀ ਦੀ ਚਾਰੇ ਵਾਲੀ ਕਿਸਮ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਜੇ 1006.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 103.
ਚਾਰੇ ਲਈ ਮੱਕੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮਾਰਚ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਅੱਧ ਸਤੰਬਰ ਤੱਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 104.
ਚਾਰੇ ਵਾਲੀ ਮੱਕੀ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਕੀੜਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੱਕੀ ਦਾ ਗੜੁਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 105.
ਕਿਹੜੇ ਚਾਰੇ ਨੂੰ ਪਸ਼ੂ ਵਧੇਰੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੁਆਰ (ਚਰੀ) ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 106.
ਜੁਆਰ ਦੀ ਕਿਸਮ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਐੱਸ. ਐੱਲ. 44.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 107.
ਜੁਆਰ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
20-25 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 108.
ਅਗੇਤੀ ਜੁਆਰ ਲਈ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਅਗੇਤੇ ਚਾਰੇ ਲਈ ਬੀਜਾਈ ਅੱਧ ਮਾਰਚ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 109.
ਜੁਆਰ ਲਈ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਠੀਕ ਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਅੱਧ ਜੂਨ ਤੋਂ ਅੱਧ ਜੁਲਾਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 110.
ਜੁਆਰ ਦੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਫਾਸਲਾ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
22 ਸੈਂ.ਮੀ.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 111.
ਜੇਕਰ ਗੁਆਰਾ ਅਤੇ ਚਰੀ ਰਲਾ ਕੇ ਬੀਜੇ ਗਏ ਹੋਣ ਤਾਂ ਕਿਹੜਾ ਨਦੀਨ ਨਾਸ਼ਕ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਟੌਪ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 112.
ਜੁਆਰ ਲਈ ਕਟਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਗੋਭੇ ਤੋਂ ਦੋਧੇ ਦੀ ਅਵਸਥਾ 65-80 ਦਿਨ) ਤੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 113.
ਬਾਜਰੇ ਵਾਲਾ ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਬਾਜਰਾ-ਮੱਕੀ-ਬਰਸੀਮ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 114.
ਬਾਜਰੇ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੀ.ਐੱਚ.ਬੀ.ਐਫ.), ਐੱਫ. ਬੀ.ਸੀ.-16.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 115.
ਬਾਜਰੇ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ !
ਉੱਤਰ-
6-8 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 116.
ਬਾਜਰੇ ਲਈ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮਾਰਚ ਤੋਂ ਅਗਸਤ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 117.
ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਢੰਗ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਛੱਟੇ ਨਾਲ ਬੀਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 118.
ਬਾਜਰੇ ਵਿਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਦਵਾਈ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਐਟਰਾਟਾਫ਼ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 119.
ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਸਿੰਚਾਈ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਮ ਕਰਕੇ 2-3 ਪਾਣੀ ਕਾਫੀ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 120.
ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਕਟਾਈ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
45-55 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 121.
ਬਾਜਰੇ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਿੱਟਿਆਂ ਦਾ ਰੋਗ, ਗੁੰਦੀਆਂ ਰੋਗ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 122.
ਬਾਜਰੇ ਨੂੰ ਲੱਗਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੜ੍ਹ ਦਾ ਕੀੜਾ, ਸਲੇਟੀ ਭੰਡੀ ਅਤੇ ਘੋੜਾ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਝੋਨੇ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਲਈ ਜਲਵਾਯੂ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਝੋਨੇ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਗਰਮੀ, ਵਧੇਰੇ ਸਿੱਲ਼ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਦਰਮਿਆਨੀ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਢੁੱਕਵੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਤੋਂ ਖਾਰੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵੀ ਠੀਕ ਹੀ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਝੋਨੇ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਸੋਧ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇੱਕ ਏਕੜ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਲਈ 8 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਰੋਗਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਬੀਜ ਨੂੰ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਉੱਲੀਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਘੋਲ ਵਿਚ 8-10 ਘੰਟੇ ਭਿਉਂ ਕੇ ਸੋਧ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਝੋਨੇ ਵਿਚ ਚੌੜੀ ਪੱਤੀ ਵਾਲੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਝੋਨੇ ਵਿਚ ਚੌੜੀ ਪੱਤੀ ਵਾਲੇ ਨਦੀਨ, ਜਿਵੇਂ ਘਰਿੱਲਾ, ਸਣੀ ਆਦਿ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਐਲਗਰਿਪ ਜਾਂ ਸੈਗਮੈਂਟ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਨੀਰੀ ਲਾਉਣ ਤੋਂ 15-20 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਝੋਨੇ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਬੂਟੇ ਗਿੱਠੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੂਝਾ ਘੱਟ ਮਾਰਦੇ ਹਨ ! ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਜੰਗਾਲੇ ਜਿਹੇ, ਭੂਰੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | ਪੱਤੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੀ ਨਾੜ ਦਾ ਰੰਗ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਪੱਤੇ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਜ਼ਿੰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਕੱਦੂ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ 25 ਕਿਲੋ ਜ਼ਿੰਕ ਸਲਫੇਟ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਖਿਲਾਰ ਦਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਟਾਈ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ ਦੀਆਂ ਮੁੰਜਰਾਂ ਪੱਕ ਜਾਣ ਅਤੇ ਨਾੜ ਪੀਲੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਕਟਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਦਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਗੁਦਾਮ ਵਿਚ ਰੱਖਣ ਸਮੇਂ ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਨਮੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 12% ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਬਾਸਮਤੀ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਬੀਜਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੱਸੋ !
ਉੱਤਰ-
ਪੂਸਾ ਪੰਜਾਬ ਬਾਸਮਤੀ 1509 ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਜੂਨ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਬਾਸਮਤੀ 3 ਅਤੇ ਪੂਸਾ ਬਾਸਮਤੀ 1121 ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਜੂਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਵਿਚ ਬੀਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਬਾਸਮਤੀ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਲਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੁਸਾ ਪੰਜਾਬ ਬਾਸਮਤੀ 1509 ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਨੂੰ ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਬਾਸਮਤੀ 3 ਅਤੇ ਪੂਸਾ ਬਾਸਮਤੀ 1121 ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਨੂੰ ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ । ਵਿਚ ਕੱਦੂ ਕੀਤੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਲਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਪ੍ਰਤੀ ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ 33. ਬੂਟੇ ਲਗਾਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਮੱਕੀ ਲਈ ਜਲਵਾਯੂ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੱਕੀ ਨੂੰ ਉੱਗਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਨਿਸਰਨ ਤੱਕ ਸਿੱਲੇ ਤੇ ਗਰਮ ਜਲਵਾਯੂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਫ਼ਸਲ ਨਿਸਰਣ ਸਮੇਂ ਘੱਟ ਸਿੱਲ਼ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਨਾਲ ਪਰਾਗ ਕਣ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਰਾਗਣ ਕਿਰਿਆ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਅਤੇ ਦਾਣੇ ਵੀ ਘੱਟ ਬਣਦੇ ਹਨ ।
50 ਸੈਂ.ਮੀ. ਤੋਂ 75 ਸੈਂ.ਮੀ. ਵਰਖਾ ਮੱਕੀ ਲਈ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਚੰਗੇ ਜਲ ਨਿਕਾਸ ਵਾਲੀ ਦਰਮਿਆਨੀ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਚੰਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਮੱਕੀ ਲਈ ਸਿੰਚਾਈ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੱਕੀ ਨੂੰ 4-6 ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਪਰ ਇਹ ਲੋੜ ਵਰਖਾ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ । ਮੱਕੀ ਦੇ ਨਿਸਰਣ ਅਤੇ ਸੂਤ ਕੱਤਣ ਸਮੇਂ ਪਾਣੀ ਦੇਣ ਦਾ ਖ਼ਾਸ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਮੱਕੀ ਦੀ ਕਟਾਈ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਜਦੋਂ ਛੱਲੀਆਂ ਦੇ ਅੱਗੇ (ਪਰਦੇ) ਸੁੱਕ ਕੇ ਭੂਰੇ ਹੋ ਜਾਣ ਪਰ ਟਾਂਡੇ ਅਤੇ ਪੱਤੇ ਬੇਸ਼ਕ ਹਰੇ ਹੀ ਹੋਣ । ਦਾਣਿਆਂ ਵਿਚ ਨਮੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 15 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਮੂੰਗੀ ਲਈ ਜਲਵਾਯੂ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੰਗੀ ਲਈ ਗਰਮ ਜਲਵਾਯੂ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਫ਼ਸਲ ਹੋਰ ਦਾਲ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਕੀ ਸਹਾਰ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਕਲਰਾਠੀ ਅਤੇ ਸੇਮ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਮੂੰਗੀ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਅਤੇ ਖਾਦਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਲਈ ਖੇਤ ਨੂੰ 2-3 ਵਾਰ ਵਾਹੋ ਅਤੇ ਹਰ ਵਾਰ ਸੁਹਾਗਾ ਫੇਰੋ । ਇਸ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਬੀਜਾਈ ਸਮੇਂ 5 ਕਿਲੋ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਅਤੇ 16 ਕਿਲੋ ਫਾਸਫੋਰਸ ਡਰਿਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨੇ 13.
ਮੁੰਗੀ ਲਈ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਗੋਡੀਆਂ ਕਰਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ । ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਟਰੈਫ਼ਲਿਨ ਜਾਂ ਬਾਸਾਲਿਨ ਨਦੀਨ-ਨਾਸ਼ਕ ਨੂੰ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਸਟੌਪ ਨੂੰ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ 2 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 14.
ਮੂੰਗੀ ਦੀ ਵਾਢੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੂੰਗੀ ਦੀਆਂ ਜਦੋਂ 80% ਦੇ ਲਗਭਗ ਫ਼ਲੀਆਂ ਪੱਕ ਜਾਣ ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਦਾਤਰੀ ਨਾਲ ਵੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਗਹਾਈ ਲਈ ਥਰੈਸ਼ਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਕੰਬਾਈਨ ਨਾਲ ਮੂੰਗੀ ਵੱਢਣੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਜਦੋਂ ਲਗਪਗ 80% ਫਲੀਆਂ ਪੱਕੀਆਂ ਹੋਣ ਤਾਂ ਗਰੈਮਕਸੋਨ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਕੇ ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਤਣੇ ਸੁਕਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 15.
ਮਾਂਹ ਲਈ ਜਲਵਾਯੂ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਗਰਮ ਅਤੇ ਸਿੱਲ੍ਹੀ ਜਲਵਾਯੂ ਢੁੱਕਵੀਂ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਲਗਪਗ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਲੁਣੀਆਂ-ਖਾਰੀਆਂ, ਕਲਰਾਠੀਆਂ ਜਾਂ ਸੇਮ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਢੁੱਕਵੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 16.
ਮਾਂਹ ਦੀਆਂ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ, ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਅਤੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-

• ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ-ਮਾਂਹ 114, ਮਾਂਹ 338.
• ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ-ਦੋ ਜਾਂ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਵਾਹੁਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੁਹਾਗਾ ਮਾਰੋ ।
• ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ-ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਗੋਡੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ 2 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਸਟੌਪ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 17.
ਮਾਂਹ ਲਈ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਢੰਗ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮਾਂਹ ਦੀ ਨੀਮ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਬੀਜਾਈ 15 ਤੋਂ 25 ਜੁਲਾਈ ਤੱਕ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਜੁਨ ਦੇ ਆਖਰੀ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਬਰਾਨੀ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਬੀਜਾਈ ਮੌਨਸੂਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਬੀਜਾਈ 30 ਸੈਂ.ਮੀ. ਦੂਰੀ ਦੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 18.
ਮਾਂਹ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਸਿੰਚਾਈ ਅਤੇ ਵਾਢੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-

1. ਸਿੰਚਾਈ-ਆਮ ਕਰਕੇ ਸਿੰਚਾਈ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਪਰ ਔੜ ਲੱਗ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇੱਕ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ।
2. ਵਾਢੀ-ਜਦੋਂ ਪੱਤੇ ਝੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਲੀਆਂ ਸਲੇਟੀ-ਕਾਲੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਤਾਂ ਫ਼ਸਲ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 19.
ਸੋਇਆਬੀਨ ਲਈ ਜਲਵਾਯੂ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਗਰਮ ਜਲਵਾਯੂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਬੀਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਪਰ ਚੰਗੇ ਜਲ ਨਿਕਾਸ ਵਾਲੀਆਂ, ਲੂਣ ਤੇ ਖਾਰ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਉਪਜਾਊ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਢੁੱਕਵੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 20.
ਸੋਇਆਬੀਨ ਵਾਲਾ ਫ਼ਸਲ ਚੱਕਰ, ਇਸ ਦੀਆਂ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-

