Class 7

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Chapter 3 ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Punjabi Chapter 3 ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ

(ਉ) ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਹੜੇ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਨੇ ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੂੰ ਟਿਕ ਕੇ ਨਾ ਬੈਠਣ ਦਿੱਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਜਦੋਂ ਰਿਆਸਤ ਪਟਿਆਲਾ ਦੀ ਨਿੱਘਰਦੀ ਹਾਲਤ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ, ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਕੰਬ ਉੱਠਿਆ । ਪਟਿਆਲੇ ਨਾਲ ਇਕ ਤਾਂ ਪੇਕਿਆਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਕਾਰਨ ਮੋਹ, ਦੁਸਰਾ ਕੌਮ ਦੀ ਰਿਆਸਤ ਤੇ ਤੀਜਾ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਭੈਣ ਦਾ ਪਿਆਰ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਟਿਕ ਕੇ ਨਾ ਬੈਠਣ ਦਿੱਤਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਬੀਬੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਪਟਿਆਲੇ ਆ ਕੇ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਠੀਕ ਕੀਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਪਟਿਆਲੇ ਆ ਕੇ ਬੀਬੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਅਮੀਰਾਂ-ਵਜ਼ੀਰਾਂ ਤੇ ਦਰਬਾਰੀ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤਾ ਤੇ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਸਾਰੀ ਹਾਲਤ ਦੱਸ ਕੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਵਾਗਡੋਰ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਲੈ ਲਈ । ਹਰ ਮਹਿਕਮੇ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਰਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਵੱਢੀ-ਖੋਰ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਕਠਿਨ ਮਿਹਨਤ ਪਿੱਛੋਂ ਬੀਬੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਅਕਲਮੰਦੀ ਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰ ਲਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਾਸ਼ਨ ਵਿਚ ਕੀ ਕੁੱਝ ਕਿਹਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ ਲਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਤੇ ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਨ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਾਨੂੰ ਮੱਲ ਵਜ਼ੀਰ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਕਾਰਨ ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਲਹੂ ਲੱਗ ਚੁੱਕਾ ਹੈ । ਉਹ ਪਟਿਆਲੇ ਨੂੰ ਲੁੱਟਣਾ ਤੇ ਆਪਣਾ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਜੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਲ ਕੁਰਬਾਨੀ ਵਿਚ ਤਾਰਨਾ ਪਵੇਗਾ । ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਧਰਮ-ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਜੂਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਲਈ ਇਮਤਿਹਾਨ ਦਾ ਵਕਤੇ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰਾਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਦੋਂ ਦਿਨ ਭਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਸਿਰ ਧੜ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਲਾ ਕੇ ਲੜੀਆਂ, ਤਾਂ ਸੰਝ ਪੈਣ ਕਰਕੇ ਲੜਾਈ ਮੱਠੀ ਪੈ ਗਈ । ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੈਰੀ ਥੱਕੇ-ਟੁੱਟੇ ਹਨ । ਹੁਣ ਉਹ ਆਪਣੇ ਤੰਬੂਆਂ ਵਿਚ ਬੇਸੁਰਤ ਪਏ ਹਨ । ਜੇਕਰ ਉਹ ਰਾਤ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਪਰ ਹਮਲਾ ਬੋਲਣ, ਤਾਂ ਉਹ ਨਾ ਨੱਸ ਸਕਣਗੇ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਲੜ ਸਕਣਗੇ । ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੇ ਰਾਣੀ ਦੀ ਗੱਲ ਮੰਨ ਕੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਅਚਨਚੇਤ ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਉੱਪਰ ਭਿਆਨਕ ਹਮਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ । ਇਕ ਘੰਟੇ ਦੀ ਲੜਾਈ ਪਿੱਛੋਂ ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਦੇ ਪੈਰ ਉੱਖੜ ਗਏ ਤੇ ਉਹ ਮੈਦਾਨ ਛੱਡ ਕੇ ਦੌੜ ਗਏ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਾਣੀ ਨੇ ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪਾਠ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਦਾ ਜੀਵਨ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਪਟਿਆਲੇ ਦੀ ਬਹਾਦਰ ਇਸਤਰੀ ਸੀ । ਉਹ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਵਿਆਹੀ ਹੋਈ ਸੀ । ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਦਾ ਸੱਤਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਗੱਦੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠਾ । ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਵਾਰੀ-ਵਾਰੀ ਜਿਸ ਵਜ਼ੀਰ ਨੇ ਵੀ ਰਾਜ ਦੀ ਵਾਗ-ਡੋਰ ਸੰਭਾਲੀ, ਉਹ ਚਲਾਕ, ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਤੇ ਲੂਣ-ਹਰਾਮੀ ਨਿਕਲਿਆ । ਫਲਸਰੂਪ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਹਾਲਤ ਨਿੱਘਰਦੀ ਗਈ ।

ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਜਦੋਂ ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚੀ, ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਕੰਬ ਗਿਆ । ਉਹ ਪਟਿਆਲੇ ਨਾਲ ਪੇਕਿਆਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਕਾਰਨ, ਕੌਮ ਦੀ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਤੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਾਰਨ ਟਿਕ ਕੇ ਨਾ ਬੈਠ ਸਕੀ । ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਤੋਂ ਆਗਿਆ ਲੈ ਕੇ ਪਟਿਆਲੇ ਆ ਗਈ ।

ਪਟਿਆਲੇ ਆ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਰਾਜ ਦੀ ਵਾਗ-ਡੋਰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਲੈ ਲਈ ਤੇ ਵੱਢੀਖੋਰ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਕੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਸਾਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਠੀਕ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਇਨੀਂ-ਦਿਨੀਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਫ਼ਸਰ ਟਾਮਸਨ ਨੇ ਜੀਂਦ ਦੀ ਰਿਆਸਤ ਉੱਪਰ ਹੱਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ । ਨੀਂਦ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਟਿਕ ਨਾ ਸਕੀ । ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਸੁਣ ਕੇ ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਆਪ ਫ਼ੌਜ ਲੈ ਕੇ ਉੱਥੇ ਪੁੱਜੀ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਟਾਮਸਨ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ।

1794 ਵਿਚ ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੂੰ ਹਰਕਾਰੇ ਰਾਹੀਂ ਖ਼ਬਰ ਮਿਲੀ ਕਿ ਅੰਟਾ ਰਾਓ ਮਰਹੱਟਾ ਫ਼ੌਜ ਲੈ ਕੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਪਟਿਆਲੇ ਉੱਪਰ ਅਚਾਨਕ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ । ਰਾਣੀ ਨੇ ਇਕ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ ਲਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਤੇ ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਨ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਅੰਟਾ ਰਾਓ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਡਟ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਉਸ ਦੇ ਭਾਸ਼ਨ ਨਾਲ ਸਭ ਦਾ ਖੂਨ ਖੌਲ ਉੱਠਿਆ ਤੇ ਜੰਗ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਏ । ਮਰਦਾਨਪੁਰ ਵਿਖੇ ਅੰਟਾ ਰਾਓ ਤੇ ਲਛਮਣ ਰਾਓ 30,000 ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਲੈ ਕੇ ਆ ਗਏ ਤੇ ਰਾਣੀ ਵੀ ਸੱਤ ਕੁ ਹਜ਼ਾਰ ਸੂਰਮੇ ਲੈ ਕੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਆ ਗਈ ।

ਜੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਣੀ ਨੇ ਅੰਟਾ ਰਾਓ ਨੂੰ ਚਿੱਠੀ ਲਿਖ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਟਿਆਲਾ ਇਕ ਸਿੱਖ ਰਿਆਸਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤੇ ਤੇ ਕੌਮੀ ਅਣਖ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ ਕਿ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ-ਪੁੱਟਿਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਉਹ ਚੁੱਪ-ਚਾਪ ਬੈਠੇ ਰਹਿਣ । ਉਸ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਵਾਪਸ ਮੁੜ ਜਾਣ ਜਾਂ ਜੰਗ ਵਿਚ ਦੋ-ਹੱਥ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ।

ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਭਿਆਨਕੇ ਯੁੱਧ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ । ਬਹੁਤ ਮਾਰ-ਵੱਢ ਹੋਈ । ਅੰਤ ਸ਼ਾਮ ਪੈਣ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਮੱਠੀ ਪੈ ਗਈ । ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਰਾਤੀਂ ਸੁੱਤੇ ਪਏ ਵੈਰੀਆਂ ਉੱਪਰ ਅਚਾਨਕ ਹਮਲਾ ਬੋਲਣ । ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਕੀਤਾ । ਇਕ ਘੰਟੇ ਦੀ ਲੜਾਈ ਪਿੱਛੋਂ ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਵਿਚ ਭਾਜੜ ਪੈ ਗਈ ਤੇ ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੂੰ ਫ਼ਤਹਿ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ।

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਦਾ ਨਾਂ ਪਟਿਆਲਾ ਰਾਜ ਘਰਾਣੇ ਦੀਆਂ ਬਹਾਦਰ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀਆਂ ਤੇ ਮਹਾਰਾਣੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਹਿੰਦੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਅਰਥ ਰੱਖਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੋ
कांपना, मायका, अहम्, रिश्वतखोर, नमक-हराम, शर्म (इज्जत), आक्रमण ।
ਉੱਤਰ :
कांपना – ਕੰਬਣਾ
मायका – ਪੇਕੇ
अहम् – ਅਣਖ
रिश्वतखोर – ਵੱਢੀਖੇਰ
नमक-हराम – ਲੈਣ ਗਰਮ
शर्म (इज्जत) – ਲਾਮ
आक्रमण – ਚੱਲਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠਾਂ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਿਚ ਲਿਖੋ-
उबलना, बागडोर, बिगुल, शाम ।
ਉੱਤਰ :
उबलना – ਉਬਲਣਾ
बागडोर – ਵਾਗਡੋਰ
बिगुल – ਬਿਗਲ
शाम (पी:09) ਸੰਝ

(ਅ) ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਠੀਕ ਉੱਤਰ ਅੱਗੇ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਓ

(i) ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਕਿੱਥੇ ਆ ਗਏ ?
(ਉ) ਜੀਂਦ
(ਅ) ਪਟਿਆਲਾ
(ਈ) ਫ਼ਤਿਹਗੜ੍ਹ
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਪਟਿਆਲਾ ✓

(ii) ਟਾਮਸਨ ਨੇ ਕਿਹੜੀ ਰਿਆਸਤ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ?
(ਉ) ਪਟਿਆਲਾ
(ਅ) ਫ਼ਤਿਹਗੜ੍ਹ
(ਈ) ਨੀਂਦ ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਨੀਂਦ । ✓

(iii) ਮਰਹੱਟੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਕਿੰਨੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਤੀਹ ਹਜ਼ਾਰ
(ਅ) ਸੱਤ ਹਜ਼ਾਰ
(ਇ) ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਤੀਹ ਹਜ਼ਾਰ ✓

(iv) ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਅਤੇ ਮਰਹੱਟੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਯੁੱਧ ਕਿਸ ਸਥਾਨ ਤੇ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) ਜੀਂਦ
(ਅ) ਪਟਿਆਲਾ
(ਇ) ਮਰਦਾਂਪੁਰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਇ) ਮਰਦਾਂਪੁਰ । ✓

(v) ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਕਿੰਨੀ ਗਿਣਤੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਸੱਤ ਹਜ਼ਾਰ
(ਅ) ਤੀਹ ਹਜ਼ਾਰ
(ਇ) ਅਠਾਰਾਂ ਹਜ਼ਾਰ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸੱਤ ਹਜ਼ਾਰ ✓

(ਇ) ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮਹਾਰਾਜਾ ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੱਦੀ ‘ਤੇ ਕੌਣ ਬੈਠਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਕਿੱਥੇ ਵਿਆਹੀ ਹੋਈ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਫ਼ਤਿਹਗੜ੍ਹ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ ਵਲ ਕੌਣ ਵਧਦੇ ਆ ਰਹੇ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਅੰਟਾ ਰਾਓ ਮਰਹੱਟਾ ਅਤੇ ਲਛਮਣ ਰਾਓ ਮਰਹੱਟਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮਰਦਾਂਪੁਰ ਵਿਖੇ ਕਿਹੜੀਆਂ ਧਿਰਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੋਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਰਦਾਂਪੁਰ ਵਿਖੇ ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਅੰਟਾ ਰਾਓ ਮਰਹੱਟੇ ਅਤੇ ਲਛਮਣ ਰਾਓ ਮਰਹੱਟੇ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੋਇਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਨੇ ਹਰਾਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਨੂੰ ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠਲੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਹਰਾਇਆ ।

(ਸ) ਸਖੇਪ ਉਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਹੜੇ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਨੇ ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੂੰ ਟਿਕ ਕੇ ਨਾ ਬੈਠਣ ਦਿੱਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਜਦੋਂ ਰਿਆਸਤ ਪਟਿਆਲਾ ਦੀ ਨਿੱਘਰਦੀ ਹਾਲਤ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ, ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਕੰਬ ਉੱਠਿਆ । ਪਟਿਆਲੇ ਨਾਲ ਇਕ ਤਾਂ ਪੇਕਿਆਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਕਾਰਨ ਮੋਹ, ਦੁਸਰਾ ਕੌਮ ਦੀ ਰਿਆਸਤ ਤੇ ਤੀਜਾ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਭੈਣ ਦਾ ਪਿਆਰ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਟਿਕ ਕੇ ਨਾ ਬੈਠਣ ਦਿੱਤਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਿਵੇਂ ਚਲਾਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਪਟਿਆਲੇ ਆ ਕੇ ਬੀਬੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਅਮੀਰਾਂ-ਵਜ਼ੀਰਾਂ ਤੇ ਦਰਬਾਰੀ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤਾ ਤੇ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਸਾਰੀ ਹਾਲਤ ਦੱਸ ਕੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਵਾਗਡੋਰ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਲੈ ਲਈ । ਹਰ ਮਹਿਕਮੇ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਰਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਵੱਢੀ-ਖੋਰ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਕਠਿਨ ਮਿਹਨਤ ਪਿੱਛੋਂ ਬੀਬੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਅਕਲਮੰਦੀ ਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰ ਲਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹਰਕਾਰੇ ਨੇ ਕੀ ਸੂਚਨਾ ਦਿੱਤੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਹਰਕਾਰੇ ਨੇ ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੂੰ ਸੂਚਨਾ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਅੰਟਾ ਰਾਓ ਮਰਹੱਟੇ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਪਟਿਆਲੇ ਉੱਤੇ ਅਚਾਨਕ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਰਿਆਸਤ ਪਟਿਆਲੇ ਵਲ ਵਧਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਆਪ ਭਾਸ਼ਨ ਵਿਚ ਕੀ ਕਿਹਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ ਲਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਤੇ ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਨ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਾਨੂੰ ਮੱਲ ਵਜ਼ੀਰ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਕਾਰਨ ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਲਹੂ ਲੱਗ ਚੁੱਕਾ ਹੈ । ਉਹ ਪਟਿਆਲੇ ਨੂੰ ਲੁੱਟਣਾ ਤੇ ਆਪਣਾ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਜੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਲ ਕੁਰਬਾਨੀ ਵਿਚ ਤਾਰਨਾ ਪਵੇਗਾ । ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਧਰਮ-ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਜੂਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਲਈ ਇਮਤਿਹਾਨ ਦਾ ਵਕਤੇ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਦੀ ਜਿੱਤ ਨੇ ਕੀ ਸਿੱਧ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ?
ਉੱਤਰ :
ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਦੀ ਜਿੱਤ ਨੇ ਸਿੱਧ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਤੇ ਇਸ ਕੌਮ ਦੇ ਕੇਵਲ ਮਰਦ ਹੀ ਬਹਾਦਰ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਔਰਤਾਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਗੱਲੋਂ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ । ਉਹ ਵੀ ਲੋੜ ਪੈਣ ਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨਾਲ ਟੱਕਰ ਲੈ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ।

(ਹ) ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋਪ੍ਰਬੰਧਕ, ਨਿਗਰਾਨੀ, ਅਚਨਚੇਤ, ਸਲਾਹ, ਬਹਾਦਰੀ, ਭਗਦੜ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਪ੍ਰਬੰਧਕ (ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਵਾਲਾ) – ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਦੀ ਨਲਾਇਕੀ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸਮਾਗਮ ਸਫ਼ਲ ਨਾ ਹੋਇਆ ।
2. ਨਿਗਰਾਨੀ (ਦੇਖ-ਰੇਖ) – ਯਤੀਮ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਪਲ ਰਹੇ ਹਨ ।
3. ਅਚਨਚੇਤ (ਅਚਾਨਕ, ਬਿਨਾਂ ਅਗਾਊਂ ਸੂਚਨਾ ਤੋਂ) – ਕਲ੍ਹ ਅਚਨਚੇਤ ਹੀ ਉਸਦੀ ਸਿਹਤ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਗਈ ।
4. ਸਲਾਹ (ਖ਼ਿਆਲ, ਇੱਛਾ) – ਤੂੰ ਦੱਸ, ਹੁਣ ਤੇਰੀ ਕੀ ਸਲਾਹ ਹੈ ?
5. ਬਹਾਦਰੀ (ਦਲੇਰੀ) – ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਦਾ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਟਾਕਰਾ ਕੀਤਾ ।
6. ਭਗਦੜ (ਜਿਧਰ ਮੂੰਹ ਆਏ ਭੱਜਣਾ) – ਬੰਬ ਹੋਣ ਦੀ ਅਫਵਾਹ ਸੁਣ ਕੇ ਭਰੇ ਬਜ਼ਾਰ ‘ ਵਿਚ ਭਗਦੜ ਮਚ ਗਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ-
1. ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ …………. ਦੇ ਸਰਦਾਰ …………. ਨਾਲ ਵਿਆਹੀ ਹੋਈ ‘ ਸੀ ।
2. ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ …………. ਆ ਗਈ ।
3. ਬੀਬੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਦਾ …………. ਉਬਾਲੇ ਖਾਣ ਲੱਗਾ ।
4. ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੀ …………. ਦੀ …………. ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ ।
5. ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘਣੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ …………. ਬਚਾ ਲਈ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਫ਼ਤਿਹਗੜ੍ਹ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਵਿਆਹੀ ਹੋਈ ਸੀ ।
2. ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਪਟਿਆਲੇ ਆ ਗਈ ।
3. ਬੀਬੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਦਾ ਖ਼ੂਨ ਉਬਾਲੇ ਖਾਣ ਲੱਗਾ ।
4. ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਸਿਰ-ਧੜ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ ।
5. ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘਣੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਬਚਾ ਲਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਲਿਖੋ-
ਬਹਾਦਰ, ਖ਼ਬਰ, ਖੂਨ, ਲੋਥ, ਫ਼ੌਜ ।
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
1. ਬਹਾਦਰ – साहसी – Brave
2. ਖ਼ਬਰ – समाचार – News
3. ਖੂਨ – खून – Blood
4. ਲੋਥ ਬਾਕ – रक्त लाश – Corpse
5. ਫ਼ੌਜ – सेना – Army.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ
1. ਪ੍ਰਬੰਧਕ – ………………
2. ਫਤੇਹਗੜ੍ਹ – ………………
3. ਮੈਹਕਮਾ – ………………
4. ਬੈਰੀ – ………………
5. ਤੂਫਾਨ – ………………
ਉੱਤਰ :
1. ਪਰਬੰਧਕ – ਪ੍ਰਬੰਧਕ
2. ਫਤੇਹਗੜ੍ਹ – ਫ਼ਤਿਹਗੜ੍ਹ
3. ਮੈਹਕਮਾ – ਮਹਿਕਮਾ
4. ਬੈਰੀ – ਵੈਰੀ
5. ਤੂਫਾਨ – ਤੂਫ਼ਾਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਇਤਿਹਾਸ ਸਿਰਜਣ ਵਾਲੀ ਕਿਸੇ ਮਹਾਨ ਔਰਤ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਨੋਟ-ਦੇਖੋ ਪਾਠ 15 ਵਿਚ ਮਾਈ ਭਾਗੋ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਲਿਖਾਈ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ ।
ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਦਾ ਲੰਮਾ ਭਾਸ਼ਨ ਸੁਣ ਕੇ ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਦਾ ਖੂਨ ਖੌਲ ਉੱਠਿਆ । ਦੇਸ਼ਪਿਆਰ ਦੇ ਵਲਵਲੇ ਜਾਗ ਉੱਠੇ ਤੇ ਸਭ ਜੰਗ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਏ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਨਿੱਘਰਦੀ ਗਈ-ਗਿਰਾਵਟ ਵਲ ਗਈ, ਖ਼ਰਾਬ ਹੁੰਦੀ ਗਈ । ਖੁੱਸ ਜਾਣਾ-ਹੱਥੋਂ ਨਿਕਲ ਜਾਣਾ । ਖੂਨ ਖੌਲ ਉੱਠਿਆ-ਜੋਸ਼ ਆ ਗਿਆ, ਗੁੱਸਾ ਆ ਗਿਆ । ਲਸ਼ਕਰ-ਫ਼ੌਜ । ਹਰਕਾਰਾ-ਚਿੱਠੀ ਪੁਚਾਉਣ ਵਾਲਾ । ਖੂਨ ਉਬਾਲੇ ਖਾਣ ਲੱਗਾ-ਗੁੱਸਾ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ । ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਲਹੂ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ-ਲਾਲਚ ਪੈ ਜਾਣਾ । ਪਾਣੀ ਭਰ ਆਇਆ-ਲਲਚਾ ਗਿਆ । ਨਿੱਤ ਨਵੇਂ ਸੂਰਜ-ਹਰ ਰੋਜ਼ । ਅਣਖ-ਗ੍ਰੈਮਾਨ । ਦਿਲ ਟੁੱਟਦਾ-ਹੋਂਸਲਾ ਹਾਰਦਾ ! ਖੇਮਿਆਂ-ਤੰਬੂਆਂ । ਭਗਦੜ ਮਚ ਗਈ-ਭਾਜੜ ਪੈ ਗਈ ।

ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ Summary

ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਉਹ ਬਹਾਦਰ ਇਸਤਰੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਿਆਸਤ ਪਟਿਆਲਾ ਦੀ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਹੱਥੋਂ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ । ਪਟਿਆਲੇ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੱਤਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਦਾ ਸਪੁੱਤਰ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਗੱਦੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠਾ । ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਵਾਗ-ਡੋਰ ਵਾਰੀ-ਵਾਰੀ ਜਿਸ ਵੀ ਵਜ਼ੀਰ ਨੇ ਸੰਭਾਲੀ, ਉਹ ਚਲਾਕ, ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਤੇ ਲੂਣ-ਹਰਾਮੀ ਨਿਕਲਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਨਿੱਘਰਦੀ ਗਈ ।

ਮਹਾਰਾਜਾ ਅਮਰ ਸਿਘ ਦੀ ਵੱਡੀ ਸਪੁੱਤਰੀ ਬੀਬੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ । ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੇਕਿਆਂ ਦੀ ਰਿਆਸਤ ਦਾ ਜਦੋਂ ਇਹ ਹਾਲ ਸੁਣਿਆ, ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਕੰਬ ਉੱਠਿਆ । ਪਟਿਆਲੇ ਨਾਲ ਇਕ ਤਾਂ ਪੇਕਿਆਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਕਾਰਨ ਮੋਹ, ਦੂਸਰਾ ਕੌਮ ਦੀ ਰਿਆਸਤ ਤੇ ਤੀਜਾ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਭੈਣ ਦਾ ਪਿਆਰ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਟਿਕ ਕੇ ਨਾ ਬੈਠਣ ਦਿੱਤਾ। ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਸਰਦਾਰ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਆਗਿਆ ਲੈ ਕੇ ਉਹ ਪਟਿਆਲੇ ਆ ਗਈ ।

ਪਟਿਆਲੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਅਮੀਰਾਂ-ਵਜ਼ੀਰਾਂ ਤੇ ਦਰਬਾਰੀ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਿਆਂ ਕੀਤਾ ਤੇ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਵਾਗਡੋਰ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਲੈ ਲਈ ਤੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਕਠਿਨ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਅਕਲਮੰਦੀ ਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਠੀਕ ਕਰ ਲਏ ।

ਇਸ ਸਮੇਂ ਨੀਂਦ ਦੀ ਰਿਆਸਤ ਉੱਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਫ਼ਸਰ ਟਾਮਸਨ ਨੇ ਹੱਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਜੀਂਦ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਕੀਤਾ ਪਰ ਟਾਮਸਨ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ ਤੇ ਸਿੱਖੀ ਹੋਈ ਵੀ ਸੀ । ਬੀਬੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖ ਰਿਆਸਤ ਜੀਂਦ ਦੇ ਖੁੱਸ ਜਾਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਮਿਲੀ, ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਖੂਨ ਖੌਲ ਉੱਠਿਆ । ਉਹ ਭਾਰੀ ਲਸ਼ਕਰ ਲੈ ਕੇ ਆਪ ਜੀਂਦ ਪਹੁੰਚੀ ।ਟਾਮਸਨ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਜਾਨ ਤੋੜ ਕੇ ਲੜੀ ਪਰ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਸਾਹਮਣੇ ਉਸ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਨੂੰ ਭੱਜਣਾ ਪਿਆ ।

1794 ਦੇ ਸਿਆਲ ਵਿਚ ਅਚਾਨਕ ਇਕ ਦਿਨ ਹਰਕਾਰੇ ਨੇ ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅੰਟਾ ਰਾਓ ਮਰਹੱਟਾ ਰਿਆਸਤ ਪਟਿਆਲਾ ਵਲ ਵਧਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਅਚਨਚੇਤ ਹਮਲਾ ਕਰੇਗਾ । ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਇਕ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ ਲਾਇਆ ਤੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਤੇ ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਨਾਨੂੰ ਮੱਲ ਵਜ਼ੀਰ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਕਾਰਨ ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਲਹੁ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ । ਉਹ ਨਿੱਤ ਨਵੇਂ ਸੂਰਜ ਪਟਿਆਲੇ ਵਲ ਵਧਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਇੱਥੋਂ ਦਾ

ਸਾਰਾ ਮਾਲ-ਅਸਬਾਬ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਗੁਲਾਮੀ ਦੀਆਂ ਜ਼ੰਜੀਰਾਂ ਵਿਚ ਜਕੜਨ ਦੀ ਹੈ । ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ ਬਚਾਉਣੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਲ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿਚ ਦੇਣਾ ਪਵੇਗਾ । ਸਾਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ ਤੇ ਕੌਮ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਲਈ ਧਰਮ-ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਜੂਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਸਮੇਂ ਸਭ ਦੇ ਇਮਤਿਹਾਨ ਦਾ ਵਕਤ ਹੈ । ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਦਾ ਖੂਨ ਖੌਲ ਉੱਠਿਆ ਤੇ ਉਹ ਜੰਗ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਏ ।

ਮਰਦਾਨਪੁਰ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਅੰਟਾ ਰਾਓ ਤੇ ਲਛਮਣ ਲਾਓ ਮਰਹੱਟੇ ਸਰਦਾਰ 30 ਹਜ਼ਾਰ ਦੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਫ਼ੌਜ ਲੈ ਕੇ ਆ ਗਏ । ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਸੱਤ , ਹਜ਼ਾਰ ਦੇਸ਼-ਭਗਤ ਸਿਰ ਤਲੀ ਤੇ ਰੱਖ ਮੈਦਾਨਿ-ਜੰਗ ਵਿਚ ਆ ਡਟੇ । । ਲੜਾਈ ਆਰੰਭ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਮਰਹੱਟੇ ਸਰਦਾਰ ਵਲ ਹਰਕਾਰਾ ਭੇਜ ਕੇ ਇਕ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਪਟਿਆਲਾ ਇਕ ਸਿੱਖ ਰਿਆਸਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਅਤੇ ਕੌਮੀ ਅਣਖ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੀ ਕਿ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨੂੰ ਖ਼ਰਾਬ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਨਾਹੱਕ ਲੁੱਟਿਆ-ਪੁੱਟਿਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਉਹ ਚਾਪ-ਚੁੱਪ ਬੈਠੇ ਰਹਿਣ ।ਇਸ ਵਕਤ ਉਸ ਵਾਸਤੇ ਦੋ ਹੀ ਗੱਲਾਂ ਹਨ ਕਿ ਜਾਂ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਫ਼ੌਜ ਵਾਪਸ ਲੈ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਨਿੱਤਰ ਕੇ ਦੋ ਹੱਥ ਦਿਖਾਵੇ ।

। ਹਰਕਾਰੇ ਨੇ ਚਿੱਠੀ ਅੰਟਾ ਰਾਓ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਪੜ ਕੇ ਲਛਮਣ ਰਾਓ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਨਾਨੂੰ ਮੱਲ ਦੇ ਦਿਵਾਏ ਭਰੋਸਿਆਂ ‘ਤੇ ਹੀ ਯਕੀਨ ਸੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਆਖ਼ਰ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਇਕ ਇਸਤਰੀ ਹੀ ਹੈ । ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੰਨੀ ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇਗੀ । ਅੰਤ ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚ ਜੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ । ਤੀਜੇ ਪਹਿਰ ਤਕ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਭਿਆਨਕ ਹੋ ਗਈ ਸੀ । ਦਿਨ ਢਲਣ ਵੇਲੇ ਅੰਟਾ ਰਾਓ ਨੇ ਫ਼ੌਜ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੱਲਾ-ਸ਼ੇਰੀ ਦਿੱਤੀ । ਮਰਦਾਨਪੁਰ ਦੀ ਭੂਮੀ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਪਰਲੋ ਦਾ ਨਮੂਨਾ ਬਣ ਗਈ ।

ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਸਿਰ-ਧੜ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ । ਆਖ਼ਰ ਸੰਝ ਪੈਣ ਕਰਕੇ ਲੜਾਈ ਮੱਠੀ ਪੈ ਗਈ । ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਕੀਤੀ ਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹੁਣ ਵੈਰੀ ਥੱਕੇ-ਟੁੱਟੇ ਹਨ ਤੇ ਆਪਣੇ ਤੰਬੂਆਂ ਵਿਚ ਬੇਸੁਰਤ ਪਏ ਹਨ, ਜੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨਾ ਨੱਸਣ ਜੋਗਾ ਰਹੇਗਾ ਤੇ ਨਾ ਖੜ੍ਹਨ ਜੋਗਾ । ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸਲਾਹ ਨੂੰ ਸਿਰ-ਮੱਥੇ ‘ਤੇ ਮੰਨਿਆ ਅਤੇ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਉਹ ਸੁੱਤੇ ਪਏ ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਉੱਪਰ ਟੁੱਟ ਪਏ । ਇਸ ਅਚਾਨਕ ਹਮਲੇ ਕਾਰਨ ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਵਿਚ ਭਗਦੜ ਮਚ ਗਈ । ਇਕ ਘੰਟੇ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਲੜਾਈ ਪਿੱਛੋਂ ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਦੇ ਪੈਰ ਉੱਖੜ ਗਏ ਤੇ ਉਹ ਮੈਦਾਨ ਛੱਡ ਕੇ ਨੱਸ ਗਏ । ਦਿਨ ਚੜੇ ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀ ਰਣਜੀਤ ਨਗਾਰਾ ਵਜਾਉਂਦੇ ਪਟਿਆਲੇ. ਪਹੁੰਚੇ ।

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਸ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘਣੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਬਚਾ ਲਈ । ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਦਾ ਨਾਂ ਪਟਿਆਲੇ ਦੇ ਰਾਜ ਘਰਾਣੇ ਦੀਆਂ ਬਹਾਦਰ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀਆਂ ਤੇ ਮਹਾਰਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Chapter 2 ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਲਾਭ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Punjabi Chapter 2 ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਲਾਭ

(ਓ) ਬਵਿਕਲਪੀ ਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਠੀਕ ਉੱਤਰ ਅੱਗੇ (✓) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਓ-

(i) ਕਿਸੇ ਦੇਸ ਦੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਕੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
(ਉ) ਧਨ-ਦੌਲਤ
(ਅ) ਤੇ ਜੰਗਲ
(ਈ) ਜਨ-ਸੰਖਿਆ ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਤੇ ਜੰਗਲ ✓

(ii) ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀ ਰਿਵਾਜ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ?
(ੳ) ਰੁੱਖ ਲਾਉਣ ਦਾ
(ਅ) ਕੋਠੀਆਂ ਪਾਉਣ ਦਾ
(ਈ)ਕਾਰਾਂ ਖ਼ਰੀਦਣ ਦਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਰੁੱਖ ਲਾਉਣ ਦਾ ✓

(iii) ਪਹਾੜੀਆਂ ਨੰਗੀਆਂ ਕਿਉਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ?
(ਉ) ਹਨੇਰੀ ਨਾਲ
(ਅ) ਦਰੱਖ਼ਤ ਕੱਟਣ ਨਾਲ
(ਈ) ਆਪਣੇ-ਆਪ !
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਦਰੱਖ਼ਤ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ✓

(iv) ਜੜੀਆਂ-ਬੂਟੀਆਂ ਕਿੱਥੇ ਉੱਗਦੀਆਂ ਹਨ ?
(ਉ) ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ
(ਅ) ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ
(ਈ) ਗਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ✓

(ਅ) ਛੋਟ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਜੰਗਲ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਜੰਗਲ ਇਸ ਕਰਕੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ, ਪਸ਼ੂਆਂ ਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਸੰਭਵ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਅੰਨ ਦੇ ਸੰਕਟ ਦਾ ਜੰਗਲਾਂ ‘ਤੇ ਕੀ ਅਸਰ ਹੋਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਅੰਨ ਦੇ ਸੰਕਟ ਕਾਰਨ ਕੁੱਝ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਵਾਹੀ ਹੇਠ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜੰਗਲ ਕੱਟ ਦਿੱਤੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਮਾਰੂਥਲ ਵਿਚ ਵਰਖਾ ਘੱਟ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਾਰੂਥਲ ਜੰਗਲੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਾਂਗ ਠੰਢੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਸਗੋਂ ਗਰਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੋਂ ਬੱਦਲ ਬਿਨਾਂ ਵਰੇ ਹੀ ਲੰਘ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇੱਥੇ ਵਰਖਾ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਲੱਕੜ ਕਿਹੜੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਲੱਕੜ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਮਕਾਨ, ਫ਼ਰਨੀਚਰ, ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ, ਜਹਾਜ਼, ਗੱਡੇ-ਰੇੜੇ ਬਣਾਉਣ ਤੇ ਬਾਲਣ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਏ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਕਿੱਕਰਾਂ, ਬੇਰੀਆਂ, ਪਿੱਪਲਾਂ ਤੇ ਬੋਹੜਾਂ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਏ ਹਨ ।

(ਈ) ਸੰਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵੱਡੇ ਜੰਗਲਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਲੋਕ ਕੀ ਸੋਚਦੇ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਵੱਡੇ ਜੰਗਲਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕਈ ਲੋਕ ਸੋਚਦੇ ਸਨ ਕਿ ਧਰਤੀ ਦੇ ਐਡੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਟੋਟੇ ਵਿਅਰਥ ਪਏ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਸਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਵਧੇਰੇ ਚੰਗਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣਾਉਣ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਉੱਤੇ ਕੀ ਅਸਰ ਹੋਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣਾਉਣ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਮਹਾਨ ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇਡੁੱਲ੍ਹੇ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਲੋਹੇ, ਇੱਟਾਂ ਤੇ ਸੀਮਿੰਟ ਦੇ ਪਿੰਜਰਿਆਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰਦਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਉਸਦੀ ਸਿਹਤ ਡਿਗਦੀ ਗਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਜੰਗਲੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਮੀਂਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਿਉਂ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸਾਇੰਸ ਦਾ ਅਸੂਲ ਹੈ ਕਿ ਜੰਗਲਾਂ ਨਾਲ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਬੜਾ ਸੀਤਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਬੱਦਲ ਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ ਉੱਡ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਮਾਰੂਥਲਾਂ ਦੇ ਗਰਮ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਨਾਂ ਉੱਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮੀਂਹ ਪਾਏ ਲੰਘ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਜਦੋਂ ਉਹ ਜੰਗਲਾਂ ਉੱਤੋਂ ਲੰਘਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉੱਥੋਂ ਦਾ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਠੰਢਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਹ ਠੰਢੇ ਹੋ ਕੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਵਰੁ ਪੈਂਦੇ ਹਨ । ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਜੰਗਲਾਂ ਨਾਲ ਢੱਕੇ ਹੋਏ ਪਰਬਤਾਂ ਉੱਤੇ ਮੀਂਹ ਬਹੁਤ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੁ ਮਾਰੂਥਲਾਂ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਵਰਖਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਤਬਾਹੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਕੀ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਤਬਾਹੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਇੱਕੋ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਨਾ ਚੱਲਿਆ ਜਾਵੇ ਤੇ ਜੰਗਲਾਂ ਨੂੰ ਵੱਢਣਾ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ । ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੁੱਖ ਉਗਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਤਦ ਹੀ ਅਸੀਂ ਹੜਾਂ ਤੇ ਸੋਕੇ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਤੋਂ ਬਚ ਸਕਦੇ ਹਾਂ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
‘‘ਜੰਗਲ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਬਣਾਏ ਹੋਏ ਹਸਪਤਾਲ ਹਨ ।’ ਦੱਸੋ ਕਿਵੇਂ ?
ਉੱਤਰ :
ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਠੀਕ ਰੱਖਣ ਤੇ ਰੋਗਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਜੜੀਆਂ-ਬੂਟੀਆਂ ਉਗਾ ਰੱਖੀਆਂ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕਈ ਇੰਨੀਆਂ ਨਾਜ਼ੁਕ ਹਨ ਕਿ ਸੰਘਣੇ ਜੰਗਲਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਬਚ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀਆਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਿਆਣੇ ਮਨੁੱਖ ਸਾਲਾਂ ਬੱਧੀ ਮਿਹਨਤ ਕਰ ਕੇ ਅਤੇ ਪੜਤਾਲਾਂ ਕਰ-ਕਰ ਕੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟਣ ਵਾਲੀਆਂ ਜੜੀਆਂ-ਬੂਟੀਆਂ ਲਿਆਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੰਗਲ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਬਣਾਏ ਹਸਪਤਾਲ ਹਨ । ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਦੀ ਜੰਗਲ ਆਕਸੀਜਨ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹਨ ।

(ਸ) ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋ- . ਕੁਦਰਤ, ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ, ਤਜਰਬਾ, ਰਿਵਾਜ, ਮਹੱਤਤਾ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ, ਪੜਤਾਲ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਕੁਦਰਤ (ਧਰਤੀ ਤੇ ਉਸਦੇ ਆਲੇ) – ਦੁਆਲੇ ਬਨਸਪਤੀ, ਜੀਵਾਂ ਤੇ ਹਿਮੰਡ ਦਾ ਪਸਾਰਾ, ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ-ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਕੋਈ ਪਾਰਾਵਾਰ ਨਹੀਂ ।
2. ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ (ਸੁਖਾਂ ਭਰਿਆ ਜੀਵਨ) – ਵਿਗਿਆਨ ਕਾਢਾਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲਿਆਂਦੀ ਹੈ ।
3. ਤਜਰਬਾ (ਪ੍ਰਯੋਗ) – ਵਿਗਿਆਨੀ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵਿਚ ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਤਜਰਬੇ ਕਰਦੇ ਹਨ !
4. ਰਿਵਾਜ (ਰੀਤ) – ਦੁਆਬੇ ਵਿਚ ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਰੀਨਿਆਂ ਦੇ ਰਸ ਦੀ ਖੀਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਹੈ, ਜੋ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਸਵੇਰੇ ਖਾਧੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
5. ਮਹੱਤਤਾ/ਮਹੱਤਵ (ਅਹਿਮ) – ਬੱਚੇ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਪਿਆਰ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ।
6. ਰੁਜ਼ਗਾਰ (ਕਾਰੋਬਾਰ, ਪੇਸ਼ਾ) – ਸਾਡੇ ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਪੜ੍ਹਿਆਂ-ਲਿਖਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
7. ਪੜਤਾਲ (ਜਾਂਚ) – ਪੁਲਿਸ ਇਸ ਮੁਹੱਲੇ ਵਿਚ ਹੋਏ ਕਤਲ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ
1. ਜੰਗਲ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ …………… ਹਨ ।
2. ਮਾਰੂਥਲਾਂ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ . ………….. ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
3. ਬਿਰਖਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਧਰਤੀ …………… ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
4. ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਕੱਟਣਾ …………… ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ।
5. ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ …………… ਤੇ ….. ਦਾ ਯੁਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਜੰਗਲ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਦਾਤ ਹਨ ।
2. ਮਾਰੂਥਲਾਂ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਵਰਖਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
3. ਬਿਰਖਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਪੋਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
4. ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਕੱਟਣਾ ਪਾਪ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ।
5. ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਲੋਹੇ ਤੇ ਕੋਲੇ ਦਾ ਯੁਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਲਿਖੋ-
ਬਿਰਖ, ਕਵੀ, ਕੁਦਰਤ, ਤਬਦੀਲੀ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ।
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
1. ਬਿਰਖੁ – वृक्ष – Tree
2. ਕਵੀ – कवि – Poet
3. ਕੁਦਰਤ – प्रकृति – Nature
4. ਤਬਦੀਲੀ – परिवर्तन – Change
5. ਖੇਤੀਬਾੜੀ – कृषि – Agriculture.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ
1. ਸੇਹਤ – ………..
2. ਸ਼ੈਹਰ – ………..
3. ਵਾਯੂਮੰਡਲ – ………..
4. ਲਾਬ – ………..
5. ਜੁੱਗ – ………..
ਉੱਤਰ :
1. ਸੇਹਤ – ਸਿਹਤ
2. ਸ਼ੈਹਰ – ਸ਼ਹਿਰ
3. ਵਾਜੂਮੰਡਲ – ਵਾਯੂਮੰਡਲ
4. ਲਾਬ – ਲਾਭ
5. ਜੁੱਗ – ਯੁਗ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਮਨਾਏ ਗਏ ਵਣ-ਮਹਾਂਉਤਸਵ ਸਮਾਗਮ ਬਾਰੇ ਕੁੱਝ ਸਤਰਾਂ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਸਾਡੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਬੀਤੀ 24 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਬੜੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਵਣ-ਮਹਾਂਉਤਸਵ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ । ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਸਮੇਤ ਧਰਤੀ ਉੱਤਲੇ ਸਮੁੱਚੇ ਜੀਵਨ ਲਈ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ । ਇਸ ਉਤਸਵ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਸਾਡੇ ਸਕੂਲ ਦੀ ਵਿੱਦਿਅਕ ਟੂਸਟ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ: ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸੈਕਟਰੀ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਸੁਨੀਤਾ ਗੁਪਤਾ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼-ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ । ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇਕ ਪੰਡਾਲ ਵਿਚ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ । ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ ਵਜੋਂ ਸਟ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਾਹਿਬ ਕੁਰਸੀ ਉੱਤੇ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਹੋ ਗਏ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਸੁਨੀਤਾ ਗੁਪਤਾ, ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਹੋਰ ਅਧਿਆਪਕ ਬੈਠ ਗਏ ।

