Bhagya

Punjab State Board PSEB 12th Class Maths Book Solutions Chapter 5 Continuity and Differentiability Ex 5.8 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 12 Maths Chapter 5 Continuity and Differentiability Ex 5.8

Question 1.
Verify Rolle’s theorem for the function f(x) = x² + 2x – 8, x ∈ [- 4, 2].
Solution
The given function, f(x) = x² + 2x – 8, being a polynomial function, is continuous in [- 4, 2] and is differentiable in (- 4, 2)
f(- 4) = (- 4)²+ 2 × (- 4) – 8
= 16 – 8 – 8 = 0

f(2) = (2)² + 2 × 2 – 8
= 4 + 4 – 8 = 0
∴ f(- 4) = f(2) = 0
⇒ The value of f(x) at – 4 and 2 coincides.
Rolle’s theorem states that there is a point c ∈ (- 4, 2) such that f'(c) = 0
f(x) = x² +2x – 8
⇒ f(x) = 2x + 2
⇒ f(c) = 0
⇒ 2c + 2 = 0
⇒ c = – 1, where c = – 1 ∈ (- 4, 2)
Hence, Rolle’s theorem is verified for the given function.

Question 2.
Examine if Rolle’s theorem is applicable to any of the following functions. Can you say something about the converse of Rolle’s theorem from these examples?
(i) f(x) = [x] for x ∈ [5, 9]
(ii) f(x) = [x] for x ∈ [- 2, 2]
(iii) f(x) = x² – 1 for x ∈ [1, 2]
Solution.
(i) In the interval [5, 9], f(x) = [x] is neither continuous nor derivable at x = 6, 7, 8.
Hence, Rolle’s theorem is not applicable.

(ii) f(x) = [x] is not continuous and derivable at – 1, 0, 1.
Hence, Rolle’s theorem is not applicable.

(iii) f(x) = (x² – 1), f(1) = 1 – 1 = 0, f(2) = 2² – 1 = 3
f(a) ≠ f(b)
Though it is continuous and derivable in the interval [1, 2].
Rolle’s theorem is not applicable.

In case of converse if f(c) = 0, c ∈ [a, b], then conditions of Rolle’s theorem are not true.

(i) f(x) = [x] is the greatest integer less than or equal to x.
∴ f'(x) = 0, But f is neither continuous nor differentiable in the interval [5, 9]
(ii) Here also, though f'(x) = 0, but f is neither continuous nor differentiable in the interval [- 2, 2]
(iii) f(x) = x² – 1, f'(x) = 2x.
Here f'(x) is not zero in the [1, 2]
So, f(2) ≠ f'(2).

Question 3.
If f: [- 5, 5] → R is a differentiable function and if f'(x) does not vanish anywhere, then prove that f(- 5) ≠ f(5).
Solution.
It is given that f : [- 5, 5] → R is a differentiable function.
Since, every differentiable function is a continuous function, therefore we get
(a) f is continuous on [- 5, 5].
(b) f is differentiable on (- 5, 5).
Therefore, by the Mean Value Theorem, there exists c ∈ (- 5, 5) such that
f'(c) = \(\frac{f(5)-f(-5)}{5-(-5)}\)
⇒ 10f'(c) = f(5) – f(- 5)

It is also given that f'(x) does not vanish anywhere.
∴ f'(c) ≠ 0
⇒ 10 f'(c) ≠ 0
⇒ f(5) – f(- 5) ≠ 0
⇒ f(5) ≠ f(- 5)
Hence proved.

Question 4.
Verify Mean Value Theorem, if f(x) = x² – 4x – 3 in the interval [o, 6], where a = 1 and 6=4
Solution.
The given function is f(x) = x² – 4x – 3, x e [1, 4] which is a polynomial function, is continuous in [1, 4] and is differentiable in (1, 4) whose derivative is 2x – 4.
f(1) = 1² – 4 × 1 – 3 = – 6,
f(4) = 4² – 4 × 4 – 3 = – 3

∴ \(\frac{f(b)-f(a)}{b-a}=\frac{f(4)-f(1)}{4-1}=\frac{-3-(-6)}{3}=\frac{3}{3}\) = 1

Mean Value Theorem states that there is a point c ∈ (1, 4) such that f'(c) = 1.
∴ f'(c) = 1
⇒ 2c – 4 = 1
⇒ c = \(\frac{5}{2}\)
where c = \(\frac{5}{2}\) ∈ (1, 4)
Hence, Mean Value Theorem is verified for the given function.

Question 5.
Verify mean value Theorem, if f(x) = x³ – 5x² – 3x in the interval [a, b], where a = 1 and b = 3. Find all c ∈ (1, 3) for which f'(c) = 0.
Solution.
The given function is f(x) = x³ – 5x² – 3x, x ∈(1, 3) which is a polynomial function, is continuous in [1, 3] and is differentiable in (1, 3) whose derivative is 3x² – 10x – 3.
f(1) = 1³ – 5 × 1² – 3 × 1 = – 7,
f(3) = 3³ – 5 × 3² – 3 × 3 = – 27 .

∴ \(\frac{f(b)-f(a)}{b-a}=\frac{f(3)-f(1)}{3-1}=\frac{-27-(-7)}{3-1}\) = – 10

Mean Value Theorem states that there exists a point c e (1, 3) such that f'(c) = – 10.
∴ f'(c) = – 10
⇒ 3c² – 10c – 3 = – 10
⇒ 3c² – 10c+ 7 = 0
⇒ 3c² – 3c – 7c + 7 = 0
⇒ 3c (c – 1) – 7(c – 1) = 0
⇒ (c – 1) (3c – 7) = 0
⇒ c = 1, \(\frac{7}{3}\) where c = \(\frac{7}{3}\) ∈ (1, 3)

Hence, Mean Value Theorem is verified for the given function and c = \(\frac{7}{3}\) ∈ (1, 3) is the only point for which f'(c) = 0.

Question 6.
Examine the applicability of Mean Value Theorem for the given functions.
(i) f(x) = [x] for x ∈ [5, 9]
(ii) f(x) = [x] for x ∈ [- 2, 2]
(iii) f(x) = x² – 1 for x ∈ [1, 2]
Solution.
(i) f(x) = [x] for x ∈ [5, 9]
f(x) = [x] in the interval [5,9] is neither continuous, nor differentiable.
∴ Mean Value Theorem is not applicable.

(ii) f(x) = [x], for x ∈ [- 2, 2]
Again f(x) = [x] in the interval [- 2,2] is neither continuous, nor differentiable.
Hence, Mean Value Theorem is not applicable.

(iii) f(x) = x² – 1 for x ∈ [1, 2]
It is a polynomial. Therefore it is continuous in the interval [1, 2] and differentiable in the interval (1,2)
∴ f(x) = 2x,
f(1) = 1 – 1 = 0,
f(2) = 4 – 1 = 3
∴ f'(c) = 2c
By Mean Value Theorem f'(c) = \(\frac{f(b)-f(a)}{b-a}\)

2c = \(\frac{3-0}{2-1}=\frac{3}{1}\)

⇒ c = \(\frac{3}{2}\), which belongs to (1, 3)
Hence, mean value theorem is applicable.

Punjab State Board PSEB 12th Class Maths Book Solutions Chapter 5 Continuity and Differentiability Ex 5.6 Textook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 12 Maths Chapter 5 Continuity and Differentiability Ex 5.6

Direction (1 – 10) : If x and y are connected parametrically by the equations, given in the following questions without eliminating the parameter, find

Question 1.
x = 2at², y = at⁴
Solution.
The given equations are x = 2at² and y = at⁴
On differentiating w.r.t. t, we get
\(\frac{d x}{d t}\) = \(\frac{d}{d t}\) (2at²)
= 2a . \(\frac{d}{d t}\) (t²)
= 2a . 2t = 4at

and \(\frac{d y}{d t}\) = \(\frac{d}{d t}\) (at⁴)
= a . \(\frac{d}{d t}\) (t⁴)
= a . 4 . t³
= 4at³

∴ \(\frac{d y}{d x}=\frac{\left(\frac{d y}{d t}\right)}{\left(\frac{d x}{d t}\right)}=\frac{4 a t^{3}}{4 a t}\) = t²

(∴ \(\frac{d y}{d x}=\frac{d y / d t}{d x / d t}\))

Question 2.
x = a cos θ, y = b cos θ
Solution.
The given equations are x = a cos θ and y = b cos θ
On differentiating w.r.t. θ, we get
\(\frac{d x}{d θ}\) = \(\frac{d}{d θ}\) (a cos θ)
= a (- sin θ) = – a sin θ
and \(\frac{d y}{d θ}\) = \(\frac{d}{d θ}\) (cos θ)
= b (- sin θ) = – sin θ
∴ \(\frac{d y}{d x}=\frac{\left(\frac{d y}{d \theta}\right)}{\left(\frac{d x}{d \theta}\right)}=\frac{-b \sin \theta}{-a \sin \theta}=\frac{b}{a}\)

Question 3.
x = sin t, y = cos 2t
Solution.
The given equations are x = sin t and y = cos 2t
On differentiating w.r.t. t, we get
\(\frac{d x}{d t}\) = \(\frac{d}{d t}\) (sin t) = cos t
and \(\frac{d y}{d t}\) = \(\frac{d}{d t}\) (cos 2t)
= – sin (2t) . \(\frac{d}{d t}\) (2t) = – 2 sin 2t
∴ \(\frac{d y}{d x}=\frac{\left(\frac{d y}{d t}\right)}{\left(\frac{d x}{d t}\right)}\)

= \(\frac{-2 \sin 2 t}{\cos t}=\frac{-2 \cdot 2 \sin t \cos t}{\cos t}\)
= – 4 sin t.