1. ਫ਼ਸਲ ਚੱਕਰ-ਸੋਇਆਬੀਨ-ਕਣਕ/
2. ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ-ਐੱਸ. ਐੱਲ. 958, ਐੱਸ. ਐੱਲ. 744.
3. ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ-ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਦੋ ਵਾਰੀਂ ਵਾਹ ਕੇ ਤੇ ਹਰ ਵਾਰ ਸੁਹਾਗਾ ਫੇਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 21.
ਸੋਇਆਬੀਨ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਤੇ ਸੋਧ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ਅਤੇ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਢੰਗ ਵੀ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 25-30 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਲੋੜ ਹੈ । ਸੁਧਾਈ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਉੱਲੀਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਜੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਖੇਤ ਵਿਚ ਬੀਜਾਈ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਬੀਜ ਨੂੰ ਜੀਵਾਣੂ ਖਾਦ ਕਲਚਰ ਜ਼ਰੂਰ ਲਾਓ । ਬੀਜਾਈ 45 ਸੈਂ. ਮੀ. ਦੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 22.
ਸੋਇਆਬੀਨ ਵਿਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਦੋ ਵਾਰ ਗੋਡੀ ਕਰੋ । ਗੋਡੀਆਂ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ 20 ਅਤੇ 40 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ 1-2 ਦਿਨਾਂ ਅੰਦਰ ਸਟੌਪ ਜਾਂ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ 15-20 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਪਰੀਮੇਜ਼ ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਕਰਕੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 23.
ਸੋਇਆਬੀਨ ਲਈ ਖਾਦਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੋਇਆਬੀਨ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 4 ਟਨ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਰੁੜੀ ਖਾਦ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਬਿਜਾਈ ਸਮੇਂ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ 13 ਕਿਲੋ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਅਤੇ 32 ਕਿਲੋ ਫਾਸਫੋਰਸ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਪਾਉ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 24.
ਸੋਇਆਬੀਨ ਦੀ ਸਿੰਚਾਈ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੋਇਆਬੀਨ ਨੂੰ ਆਮ ਕਰਕੇ 3-4 ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਫ਼ਲੀਆਂ ਵਿਚ ਦਾਣੇ ਪੈ ਜਾਣ ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਜ਼ਰੂਰ ਲਾਓ । ਪਰ ਵਰਖਾ ਠੀਕ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 25.
ਸੋਇਆਬੀਨ ਦੀ ਕਟਾਈ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਜਦੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੱਤੇ ਝੜ ਜਾਣ ਅਤੇ ਫ਼ਲੀਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਬਦਲ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਫਸਲ ਦੀ ਕਟਾਈ ਕਰ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਦਾਣੇ ਸਟੋਰ ਕਰਨੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਦਾਣਿਆਂ ਵਿਚ ਨਮੀ 7% ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 26.
ਸੋਇਆਬੀਨ ਦੇ ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਵਾਲਾਂ ਵਾਲੀ ਸੁੰਡੀ ਅਤੇ ਸਫੈਦ ਮੱਖੀ ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕੀੜੇ ਹਨ ਅਤੇ ਚਿਤਕਬਰਾ ਰੋਗ ਇਸ ਦੀ ਮੁੱਖ ਬੀਮਾਰੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 27.
ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਲਈ ਜਲਵਾਯੂ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਬਰਾਨੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਜੁਲਾਈ, ਅਗਸਤ ਅਤੇ ਸਤੰਬਰ ਵਿਚ ਲਗਪਗ 50 ਸੈਂ.ਮੀ. ਇਕ ਸਾਰ ਵਰਖਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਹਲਕੀ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੀ ਜ਼ਮੀਨ ਇਸ ਲਈ ਢੁਕਵੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 28.
ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਲਈ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ, ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਅਤੇ ਫਸਲੀ ਚੱਕਰ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂਐੱਸ.ਜੀ.99, ਐੱਸ. ਜੀ.-84. ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ-ਦੋ ਵਾਰ ਵਾਹੀ ਕਰਕੇ ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਫ਼ਸਲ ਚੱਕਰ-ਮੁੰਗਫ਼ਲੀ-ਹਾੜ੍ਹੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 29.
ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਸੋਧ, ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਢੰਗ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਉੱਲੀਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਬੀਜ ਦੀ ਸੋਧ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 38-40 ਕਿਲੋ ਬੀਜ (ਗਿਰੀਆਂ) ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਬੀਜਣ ਲਈ ਰੌਣੀ ਕਰਕੇ 30 × 15 ਸੈਂ.ਮੀ. ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਬੀਜੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 30.
ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਲਈ ਖਾਦਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੁੰਗਫ਼ਲੀ ਨੂੰ 6 ਕਿਲੋ ਨਾਈਟਰੋਜਨ, 8 ਕਿਲੋ ਫਾਸਫੋਰਸ ਅਤੇ 10 ਕਿਲੋ ਪੋਟਾਸ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਪੋਟਾਸ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਪਰਖ ਕਰਵਾ ਕੇ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਫਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਲਈ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਸਲਫਰ ਤੱਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਤੇਲ ਬੀਜ ਫ਼ਸਲਾਂ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਜੇ ਫਾਸਫੋਰਸ ਦੀ ਲੋੜ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ 50 ਕਿਲੋ ਜਿਪਮਮ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 31.
ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਵਿਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਲਈ 3 ਅਤੇ 6 ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋ ਗੋਡੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਬੀਜਾਈ ਦੇ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਟੌਪ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਟਰੈਫਲਾਨ ਦੇ ਛਿੜਕਾਅ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸੇ ਦਿਨ ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਬੀਜ ਦਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 32.
ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਦੀ ਸਿੰਚਾਈ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਨੂੰ ਵਰਖਾ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ 2 ਜਾਂ 3 ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਜੇ ਵਰਖਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਫੁੱਲ ਪੈਣ ਸਮੇਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਣੀ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਗੱਠੀਆਂ ਬਣਨ ਸਮੇਂ ਵਰਖਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਪਾਣੀ ਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 33.
ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਦੀ ਪੁਟਾਈ, ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੁਟਾਈ-ਸਾਰੀ ਫਸਲ ਜਦੋਂ ਇਕ ਸਾਰ ਪੀਲੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਪੱਤੇ ਝੜਨ ਲੱਗਣ ਤਾਂ ਪੁਟਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ-ਭੱਬੂ ਕੁੱਤਾ, ਚਿੱਟਾ ਸੁੰਡ, ਚੇਪਾ ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕੀੜੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੀਜ ਦਾ ਗਲਣਾ, ਗਿੱਚੀ ਦਾ ਗਲਣਾ ਅਤੇ ਟਿੱਕਾ ਬੀਮਾਰੀ ਇਸ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 34.
ਕਪਾਹ ਦੀ ਜਲਵਾਯੂ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਪਾਹ ਲਈ ਗਰਮ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਜਲਵਾਯੂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਕਲਰਾਠੀਆਂ ਅਤੇ ਸੇਮ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 35.
ਨਰਮੇ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲ ਚੱਕਰ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਸਲ ਚੱਕਰ-ਕਪਾਹ-ਕਣਕ/ਜੌਂ, ਕਪਾਹ-ਸੂਰਜਮੁਖੀ, ਕਪਾਹ-ਰਾਇਆ, ਕਪਾਹਸੇਂਜੀ/ਬਰਸੀਮ/ਜਵੀ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ-ਬੀ.ਟੀ.ਕਿਸਮਾਂ-ਐੱਨ.ਐੱਸ.ਸੀ. 855, ਅੰਕੁਰ 3028, ਐੱਮ.ਆਰ: ਸੀ. 7017, ਆਰ.ਸੀ.ਐੱਚ. 650 ਬੀ.ਟੀ.ਰਹਿਤ ਦੋਗਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ-ਐੱਲ.ਐੱਚ. 144 ਸਾਧਾਰਨ ਕਿਸਮਾਂ-ਐੱਲ. ਐੱਚ. 2108 ਦੇਸੀ ਦੋਗਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ-ਪੀ.ਏ.ਯੂ. 626 ਐੱਚ. ਦੇਸੀ ਸਾਧਾਰਨ ਕਿਸਮਾਂ-ਐੱਫ. ਡੀ.ਕੇ. 124, ਐੱਲ. ਡੀ.694.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 36.
ਨਰਮੇ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਸੋਧ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ-ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨਬੀ.ਟੀ.ਨਰਮਾ-700 ਗ੍ਰਾਮ ਬੀ.ਟੀ.ਰਹਿਤ ਦੋਗਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ-1 ਕਿਲੋ ਸਾਧਾਰਨ ਕਿਸਮਾਂ-3 ਕਿਲੋ ਦੇਸੀ ਕਪਾਹ ਦੋਗਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ-1.5 ਕਿਲੋ ਦੇਸੀ ਸਾਧਾਰਨ ਕਿਸਮਾਂ-3 ਕਿਲੋ । ਬੀਜ ਦੀ ਸੋਧ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਉੱਲੀਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਤੇਲੇ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਬੀਜ ਨੂੰ ਗਾਚੋ ਜਾਂ ਕਰੁਜ਼ਰ ਦਵਾਈ ਲਾਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 37.
ਨਰਮੇ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਢੰਗ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਮਾਂ-1 ਅਪਰੈਲ ਤੋਂ 15 ਮਈ ॥ ਸਿਆੜਾਂ ਦੀ ਦੂਰੀ-67 ਸੈਂ.ਮੀ. । ਬੂਟੇ ਤੋਂ ਬੂਟੇ ਦਾ ਫਾਸਲਾ-ਸਾਧਾਰਨ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ 60 ਸੈਂ.ਮੀ., ਬੀ.ਟੀ. ਅਤੇ ਬੀ.ਟੀ. ਰਹਿਤ ਦੋਗਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ 75 ਸੈਂ.ਮੀ. ਦੇਸੀ ਕਪਾਹ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ 45 ਸੈਂ.ਮੀ. ਦੇਸੀ ਕਪਾਹ ਦੀਆਂ ਦੋਗਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ 60 ਸੈਂ.ਮੀ. ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 38.
ਨਰਮੇ ਵਿਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਗੋਡੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕੁੱਲ 2 ਤੋਂ 3 ਗੋਡੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਪਹਿਲੀ ਗੋਡੀ, ਪਹਿਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਗੋਡੀ ਕਰਨ ਲਈ ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਚਲਣ ਵਾਲੇ ਟਿੱਲਰ ਜਾਂ ਬਲਦਾਂ ਨਾਲ ਚਲਣ ਵਾਲੀ ਕ੍ਰਿਫਾਲੀ ਨਾਲ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਟਸਿਟ/ਚੁਪੱਤੀ ਅਤੇਮਧਾਣਾ/ਮਕੜਾ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਲਈ ਟਰੈਫਲਿਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਸਟੌਪ ਬੀਜਾਈ ਦੇ 24 ਘੰਟੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਛਿੜਕੋ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ 45 ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਇਕ ਗੋਡੀ ਕਰੋ ਜਾਂ ਗਰੈਮਕਸੋਨ ਅਤੇ ਰਾਉਂਡਅਪ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਦਵਾਈ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੁੱਡ ਲਗਾ ਕੇ ਫ਼ਸਲ ਦੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਨਦੀਨਾਂ ਉੱਪਰ ਸਿੱਧਾ ਛਿੜਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 39.
ਨਰਮੇ ਲਈ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਾਧਾਰਨ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ-30 ਕਿਲੋ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਅਤੇ 12 ਕਿਲੋ ਫਾਸਫੋਰਸ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ! ਬੀ.ਟੀ. ਅਤੇ ਬੀ.ਟੀ. ਰਹਿਤ ਦੋਗਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ-60 ਕਿਲੋ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਅਤੇ 12 ਕਿਲੋ ਫਾਸਫੋਰਸ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਲਈ ਪੋਟਾਸ਼ ਤੱਤ ਵਾਲੀ ਖਾਦ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਪਰਖ ਕਰਵਾ ਕੇ ਹੀ ਪਾਓ । ਸਾਰੀ ਫਾਸਫੋਰਸ ਬੀਜਾਈ ਸਮੇਂ ਹੀ ਅਤੇ ਅੱਧੀ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਬੂਟੇ ਵਿਰਲੇ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਫੁੱਲ ਨਿਕਲਣ ਸਮੇਂ ਪਾਓ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 40.
ਨਰਮੇ ਲਈ ਸਿੰਚਾਈ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ । ਚੁਗਾਈ ਬਾਰੇ ਵੀ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਵਰਖਾ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ 4 ਤੋਂ 6 ਸਿੰਚਾਈਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਪਹਿਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ 4 ਤੋਂ 6 ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਮਗਰੋਂ ਸਿੰਚਾਈ ਦੋ ਜਾਂ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਅੰਤਰ ਨਾਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਚੁਗਾਈ-ਮੰਡੀ ਵਿਚ ਚੰਗਾ ਮੁੱਲ ਲੈਣ ਲਈ 15-20 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰ ਤੇ ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਸੁੱਕੇ ਨਰਮੇ ਨੂੰ ਚੁਣ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 41.
ਨਰਮੇ ਦੇ ਕੀੜਿਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਨਰਮੇ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇ ਹਨ-ਤੇਲਾ, ਚੇਪਾ, ਮੀਲੀ ਬਰਾ, ਗੁਲਾਬੀ ਸੁੰਡੀ, ਅਮਰੀਕਨ ਸੁੰਡੀ, ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਸੁੰਡੀ, ਚਿੱਟੀ ਮੱਖੀ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 42.
ਬੀ.ਟੀ. ਕਪਾਹ ਤੇ ਕਿਹੜਾ ਕੀੜਾ ਹਮਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਤੇ ਕਿਹੜੇ ਕਰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੀ.ਟੀ. ਕਪਾਹ ਤੇ ਅਮਰੀਕਨ ਸੁੰਡੀ ਹਮਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਇੱਕ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦਾ ਜੀਨ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਕ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਖਾਣ ਨਾਲ ਸੁੰਡੀਆਂ ਮਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਰਸ ਚੂਸਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਸੁੰਡੀ ਦਾ ਇਸ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 43.
ਕਮਾਦ ਲਈ ਜਲਵਾਯੂ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਗਰਮ ਜਲਵਾਯੂ ਕਮਾਦ ਲਈ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਦਰਮਿਆਨੀ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਫਸਲ ਖਾਰੇ ਅਤੇ ਲੂਣੇਪਣ ਪ੍ਰਤੀ ਕੁੱਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 44.
ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦੀ ਕਮਾਦ ਲਈ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲ ਚੱਕਰ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਫਸਲ ਚੱਕਰ-ਝੋਨਾ/ਮੱਕੀ/ਕਪਾਹ-ਰਾਇਆ-ਕਮਾਦ-ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਦਾ ਢਾ-ਦੂਜੇ ਸਾਲ ਦਾ ਮੂਢਾ-ਕਣਕੇ । ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ-ਅਗੇਤੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ-ਸੀ.ਓ.ਜੇ. 85, ਸੀ.ਓ.ਜੇ. 83. ਦਰਮਿਆਨੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ-ਸੀ.ਓ.ਪੀ.ਬੀ.91 ਅਤੇ ਸੀ.ਓ.ਜੇ. 88. ਪਛੇਤੀ ਕਿਸਮ-ਸੀ.ਓ.ਜੇ. 89.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 45.
ਕਮਾਦ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤ ਨੂੰ ਚਾਰ ਤੋਂ ਛੇ ਵਾਰ ਵਾਹੁਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਹਰ ਵਾਰ ਵਾਹੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੁਹਾਗਾ ਫੇਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਫਸਲ ਲਈ 45-50 ਸੈਂ.ਮੀ. ਡੂੰਘੀ ਵਹਾਈ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਾਂ ਬਣੀ ਸਖ਼ਤ ਤਹਿ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਾਣੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ਕਤੀ ਵੱਧਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗੰਨੇ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾ ਜਾਣ ਵਿਚ ਮਦਦਗਾਰ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 46.
ਕਮਾਦ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਭਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੱਸੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੀਜਾਈ ਲਈ ਗੰਨੇ ਦਾ ਉੱਪਰਲਾ ਦੋ ਤਿਹਾਈ ਨਰੋਆ ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਵਰਤਣਾ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੈ । ਭਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਕਮਾਦ ਦਾ ਬੀਜ 30 ਤੋਂ 35 ਕੁਇੰਟਲ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 47.
ਕਮਾਦ ਲਈ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਢੰਗ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ-ਅੱਧ ਫ਼ਰਵਰੀ ਤੋਂ ਅਖੀਰ ਮਾਰਚ 1 ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਢੰਗ-75 ਸੈਂ.ਮੀ. ਵਾਲੀਆਂ ਖਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਗੁੱਲੀਆਂ ਰੱਖ ਕੇ ਸੁਹਾਗਾ ਫੇਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪਾਣੀ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇੱਕ ਹੋਰ ਪਾਣੀ 4-5 ਦਿਨਾਂ ਪਿੱਛੋਂ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 48.
ਗੰਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਬਾਰੇ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਗੰਨੇ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੀ ਮੂੰਗੀ ਜਾਂ ਮਾਂਹ ਦੀ ਇੱਕ ਕਤਾਰ ਬੀਜ ਕੇ ਇਹਨਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ 1 ਤੋਂ 2 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਵਾਧੂ ਝਾੜ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਵੱਧਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗੰਨੇ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਤੇ ਵੀ ਕੋਈ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 49.
ਗੰਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਖਾਦਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਰੂੜੀ-ਗੰਨੇ ਦੀ ਫਸਲ ਲਈ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ 15 ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ 8 ਟਨ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਖਾਦ-ਬੀਜੜ (ਨਵੀਂ ਫ਼ਸਲ ਲਈ 60 ਕਿਲੋ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਅਤੇ ਮੂਢੀ ਫਸਲ ਲਈ 90 ਕਿਲੋ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਫਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ-ਮਿੱਟੀ ਪਰਖ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਜੇ ਫਾਸਫੋਰਸ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋਵੇ ਤਾਂ 12 ਕਿਲੋ ਫਾਸਫੋਰਸ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਆਮ ਕਰਕੇ ਪੋਟਾਸ਼ ਤੱਤ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 50.
ਕਮਾਦ ਲਈ ਖਾਦਾਂ ਪਾਉਣ ਦੇ ਢੰਗ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-