ਸਮਾਗਮ ਦਾ ਆਰੰਭ “ਦੇਹ ਸ਼ਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਗਾਇਨ ਨਾਲ ਹੋਇਆ । ਇਸ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਾਰੇ ਸ੍ਰੋਤਿਆਂ ਨੂੰ ਵਣ-ਮਹਾਂਉਤਸਵ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਮਸ਼ੀਨੀਕਰਨ, ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਤਾਂ ਦੀ ਅੰਨੇਵਾਹ ਵਰਤੋਂ, ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੇ ਧਰਤੀ ਉਤਲੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਗਾੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਹਵਾ, ਪਾਣੀ ਤੇ ਮਿੱਟੀ ਸਭ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ । ਧਰਤੀ ਉੱਪਰਲਾ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਗਰਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਮੌਸਮ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ, ਕਿਤੇ ਸੋਕਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਤੇ ਹੜ੍ਹ ਆ ਰਹੇ ਹਨ, ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਪਿਘਲ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀ ਘਟ ਰਹੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੇ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਜੰਗਲਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣਾ ਤੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਲਾਉਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਹੀ ਗੰਦੀ ਹਵਾ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਆਕਸੀਜਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਹੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਠੰਢਾ ਰੱਖਦੇ ਤੇ ਮੀਂਹ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਹੀ ਪਸ਼ੂਆਂ-ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਸਮਾਗਮ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ: ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸ੍ਰੋਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅੱਜ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣਾ ਤੇ ਨਵੇਂ ਰੁੱਖ ਲਾਉਣਾ ਸਾਡੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਢ ਕੇ ਅਸੀਂ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਖਿਲਵਾੜ ਕੀਤੀ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੇ ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਗਏ ਹਾਂ । ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਪਵਣ ਗੁਰੂ ਪਾਣੀ ਪਿਤਾ ਮਾਤਾ ਧਰਤੁ ਮਹਤ` ਰਾਹੀਂ ਸਾਨੂੰ ਧਰਤੀ, ਹਵਾ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਸਮਝਣ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨ ਤੇ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਖ਼ੁਦਗਰਜ਼ੀਆਂ ਲਈ ਇੰਨੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਵਰਤਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਵਜੋਂ ਅੱਜ ਸਾਡਾ ਜੀਵਨ ਹੀ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਪੈ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਸਾਨੂੰ ਸਭ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਮਾਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਉੱਤੇ ਮੌਜੂਦ ਹਵਾ-ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਾਲ ਵਿਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਪੰਜ ਰੁੱਖ ਲਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਟ ਵਲੋਂ ਸਾਰੇ ਸ੍ਰੋਤਿਆਂ ਤੇ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੋਂ-ਦੋ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਮੁਫ਼ਤ ਦੇਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ । ਇਸ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਕੁੱਝ ਲੜਕਿਆਂ ਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਨੇ ਸਮੂਹ ਗਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ‘ਰੁੱਖ’ ਦਾ ਗਾਇਨ ਕੀਤਾ ।

ਇਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ ਅਤੇ ਵਸਟ ਦੀ ਸੈਕਟਰੀ ਨੇ ਵਣ-ਮਹਾਂਉਤਸਵ ਦਾ ਆਰੰਭ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਪੌਦੇ ਲਾਏ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦਿੱਤਾ । ਸਕੂਲ ਵਲੋਂ ਸਾਰੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਤੇ ਮੁੱਖ ਸੜਕ ਤੋਂ ਸਕੂਲ ਤਕ ਆਉਂਦੇ ਰਸਤੇ ਉੱਪਰ ਰੁੱਖ ਲਾਉਣ ਲਈ 100 ਟੋਏ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪੁਟਾ ਲਏ ਗਏ ਸਨ ਤੇ ਛੋਟੇ ਅਕਾਰ ਦੇ ਕੋਈ 500 ਪੌਦੇ ਲਿਆ। ਰੱਖੇ ਸਨ । ਸਾਰੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਇੱਥੋਂ ਵਾਰੀ-ਵਾਰੀ ਪੌਦੇ ਲਏ ਤੇ ਵੱਖਵੱਖ ਥਾਂਵਾਂ ਉੱਤੇ ਲਾਏ । ਪਿੱਛੋਂ ਸਾਰੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੰਮੀ ਪਾਈਪ ਲਾ ਕੇ ਤੇ ਕੁੱਝ ਨੇ ਬਾਲਟੀਆਂ ਭਰ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦਿੱਤਾ । ਅੰਤ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ-ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੇ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਤੇ ਗਲੀ-ਮੁਹੱਲਿਆਂ ਵਿਚ ਲਾਉਣ ਲਈ ਪੌਦੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਡੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਵਣ-ਮਹਾਂਉਸਤਵ ਬੜੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਲਿਖਾਈ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ
ਜੰਗਲਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਲਾਭ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬਿਰਖਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਪੋਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਬਾਰਸ਼ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਚੂਸ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

ਦਾਤ-ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ । ਵਿਅਰਥ-ਬੇਮਤਲਬ ! ਆਤਮਾ-ਰੂਹ । ਨਜ਼ਾਰੇ-ਦਿਸ਼ । ਤ੍ਰਿਪਤ-ਸੰਤੁਸ਼ਟ । ਸਦੀਵੀ-ਸਦੀ ਦੀ, ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਚਲੀ ਆ ਰਹੀ । ਮਹਾਂਪੁਰਖ-ਵੱਡਾ ਧਾਰਮਿਕ ਮਨੁੱਖ । ਸੰਦੇਹ-ਸ਼ੱਕ । ਸੰਕਟ-ਤੰਗੀ, ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹਲ ਹੇਠਵਾਹੀ ਹੇਠ, ਖੇਤੀ ਹੇਠ । ਸੀਤਲ-ਠੰਢਾ । ਮਾਰੂਥਲ-ਰੇਗਸਤਾਨ । ਉਪਜਾਊ-ਬਹੁਤੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇਣ ਵਾਲੀ । ਲਾਗਲੀਆਂ-ਨੇੜੇ ਦੀਆਂ । ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪਰਬਤ-ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਪਹਾੜ । ਲੀਲ੍ਹਾ-ਖੇਡ । ਪੜਤਾਲਾਂ-ਜਾਂਚ-ਪੜਤਾਲ, ਪਰਖਾਂ ਕਰਦੇ । ਸੰਜੀਵਨੀ ਬੁਟੀ-ਜੀਵਨ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਬੁਟੀ ! ਰੁਜ਼ਗਾਰ-ਰੋਜ਼ੀ । ਦੀਆ ਸਲਾਈ-ਤੀਲਾਂ ਦੀ ਡੱਬੀ ।

ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਲਾਭ Summary

ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਲਾਭ ਪਾਠ ਦਾ ਸਾਰ

ਜੰਗਲ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਦਾਤ ਹਨ । ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ ਤੇ ਸੁਖ ਲਈ ਜੰਗਲ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ । ਜੇ ਜੰਗਲ ਨਾ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਾਹ ਘੁੱਟਿਆ ਜਾਵੇ । ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਨਜ਼ਾਰੇ ਮਨੁੱਖੀ ਆਤਮਾ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੀ ਭੁੱਖ ਨੂੰ ਜੁਗਾਂ-ਜੁਗਾਂ ਤੋਂ ਤ੍ਰਿਪਤ ਕਰਦੇ ਆਏ ਹਨ । ਪਿਛਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਰਿਸ਼ੀ ਲੋਕ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਤਪੱਸਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ । ਸ਼ੁਰੂ-ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦਾ ਘਰ ਜੰਗਲ ਹੀ ਸੀ । ਹੁਣ ਵੀ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਬਾਗ਼ ਲਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਜੰਗਲਾਂ ਲਈ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਦੀਵੀ ਤਾਂਘ ਲੁਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣਾ ਕੇ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਬਹੁਤ ਉੱਨਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਪਰ ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਮਨੁੱਖ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਮਹਾਨ ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ-ਡੁਲੇ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਸਿਹਤ ਡਿਗਦੀ ਗਈ ਹੈ ।

ਅੰਨ ਸੰਕਟ ਕਾਰਨ ਕੁੱਝ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜੰਗਲ ਕੱਟ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਵਾਹੀ ਹੇਠ ਲੈ ਆਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉੱਥੇ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਜਲਵਾਯੂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਤਬਦੀਲੀ ਆ ਗਈ ਹੈ । ਜਦ ਬੱਦਲ ਸਮੁੰਦਰ ਵਲੋਂ ਉੱਡ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਹ ਜਦੋਂ ਜੰਗਲਾਂ ਉੱਤੋਂ ਲੰਘਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਠੰਢਾ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਮੀਂਹ ਵਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਇਹੋ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਮਾਰੂਥਲਾਂ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਵਰਖਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਪਾਸੇ ਵਲ ਉਚੇਂਚਾ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਹਰ ਸਾਲ ਵਣ-ਮਹਾਂਉਤਸਵ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਰੁੱਖ ਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਲੱਕੜੀ ਤੋਂ ਮਕਾਨ ਬਣਦੇ ਹਨ । ਕੁਰਸੀਆਂ, ਮੇਜ਼, ਮੰਜੇ, ਪੀੜੀਆਂ ਵੀ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਹੀ ਦਾਤ ਹਨ । ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਲੱਕੜੀ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਡੇ ਚੁੱਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਅੱਗ ਬਲਦੀ ਹੈ । ਲੱਕੜੀ ਨਾਲ ਹੀ ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ, ਨਿੱਕੇ ਜਹਾਜ਼ ਅਤੇ ਗੱਡੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ । ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਬਿਰਛਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਪੋਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਉਹ ਬਾਰਸ਼ ਦਾ ਪਾਣੀ ਚੂਸ ਲੈਂਦੀ ਹੈ । ਜੇ ਜੰਗਲ ਨਾ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਪਹਾੜਾਂ ਉੱਤੇ ਵਸੇ ਮੀਹਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸਾਰੇ ਦਾ ਸਾਰਾ ਰੁੜ ਕੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਆ ਡਿਗੇ ਅਤੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿਚ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾ ਦੇਵੇ ।

ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਕਈ ਬਿਰਛਾਂ ਨੂੰ ਪੂਜਣ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਵੀ ਬਿਰਛ ਦੀ ਇਸ ਮਹੱਤਤਾ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਬਿਰਛ ਲਾਉਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਘਟ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਲੋੜ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਲਾਗਲੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਤੋਂ ਲੱਕੜੀ ਮੰਗਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ । ਫਲਸਰੂਪ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਜੰਗਲ ਕੱਟੇ ਜਾਣ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਹੜ੍ਹ ਆਉਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ ।

ਜੰਗਲ ਦਾ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਬੜਾ ਵੱਡਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ । ਇਹ ਆਪਣੀ ਠੰਢੀ ਛਾਂ ਅਤੇ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪੋਲੀ ਕੀਤੀ ਧਰਤੀ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਦੇ ਹਨ । ਜੋ ਜੰਗਲ ਨਾ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਜੀਵਨ ਪੰਛੀਆਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਹੋ ਜਾਵੇ । ਜੰਗਲਾਂ ਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਇਕ ਹੋਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਸੰਬੰਧ ਹੈ । ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਲੱਖਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਜੜੀਆਂ-ਬੂਟੀਆਂ ਉਗਾ ਰੱਖੀਆਂ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਈ ਸੰਘਣੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਵਧ ਫੁਲ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਜੰਗਲ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਕਰੋੜਾਂ ਆਦਮੀ ਜੰਗਲਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਕਰਕੇ ਕੰਮ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ । ਦੀਆਸਲਾਈ ਤੇ ਕਾਗਜ਼ ਦੇ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਹੀ ਚਲਦੇ ਹਨ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੂੰਦ, ਲਾਖ, ਸ਼ਹਿਦ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜੰਗਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਕੁਦਰਤ ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਉੱਪਰ ਆਪ ਹੀ ਕਾਬੂ ਰੱਖਦੀ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਜੰਗਲ ਲੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫੈਲ ਜਾਣ, ਤਾਂ ਕੁਦਰਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪ ਹੀ ਜੰਗਲੀ ਅੱਗ ਨਾਲ ਸਾੜ ਕੇ ਘਟਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਾਂ ਵੱਡੇ ਤੇਜ਼ ਝੱਖੜਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਖਾੜ ਕੇ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਹੇਠ ਦੱਬ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਫਿਰ ਸਮਾਂ ਪਾ ਕੇ ਇਹ ਦੱਬੇ ਹੋਏ ਜੰਗਲ ਧਰਤੀ ਦੀ ਅੰਦਰਲੀ ਗੁੱਝੀ ਅੱਗ ਨਾਲ ਸੜ ਕੇ ਕੋਲੇ ਦੀ ਖਾਣ ਵਿਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਅੱਜ ਕੋਲਾ ਇਕ ਵੱਡੀ ਮਨੁੱਖੀ ਲੋੜ ਹੈ । ‘ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖ ਕੇ ਹੀ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਸਾਡੀਆਂ ਕਿੱਕਰਾਂ, ਬੇਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪਿੱਪਲਾਂ, ਬੋਹੜਾਂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਏ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Chapter 1 ਇਹ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Punjabi Chapter 1 ਇਹ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿੰਨੇ ਦਰਿਆ ਵਗਦੇ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੋਰਸ ਦਾ ਯੁੱਧ ਕਿਸ ਰਾਜੇ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੋਰਸ ਦਾ ਯੁੱਧ ਯੂਨਾਨ ਦੇ ਹਮਲਾਵਰ ਰਾਜੇ ਸਿਕੰਦਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
“ਇਹ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4,
ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮਹਾਂਬਲੀ ਰਾਜਾ ਕੌਣ ਹੋਇਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
“ਇਹ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ ਦੇਸ਼-ਭਗਤਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਦੇਸ਼-ਭਗਤਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ-
ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ, ਸ਼ਹੀਦ ਉਧਮ ਸਿੰਘ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸ਼ਹੀਦ ਸੁਖਦੇਵ ਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਰਾਜਗੁਰੁ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਤੋਲ-ਤੁਕਾਂਤ ਮਿਲਾਓ
ਪੰਜਾਬ – ……………….
ਹੋਇਆ – ……………….
ਭਾਈ – ……………….
ਰਿਝਾਏ – ……………….
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬ – ਗੁਲਾਬ
ਹੋਇਆ – ਖਲੋਇਆ
ਭਾਈ – ਪਾਈ
ਰਿਝਾਏ – ਅਖਵਾਏ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਖ਼ਾਲੀ ਸਥਾਨ ਭਰੋ
ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ……………………
ਛੱਡ ਕੇ ਇਸ ਦਾ ਮੋਹ ਸਿਕੰਦਰ ……………………
ਇਸ ਧਰਤੀ ਦਾ ਜਾਇਆ । ਸਭ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸੀ
ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਵਾਰੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ……………।
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ, ਖਿੜਿਆ ਫੁੱਲ ਗੁਲਾਬ ।
ਛੱਡ ਕੇ ਇਸ ਦਾ ਮੋਹ ਸਿਕੰਦਰ, ਦੇਸ ਨੂੰ ਭੱਜ ਖਲੋਇਆ ।
“ਮਹਾਂਬਲੀ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੀ, ਇਸ ਧਰਤੀ ਦਾ ਜਾਇਆ |
ਸਭ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸੀ ਰਹਿੰਦੇ, ਬਣ ਕੇ ਭਾਈ-ਭਾਈ,
ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਵਾਰੀਆਂ ਜਾਨਾਂ, ਹੋ ਕੇ ਬੜੇ ਬੇਤਾਬ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ/ਮੁਹਾਵਰਿਆਂ ਦੀ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋ-
ਕਰੋਖਿੜਿਆ, ਬੇਹਿਸਾਬ, ਵਿਤਕਰੇ, ਫੁੱਟ ਪਾਉਣਾ, ਬੇਤਾਬ, ਲਾੜੀ ।
ਉੱਤਰ :
1. ਖਿੜਿਆ ਪੂਰੇ ਅਕਾਰ ਦਾ ਫੁੱਲ)-ਗੁਲਾਬ ਦਾ ਖਿੜਿਆ ਫੁੱਲ ਮਹਿਕਾਂ ਵੰਡ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
2. ਬੇਹਿਸਾਬ (ਬੇਅੰਤ)-ਅਸਮਾਨ ਵਿਚ ਬੇਹਿਸਾਬ ਤਾਰੇ ਹਨ ।
3. ਵਿਤਕਰੇ (ਭਿੰਨ-ਭੇਦ, ਫ਼ਰਕ-ਸਾਨੂੰ ਧਰਮ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਵਿਤਕਰੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਿਆਸੀ ਲੀਡਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
4. ਫੁੱਟ ਪਾਉਣਾ (ਏਕਤਾ ਨਾ ਰਹਿਣ ਦੇਣੀ)-ਸਿਆਸੀ ਲੀਡਰ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਫੁੱਟ ਪਾਉਣ ਦੇ ਯਤਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
5. ਬੇਤਾਬ (ਉਤਾਵਲਾ)-ਮਾਂ ਆਪਣੇ ਵਿਛੜੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਬੇਤਾਬ ਸੀ ।
6. ਲਾੜੀ (ਦੁਲਹਨ)-ਲਾੜੇ ਤੇ ਲਾੜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਲਾਵਾਂ ਦੀ ਰਸਮ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੋ-

ਮਿੱਠੀ – ……………….
ਆਪਣੇ – ……………….
ਫੁੱਟ – ……………….
ਅਜ਼ਾਦੀ – ……………….
ਮੌਤ – ……………….
ਉੱਤਰ :
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦਮਿੱਠੀ-
ਮਿੱਠੀ – ਕੌੜੀ
ਆਪਣੇ – ਪਰਾਏ
ਫੁੱਟ – ਏਕਾ
ਅਜ਼ਾਦੀ – ਗੁਲਾਮੀ
ਮੌਤ – ਜ਼ਿੰਦਗੀ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਲਿਖੋ-
ਮੇਰਾ, ਪਿਆਰੀ , ਧਰਤੀ, ਲੋਕ, ਦੇਸ, ਕਿਤਾਬ ।
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ – ਹਿੰਦੀ – ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
1. ਮੇਰਾ – मेरा – My
2. ਪਿਆਰੀ – प्यारी – Dear
3. ਧਰਤੀ – धरती – Earth
4. ਲੋਕ – लोग – People
5. ਦੇਸ – देश – Country
6. ਕਿਤਾਬ – पुस्तक – Book.

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
“ਇਹ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਸਤਰਾਂ ਜ਼ਬਾਨੀ ਲਿਖੋ
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਂ ਪਾਣੀਆਂ ਕਾਰਨ, ਇਹ ਧਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਕਹਾਈ ॥
ਮਿੱਠੀ ਪਿਆਰੀ ਬੋਲੀ ਇਸ ਦੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਖਵਾਈ ।
ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਰਿਗਵੇਦ ਦੀ ਦਿੱਤੀ, ਪਹਿਲੀ ਏਸ ਕਿਤਾਬ ।
ਇਹ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ਬੇਲੀਓ, ਇਹ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ।

ਕਵਿ-ਟੋਟਿਆਂ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ

(ੳ) ਇਹ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ਬੇਲੀਓ, ਇਹ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ,
ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ, ਖਿੜਿਆ ਫੁੱਲ ਗੁਲਾਬ ।
ਇਹ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ……………..।
ਪੰਜ ਪਾਣੀਆਂ ਕਾਰਨ, ਇਹ ਧਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਕਹਾਈ,
ਮਿੱਠੀ, ਪਿਆਰੀ ਬੋਲੀ ਇਸ ਦੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਖਵਾਈ ।
ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ “ਰਿਗਵੇਦ ਦੀ ਦਿੱਤੀ, ਪਹਿਲੀ ਏਸ ਕਿਤਾਬ,
ਇਹ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਸਾਥੀਓ ! ਇਹ ਮੇਰਾ ਦੇਸ ਪੰਜਾਬ ਹੈ । ਇਹ ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਹੈ । ਇਹ ਖਿੜੇ ਹੋਏ ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਫੁੱਲ ਵਰਗੀ ਸੁੰਦਰ ਹੈ । ਇਸ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਪੰਜ ਦਰਿਆਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ, ਰਾਵੀ, ਚਨਾਬ ਅਤੇ ਜਿਹਲਮ-ਵਗਦੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਕਹਾਈ ।ਇਸ ਦੀ ਮਿੱਠੀ, ਪਿਆਰੀ ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ‘ਰਿਗਵੇਦ’ ਦਿੱਤੀ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :
ਬੇਲੀਓ-ਸਾਥੀਓ, ਦੋਸਤੋ ! ਪੰਜ ਪਾਣੀਆਂ-ਪੰਜ ਦਰਿਆ । ਕਹਾਈ-ਅਖਵਾਈ । ਰਿਗਵੇਦ-ਵੈਦਿਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਤਨ ਗ੍ਰੰਥ ।

(ਅ) ਪੋਰਸ ਅਤੇ ਸਿਕੰਦਰ ਦਾ ਯੁੱਧ, ਇਸ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਹੋਇਆ,
ਛੱਡ ਕੇ ਇਸ ਦਾ ਮੋਹ ਸਿਕੰਦਰ, ਦੇਸ ਨੂੰ ਭੱਜ ਖਲੋਇਆ ।
ਤੱਕੀਆਂ ਉਸ ਨੇ ਪੋਰਸ ਦੇ ਵਿੱਚ, ਅਣਖਾਂ ਬੇਹਿਸਾਬ,
ਇਹ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਹੇ ਸਾਥੀਓ ! ਯੂਨਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਮਲਾਵਰ ਸਿਕੰਦਰ ਦਾ ਪੋਰਸ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਇਸੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਉੱਪਰ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸਿਕੰਦਰ ਨੂੰ ਇੰਨੀ ਮਾਰ ਪਈ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਇਸਦਾ ਮੋਹ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਯੂਨਾਨ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਭੱਜ ਗਿਆ ਸੀ । ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਰਾਜੇ ਪੋਰਸ ਵਿਚ ਬੇਹਿਸਾਬ ਅਣਖਾਂ ਦੇਖੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਸਦੀ ਅੱਗੇ ਵੱਧਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਈ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :
ਪੋਰਸ ਅਤੇ ਸਿਕੰਦਰ-ਪੋਰਸ ਜਿਹਲਮ ਦੇ ਕੰਢੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ‘ ਰਾਜਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ 327 ਈ: ਪੂ: ਵਿਚ ਯੂਨਾਨ ਤੋਂ ਆਏ ਹਮਲਾਵਰ ਸਿਕੰਦਰ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਹੋਈ ਸੀ । ਇਸ ਵਿਚ ਪੋਰਸ ਦੀ ਭਾਵੇਂ ਹਾਰ ਹੋਈ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਕਬੀਲਿਆਂ ਨੇ ਸਿਕੰਦਰ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਕਰਾਰੀ ਟੱਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਅੱਗੇ ਵੱਧਣ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਹੀ . ਨਾ ਪਿਆ ਤੇ ਉਹ ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ ਤੋਂ ਹੀ ਵਾਪਸ ਮੁੜ ਗਿਆ ਸੀ । ਭੱਜ ਖਲੋਇਆ-ਦੌੜ ਗਿਆ | ਅਣਖ-ਸ਼ੈ-ਸਤਿਕਾਰ ਦੀ ਇੱਛਾ । ਬੇਹਿਸਾਬ-ਬੇਅੰਤ ।