Question 4.
x = 4t, y = \(\frac{4}{t}\)
Sol.
The given equations are x = 4t and y = \(\frac{4}{t}\)
On differentiating w.r.t. t, we get

Question 5.
x = cos θ – cos 2θ, y = sin θ – sin 2θ
Solution.
The given equations are x = cos θ – cos 2θ, y = sin θ – sin 2θ
On differentiating w.r.t θ, we get
\(\frac{d x}{d θ}\) = \(\frac{d}{d θ}\) (cos θ – cos 2θ)

= \(\frac{d}{d θ}\) (cos θ) – \(\frac{d}{d θ}\) (cos 2θ)
= – sin θ – (- sin 2θ)
= 2 sin 2θ – sin θ

and \(\frac{d y}{d θ}\) = \(\frac{d}{d θ}\) (sin θ – sin 2θ)

= \(\frac{d}{d θ}\) (sin θ) – \(\frac{d}{d θ}\) (sin 2θ)
= cos θ – 2 cos 2θ
∴ \(\frac{d y}{d x}=\frac{\left(\frac{d y}{d \theta}\right)}{\left(\frac{d x}{d \theta}\right)}=\frac{\cos \theta-2 \cos 2 \theta}{2 \sin 2 \theta-\sin \theta}\)

Question 6.
x = a (θ – sin θ), and y = a(1 + cos θ)
Solution.
The given equations are x = a (θ – sin θ), and y = a(1 + cos θ)
On differentiating w.r.t x, we get
\(\frac{d x}{d θ}\) = a [\(\frac{d}{d θ}\) (θ) – \(\frac{d}{d θ}\) (sin θ)]
= a (1 – cos θ)

and \(\frac{d y}{d θ}\) = a[\(\frac{d}{d θ}\) (1) + \(\frac{d}{d θ}\) (cos \(\frac{d}{d θ}\))]
= a[0 + (- sin θ)]
– a sin θ
∴ \(\frac{d y}{d x}=\frac{\left(\frac{d y}{d \theta}\right)}{\left(\frac{d x}{d \theta}\right)}=\frac{-a \sin \theta}{a(1-\cos \theta)}\)

= \(\frac{-2 \sin \frac{\theta}{2} \cos \frac{\theta}{2}}{2 \sin ^{2} \frac{\theta}{2}}=\frac{-\cos \frac{\theta}{2}}{\sin \frac{\theta}{2}}=-\cot \frac{\theta}{2}\)

Question 7.
x = \(\frac{\sin ^{3} t}{\sqrt{\cos ^{2} t}}\), y = \(\frac{\cos ^{3} t}{\sqrt{\cos 2 t}}\)
Solution.
The given equations are x = \(\frac{\sin ^{3} t}{\sqrt{\cos ^{2} t}}\), y = \(\frac{\cos ^{3} t}{\sqrt{\cos 2 t}}\)
On differentiating w.r.t t, we get

Question 8.
x = a(cos t + log tan \(\frac{t}{2}\)), y = a sin t
Solution.
The given equations are x = a (cos t + log tan \(\frac{t}{2}\)) and y = a sin t
On differentiating w.r.t t, we get

Question 9.
x = a sec θ, y = b tan θ
Solution.
The given equations are x = a sec θ and y = b tan θ
On differentiating w.r.t to θ, we get
\(\frac{d x}{d θ}\) = a . \(\frac{d}{d θ}\) (sec θ)
= a sec θ tan θ

and \(\frac{d y}{d θ}\) = b . \(\frac{d}{d θ}\) (tan θ)
= b sec² θ

∴ \(\frac{d y}{d x}=\frac{\left(\frac{d y}{d \theta}\right)}{\left(\frac{d x}{d \theta}\right)}=\frac{b \sec ^{2} \theta}{a \sec \theta \tan \theta}\)

= \(\frac{b}{a}\) sec θ cot θ

= \(\frac{b \cos \theta}{a \cos \theta \sin \theta}=\frac{b}{a} \times \frac{1}{\sin \theta}=\frac{b}{a} \ {cosec} \theta\)

Question 10.
x = a (cos θ + θ sin θ), y = a (sin θ – θ cos θ)
Solution.
The given equations are x = a (cos θ + θ sin θ), y = a (sin θ – θ cos θ)
On differentiating w.r.t to θ, we get

\(\frac{d x}{d θ}\) = a [\(\frac{d}{d θ}\) (cos θ ) + \(\frac{d x}{d θ}\) (θ sin θ)]

= a [- sin θ + θ \(\frac{d}{d θ}\) (sin θ) + sin θ \(\frac{d}{d θ}\) (θ)]

= a [- sin θ + θ cos θ + sin θ] = a θ cos θ

and \(\frac{d y}{d θ}\) = a [\(\frac{d}{d θ}\) (sin θ) – \(\frac{d}{d θ}\) (θ cos θ)]

= a [cos θ – {θ latex]\frac{d}{d θ}[/latex] (cos θ) + cos θ . latex]\frac{d}{d θ}[/latex] (θ)}]

= a [cos θ + θ sin θ – cos θ] = aθ sin θ

∴ \(\frac{d y}{d x}=\frac{\left(\frac{d y}{d \theta}\right)}{\left(\frac{d x}{d \theta}\right)}=\frac{a \theta \sin \theta}{a \theta \cos \theta}\) = tan θ.

Question 11.
If x = \(\sqrt{a^{\sin ^{-2} t}}\), y = \(\sqrt{a^{\cos ^{-1} t}}\), show that \(\frac{d y}{d x}=-\frac{y}{x}\).
Solution.
The given equations are x = \(\sqrt{a^{\sin ^{-2} t}}\) and y = \(\sqrt{a^{\cos ^{-1} t}}\)

⇒ x = \(\sqrt{a^{\sin ^{-2} t}}\) and y = \(\sqrt{a^{\cos ^{-1} t}}\)

Consider x = \(a^{\frac{1}{2} \sin ^{-1} t}\)
Taking logarithm on bothsides, we get
log x = \(\frac{1}{2}\) sin^-1 t log a

⇒ \(\frac{1}{x} \cdot \frac{d x}{d t}=\frac{1}{2} \log a \cdot \frac{d}{d t}\left(\sin ^{-1} t\right)\)

⇒ \(\frac{d x}{d t}=\frac{x}{2} \log a \cdot \frac{1}{\sqrt{1-t^{2}}}\)

⇒ \(\frac{d x}{d t}=\frac{x \log a}{2 \sqrt{1-t^{2}}}\)

Then, consider y = \(a^{\frac{1}{2} \cos ^{-1} t}\)

Taking logarithm on bothsides, we get

Hence proved.

Punjab State Board Syllabus PSEB 4th Class Punjabi Book Solutions Guide Pdf free download of Punjabi Pustak Class 4 Solutions 2nd Language & 1st Language are part of PSEB Solutions for Class 4.

PSEB 4th Class Punjabi Guide | Punjabi Guide for Class 4 PSEB

PSEB 4th Class Punjabi First Language

• Chapter 1 ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ
• Chapter 2 ਨਿੱਕੀ ਜਿੰਦ-ਡੀ ਸੋਚ
• Chapter 3 ਬਾਲ ਸੁਖਦੇਵ
• Chapter 4 ਹਾਥੀ
• Chapter 5 ਵੀਰੂ ਤੇ ਮੰਗੂ
• Chapter 6 ਗੁਟਰ-ਗੂੰ ……. ਗੁਟਰ-ਗੂੰ
• Chapter 7 ਨਾਨੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ
• Chapter 8 ਬੁੱਝ ਤੂੰ ਮੇਰੀ ਬਾਤ
• Chapter 9 ਕਬੱਡੀ
• Chapter 10 ਈਦ
• Chapter 11 ਮੇਰੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ
• Chapter 12 ਸਾਡੇ ਰੁੱਖ
• Chapter 13 ਮੱਘੂ ਮਗਰਮੱਛ ਤੇ ਪੰਛੀ
• Chapter 14 ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ
• Chapter 15 ਪਾਣੀ
• Chapter 16 ਆਓ ਤੇ ਜਾਓ
• Chapter 17 ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਜੀ
• Chapter 18 ਬਾਲ-ਬੋਲੀਆਂ
• Chapter 19 ਬਾਬੇ ਭਕਨੇ ਦੀਆਂ ਪਿਆਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ
• Chapter 20 ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਮੁੱਲ
• Chapter 21 ਪਤੰਗ ਚੜਾਈਏ

PSEB 4th Class Punjabi Grammar ਵਿਆਕਰਨ

• ਵਿਆਕਰਨ

PSEB 4th Class Punjabi Rachana ਰਚਨਾ

• ਲੇਖ-ਰਚਨਾ
• ਚਿੱਠੀ-ਪੱਤਰ
• ਕਹਾਣੀ ਰਚਨਾ

PSEB 4th Class Punjabi Second Language

• Chapter 1 ਸਵੇਰ ਦੀ ਸਭਾ
• Chapter 2 ਘੋਟਣੇ ਦੀ ਖੀਰ
• Chapter 3 ਰੱਸੀ-ਟੱਪਾ
• Chapter 4 ਗੁਣਵਾਨ ਕਹਾਓ
• Chapter 5 ਕਲੰਡਰ
• Chapter 6 ਲੱਲ਼ੋ ਤੇ ਬੱਲ੍ਹੇ ਦਾ ਨਾਨਕਾ-ਮੇਲ
• Chapter 7 ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ਼
• Chapter 8 ਮੋਰ ਰਾਜਾ ਬਣਿਆ
• Chapter 9 ਪਿਆਰੇ ਪੰਛੀ
• Chapter 10 ਸਾਈਕਲ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ
• Chapter 11 ਮੇਰੇ ਦਾਦੀ ਜੀ
• Chapter 12 ਚੌਕ ਦੀਆਂ ਬੱਤੀਆਂ
• Chapter 13 ਮੇਰੀ ਪਹਿਲੀ ਕਮਾਈ

PSEB 4th Class Punjabi Grammar ਵਿਆਕਰਨ

• ਵਰਨ-ਮਾਲਾ
• ਵਰਨਮਾਲਾ ਪੂਰੀ ਕਰੋ
• ਪਛਾਣੋ ਤੇ ਪੜੋ
• ਪੰਜਾਬੀ ਅੱਖਰ ਲਿਖਣ ਦੀ ਵਿਧੀ
• ਮੁਕਤਾ
• ਅਧਕ
• ਕੰਨਾ
• ਸਿਹਾਰੀ
• ਬਿਹਾਰੀ
• ਔਕੜ
• ਦੁਲੈਂਕੜ
• ਲਾਂ
• ਦੁਲਾਵਾਂ
• ਹੋੜਾ
• ਕਨੌੜਾ
• ਟਿੱਪੀ
• ਬਿੰਦੀ
• ਪੈਰ ‘ਹਾਹਾਂ ਅਤੇ ਪੈਰ ‘ਰਾਰਾ’
• ਮੁਹਾਰਨੀ
• ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਅਤੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਦੇ ਅੱਖਰ
• ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਅਤੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਿੱਚ ਸੂਰ-ਅੰਕਿਤ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ
• ‘ਕ’ ਅੱਖਰ ਨੂੰ ਮਾਤਰਾਵਾਂ ਲਾਉਣ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ

Punjab State Board Syllabus PSEB 6th Class Hindi Book Solutions Guide Pdf is part of PSEB Solutions for Class 6.