ਖਾਦ	ਪਾਉਣ ਦਾ ਢੰਗ
ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਖਾਦ	1. ਬੀਜੜ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਦਾ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਕਮਾਦ ਜੰਮਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
	2. ਬਾਕੀ ਅੱਧੀ ਖਾਦ ਮਈ-ਜੂਨ ਵਿਚ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
	3. ਮੁਢੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਨੂੰ ਫ਼ਰਵਰੀ, ਅਪਰੈਲ ਅਤੇ ਮਈ ਵਿਚ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਫਾਸਫੋਰਸ ਖਾਦ	1. ਸਿਆੜਾਂ ਵਿਚ ਗੁੱਲੀਆਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
	2. ਮੂਢੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਫ਼ਰਵਰੀ ਵਿਚ ਵਾਹੀ ਸਮੇਂ ਕਮਾਦ ਦੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਡਰਿੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 51.
ਗੰਨੇ ਵਿਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ |
ਉੱਤਰ-
ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਦੋ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਗੋਡੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਪਰਾਲੀ ਵਿਛਾ ਕੇ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜੇ ਦਵਾਈ ਵਰਤਣੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਐਟਰਾਟਾਫ ਜਾਂ ਸੈਨਕੋਰ ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ ਦੋ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਲਪੇਟਾ ਵੇਲ ਅਤੇ ਚੌੜੇ ਪੱਤੇ ਵਾਲੇ ਨਦੀਨਾਂ ਲਈ 2,4-ਡੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜੇ ਗੰਨੇ ਵਿਚ ਮੂੰਗੀ ਜਾਂ ਮਾਂਹ ਬੀਜੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੱਸੇ ਨਦੀਨ ਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਤੇ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ ਦੋ ਦਿਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਟੌਪ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 52.
ਗੰਨੇ ਨੂੰ ਸਿੰਚਾਈ ਦੀ ਲੋੜ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ |
ਉੱਤਰ-
ਅਪਰੈਲ ਤੋਂ ਜੂਨ ਵਿਚ ਗਰਮ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਮੌਸਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ 7 ਤੋਂ 12 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰ ਤੇ ਪਾਣੀ ਲਾਉਂਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ |
ਸਰਦੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਅੰਤਰ ਤੇ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 53.
ਗੰਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਕੋਰੇ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਗੰਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਡਿੱਗਣ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ । ਡਿੱਗੀ ਫ਼ਸਲ ਤੇ ਕੋਰੇ ਦਾ ਵੱਧ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਸਰਦੀਆਂ ਵਿਚ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਲਾਉਣ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਗਰਮ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਫ਼ਸਲ ਤੇ ਕੋਰੇ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਜੇਕਰ ਫ਼ਸਲ ਮੁਢੀ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕੱਟੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਖੇਤ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਲਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖੇਤ ਨੂੰ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰੋਂ ਵਾਹ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 54.
ਪੱਤਝੜ ਰੁੱਤ ਦੇ ਕਮਾਦ ਦੀਆਂ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਢੰਗ ਵੀ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ-ਸੀ.ਓ.ਜੇ. -85, ਸੀ.ਓ.ਜੇ.-83. ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ-20 ਸਤੰਬਰ ਤੋਂ 20 ਅਕਤੂਬਰ । ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਾਸਲਾ-90 ਸੈਂ.ਮੀ. ਅੰਤਰ ਵਾਲੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 55.
ਪੱਤਝੜ ਰੁੱਤ ਵਾਲੀ ਕਮਾਦ ਲਈ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਅਤੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲਾਂ-ਪੱਤਝੜ ਰੁੱਤ ਵਾਲੀ ਕਮਾਦ ਲਈ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ-ਆਲੂ, ਕਣਕ, ਤੋਰੀਆ, ਬੰਦ-ਗੋਭੀ, ਰਾਇਆ, ਗੋਭੀ, ਸਰੋਂ, ਛੋਲੇ, ਮਟਰ, ਮੂਲੀ, ਲਸਣ ਆਦਿ । ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ-ਗੰਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਜੇ ਕਣਕ ਜਾਂ ਰਾਇਆ ਬੀਜਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਆਈਸੋਪ੍ਰੋਟਯੂਰਾਨ ਅਤੇ ਜੇ ਲਸਣ ਬੀਜਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਟੌਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 56.
ਪੱਤਝੜ ਦੀ ਕਮਾਦ ਲਈ ਖਾਦਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੱਤਝੜ ਦੀ ਕਮਾਦ ਲਈ 90 ਕਿਲੋ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਖਾਦ ਦੇ ਤਿੰਨ ਬਰਾਬਰ ਹਿੱਸੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਬੀਜਾਈ ਵੇਲੇ, ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਮਾਰਚ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਅਤੇ ਰਹਿੰਦਾ ਤੀਜਾ ਹਿੱਸਾ ਅਪਰੈਲ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਮਿੱਟੀ ਪਰਖ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਫਾਸਫੋਰਸ ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ ਖਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 57.
ਚਾਰੇ ਵਾਲੀ ਮੱਕੀ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਢੰਗ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ-ਮਾਰਚ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਫਤੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੱਧ ਸਤੰਬਰ ਤੱਕ । ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਫਾਸਲਾ-30 ਸੈਂ.ਮੀ. ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 58.
ਚਾਰੇ ਵਾਲੀ ਮੱਕੀ ਲਈ ਖਾਦਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 10 ਟਨ ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਬੀਜਾਈ ਸਮੇਂ 23 ਕਿਲੋ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਅਤੇ 12 ਕਿਲੋ ਫਾਸਫੋਰਸ ਖਾਦ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 59.
ਚਾਰੇ ਵਾਲੀ ਮੱਕੀ ਲਈ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਐਟਰਾਟਾਫ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਵਰਤੋ । ਛਿੜਕਾਅ ਨਦੀਨਾਂ ਦੇ 2 ਤੋਂ 3 ਪੱਤੇ ਆ ਜਾਣ ਤੇ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਮੱਕੀ ਦੇ ਚਾਰੇ ਵਿਚ ਰਵਾਂਹ ਰਲਾ ਕੇ ਬੀਜੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਸਟੌਪ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ 2 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 60.
ਚਾਰੇ ਦੀ ਮੱਕੀ ਲਈ ਕਟਾਈ ਅਤੇ ਕੀੜੇ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਟਾਈ-ਮੱਕੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੋਧੇ ਤੇ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਦਾਣੇ ਨਰਮ ਹੋਣ ਤੇ ਫ਼ਸਲ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਲਗਪਗ 50-60 ਦਿਨ ਲਗਦੇ ਹਨ ।
ਮੱਕੀ ਦਾ ਗੜੁਆਂ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੀੜਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 61.
ਜੁਆਰ (ਚਰੀ) ਲਈ ਜਲਵਾਯੂ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਜੁਆਰ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਗਰਮ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਕ ਜਲਵਾਯੂ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪਰ ਭਾਰੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਇਸ ਲਈ ਢੁੱਕਵੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 62.
ਜੁਆਰ ਦੀਆਂ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ, ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ, ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਸੋਧ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ-ਐੱਸ. ਐੱਲ.-44. ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ-ਖੇਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਲਈ ਇੱਕ ਵਾਰ ਤਵੀਆਂ ਅਤੇ ਦੋ ਵਾਰ ਕਲਟੀਵੇਟਰ ਨਾਲ ਵਾਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਸੋਧ-20-25 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਉੱਲੀਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਸੋਧਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 63.
ਜੁਆਰ ਲਈ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਜੁਆਰ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਅੰਦਰ ਐਟਰਾਟਾਫ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਇਟਸਿਟ/ਚੁਪੱਤੀ ਦੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੋਕਥਾਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਜਦੋਂ ਗੁਆਰਾ ਅਤੇ ਚਰੀ ਨੂੰ ਰਲਾ ਕੇ ਬੀਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਟੌਪ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 64.
ਜੁਆਰ ਲਈ ਖਾਦਾਂ ਅਤੇ ਸਿੰਚਾਈ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਇਸ ਨੂੰ ਬੀਜਾਈ ਸਮੇਂ 8 ਕਿਲੋ ਫਾਸਫੋਰਸ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਦੀ 20 ਕਿਲੋ ਮਾਤਰਾ ਵੀ ਬੀਜਾਈ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੋਰ 20 ਕਿਲੋ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਇੱਕ ਏਕੜ ਲਈ ਹਨ । ਸਿੰਚਾਈ-ਅਗੇਤੇ ਮੌਸਮ ਦੇ ਚਾਰੇ, ਮਾਰਚ-ਜੂਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ 5 ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਬਰਸਾਤ ਵਾਲੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਵਰਖਾ ਅਨੁਸਾਰ 1-2 ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 65.
ਜੁਆਰ ਦੀ ਕਟਾਈ, ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕਟਾਈ-ਜਦੋਂ ਲਗਪਗ 65-80 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਗੋਭੇ ਤੋਂ ਦੋਧੇ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਕਟਾਈ ਕਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । | ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ-ਸ਼ਾਖ ਦੀ ਮੱਖੀ, ਘੋੜਾ ਅਤੇ ਗੁੜੀਆ ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕੀੜੇ ਹਨ । ਬੀਜ ਸੜਨਾ ਤੇ ਛੋਟੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦਾ ਮਰਨਾ ਇਸ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 66.
ਬਾਜਰੇ ਲਈ ਫ਼ਸਲ ਚੱਕਰ, ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ, ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਫ਼ਸਲ ਚੱਕਰ-ਬਾਜਰਾ-ਮੱਕੀ-ਬਰਸੀਮ ॥ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ-ਪੀ. ਐੱਚ. ਬੀ-ਐੱਫ. 1, ਐੱਫ.ਬੀ.ਸੀ.-16 । ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ-ਜ਼ਮੀਨ 2-3 ਵਾਰ ਵਾਹੁਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 67.
ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਸੋਧ, ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਢੰਗ, ਬਾਜਰੇ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਤੇ ਸੋਧ-6-8 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਸੋਧ ਲਈ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਉੱਲੀਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ । ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਢੰਗ, ਸਮਾਂ-ਮਾਰਚ ਤੋਂ ਅਗਸਤ ਵਿਚ ਬੀਜਾਈ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਬੀਜਾਈ ਛੱਟੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 68.
ਬਾਜਰੇ ਲਈ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ, ਸਿੰਚਾਈ, ਕਟਾਈ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ-ਐਟਰਾਟਾਫ ਦੀ ਛਿੜਕਾਅ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ 2 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਰੋ । ਸਿੰਚਾਈ-ਇਸ ਨੂੰ 2-3 ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਕਟਾਈ-ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ 45-55 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਸਿੱਟੇ ਨਿਕਲਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਫ਼ਸਲ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 69.
ਬਾਜਰੇ ਲਈ ਖਾਦਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ , }
ਉੱਤਰ-
ਬਾਜਰੇ ਵਿਚ ਖੇਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 10 ਟਨ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਬੀਜਾਈ ਸਮੇਂ 10 ਕਿਲੋ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਅਤੇ 10 ਕਿਲੋ ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ 3 ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 70.
ਬਾਜਰੇ ਦੇ ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਬਾਜਰੇ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇ ਹਨ-ਸਲੇਟੀ ਕੁੰਡੀ, ਜੜ੍ਹ ਦਾ ਕੀੜਾ, ਘੋੜਾ, ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕੀੜੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿੱਟਿਆਂ ਦਾ ਰੋਗ ਅਤੇ ਗੁੰਦੀਆ ਰੋਗ ਇਸ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਹਨ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ
ਉੱਤਰ-
ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤਰ ਦਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਲਈ ਸਹੀ ਸਮਾਂ 15 ਤੋਂ 30 ਮਈ ਦਾ ਹੈ । ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵੇਲੇ 12-15 ਟਨ ਗਲੀ-ਸੜੀ ਰੂੜੀ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ! ਪਨੀਰੀ ਬੀਜਣ ਸਮੇਂ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਖਾਦਾਂ, ਜਿਵੇਂ 12 ਕਿਲੋ ਨਾਈਟਰੋਜਨ, 10 ਕਿਲੋ ਫਾਸਫੋਰਸ ਅਤੇ 13 ਕਿਲੋ ਜ਼ਿੰਕ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਪਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਸੋਧ ਕੇ ਗਿੱਲੀਆਂ ਬੋਰੀਆਂ ਉੱਪਰ 7-8 ਸੈਂ.ਮੀ. ਮੋਟੀ ਤਹਿ ਵਿਚ ਖਿਲਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉੱਪਰੋਂ ਗਿੱਲੀਆਂ ਬੋਰੀਆਂ ਨਾਲ ਢੱਕ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਇਹਨਾਂ ਢੱਕੇ ਬੀਜਾਂ ਉੱਪਰ ਸਮੇਂਸਮੇਂ ਸਿਰ ਪਾਣੀ ਛਿੜਕਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਬੀਜ 24 ਤੋਂ 36 ਘੰਟਿਆਂ ਅੰਦਰ ਪੁੰਗਰ ਜਾਣਗੇ । ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਛੱਟੇ ਨਾਲ ਬੀਜ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਸਾਢੇ ਛੇ ਮਰਲੇ ਵਿਚ 8 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਇੱਕ ਏਕੜ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ | ਪਨੀਰੀ ਵਿਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਬੂਟਾਕਲੋਰ ਜਾਂ ਸੋਫਿਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਪਨੀਰੀ ਬੀਜਣ ਤੋਂ 15 ਦਿਨ ਬਾਅਦ 12 ਕਿਲੋ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੋਰ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । 25-30 ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਪਨੀਰੀ ਲਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮਕੈਨੀਕਲ ਟਰਾਂਸਪਲਾਂਟਰ ਦੁਆਰਾ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਲਾਉਣ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਝੋਨਾ ਲਾਉਣ ਲਈ ਪਨੀਰੀ ਨੂੰ ਖਾਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਕ ਪਲਾਸਟਿਕ ਸ਼ੀਟ ਨੂੰ ਸੁਰਾਖ ਕਰਕੇ ਵਿਛਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਇਸ ਉਪਰ ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਖਾਨਿਆਂ ਵਾਲੇ , ਫਰੇਮ ਰੱਖ ਕੇ ਮਿੱਟੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਮਿੱਟੀ ਉੱਪਰ ਪੁੰਗਰਿਆ ਬੀਜ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਬੀਜ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਪਤਲੀ ਪਰਤ ਨਾਲ ਢੱਕ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਉਪਰ ਹੱਥ ਵਾਲੇ ਫੁਆਰੇ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਛਿੜਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਫਰੇਮ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਹੌਲੀ ਜਿਹੇ ਚੁੱਕ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹਰ ਰੋਜ਼ ਪਾਣੀ ਛਿੜਕ ਕੇ ਮੈਟ ਨੂੰ ਗਿੱਲਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇੱਕ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ 10-12 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਤੋਂ ਤਿਆਰ 200 ਮੈਟਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬਾਸਮਤੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪਣੇ ਆਪ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮੱਕੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤਰ ਦਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਮੂੰਗੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤਰ ਦਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਮਾਂਹ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤਰ ਦਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤਰ ਦਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਕਪਾਹ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤਰ ਦਿਓ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਕਮਾਦ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤਰ ਦਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਬਾਜਰਾ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਿੰਦੂਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਦੱਸੋ ।
(ੳ) ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ,
(ਅ) ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ।
(ਈ) ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ
(ਸ) ਖਾਦਾਂ (ਹ) ਕਟਾਈ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤਰ ਦਿਓ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12.
ਮੱਕੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਦਿਉ ।
(ੳ) ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ
(ਅ) ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ
(ਬੀ) ਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ
(ਸ) ਖਾਦਾਂ
(ਹ) ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤਰ ਦਿਓ ।

ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ PSEB 9th Class Agriculture Notes

ਪਾਠ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ

1. ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਜੂਨ-ਜੁਲਾਈ ਜਾਂ ਮਾਨਸੂਨ ਦੇ ਆਉਣ ਤੇ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
2. ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
3. ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ-ਅਨਾਜ ਵਾਲੀਆਂ, ਦਾਲਾਂ ਅਤੇ ਤੇਲ ਬੀਜ ਅਤੇ ਕਪਾਹ, ਕਮਾਦੇ ਅਤੇ ਸਾਉਣੀ ਦੇ ਚਾਰੇ ।
4. ਕੁੱਝ ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ- ਝੋਨਾ, ਬਾਸਮਤੀ, ਮੱਕੀ, ਮਾਂਹ, ਮੂੰਗਫਲੀ, ਕਪਾਹ, ਕਮਾਦ, ਜਵਾਰ ਅਤੇ ਬਾਜਰਾ ॥
5. ਝੋਨੇ ਨੂੰ ਧਾਨ ਅਤੇ ਜੀਰੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
6. ਝੋਨੇ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿਚ ਚੀਨ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੈ ।
7. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਰਕਬਾ 28 ਲੱਖ ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਔਸਤ ਝਾੜ 60 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
8. ਝੋਨੇ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਗਰਮੀ, ਵਧੇਰੇ ਸਿੱਲ੍ਹ, ਵਧੇਰੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
9. ਝੋਨੇ ਲਈ ਦਰਮਿਆਨੀ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਧੀਆ ਹੈ ।
10. ਝੋਨੇ ਦੀਆਂ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਪੀ.ਆਰ. 123, ਪੀ.ਆਰ. 122, ਪੀ. ਆਰ. 121, ਪੀ. ਆਰ. 118, ਪੀ.ਆਰ. 116.
11. ਝੋਨੇ ਲਈ ਇੱਕ ਏਕੜ ਲਈ 8 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
12. ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਨੀਰੀ 15 ਤੋਂ 30 ਮਈ ਤਕ ਬੀਜੋ ।
13. ਮਕੈਨੀਕਲ ਟਰਾਂਸਪਲਾਂਟਰ ਨਾਲ ਝੋਨਾ ਲਾਉਣ ਲਈ ਪਨੀਰੀ ਨੂੰ ਖ਼ਾਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
14. ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ 25-30 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋਣ ਤੇ ਜੂਨ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਵਿੱਚ ਬੀਜੋ ।
15. ਝੋਨੇ ਵਿੱਚ ਸਵਾਂਕ ਅਤੇ ਮੋਥਾ ਨਦੀਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
16. ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਬੀਜਾਈ ਸਿਰਫ਼ ਦਰਮਿਆਨੀਆਂ ਤੋਂ ਭਾਰੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
17. ਫ਼ਸਲ ਦੀਆਂ ਮੁੰਜਰਾਂ ਪੱਕਣ ਅਤੇ ਨਾੜ ਦੇ ਪੀਲੇ ਹੋਣ ਤੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਟਾਈ ਕਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
18. ਤਣੇ ਦਾ ਗੜੂਆਂ, ਪੱਤਾ ਲਪੇਟ ਸੁੰਡੀ, ਚਿੱਟੀ ਪਿੱਠ ਵਾਲੇ ਟਿੱਡੇ ਅਤੇ ਭੂਰੇ ਟਿੱਡੇ ! ਝੋਨੇ ਦੇ ਕੀੜੇ ਹਨ ।
19. ਬਾਸਮਤੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਪੰਜਾਬ ਬਾਸਮਤੀ-3, ਪੂਸਾ ਪੰਜਾਬ ਬਾਸਮਤੀ 1509, ਪੂਸਾ ਬਾਸਮਤੀ 1121.
20. ਪੂਸਾ ਪੰਜਾਬ ਬਾਸਮਤੀ 1509 ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਜੂਨ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਬਾਸਮਤੀ 3 ਅਤੇ ਪੂਸਾ ਬਾਸਮਤੀ 1121 ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਜੂਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਵਿੱਚ ਬੀਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
21. ਬਾਸਮਤੀ ਨੂੰ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਤੱਤ ਵਾਲੀ ਖਾਦ ਵਧੇਰੇ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ।
22. ਮੱਕੀ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੈ ।
23. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮੱਕੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਰਕਬਾ 1 ਲੱਖ 25, ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੈ । ਮੱਕੀ ਦਾ ਔਸਤ ਝਾੜ 15 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੈ ।
24. ਮੱਕੀ ਨੂੰ ਉੱਗਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਨਿਸਰਨ ਤੱਕ ਸਿੱਲ੍ਹੇ ਤੇ ਗਰਮ ਜਲਵਾਯੂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।
25. ਮੱਕੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਪੀ. ਐੱਮ. ਐੱਚ. 1, ਪੀ. ਐੱਮ. ਐੱਚ. 2 ਮੱਕੀ ਦੀਆਂ ਆਮ ਵਰਤੋਂ ਵਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਖ਼ਾਸ ਵਰਤੋਂ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ਪੰਜਾਬ ਸਵੀਟ ਕਾਰਨ- 1 ਅਤੇ ਪਰਲ ਪੌਪਕੌਰਨ।
26. ਮੱਕੀ ਦੀ ਪਰਲ ਪੌਪਕੌਰਨ ਕਿਸਮ ਲਈ 7 ਕਿਲੋ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ 8 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।
27. ਮੱਕੀ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਮਈ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਅਖੀਰ ਜੂਨ ਤੱਕ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
28. ਮੱਕੀ ਨੂੰ 6 ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।
29. ਮੱਕੀ ਦਾ ਗਤੂੰਆਂ ਮੱਕੀ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਕੀੜਾ ਹੈ ।
30. ਮੱਕੀ ਵਿੱਚ ਬੀਜ ਦਾ ਸੜਨਾ, ਪੌਦੇ ਦਾ ਝੁਲਸਣਾ, ਟਾਂਡੇ ਦਾ ਗਲਣਾ ਆਦਿ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਲੱਗ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ।
31. ਦਾਲ ਵਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਮੂੰਗੀ, ਮਾਂਹ ਅਤੇ ਅਰਹਰ ਅਤੇ ਤੇਲ ਬੀਜ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿਚ ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਅਤੇ ਤਿੱਲ ਬੀਜ ਹਨ ।
32. ਸੋਇਆਬੀਨ ਦਾਲ ਅਤੇ ਤੇਲ ਬੀਜ ਫ਼ਸਲ ਦੋਵੇਂ ਹਨ ।
33. ਦਾਲਾਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਮੋਹਰੀ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਪਰ ਦਾਲਾਂ ਦੀ ਖਪਤ ਵੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਦਾਲਾਂ ਨੂੰ ਆਯਾਤ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ।
34. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮੂੰਗੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ 5 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਰਕਬੇ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ । ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਔਸਤ ਝਾੜ 350 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੈ ।
35. ਮੂੰਗੀ ਲਈ ਗਰਮ ਜਲਵਾਯੂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।
36. ਮੂੰਗੀ ਲਈ ਕਲਰਾਠੀ ਜਾਂ ਸੇਮ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹਨ ।
37. ਮੂੰਗੀ ਦੀਆਂ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਪੀ.ਏ.ਯੂ 911, ਐੱਮ. ਐੱਲ. 818.
38. ਮੂੰਗੀ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
39. ਮੂੰਗੀ ਵਿੱਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਟਰੈਫਲਿਨ ਅਤੇ ਬਾਸਾਲਿਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
40. ਮੂੰਗੀ ਨੂੰ ਲਗਭਗ 80% ਫ਼ਲੀਆਂ ਪੱਕ ਜਾਣ ਤੇ ਦਾਤਰੀ ਨਾਲ ਵੱਢ ਲਓ ।
41. ਮੂੰਗੀ ਨੂੰ ਹਰਾ ਤੇਲਾ, ਚਿੱਟੀ ਮੱਖੀ, ਵਾਲਾਂ ਵਾਲੀ ਸੁੰਡੀ (ਭੱਬੂ ਕੁੱਤਾ), ਫ਼ਲੀ ਛੇਦਕ ਸੁੰਡੀ ਅਤੇ ਜੂ ਆਦਿ ਮੁੱਖ ਕੀੜੇ ਹਨ ।
42. ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮਾਂਹ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਗਪਗ 2 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਔਸਤ ਝਾੜ ਲਗਭਗ 180 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ
    ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
43. ਮਾਂਹ ਦੀਆਂ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ- ਮਾਂਹ 114, ਮਾਂਹ 118.
44. ਜਦੋਂ ਪੱਤੇ ਝੜ ਜਾਣ ਅਤੇ ਫ਼ਲੀਆਂ ਸਲੇਟੀ-ਕਾਲੀਆਂ ਹੋਣ ਤਾਂ ਫ਼ਸਲ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ ।
45. ਸੋਇਆਬੀਨ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹਨ ।
46. ਸੋਇਆਬੀਨ ਤੋਂ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਤੇਲ, ਸੋਇਆ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਬੇਕਰੀ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਆਦਿ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
47. ਸੋਇਆਬੀਨ ਨੂੰ ਗਰਮ ਜਲਵਾਯੂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
48. ਸੋਇਆਬੀਨ ਦੀਆਂ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ- ਐੱਸ. ਐੱਲ. 958, ਐੱਸ. ਐੱਲ. 744.