(ਇ) ਬੁੱਲ੍ਹੇ, ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ ਨੇ ਇੱਥੇ, ਆਪਣੇ ਪੀਰ ਰਿਝਾਏ,
ਨਾਨਕ ਇਸ ਧਰਤੀ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਗੁਰੂ, ਪੀਰ ਅਖਵਾਏ ।
ਮਰਦਾਨੇ ਨੇ ਛੇੜੀ, ਰੱਬੀ ਬਾਣੀ ਨਾਲ ਰਬਾਬ,
ਇਹ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ……………………. ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ ;
ਹੇ ਸਾਥੀਓ ! ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇਸ ਧਰਤੀ ਉੱਪਰ ਹੀ ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ ਤੇ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਜਿਹੇ ਸੂਫ਼ੀ ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੀਰ-ਮੁਰਸ਼ਦਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਨਿਹਾਲ ਕੀਤਾ । ਇਸੇ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਹੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਸਭ ਹਿੰਦੂਆਂ-ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਗੁਰੂ-ਪੀਰ ਅਖਵਾਏ । ਇਸੇ ਧਰਤੀ ਉੱਪਰ ਹੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸਾਥੀ ਮਰਦਾਨੇ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੱਬੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਰਬਾਬ ਵਜਾਈ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :
ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ-ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੂਫ਼ੀ ਫ਼ਕੀਰ । ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ-16ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੂਫ਼ੀ ਫ਼ਕੀਰ । ਪੀਰ-ਗੁਰੂ, ਮੁਰਸ਼ਦ । ਰਿਝਾਏ-ਖ਼ੁਸ਼ ਕੀਤੇ, ਨਿਹਾਲ ਕੀਤੇ । ਪੀਰ-ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਬਜ਼ੁਰਗ, ਧਰਮ-ਗੁਰੂ, ਮੁਰਸ਼ਦ | ਰਬਾਬ-ਇਕ ਸੰਗੀਤ-ਸਾਜ਼ ।

(ਸ) “ਮਹਾਂਬਲੀ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ’ ਸੀ, ਇਸ ਧਰਤੀ ਦਾ ਜਾਇਆ,
ਬਿਨਾਂ ਵਿਤਕਰੇ ਚਾਲੀ ਸਾਲ ਉਸ, ਰੱਜ ਕੇ ਰਾਜ ਕਮਾਇਆ ।
ਸਭ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਪੂਰੇ ਕੀਤੇ, ਉਸ ਨੇ ਕੁੱਲ ਖੁਆਬ, .
ਇਹ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ …………….. ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਹੇ ਸਾਥੀਓ ! ਮਹਾਂਬਲੀ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵੀ ਇਸੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਦਾ ਜੰਮਪਲ ਸੀ । ਉਸ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਜਾਂ ਧਰਮ ਦਾ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਪਾਏ ਬਿਨਾਂ ਚਾਲੀ ਸਾਲ ਰੱਜ ਕੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਸਾਰਿਆਂ ਧਰਮਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਸ ਦੇ ਹਲੀਮੀ ਰਾਜ ਨੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਕੀਤਾ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :
ਮਹਾਂਬਲੀ-ਬਹੁਤ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ । ਜਾਇਆ-ਪੁੱਤਰ । ਵਿਤਕਰੇ- ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ । ਖ਼ੁਆਬ-ਸੁਪਨੇ ।

(ਹ) ਸਭ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸੀ ਰਹਿੰਦੇ, ਬਣ ਕੇ ਭਾਈ-ਭਾਈ,
ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਸੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਫੁੱਟ ਪਾਈ ॥
ਸੰਤਾਲੀ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ, ਸਤਲੁਜ ਅਤੇ ਚਨਾਬ,
ਇਹ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ …………………. ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਹੇ ਸਾਥੀਓ ! ਮੇਰੇ ਪਿਆਰੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਦੇ ਸਭ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵੈਰ-ਵਿਰੋਧ ਤੋਂ ਭਰਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ “ਪਾੜੋ ਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋ’ ਦੀ ਨੀਤੀ ਉੱਤੇ ਚਲਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਿਰਕੂ ਫੁੱਟ ਪਾ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸਦਾ ਸਿੱਟਾ ਇਹ ਨਿਕਲਿਆ ਕਿ 1947 ਵਿੱਚ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਦਿਨ ਆਉਣ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਮ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਵੰਡ ਹੋ ਗਈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਤਲੁਜ ਅਤੇ ਚਨਾਬ ਦਰਿਆ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :
ਭਾਈ ਭਾਈ-ਭਰਾ-ਭਰਾ ਬਣ ਕੇ 1 ਫੁੱਟ-ਦੋ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚ ਏਕਤਾ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਸੋਂ ਧਾੜ ਪਈ ਹੋਣੀ । ਸੰਤਾਲੀ-ਸੰਨ 1947, ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲੀ ।

(ਕ) ਊਧਮ ਸਿੰਘ, ਕਰਤਾਰ ਸਰਾਭੇ; ਜਾਨ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਲਾਈ,
ਰਾਜਗੁਰੂ, ਸੁਖਦੇਵ, ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਲਾੜੀ ਮੌਤ ਵਿਆਹੀ ॥
ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਵਾਰੀਆਂ ਜਾਨਾਂ, ਹੋ ਕੇ ਬੜੇ ਬੇਤਾਬ,
ਇਹ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ………………… ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਹੇ ਮੇਰੇ ਸਾਥੀਓ ! ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਛੁਡਾਉਣ ਤੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਸ: ਉਧਮ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸ: ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਵੀ ਨਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਨੇ ਲਾੜੀ ਮੌਤ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਲਿਆ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਬੇਚੈਨ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :
ਉਧਮ ਸਿੰਘ-ਸ: ਉਧਮ ਸਿੰਘ ਸੁਨਾਮ, ਜਿਸ ਜਲ੍ਹਿਆਂ ਵਾਲੇ ਬਾਗ਼ ਦੇ ਖੂਨੀ ਕਾਂਡ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਸ: ਮਾਈਕਲ ਉਡਵਾਇਰ ਦਾ ਕਤਲ ਕੀਤਾ ਤੇ ਫਿਰ ਹੱਸਦਾ ਹੋਇਆ ਫਾਂਸੀ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ । ਕਰਤਾਰ ਸਰਾਭੇ-ਸ: ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢਣ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਬਣੀ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਸਰਗਰਮ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ ਤੇ ਕੇਵਲ 19 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੱਸਦਾ ਹੋਇਆ। ਫਾਂਸੀ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ । ਰਾਜਗੁਰੂ, ਸੁਖਦੇਵ, ਭਗਤ ਸਿੰਘ-ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਰਾਜਗੁਰੂ ਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਨੂੰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਵਿਰੋਧੀ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਕਾਰਨ ਇਕੱਠਿਆਂ ਫਾਂਸੀ ਲਾਈ ਗਈ ਸੀ | ਲਾੜੀ-ਦੁਲਹਨ 1 ਵਾਰੀਆਂ-ਕੁਰਬਾਨ ਕੀਤੀਆਂ । ਬੇਤਾਬ-ਬੇਚੈਨ, ਵਿਆਕੁਲ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class English Book Solutions Chapter 3 The Giving Tree Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 English Chapter 3 The Giving Tree

Activity 1.

Look up the following words in a dictionary. You should seek the following information about the words and put them in your WORDS notebook.
1. Meaning of the word as used in the lesson (Adjective/Noun/Verb, etc.)
2. Pronunciation (The teacher may refer to the dictionary or the mobile phone for correct pronunciation.)
3. Spellings

Swing (verb)	trunk	branches
business	sail	resource

Vocabulary Expansion

Activity 2.

Read the following phrases. Find out their meaning by reading the story again. Write two meaningful sentences using each phrase.

1. climb up
(a) He climbed up a tall tree.
(b) We climbed up a hill.

2. Cut off
(a) Our village was cut off from the city during rains.
(b) I cut off the spoiled part of the mango.

3. cut down
(a) He cut down the old neem tree.
(b) Many trees were cut down by the villagers

4. Stay away
(a) stay away from the bad people.
(b) I stay away from the crowd of people.

5. Take away
(a) Drinking took away his life.
(b) The thief took away my purse.

Learning to Read and Comprehend

Activity 3.

Read the story carefully and answer the following questions in “Yes”/“No’. For example :

Question : Did the boy love the tree when he was a child ?
Answer : Yes, he did.

Question 1.
Did the tree love the little boy ?
Answer:
Yes, she did.

Question 2.
Did the tree have money to give the boy ?
Answer:
No, she didn’t.

Question 3.
Did the boy want to go to a nearby village ?
Answer:
No, he didn’t.

Question 4.
Did the boy get married ?
Answer:
Yes, he did.

Question 5.
Did the tree allow the boy to sit down on the stump ?
Answer:
Yes, she did.

Activity 4.

Answer the following questions.

Question 1.
Who would come and play with the tree ?.
वृक्ष के साथ कौन आकर खेलता था ?
Answer:
A little boy would come and play with the tree.

Question 2.
Who was too big to climb and play ?
कौन इतना बड़ा था कि ऊपर चढ़ कर खेल नहीं सकता था ?
Answer:
The boy was too big to climb up the tree and play.

Question 3.
Why did the boy want a boat ?
लड़के को नाव क्यों चाहिए थी ?
Answer:
The boy wanted a boat to sail him away to another city.

Question 4.
Why did the boy want to go to another city ?
लड़का किसी दूसरे शहर क्यों जाना चाहता था ?
Answer:
The boy wanted to go to another city for business.

Question 5.
What did the tree say in the end ?
अंत में वृक्ष ने क्या कहा ?
Answer:
In the end the tree asked the boy to sit on her stump and rest.

Activity 5.

Fill in the blanks with the words given below. You can use each word twice, if necessary.
sailed, tree, stump, grew, happy, climb up, swing, house, tired, apples

1. Once there was a boy and a ……………….
2. The boy played with the ……………………
3. The tree asked the boy to …………………… and ………………….. from her branches.
4. The boy ………………….. older.
5. The tree asked the boy to sell-off …………………… to get money.
6. The boy cut off the branches to make a …….
7. The boy made a boat from the trunk of the tree and …………………. away.
8. The tree was not ……………
9. The boy came back to the tree. He said that he was
10. The boy sat on the ………………….. to rest.
Answer:
1. tree
2. tree
3. climb up, swing
4. grew
5. apples
6. house
7. sailed
8. happy
9. tired
10. stump.

Activity 6.

Give opposites of the given words in the given space.

Word — Opposite
1. happy — sad
2. give — take
3. sell — buy
4. come — go
5. quiet — noisy
6. climb up — climb down

Activity 7.

Add ‘ed to the following words and write a meaningful sentence.
Example: Stay: I stayed in Jammu for a week.

Answer:
1. want – He wanted to take rest.
2. climb – He climbed up a hill.
3. play – We played football,
4. sail – The ship sailed away to U.S.A.
5. rest – We rested under a tree.

Learning Language

Pronoun

A pronoun is a word used in place of a noun.
Noun (संज्ञा) के स्थान पर प्रयोग होने वाला शब्द Pronoun (सर्वनाम) कहलाता है|
The words ‘they’ ; ‘she’; ‘her’; ‘he’; ‘it are used in place of nouns.
We call them Pronouns. There are three main kinds of pronouns :
Pronouns मुख्य रूप से तीन प्रकार के होते हैं —
1. Personal Pronoun
2. Demonstrative pronoun
3. Interrogative pronoun

1. Personal Pronoun :
Pronouns which are used in place of proper nouns to avoid repetition are called personal pronouns. ये Pronouns वाक्य में Proper Noun की बारम्बारता से बचने के लिए प्रयोग में लाये जाते हैं।
For example :
My mother is very tired because my mother has been working the whole day.
My mother is very tired because she has been working for the whole day.

There are three kinds of personal pronouns.

1. Pronouns of the First Person
Singular — Plural
I, my, mine, me, myself — We, our, ours, us, ourselves

2. Pronouns of the Second Person
Singular — Plural
you, yours, yourselves, your — you, yours, yourself, your

3. Pronouns of the Third Person
Singular — Plural
he, she, it, him, her — them, their, theirs

Activity 8.

Fill in the blanks using personal pronouns.

Question 1.
……………. often reads until late at night.
(a) he
(b) Aman
(c) Meena
(d) they
Answer:
(a) he

Question 2.
…………….. is running up and down the stairs.
(a) the cat
(b) she
(c) my brother
(d) you
Answer:
(b) she

Question 3.
……………….. is from Mumbai.
(a) Rosy
(b) my friend
(c) he
(d) this statue
Answer:
(c) he

Question 4.
Have ……………….. got a dog, Meena ?
(a) anyone
(b) they
(c) someone
(d) it
Answer:
(b) they

Question 5.
We enjoy the roses so much. ………………. really make the garden beautiful.
(a) they
(b) its
(c) someone
(d) flowers
Answer:
(a) they

Question 6.
Aman isn’t an architect. ……………. . is an engineer
(a) he
(b) they
(c) it
(d) she
Answer:
(a) he

Question 7.
Are …………. friends or not ?
(a) he
(b) she
(c) we
(d) it
Answer:
(c) we

Question 8.
My doctor was born in London. …. ………….. teaches language lessons in his spare time.
(a) they
(b) it
(c) she
(d) he
Answer:
(d) he

Question 9.
All my teachers are from Europe. …………….. come from all over the continent.
(a) she
(b) we
(c) they
(d) them
Answer:
(c) they

Question 10.
Our friends are athletes. All of ………………. are either strong, fast, or both.
(a) we
(b) they
(c) them
(d) you
Answer:
(c) them

2. Demonstrative Pronoun

A demonstrative pronoun is a pronoun that is used to point to something within a sentence. These pronouns can indicate items in space or time and they can be either singular or plural.
TE Pronoun aice À force on ha ca as forgeim H GIRT GIGI ITE Singular Haal Plural fti
नीचे दिए गए वाक्यों में italicized शब्द Demonstrative Pronouns हैं : This was my mother’s purse. That looks like the car I used to drive. These are nice shoes, but they look uncomfortable. Those look like riper than the apples on my tree.

Activity 9.

Fill in the blanks using demonstrative pronouns. Choose the best answer to complete each sentence.

Question 1.
……………… was such an interesting experience.
(a) that
(b) these
(c) those
(d) such
Answer:
(a) that

Question 2.
Are ……………. your shoes ?
(a) that
(b) them
(c) those
(d) this
Answer:
(c) those

Question 3.
You’ll have to get your own pen. ……… is mine.
(a) that
(b) those
(c) such
(d) this
Answer:
(d) this

Question 4.
There is no end to ……..
(a) such
(b) those
(c) this
(d) none
Answer:
(c) this

Question 5.
Because of their bad behaviour, ……….. ……… of the children were given allowances.
(a) none
(b) that
(c) those
(d) them
Answer:
(a) none

Question 6.
………………. of them had seen it before.
(a) those
(b) neither
(c) such
(d) this
Answer:
(b) neither

Question 7.
Is …………… yours ?
(a) this
(b) those
(c) these
(d) such
Answer:
(a) this

Question 8.
Everyone ate early. When we arrived ……………… was left.
(a) that
(b) such
(c) none
(d) neither
Answer:
(c) none

Question 9.
Please give me one of .
(a) that
(b) those
(c) this
(d) such
Answer:
(b) those

Question 10.
……………….. are nice looking.
(a) this
(b) that
(c) these
(d) such.
Answer:
(c) these

3. Interrogative (प्रशनवाचक) Pronoun

An interrogative pronoun is used to make asking questions easy. There are just five interrogative pronouns. ये Pronoun प्रश्न पूछने के लिए प्रयोग किए जाते हैं और प्रायः प्रश्नवाचक शब्द से आरंभ होते हैं।

The five interrogative pronouns are what, which, who, whom, and whose.
— What is used to ask questions about people or objects.
(लोगों तथा वस्तुओं के बारे में प्रश्न)
What do you want for dinner ?
What is your name ?

— Which is used to ask questions about people or objects.
Which seat would you like?
Which of these ice cream flavours is you favourite ?

— Who is used to ask questions about people.
(व्यकतियों के बारे में प्रशन)
Who is that man over there ?
Who is the strongest in the class ?

— Whom is used to ask questions about people.
With whom did you go to the class ?

— Whose is used to ask questions about people or objects, always related to possession.
Whose sweater is this?
I wonder whose dog is digging our lawn ?

Activity 10.

Fill in the blanks with an interrogative pronoun.

Question 1.
……………….. threw the football ?
(a) who
(b) what
(c) which
(d) whose
Answer:
(a) who

Question 2.
…… Would you prefer, coffee or tea ?
(a) who
(b) whom
(c) which
(d) whose
Answer:
(c) which

Question 3.
………………. time do we need to be at the station?
(a) which
(b) what
(c) whose
(d) whom
Answer:
(b) what

Question 4.
…………….. bike is that ?
(a) whom
(b) whose
(c) what
(d) who
Answer:
(b) whose

Question 5.
……………. is your brother’s name?
(a) who
(b) whom
(c) what
(d) whose
Answer:
(c) what

Question 6.
……………. did you tell ?
(a) whom
(b) what
(c) whose
(d) which
Answer:
(b) what

Question 7.
……………. of these books have you read ?
(a) what
(b) whom
(c) whose
(d) which
Answer:
(d) which

Question 8.
…………….. wants ice-cream ?
(a) what
(b) whom
(c) who
(d) whose
Answer:
(c) who

Learning to Write

Activity 11.

Did you like the story ? Talk to your partner and discuss two things you liked and one thing you did not like in the story. After discussion, add another paragraph to change the ending of the story.
Answer:
The boy sat there thinking. He thought of trees who give something to man all through their lives. They gift their all happily and become a stump. They give the message : “Real happiness lies in giving’. But it is a pity that man cuts down trees unwisely. He has no regard for their usefulness and selflessness.

Learning to Use Language

Activity 12.

Write a letter to your friend inviting him for the birthday party.

Kailash Colony
…………. City
March 12, 20…
My dear Vinod
You will be glad to know that my birthday falls on March 20. I am planning to celebrate it at home. There will be a programme of dance and music. A dinner will also be served. All our friends are coming to the party. I hope you will also join us. I am sure you will enjoy yourself.
Yours sincerely
Prem

Learning to Listen

Activity 13.

The teacher will read the story to the students again. Listen to the story carefully. Write whether the statements are ‘True’ or ‘False’ in the given space.

1. The tree loved the little boy. — (True)
2. The tree liked the boy to swing from the branches of the tree. — (True)
3. The tree became sad whenever the boy came back. — (False)
4. The tree gave the boy a lot of money. — (False)
5. The tree asked the boy to cut off her branches and make a house. — (True)
6. The boy wanted a ship to go to another city. — (False)
7. The tree allowed the boy to cut down her trunk. — (True)
8. At last, the boy wanted a quiet place to sit and rest. — (True)
9. The tree refused the boy from sitting on her old stump. — (False)
10. The story shows that the boy is selfish. — (True)

Learning to Speak.

Activity 13 (Role Play)

The children will work in pairs.
Practise speaking the following sentences with your partner. One of you will become the tree and one will become the boy. After practice, all the pairs will speak in front of the class.
1. The tree: Come, boy, come. Climb up my trunk, swing from my branches, eat apples and be happy.
2. The boy: I am too big to climb and play. I want some money to buy things and have fun. Can you give me some money ?
3. The tree: I have no money but you can take my apples and sell them in the city. Then you will have some money and you will be happy.
4. The tree: Come, boy, come. Climb up my trunk, swing. from my branches, eat apples and be happy.
5. The boy: I am too busy to climb trees. I want to get married. I need a house. Can you give me a house ?
6. The trees : You may cut off my branches. Build a house and be happy.

Comprehension Of Passages

Read the given passages and answer the questions that follow each.

(1) Once there was a tree and she loved a little boy. Every day the boy would come, eat applies and play with her. He would swing from her branches and eat apples. The boy loved the tree very much. And the tree was very happy.

The time went by. The boy grew older. The tree was often alone. One day the boy came to the tree. The tree said, “Come, boy, come. Climb up my trunk, swing from my branches, eat apples and be happy.” “I am too big to climb and play,” said the boy. “I want some money to buy things and have fun. Can you give me some money ?” The tree said, “I have no money but you can take my apples and sell them in the city. Then you will have some money and you will be happy.” The boy did so and went away. The tree was happy.

(i) What made the tree very happy ?
वृक्ष को क्या बात बहुत अधिक खुशी देती थी ?

(ii) Why did the tree give the boy her apples ?
वृक्ष ने लड़के को अपने सेब क्यों दिए ?

(iii) Choose true or false statements.
(a) The boy grew younger.
(b) The boy wanted money to buy things for fun.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage.
(a) The tree was often ————
(b) The tree loved ————
Or
Match the words with their meanings :

(a) alone	go down
(b) climb	lonely
	go up

Answer:
(i) The boy’s love for her made the tree very happy.
(ii) She gave the boy her apples to sell and get money.
(iii)
(a) False
(b) True
(iv)
(a) The tree was often alone.
(b) The tree loved a little boy.
Or
(a) alone – lonely
(b) climb – go up

(2) The boy again stayed away for a long time. One day he came back. The tree was very happy and said, “Come, boy, come. Climb up my trunk, swing from my branches, eat apples and be happy.” The boy said, “I am too sad to play. I want to go to another city for business.