PSEB 6th Class Hindi Guide | Hindi Guide for Class 6 PSEB

Hindi Guide for Class 6 PSEB | PSEB 6th Class Hindi Book Solutions

PSEB 6th Class Hindi Guide First Language

• Chapter 1 प्रार्थना
• Chapter 2 वह आवाज़
• Chapter 3 संगीत का जादू
• Chapter 4 जाह्नवी की डायरी
• Chapter 5 मैं सबसे छोटी होऊँ
• Chapter 6 दृढ़ निश्चयी सुशीला
• Chapter 7 देश-प्रेम
• Chapter 8 पेड़ की कहानी
• Chapter 9 दोहा अंत्याक्षरी
• Chapter 10 राष्ट्रीयता का तीर्थ-खटकड़ कलाँ
• Chapter 11 कराहती दहाड़
• Chapter 12 शून्य…. नहीं अनन्त
• Chapter 13 नर हो, न निराश करो मन को
• Chapter 14 तीज
• Chapter 15 पाँच प्यारे
• Chapter 16 मदर टेरेसा
• Chapter 17 एक बूँद
• Chapter 18 तीन प्रश्न
• Chapter 19 वायुयान के जन्मदाता : बिल्बर राइट और ओरविल राइट
• Chapter 20 मैराथन की दौड़
• Chapter 21 साथी हाथ बढ़ाना
• Chapter 22 आत्म बलिदान
• Chapter 23 बाबू जी बारात में
• Chapter 24 ईमानदार बालक
• Chapter 25 बाल लीला

PSEB 6th Class Hindi Book Vyakaran व्याकरण

• व्याकरण, भाषा और वर्ण
• शब्द
• संज्ञा
• सर्वनाम
• विशेषण
• क्रिया
• अविकारी शब्द (अव्यय)
• लिंग एवं वचन
• कारक
• उपसर्ग और प्रत्यय
• विराम-चिह्न
• वचन परिवर्तन
• लिंग परिवर्तन
• विपरीतार्थक या विलोम शब्द
• भाववाचक संज्ञाएँ
• विशेषण रचना
• पर्यायवाची या समानार्थक शब्द
• शुद्ध-अशुद्ध
• वाक्यांश बोधक शब्द
• मुहावरे

PSEB 6th Class Hindi Book Rachana रचना-भाग

• पत्र-लेखन
• निबंध-लेखन
• कहानी-लेखन

PSEB 6th Class Hindi Guide Second Language

• Chapter 1 प्रार्थना
• Chapter 2 सबसे बड़ा धन
• Chapter 3 जय जवान! जय किसान!
• Chapter 4 इंद्रधनुष
• Chapter 5 ईमानदार शंकर
• Chapter 6 मैं और मेरी सवारी
• Chapter 7 सूरज
• Chapter 8 प्रायश्चित
• Chapter 9 रोमांचक कबड्डी मुकाबला
• Chapter 10 चिड़िया का गीत
• Chapter 11 दूध का दूध, पानी का पानी
• Chapter 12 रेणुका झील
• Chapter 13 काश! मैं भी
• Chapter 14 कुमारी काली बाई
• Chapter 15 गुरुपर्व
• Chapter 16 चींटी
• Chapter 17 पिल्ले बिकाऊ हैं
• Chapter 18 रसोई का ताज : सब्जियां
• Chapter 19 पेड़ लगाओ
• Chapter 20 ज्ञान का भंडार : समाचार-पत्र

PSEB 6th Class Hindi Grammar व्याकरण 2nd Language

• पारिभाषिक व्याकरण
• प्रयोगात्मक व्याकरण
• मुहावरे

PSEB 6th Class Hindi Book Rachana रचना-भाग 2nd Language

• पत्र-लेखन
• निबंध-लेखन
• कहानी-लेखन

Punjab State Board Syllabus PSEB 6th Class Maths Book Solutions Guide Pdf in English Medium and Punjabi Medium are part of PSEB Solutions for Class 6.

PSEB 6th Class Maths Guide | Maths Guide for Class 6 PSEB

Maths Guide for Class 6 PSEB | PSEB 6th Class Maths Book Solutions

PSEB 6th Class Maths Chapter 1 Knowing Our Numbers

• Chapter 1 Knowing Our Numbers Ex 1.1
• Chapter 1 Knowing Our Numbers Ex 1.2
• Chapter 1 Knowing Our Numbers Ex 1.3
• Chapter 1 Knowing Our Numbers Ex 1.4
• Chapter 1 Knowing Our Numbers Ex 1.5
• Chapter 1 Knowing Our Numbers MCQ

PSEB 6th Class Maths Book Chapter 2 Whole Numbers

• Chapter 2 Whole Numbers Ex 2.1
• Chapter 2 Whole Numbers Ex 2.2
• Chapter 2 Whole Numbers Ex 2.3
• Chapter 2 Whole Numbers MCQ

PSEB 6th Class Maths Book Chapter 3 Playing with Numbers

• Chapter 3 Playing with Numbers Ex 3.1
• Chapter 3 Playing with Numbers Ex 3.2
• Chapter 3 Playing with Numbers Ex 3.3
• Chapter 3 Playing with Numbers Ex 3.4
• Chapter 3 Playing with Numbers Ex 3.5
• Chapter 3 Playing with Numbers MCQ

PSEB 6th Class Maths Guide Chapter 4 Integers

• Chapter 4 Integers Ex 4.1
• Chapter 4 Integers Ex 4.2
• Chapter 4 Integers Ex 4.3
• Chapter 4 Integers MCQ

PSEB 6th Class Maths Guide Chapter 5 Fractions

• Chapter 5 Fractions Ex 5.1
• Chapter 5 Fractions Ex 5.2
• Chapter 5 Fractions Ex 5.3
• Chapter 5 Fractions Ex 5.4
• Chapter 5 Fractions Ex 5.5
• Chapter 5 Fractions Ex 5.6
• Chapter 5 Fractions MCQ

PSEB 6th Class Maths Guide Chapter 6 Decimals

• Chapter 6 Decimals Ex 6.1
• Chapter 6 Decimals Ex 6.2
• Chapter 6 Decimals Ex 6.3
• Chapter 6 Decimals Ex 6.4
• Chapter 6 Decimals MCQ

PSEB 6th Class Maths Guide Chapter 7 Algebra

• Chapter 7 Algebra Ex 7.1
• Chapter 7 Algebra Ex 7.2
• Chapter 7 Algebra Ex 7.3
• Chapter 7 Algebra Ex 7.4
• Chapter 7 Algebra MCQ

PSEB 6th Class Maths Guide Chapter 8 Basic Geometrical Concepts

• Chapter 8 Basic Geometrical Concepts Ex 8.1
• Chapter 8 Basic Geometrical Concepts Ex 8.2
• Chapter 8 Basic Geometrical Concepts Ex 8.3
• Chapter 8 Basic Geometrical Concepts Ex 8.4
• Chapter 8 Basic Geometrical Concepts Ex 8.5
• Chapter 8 Basic Geometrical Concepts Ex 8.6
• Chapter 8 Basic Geometrical Concepts MCQ

PSEB 6th Class Maths Guide Chapter 9 Understanding Elementary Shapes

• Chapter 9 Understanding Elementary Shapes Ex 9.1
• Chapter 9 Understanding Elementary Shapes Ex 9.2
• Chapter 9 Understanding Elementary Shapes Ex 9.3
• Chapter 9 Understanding Elementary Shapes Ex 9.4
• Chapter 9 Understanding Elementary Shapes Ex 9.5
• Chapter 9 Understanding Elementary Shapes Ex 9.6
• Chapter 9 Understanding Elementary Shapes MCQ

Maths Guide for Class 6 PSEB Chapter 10 Practical Geometry

• Chapter 10 Practical Geometry Ex 10.1
• Chapter 10 Practical Geometry Ex 10.2
• Chapter 10 Practical Geometry Ex 10.3
• Chapter 10 Practical Geometry Ex 10.4
• Chapter 10 Practical Geometry Ex 10.5
• Chapter 10 Practical Geometry Ex 10.6

Maths Guide for Class 6 PSEB Chapter 11 Ratio and Proportion

• Chapter 11 Ratio and Proportion Ex 11.1
• Chapter 11 Ratio and Proportion Ex 11.2
• Chapter 11 Ratio and Proportion Ex 11.3
• Chapter 11 Ratio and Proportion MCQ

Maths Guide for Class 6 PSEB Chapter 12 Perimeter and Area

• Chapter 12 Perimeter and Area Ex 12.1
• Chapter 12 Perimeter and Area Ex 12.2
• Chapter 12 Perimeter and Area MCQ

PSEB 6th Class Maths Book Solutions Chapter 13 Symmetry

• Chapter 13 Symmetry Ex 13.1
• Chapter 13 Symmetry Ex 13.2
• Chapter 13 Symmetry MCQ

PSEB 6th Class Maths Book Solutions Chapter 14 Data Handling

• Chapter 14 Data Handling Ex 14.1
• Chapter 14 Data Handling Ex 14.2
• Chapter 14 Data Handling Ex 14.3
• Chapter 14 Data Handling MCQ

Punjab State Board Syllabus PSEB 5th Class Punjabi Book Solutions Guide Pdf free download of Punjabi Pustak Class 5 Solutions 2nd Language & 1st Language are part of PSEB Solutions for Class 5.

PSEB 5th Class Punjabi Guide | Punjabi Guide for Class 5 PSEB

PSEB 5th Class Punjabi Second Language

• Chapter 1 ਸਾਡਾ ਦੇਸ ਮਹਾਨ
• Chapter 2 ਆਣਿਆਂ ਦੀ ਰਾਖੀ
• Chapter 3 ਮੇਰੀ ਪਿਆਰੀ ਮਾਂ
• Chapter 4 ਕਿੱਕਲੀ
• Chapter 5 ਦੋ ਕੀੜੀਆਂ
• Chapter 6 ਕੌਮ ਦੀ ਸੇਵਾਦਾਰ
• Chapter 7 ਵਿੱਦਿਆ ਦਾ ਫਲ
• Chapter 8 ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਸਿਆਣਪ
• Chapter 9 ਜੇ ਬਾਲਣ ਮੁੱਕ ਜਾਵੇ
• Chapter 10 ਸਾਡੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ
• Chapter 11 ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਗੀਤ
• Chapter 12 ਗੁਲਾਬ ਦਾ ਆੜੀ
• Chapter 13 ਮੈਂ ਸੋਹਣਾ-ਸੋਹਣਾ ਲਿਖਾਂਗੀ
• Chapter 14 ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ
• Chapter 15 ਚੰਦਰੀ ਲੂੰਬੜੀ
• Chapter 16 ਸ਼ਹੀਦੀ ਜੋੜ-ਮੇਲਾ
• Chapter 17 ਸਾਡਾ ਸਕੂਲ
• Chapter 18 ਸੋਨੇ ਦੀ ਪਾਲਕੀ
• Chapter 19 ਉੱਡਣਾ ਸਿੱਖ-ਮਿਲਖਾ ਸਿੰਘ
• Chapter 20 ਦਾਦੀ ਮਾਂ ਦਾ ਗੀਤ

PSEB 5th Class Punjabi Grammar ਵਿਆਕਰਨ

• ਵਿਆਕਰਨ

PSEB 5th Class Punjabi Rachana ਰਚਨਾ

• ਲੇਖ-ਰਚਨਾ
• ਚਿੱਠੀ-ਪੱਤਰ

PSEB 5th Class Punjabi First Language

• Chapter 1 ਮੇਰਾ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ
• Chapter 2 ਗਤਕਾ
• Chapter 3 ਬਾਰਾਂਮਾਹਾ
• Chapter 4 ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ
• Chapter 5 ਸਿਆਣੀ ਗੱਲ
• Chapter 6 ਆਓ ਰਲ-ਮਿਲ ਰੁੱਖ ਲਗਾਈਏ
• Chapter 7 ਸਤਰੰਗੀ ਤਿਤਲੀ
• Chapter 8 ਚਿੜੀਆ-ਘਰ
• Chapter 9 ਸੁੰਢ ਤੇ ਹਲਦੀ
• Chapter 10 ਬੋਲੀ ਹੈ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਡੀ
• Chapter 11 ਚਿੜੀ, ਰੁੱਖ, ਬਿੱਲੀ ਤੇ ਸੱਪ
• Chapter 12 ਸੱਚੀ ਮਿੱਤਰਤਾ
• Chapter 13 ਫੁਲਕਾਰੀ-ਕਲਾ
• Chapter 14 ਦਾਦੀ ਦੀ ਪੋਤਿਆਂ ਨੂੰ ਨਸੀਹਤ
• Chapter 15 ਰੇਸ਼ਮ ਦਾ ਕੀੜਾ
• Chapter 16 ਸਾਡਾ ਪਾਰਸ-ਸਾਡਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹ
• Chapter 17 ਹਿੰਦਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਸੰਦੇਸ਼
• Chapter 18 ਕਹੀ ਹੱਸ ਪਈ
• Chapter 19 ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ : ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ
• Chapter 20 ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਦੀ ਲੜਾਈ
• Chapter 21 ਅਸਲੀ ਸਿੱਖਿਆ