49. ਸੋਇਆਬੀਨ ਦੇ 25-30 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
50. ਸੋਇਆਬੀਨ ਬੀਜਾਈ ਜੂਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
51. ਸੋਇਆਬੀਨ ਦੀ ਕਟਾਈ ਉਦੋਂ ਕਰੋ ਜਦੋਂ ਸਾਰੇ ਪੱਤੇ ਝੜ ਜਾਣ ਅਤੇ ਫ਼ਲੀਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਬਦਲ ਜਾਵੇ ।
52. ਸੋਇਆਬੀਨ ਨੂੰ ਵਾਲਾਂ ਵਾਲੀ ਸੁੰਡੀ ਅਤੇ ਸਫ਼ੈਦ ਮੱਖੀ ਕੀੜੇ ਲਗਦੇ ਹਨ ।
53. ਸੋਇਆਬੀਨ ਨੂੰ ਚਿਤਕਬਰਾ ਰੋਗ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
54. ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤੇਲ ਬੀਜ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਰਾਜਸਥਾਨ ।
55. ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹਨ ।
56. ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ 15 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ | ਹੈ ।
57. ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਦਾ ਔਸਤ ਝਾੜ ਲਗਪਗ 7 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੈ ।
58. ਮੁੰਗਫ਼ਲੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਐੱਸ. ਜੀ. 99, ਐੱਸ. ਜੀ. 84.
59. ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਦੇ ਬੀਜ (ਗਿਰੀਆਂ) 38-40 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਵਰਤੋ ।
60. ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਦੀ ਸਾਰੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਇਕਸਾਰ ਪੀਲਾ ਹੋਣ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਝੜਨ ਤੇ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਪੁਟਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
61. ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਚੇਪਾ, ਚਿੱਟਾ ਸੁੰਡ ਅਤੇ ਭੱਬੂ ਕੁੱਤਾ ਕੀੜੇ ਲਗਦੇ ਹਨ ।
62. ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਹਨ-ਬੀਜ ਦਾ ਗਲਣਾ, ਗਿਰੀ ਦਾ ਗਲਣਾ ਅਤੇ ਟਿੱਕਾ ।
63. ਕਪਾਹ ਰੇਸ਼ੇ ਲਈ ਅਤੇ ਰੀਨਾ ਖੰਡ ਲਈ ਬੀਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
64. ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਚਾਰੇ ਲਈ ਮੱਕੀ, ਜੁਆਰ (ਚਰੀ) ਅਤੇ ਬਾਜਰਾ ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ ।
65. ਕਪਾਹ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗੁਜਰਾਤ ।
66. ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਪਾਹ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਗਪਗ 5 ਲੱਖ ਹੈਕਟੇਅਰ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
67. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਪਾਹ ਦਾ ਔਸਤ ਝਾੜ 230 ਕਿਲੋ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੈ ।
68. ਕਪਾਹ ਗਰਮ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਕ ਜਲਵਾਯੂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਹੈ ।
69. ਨਰਮੇ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਬੀ.ਟੀ. ਕਿਸਮਾਂ-ਆਰ. ਸੀ. ਐੱਚ. 650. , ਐੱਨ. ਸੀ. ਐੱਸ. 855, ਅੰਕੁਰ 3028, ਐੱਮ. ਆਰ. ਸੀ.
70. 17, ਬੀ.ਟੀ. ਰਹਿਤ ਦੋਗਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਐੱਲ. ਐੱਚ.ਐੱਚ. 144, ਸਧਾਰਨ ਕਿਸਮਾਂ ਐੱਲ. ਐੱਚ. 2108. ਦੇਸੀ ਕਪਾਹ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਦੋਗਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਪੀ.ਏ.ਯੂ. 626, ਸਾਧਾਰਨ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਐੱਫ਼. ਡੀ.ਕੇ. 124, ਐੱਲ. ਡੀ. 694.
71. ਕਪਾਹ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਇੱਕ ਅਪਰੈਲ ਤੋਂ 15 ਮਈ ਹੈ ।
72. ਕਪਾਹ ਵਿਚ ਇਟਸਿਟ/ਚੁਪੱਤੀ, ਮਧਾਲਾ/ਮਕੜਾ ਆਦਿ ਨਦੀਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
73. ਕਪਾਹ ਦੇ ਕੀੜੇ ਹਨ-ਰਸ ਚੂਸਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇ; ਜਿਵੇਂ-ਤੇਲਾ, ਚੇਪਾ, ਚਿੱਟੀ ਮੱਖੀ ਅਤੇ ਮੀਲੀ ਬੱਗ । ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਸੁੰਡੀ, ਗੁਲਾਬੀ ਸੁੰਡੀ, ਚਿਤਕਬਰੀ ਸੁੰਡੀ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਨ ਸੁੰਡੀ ।
74. ਕਪਾਹ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਹਨ-ਪੱਤਾ ਮਰੋੜ, ਬੈਕਟੀਰੀਅਲ ਬਲਾਈਟ, ਪੱਤੇ । ਕੁਮਲਾਉਣਾ, ਪੈਰਾ ਵਿਲਟ ਅਤੇ ਪੱਤੇ ਝੜਨਾ ।
75. ਕਮਾਦ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿੱਚ ਬਰਾਜ਼ੀਲ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੈ ਤੇ ! ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੈ ।
76. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਮਾਦ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਰਕਬਾ 80 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੈ ।
77. ਕਮਾਦ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਔਸਤ ਝਾੜ ਲਗਪਗ 280 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚੋਂ 9% ਖੰਡ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
78. ਕਮਾਦ ਲਈ ਗਰਮ ਜਲਵਾਯੂ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੀ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਢੁੱਕਵੀਂ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।
79. ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦੇ ਕਮਾਦ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ- ਸੀ.ਓ.ਜੇ. 85, ਸੀ.ਓ.ਜੇ. 83 ਅਗੇਤੀਆਂ, ਸੀ.ਓ.ਪੀ.ਬੀ. 91, ਸੀ.ਓ.ਜੇ. 88 ਦਰਮਿਆਨੀਆਂ ਅਤੇ ਸੀ.ਓ.ਜੇ. 89 ਪਛੇਤੀ ਪੱਕਣ ਵਾਲੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ।
80. ਇੱਕ ਏਕੜ ਕਮਾਦ ਲਈ ਤਿੰਨ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੀਆਂ 20 ਹਜ਼ਾਰ ਗੁੱਲੀਆਂ ਜਾਂ ਚਾਰ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੀਆਂ 15 ਹਜ਼ਾਰ ਗੁੱਲੀਆਂ ਜਾਂ 5 ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੀਆਂ 12 ਹਜ਼ਾਰ ਗੁੱਲੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।
81. ਕਮਾਦ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅੱਧ ਫ਼ਰਵਰੀ ਤੋਂ ਅਖੀਰ ਮਾਰਚ ਤੱਕ ਦਾ ਹੈ ।
82. ਪਤਝੜ ਰੁੱਤ ਦੇ ਕਮਾਦ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ-ਸੀ.ਓ. ਜੇ. 85 ਅਤੇ ਸੀ.ਓ.ਜੇ.
83. ਪਤਝੜ ਵਿਚ ਕਮਾਦ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ 20 ਸਤੰਬਰ ਤੋਂ 20 ਅਕਤੂਬਰ ਦਾ ਹੈ ।
84. ਕਮਾਦ ਦੇ ਕੀੜੇ ਹਨ-ਕਮਾਦ ਦਾ ਘੋੜਾ, ਚਿੱਟੀ ਮੱਖੀ, ਸਿਉਂਕ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੜੂਏ ।
85. ਕਮਾਦ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਹਨ-ਰੱਤਾ ਰੋਗ, ਮੁਰਝਾਉਣਾ (ਸੋਕਾ), ਲਾਲ ਧਾਰੀਆਂ ਦਾ ਰੋਗ ਅਤੇ ਆਗ ਦਾ ਸਾੜਾ ।
86. ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਪਸ਼ੂ ਨੂੰ ਲਗਪਗ 40 ਕਿਲੋ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਪ੍ਰਤੀਦਿਨ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
87. ਮੱਕੀ ਸਾਉਣੀ ਰੁੱਤ ਦਾ ਮੁੱਖ ਚਾਰਾ ਹੈ, ਇਹ 50-60 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
88. ਚਾਰੇ ਲਈ ਮੱਕੀ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ-ਜੇ 1006,
89. ਚਾਰੇ ਲਈ ਮੱਕੀ ਦੇ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 30 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੈ ।
90. ਜੁਆਰ (ਚਰੀ) ਨੂੰ ਪਸ਼ੂ ਵਧੇਰੇ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ।
91. ਜੁਆਰ ਨੂੰ ਗਰਮ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਜਲਵਾਯੂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।
92. ਜੁਆਰ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ-ਐੱਸ.ਐੱਲ. 44.
93. ਜੁਆਰ ਲਈ 20-25 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।
94. ਜੁਆਰ ਦੇ ਅਗੇਤੇ ਚਾਰੇ ਲਈ ਬੀਜਾਈ ਅੱਧ ਮਾਰਚ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
95. ਜੁਆਰ ਦੀ ਬੀਜਾਈ ਦਾ ਠੀਕ ਸਮਾਂ ਅੱਧ ਜੂਨ ਤੋਂ ਅੱਧ ਜੁਲਾਈ ਹੈ ।
96. ਜੁਆਰ ਦੀ ਕਟਾਈ ਗੋਭੇ ਤੋਂ ਦੋਧੇ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਤੇ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤ । ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
97. ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ਪੀ.ਐੱਚ.ਬੀ. ਐੱਫ. 1, ਐੱਫ.ਬੀ.ਸੀ. 16.
98. ਬਾਜਰੇ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 6-8 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੈ ।
99. ਬਾਜਰੇ ਦੇ ਕੀੜੇ ਹਨ-ਜੜ੍ਹ ਦਾ ਕੀੜਾ, ਸਲੇਟੀ ਭੂੰਡੀ ਅਤੇ ਘੋੜਾ ।
100. ਬਾਜਰੇ ਦੇ ਰੋਗ ਹਨ-ਹਰੇ ਸਿੱਟਿਆਂ ਦਾ ਰੋਗ, ਗੁੰਦੀਆ ਰੋਗ ।