Can you give me a boat that will take me away to another city.” The tree said, “Cut down my trunk and make a boat. Then you can sail away and be happy. The boy did so and sailed away. The tree was very happy, but not really.

After a long time, the boy who was now an old man came back again. “I am sorry, boy. I have nothing to give you,” said the tree. I wish I could give you something. I am just an old stump.” “I don’t need anything now. I just want a quiet place to sit and rest.

I am very tired,” said the boy. “Well, an old stump is good for sitting and resting. Come, boy, sit down and rest.” The boy sat on the stump to rest. And the tree was very happy.

(i) Why was the boy sad ?
लड़का क्यों उदास था ?

(ii) What was the only thing that the boy wanted in the end ?
अंत में लड़का कौन-सी एक मात्र चीज़ चाहता था ?

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book :
(a) The boy had grown old.
(b) He was too sad to play.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage.
(a) Cut down my trunk and ……………..
(b) An old stump is good for ……………
Or
Match the words with their meanings :

(a) business	calm
(b) quiet	trade
	sad

Answer:
(i) The boy was sad because he wanted to go to another city for business, but he had no boat.
(ii) In the end, he just wanted a quiet place to sit and rest.
(iii)
(a) True
(b) True
(iv)
(a) Cut down my trunk and make a boat.
(b) An old stump is good for sitting and resting.
Or
(a) business – trade
(b) quiet – calm

Use Of Words/Phrases In Sentences

1. Swing (Verb)(move to and fro on a swing) –
The girls are swinging in the park.
लड़कियां पार्क में झूला झूल रही हैं।

2. Branches (off-shoots) –
A big tree has many branches.
बड़े वृक्ष की कई शाखाएं होती हैं।

3. Business (trade) –
He has gone out for a business.
वह व्यापार के लिए बाहर गया हुआ है।

4. Climb (go up) –
I can’t climb this wall,
मैं इस दीवार पर नहीं चढ़ सकता।

5. Stump (remaining part of a chopped tree) –
The stump of tree was very hard.
वृक्ष का ढूंठ बहुत ही कठोर था।

6. Another (one more). –
Please give me another pen.
कृपया मुझे एक और पेन दीजिए।

7. Build (make, construct) –
We are building a new house.
हम एक नया मकान बना रहे हैं। .

8. Carry away (take away) –
Carry away your books from here.
अपनी पुस्तकें यहां से ले जाओ।

Word Meanings

The Giving Tree Summary in Hindi

Once there was ……………. tree was happy.

एक बार एक मादा वृक्ष था और वह एक छोटे से बच्चे को प्यार/दुलार करता था। बच्चा प्रतिदिन आता था, सेब खाता था और उसके साथ खेलता था। वह उसकी टहनियों पर झूलता था और सेब खाता था। बच्चा वृक्ष को बहुत प्यार करता था। इसलिए वृक्ष खुश था।

समय बीतता गया। बच्चा बड़ा हो गया। वृक्ष प्रायः अकेला रहता था। एक दिन बच्चा वृक्ष के पास आया। वृक्ष ने कहा, “आओ, बच्चे, आओ। मेरे तने पर चढ़ जाओ, मेरी टहनियों पर झूलो, सेब खाओ और खुश रहो।” बच्चे ने कहा, “मैं इतना बड़ा हो गया हूँ कि मैं चढ और खेल नहीं सकता।

मुझे मनोरंजन के लिए कुछ चीजें खरीदने के लिए कुछ पैसे चाहिएं। क्या तुम मुझे कुछ पैसे दे सकते हो ?” वृक्ष ने कहा, “मेरे पास पैसे नहीं है परन्तु तुम मेरे सेब ले सकते हो और उन्हें ले जाकर शहर में बेच सकते हो तब तुम्हारे पास कुछ पैसा आ जायेगा और तुम खुश रहोगे।”

बच्चे ने वैसा ही किया और चला गया। वृक्ष खुश था। बच्चा लम्बे समय तक वापिस नहीं आया। वृक्ष उदास था। एक दिन बच्चा वापिस आया। वृक्ष ने खुशी से कहा, “आओ, बच्चे, आओ। मेरे तने पर चढ़ जाओ, मेरी टहनियों पर झूलो, सेब खाओ और खुश रहो।” बच्चे ने कहा, “मैं इतना व्यस्त हूँ कि मैं वृक्षों पर नहीं चढ़ सकता।

मैं शादी करना चाहता हूँ। मुझे एक घर चाहिए। क्या तुम मुझे एक घर दे सकते हो ?” वृक्ष ने कहा, “तुम मेरी शाखाओं को काट . सकते हो। घर बना लो और खुश रहो। “बच्चे ने उसकी शाखाओं को काटा और ले जाकर अपना घर बना लिया। वृक्ष खुश था।

The boy again ……… was very happy.

बच्चा फिर से एक लम्बे समय तक दूर रहा। एक दिन वह वापिस आया। वृक्ष बहुत खुश हुआ और कहा, “आओ, बच्चे, आओ। मेरे तने पर चढ़ जाओ, मेरी टहनियों पर झूलो, सेब खाओ और खुश रहो।” बच्चे ने कहा, “मैं इतना उदास हूँ कि मैं खेल नहीं सकता। मैं व्यापार के लिए दूसरे शहर जाना चाहता हूँ।

क्या तुम मुझे एक नाव दे सकते हो जो मुझे दूसरे शहर ले जाये ?” वृक्ष ने कहा, “मेरा तना काट लो और नाव बना लो। तब तुम नाव चला कर दूर जा सकते हो और खुश रह सकते हो।” बच्चे ने वही किया और नाव पर चला गया। वृक्ष खुश हो गया परन्तु वास्तव में वह खुश नहीं था।

बहुत समय बाद वह बच्चा जो अब बूढ़ा आदमी बन चुका था वापिस लौट आया। वृक्ष ने कहा, “बच्चे, मुझे खेद है, मेरे पास तुम्हें देने के लिए कुछ नहीं है। काश! मैं तुम्हें कुछ दे पाता। मैं केवल एक पुराना ढूंठ हूँ।” बालक (बूढ़ा आदमी) ने कहा, “मुझे अब कुछ नहीं चाहिए।

मैं तो केवल बैठने और आराम करने के लिए एक शांत जगह चाहता हूँ। मैं बहुत थक चुका हूँ।” “अच्छा, एक पुराना लूंठ बैठने और आराम करने के लिए अच्छी जगह है। आओ, बच्चे बैठ जाओ और आराम करो।” बालक आराम करने के लिए ढूंठ पर बैठ गया। इससे वृक्ष बहुत ही खुश हो गया।

Retranslation Of Isolated Sentences

1. She loved a little boy.
वह एक छोटे से बालक से प्रेम करती थी।

2. The boy grew older.
लड़का बड़ा हो गया।

3. The tree was often alone.
वृक्ष प्राय: अकेला रहता था।

4. I am too big to climb and play.
मैं इतना बड़ा हो गया हूं कि चढ़ (ऊपर) और खेल नहीं सकता।

5. The tree was happy.
वृक्ष खुश था।

6. The boy did not come back for a long time.
लड़का लम्बे समय तक वापिस नहीं आया।

7. I want to get married.
मैं शादी करना चाहता हूँ।

8. You may cut off my branches.
तुम मेरी शाखाएं काट सकते हो।

9. I want to go to another city for business.
मैं व्यापार के लिए किसी दूसरे शहर जाना चाहता

10. Cut down my trunk and make a boat.
मेरा तना काट कर नाव बना लो।

11. I wish I could give you something.
काश! मैं तुम्हें कुछ दें पाती/पाता।

12. I just want a quiet place to sit and rest.
मुझे केवल बैठने और आराम करने के लिए एक शांत जगह चाहिए।

Punjab State Board PSEB 6th Class English Book Solutions Chapter 2 The Lake of the Moon Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 English Chapter 2 The Lake of the Moon

Activity 1.

Look up the following words in a dictionary. You should seek the following information about the words and put them in your WORDS notebook. :
1. Meaning of the word as used in the lesson (Adjective, Noun, Verb. etc.)
2. Pronunciation (The teacher may refer to the dictionary or the mobile phone for correct pronunciation.)
3. Spellings

majestic	tusker	severe	drought	prevent
messenger	reflect	protection	disturb	to and fro

Vocabulary Expansion

Some animals live or move together. The group of animals have different names. Elephants move in herds, rabbits live in colonies and birds flock together. ‘Herds’ and ‘colonies’ are collective nouns. Collective nouns are names for a ‘collection’ or a ‘number’ of people or things.

कुछ पशु एक साथ समूह में रहते हैं। पशुओं या वस्तुओं के समूह को विभिन्न नाम दिए जाते हैं, जैसे – Herd of elephants (हाथियों का झुंड), Colony of rabbits (खरगोशों की बस्ती), flock of birds (पक्षियों का समूह) Collective Nouns कहलाते हैं।

Let us look at some more collective nouns.

1. Collection of horses – team of horses
2. group of ants – army of ants
3. group of vultures – wake of vultures
4. group of cards – pack of cards
5. group of ladies – bevy of ladies

Activity 2.

Match the following things with their group name :

Answer:

Learning to Read and Comprehend

Activity 3.

Choose the correct option and put a tick :

Question 1.
What happened in the area where the elephants lived ?
(a) there were floods
(b) there was no water
(c) there was fire in the jungle.
Answer:
(b) there was no water.

Question 2.
The elephant king told the elephant to go to :
(a) different lakes
(b) the moon
(c) different directions
Answer:
(c) different directions

Question 3.
What was close to the lake ?
(a) a big forest
(b) a colony of rabbits
(c) the moon
Answer:
(b) a colony of rabbits.

Question 4.
Why did rabbits panic ?
(a) thousands of rabbits died
(b) elephants would drink all the water in the lake
(c) the moon would get angry
Answer:
(a) thousands of rabbits died.

Question 5.
What did the king of rabbits want other rabbits to find?
(a) water
(b) another place to go
(c) solution
Answer:
(c) solution

Question 6.
What did one little rabbit say?
(a) fight the elephants
(b) hide till the elephants go away
(c) make him a messenger to the elephant king
Answer:
(c) make him a messenger to the elephant king

Question 7.
What did the little rabbit climb?
(a) a mountain
(b) a huge rock
(c) on the back of the elephant king
Answer:
(b) a huge rock

Question 8.
What did the little rabbit say to the Elephant King ?
(a) that he was the messenger of the Moon
(b) he ordered the king to leave their area
(c) that the elephants should be ready for a fight
Answer:
(a) that he was the messenger of the Moon

Question 9.
What message does he give to the King?
(a) that the elephant herd had soiled the water of the holy lake
(b) rabbits, were under the special protection of the moon
(c) both ‘a’ and ‘b’
Answer:
(c) both ‘a’ and ‘b’.

Question 10.
Where does the rabbit take the elephant king ?
(a) a lake
(b) another forest
(c) none of the above
Answer:
(a) a lake.

Activity 4.

Answer the following questions :

Question 1.
What happened to the place where the herd of elephants lived ?
उस स्थान को क्या हुआ जहां हाथियों का झुंड रहता था ?
Answer:
There was a severe drought (भीषण सुखा) and there was no water.

Question 2.
Where was the water found ?
पानी कहां मिला था ?
Answer:
The water was found in a lake in another jungle.

Question 3.
Who became the messenger ?
संदेशवाहक कौन बना?
Answer:
A little rabbit became the messenger.

Question 4.
Why did the water move to and fro ?
पानी इधर-उधर क्यों हिलने लगा ?
Answer:
The water moved to and fro because it was disturbed.

Question 5.
Why did the elephant king believe that the Moon had become angrier ?
राजा हाथी को इस बात का विश्वास क्यों हुआ कि चांद और अधिक क्रोधित हो उठा है ?
Answer:
It was so because the Moon had started moving to and fro.

Learning Language

Noun : Gender

Gender is a type of noun. There are four types of Genders.

1. Masculine Gender : The names of all male persons or animals (सभी नर व्यक्तियों या पशुओं के नाम) are of Masculine Gender. Example : man, uncle, lion, prince, master, etc.

2. Feminine Gender :
The names of all female persons or animals (सभी मादा व्यक्तियों या पशुओं के नाम) are of Feminine Gender. Example : woman, daughter, queen, lioness, etc.

3. Neuter Gender :
Things that do not have life (सभी निर्जीव वस्तुएं) are neither male or female. They belong to the Neuter Gender. Example : knife, computer, tree, chair, table, cycle, etc.

4. Common Gender :
Names that can be used for both males and females (वे नाम जिनका प्रयोग नर तथा मादा दोनों के लिए किया जा सकता है) are of Common Gender. Example : child, teacher, student, parent, leader, etc.

Change of Gender

Activity 5.

Sometimes the word is slightly changed and-ess is added. Some examples are given in the table.
Complete the ones that have been left blank in the table. (teacher must help] :

Activity 6.

Many nouns have different words for the Masculine and the Feminine. Some examples are done for you. Complete the ones that have been left blank in the table. [teacher must help] :

Activity 7.

Sometimes half the word that shows gender gets changed. Some examples are done for you. Complete the ones that have been left blank in the table. [teacher must help] :
Masculine milkman

Activity 8.

Some words change but their patterns are different. Some examples are done for you. Complete the ones that have been left blank in the table. [teacher must help] :

नोट :-Magician वास्तव में Common gender है।

Activity 9.

Some words are common to both genders. These words can be used for both males and females. Such words are called Common Gender. Some examples are done for you. Complete the ones that have been left blanks in the table, [teacher must help]:

pilot	friend
bird	parent
baby	teacher
doctor	member
child	candidate
president	shopkeeper
artist	enemy
pupil	player

Activity 10.

Some words have no gender. Such words are called Neuter gender. Some examples are done for you. Complete the ones that have been left blank in the table, [teacher must help]:

Neuter Gender
chair	mountain
paper	fan
book	computer
school	camera
pencil	photo
map	table
scooter	rickshaw

Activity 11.

Fill in the blanks using the correct option:
aunt, cow, queen, uncle, pilot, man, lady, hen, cock, duck
1. A ………………. wears a crown.
2. A …………… flies an aeroplane.
3. My grandmother is an old ……………
4. My father is a very kind and caring ……….
5. A ………….. gives us milk.
6. A ………….. lays eggs.
7. My father’s brother is my ………….
8. My mother’s sister is my
9. A ……………. quacks all day long in the pond.
0. A ………… says cock-a-doodle-doo.
Answer:
1. queen
2. pilot
3. lady
4. man
5. cow
6. hen
7. uncle
8. aunt
9. duck
10. cock

Activity 12

Write the opposite gender.
1. husband — wife
2. master — mistress
3. milkmaid — milkman
4. Peahen — peacock
5. nephew — niece
6. washer man — washer woman
7. president — president
8. queen — king
9. goose — gander
10. princess — prince

Reading a short passage

Activity 13

Read the story and do as directed :

The king was very angry. He ordered his guards to put his minister in prison. The minister had argued with the king on some law and order issue. The minister was put in prison. One day, the emperor went to the prison to see his minister. The king told him. “I will set you free on one condition. You must bring me a horse that is neither white nor black nor brown nor grey”.

The minister was surprised at this demand. However, he agreed to this condition. A week later, the minister came to the palace. “Have you found a horse ?” the King asked. “Yes, my lord”, the minister replied. “But I will show him to you only on a religious day.

The king agreed. Let me know the next religious day. The minister replied, “I will show you the horse on any day other than Sunday, Monday, Tuesday, Wednesday, Thursday, Friday or Saturday.”

The king started laughing. He was cleverly outsmarted by his minister. The minister was set free and promoted to the next higher position.

A. Write the meanings of :
(a) outsmart – outwit,पछाड़ देना
(b) issue – matter,मामला

B. Answer the following:

(a) Why was the King angry ?
Answer:
The King was angry because his minister had argued with him on some law and order issue.

(b) Why was the minister surprised at King’s demand ?
Answer:
The minister was surprised because there was no horse of the colour the king wanted.

Choose the right option.

Question 1.
The argument between the king and the minister was about
(a) law and order issue
(b) religious issue
(c) war issue.
Answer:
(a) law and order issue.

Question 2.
The king ordered his guards to put his minister in prison because the minister had
(a) failed to reach the palace on time.
(b) not obeyed the king’s orders.
(c) argued with him on law and order issue.
Answer:
(c) argued with him on law and order issue.

Question 3.
The minister was surprised at the king’s demand because
(a) all horses are either black or brown or grey or white.
(b) there were no horses in the kingdom.
(c) there was no time to find a horse that the king wanted.
Answer:
(a) all horses are either black or brown or grey or white.

Activity 14(Pairwork):

Write as many words as you can think of that rhyme with the following words. One rhyming word is given for each word. And practise speaking them with your partner.

नोट :- विद्यार्थी इन्हें बोलने का अभ्यास करें।

Learning to Write

Letter Writing (Informal)

Writing a letter is an art. It has a set format that must be followed. Given ahead is the format.
Answer:

नोट-विद्यार्थी पत्र लिखते समय इस Format का प्रयोग करें।

Activity 15

Write a letter to your uncle thanking him for the beautiful gift he has sent to you.
Answer:
28 Moti Nagar
Ludhiana
March 29, 20….
My dear Uncle,
Last Monday was my birthday. I received many other gifts too. But your gift was the best one. The watch had a silver dial and a golden chain. All praised this beautiful watch. I felt proud of you. The watch will be very useful to me. It will make my life regular and punctual. I shall never be late for school now. I shall keep this watch with great care. After all, this is a token of your love for me. I celebrated it at home. A big cake was cut. Most of our near and dear ones were present. But you were absent. I missed you very much. However, you did not forget the day. You have sent me a gift.
With regards
Yours lovingly
Ravi
Address :
Shri Manohar Lal
Prem Street
Joginder Nagar
Rohtak.

Comprehension Of Passages

Read the given passages and answer the questions that follow each :

(1) A severe drought hit the area. There was no rain for some years. All the rivers and ponds dried up. Birds and animals started dying of thirst. The wild elephants suffered too due to lack of water. The king of elephants understood that many of them would die of thirst if they did not get water soon. He had to find water for his herd as quick as possible. He told the elephants to go in different directions to look for water.

One of them found a large lake full of water in another jungle far away. The king was happy. He ordered all the elephants to start moving towards the lake. It was a beautiful lake. However close to the lake was a colony of rabbits. The elephants had to pass through that colony. Thousands of rabbits were crushed to death and thousands more were injured. The rabbits were in a state of panic.

(i) What was the effect of drought on birds and animals ?
पशु-पक्षियों पर सूखे का क्या प्रभाव पड़ा ?

(ii) Who found water ? Where was it ?
पानी किसे मिला ? यह कहां था?

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book :
(a) Close to the lake was a colony of rabbits.
(b) The elephants had to pass through the lake.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage.
(a) Thousands of rabbits were crushed ……….
(b) The …………. were in a panic.
Or
Match the words with the meanings :

(a) panic	wounded
(b) injured	great fear
	captured

Answer:
(i) The birds and animals started dying of thirst.
(ii) One of the elephants found water. It was in a large lake in another jungle far away.
(iii)
(a) True
(b) False.
(iv)
(a) Thousands of rabbits were crushed to death.
(b) The rabbits were in a panic.
Or
(a) panic — great fear
(b) injured — wounded.

(2) The rabbits thought and thought. How could they stop the elephants ? One little rabbit stoop up. “Your Majesty,” he said, “if you send me as your messenger to the king of the elephants, I may be able to find a solution.” “Who said these words is not mentioned.”

The little rabbit hurried to the spot where elephants lived. He saw a group elephants returning from the lake. Right in the middle was the king of elephants. To get near him was impossible. “I will be crushed to death,” thought the rabbit. So he climbed up a huge rock.

“O king of the elephants,” he shouted, “Hear me, please.” The king heard his voice and turned towards him.“Who are you ?” he asked. “I am a messenger.” replied the rabbit. “A messenger ? From whom ?” “I am a messenger from the mighty Moon.”

(i) Why did the rabbit not go near the king of elephants ?
खरगोश हथियों के राजा के निकट क्यों न गया ?

(ii) What did he do instead ?
इसकी बजाय उसने क्या किया ?

(iii) Choose true. or false statements and write them in your answer book :
(a) The king did not hear the rabbit.
(b) The king of the elephants was in the middle of the group.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage.
(a) The king heard his voice and ……..
(b) I am a messenger from ………..
Or
Match the words with the meanings :

(a) spot	place/site
(b) huge	far away
	very big

Answer:
(i) The rabbit did not go near the king of elephants lest he should be crushed to death.
(ii) He climbed up a huge rock.
(iii)
(a) False
(b) True.
(iv)
(a) The king heard his voice and turned towards him.
(b) I am a messenger from the mighty Moon.
or
(a) spot — place/site
(b) huge – very big.

(3) “Sir, the Moon says,” said the little rabbit, “You, the king of the elephants, have brought your herd to my holy lake. You and your herd have soiled its water. You and your herd have killed thousands of rabbits on your way to the lake.

You must know that rabbits are under my special protection. Everyone knows that the king of the rabbits lives with me. I ask you not to kill any more rabbits. If you do not agree, something bad will happen to you and your herd.” The king of the elephants was shocked.

He looked at the little rabbit. “You are right,” he said. “We may have killed many rabbits on our way to the lake. I shall see that you do not suffer anymore. I shall request the Moon to forgive me for my sins. Please tell me what I should do.”

(i) What was the Moon’s message to the king of elephants ?
हाथियों के राजा के नाम चांद का क्या संदेश था ?

(ii) Who wanted the Moon to foregive him and for what ?
चांद से माफ़ी कौन चाहता था और किस बात के लिए ?

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book :
(a) The elephants had killed thousands of rabbits.
(b) The king of the elephants was happy.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage.
(a) If you do not agree something bad will happen to ………..
(b) I shall see that ……
Or
Match the words with their meanings :

(a) protection	punishment
(b) sins	defence
	bad deeds

Answer:
(i) The Moon’s message was not to kill any more rabbits.
(ii) The king of elephants wanted the Moon to forgive him for his sins.
(iii)
(a) True
(b) False
(iv)
(a) If you do not agree something bad will happen to you and your herd.
(b) I shall see that you do not suffer anymore.
Or
(a) protection – defence
(b) sins – bad deeds.