PSEB 5th Class Punjabi Grammar ਵਿਆਕਰਨ

• ਵਿਆਕਰਨ
• ਮੁਹਾਵਰਿਆਂ ਦੀ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ

PSEB 5th Class Punjabi Rachana ਰਚਨਾ

• ਲੇਖ-ਰਚਨਾ
• ਚਿੱਠੀ-ਪੱਤਰ
• ਚਿਤਰ ਦੇਖ ਕੇ ਵਰਣਨ
• ਕਹਾਣੀ ਰਚਨਾ

Punjab State Board PSEB 7th Class Physical Education Book Solutions Chapter 8 ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਮਾਰੂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਬਚਾਅ ਦੇ ਤਰੀਕੇ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Physical Education Chapter 8 ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਮਾਰੂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਬਚਾਅ ਦੇ ਤਰੀਕੇ

Physical Education Guide for Class 7 PSEB ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਮਾਰੂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਬਚਾਅ ਦੇ ਤਰੀਕੇ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਿਗਰੇਟ ਅਤੇ ਬੀੜੀ ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਨਸ਼ੇ ਕਿਸ ਤੋਂ ਬਣਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਿਗਰੇਟ ਅਤੇ ਬੀੜੀ ਵਿਚ ਤੰਬਾਕੂ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਸਿਗਰਟ ਤੰਬਾਕੂ ਪਾ ਕੇ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬੀੜੀ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਦਰੱਖ਼ਤ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਵਿਚ ਤੰਬਾਕੂ ਪਾ ਕੇ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੰਬਾਕੂ ਪੀਣ ਦੇ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਢੰਗ ਹਨ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੀੜੀ ਸਿਗਰੇਟ ਪੀਣਾ, ਹੁੱਕਾ, ਚਿਲਮ ਪੀਣਾ । ਤੰਬਾਕੂ ਦੇ ਖਾਣ ਦੇ ਵੀ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਢੰਗ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਤੰਬਾਕੂ ਚੂਨੇ ਵਿਚ ਮਿਲਾ ਕੇ ਸਿੱਧਾ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਰੱਖ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਤੰਬਾਕੂ ਵਿਚ ਖਤਰਨਾਕ ਜ਼ਹਿਰ ਨਿਕੋਟੀਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਮੋਨੀਆ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਬੁਰਾ ਅਸਰ ਸਿਰ ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਰ ਦੇ ਚੱਕਰ ਆਉਣ ਲਗਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਿਸ ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਕਰਨ ਨਾਲ ਜੀਭ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਦਾ ਕੈਂਸਰ ਹੋਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਤੰਬਾਕੂ ਦੇ ਖਾਣ ਜਾਂ ਪੀਣ ਨਾਲ ਜੀਭ, ਗਲੇ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਹੋਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਤੰਬਾਕੂ ਵਿਚ ਨਿਕੋਟੀਨ ਨਾਂ ਦਾ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਪਦਾਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਰੋਗ ਲੱਗਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਖਾਸਕਰ ਛਾਤੀ ਅਤੇ ਗਲੇ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਰੋਗ ।

ਤੰਬਾਕੂ ਦੇ ਸਿਹਤ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ 

ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਤੰਬਾਕੂ ਪੀਣਾ ਅਤੇ ਤੰਬਾਕੂ ਖਾਣਾ ਇਕ ਬਹੁਤ ਬੁਰੀ ਲਾਹਨਤ ਬਣ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ । ਤੰਬਾਕੂ ਪੀਣ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਢੰਗ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਬੀੜੀ/ਸਿਗਰਟ ਪੀਣਾ, ਸਿਗਾਰ ਪੀਣਾ, ਹੁੱਕਾ ਪੀਣਾ, ਚਿਲਮ ਪੀਣੀ ਆਦਿ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਾਣ ਦੇ ਢੰਗ ਵੀ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਤੰਬਾਕੂ ਚੂਨੇ ਵਿਚ ਰਲਾ ਕੇ ਸਿੱਧੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਖਾਣਾ ਜਾਂ ਪਾਨ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਖਾਣਾ ਆਦਿ । ਤੰਬਾਕੂ ਵਿਚ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਜ਼ਹਿਰ ਨਿਕੋਟੀਨ (Nicotine) ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਮੋਨੀਆ, ਕਾਰਬਨ-ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਆਦਿ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਨਿਕੋਟੀਨ ਦਾ ਬੁਰਾ ਅਸਰ ਸਿਰ ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਰ ਚਕਰਾਉਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਦਿਲ ਤੇ ਅਸਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਤੰਬਾਕੂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ –

• ਤੰਬਾਕੂ ਖਾਣ ਜਾਂ ਪੀਣ ਨਾਲ ਨਜ਼ਰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
• ਇਸ ਨਾਲ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਦਿਲ ਦਾ ਰੋਗ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
• ਖੋਜ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਤੰਬਾਕੂ ਪੀਣ ਜਾਂ ਖਾਣ ਨਾਲ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਸੁੰਗੜ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
• ਤੰਬਾਕੂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਤੰਤੂਆਂ ਨੂੰ ਸੁੰਨ ਕਰੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਨੀਂਦ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਅਤੇ ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਉਣ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
• ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਪੇਟ ਖ਼ਰਾਬ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ :
• ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਖੰਘ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੀ ਟੀ. ਬੀ. ਹੋਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਤੰਬਾਕੂ ਨਾਲ ਕੈਂਸਰ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਲੱਗਣ ਦਾ ਡਰ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਛਾਤੀ ਦਾ ਕੈਂਸਰ ਅਤੇ ਗਲੇ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਡਰ ਵੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸ਼ਰਾਬ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਲਈ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ –
ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਸਿਹਤ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸ਼ਰਾਬ ਇਕ ਨਸ਼ੀਲਾ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਹੈ । ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣਾ ਸਿਹਤ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੈ,’’ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਵੇਚਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਰ ਇਕ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਬੋਤਲ ਤੇ ਲਿਖਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਫਿਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਲੱਤ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਹਤ ਤੇ ਭੈੜਾ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੋਗ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।ਫੇਫੜੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਉਮਰ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੰਗਾਂ ਤੇ ਬੁਰਾ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ | ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਸ਼ਰਾਬ ਨੂੰ ਪੀਂਦਾ ਹੈ, ਕੁੱਝ ਦੇਰ ਪੀਣ ਮਗਰੋਂ ਸ਼ਰਾਬ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਪੀਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਭਾਵ ਸ਼ਰਾਬ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ-

• ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਅਸਰ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿਮਾਗ਼ ਉੱਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਨਾੜੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿਗੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸੋਚਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
• ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਗੁਰਦੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
• ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਨਾਲ ਪਾਚਕ ਰਸ ਘੱਟ ਪੈਦਾ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੇਟ ਖ਼ਰਾਬ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਸਾਹ ਦੀ ਗਤੀ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਦੂਸਰੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
• ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਨਾਲ ਲਹੂ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਫੁੱਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਦਿਲ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦਾ ਡਰ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।
• ਲਗਾਤਾਰ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਨਾਲ ਪੱਠਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਸਰੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ !
• ਖੋਜ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਵਾਲਾ ਮਨੁੱਖ ਸ਼ਰਾਬ ਨਾ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਤੋਂ ਕੰਮ ਘੱਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ! ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵੀ ਜਲਦੀ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ ।
• ਸ਼ਰਾਬ ਨਾਲ ਘਰ, ਸਿਹਤ, ਪੈਸਾ ਆਦਿ ਬਰਬਾਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਇਕ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-

• ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਹਿਚਾਣ ਕਰਵਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ।
• ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਕਿਸ ਵੀ ਉਮਰ ਦੇ ਹੋਣ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵੱਲ ਝੁਕਾਓ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ | ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਉਹ ਪੱਕੇ ਇਰਾਦੇ ਵਾਲੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
• ਮਾਂ-ਬਾਪ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਦੇਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਡ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਵਾਸਤੇ ਅਤੇ ਦੂਜੀਆਂ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

PSEB 7th Class Physical Education Guide ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਅਤੇ ਗਾਈਡਿੰਗ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।
(ਉ) ਸ਼ਰਾਬ
(ਅ) ਤੰਬਾਕੂ
(ੲ) ਭੰਗ ਅਤੇ ਅਫ਼ੀਮ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਿਹੜੀਆਂ ਦੋ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ‘ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਪਾਚਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ
(ਅ) ਖੂਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ
(ਇ) ਸਰੀਰਿਕ ਢਾਂਚਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ
(ਸ) ਹੱਡੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਪਾਚਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ|

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਖਿਡਾਰੀ ਉੱਤੇ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਲਿਖੋ ।
(ਉ) ਬੇਫ਼ਿਕਰੀ
(ਅ) ਗੈਰ-ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰੀ
(ਈ) ਲਾਪਰਵਾਹੀ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ |
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਦੇ ਢੰਗ ਲਿਖੋ ।
(ਉ) ਪ੍ਰੇਰਣਾ
(ਅ) ਕਾਨਫਰੈਂਸ
(ਈ) ਮਾਨਸਿਕ ਤਰੀਕਾ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਤੰਬਾਕੂ ਪੀਣ ਦੇ ਬੁਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵ :
(ਉ) ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਡਰ
(ਅ) ਰੋਗੀ ਨੂੰ ਟੀ.ਬੀ. ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
(ਈ) ਪੇਟ ਖਰਾਬ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸਾਡੀ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ :
(ਓ) ਦਿਮਾਗ ‘ਤੇ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ
(ਅ) ਗੁਰਦੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ
(ਇ) ਪਾਚਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਸੇ ਦੋ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ |
ਉੱਤਰ-

• ਸ਼ਰਾਬ,
• ਹਸ਼ੀਸ਼ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਦੋ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਪਾਚਨ ਕਿਰਿਆ,
2. ਖੇਡਣ ਦੀ ਤਾਕਤ ਉੱਤੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਕੋਈ ਦੋ ਦੋਸ਼ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-

• ਚਿਹਰਾ ਪੀਲਾ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਮਾਨਸਿਕ ਸੰਤੁਲਨ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਉੱਤੇ ਕੋਈ ਦੋ ਬੁਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-

• ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਅਤੇ ਬੇਫਿਕਰੀ ।
• ਖੇਡ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਖੇਡ ਵਿਚ ਹਾਰ ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਠੀਕ ਜਾਂ ਗਲਤ ।
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਅਸਰ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿਮਾਗ ਉੱਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਠੀਕ ਜਾਂ ਗਲਤ ॥
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਤੰਬਾਕੂ ਤੋਂ ਕੈਂਸਰ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਡਰ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਠੀਕ ਜਾਂ ਗਲਤ |
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਤੰਬਾਕੂ ਖਾਣ ਨਾਲ ਨਜ਼ਰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਠੀਕ ਜਾਂ ਗਲਤ |
ਉੱਤਰ-
ਠੀਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਤੰਬਾਕੂ ਖਾਣ ਨਾਲ ਖਾਂਸੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਟੀ. ਬੀ. ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਠੀਕ ਹੈ ਜਾਂ ਗ਼ਲਤ
ਉੱਤਰ-
ਗ਼ਲਤ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਨਸ਼ੇ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਖਿਡਾਰੀ ਲਾਪਰਵਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਹੀ ਜਾਂ ਗਲਤ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਹੀ |

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਬਣਾਓ ।
ਉੱਤਰ –
ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ

• ਸ਼ਰਾਬ
• ਅਫ਼ੀਮ
• ਤੰਬਾਕੂ
• ਭੰਗ
• ਹਸ਼ੀਸ਼ ।
• ਨਸਵਾਰ
• ਕੈਫ਼ੀਨ
• ਐਡਰਵੀਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਪਾਚਨ ਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਸੋਚਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਉੱਤੇ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਹਨ ਜਿਸਦੇ ਖਾਣ ਜਾਂ ਪੀਣ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਉਤੇਜਨਾ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ‘ਤੇ ਸਾਰੇ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਪਾਚਨ ਕਿਰਿਆ ‘ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ-ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦਾ ਪਾਚਨ ਕਿਰਿਆ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਅੰਸ਼ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਅੰਸ਼ਾਂ ਕਾਰਨ ਮਿਹਦੇ ਦੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਘੱਟਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੇਟ ਦੇ ਰੋਗ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਸੋਚਣ-ਸ਼ਕਤੀ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ-ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੋਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਬੋਲਣ ਦੀ ਥਾਂ ਥਥਲਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਆਪਣੇ ਉੱਪਰ ਕਾਬੂ ਨਹੀਂ ਰੱਖ ਸਕਦਾ । ਉਹ ਖੇਡ ਵਿਚ ਆਈਆਂ ਚੰਗੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਤੋਂ ਲਾਭ ਉਠਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਖੇਡ ਵਿਚ ਹਾਰ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ? ਕਿਵੇਂ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ ਖੇਡਦੇ ਹੋਏ ਖਿਡਾਰੀ ਕਈ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਕੰਮ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਟੀਮ ਹਾਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
2. ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ ਖਿਡਾਰੀ ਵਿਰੋਧੀ ਟੀਮ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਸਕਦਾ ।
3. ਜੇਕਰ ਖਿਡਾਰੀ ਨੂੰ ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ ਖਡਦੇ ਹੋਏ ਫੜ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਖੇਡ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਉਸ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਮਿਲਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਦੀ ਜਿੱਤ ਹਾਰ ਵਿਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Physical Education Book Solutions Chapter 7 ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਅਤੇ ਗਾਈਡਿੰਗ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Physical Education Chapter 7 ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਅਤੇ ਗਾਈਡਿੰਗ

Physical Education Guide for Class 7 PSEB ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਅਤੇ ਗਾਈਡਿੰਗ Textbook Questions and Answers

ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਅਤੇ ਗਾਈਡਿੰਗ ਦੇ ਕੀ ਲਾਭ ਹਨ ? ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਅਤੇ ਗਾਈਡਿੰਗ ਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਲਾਭ ਹਨ –

• ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਅਤੇ ਗਾਈਡਿੰਗ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੰਨ, ਤਾਕਤਵਰ, ਵਫ਼ਾਦਾਰ, ਦੇਸ਼ਭਗਤ ਅਤੇ ਜਨ-ਸਹਾਇਕ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
• ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਅਤੇ ਗਾਈਡਿੰਗ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਨਫ਼ਰਤ, ਊਚ-ਨੀਚ, ਜਾਤ-ਪਾਤ ਅਤੇ ਈਰਖਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
• ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਅਤੇ ਗਾਈਡਿੰਗ ਤੋਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ “ਨਾ ਕੋ ਬੈਰੀ ਨਾਹਿ ਬੇਗਾਨਾ’ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ।
• ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਅਤੇ ਗਾਈਡਿੰਗ ਰੈਲੀਆਂ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੂਸਰੇ ਪ੍ਰਾਂਤ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਨਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ।
• ਭੂਚਾਲ, ਹੜ੍ਹ, ਤੂਫ਼ਾਨ, ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਮੁਸੀਬਤ ਸਮੇਂ ਸਕਾਊਟ ਦੁਖੀਆਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕਰ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਦੁੱਖ ਘੱਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
• ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਅਤੇ ਗਾਈਡਿੰਗ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਚੰਗੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
• ਸਕਾਉਟਿੰਗ ਅਤੇ ਗਾਈਡਿੰਗ ਨਾਲ ਬੱਚੇ ਹਰ ਮੁਸੀਬਤ ਦਾ ਹੌਸਲੇ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਹਰ ਹਾਲ ਵਿਚ ਖ਼ੁਸ਼ ਰਹਿਣਾ ਸਿੱਖਦੇ ਹਨ ।
• ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਅਤੇ ਗਾਈਡਿੰਗ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਰਹਿਣਾ, ਵੱਡਿਆਂ ਛੋਟਿਆਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਭਾਵ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਤੇ ਰਾਈਡਿੰਗ ਦੇ ਪ੍ਰਣ (promise) ਸਾਨੂੰ ਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਜਾਂ ਸੰਸਥਾ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਕ ਖ਼ਾਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਪ੍ਰਣ ਪੁਲਿਸ ਤੇ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਤੇ ਗਾਈਡਿੰਗ ਵਿਚ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖਿਆ ਪ੍ਰਣ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ-

ਮੈਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੱਖ ਮੰਨ ਕੇ ਪ੍ਰਣ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ –

1. ਪਰਮਾਤਮਾ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਸੰਬੰਧੀ ਆਪਣੇ ਕਰਤੱਵ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਣ,
2. ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਸਦਾ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਅਤੇ
3. ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ੋਰ ਲਗਾਵਾਂਗਾ ।

ਉਪਰੋਕਤ ਪ੍ਰਣ ਸਾਨੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨਾ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਨੁੱਖ ਨਾਸਤਕ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ । ਇਹ ਪ੍ਰਣ ਮਨੁੱਖ ਵਿਚ ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ | ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਪ੍ਰਣ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਨਿਭਾਉਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਪ੍ਰਣ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਵਿਚ ਸੇਵਾ ਭਾਵ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਮਨੁੱਖ ਹਰ ਲੋੜਵੰਦ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਖੁਸ਼ੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਪ੍ਰਣ ਨਾਲ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਨਿਯਮ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵਨ ਜਿਉਣਾ ਸਿੱਖ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਸਮਝ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਕੁਝ ਨਿਯਮ ਹਨ । ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਾ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਹੈ ! ਬੇ-ਨਿਯਮਾਂ ਜੀਵਨ ਨੀਰਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਜਿਹੜੇ ਨਿਯਮ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵਨ ਜਿਉਂਦੇ ਹਨ ਉਹ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸੁਖੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਪ੍ਰਣ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਬਣਨ ਅਤੇ ਉੱਨਤੀ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਪ੍ਰਣ ਸਕਾਊਟ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਅਤੇ ਸੱਚਾ ਬਣਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਾਣਾਂ ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਨਾਗਰਿਕ ਵਧੀਆ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣਦੇ ਹਨ । ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਤੇ ਸੰਸਾਰਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਉਮੀਦ ਰੱਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਵਕ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਸੰਸਥਾ ਜਾਂ ਸੰਗਠਨ ਨਹੀਂ ਚਲ ਸਕਦਾ । ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਵੀ ਨਿਯਮਾਂ ‘ਤੇ ਹੀ ਨਿਰਭਰ ਹੈ ! ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਦੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਹੀ ਨਿਯਮ ਹਨ । ਇਹ ਬੜੇ ਸਰਲ ਅਤੇ ਸਾਧਾਰਨ ਨਿਯਮ ਹਨ । ਇਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ –
1. ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਦੀ ਆਨ ਭਰੋਸੇ ਯੋਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ-ਸਕਾਊਟ ਸਦਾ ਸੱਚ ਬੋਲਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਜ਼ਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

2. ਸਕਾਊਟ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ-ਸਕਾਊਟ ਆਪਣੇ ਮਿੱਤਰਾਂ, ਨੇਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਕਦੀ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ।

3. ਸਕਾਉਟ ਆਸਤਕ, ਦੇਸ਼-ਭਗਤ ਅਤੇ ਜਨ-ਸੇਵਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ-ਸਕਾਉਟ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮੰਨਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਸ਼ੁੱਧ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਉਹ |ਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇਕ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੁਣਦਾ । ਇਹ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਦਿਲੋਂ ਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਦਿਨ ਵਿਚ ਇਕ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। :ਸ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ ਆਪਣੇ ਗਲ ਵਿਚ ਪਾਏ ਰੁਮਾਲ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਹੀ ਇਕ ਗੰਢ ਦੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।

4. ਸਕਾਊਟ ਸਭ ਦਾ ਮਿੱਤਰ, ਭਰਾ ਅਤੇ ਊਚ-ਨੀਚ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ-ਸਕਾਊਟ ਵਿਚ ਜਾਤ-ਪਾਤ, ਊਚਨੀਚ, ਰੰਗ, ਧਰਮ ਤੇ ਨਸਲ ਸੰਬੰਧੀ ਕੋਈ ਭੇਦ-ਭਾਵ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਹਰ ਧਰਮ, ਦੇਸ਼, ਜਾਤ-ਪਾਤ ਤੇ ਨਸਲ ਦੇ ਸਕਾਉਟ ਆਪਸ ਵਿਚ ਮਿਲ ਕੇ ਬੈਠਦੇ, ਕੰਮ ਕਰਦੇ, ਇਕੱਠੇ ਭੋਜਨ ਪਕਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਖਾਂਦੇ ਹਨ | ਸਕਾਉਟ ਦੁਸਰੇ ਸਕਾਊਟਾਂ ਨੂੰ ਭਰਾ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ।

5. ਸਕਾਊਟ ਮਿੱਠ-ਬੋਲੜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ-ਸਕਾਊਟ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਨਾਲ ਬੜੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਬੋਲਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਮਿੱਠਾ ਬੋਲ ਕੇ ਦੁਸਰਿਆਂ ਦਾ ਦਿਲ ਜਿੱਤ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ।