Punjab State Board PSEB 10th Class Agriculture Book Solutions Chapter 7 ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਖੇਤੀ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 10 Agriculture Chapter 7 ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਖੇਤੀ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ

Agriculture Guide for Class 10 PSEB ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਖੇਤੀ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ
(ੳ) ਇੱਕ-ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕਿੰਨੀ ਆਬਾਦੀ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੋ ਤਿਹਾਈ ਤੋਂ ਵੱਧ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਉੱਤੇ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕਿਰਤੀ ਆਬਾਦੀ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
54%.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਆਮਦਨ ਦਾ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹਿੱਸਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਾਲ 2012-13 ਅਨੁਸਾਰ 13.7%.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਲ 1950-51 ਵਿੱਚ ਅਨਾਜ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਕਿੰਨੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸਾਲ 2013-14 ਵਿੱਚ ਅਨਾਜ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਕਿੰਨੀ ਹੋ ਗਈ ?
ਉੱਤਰ-
1950-51 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾਵਾਰ 51 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਸੀ ਜੋ 2013-14 ਵਿਚ 264 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਰਥ-ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਤਿੰਨ ਖੇਤਰ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਖੇਤਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਵਿਚ ਖੇਤੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਕਿਹੜਾ ਸਥਾਨ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦਸਵਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਚਾਵਲ ਦੇ ਨਿਰਯਾਤ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੇ ਕਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਥਾਈਲੈਂਡ ਨੂੰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਲਈ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਮੁੱਖ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੱਪੜਾ ਉਦਯੋਗ, ਚੀਨੀ ਉਦਯੋਗ, ਪਟਸਨ ਉਦਯੋਗ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਸਾਲ 2013 ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਿਹੜਾ ਐਕਟ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਭਾਰਤ ਦਾ ਖੇਤੀ ਵਪਾਰ ਸੰਤੁਲਨ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਾਲ 2013-14 ਅਨੁਸਾਰ ਵਪਾਰ ਸੰਤੁਲਨ ਵਾਧੇ ਵਾਲਾ ਹੈ ।

(ਅ) ਇੱਕ-ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ :-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉੱਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨਿਰਭਰਤਾ ਨਾਲ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉੱਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨਿਰਭਰਤਾ ਕਾਰਨ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵੀ ਵਧੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਘਟਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਖੇਤੀ ਨਿਰਯਾਤ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਚਾਹ, ਕਾਫ਼ੀ, ਕਪਾਹ, ਤੇਲ, ਫ਼ਲ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਦਾਲਾਂ, ਕਾਜੂ, ਮਸਾਲੇ, ਚਾਵਲ, ਕਣਕ ਆਦਿ ਦਾ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਖੇਤੀ ਆਯਾਤ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਦਾਲਾਂ, ਤੇਲ ਬੀਜ, ਸੁੱਕੇ ਮੇਵੇ, ਖਾਣ ਯੋਗ ਤੇਲ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਧੰਦੇ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਜਾਂ
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕੋਈ ਚਾਰ ਸਹਾਇਕ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮ, ਮੁਰਗੀ ਪਾਲਣ, ਮੱਛਲੀ ਪਾਲਣ, ਸੂਰ ਪਾਲਣ, ਪਸ਼ੂ-ਪਾਲਣ, ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ, ਵਣ ਖੇਤੀ ਆਦਿ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਧੰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਨਾਜ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਕਿਉਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੀਮਤਾਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਦੇ ਡਰ ਉੱਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ ਲਈ ਅਤੇ ਜ਼ਰੂਰਤਮੰਦਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਅਨਾਜ ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤਜਵੀਜ਼ ਕੀ ਹੈ ?
ਜਾਂ
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਸਾਲ 2013 ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਤਜਵੀਜ਼ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੇਸ਼ ਦੀ 75% ਪੇਂਡੂ ਅਤੇ 50% ਸ਼ਹਿਰੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ 5 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਜੀਅ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਅਨਾਜ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਰੇਲਵੇ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀ ਉਤਪਾਦ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਸਤਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਇਕ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਦੂਸਰੇ ਸਿਰੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਰੇਲਵੇ ਨੂੰ ਆਮਦਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਰੇਲਵੇ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਤੇ ਵਿਸਥਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ ਜੋ ਆਪਣੇ ਉਤਪਾਦ ਵੇਚਣ ਲਈ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ?
ਜਾਂ
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਿਸੇ ਚਾਰ ਉਦਯੋਗਾਂ (ਕਾਰਖਾਨਿਆਂ) ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਟਰੈਕਟਰ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ, ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ, ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵੇਚੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਮੌਸਮੀ ਅਤੇ ਲੁਕਵੀਂ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਧੰਦਿਆਂ ਦੇ ਕੀ ਲਾਭ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸਹਿਯੋਗੀ ਧੰਦਿਆਂ ਤੋਂ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਖ਼ੁਰਾਕ; ਜਿਵੇਂ-ਦੁੱਧ, ਅੰਡੇ , ਮੀਟ, ਮੱਛੀ, ਸ਼ਹਿਦ ਆਦਿ ਮਿਲਦੇ ਹਨ । ਕਿਸਾਨ ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਆਮਦਨ ਵੀ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ।