Use Of Words/Phrases In Sentences

1. Huge (very big) —
A palace is a huge building.
महल एक बहुत बड़ा भवन होता है। I

2. Due to (because of —
could not attend the meeting due to illness.
बीमारी के कारण मैं मीटिंग में न जा सका।

3. Look for (search) —
We are looking for our lost bal.
हम अपनी गुम हुई गेंद ढूंढ रहे हैं।

4. Disturb (interrupt) —
Don’t disturb me. I am doing my homework.
मेरे काम में बाधा मत डालो। मैं घर का काम कर रहा हूँ।

5. Severe (acute) —
I have severe pain in my body.
मेरे शरीर में बहुत अधिक दर्द है।

6. To and fro (here and there) —
The swing was moving to and fro.
झूला इधर-उधर आ जा रहा था।

7. Majestic (grand) —
The Taj Mahal is a majestic building.
ताजमहल एक शानदार इमारत है।

8. Prevent (stop) —
I could not prevent him to soil his clothes.
मैं उसे अपने कपड़े गंदे करने से न रोक सका।

9. Reflect (cast back/give back) —
Water reflects light.
पानी प्रकाश को परावर्तित करता है

10. Injured (wounded) —
Many people were injured in the accident.
दुर्घटना में कई लोग घायल हो गए।

11. Occur to (strike one’s mind) —
It did not occur to me that I was running into danger.
मैं यह न समझ सका कि मैं खतरे में पड़ रहा हूं।

Word Meanings 

The Lake of the Moon Summary in Hindi

Once upon a time …………………………. state of panic.

एक समय की बात है, जंगल में हाथियों का एक बहुत बड़ा झुंड रहता था। उनका राजा एक बहुत बड़ा राजसी हाथी था जो अपने झुंड से बहुत प्यार करता था। उस क्षेत्र में भयंकर सूखा पड़ा। कुछ वर्षों से वहाँ वर्षा नहीं हुई थी। सभी नदियां तथा तालाब सूख गए। पक्षी और जानवर प्यास से मरने लगे।

जंगली हाथियों को भी पानी की कमी के कारण मुसीबत का सामना करना पड़ा। हाथियों का राजा समझ गया यदि उन्हें शीघ्र ही पानी नहीं मिला तो उनमें से बहुत से मर जाएंगे। उसे जल्दी से जल्दी अपने झुंड के लिए पानी की तलाश करनी होगी। उसने हाथियों को अलग-अलग दिशा में जाकर पानी ढूंढने के लिए कहा।

उनमें से एक को दूर किसी दूसरे जंगल में पानी से भरी एक बड़ी झील मिली। राजा खुश हुआ। उसने सभी हाथियों को उस झील की ओर चलने का आदेश दिया।झील सुन्दर थी। परन्तु झील के निकट खरगोशों की एक बस्ती थी। हाथियों को उस बस्ती में से होकर जाना पड़ता था। हजारों खरगोश मारे जाते थे और उससे भी कई हजार अधिक खरगोश घायल हो जाते थे। खरगोश आतंकित थे।

Thinking …………..not mentioned.

उनके राजा ने एक सभा बुलाई। उसने कहा, “जंगली हाथियों का एक झुंड हमारी बस्ती में से निकलता है। उन्होंने हमें हजारों की संख्या में पहले ही मार डाला है और कई हजार घायल हो गए हैं। हमें शीघ्र ही जरूरी कदम उठा कर और अधिक मौतों को रोकना होगा। मैं चाहता हूँ कि तुम सब अपनी जाति की सुरक्षा के लिए किसी तरीके पर विचार करो” खरगोशों ने बार-बार सोचा। हाथियों को कैसे रोका जाए? एक छोटा सा खरगोश उठ खड़ा हुआ। उसने कहा, “महाराज, यदि आप मुझे हाथियों के राजा के पास अपना दूत बनाकर भेजे तो मैं कोई समाधान निकाल पाऊँगा।”

The little Rabbit ………………………. I should do.”

छोटा खरगोश तेज़ी से उस स्थान की ओर गया जहाँ हाथी रहते थे। उसने हाथियों के एक समूह को झील से वापिस आते देखा। उनके बिल्कुल बीच हाथियों का राजा था। उसके पास पहुँचना असंभव था ( खरगोश ने सोचा, “मैं तो कुचलकर मारा जाऊँगा।” इसलिए वह एक बहुत बड़ी चट्टान पर चढ़ गया। वह चिल्लाया, ” ओ, हाथियों के राजा कृपया मेरी बात सुनें।” राजा ने आवाज़ सुनी और उसकी ओर मुड़ा। उसने कहा, “कौन हो तुम ?” खरगोश ने उत्तर दिया, “मैं एक दूत हूँ।” “एक दूत ? किसके यहाँ से ?” “मैं शक्तिशाली चंद्रमा का दूत हूँ।” “सच में ? तुम क्या चाहते हो? क्या मेरे लिए चंद्रमा का कोई संदेश है?”

“हाँ, हाँ महाराज, परन्तु तुम मुझसे क्रोधित मत होना। मैं तो केवल एक दूत हूँ। मैं तो केवल अपना कर्त्तव्य निभा रहा हूँ।” राजा हाथी ने कहा, “बिल्कुल ठीक, एक दूत को उसके कुछ भी कहने के लिए दण्डित नहीं किया जाता। तुम कहो जो भी कहने के लिए आए हो। मैं तुम्हें कोई हानि नहीं पहुँचाऊंगा। तुम तो केवल अपना कर्तव्य निभा रहे हो।” छोटे से खरगोश ने कहा, “श्री मानजी, चंद्रमा कहता है “हाथियों के राजा, तुम अपने झुंड को मेरी पवित्र झील पर लाए हो। तुमने और तुम्हारे झंड ने मेरे जल को गंदा कर दिया है। तुमने और तुम्हारे झंड ने झील की ओर जाते हुए हजारों खरगोशों को मार डाला है। तुम्हें पता होना चाहिए कि खरगोश मेरे विशेष संरक्षण में हैं। सभी जानते हैं कि खरगोशों का राजा मेरे साथ रहता है।

मैं तुम्हें कह रहा हूँ कि अव और खरगोशों को मत मारना। यदि तुम नहीं मानोगे तो तुम्हें और तुम्हारे झुंड के साथ कुछ बुरा होगा।” राजा को दुख पहुँचा। उसने छोटे से खरगोश की ओर देखा। “तुम ठीक कह रहे हो।” उसने कहा हो सकता है, “हमने झील के रास्ते में बहुत से खरगोशों को मार डाला हो। मैं इस बात का ध्यान रखूगा कि तुम्हें अब और अधिक कष्ट न उठाना पड़े। मैं चंद्रमा से निवेदन करूंगा कि वह मुझे मेरे पापों के लिए क्षमा कर दें। कृपया मुझे बताओ कि मुझे क्या करना चाहिए।”

“Come with me ………………….. fooled or befooled ?

खरगोश ने उत्तर दिया, “मेरे साथ अकेले आओ। आओ, मैं तुम्हें चंद्रमा के पास ले चलता हूँ।” छोटा खरगोश भारी भरकम हाथी को झील पर ले गया। वहाँ उन्होंने शांत (ठहरे हुए) जल में चांद का प्रतिबिंब (परछाईं) देखा। छोटे झील सुन्दर थी। परन्तु झील के निकट खरगोशों की एक बस्ती थी। हाथियों को उस बस्ती में से होकर जाना पड़ता था। हजारों खरगोश मारे जाते थे और उससे भी कई हजार अधिक खरगोश घायल हो जाते थे। खरगोश आतंकित थे।

Thinking …….. not mentioned.

उनके राजा ने एक सभा बुलाई। उसने कहा, “जंगली हाथियों का एक झुंड हमारी बस्ती में से निकलता है। उन्होंने हमें हजारों की संख्या में पहले ही मार डाला है और कई हजार घायल हो गए हैं। हमें शीघ्र ही जरूरी कदम उठा कर और अधिक मौतों को रोकना होगा। मैं चाहता हूँ कि तुम सब अपनी जाति की सुरक्षा के लिए किसी तरीके पर विचार करो” खरगोशों ने बार-बार सोचा। हाथियों को कैसे रोका जाए? एक छोटा सा खरगोश उठ खड़ा हुआ। उसने कहा, “महाराज, यदि आप मुझे हाथियों के राजा के पास अपना दूत बनाकर भेजे तो मैं कोई समाधान निकाल पाऊँगा।”

The little Rabbit …………. ……………. I should do.

” छोटा खरगोश तेज़ी से उस स्थान की ओर गया जहाँ हाथी रहते थे। उसने हाथियों के एक समूह को झील से वापिस आते देखा। उनके बिल्कुल बीच हाथियों का राजा था। उसके पास पहुँचना असंभव था ( खरगोश ने सोचा, “मैं तो कुचलकर मारा जाऊँगा।” इसलिए वह एक बहुत बड़ी चट्टान पर चढ़ गया।

वह चिल्लाया, ” ओ, हाथियों के राजा कृपया मेरी बात सुनें।” राजा ने आवाज़ सुनी और उसकी ओर मुड़ा। उसने कहा, “कौन हो तुम ?” खरगोश ने उत्तर दिया, “मैं एक दूत हूँ।” “एक दूत ? किसके यहाँ से ?” “मैं शक्तिशाली चंद्रमा का दूत हूँ।” “सच में ? तुम क्या चाहते हो? क्या मेरे लिए चंद्रमा का कोई संदेश है?”

“हाँ, हाँ महाराज, परन्तु तुम मुझसे क्रोधित मत होना। मैं तो केवल एक दूत हूँ। मैं तो केवल अपना कर्त्तव्य निभा रहा हूँ।” राजा हाथी ने कहा, “बिल्कुल ठीक, एक दूत को उसके कुछ भी कहने के लिए दण्डित नहीं किया जाता। तुम कहो जो भी कहने के लिए आए हो। मैं तुम्हें कोई हानि नहीं पहुँचाऊंगा। तुम तो केवल अपना कर्तव्य निभा रहे हो।

” छोटे से खरगोश ने कहा, “श्री मानजी, चंद्रमा कहता है “हाथियों के राजा, तुम अपने झुंड को मेरी पवित्र झील पर लाए हो। तुमने और तुम्हारे झंड ने मेरे जल को गंदा कर दिया है। तुमने और तुम्हारे झंड ने झील की ओर जाते हुए हजारों खरगोशों को मार डाला है। तुम्हें पता होना चाहिए कि खरगोश मेरे विशेष संरक्षण में हैं।

सभी जानते हैं कि खरगोशों का राजा मेरे साथ रहता है। मैं तुम्हें कह रहा हूँ कि अव और खरगोशों को मत मारना। यदि तुम नहीं मानोगे तो तुम्हें और तुम्हारे झुंड के साथ कुछ बुरा होगा।” राजा को दुख पहुँचा। उसने छोटे से खरगोश की ओर देखा। “तुम ठीक कह रहे हो।” उसने कहा हो सकता है, “हमने झील के रास्ते में बहुत से खरगोशों को मार डाला हो। मैं इस बात का ध्यान रखूगा कि तुम्हें अब और अधिक कष्ट न उठाना पड़े। मैं चंद्रमा से निवेदन करूंगा कि वह मुझे मेरे पापों के लिए क्षमा कर दें। कृपया मुझे बताओ कि मुझे क्या करना चाहिए।”

“Come with me ………………….. fooled or befooled ?

खरगोश ने उत्तर दिया, “मेरे साथ अकेले आओ। आओ, मैं तुम्हें चंद्रमा के पास ले चलता हूँ।” छोटा खरगोश भारी भरकम हाथी को झील पर ले गया। वहाँ उन्होंने शांत (ठहरे हुए) जल में चांद का प्रतिबिंब (परछाईं) देखा। छोटे

खरगोश ने कहा, “महाराज, चांद से मिलें।” हाथी ने अपनी सूंड को जल में डुबोया और कहा, “कृपया मुझे चांद की पूजा करने दो।” जैसे ही पानी को छेड़ा गया पानी में चांद इधर-उधर हिलने लगा। खरगोश ने कहा, ” अब, चाँद पहले से भी अधिक क्रोधित है।” राजा हाथी ने पूछा, ” क्यों ? मैंने ऐसा क्या किया ?” खरगोश ने उत्तर दिया, “आपने झील के पवित्र जल को छुआ है।” हाथी ने अपना सिर झुका लिया।

“कृपया चंद्रमा से कहो मुझे माफ कर दें। हम आगे से कभी भी इस झील के पवित्र जल को नहीं छुएंगे न ही हम फिर कभी उन खरगोशों को हानि पहुँचाएंगे जो चांद के सबसे प्रिय हैं।” इस तरह राजा और उसका झुंड वहां से चले गए। शीघ्र ही वर्षा होने लगी और हाथी खुशी से रहने लगे। उन्हें यह कभी भी नहीं पता चला कि एक छोटे से खरगोश ने उन्हें मूर्ख बनाया है या चकमा दिया है।

Retranslation Of Isolated Sentences

1. Once upon a time, a large herd of elephants lived in a jungle. .
एक समय की बात है जंगल में हाथियों का एक बहुत बड़ा झुंड रहता था।

2. There was no rain for some years.
कुछ वर्षों से वर्षा नहीं हुई थी।

3. The wild elephants suffered too due to lack of water.
जंगली हाथियों को भी पानी की कमी के कारण मुसीबत का सामना करना पड़ा।

4. He had to find water for his herd as quickly as possible.
उसे जल्दी से जल्दी अपने झुंड के लिए पानी की तलाश करनी थी।

5. It was a beautiful lake.
झील सुंदर थी।

6. The rabbits were in a state of panic.
खरगोश आतंकित/भयभीत थे।

7. They have already killed thousands of us.
उन्होंने हमें हजारों की संख्या में पहले ही मार डाला है।

8. The rabbits thought and thought.
खरगोशों ने बार-बार सोचा।

9. Who said these words is not mentioned.
ये शब्द किसने कहे इसका कोई पता नहीं।

10. I will be crushed to death..
मैं तो कुचल (रौंद) कर मारा जाऊँगा।

11. I am a messenger from mighty moon.
मैं शक्तिशाली चंद्रमा का दूत हूँ।

12. You and your herd have soiled its water.
तुमने और तुम्हारे झुंड ने इसके जल को गंदा कर दिया है।

13. The king of the elephants was shocked.
हाथियों का राजा दुखी हो उठा।

14. Please ask the Moon to forgive me.
कृपया चद्रंमा से कहो कि वह मुझे माफ कर दें।

Punjab State Board PSEB 7th Class English Book Solutions Poem 4 There was a Naughty Boy Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 English Poem 4 There was a Naughty Boy

Activity 1.

Look up the following words in a dictionary. You should seek the following information about the words and put them in your WORDS notebook.
1. Meaning of the word as used in the poem (adjective/noun/verb, etc.)
2. Pronunciation (The teacher may refer to the dictionary or the mobile phone for correct pronunciation.)
3. Spellings

Scotland

ground

yard

weighty

fourscore

wondered

Vocabulary Expansion

Activity 2

The naughty boy ran away to Scotland from England to see the people there. There, he found that things in Scotland were just the same as in England. To show that things were similar, the poet uses the word “as’. Write about the things that are similar in the space given. One example is given.

1. The naughty boy found that the ground in Scotland was as hard as in England
2. The naughty boy found that the yard in Scotland was as long as in England.
3. The naughty boy found that the song in Scotland was as merry as in the England.
4. The naughty boy found that the cherry in Scotland was as red as in England.
5. The naughty boy found that as weighty as in England.
6. The naughty boy found that the fourscore in Scotland was as eighty as in England.
7. The naughty boy found that the door in Scotland was as wooden as in England.

Activity 3.

Read the following lines from the poem.

That a door
Was as wooden
The door in the poem was ‘wooden’. Let us see some other things which are made of wood. Select the things in the box below that are made of wood and underline them.

table	car	mobile phone	television
boat	laptop	bed	cupboard

Answer:
table, boat, bed, cupboard.

Activity 4.

Three words are given in each column. Fill in the blanks with the names of the material with which the things in each column are made of.

Answer:
stell, Wood, cloth, rubber.

Learning to Read and Comprehend

Activity 5.

Answer the following questions.

Question 1.
Where did the naughty boy run away from ?
शरारती लड़का कहाँ से भाग कर आया था ?
Answer:
The naughty boy ran away from England.

Question 2.
Where did the naughty boy go?
शरारती लड़का कहाँ गया ?
Answer:
He went to Scotland.

Question 3.
Why did he go there ?
वह वहाँ क्यों गया ?
Answer:
He went there to see the people living there.

Question 4.
What different things did the boy see in Scotland ?
लड़के को स्काटलैंड में कौन-सी भिन्न चीजें देखीं ?
Answer:
The boy saw nothing different in Scotland.

Question 5.
What did the boy wonder about ?
लड़के को किस बात की हैरानी हुई ?
Answer:
He wondered that everything in Scotland was the same as it was in England. Learning Language

Activity 6.

The poem “There was a Naughty Boy’ is very interesting. It describes many things. To describe the things, the poet uses many adjectives. The title of the poem “There was a Naughty Boy’ also has an adjective to describe the boy. Find some more adjectives from the grid given below.

Look at the following two sentences.
1. I am hungry.
2. I am starving.

What is the difference between ‘hungry’ and ‘starving’ here?
Here, sentence 2 tells the reader that ‘I am very hungry (starving). ‘Starving’ means “very hungry’. ‘Starving’, ‘therefore’, is the stronger adjective.

Activity 7.

Match the adjective in Column A with its stronger adjective in Column B. Column A

Column A Adjective	Column B Stronger Adjective
hungry	starving
tired	beautiful
pretty	enraged
nice	exhausted
intelligent	excellent
angry	brilliant
clean	spurious
bad	hygienic
fake	dreadful

Answer:
Hungry — starving, tired – exhausted, pretty – beautiful, nice – excellent, intelligent – brilliant, angry – enraged, clean – hygienic, bad – dreadful, fake – spurious.

Learning to Listen (Class Activity)

Activity 8.

The teacher will speak clearly and give instructions to the students. Students will close their books and listen to the instructions and follow them.
Now repeat the same activity. The teacher will ask a student to come to the front and read the instructions to other students.
Appendix

Learning to Speak (Pairwork)

Activity 9.

Read the following pairs of words aloud with proper stress.
1. hard, yard हाँअड्, याअड्)
2. long, song (लँग,साँग))
3. red, lead (रेड, लैड)
4. weighty, eighty (वेराटी, राअटी)
5. found, ground (फउंड, ग्राउंड)
नोट – विद्यार्थी स्वंय करें

Activity 10.

Discuss in your group what the naughty boy would like to see in Punjab if he came to India and what he would do here.
Some hints :
1. The Golden Temple
2. Vaisakhi Fair
3. Giddha
4. Bhangra
Answer:
Punjab is a land of ten great Sikh Gurus, Gurudwaras and temples. People here are very brave, hard-working and cheerful. The naughty boy, therefore, would see, a scene totally different from England. He would visit the Golden Temple, Jallianwalla Bagh and famous Durgyana Temple. If he came in April, he would visit the Vaisakhi Fair. He would enjoy Giddha and Bhangra, the classical dances of the Punjab. He would also like to see the green and golden fields of wheat crop. Moreover, he would do heavy shopping and take back with him a number of symbols of the Punjabi Culture.

Learning to Use Language (Group work)

Activity 11.

Discuss in your group which places would you like to see in London and why ? Here are some pictures.

Buckingham Palace where the Queen of United Kingdom lives

Westminster Abbey and the Big Ben Clock Tower

London Eye – a giant wheel, riding on which you can see the whole of London
Answer:
London, the capital of England is a beautiful city to visit. There are many places worth visiting. If I go to London. I would like to visit Buckingham Palace, the Westminster Abbey, the Big Ben Clock Tower and the London eye first.

The Buckingham Palace is a majestic building. It is the royal palace of the Queen of U.K. The Westminster Abbey is a huge royal church. It is situated in the centre of the city offering daily services for all. It is also – World Heritage cite.

The Big Ben Tower is another building worth visiting. Big Ben is the nickname of the striking clock of the tower. The clock is known for it accuracy. The London Eye is a giant wheel. It is thrilling to have a ride on it. The ride enables you to see the whole of London.

Stanzas For Comprehension

Read the following stanzas carefully and answers the questions that follow each :

(1) There was a naughty boy,
And a naughty boy was he
He ran away to Scotland
The people there to see.

1. Why did the naughty boy run to Scotland ?
शरारती लड़का स्कॉटलैंड क्यों भाग गया ?

2. Why does the poet repeat the word ‘naughty’.
कवि लडके के लिए ‘naughty’ शब्द को क्यों देहराता है|

3. Name the poem and the poet.
कविता और कवि का नाम लिखें।
Answers
1. The naughty boy ran to Scotland to see the people there.
2. The poet repeats the word ‘naughty’ to say that the boy was most mischievous or the naughties one.
3. The name of the poem is ‘There was a Naughty Boy’ and that of the poet is John Keats.

(2) Was as weighty,
That fourscore
Was as eighty,
That a door
Was as wooden,
As in England
So he stood in his shoes
And he wondered,
He wondered,
He stood in his shoes,
And he wondered.

1. What ‘similarity’ did he find about the ground, the door there ?
वहां धरती और दरवाजे के बारे में क्या (किस समानता का) पता चला ?

2. What wondered him ? What words show he surprise ?
उसे किस बात की हैरानी हुई ? कौन-से शब्द उसकी हैरानी को व्यक्त करते हैं ?

3. What is the central idea of the poem ? कविता का केन्द्रीय भाव क्या है ?
Answer.
1. He found that the ground was as hard and the door was as wooden as in England.
2. Similarity in everything in England and in the place where he was (Scotland) wondered him. The words ‘He stood in his shoes’ show his surprise.
3. The poem brings out that no places are different, no men are different in the world. Their way of life is the same. The things they use and the activities they are involved in are similar. :

Word Meanings

There was a Naughty Boy Summary in Hindi

एक शरारती लड़का (इंग्लैंड) का था। वह यह देखने के लिए स्कॉटलैंड भाग गया कि वहां के लोग कैसे हैं। वह देख कर हैरान रह गया कि वहाँ की धरती इंग्लैंड की धरती की तरह सख्त है। वहां के गज़ की लम्बाई भी उतनी है जितनी कि इंग्लैंड में। स्कॉटलैंड तथा इंग्लैंड के गीतों, फलों तथा धातुओं के गुणों में भी समानता थी।

उदाहरण के लिए गीत आनन्द भरे थे, चैरी लाल थी तथा सीसा भारी था। वहां की गणना का मानक कोड़ी (20 वस्तुएं) भी एक जैसा था। वास्तव में यह सब कुछ हैरान कर देने वाला था।

Punjab State Board PSEB 7th Class English Book Solutions Poem 3 An Earthquake Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 English Poem 3 An Earthquake

Activity 1.