6. ਸਕਾਊਟ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦਾ ਮਿੱਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ-ਸਕਾਊਟ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਸ਼ੂ ਜਾਂ ਪੰਛੀ ਨੂੰ ਕਦੀ ਵੀ ਦੁੱਖ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਪਸ਼ੂਆਂ ਅਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ :

7. ਸਕਾਊਟ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਅਤੇ ਆਗਿਆਕਾਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ-ਸਕਾਊਟ ਸਦਾ ਹੀ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਮਨਮਾਨੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਵੱਡਿਆਂ ਦਾ ਹੁਕਮ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ।

8. ਸਕਾਉਟ ਬਹਾਦਰ ਅਤੇ ਔਕੜ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ-ਸਕਾਉਟ ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਔਕੜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਘਬਰਾਉਂਦਾ ਨਹੀਂ ।ਉਹ ਹਰ ਮੁਸੀਬਤ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

9. ਸਕਾਊਟ ਸੰਜਮੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ-ਸਕਾਊਟ ਸਦਾ ਸੰਜਮੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਸੰਜਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

10. ਸਕਾਊਟ ਮਨ, ਬਚਨ ਅਤੇ ਕਰਮ ਤੋਂ ਸ਼ੁੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ-ਸਕਾਊਟ ਮਨ ਦਾ ਪਵਿੱਤਰ, ਵਚਨ ਦਾ ਪੱਕਾ ਅਤੇ ਕਰਮ ਦਾ ਸ਼ੁੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਬੁਰਾ ਭਲਾ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦਾ । ਕਿਸੇ ਦੀ ਚੁਗਲੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ । ਉਹ ਕਸ਼ਟ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਤਾਕਤ ਲਗਾ ਕੇ ਮਾਨਵਤਾ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਵਿਚ ਸਕਾਊਟ ਦੀ ਕੀ ਮਹਾਨਤਾ ਹੈ ? ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਲਹਿਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼-ਭਗਤ, ਆਗਿਆਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਉਚ-ਨੀਚ, ਜਾਤ-ਪਾਤ ਅਤੇ ਸਾੜੇ ਨੂੰ ਕੱਢ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘‘ਨਾ ਕੋਈ ਵੈਰੀ ਨਾ ਹੀ ਬਿਗਾਨਾ” ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੀ ਹੈ | ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਨਾਲ ਬੱਚੇ ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਮਿੱਤਰ ਬਣਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਬੰਧ ਚੰਗੇ ਬਣਦੇ ਹਨ । ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਬੱਚੇ ਸੇਵਕ, ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਅਤੇ ਦਾਨੀ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਬੱਚੇ ਸਕਾਊਟ) ਮੇਲਿਆਂ ਵਿਚ ਸੇਵ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
‘‘ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਲ ਬੱਚੇ ਦਾ ਸਰਵ-ਪੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।” ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਪਸੰਨ, ਤਾਕਤਵਰ, ਵਫ਼ਾਦਾਰ, ਦੇਸ਼-ਭਗਤ, ਆਗਿਆਕਾਰੀ ਅਤੇ ਜਨ-ਸਹਾਇਕ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਫ਼ਰਤ, ਜਾਤ-ਪਾਤ, ਊਚ-ਨੀਚ ਆਦਿ ਦੂਰ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ “ਨਾ ਕੋ ਬੈਰੀ ਨਾਹਿ ਬੇਗਾਨਾ” ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ । | ਸਕਾਊਟ ਰੈਲੀਆਂ ਅਤੇ ਜੰਬੂਰੀਆਂ ਨਾਲ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਬੰਧ ਚੰਗੇ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ। ਇਸ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਬੱਚੇ ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਸੇਵਕ, ਸਹਾਇਕ ਅਤੇ ਦਾਨੀ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | ਬੱਚੇ ਮੇਲਿਆਂ ਤੇ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਨਾਲ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਸਕਾਉਟ ਮਾਸਟਰ, ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਹੁਕਮ ਹੱਸਦੇ ਹੋਏ ਮੰਨਦੇ ਹਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਵੱਡਿਆਂ ਲਈ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਛੋਟਿਆਂ ਲਈ ਵੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਭਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹੱਥ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਗੁਣ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਬੱਚੇ ਹੱਥੀਂ ਕਿਰਤ ਕਰਕੇ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਕਾਪੀਆਂ ਤੇ ਹੋਰ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਖਰੀਦਦੇ ਹਨ । ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਸਿੱਖਿਆ ਤੋਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁਸੀਬਤਾਂ, ਔਖਿਆਈਆਂ ਅਤੇ ਕਠਿਨਾਈਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਫਲ ਹੋ ਕੇ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਢੰਗ ਸਮਝ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਬੱਚੇ ਵਿਚੋਂ ਹੀਨ ਭਾਵਨਾ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਰਸਤਿਆਂ ‘ਤੇ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਲ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਹਨਾਂ ਵਿਚ ਆਤਮ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਦੇ ਗੁਣ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਸਰਵ-ਪੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਸਰੀਰਕ, ਮਾਨਸਿਕ, ਭਾਵਨਾਤਮਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਸਕਾਊਟ ਦਾ ਆਦਰਸ਼ (Motto) ‘‘ਤਿਆਰ’ ਹੈ । ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਕਾਊਟਸ (ਬੱਚੇ) ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਸੇਵਕ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਮੁਸੀਬਤ, ਭੂਚਾਲ, ਹੜ੍ਹ, ਤੁਫ਼ਾਨ, ਹਨੇਰੀ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸਕਾਊਟਸ ਦੁਖੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਹਰ ਲੋੜਵੰਦ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।ਉਹ ਵੱਡਿਆਂ ਦਾ ਹੁਕਮ ਮੰਨਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਹੱਥੀਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਜੀਅ ਨਹੀਂ ਚੁਰਾਉਂਦੇ ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਹੱਥੀਂ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਰਾਹ ਭੁੱਲਿਆਂ, ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵਿਛੜੇ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰ ਵਕਤ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਹਰ ਕੰਮ ਫੌਰਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
‘‘ਸਕਾਊਟ ਇਕ ਚੰਗਾ ਨਾਗਰਿਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਜਿਹੜੇ ਗੁਣ ਇਕ ਚੰਗੇ ਨਾਗਰਿਕ ਵਿਚ ਹੋਣੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਇਕ ਸਕਾਉਟ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸਿਖਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਚੰਗੇ ਨਾਗਰਿਕ ਹੀ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ । | ਸਕਾਊਟ ਨੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਵਿਚ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਲੈਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਦਾ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਣ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਉਸ ਨੂੰ ਵੱਡਿਆਂ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਕਰ ਵੀ ਸਿਖਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ | ਸਕਾਉਟ ਕੈਂਪਾਂ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਸਕਾਊਟਸ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸਾਂ ਅਤੇ ਜੰਬੂਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਸਕਾਉਟ ਨੂੰ ਹਰ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਹੌਸਲੇ ਨਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥੀਂ ਕਿਰਤ ਦਾ ਸਬਕ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਆਪ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਔਕੜ, ਹੜ, ਤੁਫ਼ਾਨ ਜਾਂ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਸਮੇਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨੀ ਸਿਖਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਭੁੱਲਿਆਂ ਨੂੰ ਰਾਹ ਵਿਖਾਉਣਾ, ਬੁੱਢਿਆਂ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਯੋਗ ਸੇਵਾ ਕਰਨੀ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਉਪਰੋਕਤ ਗੁਣਾਂ ਵਾਲੇ ਬੱਚੇ ਚੰਗੇ ਨਾਗਰਿਕ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਸਕਾਊਟ ਇਕ ਚੰਗਾ ਨਾਗਰਿਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਸਕਾਊਟ ਵਿਚ ਹਮਦਰਦੀ, ਦੇਸ਼-ਪ੍ਰੇਮ, ਦਲੇਰੀ, ਬਹਾਦਰੀ, ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ, ਨਿਮਰਤਾ, ਆਤਮ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਆਦਿ ਸਾਰੇ ਗੁਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਇਕ ਚੰਗਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਆਦਰਸ਼ ਨਾਗਰਿਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਸਕਾਊਟ ਲਹਿਰ ਆਰੰਭ ਕਰਨ ਲਈ ਲਾਰਡ ਬੇਡਨ ਪਾਵਲ ਦੀ ਦੇਣ ਬਾਰੇ ਨੋਟ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਲਹਿਰ ਦੇ ਮੋਢੀ ਲਾਰਡ ਬੇਡਨ ਪਾਵਲ ਸਨ । ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਅਮਲੀ ਤਜ਼ਰਬਾ ਬਰਤਾਨੀਆ ਦੇ ਇਕ ਟਾਪੂ ‘ਬਰਾਉਨ-ਸੀ’ ਵਿਚ 1907 ਈ: ਵਿਚ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਇਕ ਛੋਟੀ ਟੋਲੀ ’ਤੇ ਕੀਤਾ । ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਇਸ ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਸਿੱਖਿਆ ਕੈਂਪ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਰੁਚੀ ਦਿਖਾਈ 1908 ਵਿਚ ਬੇਡਨ ਪਾਵਲ ਨੇ ‘ਸਕਾਉਟਿੰਗ ਫ਼ਾਰ ਬੁਆਇਜ਼’ (Scouting for Boys) ਨਾਮੀ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ‘‘ਦੀ ਸਕਾਊਟ’’ (The Photo Scout) ਨਾਂ ਦਾ ਇਕ ਹਫ਼ਤਾਵਾਰੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਛਾਪਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੁਸਤਕ ਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸਕਾਉਟਿੰਗ ਦਾ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹੋ ਗਿਆ । 1909 ਵਿਚ ਵਿਸਟਲ ਪੈਲੇਸ਼ (Crystal Palace) ਲੰਦਨ ਵਿਚ ਸਕਾਉਟਾਂ ਦੀ ਇਕ ਵੱਡੀ ਰੈਲੀ ਕੀਤੀ ਗਈ । ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੀ ਸਕਾਊਟਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਰੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਕਾਊਟਾਂ ਦੇ ਹੁਨਰ ਤੇ ਕਰਤੱਬ ਦੀ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ । ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਕਾਉਟ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ | ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਲਹਿਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੀ ਹੋ ਗਈ ਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਫੈਲ ਗਈ ।

ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੇਡਨ ਪਾਵਲ ਨੇ 7 ਤੋਂ 12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਕਬਿੰਗ ਆਰੰਭ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਉੱਤੇ ‘ਦੀ ਵੁਲਫ਼ ਕੱਬ ਹੈਂਡ ਬੁਕ’ (The Wolf Cub Hand Book) ਨਾਂ ਦੀ ਇਕ ਪੁਸਤਕ ਛਾਪੀ ਅਤੇ ਇੰਝ ਹੀ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਵਾਲਿਆਂ ਭਾਵ ਰੋਵਰਜ਼ ਲਈ ਰੋਵਰਿੰਗ (Rovering) ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਚਾਲੂ ਕੀਤੀ । ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਲਈ ਇਕ ਪੁਸਤਕ ‘ਰੋਵਰਿੰਗ ਟੂ-ਸਕਸੈੱਸ’ (Rovering to Success ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ । ਇਸਤਰੀ ਸਮਾਜ ਦਾ ਅੰਗ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਛੱਡਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਵਰਗ ਦਾ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਬੇਡਨ ਪਾਵਲ ਨੇ 1918 ਵਿਚ ਲੜਕੀਆਂ ਲਈ ਗਾਈਡਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਚੀਫ਼ ਗਾਈਡ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ । ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਅਗਵਾਈ ਨਾਲ ਇਹ ਲਹਿਰ ਬਹੁਤ ਸਫਲ ਹੋਈ ।

PSEB 7th Class Physical Education Guide ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਅਤੇ ਗਾਈਡਿੰਗ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਅਤੇ ਗਾਈਡਿੰਗ ਦੇ ਲਾਭ :
(ਉ) ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਤਾਕਤਵਰ ਤੇ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ਅ) ਉਚ-ਨੀਚ ਅਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ।
(ਇ) ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ।
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਦੇ ਨਿਯਮ :
(ੳ) ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਦੀ ਆਨ ਭਰੋਸੇਯੋਗ
(ਅ) ਸਕਾਊਟ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
(ਈ ਸਕਾਊਟ ਸਭ ਦਾ ਮਿੱਤਰ ਹੈ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਲ ਬੱਚੇ ਦਾ ਸਰਵ-ਪੱਖੀ ਵਿਕਾਸ :
(ਉ) ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਤਾਕਤਵਰ, ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਦੇਸ਼-ਭਗਤ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
(ਅ) ਸਕਾਊਟ ਰੈਲੀਆਂ ਨਾਲ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਬੰਧ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
(ਇ) ਸਕਾਉਟ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ, ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਹੁਕਮ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ।
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਲਹਿਰ ਦਾ ਜਨਮ-ਦਾਤਾ ਕੌਣ ਸੀ :
(ਉ) ਲਾਰਡ ਬੇਡਨ ਪਾਵਲ
(ਅ) ਮੈਕ ਮਿਲਜ
(ਇ) ਮਾਊਂਟ ਬੈਟਨ
(ਸ) ਕੋਈ ਨਹੀਂ |
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਲਾਰਡ ਬੇਡਨ ਪਾਵਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਲਹਿਰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿੱਥੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ?
(ਉ) ਬਰਤਾਨੀਆ ਵਿਚ
(ਅ) ਹਾਲੈਂਡ ਵਿਚ
(ਇ) ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ
(ਸ) ਉਪਰੋਕਤ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਬਰਤਾਨੀਆ ਵਿਚ |

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਲਹਿਰ ਦਾ ਜਨਮਦਾਤਾ ਕੌਣ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ-
ਲਾਰਡ ਬੇਡਨ ਪਾਵਲ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਲਹਿਰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿੱਥੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬਰਤਾਨੀਆ ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਕਾਉਟਿੰਗ ਸਿੱਖਿਆ ਕੈਂਪ ਕਿੱਥੇ ਲੱਗਿਆ ?
ਉੱਤਰ-
ਟਾਪੂ ਬਰਾਉਨ-ਸੀ (ਬਰਤਾਨੀਆ) ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਕਾਉਟਾਂ ਦੀ ਰੈਲੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਕਦੋਂ ਹੋਈ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ-
1937 ਵਿਚ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਕਾਊਟਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੇ ਕੀ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਚੰਗੇ ਗੁਣ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਇਕ ਸਕਾਉਟ ਦੁਸਰੇ ਸਕਾਉਟ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਸਮੇਂ ਕੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਤਿੰਨ ਉਂਗਲਾਂ ਨਾਲ ਸੈਲਿਉਟ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਇਕ ਸਕਾਊਟ ਲਈ ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਕਾਉਟ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਲਾਰਡ ਬੇਡਨ-ਪਾਵਲ ਨੇ ਲੜਕੀਆਂ ਲਈ ‘ਗਾਈਡਿੰਗ’ ਕਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੰਨ 1918 ਵਿਚ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਗਾਈਡਿੰਗ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਚੀਫ਼ ਗਾਈਡ ਕੌਣ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ-
ਲੇਡੀ ਬੇਡਨ-ਪਾਵਲ ਲਾਰਡ ਬੇਡਨ-ਪਾਵਲ ਦੀ ਪਤਨੀ) ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਲਾਰਡ ਬੇਡਨ-ਪਾਵਲ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕਦੋਂ ਆਏ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੰਨ 1921 ਵਿਚ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਲਾਰਡ ਬੇਡਨ ਪਾਵਲ ਨੇ ਹਿੰਦ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕੀ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀ ?
ਉੱਤਰ-
ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸਕਾਊਟ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਦੀ ।

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਲਹਿਰ ਦਾ ਮੋਢੀ ਕੌਣ ਸੀ ? ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਕਾਉਟਿੰਗ ਲਹਿਰ ਕਿੱਥੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਲਹਿਰ ਦਾ ਮੋਢੀ ਲਾਰਡ ਬੇਡਨ ਪਾਵਲ ਸੀ । ਉਸ ਨੇ ਬਰਤਾਨੀਆ ਵਿਚ ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਲਹਿਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ । ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਕੈਂਪ ਉਸ ਨੇ 1907 ਵਿਚ ਬਰਤਾਨੀਆ ਦੇ ਇਕ ਟਾਪੂ ਬਰਾਉਨ-ਸੀ ਵਿਚ ਲਾਇਆ !

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬੇਡਨ-ਪਾਵਲ ਨੇ ਕਿਹੜੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੇਡਨ-ਪਾਵਲ ਨੇ ‘ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਫ਼ਾਰ ਬੁਆਇਜ਼’, ਦੀ ਵੁਲਫ ਕੱਬ ਹੈਂਡ ਬੁੱਕ ਅਤੇ ‘ਰੋਵਰਿੰਗ-ਟੂ-ਸਕਸੈੱਸ’ ਨਾਂ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਰੈਲੀਆਂ ਦੇ ਕੀ ਲਾਭ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਰੈਲੀਆਂ ਨਾਲ ਇਕ ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਤੇ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ । ਇਕ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੁਸਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਅੰਦਰੋਂ ਵੈਰ-ਭਾਵ ਤੇ ਰੰਗ ਨਸਲ ਦੇ ਭੇਦ-ਭਾਵ ਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ | ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਰੈਲੀਆਂ ਸੰਸਾਰ-ਸ਼ਾਂਤੀ ਵੱਲ ਇਕ ਪ੍ਰਸੰਸਾਯੋਗ ਕਦਮ ਹਨ ।

Punjab State Board Syllabus Maths World Class 5 Solutions, PSEB 5th Class Maths Book Solutions Guide Pdf free download in English Medium and Punjabi Medium are part of PSEB Solutions for Class 5.

Maths World Class 5 Solutions | PSEB 5th Class Maths Guide

PSEB 5th Class Maths Book Solutions in English Medium

Maths World Class 5 Solutions Chapter 1 Numbers

• Chapter 1 Numbers Ex 1.1
• Chapter 1 Numbers Ex 1.2
• Chapter 1 Numbers Ex 1.3
• Chapter 1 Numbers Ex 1.4
• Chapter 1 Numbers Intext Questions
• Chapter 1 Numbers MCQs

PSEB 5th Class Math Book Solutions Chapter 2 Fundamental Operations on Numbers

• Chapter 2 Fundamental Operations on Numbers Ex 2.1
• Chapter 2 Fundamental Operations on Numbers Ex 2.2
• Chapter 2 Fundamental Operations on Numbers Ex 2.3
• Chapter 2 Fundamental Operations on Numbers Ex 2.4
• Chapter 2 Fundamental Operations on Numbers Ex 2.5
• Chapter 2 Fundamental Operations on Numbers Ex 2.6
• Chapter 2 Fundamental Operations on Numbers Ex 2.7
• Chapter 2 Fundamental Operations on Numbers Ex 2.8
• Chapter 2 Fundamental Operations on Numbers Ex 2.9
• Chapter 2 Fundamental Operations on Numbers Ex 2.10
• Chapter 2 Fundamental Operations on Numbers Intext Questions
• Chapter 2 Fundamental Operations on Numbers MCQs

Maths World Class 5 Pdf Chapter 3 Highest Common Factor (HCF) and Lowest Common Multiple (LCM)

• Chapter 3 HCF and LCM Ex 3.1
• Chapter 3 HCF and LCM Ex 3.2
• Chapter 3 HCF and LCM Ex 3.3
• Chapter 3 HCF and LCM MCQs

Maths World Class 5 Solutions PSEB Chapter 4 Fractions

• Chapter 4 Fractions Ex 4.1
• Chapter 4 Fractions Ex 4.2
• Chapter 4 Fractions Ex 4.3
• Chapter 4 Fractions Ex 4.4
• Chapter 4 Fractions Ex 4.5
• Chapter 4 Fractions Ex 4.6
• Chapter 4 Fractions Ex 4.7
• Chapter 4 Fractions Ex 4.8
• Chapter 4 Fractions Ex 4.9
• Chapter 4 Fractions MCQs
• Chapter 4 Fractions Intext Questions

Maths World Book Class 5 Chapter 5 Money (Currency)

• Chapter 5 Money (Currency) Ex 5.1
• Chapter 5 Money (Currency) Ex 5.2
• Chapter 5 Money (Currency) Ex 5.3
• Chapter 5 Money (Currency) Ex 5.4
• Chapter 5 Money (Currency) Intext Questions
• Chapter 5 Money (Currency) MCQs

Math World Class 5 Guide Chapter 6 Measurement

• Chapter 6 Measurement Ex 6.1
• Chapter 6 Measurement Ex 6.2
• Chapter 6 Measurement Ex 6.3
• Chapter 6 Measurement Ex 6.4
• Chapter 6 Measurement Ex 6.5
• Chapter 6 Measurement Ex 6.6
• Chapter 6 Measurement Ex 6.7
• Chapter 6 Measurement Intext Questions
• Chapter 6 Measurement MCQs

PSEB 5th Class Math Book Pdf Chapter 7 Geometry

• Chapter 7 Geometry Ex 7.1
• Chapter 7 Geometry Ex 7.2
• Chapter 7 Geometry Ex 7.3
• Chapter 7 Geometry Ex 7.4
• Chapter 7 Geometry Ex 7.5
• Chapter 7 Geometry MCQs

Maths World Book Class 5 Chapter 8 Perimeter and Area

• Chapter 8 Perimeter and Area Ex 8.1
• Chapter 8 Perimeter and Area Ex 8.2
• Chapter 8 Perimeter and Area MCQs