(ੲ) ਪੰਜ-ਛੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਦਿਓ :-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਕੀ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਦੋ ਤਿਹਾਈ ਭਾਗ ਖੇਤੀ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ ਤੇ ਲਗਪਗ 54% ਕਿਰਤੀ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ । ਸਾਲ 2012-13 ਦੌਰਾਨ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਆਮਦਨ ਵਿੱਚ 13.7% ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਗਿਆ । ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਦਯੋਗ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹਨ, ਜਿਵੇਂਚੀਨੀ, ਪਟਸਨ ਤੇ ਕੱਪੜਾ ਉਦਯੋਗ । ਕਈ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਆਵਾਜਾਈ, ਗੋਦਾਮ, ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਨਾਲ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਲਾਭ ਮਿਲਦਾ ਹੈ । ਕੋਈ ਖੇਤੀ ਉਤਪਾਦ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਡਾਲਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮਦਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਿਰਯਾਤ ਵਸਤਾਂ ਤੇ ਨਿਰਯਾਤ ਡਿਊਟੀ ਤੋਂ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਆਮਦਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਭੂਮੀ ਲਗਾਨ, ਸਿੰਚਾਈ ਕਰ ਤੋਂ ਆਮਦਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰੀਕਰਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਫੀਸ ਵੀ ਸਰਕਾਰੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਬਹੁਤ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਭਾਰਤ ਦਾ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਪਾਰੀ ਡੂੰਘੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਕਈ ਖੇਤੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਨਿਰਯਾਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ-ਚਾਹ, ਕਾਫੀ, ਮਸਾਲੇ, ਤੇਲ, ਕਪਾਹ, ਫ਼ਲ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਦਾਲਾਂ, ਕਾਜੁ ਤੇ ਹੁਣ ਚਾਵਲ ਤੇ ਕਣਕ ਵੀ । ਸਾਲ 2012 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਨੇ ਚਾਵਲ ਦੇ ਨਿਰਯਾਤ ਵਿੱਚ ਥਾਈਲੈਂਡ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਕੇ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਭਾਰਤ ਦਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਅਨਾਜ਼ ਨਿਰਯਾਤ ਵਿਚ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਦਸਵਾਂ ਸਥਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ | ਕਈ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਤੋਂ ਬਣੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਸੂਤੀ ਕੱਪੜਾ, ਧਾਗਾ, ਬਣੇ ਵਸਤਰ, ਪਟਸਨ ਤੋਂ ਬਣੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਨਿਰਯਾਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਸਾਲ 2013-14 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਕੁੱਲ ਖੇਤੀ ਨਿਰਯਾਤ 42 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦਾ ਸੀ ਜਦ ਕਿ ਇਸੇ ਸਾਲ ਖੇਤੀ ਆਯਾਤ ਸਿਰਫ਼ 17 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਸੀ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 2013-14 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਪਾਰ ਸੰਤੁਲਨ 25 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੇ ਨਾਲ ਵਾਧੇ ਵਾਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਆਉਣ ਦੇ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਅਨਾਜ ਲਈ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਰਹਿਣਾ ਪਿਆ । ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਅਣਥੱਕ ਮਿਹਨਤ, ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲਗਾਤਾਰ ਖੋਜਾਂ, ਸੁਧਰੇ ਬੀਜਾਂ, ਖੇਤੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ, ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਆਈ ਹੈ । ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਨਾਜ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਇੰਨੀ ਵੱਧ ਗਈ ਕਿ ਹੁਣ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਕਣਕ, ਚਾਵਲ ਤੇ ਹੋਰ ਖੇਤੀ ਉਤਪਾਦ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਕਿਉਂ ਘਟਾਈ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੇਸ਼ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਘਟਾਈ ਜਾਵੇ । ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਮੌਸਮੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਅਤੇ ਲੁਕਵੀਂ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿਚ ਲਗਾਇਆ ਜਾਵੇ । ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਘਟਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਵੱਧਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਵਿਕਾਸ ਸੰਭਵ ਹੈ, ਕਿਵੇਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਖੇਤੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਖੇਤੀ ਉਤਪਾਦ ਵਧੇਰੇ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋਣਗੇ ਜਿਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਕਈ ਉਦਯੋਗ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨੇ ਪੈਣਗੇ । ਦੇਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਗ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਉਤਪਾਦ ਘੱਟ ਹਨ ਉੱਥੇ ਭੇਜਣ ਲਈ ਆਵਾਜਾਈ ਅਤੇ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਦੀ ਲੋੜ ਪਵੇਗੀ । ਵਧੇਰੇ ਅਨਾਜ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਗੋਦਾਮਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪਵੇਗੀ । ਖੇਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕੁੱਝ ਉਦਯੋਗ ਹਨ । ਚੀਨੀ ਉਦਯੋਗ, ਪਟਸਨ ਉਦਯੋਗ, ਕੱਪੜਾ ਉਦਯੋਗ, ਸ਼ੈਲਰ, ਤੇਲ ਕੱਢਣ ਵਾਲੇ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਆਦਿ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੇਤੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਵੇਗਾ ।

ਪਰ ਖੇਤੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਰਹੇ ਇਸ ਲਈ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪਵੇਗੀ ਜਿਵੇਂ ਟਰੈਕਟਰ ਉਦਯੋਗ, ਮਸ਼ੀਨਰੀ, ਖਾਦਾਂ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਆਦਿ ਰਸਾਇਣਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਉਦਯੋਗ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਖੇਤੀ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਵਿਕਾਸ ਸੰਭਵ ਹੈ ।

PSEB 10th Class Agriculture Guide ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਖੇਤੀ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ Important Questions and Answers

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੀ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮ ਦੇ ਧੰਦੇ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀ ਆਬਾਦੀ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
70 ਮਿਲੀਅਨ ਪਰਿਵਾਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੇਵਾਵਾਂ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕੀ-ਕੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੈਂਕ ਦੀ ਸੇਵਾ, ਆਵਾਜਾਈ ਸਹੂਲਤਾਂ, ਭੰਡਾਰ ਅਤੇ ਗੋਦਾਮ, ਬੀਮਾ, ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਜਨਸੰਖਿਆ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਡਾ ਦੇਸ਼ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਦੂਸਰੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਭੋਗ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਿੰਨਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਭਾਗ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
60%.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਅਨਾਜ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਕਿੰਨੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
2125 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
2012 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਅਨਾਜ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਕਿੰਨਾ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ-
82 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਇਕ ਅਨੁਮਾਨ ਅਨੁਸਾਰ 82 ਕਰੋੜ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਅਨਾਜ ਸਸਤੇ ਮੁੱਲ , ਤੇ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ ?
ਉੱਤਰ-
61 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਭਾਰਤ 2012 ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦ ਦੇ ਨਿਰਯਾਤ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਰਿਹਾ ?
ਉੱਤਰ-
ਚਾਵਲ ਦੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
2013-14 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਕੁੱਲ ਖੇਤੀ ਨਿਰਯਾਤ ਕਿੰਨਾ ਸੀ ? .
ਉੱਤਰ-
42 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖੇਤੀ ਆਧਾਰਿਤ ਛੋਟੇ ਪੈਮਾਨੇ ਤੇ ਕਿਹੜੇ ਉਦਯੋਗ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀ ਆਧਾਰਿਤ ਛੋਟੇ ਪੈਮਾਨੇ ਤੇ ਘਰੇਲੂ ਉਦਯੋਗ ; ਜਿਵੇਂ-ਚਾਵਲ ਸ਼ੈਲਰ, ਤੇਲ ਕੱਢਣਾ ਆਦਿ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਅਰਥ-ਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਤੀਸਰਾ ਖੇਤਰ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ? ਉਦਾਹਰਨ ਵੀ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਅਰਥ-ਵਿਵਸਥਾ ਵਿਚ ਤੀਸਰਾ ਖੇਤਰ-ਸੇਵਾਵਾਂ ਖੇਤਰ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਬੈਂਕ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ, ਆਵਾਜਾਈ ਸਹੂਲਤਾਂ, ਭੰਡਾਰ ਲਈ ਗੋਦਾਮ, ਬੀਮਾ, ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਆਦਿ ਹਨ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਦੇਸ਼ ਅਨਾਜ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿਚ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ । ਤੁਲਨਾ ਕਰਕੇ ਸਮਝਾਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਾਲ 1950-51 ਵਿੱਚ ਅਨਾਜ ਦੀ ਕੁੱਲ ਪੈਦਾਵਾਰ 51 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਸੀ ਜੋ 2013-14 ਵਿਚ 264 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਹੋ ਗਈ ਹੈ । ਅਨਾਜ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਵੀ ਵੱਧ ਕੇ ਲਗਪਗ 2125 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ । ਸਾਲ 2012 ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਕੋਲ 82 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਅਨਾਜ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਰਿਕਾਰਡ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਆਉਣ ਦੇ ਕੋਈ ਪੰਜ ਕਾਰਨ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-

1. ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਸਿੰਚਾਈ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਉਪਲੱਬਧਤਾ ਹੋ ਜਾਣਾ ।
2. ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਵੀ ਉਪਜ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ।
3. ਵੱਧ ਝਾੜ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਹੋਣਾ ।
4. ਫ਼ਸਲ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ, ਕੀਟਾਂ, ਨਦੀਨਾਂ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸੁਖਾਲੀ ਹੋ ਗਈ ।
5. ਖੇਤੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਦੀ ਵਧ ਵਰਤੋਂ ਹੋਣਾ ।

ਬਹੁ-ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਾਲ 2012-13 ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਆਮਦਨ ਦਾ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹਿੱਸਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) 13.7%
(ਅ) 15.9%
(ੲ) 11.5%
(ਸ) ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 13.7%

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਭਾਰਤ ਵਿਚ 2013-14 ਵਿੱਚ ਅਨਾਜ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਕਿੰਨੀ ਸੀ ?
(ੳ) 264 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ
(ਅ) 51 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ
(ੲ) 100 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ
(ਸ) ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ੳ) 264 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਖੇਤੀ ਨਿਰਯਾਤ ਹਨ ।
(ਉ) ਚਾਹ
(ਅ) ਕਪਾਹ
(ੲ) ਦਾਲਾਂ
(ਸ) ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਸਾਰੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਚਾਵਲ ਦੇ ਨਿਰਯਾਤ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੇ ਕਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡਿਆ ਹੈ-
(ਉ) ਥਾਈਲੈਂਡ
(ਅ) ਭੂਟਾਨ
(ੲ) ਅਮਰੀਕਾ
(ਸ) ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਥਾਈਲੈਂਡ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਾਲ 2012 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਅਨਾਜ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਕਿੰਨਾ ਸੀ ?
(ਉ) 82 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ
(ਅ) 25 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ
(ੲ) 52 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ
(ਸ) 108 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 82 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ-2013 ਤਹਿਤ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤੀ ਜੀਅ ਕਿੰਨਾ ਅਨਾਜ ਦੇਣ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਹੈ ?
(ਉ) 5 ਕਿਲੋ
(ਅ) 10 ਕਿਲੋ
(ੲ) 15 ਕਿਲੋ
(ਸ) 20 ਕਿਲੋ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) 5 ਕਿਲੋ

ਠੀਕ/ਗਲਤ ਦੱਸੋ

1. ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਕੱਚਾ ਮਾਲ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ

2. ਸਾਲ 2012 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਨੇ ਚਾਵਲ ਦਾ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਕੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ

3. ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਚ ਮੌਸਮੀ ਅਤੇ ਲੁਕਵੀਂ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ

4. 2013-14 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਕੁੱਲ ਖੇਤੀ ਨਿਰਯਾਤ 42 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਹੈ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ

5. ਅਨਾਜ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ 2125 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ

ਖਾਲੀ ਥਾਂ ਭਰੋ-

1. …………………………. ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤੀਬਾੜੀ

2. ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਵਿਚ ਖੇਤੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ……………………. ਸਥਾਨ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਦਸਵਾਂ

3. 2012 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਅਨਾਜ ਦਾ ਭੰਡਾਰ …………………….. ਟਨ ਸੀ ।
ਉੱਤਰ-
82 ਮਿਲੀਅਨ

4. ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮ ਦੇ ਧੰਦੇ ਵਿਚ ……………………… ਆਬਾਦੀ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
70 ਮਿਲੀਅਨ ।