Look up the following words/phrases in a dictionary. You should seek the following information about the words and put them in your WORDS notebook.
1. Meaning of the word as used in the poem (adjective/noun/verb. etc).
2. Pronunciation (The teacher may refer to the dictionary or the mobile phone for correct pronunciation
3. Spellings

trembling	confirmed	crashing down	stood tall	fragmented
crawls	rubble	debris	cosy	tombs

Vocabulary Expansion

Activity 2.

Write five pairs of rhyming words from the poem.

1. awake-shake
2. fake-quake
3. tall-crawl
4. debris-trees
5. found-ground
6. shake-fake
7. down-town

Activity 3.

Have you ever experienced an earthquake? It may result in a disaster if the earthquake is big. There are two types of disasters-natural and man-made. Study the image below.

Look at the picture and make a list of all the natural as well as man-made disasters.

Natural Disasters — Man-made Disasters

1. Cyclones — Terrorism
2. Drought — Bomb explosion
3. Landslides — Industrial incidents
4. Earthquakes — Pollution
5. Floods — Epidemics
6. Famine — War

Learning to Read and Comprehend

Activity 4.

Answer the following questions.

Question 1.
What is the poem about ?
कविता किसके बारे में है ?
Answer:
The poem is about an earthquake and disaster caused by it.

Question 2.
What happened as the poet lay awake ?
‘जिस समय कवि जाग कर लेटा हुआ था उस समय क्या हुआ ?
Answer:
His bed began to shake as there was an earthquake.

Question 3.
How did the poet come to know about the earthquake ?
कवि को भूकम्प का पता कैसे चला ?
Answer:
The trembling fan told him about the earthquake.

Question 4.
What confirmed the poet’s fear about the quake ?
भूकम्प के बारे में कवि के भ्रम की पुष्टि किस बात ने की ?
Answer:
The trembling fan confirmed his fear about the quake.

Question 5.
What happened after the quake ? Make a list.
भूचाल/भूकम्प के बाद क्या हुआ ? एक सूची बनाइए।
Answer:
(a) The houses crashed down.
(b) Houses, roads, parks-everything broke into pieces.
(c) There were heaps of debris on the ground.
(d) People came out of their homes crying.

Read and Understand

Activity 5

Explain the meaning of the following lines from the poem.

Question 1.
Kissing and talking to the ground.
Answer:
Everything lay flat on the ground.

Question 2.
Some of which have now become tombs.
Answer:
Some of them were now changed into tall heaps of debris.

Learning Language Prepositions

Read the following sentences.

1. Your pencils are in the box.
2. The woman sat on the bench.
3. The helicopter flew over the house.
4. The earthquake changed the houses into debris.
5. Simran felt the earth shaking beneath her feet.
इन वक्यो में in, on,over,into and beneath आदि शब्द दो nouns के बीच सम्बन्ध बताते है| इन्हें prepositions कहा जाता है।
इस प्रकार prepositions :
(a) nouns/pronouns का सम्बन्ध वाक्य में अन्य शब्दों से जोड़ती हैं।
(b) के बाद वाक्य में object का काम करने वाला कोई noun होता है।

Activity 6.

Choose suitable prepositions from the box to fill in the given blanks. The first one is done for you.

on	to	by	from	in front of
with	at	into	behind	for

1. There are trees in front of our house.
2. Look ………….. the blackboard.
3. Keep the bags ……………. the table.
4. The boy is looking ……………. an answer.
5. We went ……………. bus to Amritsar.
6. He travelled with me ………… Chandigarh to Patiala.
7. The girl stood …………….. the bench.
8. Look …………….. the bags for our papers.
9. Go …………… Sameer to the market.
10. Run …………….. call the man.

Answer:
2. at,
3. on
4. for
5. by
6. from
7. on
8. into
9. with
10. behind.

Activity 7.

Using the words followed by preposition, make sentences of your own. The first one is done for you.

interfere with	fit for	confident of	sorry for	mix with
make fun of	prays at	acted upon	bent on	superior to

1. I do not let my music lessons interfere with my studies.
2. This water in not fit for drinking.
3. I am confident of my success.
4. I am sorry for this mistake.
5. Don’t mix with bad boys.
6. Never make fun of the poor.
7. She prays at home these days.
8. He acted upon his father’s advice.
9. The boy is bent on making a mischief.
10. Your box is superior to mine.

Activity 8.

Practise the following poem with your partner.

Mynah
In a cold month
Under the cloudy sky
Near the dark forest
Beside the rumbling river
On the sandy bank
Under the green tree
Sat a twittering mynah. — Vandana Lunyal

Learning to Listen Dictation

Activity 9.

Listen to your teacher regarding an earthquake scene and fill in the blanks.

1. The ………………….. is creaking and rattling.
2. Books are ……………….. from the bookcase.
3. ………….. are swinging.
4. The bookcase …………………. on the floor.
5. The …………………. are rattling.
6. There are …………….. outside.
7. A car alarm ……………
8. Dogs are …………………..
9. A baby is ……………
10. …………….. are shouting.
11. The ……………… is making temple bells ring.
12. There are ………………. sounds from bricks falling to the ground.
13. Trees ………………….. are swaying.
14. Drop, take cover and …………………. on to an object.
15. Stay in the Drop, ………………… and Hold On position under your desk.

Answer:
1. building
2. falling
3. Fans
4. falls
5. windows
6. noises
7. sounds
8. barking
9. crying
10. People
11. shaking
12. crashing
13. outside
14. hold
15. Cover.

Learning to Speak (Pairwork)

Activity 10.

You have read a newspaper report on the Tsunami warning issued for Kanyakumari. Tell your partner about what you have read. Your partner will ask you questions on Tsunami. The given image will help you to understand what a Tsunami is.

Answer:
Manav : Ankit, do you know there is a Tsunami warning for Kanyakumari in the today’s paper ?
Ankit : Oh, no ! when is it expected ? What is Tsunami ?
Manav : It is expected any time between 10 a.m. to 12 a.m. today. A Tsunami is a huge sea wave rising about 25 feet high from the sea level. It is very dangerous as it brings a lot of death and destruction with it.
Ankit : How does it originate ?
Manav : It originates due to an earthquake in the sea-surface. Volcanic erruption under the sea also gives birth to a Tsunami.
Ankit : Are there any precautionary measures ?
Manav : People have been warned to go to land from the seashore. Fishermen have been warned against the danger. They are asked not to go for fishing for the day.
Ankit : What happens during Tsunami ?
Manav : It hits the sea-coast and washes away everything that comes in its way. It runs at a very high speed. Buildings crash down, electric poles and big trees are uprooted. Communication system is damaged. People and cattle near the sea-coast are washed
off. Nothing survives.

Learning to Write (Group work)

Activity 11.

India and the whole world suffered an attack of novel coronavirus due to which everyone had to stay at home. It was done to stay away from other people who might be infected with the virus. It is called ‘SOCIAL DISTANCING’. Make a list of Do’s and Don’ts that the Government and the TV channels were telling us.’

Do’s	Don’ts
1. Wash your hands for 20 seconds regularly many times a day. 2. Stay at home. 3. Cover your mouth and nose with a mask. 4. Keep social distancing. 5. Sanitise your hands if you touch something.	1. Don’t touch your mouth and nose time and again. 2. Never go out without a mask. 3. Don’t move on road without any purpose. 4. Don’t spit in the open. 5. Never use a used mask/mask used by anybody.

Learning to Use Language

Activity 12.

Study the following table and the picture. Take hints from the picture and write 5 points on how you saved yourself and your friend when an earthquake came when you were having lunch during your school break.

Your Location	Do	Don’t
Indoors	drop, take cover under a strong table or desk and hold on. stand near the inner wall or sit by strong furniture and cover your head and neck with your arms.	stay close to windows, fire places, appliances such as the fridge or TV. stay close to cupboards or furniture or any other object that may topple or fall.
Outdoors	stay in an open area, away from any walls or trees.	stay close to any walls or trees, electric poles, power lines, street lights, etc.

Answer:
Last year in the month of April, my friend and I were sitting alone in our classroom. It was break time and we were having lunch. Suddenly, I saw the fan in our class shaking. I realized it was an earthquake. We got scared. We heard children screaming. I quickly dropped myself down and took cover under a strong table. My friend tried to peep out of a window.

I asked my friend not to do this and cover his head and neck with his arms. Then we crawled out of the door. Now we came in the open. We kept ourselves away from the school walls and trees. But there was a power-pole near us. To avoid it we crawled to a place nothing heavy or dangerous near us. Soon the quake was over. We thanked God that we were safe.

Comprehension Of Stanzas

Read the following stanzas carefully and answer the questions that follow each :

(1) As I lay wide awake
My beds began to shake.
Was my fear real or fake ?
The trembling fan confirmed the quake.
The houses came crashing down
“Oh my God !” cried the whole town!

1. Name the poem and the poet.
कविता और कवि का नाम बताओ।

2. What confirmed that there was an earthquake?
भूचाल आने की पुष्टि किसने की ?

3. What happened to the houses?
मकानों को क्या हुआ?
Answers
1. The name of the poem is ‘An Earthquake and that of the poet is Vandana Lunyal.
2. The trembling fan confirmed that there was an earthquake.
3. The houses crashed down.

(2) A moment ago, the town stood tall
Now fragmented, on the ground, it crawls.
Turned to rubble, Changed into debris
Houses, roads, parks and trees.
Everywhere, everything is found
Kissing and talking to the ground.
People out of their cosy homes
Some of which have now become tombs.

1. What has changed the scene of the town? How does it look now?
शहर का दृश्य किसने बदल दिया है ? अब शहर कैसा लगता है?

2. What has happened to the cosy houses?
शहर के आरामदायक घरों को क्या हुआ है ?

3. What is the central idea of the poem?
कविता का केंद्रीय भाव क्या है ?
Answers
1. An earthquake has changed the scene of the town. The town that stood tall is lying in broken pieces on the ground.
2. The cosy houses of the people become tombs of debris.
3. The poem is based on the idea that an earthquake brings death and disaster with it. Tall buildings, roads and poles get badly cracked and turn into pieces. There are heaps of debris all around. Cries of people render every heart.

Word Meanings

An Earthquake Summary in Hindi

यह कविता एक भूकम्प और उससे होने वाले विनाश के बारे में है। कवि जाग गया था और अपने बिस्तर पर लेटा हुआ था। अचानक उसका पलंग हिलने लगा। उसके मन में भूचाल का डर पैदा हुआ। उसी समय उसका पंखा कांपने लगा और कवि जान गया कि यह वास्तव में ही भूचाल है।

सारे शहर में हाहाकार मच गया। लोग चीखते हुए अपने घरों से बाहर आ गये। ऊंचे-ऊंचे मकान नीचे आ गिरे। सड़कों, वृक्षों आदि के टुकड़े हो गए। सब कुछ सपाट हो गया। ऐसे लगता था कि पूरा शहर धरती पर लेट गया है। जगह-जगह मलबे के ऊँचे-ऊँचे ढेर लग गए। इस प्रकार भूचाल ने एक विनाशकारी दृश्य प्रस्तुत किया ।

Punjab State Board PSEB 7th Class English Book Solutions Poem 2 The Hunter and the Deer Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 English Poem 2 The Hunter and the Deer

Activity 1.

1. Meaning of the word as used in the poem (adjective/noun/verb, etc.)
2. Pronunciation (The teacher may refer to the dictionary or the mobile phone for correct pronunciation.)
3. Spellings :

Journey	plea	buck
doe	fawn	beast

Vocabulary Expansion

Activity 2.

Pick up words from the poem that match the rhyme of the following words.

Activity 3.

Read the words in the following table and do as directed.

Answer:

Activity 4

Read the poem and select the appropriate option to fill in the given blanks.

Question 1.
The hunter went on a journey to find some …………………..
(a) deer meat
(b) dog meat
(c) horse meat
Answer:
(a) deer meat

Question 2.
The hunter found …………………
(a) a dog
(b) a buck
(c) a bear
Answer:
(b) a buck

Question 3.
The other word for a male deer is ………..
(a) doe
(b) fawn
(c) buck
Answer:
(c) buck

Question 4.
The poet thought that the buck was begging for ………
(a) the fawn’s life
(b) his own life
(c) the doe’s life
Answer:
(b) his own life

Question 5.
A female deer is called a ………
(a) doe
(b) fawn
(c) buck
Answer:
(a) doe

Question 6.
A young deer is called a …………
(a) doe
(b) fawn
(c) buck
Answer:
(b) fawn

Question 7.
The hunter remembered what he came for and raised his ……….
(a) hand
(b) gun
(c) head
Answer:
(b) gun

Question 8.
A …….. came out of nowhere.
(a) doe
(b) fawn
(c) buck
Answer:
(b) fawn

Question 9.
The hunter felt that he could not the buck.
(a) kill
(b) raise
(c) look at
Answer:
(a) kill

Question 10.
The hunter gathered__for feeding the deer.
(a) fruits
(b) leaves
(c) nuts.
Answer:
(c) nuts.

Activity 5.

Write answers to the following questions.

Question 1.
What did the hunter want to eat ?
शिकारी क्या खाना चाहता था ?
Answer:
The hunter wanted to eat some deer meat.

Question 2.
What did the hunter see ?
शिकारी ने क्या देखा ?
Answer:
The hunter saw a buck.

Question 3.
Why did the hunter not kill the buck ?
शिकारी ने हिरण को क्यों नहीं मारा ?
Answer:
The hunter did not kill the buck because he saw a plea of mercy in his eyes. He begged for his life.

Question 4.
What did the hunter do ?
शिकारी ने क्या किया ?
Answer:
The hunter gathered some nuts and fed the buck.

Question 5.
How did the buck feel after eating nuts ?
नट्स खा कर हिरण ने कैसा महसूस किया ?
Answer:
After eating nuts, the buck felt himself out of fear.

Activity 6.

Explain the following statements in your own words.

1. And if he killed the buck he’d feel like a beast.
2. And something grew in him.
3. And he felt the deer’s lack of fear.
Answer:
1. Killing is a beastly act.
2. A feeling of mercy arose in him.
3. He felt that the deer had lost his fear.

Learning Language

Determiners

Let us look at the following sentences :

1. The rabbit found its hole.
2. I ate the vanilla cake in the evening.
3. The metal cans are recyclable.

The italicized words above are determiners.
Determiners are words like ‘the’, ‘an’, ‘this’ or ‘some that always come before a noun or before any other adjectives used for the noun.

There are four different types of determiners in English :
(1) Articles
(2) Demonstratives
(3) Quantifiers and
(4) Possessives.

1. Articles बहुत ही महत्त्वपूर्ण Determiners हैं। ये तीन हैं-a, an, तथा the. इनका प्रयोग Singular nouns gent Adjectives on the IT Articles are among the most common of the determiners. There are three singular articles: ‘a’, ‘an’, and ‘the’. Articles specify (or determine) which noun the speaker is referring to. ‘A’ and ‘an’ are indefinite articles. They are used when you are talking about a general version of the noun.
For example:
1. A cat is a cute animal.
2. An eagle can see the ground from the sky.

‘A’ is used before words that begin with the sound of a consonant such as ‘p’, ‘l’, ‘d’, ‘s’, and ‘an’ is used before words beginning with the sound of a vowel such
as ‘a’, ‘e’, ‘i’, o’, ‘u’.
Examples : Consonant sound
1. a cat
2. a pan.
3. a European :
4. a cow
5. a hen

Examples : Vowel sound
1. an apple
2. an honest man
3. an umbrella
4. an hour
5. an egg

“The’ is a definite article. It is used before a specific noun, as-
1. He went to the best restaurant in the city.
2. The kitten is meowing too loudly.
Here the speaker is talking about a particular (विशेष) kitten and a particular restaurant.

Activity 7.

In the following sentences, choose one of the three options and put a tick on the right one.
1. I have a/an/the/good idea.
2. That is a/an/the/interesting toy!
3. I have kept the bag in alan/the/cupboard.
4. Do the Sharmas have a/an/the/blue car ?
5. The water in a/an/the/river is dirty.
6. He had a/an/the/piece of chocolate.
7. I like to eat a/an/the/egg everyday.
8. She has a/an/the/good habit of brushing her teeth twice a day.

9. Raghav likes to walk in a/an/the/rain.
10. Radha plays a/an/the game of chess everyday.
Answer:
1. a
2. an
3. the
4. a
5. the
6. a
7. an
8. the
9. the
10. the.

2. Demonstrative adjectives : are also used as determiners in English. They are – “this”, “that, “these’ and ‘those’. Demonstratives are used in a situation in which the speaker can point to an item.

For example:
1. Do you want this piece of cake ?
2. I don’t want to watch that movie.
3. These black grapes are sour.
4. He wanted to hire those boys for the job.
“This’ and ‘these’ point to the items close to us; “that and those’ refer to items far away. Note also “this’ and ‘that are singular while these’ and ‘those’ are plural.

Activity 8.

Let us help Richard describe his office.

Write ‘this’ or ‘these for things that are near him, and that’ or ‘those’ for things that are not near him. One has been done for you.
1. This laptop is new.
2. ………….. wooden cabinet is for his papers.
3. ………….. books are about business.
4. ………….. computer is also new.
5. ………….. dustbin is very good
6. ……….. curtains are very old.
7. ………… plant is beautiful.
8. …………… wooden horses are nice.
9. …………. cage does not have a real bird.
10. ……….. drawers need repair.
Answer:
2. This
3. These
4. This
5. That
6. These
7. That
8. These
9. This
10. These.

3. Quantifiers: Quantifiers are determiners that indicate how much or how little of the noun is being talked about. They include words such as ‘all’, “a few’, and many’.
For example :
1. She read all the books.
2. She liked all the sweets equally.
3. A few children like beans, so the school canteen stopped serving beans to them.
4. Many kittens are taught to hunt by their mothers.

Activity 9.

In the following sentences choose one of the options and put a tick on the right one.

1. There are only ……………… bananas left in the box.
(a) a few
(b) a little

2. We need ……………. butter for this cake.
(a) a few
(b) a little

3. There are only ……….. days left to give the reports.
(a) a few
(b) a little

4. I bought …………. apples from this shop.
(a) a few
(b) a little

5. …………….. people live in your city ?
(a) How much
(b) How many

6. …………… water is there in the sea ?
(a) How much .
(b) How many

7. We need …………… bananas.
(a) some
(b) any

8. You can’t buy …………….. oranges in this shop.
(a) some
(b) any

9. There is a bus ……………… 2 hours.
(a) each
(b) every

10. We enjoyed …………….. minute of our holidays.
(a) each
(b) every
Answer:
1. (a) a few
2. (b) a little
3. (a) a few
4. (a) a few
5. (b) How many
6. (a) How much
7. (a) some
8. (b) any
9. (b) every
10. (a) each.

4. Possessive Adjectives: When talking about a noun that belongs to someone or something, we use possessive adjectives to show ownership. Possessive adjectives include ‘my’, ‘your’, ‘his’, ‘her’, ‘its’, ‘our’ and their’. For example :
1. Where is your mother ?
2. The dog growled and showed its teeth.
3. My best friend loves cats.
4. Which one is his car ?
5. Speaking the truth is her best quality.
6. In the autumn season, trees shed their leaves.
7. It’s our house.
The possessive adjective (determiner) comes before the noun.

Activity 10

Complete the following letter written by Ashok to Deepak. Fill in the correct possessive adjectives.

Hello Deepak
…….1. ….. name is Ashok. This is ……. 2……….. friend Satish. He is thirteen years old …….. 3. ……. sister is nine. They have got a pet. ……. 4. ……. pet is a dog. …… 5. ……. name is Caesar. Satish and I go to the same school. There are 600 boys and girls in ……. 6. ……. school. Satish’s class teacher’s name is Mrs. Sharma. She has got a pet, too. ……. 7. ……. pet is a cat. Our class teacher is Mr. Gupta. I like ……. 8……… lessons. He has three dogs. The dogs love to play in …….. 9. ……. garden. Now I have a question for you. What is ……. 10. ……. pet ?
Yours
Ashok

Answer:
1. My
2. my
3. His
4. Their
5. His/Its
6. our
7. Her
8. his
9. his/their
10. your.

Learning to Listen

Activity 11.

Your teacher will speak five words. You will listen to him/her carefully and write the words in the space provided. Thereafter, you will write three rhyming words for each in the space given under each word. An example is given :

Example Word Light

fight

kite

white

नोट – कृपया अपने अध्यापक से अन्य शब्द लेकर rhyming words लिखने का अभ्यास करें। हमने यहां अपनी ओर से ये शब्द दिए हैं।

S.No.	Word 1 hit	Word 2 book	Word 3 sing	Word 4 peep	Word 5 behind
1.	hit	shook	ring	deep	find
2.	sit	took	bring	sleep	kind
3.	fit	hook	king	keep	bind

Learning to Speak (Pairwork)

Kindness to other people and animals is very important for human beings. We must be kind to others. In our life, many people have been kind to us. Do you remember any kind act done to you by your neighbour, friend, mother, uncle or a stranger ?

Activity 12.

Tell your partner about how someone was kind to you/how you were kind to someone (a human being/an animal).
Some useful words/phrases

1. my neighbour/friend
2. kindness
3. sympathy
4. virtue
5. made me smile
6. generosity
7. greatest gift
8. won my heart
9. I can’t forget
Answer:
Yesterday it was very cold. I saw an old and weak beggar by the roadside. He was poorly clothed and was shivering badly. But I was in full winter dress, i.e., all woollen. I had a blanket too. I took it off and put it on the beggar. His body stopped shaking soon. Had I not given him the blanket, he would have surely died. He blessed and blessed me. It made me smile. I felt great within me. Really the acts of kindness fetch true happiness. Sympathy is divine.

Learning to Write

Application

Study the following format of writing an application for fee concession.

Addressed to The Principal [Name of the school] [Address] [Date] Subject Subject : Application for Fee Concession Salutation Sir/Madam Body of Application I beg to say that I am a student of class 7 in this school. I am a good student. I always stand 1st in the class. My parents are poor. They are unable to pay full fees. Therefore, I request you to kindly grant me a concession in my fee. I shall be very thankful to you. Closing Thanking you Yours obediently [Your Name] [Class and section] [Roll No.]

Activity 13

Write an application to your Principal requesting him/her to grant you sick leave for three days.