Maths Guide for Class 5 PSEB Chapter 9 Volume

• Chapter 9 Volume Ex 9.1
• Chapter 9 Volume Intext Questions
• Chapter 9 Volume MCQs

PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 10 Data Handling

• Chapter 10 Data Handling Ex 10.1
• Chapter 10 Data Handling Ex 10.2
• Chapter 10 Data Handling MCQs

Maths World Class 5 Solutions Chapter 11 Patterns

• Chapter 11 Patterns Ex 11.1
• Chapter 11 Patterns MCQs

PSEB 5th Class Maths Book Solutions in in Punjabi Medium

Maths World Class 5 Solutions Chapter 1 ਸੰਖਿਆਵਾਂ

• Chapter 1 ਸੰਖਿਆਵਾਂ Ex 1.1
• Chapter 1 ਸੰਖਿਆਵਾਂ Ex 1.2
• Chapter 1 ਸੰਖਿਆਵਾਂ Ex 1.3
• Chapter 1 ਸੰਖਿਆਵਾਂ Ex 1.4
• Chapter 1 ਸੰਖਿਆਵਾਂ Intext Questions
• Chapter 1 ਸੰਖਿਆਵਾਂ MCQs

PSEB 5th Class Math Book Solutions Chapter 2 ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਉੱਪਰ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ

• Chapter 2 ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਉੱਪਰ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ Ex 2.1
• Chapter 2 ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਉੱਪਰ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ Ex 2.2
• Chapter 2 ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਉੱਪਰ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ Ex 2.3
• Chapter 2 ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਉੱਪਰ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ Ex 2.4
• Chapter 2 ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਉੱਪਰ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ Ex 2.5
• Chapter 2 ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਉੱਪਰ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ Ex 2.6
• Chapter 2 ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਉੱਪਰ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ Ex 2.7
• Chapter 2 ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਉੱਪਰ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ Ex 2.8
• Chapter 2 ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਉੱਪਰ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ Ex 2.9
• Chapter 2 ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਉੱਪਰ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ Ex 2.10
• Chapter 2 ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਉੱਪਰ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ Intext Questions
• Chapter 2 ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਉੱਪਰ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ MCQs

Maths World Class 5 Pdf Chapter 3 ਮਹੱਤਮ ਸਮਾਪਵਰਤਕ ਅਤੇ ਲਘੂਤਮ ਸਮਾਪਵਰਤਯ

• Chapter 3 ਮਹੱਤਮ ਸਮਾਪਵਰਤਕ ਅਤੇ ਲਘੂਤਮ ਸਮਾਪਵਰਤਯ Ex 3.1
• Chapter 3 ਮਹੱਤਮ ਸਮਾਪਵਰਤਕ ਅਤੇ ਲਘੂਤਮ ਸਮਾਪਵਰਤਯ Ex 3.2
• Chapter 3 ਮਹੱਤਮ ਸਮਾਪਵਰਤਕ ਅਤੇ ਲਘੂਤਮ ਸਮਾਪਵਰਤਯ Ex 3.3
• Chapter 3 ਮਹੱਤਮ ਸਮਾਪਵਰਤਕ ਅਤੇ ਲਘੂਤਮ ਸਮਾਪਵਰਤਯ MCQs

Maths World Class 5 Solutions PSEB Chapter 4 ਭਿੰਨਾਤਮਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ

• Chapter 4 ਭਿੰਨਾਤਮਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ Ex 4.1
• Chapter 4 ਭਿੰਨਾਤਮਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ Ex 4.2
• Chapter 4 ਭਿੰਨਾਤਮਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ Ex 4.3
• Chapter 4 ਭਿੰਨਾਤਮਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ Ex 4.4
• Chapter 4 ਭਿੰਨਾਤਮਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ Ex 4.5
• Chapter 4 ਭਿੰਨਾਤਮਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ Ex 4.6
• Chapter 4 ਭਿੰਨਾਤਮਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ Ex 4.7
• Chapter 4 ਭਿੰਨਾਤਮਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ Ex 4.8
• Chapter 4 ਭਿੰਨਾਤਮਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ Ex 4.9
• Chapter 4 ਭਿੰਨਾਤਮਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ MCQs
• Chapter 4 ਭਿੰਨਾਤਮਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ Intext Questions

Maths World Book Class 5 Chapter 5 ਧਨ (ਕਰੰਸੀ)

• Chapter 5 ਧਨ (ਕਰੰਸੀ) Ex 5.1
• Chapter 5 ਧਨ (ਕਰੰਸੀ) Ex 5.2
• Chapter 5 ਧਨ (ਕਰੰਸੀ) Ex 5.3
• Chapter 5 ਧਨ (ਕਰੰਸੀ) Ex 5.4
• Chapter 5 ਧਨ (ਕਰੰਸੀ) Intext Questions
• Chapter 5 ਧਨ (ਕਰੰਸੀ) MCQs

Math World Class 5 Guide Chapter 6 ਮਾਪ

• Chapter 6 ਮਾਪ Ex 6.1
• Chapter 6 ਮਾਪ Ex 6.2
• Chapter 6 ਮਾਪ Ex 6.3
• Chapter 6 ਮਾਪ Ex 6.4
• Chapter 6 ਮਾਪ Ex 6.5
• Chapter 6 ਮਾਪ Ex 6.6
• Chapter 6 ਮਾਪ Ex 6.7
• Chapter 6 ਮਾਪ Intext Questions
• Chapter 6 ਮਾਪ MCQs

PSEB 5th Class Math Book Pdf Chapter 7 ਰੇਖਾ ਗਣਿਤ

• Chapter 7 ਰੇਖਾ ਗਣਿਤ Ex 7.1
• Chapter 7 ਰੇਖਾ ਗਣਿਤ Ex 7.2
• Chapter 7 ਰੇਖਾ ਗਣਿਤ Ex 7.3
• Chapter 7 ਰੇਖਾ ਗਣਿਤ Ex 7.4
• Chapter 7 ਰੇਖਾ ਗਣਿਤ Ex 7.5
• Chapter 7 ਰੇਖਾ ਗਣਿਤ MCQs

Maths World Book Class 5 Chapter 8 ਪਰਿਮਾਪ ਅਤੇ ਖੇਤਰਫਲ

• Chapter 8 ਪਰਿਮਾਪ ਅਤੇ ਖੇਤਰਫਲ Ex 8.1
• Chapter 8 ਪਰਿਮਾਪ ਅਤੇ ਖੇਤਰਫਲ Ex 8.2
• Chapter 8 ਪਰਿਮਾਪ ਅਤੇ ਖੇਤਰਫਲ MCQs

Maths Guide for Class 5 PSEB Chapter 9 ਆਇਤਨ

• Chapter 9 ਆਇਤਨ Ex 9.1
• Chapter 9 ਆਇਤਨ Intext Questions
• Chapter 9 ਆਇਤਨ MCQs

PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 10 ਅੰਕੜਾ ਵਿਗਿਆਨ

• Chapter 10 ਅੰਕੜਾ ਵਿਗਿਆਨ Ex 10.1
• Chapter 10 ਅੰਕੜਾ ਵਿਗਿਆਨ Ex 10.2
• Chapter 10 ਅੰਕੜਾ ਵਿਗਿਆਨ MCQs

Maths World Class 5 Solutions Chapter 11 ਨਮੂਨੇ

• Chapter 11 ਨਮੂਨੇ Ex 11.1
• Chapter 11 ਨਮੂਨੇ MCQs

PSEB 5th Class Maths Book Solutions in in Hindi Medium

Maths World Class 5 Solutions Chapter 1 संख्याएँ

• Chapter 1 संख्याएँ Ex 1.1
• Chapter 1 संख्याएँ Ex 1.2
• Chapter 1 संख्याएँ Ex 1.3
• Chapter 1 संख्याएँ Ex 1.4
• Chapter 1 संख्याएँ Intext Questions
• Chapter 1 संख्याएँ MCQs

PSEB 5th Class Math Book Solutions Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं

• Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.1
• Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.2
• Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.3
• Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.4
• Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.5
• Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.6
• Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.7
• Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.8
• Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.9
• Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Ex 2.10
• Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं Intext Questions
• Chapter 2 संख्याओं पर मूल क्रियाएं MCQs

Maths World Class 5 Pdf Chapter 3 महत्तम समावर्तक और लघुत्तम समावर्तक

• Chapter 3 महत्तम समावर्तक और लघुत्तम समावर्तक Ex 3.1
• Chapter 3 महत्तम समावर्तक और लघुत्तम समावर्तक Ex 3.2
• Chapter 3 महत्तम समावर्तक और लघुत्तम समावर्तक Ex 3.3
• Chapter 3 महत्तम समावर्तक और लघुत्तम समावर्तक MCQs

Maths World Class 5 Solutions PSEB Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ

• Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ Ex 4.1
• Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ Ex 4.2
• Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ Ex 4.3
• Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ Ex 4.4
• Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ Ex 4.5
• Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ Ex 4.6
• Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ Ex 4.7
• Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ Ex 4.8
• Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ Ex 4.9
• Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ Intext Questions
• Chapter 4 भिन्नात्मक संख्याएँ MCQs

Maths World Book Class 5 Chapter 5 धन (करंसी)

• Chapter 5 धन (करंसी) Ex 5.1
• Chapter 5 धन (करंसी) Ex 5.2
• Chapter 5 धन (करंसी) Ex 5.3
• Chapter 5 धन (करंसी) Ex 5.4
• Chapter 5 धन (करंसी) Intext Questions
• Chapter 5 धन (करंसी) MCQs

Math World Class 5 Guide Chapter 6 माप

• Chapter 6 माप Ex 6.1
• Chapter 6 माप Ex 6.2
• Chapter 6 माप Ex 6.3
• Chapter 6 माप Ex 6.4
• Chapter 6 माप Ex 6.5
• Chapter 6 माप Ex 6.6
• Chapter 6 माप Ex 6.7
• Chapter 6 माप Intext Questions
• Chapter 6 माप MCQs

PSEB 5th Class Math Book Pdf Chapter 7 रेखा गणित

• Chapter 7 रेखा गणित Ex 7.1
• Chapter 7 रेखा गणित Ex 7.2
• Chapter 7 रेखा गणित Ex 7.3
• Chapter 7 रेखा गणित Ex 7.4
• Chapter 7 रेखा गणित Ex 7.5
• Chapter 7 रेखा गणित MCQs

Maths World Book Class 5 Chapter 8 परिमाप और क्षेत्रफल

• Chapter 8 परिमाप और क्षेत्रफल Ex 8.1
• Chapter 8 परिमाप और क्षेत्रफल Ex 8.2
• Chapter 8 परिमाप और क्षेत्रफल MCQs

Maths Guide for Class 5 PSEB Chapter 9 आयतन

• Chapter 9 आयतन Ex 9.1
• Chapter 9 आयतन Intext Questions
• Chapter 9 आयतन MCQs

PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 10 आँकड़ा विज्ञान

• Chapter 10 आँकड़ा विज्ञान Ex 10.1
• Chapter 10 आँकड़ा विज्ञान Ex 10.2
• Chapter 10 आँकड़ा विज्ञान MCQs

Maths World Class 5 Solutions Chapter 11 पैट्रन

• Chapter 11 पैट्रन Ex 11.1
• Chapter 11 पैट्रन MCQs