The Headmaster
SD High School
Sangrur
Sir
I beg to say that I am a student of VIIth class. I am ill. My whole body is aching. So I cannot come to school. Kindly grant me leave for three days.
I shall be thankful to you for this kind act.
Yours obediently
XYZ
February 19, 20……

Learning to Use Language

Read the following example of a four line poem.

My Home My home is a brick house Where it’s warm and safe to be ; I wish all the world’s children Could be lucky, like me. — Trevor Harvey

Activity 14.

Use some of the following words/phrases or any other you like to write your own four line poem.

I, see, blue, violet, red, rainbow, colours, flowers, evening, breeze, trees, swaying, dance

Look ! A colourful garland in the sky,
A beautiful rainbow, necklace of a bride.
After the rain all fresh and gay,
Among dancing flowers, she wears it with pride.

Stanzas For Comprehension

Read the following stanzas carefully and answer the questions that follow each :

(1) The Hunter and the Deer
The Hunter went on a journey
To find some deer meat
He saw a buck and looked into his eyes
He saw a plea, the buck begging for his life
A doe and a fawn came from behind
Needing the buck in their lives.

1. What did the hunter see in the buck’s eye ?
शिकारी ने हिरण की आंखों में क्या देखा ?

2. Who needed the buck in their lives?
जीवन में हिरण की ज़रूरत किसे थी ?

3. Name the poem and the poet ?
कविता और कवि का नाम बताएं।
Answer:
1. The hunter saw an appeal of mercy for life in the buck’s eyes.
2. His family members, the doe and the fawn, needed the buck in their lives.
3. The name of the poem is ‘The hunter and the Deer’. Its poet is anonymous

(2) The hunter knew what he came for and raised his gun
But out of nowhere, he saw the buck’s son
It was cute, to say the least
And if he killed the buck he’d feel like a beast
The hunter looked at the deer again
And something grew in him.

1. How did the buck’s son look ?
हिरण का पुत्र कैसा लगता था ?

2. What feeling arrested the hunter ?
शिकारी के मन में क्या भावना आई ?

3. What is the central idea of the poem ?
कविता का केंद्रीय भाव क्या है ?
Answer:
1. The buck’s son looked very cute.
2. He felt that if he killed the buck, he would be no better than an animal.
3. Mercy and pity for animals is the central idea of the poem. Having pity on the weak and innocent is a great virtue. The art of kindness gives real happiness.

(3) He gathered some nuts and fed the deer
And he felt the deer’s lack of fear
He smiled a great big smile
He stayed with the deer for a while
And he went home feeling great

1. How did he feed the deer ?
उसने हिरण को भोजन कैसे कराया ?

2. Why did he smile a big smile ?
वह खुल कर क्यों मुस्कराया ?

3. Write the rhyming words in the Stanza. Two or three pairs.
पद्य में से लय वाले शब्द लिखें। दो या तीन जोड़े।
Answer:
1. He collected some nuts and fed the deer.
2. He smiled a big smile to see the buck without fear.
3. deer – fear; smile – while.

Word Meanings

The Hunter and the Deer Summary in Hindi

यह कविता पशुओं के प्रति दया और प्रेम का व्यवहार करने का पाठ पढ़ाती है। एक शिकारी हिरण का मांस प्राप्त करने के लिए वन में शिकार करने गया। उसने एक हिरण को देखा और उसे मारना चाहा। परंतु उसने उसकी आँखों में अपनी याचना के भाव देखे जो जिंदगी की भीख मांग रहे थे। इतने में एक हिरणी और उसका बच्चा भी आ गए। वे चाहते थे कि शिकारी हिरण को उनकी खातिर छोड़ दे। शिकारी तो शिकार के लिए आया था।

इसलिए उसने अपनी बंदूक उठाई। तभी हिरण का बच्चा (पुत्र) आगे आ गया जो बहुत ही प्यारा था। उसे देखकर शिकारी के विचार बदल गए। उसने सोचा कि किसी की जान लेना तो जानवरों का काम है। अत: उसने कुछ नट्स इकट्ठे करके हिरण को खिलाए। हिरण खुश हो गया और उसका डर जाता रहा। परंतु दयावान शिकारी उससे भी अधिक प्रसन्न था क्योंकि उसने नेकी का एक महान् कार्य किया था।

Punjab State Board PSEB 7th Class English Book Solutions English Message Writing Exercise Questions and Answers, Notes.

PSEB 7th Class English Message Writing

Type – I

1. Read the following telephonic conversation between Kavita and Karan. Karan will not be able to meet Avik. He leaves a message for him. Write this message by using not more than 50 words.

Kavita : Hello ! Hello ! I am Kavita from Indore. Can I speak to Avik? I am his sister.
Karan : Hello ! Kavita I am Karan, Avik’s colleagues. Avik is on leave today. Can I take a message ?
Kavita : Yes, Karan, I am coming to Mumbai tomorrow. Ask him to pick me up at the
airport. I have an interview for the post of Scientist at NPL on the day after tomorrow.
Karan : Which flight are you coming on ?
Kavita : It is the Jetline flight which arrives there at 7.15 p.m. I am bringing along with me that big box which contains his books. I hope it won’t be any trouble for you coming.
Karan : Not at all, I will leave a message on his table. Okay, Kavita.
Kavita : Thank you, Karan. Bye.

Message

Avik

Today, there was a telephonic message from your sister, Kavita. She is coming to Mumbai tomorrow as she has some interview here. She is coming by the Jetlnte flight which will arrive here at 7.15 p.m. She says she will be bringing with her a big box containing your books. Please pick her up at the airport.

Karan

2. Read the following telephone conversation which took place when Suresh was staying with his uncle. Write the message from Suresh to his maid, using not more than 50 words.

Seshu : Hello ! Hello ! This is Sheshu from Lucknow. Can I speak to Mrs. Rao, please ? I am a friend of his son, Madhav.
Suresh : This is Suresh Rao. My uncle is not here at the moment. We heard about the earthquake. Is Madhav all right ?
Seshu : Yes, yes. He’s okay now. He had a bad fall during the earthquake and he broke his left leg. It was a multiple fracture, but there’s nothing to worry about now.
Suresh : Is he in hospital ?
Sheshu : Yes, he’s at the Tata Memorial Hospital here. Would you please inform his family ?
Suresh : Of course I will.

Message

Dear Uncle

There was a telephonic call for you from one Mrs. Sheshu. He is our Madhav’s friend, from Lucknow. He had a fall during the earthquake and he broke his leg. He got a multiple fracture and has been in the Tata Memorial Hospital there. But he added that there was nothing to worry.

Suresh

3. Here is telephonic talk between Gurbani and Jaspreet. Gurbani give her a message , Write the message on behalf of Gurmeet not more than 50 words.

Gurbani : Hi ! Gurmeet.
Jaspreet : Sorry, I’m not Gurmeet. I’m her elder sister Jaspreet. Can I know who is calling ?
Gurbani : I Gurbani, her friend, Is it not her contact number ? I have some urgent message for her.
Jaspreet : Yes, it is but she has gone to the market to by some fruit and her mobile, is with me.
Gurbani : Would you please convey my message to her ? .
Jaspreet : But she is not coming back for about two hours. I am also going.to the hospital to see one of our neighbours. Would you gave me the message. I’ll leave it on her table before I go.
Gurbani : Sure ! Please note our family is going to Hazoor Sahib on Sunday. She can accompnay as if her parents allow. It will be a good company for me.
Jaspreet : All right, Don’t worry. The message will reach her.
Gurbani : Thank you very much.

Message

22.06.2020
Dear Gurmeet,

There was a call from your friend Gurbani in your absence. Their family is going to Hazoor Sahib on Sunday. You can accompany them if our parents permit. She will be feeling good in your company. Talk to her for confirmation.

Jaspreet.

4. Read the conversation between Mrs. Singh and the Principal of G.S.S. Modern School. Write the message on behalf of the Principal that he will send to the Preeti’s class-teacher.

Mrs. Singh : Hello ! Is that G.S.S. Modem School ?
Principal : Yes, what do you want ?
Mrs. Singh : I would like to speak to the school Principal.
Principal : yes, speaking. What can I do for you.
Mrs. Singh : My daughter, Preeti is a student of VII A of your school. Today was the last day for the payment of her school fee. I have deposited it the school account.
Principal : What is the problem in that ? It was your duty.
Mrs. Singh : Madam, she was worried about fine before she left for school and looked sad. Send this message to her in class, to make her tension free.
Principal : Of course ! The message will be sent to her through her class teacher.
Mrs. Singh : Thank you, Madam.

Message

12.05.2020
Dear Preeti

You looked worried and sad before you left for school. It was natural because your school fee was not paid and you could be fined or punished in some other way for that. Now, don’t take any tension as your fee has been deposited.

Mummy

5. Read the following telephonic conversation between Ravinder and Ranjit about to leave for her coaching soon and his mother is not at home for the moment. Write this message on behalf of Ranjit.

Ravinder : Hello, is that Amit ?
Ranjit : No I am her elder brother, Ranjit speaking May I know who is speaking ?
Ravinder : I am Ravinder speaking. I wanted to speak to your brother for an important message.
Ranjit : He is not at home now. He has just gone to visit one of two friends. I am also leaving for my office. If there is some message I shall give him.
Ravinder : OK, then Please tell Amit all about me. We are to play a friendly cricket match tomorrow morining. I am one of the players in his team front. I will not be able to take part in it as I am suddenly fell ill and the doctor has advised me complete rest. He can take any other player with him.

Message

23 March, 2020
Dear Amit

In your absence there was a telephone from your friend, Ravinder. He is one of the players of your cricket team for the tomorrow match.

But he will not be able to come, as he has suddenly fallen ill and the doctor has advised him complete rest. You can take any other friend with you.

Ranjit

6. Here is telephonic talk between Gurbani and Jaspreet Gurmeet gives her message for her brother. Write the message on behalf of Gurmeet not more than 50 words.

Gurmeet : Hi ! Gurmeet.
Jaspreet : Sorry, I’m not Gurmeet. I am his elder sister, Jaspreet. Can I know who is calling ?
Gurbani : I am Gurbani, Bedi, her tutor. Is it not his contact number ? I have some urgent message for her.
Jaspreet : Yes it is. But she has gone to the market to buy fruit and her mobile is with me.
Gurbani : Would you please, convey my message to him
Jaspreet : But he is not coming back for about two hours, I’m also going to the hospital to see one of our neighbours. Would you give me the message. I’ll leave it on his table before I go.
Gurbani : Sure ! Please note this. I shall not be able ‘to come for coaching as I have sprained my ankle. Therefore she should not write for me in the evening.
Jaspreet : All right. Don’t worry the message will reach him.
Gurbani : Thank you very much.

Message

April 10, 2020
Dear Sarbjit

There was a call from you tutor when you were not at home. She will not be coming today for coaching because she has sprained her ankle. Therefore don’t wait for her in the evening.

Mother/Mummy

7. Read the following telephone conversation between kamal and Hardeep from a hospital. Hardeep wants to talk to kamlesh sharma but she is at present not at home. She will be back after an hour. Thinking yourself as Kamal and using the telephone conversation as the subject, write a message to Kamlesh Sharma in not more than 50 words.

Hardeep : Is that Kamlesh Sharma ?
Kamal : No, we are her tanents.
Hardeep : May I speak to Mrs Sharma ? I have to talk to her urgently.
Kamal : She is not here at present. She has gone out and will return after an hour.
Hardeep : Then, would you give a message to her as soon as she returns ?
Kamal : Yes, of course. But I am also going to my friend’s home for his birthday party this evening. However, you needn’t worry I shall leave your message on table for her. What’s it ?
Hardeep : Kindly tell her that her grandmother has met with an accident and she is at present, in the civil hospital here in Khanna. She has broken her leg and is in plaster. Now she is feeling easy. Please tell kamlesh sharma to reach the hospital at her earliest with her husband.
Kamal : O.M.G. Please worry not. I shall leave the message for her before I leave Hardeep. Thank you very much.
Kamal : By, Who speaks on the other side ?
Hardeep : I am her neighbour, Hardeep Sodhi.

Message

May 5, 2020.
Dear Sharma Aunty

There was a telephone call for you from Khanna. I am sorry to inform that your grandmother has broken her leg and is in the Civil Hospital there. Don’t worry she is feeling easy now though she is still in plaster. Reach the hospital with your husband at your earliest.

Kamal

8. Read the following telephonic conversation between Ravinder and Shilpa. Shilpa is about to leave for her coaching within five minutes and her sister is not at home for the moment. Write this message conveyed on behalf of Shilpa.

Mrs. Ravinder : Hello, is that Jaspreet ?
Shilpa : No, I am her sister, Shilpa speaking. May I know who speaks on the other side ?
Mrs. Ravinder : I am Mrs. Ravinder, her friend Sonum’s mother speaking from bus stand. I wanted to speak to your sister urgently.
Shilpa : She is not at home now aunty. She has just gone to her college if there is some message I shall give her.
Mrs. Ravinder : Ok, then please note down I have returned from Amritsar. I have brought some holy books for her. I wanted her to collect the packet at bus stand as I am already late for home. However, she can collect it from there in the evening today urgently. I will not be availabe for the night as we have to attend a marriage party.
Shilpa : You needn’t worry aunty. As I am also going to the Gurudwara, I shall leave this message on table before leave.
Mrs. Ravinder : Thank you very much.

Message

March 5, 2020
Didi

There was a telephone from Mrs. Ravinder, Sonum’s mother. She has bought some holy books for you from Amritsar. Collect the packet from her home in the evening today, urgenlty as she will not be available at night as they are going to attend a marriage party.

Shilpa.

TYPE – II

1. You want to send a message to your niece on her birthday as you are unable to attend it because of an urgent meeting in the office. Write the S.M.S. is not more than 50 words.

May 15, 2020
Dear Vani

Many many happy returns of the day. Stay blessed and in high spirits. Don’t mind my absence as I am unable to attend your birthday party due to an urgent meeting in the office. You will soon receive a lovely gift from me through courier.

Your loving uncle
Gurnarn

2. You were to attend the marriage of your friend but you suddenly fell ill that night. Send your friend an S.M.S. informing your friend about your disability to reach and giving him congratulations and expressing your good wishes for the wedding couple.

Dear Madhur

Congratulations on the wedding of your elder brother. Please pardon my absence as I am unable to attend the marriage ceremony because of sudden illness. I had got my briefcase ready to take a bus, but I was forced it lie in bed. Let me convey my hearty wishes for the happy life of the wedding couple.

Sharan

Punjab State Board PSEB 7th Class English Book Solutions Poem 1 Trains Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 English Poem 1 Trains

Activity 1.

Look up the following words in a dictionary. You should seek the following information about the words and put them in your WORDS notebook.
1. Meaning of the word as used in the poem (adjective/noun/verb, etc.)
2. Pronunciation (The teacher may refer to the dictionary or the mobile phone for correct Pronunciation.)
3. Spellings

Passenger	Precious	mail	freight
dusk	dawn	without	fail

Post-reading

Vocabulary Expansion

Trains are a very important means of land transport in India. India has a large network of trains.

Activity 2.

Given below are some more means of transport. Put them under the right box.

car	aeroplane	scooter	helicopter	boat	auto
bus	ship	submarine	train	jeep	bicycle

Land	sky	water
car bus scooter train auto jeep bicycle	aeroplane helicopter	ship submarine boat

Activity 4

Read the following lines and answer the questions that follow : Through day and darkness, Through dusk and dawn.

Question 1.
What do the above lines refer to ?
Answer:
The above lines refer to trains running day and night.

Question 2.
What do the day and darkness’ and dusk and dawn’ in the poem tell the readers ?
Answer:
They tell us about the different times of the day. They also form pairs of opposite time.

Learning Language

Conjunctions : ‘so’, ‘because’. “although’. ‘and’, ‘yet
We use Conjunctions like ‘and, “or”, “but, “because’ and although’ to join two parts of sentences.
नोट:-वाक्य के दो या अधिक भागों को जोड़ने के लिए जिन शब्दों का प्रयोग किया जाता है, उन्हें Conjunctions कहते हैं।

Activity 5

1 Complete the sentences given below with ‘so’ or ‘because’. Here are a few examples. Read them before you do the activity.
Examples :
1. Rajan is happy because he has stood first in the race.
2. It was raining, so I did not go to school.
3. I went to the cinema because it was a holiday.
We use ‘because‘ for giving reasons, and ‘so’ for talking about results or purposes.

1. My dog was hungry …………. it stole biscuits from the shelf.
2. I am feeling sleepy …………….. I am very tired.
3. Babli bought new clothes ………….. she wanted to wear them on Diwali.
4. It was raining, …………. my books got wet.
5. He did not study hard, …………… he failed the test.
6. I asked for directions ………….. I was lost.
7. I did not clean the room, ………… it became dirty.
8. I met with an accident …………….. I was driving fast.
9. Deepa went to the doctor …………… she was feeling sick.
10. Mohan did not help Sohan …………….. he was not well.
Answer:
1. so
2. because
3. because
4. so
5. so
6. because
7. so
8. because
9. because
10. because.

Activity 6.

Combine the sentences given below using “although’ and ‘yet’. Write them in your notebook. Here are a few examples. Read them before you do the activity.

Examples :
1. Rajan did not win the race. Rajan was happy.
Although Rajan did not win the race, yet he was happy.

2. It was raining. I went to school.
Although it was raining, yet I went to school.

3. It was a holiday. I did not go to the cinema.
Although it was a holiday, yet I did not go to the cinema.
We use ‘although’ and ‘yet in the same sentence for unexpected or different information.

1. My dog was hungry. It did not eat biscuits.
2. He is very sleepy. He is watching a movie.
3. Babli wanted to wear new clothes on Diwali. Babli did not buy them.
4. It was raining. I did not take an umbrella.
5. He did not study hard. He passed the test.
6. I was lost. I did not ask for directions.
7. My room was dirty. I did not clean the room.
8. I was ill. I did not go to the doctor.
9. Mohan and Sohan were friends. Mohan did not help Sohan.
10. I went to the market. I did not buy anything.
Answer:
1. Although my dog was hungry. yet it did not eat biscuits.
2. Although he is very sleepy. yet he is watching a movie.
3. Although Babli wanted to wear new clothes on Diwali, yet she did not buy them.
4. Although it was raining, yet I did not take an umbrella.
5. Although he did not study hard, yet he passed the test.
6. Although I was lost, yet I did not ask for directions.
7. Although my room was dirty, yet I did not clean it.
8. Although I was ill, yet I did not go to the doctor.
9. Although Mohan and Sohan were friends, yet Mohan did not help Sohan.
10. Although I went to the market, yet I did not buy anything.

Learning to Listen

Activity 7.

Listen to the teacher, recite the following poem and repeat after her/him.

Clouds

White sheep. white sheep,
On a blue hill,
When the wind stops,
You all stand still.
When the wind blows.
You walk away slow,
White sheep,
white sheep
Where do you go?
नोट : विद्यार्थी स्वयं करें।

Learning to Speak

Activity 8

Speak the following pairs aloud. (ऊंची आवाज़ में बोलें)
1. mail — fail
2. dawn — lawn
3. plains — trains

Activity 9 (Pairwork)

Discuss with your partner about how you would like to travel. You can discuss the following questions with each other.
1. Do you like to travel by train/ship/plane ?
2. How would you like to travel if you have to go from Punjab to Mumbai ? Why ?
3. If you decide to go by train, what would you like to take with you ?

Learning to Write

Activity 10

Paragraph Writing:

पैराग्राफ़ किसी विषय की संक्षिप्त व्याख्या होती है। यह लगभग 100 शब्दों में लिखा जाता है। इसके पहले वाक्य में विषय का परिचय दिया जाता है, जबकि इसका अंतिम वाक्य विषय का निष्कर्ष होता है। पैराग्राफ़ के मध्य भाग में विषय से जुड़ी मुख्य बातों का वर्णन किया जाता है। ध्यान रहे कि यह पैराग्राफ़ एक ही विचार या बिन्दु पर केंद्रित हो।

A Journey by Bus I went to Jalandhar by bus last month. I hired an e-rickshaw and reached the bus stand. I went to the booking window. There was a great rush. I got the ticket on my turn. The bus came and I got into the bus. There was no room in the bus. Many people were standing.

I could not get any seat. It was very hot. I was sweating. Soon the conductor whistled. The bus started. I felt easy. Some passengers got down at Phagwara. Now I got a seat near the window. I looked out of the window. Greenfields looked very beautiful. Farmers were at their work. Cattle were grazing. Our bus crossed many bridges on the way. At last the bus reached Jalandhar. It took me three hours to reach there. I enjoyed the journey but I got tired.

Stanzas For Comprehension

Read the stanzas given below and answer the questions that follow each :

(1) Over the mountains,
Over the plains,
Over the rivers,
Here come the trains.
Carrying passengers,
Carrying mail,
Bringing their precious loads
In without fail.

(i) Where do the trains move?
रेलगाड़ियां कहाँ चलती हैं ?

(ii) What do they carry ?
वे क्या उठाती है।?

(iii) Name the poem and the poet.
कविता और कवि का नाम बताओ।
Answer:
(i) The trains move over the mountains, plains and rivers.
(ii) They carry passengers, goods and precious loads.
(iii) The name of the poem is ‘Trains’ and that of the poet is James S. Trippett.

(2) Thousands of freight cars
All rushing on Through day and darkness,
Through dusk and dawn,
Over the mountains,
Over the plains,
Over the rivers,
Here come the trains.

(i) What is rushing on ?
क्या – क्या चीज़ दौड़ती रहती है ?

(ii) When do they rush on?
वे कब दौड़ती हैं?

(iii) What is the central idea of the poem?
कविता का केन्द्रीय भाव क्या है ?
Answer:
(i) Thousands of freight cars are rushing on.
(ii) They rush on all through day and night.
(ii) Trains run day and night. They provide a great service to the country by carrying people and their costly load.

Word Meanings.

Trains Summary in Hindi

यह कविता रेलगाड़ियों के बारे में है। रेलगाड़ियाँ दिन-रात दौड़ती रहती हैं। वे कभी नहीं रुकतीं। वे पर्वत, नदियाँ, मैदान सब कुछ पार कर जाती हैं। वे डाक, यात्रियों तथा उनके कीमती सामान को लाद कर ले जाती हैं। वे माल (भारी सामान) को ढोती हैं। वे सुबह शाम कुछ नहीं देखतीं। वे दौड़ती ही रहती हैं।